Historia

Mendebalde feodala

II. zatia

1.ikasgaia

Eliza erdi aroanI) Katedralak, fedearen erakusle

a) Arimaren salbapenaZangotzako Elizaren tinpanoa

1) Nongo eliza da ? Non da hiri hori ?

…........................................................................................................................

2) Nola deitzen da elizaren atarian den zizelkadura ?

…........................................................................................................................

3) Zer errepresentatzen du ? Zergatik garrantzitsua zen gai hori ?

…........................................................................................................................

4) Zati ezberdinak izendatu eskeman.

– Erdi aroko gizki oro fededunak dira erdi aroan. Haien kezka nagisia , hil eta gero paradisura edo infernura joango diren da.

– Eliza eta katedrala erromanikoen tinpanoen gai nagusi bat da.

– Erromanikoa X.eta XII.aren mendeen artean garatu da.

b) Gotikoa, katedralak handiago eta ederrago

BAIONAKO ANDRE MARI KATEDRALA

Andre Maria Katedrala Baionako alde zaharreko bihotzean kokatua da.

Bere lekuan katedrala erromaniko zahar bat zagon, baina bi sute, 1258an eta 1310ean, erorarazi zuten.

Gaurko katedrala XIII.mendiaren erdialdean hasi zuten eraikitzen eta XIV. Mendearen erdialdea bukatu zuten.

XIX.mendean, konpondua eta arramoldatua izan da (geziak garai hortakoak dira)

Informazio orokorrak:Luzaera : 76.96 m. zabalera : 33.40 m.

Erdiko nabearen altuera : 26.50 m.alboetako nabeen altuera : 12 m.

Kalustra – Sartze nagusia (mendebaldera) – alboetako kapera – aldarea – tranzeptoa – nabea – alboak

bihotza – iparreko sartzea

hitz horiek behar diren zenbakietan kokatu

1. ......................................2. ......................................3. ......................................4. ......................................5. ......................................

6. ......................................7. ......................................8. ......................................9. ......................................

Zein forma du katedrala gainetik ikusia?..........................................................................

Sarrera nagusia: ...........

Nabea: .......... Bihotza:...........

Kalustra:........... Garguia:.........

– XII. Eta XIII. Mendetan eraikuntza teknika berri batzuk sortzen dira eta Katedralak gero eta handiagoak eta gero eta ederragoak dira.

– Arte Gotikoa, parisen inguruan sortzen da, eta Europa osoan hedatzen da.

– Katedralak hiri handietan sortzen dira eta apezpikoaren eliza da.

II) Monastegiak fede eta otoitz lekuak

apez batzuek, fraideak deituak haien artean bizi diramonastegietan. Fraideak orden ezberdinetan antolatuak dira.

Orden bakoitzean, araudi batek zehazten du haien bizi molde zorrotza.

Leireko monastegiaNafarroko monastegi honen lehen arrastoak 824ean agertzen dira, Kordobako idatzi batean

Nafarroaren sorreran garrantzi handia izan du. Erdi aroan Iruñako apezpikoak Leireko fraideen artean hautatua zen.

Nafarroako erreinuaren ezagutza gune garrantzitsuena da.Lehen hiru Naforroako erregeak (Eneko Aritza, Gartzia Eneko, eta fortun Gartzia) hor lurperatuak dira.

Leireko fraideak San Benedikyoren araua segitzen dute, benediktinoak dira.

Leireko fraide baten eguna San Benediktoren arauaren arabera:

Fraideen ordutegia banatua da lana, otoitza, eta pausaren artean.

– XIII.mendean, orden berriak agertzen dira: Frantxiskotarrak eta Domingotarrak. Ez dira monastegietan bizi, eta hiriz hiri doaz Bibliaren mezua zabaltzen.Limosnetaz bizi dira, horregatik orden eskaleak izendatuak dira.

III) Erromeria: ez ohizko eskaera bat.

– eskaera handi bat egiteko, bekatu handi bat barkatua izateko, kristauek erromeriak (edo beilak) egiten zituzten: oinez egindako bidai luzeak ziren saindu baten erlikiak ikusteko. hiru erromeri nagusi ziren : konpostela, Erroma eta Jerusalem (ikus mapa).

– erlikiak: Saindu baten gorputz puska bat kontserbatua. Erdi aroan garrantzi handia zuten,

– 4.ik

Mendebaldearen hedapena

I) gurutzadak: Jesusen hilobia askatuaktibitatea mapa osatu + 1.dok 72.

Nork egiten du deia? Noiz?.......................................................................Zer da eskaera?........................................................................................Zer eskaintzen die borrokalariei?.............................................................

– XI. mendean, Turkiarrek Jerusalemeko bidea kristau erromesei eragozten die. Urbano II Aita sainduak lehen Gurutzada antolatzen du 1095an Jerusalem “askatzeko”.

– Zaldunek parte hartzen dute paradisuaren zina dela eta, baina baita ere aberasteko itxaropenarekin.1099ean, Jerusalem hartua da.

– Lurralde konkistatuak babesteko, orden militarrak sortzen dira: Tenpeldarrak eta Ospitaldarrak bezala. hoien partaideak dira halaber soldaduak eta fraideak.

1) AbiatzeaNola deitzen da portu hori?...................................................Nora doaz Jende guziak?...................................................Zer dio hastapeneko apeza pasatzen diren jende guzieri ?..............................................................................Bi soldatu mota ezberdinak ikusten dira (gurutze dunak) zer dira?..............................................................................

Kerakeko topaketaZeintzuk dira bi armadak ?..............................................................................Deskribatu bakoitzaren ezaugarriak?..............................................................................Nortzuk dira Bi buruzagi ?...................................................Zein luraldean aurkitzen da Kerak?...................................................

– Jerusalemen hartzeaZer egiten dute erasotzaileak borrokatu baino lehen?...................................................Deskribatu borroka.............................................................................................................................................................................................................Nork du irabazten 1187ko gudu honetan? Zer erran nahi du Jerusalem hiriarentzat?.........................................................................................................................................................

– GaraileaNola deitzen da Musulmandarren buruzagia?...................................................Zer erran dezakezu hari buruz, dokumentuaren arabera ?............................................................................................................................................................................................................

1187an, Saladinek, musulmandar agintari militarrak Jerusalem hartzen du.

II) Baiona erdi aroko hiri merkatari bat

Baionako katedralaren ganga zentro baten Baionako armak

– -Baiona, erdi aroko hiri garrantzitsu guziak bezala, harresiz inguratua da.

– - etxeak hirian matatuak dira, eta egurrez eginak direnez, suteek ondorio larriak dituzte Baionan bezala 1290an

– karrikek guttitan galtzadak daukate, hertsiak dira eta karrikaren erdian erreka batek ditu zikinak eramaten: higienea ez da batere egokia.

– Hirietan merkatari eta artesauek garrantzi handia daukate. Lan bideak kofradietan elkartuak dira. Baionan arotzen kofradiak garrantzi handia dauka.

– erdi aroan, Baionak ezagutu ditu bere ordu aberatsenak, eta merkataritzak garrantzi handi bat zeukan.

– Bi ardatz nagusi:– . Leiorreko bideak: errobitik nafarroarekin, aturritik Biarnorekin.– . Itsas bideak: Ingalaterra, Flandriako hiriak, Gaztela eta Frantzia– Baionako inguruan ez denez ekoizpen handirik, merkatariek sal-

erosketak egiten dituzte Ipar eta Hego Europaren artean.

Helburu fitxa

Gaia; erdi aroa (2)

4.ikasgaia: Eliza erdi aroan:

– erdi aroko gizonaren helburua zer den bizian badakit– tinpano bat zer den badakit– Bereixten ditut katedrala gotikoak eta erromanikoak – Katedralari dagokion elizgizona nor den badakit

– Monastegi bat zer den badakit– Leireko monastegiaren garrantzia Nafarroan azaltzen badakit– fraide bat zer den eta nola bizi den badakit– orden bat zer den badakit

– erromeri bat zer den badakit– Mundu kristauan ziren erromeri garrantzitsuak ezagutzen ditut

– erlikia bat zer den badakit.– Erlijio ezberdinak mapa batean kokatzeko gauza naiz (mapa

ezagutzen dut)

5.ikasgaia: Mendebaldearen hedapena

– Gurutzadak zer diren badakit.– Lehen gurutzadaren datak ezagutzen ditut– Badakit zergatik gertatu den , nor antolatu duen eta noiz izan den.– Orden militarrak ezagutzen ditut– Errekonkista zer den badakit

– Baiona bezalako erdi aroko hiri bat deskribatzen badakit (harresiak, katedrala, gazteluak karrikak etxeak...)

– Merkataritzaren garrantzia Baionan azaltzen badakit.