1

Minihistoria monetari: del Roma ancian al globalisation

Per Cláudio Rinaldi

almanacdeinterlingua@yahoo.com.br

Indice

1. Le saga del denario.

2. Le nascentia del libra.

3. Le dollar del Medievo.

4. Nationalismo monetari.

5. Le prime immigrante latino.

6. Le standard auree e le symbolo inconfundibile

7. Le monetas transnational.

8. Technologia, abstraction e le moneta universal.

9. Le pecunia del futuro.

1. Le saga del denario

Denario roman del 1e centennio ante Christo.

Durante le 5e

e le 4e centennios ante Christo, circulava in Italia central monetas

nominate aes grave, o sia „bronzo pesante‟. Le parola latin aes designava le metallos

minus nobile como le cupro, le bronzo e le laton. Le moneta basic e tamben de plus alte

valor se nominava as o „unitate‟. Illo portava un littera I inscripte a un latere e le effigie

del deo Jano (Ianus in latino) al altere. Un pecia con le medietate de su valor se

appellava semis e portava un S e le deo Saturno. Le pecias minor contineva differente

quantitates de bollettas: quatro bollettas habeva le triens, tres le quadrans, duo le

sextans e un le uncia, iste ultime con peso e valor equivalente a un duodecimo del as.

Malgrado le irregularitate de iste pecias rudimentari, illos representava un avantiamento

in comparation al lingotos de bronzo dicte aes rude que habeva circulate como medio de

excambio usque tunc. Circa 280 a.C., le romanos organisava un systema monetari

complete, con plus monetas divisionari – le minor esseva le semuncia o „medie uncia‟,

valente un vinti-quarto del as – e tamben multiplos como le dupondius, con valor de duo

asses.

Como le moderne economias, le Republica Roman tamben esseva subjecte al

depreciation inflationari. Le guerras contra Carthago exigeva le production de plus e

plus monetas. Como le metallos nobile disponibile esseva limitate, on reduceva

constantemente lor tenor, de maniera que, poc decennios post su creation, le as perdeva

grande parte de su valor original. Per iste ration, on introduceva in 211 a.C. duo

monetas de argento – le sestertius e le denarius – cuje nomines expressa lor valor in

2

asses. Le denario valeva 10 asses e habeva como symbolo le numero roman X. Su

submultiplo sestertio valeva ¼ denario, o sia 2½ asses: le termino latin es un reduction

de semis tertius, significante „tres minus le medietate‟ (de maniera comparabile al medie

horas in germano: halb drei pro 2:30). Le symbolo del sestertio esseva HS, que indica le

numero II unite per un tracto e accrescite del littera initial de semis.

Con iste duo nove monetas in circulation, le as se devalutava ancora plus, sia in

le qualitate del pecias, sia in su valor acquisitive. Per le decennio de 140 a.C., le denario

se redefiniva al valor de 16 asses, altiante con se le sestertio a 4 asses. Quando Augusto

reformava le systema monetari in le anno 23 post Christo, le as deveniva un moneta

rubiacee de cupro, e le sestertio se cuneava in un liga de bronzo de color aureate cognite

per orichalcum. In iste epocha, le sestertio ja habeva substitute le as como unitate

commun de calculo – in le historias de Astérix e Obélix, situate in le tempore de Julio

Cesar, on correctemente dice le valores in sestertios. Ab le 1e centennio, le denario

ganiava status de unitate monetari basic de un systema in continue depreciation, e le as

deveniva le minor pecia (ben que alcun semisses e quadrantes ancora se cuneava

infrequentemente) in curso usque a su extinction in le decennio de 270. De etymologia

incerte – alcunos lo liga al numero grec eis, alteres al lingua phenicie –, le parola as se

conservarea totevia vivente in le cultura como synonymo de unitate in le jocos de datos

e de cartas.

Al tempore de su lanceamento, le denario pesava le septanta-secunde parte del

libra roman, o sia approximatemente 4,5 grammas. Nonobstante, su contento de argento

– e dunque su valor – se reduceva successivemente. Al initio del periodo imperial, illo

representava le salario diari de un legionario o de un laborator non-specialista. In le 1e

centennio, on estima que un denario comprava le mesme quantitate de pan que vinti

dollars hodie. Al fin del 3e centennio, su peso se habeva reducte a 3 grammas. Post le

fin del expansion territorial, le romanos ja non trovava nove provisiones de argento. Le

antoninianus o duple-denario, emisse in abundantia pro coperir le altissime costos

militar de un nation fragile e decadente, ab initio ja non contineva que 1½ denario in

argento e obviemente perdeva su valor rapidemente. Le monetas minor contineva

sempre minus argento e plus cupro, laton e bronzo, obtente per le recuneage de ancian

pecias fractionari – inter le quales le proprie sestertio, extincte post le reformas monetari

del 4e centennio.

Al fin, de tote le ric monetage roman, le denario esserea le unic supervivente al

extinction del Imperio. Como on videra, su saga habeva solmente comenciate.

2. Le nascentia del libra

Penny anglese de circa le anno 1000: le cruce facilitava le

hachamento del moneta in half-pennies o in farthings.

Le cadita del Imperio Roman in 476 lanceava le continente europee al systema

feudal. Le timor al invasores barbaric e le absentia de un autoritate central duceva al

formation de proprietates particular fortificate e autosufficiente, ubi on laborava a

cambio de alimentos, habitation e principalmente protection militar. In iste nove modo

3

de vita, le commercio practicamente non existeva, e le monetas deveniva quasi

innecessari.

Durante iste periodo, le principal moneta in curso esseva ancora le denario

roman, ora con valor plus basse que nunquam. In le anno 800, post le consolidation del

Regno del Francos, Carolo Magno stabliva un correlation monetari que subsisterea per

quasi mille duo centos annos: cata 240 denarios se nominarea un livre carolinienne. Un

hypothese pro iste numero es que on besoniava iste exacte quantitate de monetas, cata

un pesante circa 2 grammas pro attinger le peso de un libra del epocha. Le rege franc

accresceva ancora un unitate intermedie, le sol, con valor de un vintesimo del libra o sia

12 denarios. Tanto le livre como le sol non esseva que unitates de calculo, totevia: le sol

pecias in curso esseva le denario – denier in francese – e su submultiplos obolus (½

denario) e quadrans (¼ denario). Assi, le moneta roman se conservava vivente, e su

nomine ancora devenirea un synonymo de pecunia in plure linguas moderne, como

dinheiro in portugese, diner in catalan, dinero en espaniol e dengi in russo.

Minus que un centennio plus tarde, le anglosaxon Alfredo le Grande copiava e

meliorava le standard carolingian, perfectionante le compositon metallic del monetas e

creante un liga plus resistente, con 37 partes de argento pur super 40. Le nove liga

recipeva tunc le denomination sterling silver, ma hodie es referite plus sovente como

argento a 925 millesimos de puritate. Le ancian britannicos nominava pennige a su

denario. Le etymologia de iste parola es ben incerte, forsan cognate al latino pignus,

designante un objecto concrete prestate in pignore o garantia. Equal que su equivalente

roman, illo esseva initialmente un moneta de bon valor – on calcula que valeva como

cinque o sex dollars actual –, ma perdeva circa duo tertios de su potentia acquisitive ja

in le sex centennios subsequente.

In Grande Britannia, le systema monetari carolingian ganiava le denomination

popular “£sd”, o sia pound-shilling-penny. Le abbreviationes, que se conservarea intacte

usque al decimalisation, se prendeva al latino pro libra-solidus-denarius. Le termino

anglese pound veni de expressiones latin como quinque librae pondo („cinque libras in

peso‟), in que le implicite parola librae sovente se omitteva. Ben que discutibile, le

etymologia de shilling sole ligar se a un radice indoeuropee significante „divider‟ o

„separar‟, in referentia a su valor fractionari in relation al libra. Del anglosaxon

feorthing („le quarte parte‟) veni farthing, nomine anglese del moneta de ¼d., parola

que ancora hodie se utilisa como traduction del latino quadrans in le Biblia – ben que

on debe memorar que le moneta biblic esseva le quarto del as, non del denario.

Promote de base de calculo a successor del penny como moneta national, le libra

sterling es considerate le plus ancian pecunia in curso continue. Le modello con tres

unitates ja non se usa, ma ancora inspira, per exemplo, le universo magic de Harry

Potter, in que 29 knuts summa un sickle e 17 sickles face un galleon – le election del

impractic numeros prime solo se explica como un ben humorate excentricitate.

Le initio del secunde millennio signa le revitalisation del commercio europee,

adjutate per le cruciadas e le intercambio con le florescente imperios musulman e

byzantin. In le Peninsula Italic, disveloppava se urbes como Genova, Venetia e

Florentia. In le Peninsula Iberic, surgeva le Regno de Portugal, un del pioner statos

moderne. Iste expansion demandava monetas de valor plus alte que le denario, dunque

in 1172 le genoveses introduceva le grossus, equalmente de argento ma plus grosse –

inde su nomine –, valente 4 denarios. Tosto le novitate se reproduceva in altere partes –

le gros francese, le groat anglese, le groot flaminge, le groschen austrogerman e le

grosz polonese es exemplos. In ultra, on retornava a vider in curso le monetas de auro,

ante longe tempore disparite.

4

3. Le dollar del Medievo

Ducato nederlandese de 1595.

Le romanos sempre cuneava monetas auree, ben que on rarmente los videva in

circulation gratias a su valor troppo elevate. Le plus ancian esseva le aureus, pesante

quasi 8 grammas e valente officialmente 25 denarios de argento. In le novella Io,

Claudio, imperator, per Robert R. Graves, le aristocratas del 1e centennio mesurava in

aureos lor thesauros e lor patrimonio.

Con le constante devalutation del denario, tamen, le relation inter le pecias de

argento e de auro deveniva absurdemente irreal, e le aureos passava le major parte del

tempore recollecte al thesauro public. In 301, Diocletiano introduceva le solidus, plus

legier e con valor initial de 1000 denarios, que tosto substitueva le aureo como moneta

imperial official. Mesmo post un reduction in su peso, le nove moneta attingeva in un

decennio le valor de 275.000 denarios, lo que monstra le grande inflation que suffreva

Roma in iste epocha. In 356, un solido ja valeva incredibile 4.600.000 denarios.

Le pecia auree de 4,5 grammas circulava anque inter le byzantinos, que lo

nominava nomisma o besante. Le thesauro fundeva e recuneava cata solido recollecte,

de modo que le peso e le puritate del auro se manteneva intacte usque al 10e centennio.

Le arabes los imitava con su dinar de auro – adaption del parola denario al lingua

arabic, malgrado le inequivalentia inter ambe monetas (le moneta de argento in curso in

le dominios islamic esseva le dirham, cuje nomine deriva del drachma grec).

Le renascentia europee inspirava le creation de nove versiones del solido, ora

pesante sempre circa 3,5 grammas. In cata region le moneta recipeva un nomine: ducato

o zecchino in Venetia; fiorino in Florentia; noble o guinea in Anglaterra; złoty in

Polonia (de złot, „auro‟); cruzado in Portugal; escudo in Espania; écu in Francia; gulden

in Germania; chervonets in Russia. On potera mentionar ancora le sprug, moneta auree

del minuscule habitantes del insula Lilliput in le celebre Viages de Gulliver, per

Jonathan Swift.

Le quotation del solido medieval equivaleva al libra carolingian: in Florentia,

per exemplo, le florino valeva un lira o 240 denari. On estima que su potentia

acquisitive esseva circa 55 dollars actual. Le supernomine „dollar del Medievo‟ se debe

a que le solido deveniva le principal e le plus credibile moneta international de iste

epocha historic. Ben que cata pais cuneava su version proprie, tote le pecias esseva

simile in peso, valor e puritate, dunque on los acceptava como medio de pagamento in

locos tanto distante inter se como Lisboa, London, Genova, Constantinopole o Bagdad.

Le parola solido, totevia, entrava in le linguas europee con significationes

diverse. Le francese solt, que evolueva a sol e plus tarde a sou, equivaleva al summa de

12 denarios, equal que le shilling anglese. In le lingua moderne, solde es le balancia o

saldo contabile, assi como sold in romaniano e saldo in portugese. Tamben supervive le

expression sans un sou, correspondente al anglese penniless o al portugese sem um

tostão. In Québec, sou es ancora un supernomine pro le centavo de dollar canadian.

Tamben como synonymo de shilling se usava le portugese soldo e le espaniol sueldo –

iste ultime originante le suweldo phillipin. Como le romaniano soldă, iste parolas

5

tamben designa le salario del functionario militar, per iste ration dicte soldato,

litteralmente „salariate‟. In Peru, sol es le unitate monetari que substitueva le real in

1863 – ben que alcunos defende le deo-sol del incas como ver inspiration pro le nomine.

In anglese, le signo graphic / es denominate solidus o shilling mark. Iste association se

debe al abbreviation del shilling in le stylo manuscripte medieval, in que le littera

minuscule s se scribeva ſ, communmente reducte a un barra oblique – per exemplo on

scribeva “2/4” pro un summa de 2 shillings e 4 pence. Forsan sub iste influentia le

unitate monetari peruan se ha abbreviate S/., sempre con un barretta postposite al littera.

4. Nationalismo monetari

Napoléon de auro del anno XI del Revolution (1802-1803), quando

le republica esseva commandate per un imperator.

In le 15e centennio, le extinction del potente Imperio Byzantin e le expulsion del

musulmanes de Europa revigorava le monarchias national in paises como Portugal,

Espania, Anglaterra, Francia e Nederland. Le discopertas maritime dava a iste paises

dominio super le minas de auro e argento in le continente american e ancora al

specierias indian e altere mercantias oriental de valor. Le production de sucro e le

traffico de sclavos african tamben collaborava con le immense inricchimento que le

nove potentias del vetere mundo disfructava in iste periodo.

In 1435, Portugal adoptava le real (in curso ab 1380) como unitate monetari

national, valente 3½ libras. Le libra portugese, que como le altere libras se divideva in

20 soldos o in 240 dinheiros, se habeva disvalutate grandemente in le centennios

anterior, e le ora prospere regno desirava basar su economia in un systema bimetallic,

representate per duo monetas principal: le vintém de argento (20 réis) e le cruzado de

auro (400 réis), le ultime con 3,45 grammas, al modello del solidos in curso in tote le

continente. In valores actual, le vintém valeva initialmente como 10 dollars e le cruzado

como 200 dollars.

Al tempore del discoperta de Brasil, un gramma de argento valeva in Portugal

11 réis; e un gramma de auro, 107 réis. Le ration de approximatemente 10 grammas de

argento per 1 gramma de auro esseva plus basse que in le tempores roman (15 per 1),

forsan a causa del abundante auro extracte in America. In le 18e centennio, durante le

apice del production aurifere in Minas Gerais, le portugeses cuneava le moneta de plus

alte valor que ja ha existite in circulation: le dobrão pesava 53,78 g e valeva 20 mille

réis, plus tarde 24 mille.

Al longo del centennios, le real se disvalutarea continuemente in consequentia

del mal administration per le monarchas portugese. Post 1580, on ja non produceva le

moneta de 1 real, dunque tote le denominationes portava le plural réis. In le 19e

centennio, le billetes exprimeva valores in mil-réis e le grande transactiones se faceva in

contos de réis, cata conto valente un million de réis. Le Revolution Republican

substitueva le mil-réis per le escudo in 1911, quando le termino conto passava a

designar le summa de 1000 escudos – post 2002, le parola devenirea un supernomine

pro le billet de cinque euros, nam cata 200 escudos se converteva in un euro. In Brasil,

6

le parola conto se ha audite continuemente como synonymo popular del plure monetas

create desde 1942, quando le mil-réis esseva substitute per le cruzeiro. Hodie, on lo

utilisa tanto pro unitates como pro milles de reais, secundo le contexto.

In Anglaterra, plure monetas auree como le gold penny, le crown, le sovereign,

le ryal, le unite e le angel habeva fracassate a causa del disparitate de valor in relation al

pecias de argento. In 1663, on comenciava a cunear le guinea, un version renovate del

ancian noble. Su valor initial esseva tamben un libra, ma postea oscillava usque al

fixation in 21 shillings in 1717. Le nomine refere le origine african del auro utilisate in

su production, que se extendeva usque 1799. Officialmente, le guinea esseva substitute

per le libra como unitate contabile in 1816. Nonobstante, le tradition aristocratic lo

conservava vivente in le quotation de cavallos, terras, pecias de arte e de alte sutura, e

on lo audi ancora hodie inter le ovicultores e le sponditores in cursas hippic.

In Francia, le libra carolingian se renominava livre parisis e plus tarde livre

tournois, in referentia al urbes Paris e Tours. In 1640, le écu auree se renominava louis

d’or, un demonstration de potentia del regnante dynastia. Le louis valeva 24 libras, e le

écu esseva relanceate in argento, con valor de 6 libras, copiante le scudo italian de 6

liras e tamben le thaler germanic. Postea, iste nove écu tamben recipeva le nomine del

reges francese: louis d’argent.

Le Revolution de 1789 marcava le apice del sentimento nationalista. Pro

expressar le ruptura con le regime ancian, on desirava substituer tote institutiones per

nove modellos plus humanista e rational. Un instrumento de iste spirito orgoliose esseva

le decimalisation del mesuras e, per que non, del systema monetari. On rebaptisava le

libra como franc, iste divise in 100 centimes, e su valor se fixava in cinque grammas de

argento (circa 4 dollars actual), lo que non cambiarea usque 1870. Le nove nomine del

unitate monetari francese ha origine in le expression latin Dei Gratia Francorum Rex

(„Rege del Francos per le Gratia de Deo‟), inscripte in le monetas insimul con le nomine

del monarcha. In realitate, le nove termino solmente officialisava un supernomine que le

libra de Tours ja portava ante alcun centennios. Ben que le revolution extingueva le écu

e le louis, le duo parolas sequeva vivente durante le 19e centennio como le summa de 5

e de 20 francos respectivemente – le ultime anque dicte napoléon –, como on vide con

frequentia in le litteratura de iste periodo.

Vermente, le idea de decimalisar le pecunia esseva russe. Ab 1534 on ja

divideva le rublo in 100 kopekas – ben que traditionalmente le russos ha emisse

monetas e billetes de 3 rublos. Totevia, le novitate solo se expandeva post que le

franceses lo adoptava. In 1824, le parlamento britannic rejectava un proposition pro que

le libra passava a divider se in 1000 mills. Assi mesmo, on creava un “Association

Decimal” que predicava le importantia del thema pro le commercio international. In

ultra, on introduceva in 1849 le florino, moneta valente un decimo del libra. Le question

sequeva debattite in le decennios veniente, ma on concludeva sempre que le avantages

del decimalisation non compensava un ruptura con le tradition. Inter le reformationes

suggeste esseva elevar le valor del penny a un decimo del shilling o substituer le libra

per un nove unitate representante un numero rotunde de pence – illo poterea appellar se

royal, noble o new pound, e inspirava le solution adoptate per Australia e Nove

Zelandia in le 1960s, con lor dollars al valor initial de 10 shillings britannic. Le farthing

(¼ penny) se extingueva in 1960, ma le systema archaic remaneva in curso. Illo esseva

particularmente ardue pro le touristas, qui se confundeva con denominationes como le

half-crown (equal a 2s.6d., o sia un octavo del libra), inexistente in le modellos decimal

que quasi tote le mundo ja habeva adoptate. Le decimalisasion britannic solo venirea in

15 februario 1971, le “Decimal Day”. Le ancian symbolo d. pro le penny se cambiava a

p e le altere monetas se revalutava secundo lor valor fractionari in relation al libra: le

7

shilling passava a valer 5p, le florino 10p, le corona 25p e le guinea £1,05. Initialmente,

on cuneava monetas de ½p, assi que valores como lo del ancian sixpence poteva

exprimer se per 2½p. In 1984, tamen, le medie penny esseva abolite.

Le conservation del nomine penny per le angleses permitte affirmar que le

unitate divisionari centesimal es le moderne descendente del denarios roman e

carolingian. Le centesimo representa hodie le minor valor de quasi tote le systemas

monetari del mundo, sub nomines derivate del numero cento (cent, centesimo, centavo,

centime, céntimo, centas, sent, sen) o del proprie penny (pingin, pfennig, penning,

penni, fenig, fening), ben que plure paises ha suspense o studia suspender su cuneage, lo

que potera render le denarios finalmente extincte post plus que 2200 annos.

Le fin del 18e centennio revolutionava le politica con conceptos como le

equalitate inter le homines; le cultura con le decimalisation del mesuras (on essayava

decimalisar mesmo le calendario e le horas del die, ma sin successo); e tamben le

monetage europee: le phase auree habeva finite e le argento retornava forte, ante le

splendide production tanto in le Andes como in Europa mesme. In ultra, surgeva un

nove maniera de portar pecunia: le billetes de papiro.

5. Le prime immigrante latino

Prime billet de 2 dollars, emisse in 1862.

Le modello monetari centrate in le dollar statounitese e basate in un relation

abstracte inter le billetes e su valor acquisitive comenciava con duo grande

concentrationes natural de argento.

Un de illos se situava in Joachimsthal, in Bohemia, ubi in 1517 on comenciava a

cunear le joachimsthaler, tosto simplemente thaler. Inspirate in un recente moneta

tirolese pesante plus que 15 grammas, le enorme thaler deveniva currente in tote le

Sacre Imperio Roman sub nomines regional simile: dahler in bassogermano, daalder in

nederlandese, daler in le linguas nordic, e dollar in anglese. Durante le 14e centennio, le

monetage centroeuropee esseva povre, nam on passava per un mancamento de metallo

nobile, transportate massivemente al Oriente a cambio de specierias, porcellana e

seteria. Per le thaler, on obteneva un standard credibile inter le plus de 170 systemas

monetari adoptate per le 300 baronatos que formava Germania, insimul con pfennig,

kreuzer, krone, groschen, schilling, mark, gulden, heller e alteres. Nonobstante, como

cata region produceva su proprie monetas, le valor non esseva fixe: le thaler prussian

valeva minus que lo de Bremen, le thaler danese valeva como lo austrian e assi

successivemente.

Le thaler deveniva le principal moneta germanic usque al decennio de 1870,

quando Germania se unificava e adoptava le mark. Assi mesmo, le moneta argentee

continuava in curso, con le valor de 3 marcos. In le mesme decennio, le nationes

scandinave seligeva le krone. Nederland restava con le gulden, in curso la ab le 13e

centennio. Le Imperio Austrohungare habeva adoptate le krone, substitute per le

schilling in le annos 1920. In Anglaterra, le parola dollar supernominava le crown

8

argentee de 5 shillings usque al decimalisation. In Germania, le gente appellava thaler

al billet de 5 marcos e, hodie, a lo de 5 euros.

De maniera assatis simile, un moneta de argento poneva fin al chaos monetari

espaniol, characterisate per un grande quantitate de monetas sub nomines, materiales e

correlationes variabile e in constante devalutation. Sub domination arabic, Espania

habeva adoptate le dinar de auro, que la se nominava maravedí in referentia al regnante

dynastia Almoravide (al-Murâbitûn in arabe). Le subdivisiones sequeva le modello

carolingian, con sueldos de argento e dineros de cupro. Sub forte inflation, le maravedí

perdeva tote su tenor de auro e le parola deveniva un synonymo general pro pecunia,

designante monetas in argento e mesmo in cupro. In 1497, Fernando de Aragon e Isabel

de Castilia unificava le diverse systemas sub le ja existente real, tunc con valor de 34

maravedís, e introduceva ancora le peso de 8 reales, sub le mesme inspiration que le

thaler. Plus tarde le pesos passava a cunear se in America con le argento sasite al

nationes inca e azteca. On los transportava a Espania in galeones, insecur procedura que

inricchiva plure piratas e usque hodie motiva le cerca a thesauros naufragate. A vices, le

pesos navigava directemente de Mexico al Philippinas, de ubi le espanioles

commerciava con le chineses – qui solo acceptava argento como pagamento per lor

desirate mercantias.

Assi mesmo, le systema monetari espaniol sequeva complexe e nove monetas

surgeva a tote instante. In 1566, on permitteva que le colonias american habeva su

proprie monetage, ma non in auro. La le peso esseva sempre le principal moneta durante

iste periodo. In le metropole, circulava tamben le auree escudo, valente 2 pesos –

vermente un solido un tanto devalutate – e ancora le doblón, de 16 pesos. Post 1850, le

imperio ja in decadentia, on abandonava finalmente le maravedí e adoptava le modello

decimal: le peso passava a valer 10 reales, e cata real se divideva in 100 céntimos. In

1868, Espania cambiava novemente su unitate monetari, e le peso se transformava in le

moneta de 5 pesetas (in 1990, on cunearea un peso commemorative in le valor de 2000

pesetas). In Mexico, le cuneage continuava post le independentia e sequeva inalterate

usque 1918; in le decennios sequente, le mesme moneta argentee de circa 27,5 grammas

ancora se recunearea con valores plus alte, le ultime de 10 pesos in 1955.

In le Statos Unite, le peso ja circulava desde le medietate del 18e centennio e

guardava grande similantia con le lion dollar, un thaler con un leon stampate distribute

per le nederlandeses in America, le Medie Oriente e altere partes de Europa in lor

transactiones commercial – de iste moneta derivarea le romanian leu e le bulgare lev,

ambe significante „leon‟. Post le Revolution Nordamerican, le disponibilitate del libras

anglese se reduceva e le peso deveniva le principal moneta in curso. Como le monetas

de cambio mancava, on fractava le peso como un pizza, cata tracto con valor de un

octavo de dollar o 1 bit (1 real in America Latin). De iste practica derivava le

supernomine peso de a ocho, o piece of eight in anglese, e tamben le usage de quotar le

precios del commodities in dollars plus octavos, abolite solmente in 1997.

In 1792, sub orientation del secretario del thesauro Alexander Hamilton, le

statouniteses adoptava le dollar officialmente, al taxa de $4,80 per libra anglese. Su

potentia acquisitive initial poterea comparar se a lo de 30 dollars actual. Sub le mesme

ideales revolutionari que le franceses, un systema decimal se creava, con cata dollar

divise in 10 dimes, 100 cents o 1000 mills – iste ultime ancora supervive in le precio del

combustibiles. Tamen, le population ancora dava preferentia al Spanish dollar – un

moneta mexican nove contineva 6 granos plus de argento pur (o sia 390 milligrammas)

que le dollar cuneate per le governamento. Le peso circulava legalmente usque 1857, e

le parola bit sequeva in curso in expressiones como two bits (25 cents), four bits (50

cents) e six bits (75 cents). In iste mesme anno, on aboliva le moneta de ½ cent, le

9

minor in curso. Le bit deveniva tunc un valor impossibile, assi que le gente passava a

dicer a short bit pro 10 cents e a long bit pro 15 cents.

Le argento que garantiva le valor del nove unitate statounitese se trovava solo in

le monetas divisionari e in le proprie silver dollar. Billetes con le verso verde – color

selecte per un supposite correlation con le stabilitate – representava le summas major,

assecurate per le governamento. Iste billetes ganiava le supernomine greenbacks e

poterea in these cambiar se per le quantitate equivalente in argento o mesmo in auro,

sub le ration de 15 per 1. Sub iste regime bimetallic de convertibilitate, on cuneava

inclusive monetas de auro in iste epocha, ma poco a poco le metallo se valorisava e le

majoritate del monetas auree esseva recollecte. In 1834, le dollar suffreva le prime

devalutation de su historia: le ration official de cambio passava a 16 per 1, cata uncia-

troy valente $20,67; in altere parolas, le moneta perdeva 6 per cento de su valor in auro.

In le sequente decennios, on reduceva tamben le contento de argento del monetas. Le

sol exception esseva lo de 1 dollar, que obviemente dispareva de circulation a causa de

su valor metallic superior al valor nominal. In le secunde medietate de iste centennio, on

discoperiva immense depositos natural de argento in le west del pais e le quotation de

iste metallo se reduceva tanto que le valor del dollar passava a ligar se exclusivemente

al auro. In 1900, le gold standard, ja adoptate in Europa, deveniva official tamben in le

Statos Unite.

6. Le standard auree e le symbolo inconfundibile

Le Columnas de Hercules, stampate in le peso de a ocho, es le

probabile origine del symbolo $, que non appareva de facto sinon

in le godless dollar de 2007 – le supernomine se debe al omission

del traditional motto “In God we trust”.

Durante tote le historia monetari, rar vices le auro ha circulate de facto. Excepto

per monetas auree insulate – per exemplo le daricus persian e le aureus roman – e

ancora per le varie solidos renascentista, le argento esseva sempre le base del

commercio ab 4000 a.C., quando le grecos cuneava le prime monetas in iste metallo. On

cuneava in argento le drachma grec, le dirham persian e islamic, le denarius roman e

carolingian, le pennige anglosaxon, le thaler germanic, le rupia indian (del sanskrito

rûpa, „argento‟) e finalmente le peso espaniol, que directemente originava non minus

que le dollar statounitese, le yen nipponic, le yuan chinese (del expression yin yuan,

„circulo argentee‟), le riyal arabic (forma arabisate de real) e le piastra ottoman. Sin

exaggeration, on poterea dicer que, indirectemente, le majoritate del monetas hodierne

se inspira in le peso e in le dollar. Non rarmente le proprie nomine lo indica: dollar

australian, canadian, taiwanese, zimbabwean (e ancora le variationes sloven tolar e

samoan tala); peso argentin, uruguayan, chilen, colombian, mexican, cuban, philippin e

de altere ex-colonias espaniol. In altere casos, on adoptava nomines nationalista como

bolívar, colón, sucre, balboa, quetzal, guaraní, boliviano, cruzeiro, zaïre, rand, kwanza,

ma le inspiration ha essite sempre le mesme. Le real brasilian, per exemplo, sasiva su

nomine del ancian moneta portugese, ma nasceva con valor initial identic al dollar.

10

Anglaterra esseva le prime pais moderne a adoptar officialmente le standard

auree, in 1816. Illo esseva consequentia de un disequilibrio metallic que comenciava in

le decennio de 1790, quando le britannicos pagava con argento le mercantias importate

del Oriente, ma recipeva con auro le exportationes de lor productos industrial. Post le

guerra de 1870, Germania exigeva de Francia un indemnisation de 200 milliones de

libras sterling in auro e tamben decideva cambiar su last, pressionante altere paises a

sequer le exemplo. Summate a isto, le argento tunc se produceva in quantitate plus

grande, lo que mitteva a terra le historic ration de 15 per 1 con le auro e causava

devalutation del unitates monetari del paises insistente in mantener le standard argentee.

Le mancamento de argento in Anglaterra causava tamben le officialisation in

1833 del billetes emisse per le Bank of England al ration de 7,32 grammas de auro per

libra. Le production de pecunia in papiro habeva comenciate in le ancian China, quando

le mercatores ric fideva su voluminose monetas de argento sub le guarda de un

depositario, qui in cambio les offereva un recepta facilemente portabile. La le usage de

effectuar pagamentos per medio de tal receptas, sin redimer le monetas, causava un

grande inflation e duceva al prohibition del systema per le dynastia Ming in le 15e

centennio. Un banca svedese tamben essayava emitter certificatos assecurate per

argento in deposito in 1660, ma falleva quatro annos plus tarde. Nonobstante, le billetes

del banca anglese, emisse ab 1695, esseva considerate credibile, de modo que le

methodo permitteva stockar le auro in reservas official durante que le billetes lo

representava como medio circulante – justo como le greenbacks garantite per le Spanish

dollars in le Statos Unite. Plus, le governamentos se autorisava a interrumper le gold

standard in occasiones de possibile chaos, como occurrerea durante le 1e Guerra

Mundial e le Grande Depression, quando le gente stockava auro in casa como forma de

proteger se del inflation. Tal situationes motivava le prohibition legal de utilisar auro

como medio de pagamento currente e ancora de stockar lo in grande quantitates, lo que

in practica annullava le derecto de cambiar le billetes per metallo.

A occasiones, on habeva utilisate pecunia non-metallic como medio emergential

e provisori – le caso classic es le cartas de joco que serviva como pecunia in Canada

(1685-1757), Francia (initio del 19e centennio) e Germania (post le 1

e Guerra Mundial).

Ma on sempre retornava al plus credibile metallos nobile, que portava valor real in se e

non simplemente lo representava sub le garantia de un emittente.

Con le standard auree, tamen, le monetas metallic, ora cuneate in ligas de poc

costo como le cupronickel e le aciero, se limitava al parve valores. Le billetes poteva

imprimer se in qualcunque valor nominal perque non existeva relation inter le cifra

stampate e le valor intrinsec del material – generalmente papiro, ma per vices seta, lino,

villuto, corio, ligno o mesmo pelle de phoca, iste ultime utilisate in Alaska sub

administration russe.

Le papiro-moneta presentava ancora le supposite avantage de non haber un valor

fixe. On poterea revalutar lo secundo le convenientias del momento. Initialmente, on

cercava ligar le valor a un quantitate de auro – Japon, China e Corea definiva lor nove

monetas al mesmissime 1,5 gramma que le dollar statounitese, per exemplo. Ma postea

on comprehendeva que le valor del pecunia-papiro esseva manipulabile: in 1934,

Franklin Delano Roosevelt actualisava per decreto le valor del uncia-troy, fixe ante

exacte cento annos, a $35. Iste depreciation del dollar salvava le exportatores

statounitese del nocive consequentias del Depression. Anglaterra tamben utilisava

continuemente iste tactica: le cambio vigente de $5 per libra esseva reducte a $4 in 1940

e a $2,80 in 1949.

Ancora durante le 2e Guerra Mundial, quaranta-quatro paises alliate inviava

representantes a un conferentia financiari in Bretton Woods, in Statos Unite. La se

11

firmava un accordo per le qual tote le monetas se quotarea ante le dollar, le unic que a

su torno continuarea convertibile in auro. Assi, le moneta statounitese deveniva le sol

ligamine inter le auro e le papiro circulante in le mundo. Occurre que, in le economia

liberal, tanto le dollar como le auro deveniva mercantias cuje precio international

oscillava a vices de modo ben divergente. Le instabilitate del annos 1960 – specialmente

le guerra in Vietnam e le alte precios del alimentos e del petroleo – duplicava le valor

real del auro, e on mitteva in dubita le possibilitate de que le Statos Unite garantiva lor

dollar con metallo: le governamento elevava le valor official del uncia-troy a $38, ma

con le continue inflation le valor real esseva $70, tosto $100. Le Europa del west, ora

unite per un mercato commun e ja non tanto dependente e submisse como post le 2e

Guerra, exigeva que le taxas de cambio poteva variar liberemente. Le perspectiva de

disvalutation del pecunia statounitese duceva bancas, investitores e le governamentos de

Suissa e Francia a redimer grande summas in auro, durante que Germania Occidental

abandonava le Accordo de Breton Woods, disvinculante le marco del dollar. In resposta,

le 15 augusto 1971 le presidente Richard Nixon extingueva le relation inter dollar e auro

– cognite como “Nixon Shock”, le impactante annuncio officialisava le incomplimento

del promissas firmate in 1944. Per le prime vice in lor historia, le Statos Unite emitteva

fiat money, o sia, pecunia cuje unic last es le credibilitate del emittente. Mesmo le poc

argento del monetas divisionari esseva removite. Usque al fin del 1970s, le valor del

uncia de auro attingerea le tunc impensabile summa de $900.

Hodie, le quantitate de dollars in curso supera multo le valor del auro stockate

per le thesauro statounitese, e le sol garantia legal existente es que tote le billetes emisse

ab 1861 potera esser cambiate per dollars actual.

Alcun economistas advoca ancora hodie le retorno al standard auree, sub le

argumento de que on essera sempre subjecte al confiscation e al inflation in un systema

absente del last metallic. Le fiat money es vermente un credito cuje sol garantia es le

bon performance economic del pais in le futuro – o sia un garantia ben abstracte. Alteres

responde que, como le quantitate de auro in le mundo es limitate, le constante crescentia

economic necessari al mantenimento del modello capitalista esserea impossibile. Le

precio del auro augmentarea constantemente, dunque existerea un phrenesia per le

metallo e tote le systema entrarea in chaos. Un positon intermedie defende le adoption

de un last consistente in un “paniero” de plure ricchessas global como auro,

commodities agricultural e materias utile al production de energia.

Al momento, le dollar seque le principal reserva de quasi tote le paises, insimul

con alcun monetas equalmente credibile como le euro, le libra, le yen e le franco suisse.

Le dollar sign se converteva in synonymo mundial de ricchessa. Diverse theorias essaya

explicar le origine de iste symbolo. Alcun de illos es improbabile, como le supposite

superposition del litteras US de United States o de units of silver, nam le $ ja se

utilisava ante le independentia statounitese. Altere hypotheses refere al Biblia, al

mythologia grec o a tempores ancian, como le superpositon del HS, symbolo del

sestertio roman. On suggere tamben que le origine sia le notation anglese “8/” o sia octo

shillings, transposite al moneta de octo reales. O ancora le litteras PS per pesos, o PTSI

per Potosí, le urbe bolivian ubi on cuneava le moneta, presso le mina producente le plus

de argento in le historia. Totevia, le version le plus acceptate es que, assi como le cifrão

portugese e le calderón espaniol, le dollar sign veni ab le representation del Columnas

de Hercules involute per un banda con le motto Non plus ultra, le blason de armas

adoptate per le reges catholic e stampate in le monetas espaniol ab tunc. Como occurre

al £ del libra anglese, le symbolo ha ora un ora duo lineettas. Multe paises lo utilisa solo

(como le pesos de tote Hispanoamerica) o accompaniate de altere litteras (como le real

brasilian R$). Alteres utilisa solmente le lineas (altere supposite symbolo de stabilitate)

12

super un littera differente, como occurre con le yen (¥) , le won (₩), le guaraní (₲), le

peso philippin (₱), le colón (₡), le franco francese (₣), le cent de dollar (¢) e, plus

recentemente, le euro (€) . Curiosemente, le $ nunquam habeva apparite in le proprie

dollars usque al recente moneta de $1 lanceate in 2007.

7. Le monetas transnational

Billet de 5000 francos CFA. Le moneta es official in quattuordece

paises african e, post le extinction del franco francese, ha ligate su

cambio al euro, al quotation fixe de 656 francos per euro.

Le circulation international esseva commun al monetas ancian, post que tanto le

auro como le argento portava valor in se, independentemente de qual pais habeva

cuneate le moneta. Dunque, denarios e solidos habeva libere curso in tote Europa e Asia

Minor. Assi mesmo, le operationes cambial esseva frequente: certemente il esseva plus

avantagiose acquirer monetas a que le commerciantes esseva habituate, mesmo que illo

implicava le pagamento de un commission al cambista.

Post le disveloppamento del nationes moderne, le diversitate de nomines e

standards se multiplicava ancora plus, de modo que solmente alcun monetas plus

credibile se acceptava sin restriction. Tal esseva le caso del thaler inter le disunite

populationes germanic e del peso in le commercio interoceanic.

Con le grande devalutation del argento in le secunde medietate del 19e centennio

e le consequente conservation del auro per le thesauros national, le pecunia in

circulation se representava plus e plus per papiro. Ab iste epocha on debeva creder in le

autoritates que emitteva le papiro, in general bancas e governamentos. Al population

non restava option sinon acceptar le nove medio circulante. In le transactiones

international, tamen, il esseva plus difficile que un pais confideva in le institutiones de

altere. In celle momento, le nation le plus ric e potente del mundo esseva le Imperio

Britannic, que in su maxime expansion controlava un quarto del territorio mundial.

Consequentemente, on considerava le libra sterling le pecunia le plus forte e credibile,

lo que faceva de illo le prime pecunia mundial del tempores moderne.

Nonobstante, altere paises se mobilisava per vigorar lor pecunia. Un projecto

ben audace de iste epocha esseva le Union Monetari Latin de 1865, per le qual Francia,

Belgica, Suissa e Italia essayava que lor monetas deveniva liberemente intercambiabile

sub le valor unic de 4,5 grammas de argento o de 290 milligrammas de auro. Plure

altere paises accompaniava le Union plus tarde, inter le quales Espania, Grecia, Austria-

Hungaria, Romania, Bulgaria, Serbia, le Statos Papal e mesmo Venezuela. Tosto,

tamen, duo problemas se presentava. Primo, un cuneage excessive per parte del Statos

Papal, que essayava profitar con le circulation de lor moneta in le altere paises. Le obvie

consequentia es que le pecunia del Sancte Sede perdeva valor e acceptabilitate,

prejudicante tote le membros, que a lor torno lo expulsava del Union. E secundo, le

devalutation mundial del argento, que impediva le convertibilitate fixe e obligava le

membros del Union a substituer le bimetallismo per le standard auree. In ultra, le Union

Monetari Latin non resisteva al turbulentias politicoeconomic posterior al 1e Guerra

13

Mundial e esseva formalmente finite in 1927, ben que Francia produceva monetas sub

le standard del Union usque 1967.

Le Statos Unite anque manifestava interesse in participar del Union Monetari

Latin. Inclusive, alcun monetas esseva producte sub le tenor argentee stablite, como los

de 20 cents e de 4 dollars, ma al fin le pais non se ha filiate. Le Regno Unite refusava

participar ante le obligation de reducer le valor auree del libra e ancora decimalisar su

moneta.

Plus tarde, le britannicos ganiava le 2e

Guerra Mundial ma perdeva su imperio,

que originava un sin-numero de nationes independente in tote le continentes. Le Statos

Unite financiava le reconstruction del applattate paises europee e deveniva lor creditor

sub le illusori garantia del convertibilitate de dollars in auro. Iste manovra rendeva al

dollar le posto de moneta plus forte del mundo, ben que le valor nominal del libra ha

sequite sempre superior.

Le annos 1970 mitteva a terra le condition auree del pecunia statounitese. In

ultra, le paises deroutate in le guerra resurgeva como grande potentias industrial e,

gratias al austeritate de lor politica economic, valorisava lor monetas de modo

extraordinari. Un exemplo es le trajectoria del yen japonese, create in 1868 con valor

identic al dollar. Post 1945, on cambiava ¥360 per un dollar, ma in le ultime decennios

iste valor se stabilisava in circa ¥100 – e ora es a puncto de attinger le marca de ¥80. Le

marco german habeva un historia simile. In le 1920s, le hyperinflation demandava un

elimination de novem zeros, cata milliardo de vetere marcos valente un reichsmark, al

quotation de 4,20 per dollar. Iste valor se manteneva pro le deutsche mark, create per le

alliatos post le guerra. Sub le cambio libere, on cambiarea DM 1,80 per dollar in le

1990s, un recuperation notabile.

Le bon performance economic europee esseva condition essential pro le creation

in 1979 del ECU (European Currency Unit), un unitate de calculo composite de un

paniero de alcun monetas national forte. Le principal de illos esseva sempre le tunc

stabile marco german, que correspondeva a plus de 30 per cento del valor total del ECU,

renominate euro in 1999 e converse in pecunia circulante in 2002, in substitution a

undece monetas national – novemente Anglaterra se refusava a participar del union

monetari, insimul con Svedia e Danmark. Mitter in curso le billetes e monetas del euro

esseva le plus grandiose operation de iste natura in le historia monetari mundial,

superante lo del real brasilian in 1994. Le nove moneta europee se altiava

immediatemente al condition de plus voluminose in le mundo, superante le dollar

statounitese.

Ben que un experientia recente, le euro se monstra un menacia al dominio del

dollar in le commercio international. Assi como passa al dollar, le valor cambial del

euro es plenmente libere, fluctuante al sapor del tendentias economic e dunque signate

per constante variation. In le ultime tempores, on remarca que le euro non perde valor

mesmo quando le dollar se devaluta, e assi se va transformante in un moneta de reserva

alternative. Hodie, tamen, ancora circa 62 per cento del reservas international es dollars,

contra 27 per cento del euro. On attribue iste grande differentia supertoto al

incorporation de membros debile al Eurozona e al conservatismo politic del

governamentos europee. Un factor alarmante de analyse es que tanto le Statos Unite

como le Union Europee ancora prefere le auro como reserva major, e non lor proprie

moneta.

Le euro esseva certemente un avantiamento audace in le historia del moneta,

perque on unificava non solmente le billetes ma tote un systema financiari. Ma illo non

es le prime ni le unic projecto de iste natura. Ja in 1945 le Communitate Financiari de

Africa creava le franco CFA, que ancora circula in duodece ex-colonias francese e

14

tamben in Guinea-Bissau e Guinea Equatorial. Emisse per un sol banca central, le

franco CFA esseva concepte per le proprie franceses como un maniera de sparniar lor

colonias del grande devalutation suffrite per le franco metropolitan finite le 2e Guerra –

initialmente, le moneta african valeva quasi duo vices plus que lo francese. Le quotation

del franco CFA esseva fixe contra lo del francese, e hodie conserva iste status in relation

al euro. In 2015, on plana introducer le eco in sex paises, le principales Nigeria e Ghana,

e futurmente incorporar le actual membros del CFA sub le nove unitate monetari. In

Africa oriental, on desira introducer le mesme anno le shilling, que circulara in ex-

colonias britannic como Kenya, Tanzania e Uganda. Un projecto ancora plus ambitiose

es le fusion de tote iste areas sub le afro, un unitate monetari panafrican que se

lancearea in 2023, creante le Afrozona, con 53 paises.

Hodie le conception de nove communitates monetari abunda in tote le

continentes. Alcun de illos pote vermente devenir real, como le khaleeji, nomine

provisori pro le moneta commun del Golfo Persic, cuje introduction es in plen

discussion – al momento, on ja definiva que le banca central se situara in Riyad e que le

data initial pro que le nove moneta comencia a vigorar essera inter 2013 e 2020. Alteres

es ideas improbabile, como le amero in Nordamerica – ben que le theorias conspiratori

garanti que, discretemente, on ja ha lanceate e mesmo distribute le prime monetas e

billetes. On ha ideate ancora le latino pro Sudamerica e le ACU (Asian Currency Unit)

pro le paises del est e sudest asiatic, ma illos es ancora conceptiones theoric solmente.

Un proposition interessante es le retorno del auro como referentia de calculo

inter le paises islamic. In 2001, Malaysia proponeva le cuneage del dinar auree, con le

mesme 4,25 grammas del epocha del Califato Islamic, como un option al dollar pro le

exportationes. Le monetas non circularea propriemente, ma servirea de last e unitate

contractual. Al momento, tamen, le idea non ha avantiate. Un passo plus simple ma non

minus importante in iste senso dava quatro nationes meridional de Africa, unite sub le

rand sudafrican per lor Area Monetari Commun. E, de certe modo, Brasil e Argentina,

officialisante in 2008 que le exportationes bilateral pote pagar se in reais o pesos in vice

de dollars – exemplo sequite in un accordo de 2010 inter China e Russia, e in

negotiation inter Francia e le paises arabic exportator de petroleo.

8. Technologia, abstraction e le moneta universal

Billet cuban de 3 pesos e moneta in argento de

25 steloj.

On poterea simplificar le historia monetari occidental in non plus que tres

phases. Le prime durava usque circa 1800. Durante illo, le pecunia existeva in forma de

monetas metallic de argento o de auro, le plus inspirator del quales esseva sin dubita le

denario, le solido e le thaler/peso. Metallos inferior se utilisava solmente pro parve

valores, como ancora hodie con le monetas divisionari. Le secunde phase, finite

15

officialmente in 1971, se characterisava per billetes de papiro representante quantitates

de argento o de auro stockate per bancas e governamentos. Le emission irresponsabile

de tal billetes ha causate phenomenos inflationari notabile in multe paises, del mesme

modo que le emission de monetas subvalutate o mesmo sin alcun valor habeva causate

effectos similemente disastrose in le antiquitate. In le tertie phase, le billetes perdeva

completemente lor garantia metallic. Lor valor es variabile e se statue secundo le

potentia e stabilitate economic del nation emittente. Assi, libras ha plus probabilitate de

mantener lor valor que pesos, per exemplo. Alcun paises libera totalmente le fluctuation

cambial; alteres prefere bandas cambial stricte o mesmo cambios fixe in relation a un

moneta plus forte – plure es le casos contemporanee de dollarisation e de euroisation.

Nonobstante, le recente disveloppamento technologic ha introducte un nove

phase in le relationes monetari. Le pecunia physic cata vice plus se substitue per

transferimentos virtual. Le salarios ja non se paga con billetes, ma con creditos in un

conto bancari, que on movimenta per cartones plastic. Le circulation pecuniari ha

devenite un abstraction, un transito informatic de cifras. Si antea on faceva circular

billetes representante metallo, hodie on face transitar numeros que representa billetes de

papiro. Le ligamine al auro o a qualcunque altere mercantia deveni plus e plus distante e

se basa unicamente in nostre confidentia in le systema.

Le modello actual se monstra problematic con certe frequentia per duo rationes

principal: le possibilitate de burlar le regulas stablite e le dependentia de que on previde

con precision le futuro economic del institutiones. Tanto le instrumentos de securitate

como le “oraculos” que evaluta le probabilitates futur es fallibile, dependente del

capacitate e del interesses del agentes involvite. In ultra, le proprie moneta essente un

mercantia, su valor non solo pote oscillar como manipular se secundo le opportunitate.

Un divergentia de interesse assatis frequente existe, per exemplo, inter le consumitor e

le exportator: durante que le prime desira un moneta forte, con grande potentia

acquisitive, que le permitte comparar productos national e importate e post seliger lo de

melior qualitate, le secunde preferera sempre un moneta cuje debilitate cambial le

permitte vender le melior producto al mercato exterior con grande margine de lucro,

destinante solmente le mercantias inferior al consumitor local, con precio equalmente

elevate ante le absentia de competition.

Secundo alcun theoricos, le adoption de un unitate monetari mundial solverea o

al minus reducerea tal divergentias. Le pecunia recuperarea su ancian status de objecto

de valor in vice de producto commercial, creante stabilitate macroeconomic e evitante le

speculation. Totevia, surgerea certemente nove questiones como le taxa ideal de

interesses, e on arrivarea a impasses cultural como le prohibition islamic de levar

interesses a qualcunque taxa. Le proprie natura del moneta devenirea objecto de

discussion: alcunos defendera le dinar islamic; o un forma de fiat money; o un paniero

de monetas simile al euro o al Special Drawing Rights del Fundo Monetari

International; o ancora le “moneta digital auree”, un systema commercial informatic con

last in stock physic – il ha inclusive bensuccesse companias particular offerente iste

servicio, ben que sin convincente garantias de que le auro existe de facto.

Ja in 1912, le adeptos del lingua international esperanto essayava introducer le

speso como moneta universal. On inclusive cuneava alcun monetas e definiva un

quotation in le standard auree – un spesmilo, o sia 1000 spesoj, equivalerea a 733

milligrammas de auro, le mesme valor que 1 rublo o ½ dollar del epocha –, ma le guerra

mundial poc tempore postea mitteva fin al projecto. In 1942, on fundava secretemente le

Universala Ligo in le Nederland occupate per le nazistas, qui considerava le movimento

esperantista parte de un complot judeocommunista. Le nove institution recuperava le

idea e lanceava le stelo, cuje valor se definiva como le precio de un panetto in

16

Nederland, tunc 0,25 florino. In le sequente decennios on cuneava monetas e coupons

valide pro tote activitates inherente al movimento. Le acquisiton del monetas – in

bronzo, laton, cupronickel e mesmo argento – per le esperantistas pagava con

excedentes le costos de production. In 1974, le stelo se revalutava a 0,50 florino e

perdeva su connexion con le precio del pan. Postea on comenciava a readjustar lo

constantemente pro que su valor non se perdeva con le inflation, ma tal practica

originava divergentias methodologic inter le directores del liga. In 1993, le liga

extingueva su activitates e le historia del stelo arrivava al fin.

Recentemente, Lok Sang Ho proponeva le adoption del WCU (World Currency

Unit), un indice de calculo unificante le monetas del sex zonas economic le plus forte

del mundo. Secundo iste economista de Hong Kong, le valor de materias natural como

le metallos fluctua in accordo con lor abundantia o mancamento, e per isto non servi de

referentia. Le bonos emisse in WCU, contrarimente, esserea immun al inflation e minus

subjecte al variation cambial de un sol pais, post que on lo actualisarea periodicamente

sequente le crescentia economic del paises. Assi, on poterea quotar plus justemente

commodities como le petroleo, le metallos preciose e le productos agricultural, que

hodie ha lor precios in dollars, donante al Statos Unite alcun avantages como le absentia

de costose transactiones cambial.

9. Le pecunia del futuro

Maple Leaf canadian: le auro sempre retorna.

Imaginar le futuro del pecunia non es un labor tanto simple. Le historia ha

monstrate que, in general, institutiones stabile origina monetas stabile, como

exemplifica ben le historia del libra sterling e del dollar. Contrarimente, paises que

tardava a unificar se, que alternava regimes de governamento o que non controlava le

inflation in date periodos se ha characterisate per le complexitate de lor systemas

monetari, con planos economic infructifere e successive eliminationes de zeros – ni

mesmo le francos, marcos e rublos lo escappava.

Ma le stabilitate sol non explica toto. Cuba, per exemplo, ha passate per

dictaturas, un revolution communista e un forte embargo commercial que ancora

perdura, ma assi mesmo su peso es lo que minus ha devalutate inter tote le pesos

hispanoamerican, e un del duo unic que nunquam ha suffrite reduction de zeros (le

altere es le dominican). Quando introducte in 1857, le peso cuban equivaleva al dollar;

hodie, le cambio es circa 25 pesos per dollar, non multo si on considera le turbulente

historia del insula caribe. Cuba, a proposito, presenta un situation sui generis in le

mundo actual: ultra le peso dicte nacional, circula tamben le peso convertible, utilisate

principalmente in transactiones touristic e acquisiton de articulos considerate luxuose.

Ab 1960 le moneta cuban habeva valor fixe in rublos, ma le collapso sovietic lo faceva

devalutar a 125 pesos per dollar. Per le peso convertibile, con valor fixe de US$1,08, le

pais se protegeva de un eruption inflationari e recuperava le valor cambial de su moneta

national.

17

Quanto al systemas monetari, on pote resumer los in duo typos principal, ambe

inventate in Francia e copiate per le resto del mundo. Le carolingian ha tres unitates al

ration 1:12:240, e le revolutionari o decimal ha duo unitates al ration 1:100. In

principio, il es difficile imaginar que le modello actual pote substituer se per qualcunque

altere. Ma quando on vide valores in le casa del milliardos e billiones – le producto

national brute de un pais disveloppate, per exemplo –, on forsan se demandara si il non

existe un modo plus simple de representar los. Le pressa sovente recurre a

abbreviationes informal como “$40k” pro expressar “quaranta mille dollars” (le k

remitte al multiplicator kilo del systema metric decimal), o “£2m” pro “duo milliones de

libras”, o o ancora “R$ 3 bi” pro “tres milliardos de reais” – de facto, le parolas mi e bi,

reduction milhões e bilhões, gania le status de unitate de calculo, exacto como le conto

de réis in altere tempores. In un epocha de multimillionarios e budgets astronomic, le

existentia de unitates multiplicative poterea simplificar tanto le notation como le

pronunciation de iste grande numeros, ultra evitar confusiones inter parolas simile –

equal que le annos-lumine facilita le comprension del distantias spacial e le prefixos

metric nos permitte dimensionar le capacitate de immagazinage del dispositivos

electronic. Un experientia official esseva le inti en millones, usate in Peru per alcun

menses in 1991. Sex annos antea, on habeva substitute le centennari sol per le inti

(parola quechua pro le deo-sol), con le suppression de tres zeros. Ma le hyperinflation

persisteva e le governamento dunque autorisava que le valores se denominava in iste

unitate, abbreviate I/m. Le mesme anno, on adoptava le nuevo sol, equivalente a un

million de intis o, in le euphemistic terminologia, un inti in milliones.

Plure particularitates del systemas monetari face imprevisibile lor futuro. Le

decimalisation ha imposite generalmente le denominationes de 1, 2 e 5 multiplicate per

le potentias de dece (10, 100, 1000 etc.). Ma alcun exceptiones supervive ben, como 25

e 250, trovate in le quarter dollar e in plure paises islamic. In 2008, Venezuela

introduceva le bolívar fuerte como su nove unitate monetari, cuneante un moneta con le

improbabile valor de 12½ céntimos, al moda del Spanish dollar divisibile in octo bits.

Cuba ipse mantene un moneta de 40 centavos, ben que on rarmente lo trova, e le

denomination de 3 pesos – emisse desde le 19e centennio e dunque non copiate del

russos, como on poterea suggerer. Ni al minus le unitate fractionari centesimal se

universalisava. In alcun paises arabic, le dinar se divide in 1000 unitates nominate fils in

le singular e fulus in le plural (del moneta minor byzantin follis) – inter illos Kuwait,

que ha hodie le unitate monetari de plus alte valor nominal in le mundo, quotate a

US$3,55. In altere paises, le valor nominal del moneta se rebassava con le annos, e le

fractiones deveniva innecessari: Japon non ha utilisate le centesimo sen ni le millesimo

rin desde 1953, e Chile aboliva le centavos in 1984. Ma on non debe imaginar que le

valor nominal basse equivale a un moneta debile: ambe le yen e le peso chilen disfructa

excellente reputation actualmente. Alcun monetas cammina verso le abolition del

centesimos, ma ancora non los eliminava completemente, creante dunque systemas que

vermente ja non es decimal. Con le abolition del monetas de 1 e 2 öre promote per

Svedia in 1972, le precios besoniava rotundar se – per su origine, le practica deveniva

cognite como “rotundamento svedese”. Le suppression del monetas de öre continuava

progressivemente usque 2010, quando on eliminava definitivemente le unitate

fractionari. Per tote parte, altere paises ha imitate le svedeses. In multes, le minor

moneta in curso es lo 5 centesimos, lo que significa que le minor portion de pecunia

disponibile es un vintesimo del unitate. In altere tantes, le minor pecia circulante es lo

de un decimo o de un quarto. In Danmark, le minor moneta in curso es lo de 50 øre, lo

que significa que un corona danese non pote divider se sinon in medietates. Le nomine

del unitate fractionari nordic remitte al aureus roman (le connexion es plus evidente in

18

le plural islandese aurar): hodie le comparation sona incoherente, ma in tempores

ancian le öre o øre valeva 24 penningar, un relation ben proxime al 25 denarii per

aureus que on habeva in le Imperio Roman. Contra tote le expectationes, finalmente,

existe ancora duo paises – Mauritania e Madagascar – que optava per systemas

traditional non-decimal, dividente in cinque partes lor unitate monetari national.

Ma, si le systema decimal pote un die disparer, on non pote ancora imaginar le

disparition del monetas metallic. Mesmo le auro e le argento seque vivente in plure

monetas-bullion, o sia monetas destinate al custodia de valores. Le majoritate de illos se

ha producte con un uncia-troy de auro pur, un practica que comenciava in 1967 con le

sudafrican Krugerrand e continuava con le canadian Maple Leaf, le anglese Britannia,

le australian Nugget, le statounitese Eagle, le mexican Libertad, le austrian Wiener

Philharmoniker e alteres. Il ha tamben bullion in argento, como le Panda chinese e le

Kookaburra australian. Un tendentia de iste typo de moneta es le competition inter le

emittentes. In 2004, Austria cuneava 15 pecias con peso de 1000 uncias-troy in auro, o

sia plus que 31 kilos, ma Canada lo superava in 2007 con su gigante moneta de 100

kilos: le valor nominal es 1 million de dollars canadian, ma on estima que le valor real

del pecia artistic sia duo o tres vices plus alte. Claro, iste moneta solo se fabrica sub

commanda. In circulation, le major moneta hodierne es lo de ¥500 – poco plus que

US$6 –, que superava le 5 pesos convertibile cuban. De bon valor es tamben le monetas

de £2 e de €2, ma non lo de 25¢, le plus alte de Statos Unite in abundante circulation.

Forsan le sol prevision factibile es que le auro continuara le materia le plus

appreciate. Hodie, su precio ja non mantene relation con le argento; plus applicabile es

le correlation de 10 per 1 inter un uncia-troy de auro e un barril de petroleo. In

compensation, surgeva tamben duo nove metallos nobile con quotation international, le

palladio e le platino, usate inclusive in le production de monetas-bullion.

In tote le tempores on ha extracte circa 150 mille tonnas de auro in le mundo –

un media poco superior a 20 grammas per habitante. De illo, 30 mille tonnas appertine a

reservas official, 75 per cento de proprietate del Statos Unite, le Eurozona e le FMI.

China e India ha demonstrate disposition de augmentar lor reservas auree e tamben debe

figurar inter le grande possessores del metallo ja in le proxime annos. On estima que

existe ancora 50 mille tonnas sub le terra, le medietate de illos in Sudafrica, le principal

extractor mundial actualmente. Le franco suisse es hodie le unic moneta con last auree

total – le reserva national de Suissa attinge 1000 tonnas. In tote le mundo, tamen, le

papiro-moneta circulante es duo centos vices plus abundante que le reservas auree

official.

Secundo le historiatores, le brillantia e exiguitate del auro ha exercite un

fascination psychologic sur le personas. Materiales al mesme tempore rar e belle sole

esser valorisate – le diamantes es altere exemplo –, e ancora plus si illos presenta

qualitates pragmatic como esser imperibile e simple de transportar e immagazinar. Al

fin il es ben plus practic e bon mercato manear pecias metallic que boves o alimentos. Post le shock de 1971 e le subsequente crise del petroleo, le revolution in Iran e

le invasion sovietic a Afghanistan, le precio del auro se multiplicava rapidemente, un

situation tanto inedite como le absentia de last pro le papiro-moneta. Nonobstante,

passate le espavento, le nove systema se inflava de un confidentia tanto grande que on

oblidava le metallo in cerca de investimentos plus rentabile – immobiles, actiones,

mercantias agricultural o le proprie monetas national in constante oscillation cambial.

Le auro ja non esseva le medio le plus practic ni le plus secur de effectuar operationes

financiari, assi que su utilitate pareva restricte al confection de joieles, un rolo

ornamental, in summa. Le moneta de papiro a plen functionamento e le operationes

informatic ganiante popularitate, le quotation del uncia-troy cadeva poco a poco inter

19

1985 e 2000, usque regreder a $275. Durante iste periodo, le governamentos imprimeva

pecunia continuemente, accrescente circa 5 per cento al anno al valor circulante e

causante, obviemente, un inflation equivalente. Insimul con iste practica, on provideva

credito abundante a minuscule taxas de interesse, lo que sovente stimulava que on

prendeva prestos a fin de investir le pecunia in cosas plus rentabile e specular con le

augmentation del precios in le futuro. On habeva discoperte le formula del crescentia

infinite.

Per 2000, on ja prevideva que tal modello non poterea sustener se per multe

tempore plus. Ab celle anno, le precio del auro comenciava a augmentar novemente. Le

uncia-troy ultrapassava $400 in 2004, $500 in 2006, $800 in 2008. Al initio de 2011, le

quotation superarea le $1300. Le plus recente crise finaniciari mundial certo collaborava

multo pro iste ascension, ma le facto es que le cursa al auro ja esseva initiate ante quasi

un decennio. Quando le situation deveni critic, le speculatores – governamentos incluse

– non hesita cambiar lor dollars e euros de papiro per ben lucente lingotos de auro fin.

Pro le futuro proxime, on expecta que le baby boom, o sia le periodo de alte

taxas de natalitate del annos 1950 e 1960, mittera le paises disveloppate in un situation

difficile. Le milliones de personas nate in iste epocha de prosperitate debe pensionar se

a partir del 2010s, e le paises simplemente non se ha preparate pro illo. Le sol solution

proposite al momento non es multo original: imprimer plus pecunia. Altere factor que

on debera prender in consideration es que le fabricas se transfere massivemente al

Oriente, ubi le costo laboral es multo minor, lo que face del disoccupation un problema

systemic del economias postindustrial. Differentemente del chineses, qui culturalmente

es habituate a sparniar un parte de lor salarios e pote facer legalmente un reserva

personal in auro, le travaliatores occidental ha essite stimulate per lo governamentos a

utilisar integralmente lor renta a fin de movimentar le economia. Assi, quando le gente

non trova travalio e comencia a questionar le methodos del governantes, le problema

sole tractar se con un nove provision de credito.

Si iste scenario se confirmara, le valor del unitates monetari essera sempre plus

basse in relation a lo del auro. On dice que, in un momento de crise, il ha poc

mercantias in que on pote confider. Per su necessitate vital, le aqua nunquam perde

valor. Le precio del tabaco e del bibitas alcoholic anque nunquam retrocede. Un paniero

de monetas estranier es tamben un bon sparnio, perque le disvalorisation de un sempre

implicara le valorisation de altere. Le terras agricultural es un bon sponsion si on crede

in un scenario de alimentos costose e insufficiente. Ma le facto es que, quando le crises

arriva, nemo compra aqua ni tabaco. Durante que le mundo collabe, le auro ascende

como un rocchetta, e quando le cosas retorna a lor stato normal, su precio descende

teneremente, de modo que qui spondeva in illo sempre habera tempore sufficiente pro

reorganisar su investimentos con calma. Si on studia le historia del cyclos e crises

financiari, on arrivara dunque al conclusion de que, al fin, le auro sempre retorna como

unic forma de pecunia vermente stabile e liquide a un sol tempore.

Assi, il non es tanto absurde imaginar un de iste monetas-bullion con 1 uncia de

auro como le solido del futuro.

FIN

20

Nota del autor

Le fonte principal del datos presentate es Wikipedia, ma tamben altere sitos esseva

consultate a fin de confirmar o ampliar le informationes. In alcun casos, le fontes offere

datas divergente: pro le cuneage del prime joachimsthaler, per exemplo, on trova 1516,

1517, 1518 e 1519, secundo le texto consultate. Per iste ration, le datas debe considerar

se non plus que un referentia de epocha.

De tote modo, le intention esseva presentar un historia resumite, sin exaggerar le

accuratessa. Su objectivo es stablir un connexion inter le realitate monetari actual e le

factos passate que lo originava, de maniera que, post leger lo, on comprehende le

processo in lineas general.

Scripte in 2008-2009, iste texto passava per un revision in februario 2011, quando le

taxas cambial esseva approximatemente US$1 = €0,73 = £0,62 = ¥82 = Fr.1,04 =

R$1,67. Un uncia-troy de auro se quotava a circa US$1350 e un uncia-troy de argento a

circa US$30.

Questiones linguistic Alcun terminos utilisate in iste texto es in disaccordo con le Interlingua official del

Union Mundial pro Interlingua, basate in le Interlingua-English Dictionary. Ecce un

lista de illos.

Anglosaxon. Le IED prefere saxone, dunque anglosaxone. Totevia, si practicamente

tote le parolas nominal cuje radice fini per N non apporta iste desinentia E a lor final, il

pare plus rational graphar lo sub le mesme logica que musulman, chilen, marin, pedon,

immun.

Centennari. Le IED grapha iste parola con un sol N. Nonobstante, le radice -enn-

comparti le etymologia de ann- (in anno, annual) e dunque debe continer duple N. Le

dictionario tamben manca del adjectivo millennari.

Centennio. Centennio deriva directemente de anno e es in perfecte accordo con biennio,

triennio, quinquennio, decennio, millennio. Le parola official seculo non es tanto

“decifrabile” a prime vista e ancora pote confunder se con secular (synonymo de

mundan, laic, in opposition a sacre).

Commodities. Le parola anglese commodities, con le senso de mercantias brute, ha

curso international. Construer un forma specific pro Interlingua pare contraproductive.

Plus, commoditate se associa plus tosto al senso de commode (=confortabile,

conveniente), lo que poterea inclusive causar miscomprension.

Conversor. Le usage de Interlingua e del linguas romanic recommenda le forma

conversor, ab le radice participial converse. Assi se face con tote le parolas con le

suffixo agentive -or (pensar-pensator, ager-actor, leger-lector, currer-cursor, vider-

visor etc.). Le parola convertitor probabilemente se formava directemente del francese

convertisseur.

Excentricitate. Le forma official es eccentricitate, copiate del anglese, ma sin

sustentation in le altere linguas de controlo ni in le etymologia latin.

Lisboa. Si on usa le anglese London in loco de Londres, incontrate in le linguas de

controlo (portugese/espaniol/francese Londres, italiano Londra), il pare plus logic

conservar le original portugese Lisboa. Le etymologia pro iste parola es le latino

Ulyssipo, iste ab le phenicio Allis Ubbo („porto secur‟), hodie irrecognoscibile. Le

forma official in Interlingua es Lisbona.