MIR

MIR ESTAZIOA, LURRAREN IN-GURUKO ESPAZIOAZ BALIAT-

ZEKO PAKE-BIDEAJoxe Eguskitza

estazio espazialari buruz aipamenakegin aurretik, gogora ditzagun bera sortu

ahal izateko ezinbestekoak izan ziren estazio espazialak; "Saliut"estazioak alegia.

Kosmonautak "Soyuz" izeneko espazialuntzietan iristenziren bertara eta kargak banatzen zituzten. Ikerketa-programabete ondoren, joandako espazialuntzietan itzultzen ziren lurre-ra. Honela bada, eta estazio hauei esker, gizakiak Lurrarekikoorbitan (gehienez ere bi hilabetez) lana egiteko aukera izanzuen. Bestalde, bidaia hauek, hobekuntzak egiteko behar adinainformazio eman zuten motopropultsore, orientazio-sistema,energiaz hornitzeko era, biziraupen-kontrol, etab.i buruz.

Saliut–en lehen bidaiek zientziaren ezagupideak datu be-rriz osatzeko aukera eman zuten: Lurraren baliabide natu-ralaren estudioan, astrofisikan eta geofisikan eta neurtezinaaztertzen duen fisikan batipat. Honez gain, ikertzen ari zirenunean Kosmoan zeuden pertsonek ikerketan parte aktiboahartzen zutela demostratu zuten.

Halabaina, zientziak hauen lanaren etekina hobe zitekeelaadierazi zuen, horretarako estazioaren hornidura-sistema be-rrantolatu behar zela baieztatuz. Berrantolaketa honen menpezeuden, hein handi batean, kosmonautek burututako ekintzenemaitzak. Kosmonautek zenbat eta behar gutxiago izan, are etaetekin hobeagoak lortuko zituzten. Beraz aurrerantzean, gasta-tutako substantziak (erregaia, jana –15 kg pertsona eta egune-ko, gutxi gorabehera–, pelikula zinematografiko eta fotografi-koak, materialen eta objektuen lagin esperimentalak, bidaietanordezkatu behar ziren tresnak etab.) eroso eskuratzeko aukeraeman behar zuten estazio espazialek.

obietar zientzilari eta espazialuntzigileek ikusi zute-narekin, bigarren belaunaldiko estazio orbitalak eraikitzera jozuten. Hauek bi akoplamendu-sistema zituzten, beharrezkoabalitz garraiorako bi ibilgailu espazialak aldi berean akoplatuahal izateko. Pertsonen desplazamendurako (Lurra eta orbita-ren artean) erabiltzen ziren "Soyuz" eta ondoren "Soyuz T"espazialuntziez gain, garraiorako aireuntziak ere martxan ipiniziren: "Progress" izeneko aireuntzi arinak batetik eta "Kosmos"sateliteen serieko ibilgailu astunak bestetik.

"Saliut-6" eta "Saliut-7" estazio orbitalek izandako arra-kastak ez zuen ikertzaileen ikuspegia lainotu. Alderantzizbaizik: "Saliut" estazioak erabiltzean lortutako esperientziakontutan hartu zen MIR estazio berria sortzerakoan.

1986ko otsailaren 20an MIR estazio orbitala iraupen lu-

zeko bidaia batera jaurti zuten "Proton" jaurtigailuaz. Jaurtigai-lu hau, sobietarrek duten potenteenetariko bat da eta horrelakobeste lan askotan hartu du parte. MIRen hasierako masa 21tonakoa zen. Gertaera hau burutu baino bi hilabete lehenago,"Luch" satelite igorlea jarri zen orbita geoegonkorrean. Honek,MIR estazioak lurreko postuekin komunikazioa mantentzekoardura du.

MIR estazio orbitalak lurreko postuekin ia egun osoankomunikazioa mantentzen du, "Luch" satelite igorlearen bidez.

IR estazioaren berezitasunik nagusienetariko bat kos-monautak atseden hartzeko eta lan egiteko eskaintzen duenhobakuntza da: "Saliut" serieko estazioek ez zutena hain zuzen.

S

1. Mir estazioa.2. Luch satelite

igorlea(H = 36.000 km).

3. Komunikazio--esparrua.

4. Satelite bidezkokomunikazioaduen lurrekoestazioa.

5. Komunikazio--esparruarenamaiera

6. Irratiz komunikaezin daitekeenesparrua.

7. Komunikazio--esparruarenhasiera.

M

Langela da bertako gela nagusia. Tripulazioak bertan igarotzendu denborarik gehiena, eta horrexegatik erosoa izan dadindiseinatu da. Aurrekoekin konparatuz gero, askoz ere handia-goa dela esan daiteke. Bestalde, ikerketarako ekipo zientifikoaketa gainerako tresnak bertatik atera dira eta, espezializaziokoikerketak egin ahal izateko isolatutako moduluetan bildu.Modulu hauek, geroxeago ipiniko lirateke orbitan estazioanlotuz.

IR estazioko langela, lurreko usarioari jarraituz pintatuda: zolua kolore ilunez eta hormak eta sabaia kolore argiz.Honek, grabitaterik gabeko egoeran, zolua eta sabaia bereiztenlaguntzen du. Nahi izanez gero, 28 gradurainoko tenperaturalor daiteke. Esfera higigarria, kosmonauten begiak erlaxatzekoeran diseinatu da; hauek edozein lekutara begiratzen dutenean,gela osoa (eta ez horma soilik) ikusteko eran. Espazio handikogela amankomunaz gain gela bakunak ere badituzte, non ikert-zaileek beren atseden tarteetan bakarrik egon bait daitezke.

Iraupen luzeko bidaiatan, hain garrantzitsua den gauzaarruntetan konforta izateaz gain kosmonautek programadunmonitoreekin lana egiteak dakarren erosotasuna aipatu zuten.Bertan tripulazioarentzat interesgarria den edozein informazioargiztatzen da. Bilketaz, sailkapenaz eta aztertzeaz kalkula-gailu elektronikoak arduratzen dira. Honelako zazpi kalkula-gailuz hornituta dago estazioa. Ordenadore-zentru bat ardura-tzen da eragiketa asko egiteaz. Adibidez, estazioa kontrolatzenlaguntzen du, tripulazioaren lan-banaketa egokiena zein denadierazten duen grafikoa egiten du, "Luch" satelite igorlearenjarraipena egiten du, etab. Asma dezakegunez, estazio berri haukonfortaren adierazgarri da.

Honez gain, martxan ipini berria den MIR/Luch tandemhonekin laborategi orbitala Lurrarekin komunikatzeko sistemaberriaz baliatzen dela aipatuko dugu. Orain, nahiz eta SESBekolurrak ez zeharkatu, lurreko postuekin komunika daiteke. "Luch"satelitea Lurrarekiko puntu finko batean kokaturik dago, Lurra-rekin batera biratuz. Baikonur inguruan aurkitzen da, meridia-no gainean eta plano ekuatoriarrean.

1. Laborategi-gela; 2. "Orratza" hurbilketa-sistemarako antena; 3.Lotura aktiborako multzoa; 4. Estaziorako ekipoa; 5. Svetlanaelektroforesi-instalazioa; 6. "Kurs" hurbilketa-sistemarako antena; 7.Lotura pasiborako multzoa; 8. Gailu zientifikoen gela; 9. X izpizkoFosvich teleskopioa; 10. Siren-2 espektrometroa; 11. Izpi ultramorez-ko Glazar teleskopioa. 12. X izpizko TTM teleskopioa. 13. X izpizko"Pulsar X-I" teleskopioa. 14. Bisore optikoa; 15. Astroorientazioarakogailua; 16. Kontrol-zentrua. 17. Ingurugiroaren kontrol-sistemarakoblokea.

MIR estazioak bira bakoitzean inguru hau zeharkatzen dueta honi esker 40 minututan Lurrarekin irratiz hitz egin dezake-te. Honez gain, munduko ozeanoetan zehar banandurik daudenitsasuntzi bereziak kontutan hartzen badira, ia egun osoanLurrarekin kontaktuan manten daitekeela esan daiteke. Guztihonek, kosmonauten lana nabarmen hobetzen eta erosotzen du.Ondorioz, estazioko ordenadore elektronikoak eta Lurrekoakkonplexu bakar batean elkartzea lortu da. Honek estaziokosistemen, multzoen eta aparatuen aginteak automatizatzekobidea irekitzen du. Kosmoan eta Lurrean aurkitzen diren gizaki-makinen sistemen elkarrekintzak konpontzen ahalegindu diraespezialistak, elkarrekintza estuagoa eta etengabea izan dadin.Gaur egun, ideiatatik esperimenturako aurrerapausoa eman daeta ikus daitekeenez arrakastaz.

Estazio berriko irtenbide teknikorik egokiena, (gainerakoberrikuntzen abiapuntu dena), lotura anizkoitzeko portua iza-tea da. Sei lotune ditu eta hauetako bi nagusiak dira. Lotunenagusi hauek, estazioaren ardatzeko bi muturretan aurkitzendira eta garraiorako untziak onartzea du bere eginkizuna. Hauezgain beste lau modulu amarra daitezke alboetan. Modulu haue-tako bakoitza lan-eredu bati (astronomia, biologia, metalurgia,...) lotzen zaio. Modulu guztiak luzetarako ardatzaren norabi-dean atrakatu behar dira. Ondoren, eta beso luze baten bidez,estazioaren alboetara transferitzen dira. Ondorioz, Lurra-Kosmoibilbide nagusian, merkantzi fluxua hazi egingo da, kosmonau-tek tresna zientifiko eta ekipo gehigarri gehiago eskura dezake-telarik. Bestalde, bertara iristen den merkantziak (modulubaten barnean mantentzen denez) ez du oztoporik egingo.Tripulazio-kopurua ere 5 edo 6 pertsonez haz daiteke, hauent-zat behar duten lekua gehitzea aski delarik. Horretarako, pentsadaitekeenez, moduluetako bat kosmonautek bizi ahal izatekokondiziotan bidaltzea izango litzateke irtenbidea. Beharrezkoabalitz, "MIR" estazioari beste estazio batzuk lotu dakizkiokeeta horrela estazioaren uneko masa eta bolumena bikoiztu,dimentsio handiko estazio orbitala lortuz.

odulu zientifiko gehigarri hauek karga/deskargarakolan astuna ebitatzen dute denbora irabaziz. Honez gain, lanera-ko erosotasuna eskaintzen dute. Adibidez, biologiarako presta-tu den modulua astrofisikarako prestatu den beste batez ordez-ka daiteke eta behar izanez gero, elkarlanean iharduteko pres-tatu. Teknologi moduluak, ez du hasierako tresnekin beti iraun-go. Bere garaian, egokitutako tresnez ordezkatuko dira. Egia daaurreko estazioetan bezala ezin zaiola bibrazioaren eraginariitzuri. Bitartean, eta jakina denez, badaude erabateko barealdiabehar duten saiakuntzak. Baina, espezialistek badute kasuhauetarako irtenbide posiblea pentsaturik: libreki flotatuko

duten moduluak sortzea hain zuzen, estazioarekiko inolakolotura mekanikorik gabe flotatuko duten modulu autonomoaksortzea alegia. Ikerketa-programa burutu ondoren, ikerketarenemaitzak pasatzeko eta behar duten materiaz hornitzeko denbora-tartean, estazioari atxekiko zaizkio moduluak. Beste posibilitatebat, noizbehinka moduluak estazioari lotu beharrean orbitanjarraituz kosmonautak bertara garraio-ibilgailu batean hurbiltzealitzateke, bertan lana egin, material berriz hornitu eta ondorenestaziora itzuliz. Beraz eta ikus daitekeenez, MIR estazioakmodulu autonomoekin lan egin dezake. Leonid Kizim etaVladimir Soloviov kosmonautek "Soyuz T-15" untziaren bidezgauzatu zuten printzipio hau. MIR estaziotik "Saliut-7" estaziorajo zuten, bertan zenbait lan burutu ondoren MIR estazioraitzuliz. Itzulbidean, ikerketaren emaitzak eta guztira ia 400 kgpisatzen zuten 20 gailu ekarri zituzten MIR estaziora.

Horrela bada, MIR estazioak bide berri bat ireki du teknikaespazialaren garapenean. Modulu espezializatu gehigarrien

loturaz gain espazioko beste untzien zerbitzurako ongi hornitu-tako base orbitaltzat erabil daiteke MIR estazioa.

stazioa moduluz hornitzen doan heinean, honen hasie-rako masa eta inertzia handituz joango dela kontutan hartu dutediseinatzaile eta erakitzaileek. Baldintza hauetan, oso zailaizango litzateke akoplamendurako posizioa erosotasunez lort-zea. Egoera honetan erregai gehiegi erreko litzateke. Beraz etahoni itzurtzeko, untzia bera izango da estazioa inguratukoduena, lotune-gunera hurbildu artean. Antzeko sistemaz ba-liatu zen "Soyuz TM" espazialuntzia MIR estaziora hurbildueta lotu zitzaionean.

Aldi berean, estazioak maniobra batzuk burutu behar ditu.Maniobratan erregaia eta denbora irabaztearren orientazio-sisteman berrikuntza sartu da. Azelerazio-sentsoreen infor-mazioa memorian gordetzen da eta espazioan estazioarenardatzen posizioa zehazteko erabiltzen da. Norantza

1. Oinarrizko blokea2. Soyuz TM untzia3. Egokitzapen- -modulua4. Pilotuaren postua5. Alboko lotunen multzoak6. Hurbilketa- -sistemaren antena7. Langela8. Langelarako ataka9. Kontrol-zentruko postua12. Eguzki-bateriak13. Bizikleta ergometrikoa14. Lanerako mahaia15. Gela bakuna16. Komunak17. Lababoa18. Satelite bidezko komunikaziorako antena19. Lotune axialeko multzoa20. Entrenatzeko zolu higikorra21. Tarteko gela22. Motore nagusietako bat23. Elkarketarako itua24. Tresneria25. Pasatzeko ataka- ren estalkia26. Ataka27. Atakaren

estalkia

berrorientatu beharko balitz, biraketa-angelurik egokiena automatikokikalkulatzen da eta beharrezkoaginduak atal eragiletara bidaltzen.

1987ko udaberrian, Lurrainguratzen duen espazioarenkonkistan eta espazioaren lankidetzainternazionalaren historianaurrerapauso berri bat eman da MIRestazioan. Apirilaren 11n gauez, YuriRomanenko eta Alexander Laveikinkosmonautak "Soyuz TM-2" bigarrenbidaiaren ibilgailuan estaziora iritsieta bi hilabetera, astrofisikako"Kvant" modulu astuna lotu

zitzaion estazioari (Protón jaurtigailuaz orbitaratu zuten). Horrekin orbitan zegoenestazioaren masa 51 tonara pasa zen eta 35 metroko luzera hartu zuen. Bestalde, egia da"Kvant"en maniobrak burutzeko erabili zen sistema askatu ondoren 10 tona galdu zituela ere.Baina ez luzarorako; garraio-ibilgailuren bat akoplatuz gero, berriro masa irabaziko bait du.

vant modulua berezia da. Zazpi urtez SESBeko eta munduko laborategi eta unibertsitateaskoko espezialistek ihardun ondoren burutu zen. Erabilpen desberdin askotarako diseinatuadago. Kvant da MIR estazioari lotu zaion lehen modulua. Guztira, eta epe laburrera,espezializatutako beste lau modulu bidaltzea espero da. Ondorioz, 100 tonako masa duenestazio adarkaduraduna sortuko da orbitan.

Dena dela, Kvant modulua programa anizkoitzetan erabili ahal izan arren moduluastrofisiko izenaz bataiatu izan zen, zeren bertan izarrak, galaxiak, kuasareak, etab. ikertzekogailu konplexu eta potenteak bildu bait dira.

MIR estazioa orbitan egoteak eta helburu desberdinetarako zitzaionmodulu zientifikoenerabilpenak, bide berri bat ireki dute kosmoan; gaur egun garrantzi berezia hartzen duen bidebat: "Pake-bidea".

Baina, zoritxarrez ez da daramagun bide bakarra.

K