292

MOSQUERA, Gerardo, El diseño se definió en Octubre

Embed Size (px)

Citation preview

ELDISEOSEDEFINIO ENOCTUBRE GERARDOMOSQUERA FJ)ITORIALARTEYLITERATURA CIUDADDELAHABANA,1989 s\ci.) . . .Edid6n1 Mm Crtn.C4tc ~1DeliaM.Sola7MmaMenlilb:t Cubierta1Robmokttmlo ... OGerardoMosqucra,1989 t.)Sobrelapresenteedicin: EditorialAtteyLiteratura,1989 .,. EstettulohasidoprocesrdoenelCombinado PoligrficocAifredoLpez,eimpresoenelmesde noviembrede1989,Ao31delaRevolucin, CiudaddeLaHabana.0807. Estaedicinconstade3 200ejemplares. EDITORIALARTEYLITERATURA Obispono.461 Habma Vieja CiudaddeLaHabana,Cuba PRESENTACIN GerardoMosquerabadadomuestrasexcelentesdesucomJicindecritico dearte,ricodei11/omzacinycerteroapreciadordeobrasycorrierttesqr1e sueabordarcone11comiableindependenciadecriterio.Parte,esosi,de unconceptomarxista/eni11istadelarealidad,quenoeslomismoquerlgido cartabnescolstico,.tinovisi11delmundoycomprensinprofundadestt npresindialcticaenlasdiversasmanifestacionesculturales.EntrestaJ ningunamtlsactt!alymsdindmicaqueeldiseo,que,encuantoattucstrc; palsserefiere,resultai11strrtmentoe/irazei11dispensab!eenelesfueJ"zo comndelaconstruccinsocialista. Mosquerapartedelad ~ f i n i c i ndelJimioenlosdlasafiebradosdela RetJO!ucindeOctubre,cutmdo,erttrecontradicciones,fuesttrgiendotma nuevaoisi6ndelareaJad.Comosupropioautornosadvierte,sulibro noesunahistoria,sinou11adiscusinviva,domleseabordaelpasadoen elsentidoliteraldelvel"bo:parasllqtlearloe11lucinJelpresetlle.Yeste presentees,antetodo,nr1estropresentecubanoyreuo/ucionario,eneltlle eldiseoadq11iereextraordinariaimportanciay,comoenlosdasdelgran Octubre,lafrialdadlltecanicistaesstlperadaporlaenergadelJiseio grdfico...haciaunesfuerzosocialal/11egoJelarevolucin. Conestelibro,Mosquera110slonosin/orfllacmoyporttlelJ. seoseaefinienOctubre,sittoqueactualiza,demodomuypersonal, lasardientespolmicasdeentonces,cuyosecosseextienderthastahoy, advirtilndonosqueeltextoquesiguetratadesermarxistaporsr1meto-dologl4yporsullle11cin,ysucriticaalmovimientotnodemosei11scribe enunatendenciaf.encralizadaen11uestrostilas,c1111ndotienelugaruncaln-fhiodialcticoenelarteyeldiseo.Setrata,pues,ticunlibroiff/ormatloe l!nquietador,unaexcelentecontribuci11,e11suma,alinsoslayableproble-madelabordaieestticodenuestrapropiaedificacinsocialista. ]oslAntonioPortuondo 2JdeeneroJe1987 lascontradiccio11esquesedane11ladefinicinoconrtituci6ndeldiseo: entrearteeindustria,oe11tre yfrmcilt,yalasqueseenfrentan unilateral1nenteenelpasadolasconcepcionesromnticayutilitaristadel arte.Contradiccionesquetienmviejasracescomoloatestiguaelviejo Scratesenu11dilogoplatnico,peroquesloestallancottfuerzaapar-tirdelettormedesarrolloquelasfuerzasproductivasadquierettconla RevolucinIndustrial.Lascontradiccionesrealesqueelautorregistray queseag11dizansobretodoennttestrapoca,tienenporbaselaestructura econmico-socialcapitalista,yesprecisamenteeneseterrenohistrico-con-CI'eloenelqueseponenenuego-en unnuevoiuego- losvaloreses tlticos.Setrata,pues,deinvestigdrculeselnuevodestinodeesosvalores si esquenosehandisuelto--comopretendeciertateoriayprctica- en laproduccinmaterial. Mosqueraenjuiciacrticamentelasprimerasyfalsassoluciom:sco1tlas quesepretendi-ya desdelaRevolucinsuperarlascontra-diccionesa11tessealadasyqtteamododeesquemapuedenreducirseados: sacrificiodeloestlticoalofuncional,oestetizacinenunsentidotradi-donal(embellecimiento)delaittdttstria.Aldescartarsetmayotrtt,laso-lucinverdaderaslopodiavmirdelaintegracindelosopuestosenuna nuevasntesisqueabsorbieraloestticoylofuncional.Eralasolucinque babriadeculminareneldiseo.Ahorabien,co111omuestraalasclttrasel libroalpreselttamoscolttododetallelosavataresdelabatallaquehubode librarseparallevaraella,lasolucitt110/rtenadafcil.Basterecordaraeste respectolatormentaqueprovoc,afinesdelsiglopasado,elintentode conJugarlosopuestosyasealado/enlaconstruccindelaTorreEiflel. Luego,aunqueparezcasorprendente,lasolucinhabrladevenir--como ellibromuestraydemuestraconvincentemente- m4squedelaindustria, 14tlcnicaolaingenierla,delpropioarte.Mosquerasubrayaaesterespecto elpapeldecisivoquedesempelavanguardiaartisticay,enparticular,el futurismoyelconstructivismorusos.EllafuenoslolavattJ!.Uardiaenel artesinoavanzadaenlaformaci6ndelanuevase1zsibilidadestticaqueper-tnitiaverunasintesisounidadalldondetradicionalmentesloserecono-ellnlasantinomiasinsuperablesdearteeindustria,funcionalidadybelleza, estticayvidacotidiana.Enesteterreno,elautorsemueveconpasofirme guiadoporunaideafecunda:ladequeel11tovi11tie1ttoartisticomoderno(y enespecialloquel llamalaculturadelaabstraccin)conduceporobli-gaci6naldiseo.Entendidostecomoproduccindebienesqueatiendeen stlconjuntoarequerimientoseconmicos,constructivos,funcionalesyes-tticos,elautorlodeslindaclaramentedelarteylaartesanla,alaoezque extiendeelhilocomndelacreatividadquelosutze. Elesclarecimientodelanaturalezadeldiseoyeltrtt:t.adodesusformas especificas( i11dustrial,grfico,escnico,ambiental,etctera.),alosqueel autorcottsagralargaspginas,constituyenlapartemedulardellibro.Ahora bien,comoentodaverdaderainvestif,acinobietivaque,etclifinitiva.es anlisis de loque hay de propio oespecfico ettelfen6111enoest11diao,o como vietteadecirLmin:anlisisconcretodeloco11creto,Mosquerainsisteuna yotraveze1,thacerlasdistinciottesnecesarias,puessloatravsdeelltts 8 puedehacl'rsevisihleloespecficoy,portanto,loconcreto.Porsupuesl?, estoexigepoucrloconcreto--laformacinbistricadeldisciio- ett.a realidadsocialdelaqueloideolgicoestmccmponeuteit trlnseco.DeahiqueelautorsedetengaCltelsignificadoideolgicodelci-se!Ioenlasociedadcapitalistaparallegaralaconclusindeque,dadaslzs condicionesC1tqueahiseproduce,nohaynipuedehaberettltteutralidtd ideolgicaalguna.Peroestonoexige-precisaelautor- compartirbs posicionesultraizquierdistasque,alelevarsucargaideolgicaburg11esaal planoloabsoluto,acabannosloconellasbtoconeldiseliomismo.Cot-cluye,pues,acertadamenteelautorquesieserrneopensarqueeldisef.o seadeporsunaaltematit'arevo!uci01rari,tambinloe.1negarJt/Jverdade-rasposibilidades. AnteshemossubrayadoelpapelqueMosqueroatribuyealmovimie!t-toartisticomodernoenladefinici6ndeldiset1o.Peroauiciosuyo,locisivoJentrodel-_yaellodedicacasilamitaddellibm- eselp1 pelquecumpli6eneseprocesolavanguardiaartsticarusa.Laluzqtre viertesobreestepuntosehacenecesaria,yaquetodavabojsiguesieuo .habitualbtcirlahistoriadr!disciioconlaBauhaus.sinncstarapcn.1s \atenci6nalospasosdadosporelVJUTEMASyconlaloqueaporta-ronenesteterrenolosartistasrusos.Bastemencionarconestemotivoel libroEldiseoindustrialysuesttica( 1968)deuntratadistatancono-cidocomoGilloDorflesquien,alhacerlateorlaylahistoriadeldiseo, sepermitenoreferirseunasolavezaloquesehizo-antes oalmismo tiempoqueenlaBauhaus- ett!.1Rusiarevolucionaria.Difcilesaestas alturastaparelsolconundedo,esesolqueMosquera11osmuestraen;u libroentodosuesplendor.Ylohace,puesdeotromodoserainexplica-bleeldiseoquesedefinienOctubre,detenindoseafondoenlas contradiccionesaquetuvoqueenfrentarseenunasitttacinhistricadada: entresuutopismoestticoyunadescarnadarealidad,entresusposiciones avanzadas)'elconservadurismoestticodelasmasas,entreSfllenguaie nuevoylasexigenciasdelacomunicaci11social,etctrra.Contradccio111:s, endefinitiva,entreelarteylarevolucin.Sitzidealizarlava1zguardiaarts-tic6,elautordesentraasusintencionesypm:eenlabalanzasuslogros ysusfracasosalavezquedescribelasvicisitudesquearrostraensuna-cimiento,apogeoymuerte. Claramentequedanmarcadasenellibrolaslimitacionesdelosobjeti-vosutpicosdelavanguardiaalchocarcottlacrudarealidaddelospri-merosaosdelarevolucirr.Sinembargo,ttoporelloelautorcierralos ojosasuslogros.Porelcontrario,loshaceresaltarprecisamenteenel terrenoquemspodainteresaralarevolucin:lacalle,lasmasasyla comunicacinsocial.Comoarteenlacalle,deagitt.cinydemasaspodemos encGttlrarloenelteatro,enlasfiestaspopulares(especieJc