Musikaren Teoria Musikarientzat eta Jende ArruntarentzatTerminologia asmatzearena ez da baka˜ik musikaz hitz egiteko, baita musika ikasteko ere! Zer da Musikaren Teoria? Creative

Terminologia asmatzearenaez da baka�ik musikazhitz egiteko, baita

musika ikasteko ere!

Zer da Musikaren Teoria?

Creative Commons BY-NC-BD lizentziapean - Euskarazko itzulpena Antxon Urrutiaren eskutik - bisitatu tobyrush.com gehiagorako

Musikaren teoria musikarientzat eta jende arruntarentzat, Toby W. Rush-en eskutik

Ziur badagoela zuretzako bereziagoaden abestienbat...

Eta orduanfagoten koroa

goi-goitik jaizten da, sutandauden meloiak

balira

eta sentimendu hori beste inoriazaltzea zaila egiten zaizula!

Gainontzeko art�k bezala musikak ere baduemozio eta sentimenduak sortzeko gaitazuna, ohiko

komunikazio moduak baino haratago doana.

Abesti bakar batek sortuditzak�n e�eakzioak anitzakdiren a�en musika maite duenedozeinek esango lizukesentimenduak benetakoakdirela!

MesedezBradley,

berandu da

Iabukatu

dut

Etabenetakoak

badira,merezi du

aztertzea.

Musikaren teoriako partega�antzitsu bat ohikoak diren estruktura

eta prozesuei izenak jartzea da, gureartean e�azago ulertzeko!

Izenak asmatzea hasteko modu on bat dabaina musikaren teoria hori baino gehiago da!

Konpositor�k musika idazten dutenean (garaiklasikoko sinfonia bat dela zein post-shibuya-kei

glitch techno japonia�a dela) ez dute helburuarauak ja�aitzea. Gehienetan, egia esan,

apurtzen zaiatzen dira!

Jende askok uzte du musikaren teoria musika sortzekoarauak ikasteko baino ez dela, eta hori ez da egia.

Teorialariek ez dituzte arauak sortzen, baizik etajada sortutako musikan patroiak bilatzen dituzte.

Honek zeureburuari etengabeegin beharko zenioken

galderara garamatza:

Zergatik disekzionatu musika?Zergatik aurkitu behar ditugukonpositor�i beraiei bat ereaxola ez zizkieten arauak?

Konpositor�ksortzendutena...

...teorialariekanalisatzen

dute!

nakatamozart

Zergatik?Zergatik?

Badago hornonbaiten abestiak zurisentiarazi dizuna

sentiarazteko a�azoia.

Negar egitekogogoak, lasaitu, edota

etxea gogoraraziizanaren a�azoia.

Agian, notetandago. Agian, isilunean.Edo agian, bitartean

nonbaiten.

Baliteke denboraasko behar izatea,

edo erantzunak bainogaldera gehiagorekin

bukatzea.

Bainamusikaren

teorialariek

aurkitukodute...

musikaren teoriamusikak zergatik

funtzionatzen duenargitzean datza eta.

Ongi eto�italdera.

Hartu beha�ezkoa...eta goazen!

fa so

l

la si

do re mi

fa so

l

la si

do re mi

fa so

l

la si

do re mi

fa so

l

la si

do re mi

Notazio musikalamusika bera idatzita eta ondogordeta uzten duen artea da.

Gaur egungo notazio musikala mendeetanzehar gertatu diren aldaketen ondorioa da...eta ez da eraginkorra, ezta intuitiboa ere!

b∫

n#‹

Notazioa: Soinu-altuera#¶#g#F#d#DµD#SµS#d#Mf#SµSµg#F œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ

Soinu-altuerak soinu jakinbat altuago edo baxuagodagoen esaten digu.

Musikaren notaziorako erabiltzendugun sistema soinu-altuera

denboraren arabera adierazten duengrafiko estilizatu bat baino ez da.

Notak idazteko erabiltzendiren bost lerroek pentagrama

izena hartzen dute.

Teklatu bateko nota zuriek ondorengoizenak dituzte: Do, Re, Mi, Fa, Sol, La, Si.

Notazioak zerikusia du pianoko teklatuarekin;pentagramako lerroek eta hutsuneek

teklatuko tekla zuriak irudikatzen dituzte.

Klabeak pentagramako notak zeintzukdiren zehazten ditu. Hemen erakusten

dira gaur egungo lau klabe erabilienak;guztietan agertzen den nota erdiko Do da.

Teklatukotekla beltzak

adieraztekoalterazioak

erabiltzen ditugu,hauek notaren

altuera tonuerdibat edo bigatikaldatzen dute.

Teklatu bateanondoz-ondo

dauden teklenarteko distantziatonuerdi bat da,kolorea beltzaedo zuria denaxola gabe.

Ikur hauek eragina duten notarenezkerraldean jartzen dira etakonpas berdineko nota berdinetan

ere aplikatzen dira.

Soinu-altuera berdina duten notak(adibidez, Fa sostenitu eta Sol

bemol) enarmonikoak deitzen dira.

Erdiko Do pianoko erdialdetikhurbilen dagoen Do-a da.

Sostenitu bikoitzak notarenaltuera tonuerdi bitan igotzen du.

Bemol bikoitzak notarenaltuera tonuerdi bitan jaisten du.

Sostenituak notaren altueratonuerdi baten igotzen du.

Bekoadroak agertutakoalterazioak ezeztatzen ditu.

Bemolak notaren altueratonuerdi baten jaisten du.

Sol klabea3. lerrokoDo klabea 4. lerroko

Do klabea fa klabea

Adibidez, flautabatek soinu altua du,

tubak ordea soinu baxua.

Nota batsoinu-altuera baten

idatzizko irudikapena da.

So

inu-a

ltuera

So

inu-a

ltuera & œ œ œ œ œ œ œ œ

& B B ?

Denbora

w wwwPentagramatikirteten diren

notak adieraztekolaburragoakdiren lerrogehigarriak

erabiltzen ditugu.

liz phair“what makes you happy” [errepikako melodia]whitechocolatespaceegg (1998)



& œœb œn œ# œœ∫ œn œ‹

bir

ibila

karratu

a

zuria

kortxea

kortxaerdia

fusa

fusaerdia

garrapatea

beltza

bir

ibileko isilunea

karratu

ko isilunea

zuriko isilunea

kortxeako isilunea

kortxeaerdiko

isilunea

fusako isilunea

fusaerdiko

isilunea

garrapateako

isilunea

beltzeko isilunea

Notazioa: Erritmoa

W w h

Œ

q

‰

e

≈

x

®

xK

Ù

xKK

Â

xKKK

∑ ∑„

Soinu-altuera ardatz bertikaleannahiko argi adierazten den bitartean

soinuaren iraupena pixka bat ezkutuagodago nota-buru, plika eta makoetan.

Taula honetan, nota-irudi bakoitzak aurrekoarenerdia irauten du. Batek ere ez du iraupen

estandar bat; baliteke pieza bateko nota zuri batekbeste pieza bateko kortxeak beste irautea.

Pieza bateko noteniraupena piezaren hasieran

zehazten den tempomarkaren araberakoa da.

Isilune bakoitza iraupenjakin bateko notari dagokio,tarte horretan isiltasunamantendu behar delarik.

Hemen adierazten denbezala, orokorrean

isiluneek altuera jakinbat dute pentagraman.

Iraupena luzatzeko puntu bat kokatzenda nota-buruaren eskuinaldean. Txikia denarren botere asko dauka, jatorrizko

notari bere iraupenaren erdia gehitzen baitio.

Puntu bat baino gehiago jarridaitezke, bakoitzak aurrekoarenbalioari erdia gehitzen diolarik.

q. q e= + q.. q e= + x+ q e= + x+q... +xK

Balio-ligadurak nota bi lotzen dituztenlerro kurbatuak dira, horrela iraupen

gehiagodun soinu bat sortuz.

Nota bi baino gehiago batzeko balio-ligadurak guztien artean jarri behardira, ez erabili lerro luze bakar bat.

Balio bereziko multzoak erebadaude. Gehienetan, kako batekineta zenbaki batekin adierazten da

lortu nahi den banaketa.

Multzo honetako gehienak sinpleak dira,ezkerraldeko hirukotxoa bezala, baina edozer

egin daiteke! Chopinek adibidez beti erakutsizuen berotasun handia gauza hauekin.

œ .œ

.

jœ jœ jœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ= =

œ œ œ3 Adibidez, hauek ez dira

nota beltz arruntak;bakoitzak nota zuri baten

herena irauten du.

Zer dem...wow!

Chopin, ez!Lasai motel!

frederic c

hopin

noctu

rne in b

major, op. 6

2, no. 1 (1846)



Agh!Alde hemendik!

Alde hemendik!

34

qE E

q.E E E

Notazioa: Konpasa

QQ QQ QQ QQ QQ QQ QQ QQ QQ QQ QQ >>>>> QQ Q QQ QQ QQ QQ

34 QQ Q Q QQ

Abesti gehienen ezaugarrinagusietako bat pultso

erritmiko koherentea da.

Pultso hau bat dator konpasbateko zatietako bakoitzarekin,

aldi bat deritzonarekin.

Konpas mota bi daude:zatiketa bitarrekoak, konpas

bakunak deitzen direnak...

... eta zatiketa hirutarrekoak,konpas konposatuak

deitzen direnak.

the c

orrs

“heaven k

no

ws” [bateriaren a

tarikoa]

forgiven, not f

orgotten (1996)

Musikan erritmoak azentudun eta azentugabedun elementuz osatuta daude. Egia esan,errepikatzen diren noten sekuentzia bat entzuten baduzu zihurrenik zure buruak

bi, hiru edo lau notako taldeak egingo ditu nahiz eta azenturik ez egon!

Talde hauek bat datoz konpasekin eta beraienartean konpas-barrak erabiliz mugatzen dira.

Konpasen aldiakantolatzeko

neurri-adierazleaerabiltzen da.

Konposizioarenhasieran jartzen

diren zenbakibirekin zehazten da.Konpas-adierazle

ere deituz.

Neurri-adierazleko goikozenbakia azteruz ondorio bi

atera daitezke: konpasa bakunaedo konposatua den, eta konpasbakoitzean zenbat aldi dauden.

konpaseko

aldi-kopurua

bakuna konposatua

2

3

4

Goiko zenbakiakkonpasaren aldi-kopuruaadierazten du.

Beheko zenbakiak aldibakoitzean sartzenden nota-balioazehazten du.

Konpas bakunen adierazleak errazak dira.

konpasakonpas-barra

Noten baliorako kodeahonela doa: = zuria, = beltza, = kortxea,

= kortxeaerdia...

42

816

68

2 63 94 12

2 68 Q. Q. Q. Q.Goiko zenbakia hirurekin banatu beharda konpas horretako aldi-kopuruajakiteko.

Egia esan, ez zenizango errazago konpas

konposatuak honelaadieraziko bagenitu?

Sentitzen dut...eskuliburuak

dio beste moduraegin behar duzula.

Beheko zenbakiak aldi bakoitzeanhorrelako hiruren nota-balioasartzen dela esaten digu. Konpaskonposatuetan aldi bakoitzaren neurriapuntudun nota batena da!

Konpas konposatuek ordea gezurra esaten dizute, nolabait.

Makoak edo kortxeteakdituzten notak mako adinamarraz lotu daitezke.

Dena dela, marra hauek aldi berdinaren barruan daudennotetan bakarrik erabili daitezke. Orokorrean, aldi

desberdinetan dauden notak ez zenituzke lotu behar marraz,ez eta ligatu aldi berean daudenak.




Marraz lotutako noten multzoak neurria adierazteko modu bat bezala erabili behar dira. Erritmo sinpleetannahiko erraz lortu daiteke hau; egin beharreko gauza bakarra makodun notak (kortxeak edotalaburragoak direnak) konpaseko aldi bakoitzaren iraupena duten multzoetan pilatzea da.

Erritmo konplexuetan, bestalde, zailtasunak agertu daitezke... sinkopa edokontradenborako notak azaltzen badira posible da neurria modu egokianadierazteko notak zatitu behar izatea, edota ligadura lerroekin lotu beharizatea. Zorionez, pausuz-pausu egin ezkero ez da oso zaila bihurtzen!

*Itzulpena:

1. pausua:

Aupa

gazteok!

da,Bixkor musikaren teoriako txakurra!

Beti da dibertigarria Bixkorri jarraitzea!

G:

E: GUAU!*

Bixkor maitea:Ulertzen dut zergatik lotu behar ditugun makoak marrekin (konpasekoantolaketa erakusteko) baina ba al duzu erritmo konplexuagoentzako aholkurik?

--M. L., Lekeitio (Bizkaia)

& 43 Jœ Jœ Jœ Jœ Jœ Jœ & 43 œ œ œ œ œ œ

& 44 .Jœ Jœ œ Rœ Rœ Rœ Jœ Rœ Rœ

Har dezagun erritmohau adibide bezala,momentuz makoaklotu gabe dituena.

Aurkitu erabili den baliorik laburrena eta bete konpas guztia motahorretako notekin, aldi bakoitzeko multzo bat osatuz.

2. pausua: jatorrizko erritmoa berdintzeko beste ligadura lerro gehitu. Zihurtatu lotutadauden noten multzo bakoitza hasierako erritmoarekin bat datorrela!

3. pausua: ligadurekin eta makoekin, biekin, lotutako nota guztiakaurkitu eta ordezkatu baliokidea den nota bakar batekin.

Era egokian lotutako erritmoek ligaduren bat izatea osoarrunta da, beti ere konpaseko aldi bakoitza argi eta garbiadieraziz... eta honek, aldi berean, musikariei partituren

irakurketa errazten die!

Bai, badakit itxuraarraroa daukala...

baina oraindikez dugu bukatu!

Ligadurekin edomakoekin lotutako

notak aurkitzenbadituzu (baina ez biak

aldi berean), orduan,utzi dauden bezala!

=

Ezikutu!

Esku horiek,geldi!

Aurrera bai...sinplifikatu!

Jatorrizko erritmoa:

& 44 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& 44 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

44 .Jœ Jœ œ Rœ Rœ Rœ Jœ Rœ Rœ

& 44 .œ œ œ .œ œ œ œ œ .œ œ

œ œ œJœ œJ œ œ


b ixko

rmusik

aren t

e

oriako txak

urra

Eskala Maiorra& 43 œ œ œ œ œ œ# œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ .˙

& 43 œ œ œ# œ œ œ œ

œ œ œ# œ œ œ œ œ œœ#œœœ œ œ

johann s

ebastian b

ach

Min

uet

Sol

maio

rren

Anna M

agdale

na B

ach-e

ntz

ako k

oadernoa (1722

)

Abesti batek duen soinua izatearenarrazoietako bat konpositoreak

aukeratu duen noten multzoa da.

Har dezagun melodia hau adibide gisa...Eta kendu ditzagun errepikatzen diren notak, dauden zortzidunean daudela.

Orain, jar ditzagun nota hauekordenean, bata bestearenatzean, lehenengo nota bezalamelodia entzunda, garrantzitsuenaemoten duena erabiliz.

Hori egin ezkero,abesti honentzako "paleta"batekin amaituko dugu...

Hainbat eskala motadaude, bakoitzak bere

tonuerdi eta tonu patroidesberdina duelarik.

Teklatu batean ondoz-ondodauden teklen arteko

distantzia tonuerdi bat da,kolorea beltza edo zuria

den axola gabe.

Margolariak koloredesberdinak izateko erabiltzenduen oholean beazala.

Musikan, "paleta" hau eskalabezala ezagutzen da. Nahiz eta normalean eskalak goranzko ordenean jarri, egia ezan ez da garrantzitsuegia; inporta dutenak eskala osatzen duten notak dira.

œ œœ#œœœ œ œ

œ œœ#œœœ œ œTonu bat

tonuerdi biaina da.

Antolaketa berezihau, non tonuerdiahiru-lau, eta zazpi-zortzi(edo zazpi-bat, zortzigarrena eta lehena berdinakbaitira) noten bitarteetan agertzen den, eskala maiorra bezala ezagutzen da.

Formula hau jakinik edozein notarekin has zaitezke eskala maiorrak sortzen!

(Bide batez, eskala hau Sol maiorrekoeskala deitzen da, Sol batekin hasten baita.)

Fa maior eskala

Si maior eskala

Re bemol maior eskala

Sol bemol maior eskala

Baina gogoratuezazu... botere

handi batekerantzukizunhandia dakar!

tonua

tonua

tonuerdia

tonuerdiatonua

tonuatonua

& œ œ œ œb œ œ œ œ

& œ œ# œ# œ œ# œ# œ# œ & œb œb œb œb œb œb œ œb& œb œb œ œb œb œb œ œb



Eskala maiorrak idaztenbadituzu eta agertzen

doazen alterazioetanarreta jarri, patroi

bat ikusten hasiko zara...

Adibidez: begiratubemola duten tonuei,

bemol bakarrekotik hasitazazpi dituenerarte. Bemolak

ordena jakin batean pilatzendoazela konturatuko zara. Eta

berdina sostenituekin!

Beraz, Re bemola bakarrikduen tonoaren bila bazabiltzaez duzu aurkituko: tono batekRe bemola badu esan nahi du

Si bemol, Mi bemol etaLa bemola ere badituela!

la

lA

si

si

do

do

do

re

re

mi

mi

fa

fa

sol

sol

b

b

b

b

b

#

#

b

Armadura

si mi la re sol do fa b

n

fa do sol #

fa do sol re la #

fa do sol re la mi si #

fa do #

fa do sol re #

fa do sol re la mi #

fa #

si mi la re b

si mi b

si mi la re sol b

si mi la b

si b

si mi la re sol do b

Konposizio oso bat Dosostenitu maiorrean idazteatunel karpiarrarensindromea sufritzeko moduzihur bat dela eta, konpositoreekguzti hau sinplifikatzeko bidebat aurkitu zuten: armadura.

Armadura pentagramabakoitzaren hasieran idaztenden alterazioen multzoa da etamusikariei dagokien notetanalterazioak abesti osoan aplikatubehar direla adierazten die,kontrakorik esan ezik.

Ah, eta beste gauzatxo bat:alterazioak ordena egokianjarri behar dira, erabiliko denklabearekin aldatzen denpatroi jakin bat jarraituz!Konpositore bezala ordenahonetatik desbideratzen bazara,iseka egingo dizute!

Adibidez, armadura honekadierazten du abestiko Fa,Do eta Sol guztiaksostenituak izan behardirela, daudenzortzidunean daudela!

Laugarren lerrokodo-ren sostenituok! Zein

da zuon arazoa?Adostasuna behar dugu! Ja ja... inoiz!



FA

LA

MI

SI

RE

SOLDO

Teorikoek komenigarri ikusten dutetonu posible guztiak diagrama

batean adieraztea, beraienarteko erlazioak nabarmenduz.

Diagrama honek, bostunen zirkuluabezala ezagutzen dena, tonu desberdinak

zirkuluan zehar banaturik ditu,goikaldean Do maior batekin hasiz

eta perimetroan mugitzen garen eineanalterazioak gehituz, banan-banan.

Bueltatuko gara diagramahonetara konpositoreektonuak nola erabiltzendituzten ikasten goazela.

Erlojuaren norantzan mugitzeansostenituak gehitzen dituzu armaduran.

Erlojuaren aurkako norantzanmugitzean, ordea, bemolak

gehitzen dituzu.

Konturatzen zara nolaSi-Mi-La-Re-Sol-Do-Fa

patroia bostunenzirkulu osoan

zehar azaltzen den?

Bitxia benetan!

Beraz... posiblelitzateke,

enarmonikoakerabiltzen

jarraitukobagenu, Fa

bemol maior baterabiltzea? Bai,

zure armaduranbemol bikoitza

izatea nahi baduzu:

Eeeeez!

Tonu bakoitzaridagokion armadura jakiteko

begiratu zirkuluko zein"puntutan" dagoen eta berebemol edo sostenituenkantitatea ikusi; ondoren,

idatzi alterazioakarmaduran.

Beheko tono hauek bat datozenarmonikoki... adibidez, Re bemol

maior eta Do sostenitu maiortonoek soinu berdina dute.

b #

SI b

MIb

LAb

REb

SOL bDO bDO #

FA#

Bostunen Zirkulua

Adibidez, Mibemol maiorrak

hiru bemol ditu; beraz,honela geratuko

litzateke:

0

1b

2b

3b

4b

5b

6b

7b

1#

2#

3#

4#

5#

6#7#

Bemolakgehitzerakoan

jarraitu ordena hau:

Sostenituakgehitzerakoan

jarraitu goikoarenaurkako ordena.

si-mi-la-re-sol-do-fa

b

#



b

Bitartea binotaren arteko

altuera tartea da.

Bitarte desberdinakidentifikatzeko modurik arruntena

nota bien arteko tarteazenbatzea da.

Benetan, zenbatzen ditugunakeskalako graduak dira baina

modurik errazena pentagramakolerro eta hutsuneak

zenbatzea da.

Zenbatzerakoan,hasi beheko notalehenengo bezalahartuz eta zenbatu

goiko notaraheldu arte.

Bitarte hauzazpiduna da!

Batzuetan, bitarte harmoniko etabitarte melodikoaren arteko

desberdintasuna egiten da.

Nota biak trukatzean (adibidez,beheko nota zortzidun bat igoezkero, altuago eginez) bitartea

irauli duzula esaten da.

Erabilgarria da bidunakiraultzean zazpidunak

bihurtzen direlagogoratzea, hirudunak

seidunak, eta abar.

Bikote bakoitzarenbatuketak bederatzi ematen

duela eta hartzen du"bederatzien araua"

izena.

Bitarte harmonikoak nota biakbatera jo direla esan nahidu; bitarte melodikoan, aldiz,bata bestearen atzean.

Bitarteharmonikoa

Bitartemelodikoa

Biduna

Unisonoa

Hiruduna

Lauduna

Bostu

na

Seiduna

Zazpiduna

Zortz

iduna

Lerroak etahutsuneak

zenbatzerakoanalterazioakalde batera

huts ditzakegu.

Bitarte hauere zazpidunada... laisterikusiko dugunon dagoen

desberdintasuna!

12

34

56

7

Bitartetxikiagoak

Bitarte Diatonikoak& œ

œœœ œœ œœ

Bitartehandiagoak

& œœ œ œ & œœœœ

2duna 7duna

3duna 6duna

4duna 5duna

5duna 4duna

6duna 3duna

7duna 2duna

BEDERATZIEN

ARAUA



Lerro edo hutsuneberdinean dauden

nota bik unisonoaosatzen dute.

"Soinubakarra"latinez!

Eta hauzortziko

tarterako...euskarazko

hitza!

Izen bereko bainaaltuera desberdineko

nota biren artekotarteari zortziduna

deritzo.

Bitarteetako tartearen tamaina izenaren parte batbaino ez da, gehiago dago: horietako bakoitza tonueta tonuerdi kopuruaren arabera ere bereizten dira.

izango dira zihurrenikerrazenak: nota biak berdinakbadira (adibidez, Si bemol etaSi bemol) orduan tarteajustua da: unisono justuaedo zortzidun justua.

azalpen gehiago beharko dituzte.

Begira iezaiezu pianoko tekla zuriak (hau da,alteraziorik gabe) erabiliz lortu daitezkeenlaudun eta bostun guztiei:

Ba, bitartea osatzen duten tonuerdiak zenbatukobagenitu, konturatuko ginateke gainontzeko guztiaktamaina berdinekoak direla, baina Si eta Fa dituztenbitarteak ez: Fa-tik Si-ra tonuerdi bat gehiago dago,eta Si-tik Fa-ra tonuerdi bat gutxiago.

Justuak baino tonuerdibat gehiago duen

bitartea gehitua da.

Nahi izan ezkero hurrunagojoan zaitezke eta bitarte bialdiz gehituak eta bi aldiz

gutxituak erabili, baina...zihur hori nahi duzula?

Ez daexistitzen unisono

gutxiturik...

Gauza bi beraien arteanminus bi metrora egon

ezin diren bezala!

5G 4G

5g 4g 8g

1G8G

Itxoin...zergatik dira

desberdinak Si etaFa-ren arteko

bitarteak?

Denak dira justuak Fa etaSi, biak, agertzen direnekoak izan ezik!

Unisono eta zortzidunak

Laudun eta bostunek

Pausu hau zailtxoagoa izan daiteke ulertzeko, neurrihandi batean tamainaren araberakoa baita. Has gaitezenunisono, laudun, bostun eta zortzidunekin.

Horrek galdera bat egitera garamatza: bitartea ez bada justua, zer da orduan?

Bitarte Justuak

& œ œ œ œ œ œ œ œœ œ œ œ œ œ œ œ

& œ œ œ œ œ œ œœ œ œ œ œ œ œ

& œ œ œ œ œ œ œœ œ œ œ œ œ œ

Jg

G

Justuak baino tonuerdibat gutxiago duenbitartea gutxitua da.

j u s t u a

g e h i t u a

g u t x i t u a

& œœb &œ#œ

& œ#œ & œ œb

& œœ# & œ∫œ & œbœ



Teoriko batzuek kalitatehitza erabiltzen dutehonetarako... ondo

dago baita.

6g6m6M

Jadanik hitz egin dugu unisono, laudun, bostuneta zortzidunen inguruan, baina zer gertatzen dagainontzekoekin? Ez al dago justurik beraien artean?

Ba... ez, egia esan. Baina horrek ez du esan nahi justuak baino garrantzi gutxiagokoakdirenik. Bidun, hirudin, seidun eta zazpidunek beste modu batera funtzionatzen dute!

Alde batetik, bitarte hauetarako maior edo minor hitzak erabiltzen dira;inoiz ez justua. Bitarte minorrek, maiorrek baino tonuerdi bat gutxiagodute. Eta bitarte justuetan bezala, gehituak edo gutxituak ere izandaitezke; gehituek maiorrek baino tonuerdi bat gehiago izanik eta gutxituekmirrorrek baino tonuerdi bat gutxiago.

Bitarte Ez Justuak& œ œ œ œ œ œ œ œ

œ œ œ œ œ œ œ œ

Mm

Gm a i o r r a

g e h i t u a

m i n o r r a

gg u t x i t u a



Nola desberdindu ditzakegu bitarte maior eta minorrak? Lan horretanlaguntzeko eskala maiorra erabili dezakegu. Kontuan izan beharrekogauza bakarra ondorengoa da: tonikatik hasita gorantz neurtutako tarteguztiak maiorrak dira.

Halaber, tonikatik hasita beherantz neurtutako guztiak minorrak dira.

Behin hau jakinda, bidun, hirudun, seidun edo zazpidun batekin aurkitzen zarenean, zehazkinolakoa den esan dezakezu goiko eta/edo behekoaren notaren tonua gogoratuz.

Aztertu nahi den bitarteko notek alterazioak badituzte tonuakerabiltzearen metodoa konplikatu egiten da... hobe da momentutxo

batez alterazioak kontuan ez hartzea, bitartea zehaztea, eta alterazioakbanan-banan sartuz, bitartea nola aldatzen den aztertzea!

Uff! Zer dahori? Kenditzagun

alterazioak...

Gorengo nota behekoaren eskala maiorrean aurkitzen bada, bitartea maiorra da.Beherengo nota goikoaren eskala maiorrean aurkitzen bada, orduan, bitartea minorra da.

Re, goiko nota, Fa maiorren(beheko notaren) eskalan

dagoenez badakigu bitarteaseidun maiorra dela.

Eta hemen, Si, beheko nota, Lamaiorren (goiko notaren)eskalan dagoenez badakigubitartea zazpidun minorra dela.

Bidunmaiorra

Hirudunmaiorra

Seidunmaiorra

Zazpidunmaiorra

Bidunminorra

Hirudunminorra

Seidunminorra

Zazpidunminorra

& œœ &œœ

& œbœ#Eta sostenitua

jartzeak oraindikere txikiagoa

egiten dutartea... seidun

gutxitua!

& œbœ#Bemola berrizjarrita bitarteatxikiagotxendugu. Orain

seidunminorra da...

& œbœMi Sol-en

tonuandagoela

dakigunezseidun

maiorra da.

& œœpuf

puf



Ondorengo taulak mota guztietako bitarteak nola idatzi esaten digu. Helburua emandako nota batetikabiatuta bitartea identifikatzea bada, antzerako planteamendua erabili daiteke: leheniketa behin, idatzi distantzi egokira emandako notaren gainetik edo azpitik; ondoren,jarraitu taula honetako 2-4 pausuak bitartea identifikatzeko, eta aldaketarik beharduen jakiteko. Azkenik, sartu alterazioak nota berrian zure helburua lortzeko.

Zenbatu tartearen tamainalerroak eta hutsuneak erabiliz.

Beherengo notalehena bezala hartu,eta jarraitu goikora

heldu arte.

*Itzulpena:

1. PAUSUA:

2. PAUSUA:

3. PAUSUA:

4. PAUSUA:

Alterazio guztiak eztali.

Aurrean duzun (alteraziorik gabekoa!)bitartearen mota zehaztu:

Unisonoa edozortziduna bada:

Bitarteaunisono justua edozortzidun justua da.

Bitartean Fa eta Siazaltzen badira, orduan,

laudun gehituedo bostun gutxitubaten aurrean gaude.

Goiko notabehekoaren eskalamaiorrean badago,

bitartea maiorra da.

Beheko notagoikoaren eskalamaiorrean badago,

bitartea minorra da.

Bestela, bitarteajustua da.

Benetan.Hori da ain

justu erantzuna.

Lauduna edobostuna bada:

Biduna, hiruduna,seiduna edo

zazpiduna bada:

Jarri berriz hasierako alterazioak beraien lekuan, banan-banan,eta egin ahala aldatu bitartearen mota.

Gogoratu: alterazioek ez duteeraginik bitartearen tamainan...

egin dezaketen gauzabakarra mota aldatzea da!

Prozedura honek konplikatuadirudien arren gero eta errazagoa eta

azkarragoa bihurtzen da praktikarekin...eta beti lortzen da emaitza zuzena!

& œbœ# & œœpuf

puf

& œbœ#& œbœ& œœ

12

34

56

7

gg u t x i t u a mm i n o r r a Mm a i o r r a Gg e h i t u agg u t x i t u a Jj u s t u a Gg e h i t u a

6M 6m 6gBit

arte

just

uak

Bitar

te e

z

just

uak


Aupa

gazteok!

da,Bixkor musikaren teoriako txakurra!G:

E: GUAU!*

Bixkor maitea:Badirudi justuak diren bitarteen artean eta ez direnen artean planteamendudesberdinak erabili behar ditugula. Laburtuko zenizkidake modu bakar batean?

--B. L., Orio (Gipuzkoa)

b ixko

rmusik

aren t

e

oriako txak

urra

Beti da dibertigarria Bixkorri jarraitzea!Creative Commons BY-NC-BD lizentziapean - Euskarazko itzulpena Antxon Urrutiaren eskutik - bisitatu tobyrush.com gehiagorako

Zein soinu-intentsitaterekin jo behar den esateko dinamikak erabiltzen dira.

Notazioanitalierazko hitzak erabiltzendira intentsitate erlatiboa

adierazteko.

Ñabardura dinamikoak pentagramaren azpikaldean jartzen dirainstrumentuentzat eta goikaldean ahotsentzat, letrarekin ez nahasteko!

Beste ikur batzukhainbat notentzako dira...

Goiko/Beheko zortzidunean: pasarte batzortzidun bat gorago/beherago jo (zortzidun bi , and thr� octaves is !)

Pedala: pianoan e�esonantzia-pedalasakatu behar dela esateko. Sakatzeko besteikur bat izan daiteke eta igotzeko.

cresc. dim.

Pixkanaka egin beha�eko aldaketadinamikoak pintza itxurako iku�ekin adieraztendira. Italieraz, crescendo (intentsitatea handitu)

edo diminuendo (intentsitatea gutxitu).

Interpretatzailearenesku geratzen da

parterik handiena!

for

ti�

i�im

oo

so

os

o f

uert

e

for

ti�

imo

os

o f

uert

e

for

te

fue

rte

me

�o

fo

rt

efu

ert

e b

aino

sua

bea

go

me

�o

pia

no

sua

be

bai

nofu

ert

eag

o

pia

no

sua

be

pia

ni�

i�im

oo

so

os

o s

uab

e

nie

nt

ee

ntz

une

zin

Dinamika eta ArtikulazioakMusikaren teoria musikarientzat eta jende arruntarentzat, Toby W. Rush-en eskutik


fƒÏ F P p π ∏ ñ

Musika noten altueraeta e�itmoa aldatzea

baino gehiago da!

pia

ni�

imo

os

o s

uab

e

a�ent

sta�ato

tenuto

marcato

sta�ati�imo

sforzando

fermata

tremolo

Su�'arco

Giù arco

tri�oa

arpe�io

v>

° *

8va

15ma 22ma

sfzUæ≤≥Ÿg

-^´

.

Artikulazioaknota bakoitzari

nola ekin esatendiguten iku�ak dira.

nabarmendu

laburtuz, notenartean bereizi

iraupen osoaeman

askoazentuatuz

oso labur etainda�arekin

nabarmenduz etairaupen osoa emanez

iraupena luzatudaiteke

nota bi azkare�epikatzea

(arku-instrumentuentzat)arkuaren puntan hasi

(arku-instrumentuentzat)arkuaren behekaldean hasi

ondoz-ondoko nota biazkar e�epikatzea

akordeko notak elka�ensegidan jotzeko

Eta gerogauza hau

daukagu...

Forma sinpleduniku�a baina hainbat

esanahi desberdinekin!Partitura gehienetanligadura bat da,

biltzen dituen notaklegato edo lotuta

jo behar dira!

Ahotsentzatmelismak

adierazten ditu:silaba

baka�arekinabesteko!

Beste partitura batzuetan,nota multzo handiak

batzen dituenean, esaldiakmarkatzeko erabiltzen da,

interpretatzaileari estrukturaikusten laguntzeko!

Biolina bezalakoarku-instrumentuentzat

arkuaren inguruko ikurbat da, notak arku-kolpe

bakar batez jo behardirela adierazten du.

Do+Dodo° do

Aldi berean jotako noten edozein konbinazio akorde batdela esan dezakegun arren, musikaren teorian akordea

hiru notaz edo gehiagoz osatutakoari esaten zaio.Triadak

bidunenharmoniaœœœœœœœ

Bidunez osatzen direnakordeak clusterrakere deitzen dira eta

ez dira osoharmonikoak, bainabaliabide tinbriko

bezala erabiltzen dira.

hirudunenharmonia

œœœ

laudunenharmoniaœœœLaudun justuz

osatutako akordeek,bestalde, soinudesberdina dute,

oso erabilia1900tik hasieta aurrera.

bostunenharmoniaœœœBostun justuz

osatutako akordeaklaudunenaizango balitzbezala ikus

daitezke, ez dasortu behar talde

berezi bat hauentzat. Seid

unen h

armonia? Z

azpid

unen

harmonia? B

ostu

nekin

gerta

tzen d

en

moduan, hir

udun e

ta b

idunen h

armonia

bezala ikus d

aitezke, hurrenez h

urren.

Hirudunezosatutako akordeak

(hirudun maioreta minorrez,

hain zuzen) garaiklasikoko oinarri

garrantzitsuenetarikobat dira.

Esan dezakegu akorde bathirudunez osatuta dagoela

hirudun gutxitu edo gehituakerabiltzen baditu?

Ba, hirudun gutxituen soinua etabidun maiorrena berdinak

direnez, eta hirudun gehituenaeta laudun justuena ere bai...

Hirudunezosatutako akordea

zortzidun baten barruramugatzen badugu, akordearen

forma arruntena lortzen da.

EZ.

&

?

œœœœ

œœœœ& œœœ

Has gaitezenhirudunen

harmonia lantzeaposible egiten duenakorde txikienarekin:

triadarekin.

Hemen dituzu maior eta minorrak erabiliz triadak sortzeko lau modu:

& œœœbb & œœœb & œœœ & œœœ#

triad

a

gutxit

ua triad

a

minorra

triad

a

maiorra

triad

a

gehitua

Triada, izatez, hiru notaz osatutakoedozein akorde da baina praktikan hirudunezosatutako hiru noten akordeari deitzen diogu.

Bide batez, lau notadun akordeen izena koatriadada, baina askotan akorde zazpidun bezala

ere deitzen zaio, zazpidun bat gehitzen baitute.

Triaden izena oinarri-notarena da ("do minor triada bat"). Gorago erabilitako laburduren erabilera, akordeazehazteko maiuskulak, minuskulak eta ikurrak erabiltzen dituenak, makro analisi bezala ezagutzen da.

hirudun minor bibata bestearen gainean

hirudun maiorra gaineanhirudun minorra behean

hirudun minorra gaineanhirudun maiorra behean

Hirudun maior bibata bestearen gainean

3dun min.

3dun min.

3dun mai.

3dun min.

3dun min.

3dun mai.

3dun mai.

3dun mai.



Akordea bereformarik sinpleeneandagoenean,beheren dagoennota oinarri-nota da.Gainontzekonoten izenakoinarritik hasitadagoen bitarteenberdinak dira.

œœœ root

third

fifth

Triaden Inbertsioak

haydn

&

?

#

#

8

3

8

3

.

.

.

.

j

œ

‰

f

œœ

œœ

œ

œ

œ

œ

J

œ

œ

.

œ

œ

œ

œ

œ

œ

œ

œ

J

œ

œ

.

œ œ œ œ

œœ.

œ

œ

J

œ.

œœ œ

œ

j

œ

.

œ

œ

‰

œœ

œœ

œ

œ

œ

œ

J

œ

œ

.

œ

œ

œ

œ

œ

œ

œ

œ

J

œ

œ

.

œ

. œ

.œ.

œ. œ

.

œ.

œ

œ

œ

&

?

#

#

.

.

.

.

J

œ.

‰

f

œ

œ

œ

œ

œ

œ

œ

œ

J

œ

œ

.

œ œ œœ œ́

œ

œ

j

œ

œ

œ

œ

œ

œ

œ

œ

œ

œ

J

œ

œ

.

p

œ œ œœ œ́

œ

œ

j

œ

œ.

œ œ œœ

œ́

œ

œ

J

œ

œ

.

F

œ œ œœ

œ́

œ

œ

J

œ

œ

.

œ œ œœ œ

œ

œ.

œ.

œ.

œ

j

œ

.

œ

œ

‰

f

&

?

#

#

.

.

.

.

n

b

b

n

b

b

œœ

œœ

œ

œ

œ

œ

J

œ

œ

.

œ

œ

œ

œ

œ

œ

œ

œ

J

œ

œ

.

œ œ œ œ

œœ.

œ

œ

J

œ.

œœ œ

œ J

œ.

œ

œ

‰

ƒ

œ

œ

œ

œ

œ

œ

œ

œ J

œ.

œ

œ

œ

œœ

œ

œ

œ

J

œ.

œ.

œ.

œ.

œ. œ

.

œ.

œ

U

œ

œ

&

?

b

b

b

b

.

.

.

.

.

.

.

.

‰

‰&

J

œ

M

‰ ‰

‰ œœ

p

J

œ

M

‰ ‰

‰ œ

œ

J

œ#

M

‰ ‰

‰œ œ

J

œ

M

‰ ‰

‰ œœ

?

J

œ

œ# ‰ ‰

‰

œ

œ

n œ

œ

F

J

œ

œ‰ ‰

‰

œ

œ

œ

œ

œœn œ

œ œœ#

œ œ

œ

J

œ‰

œ

œ

p

jaun-andreok,franz joseph haydn!

Eskerrik asko arreragatik.Konposizio honetan hainbat

triada erabiltzen ditut.

Hemen dago bat: Do, mi etasol notak ditu. Do maiorren

triada da! Oso ondo.

Eskerrik asko. Ikusten duzuenola dauden notak sakabanatuta,eta ez hirudunetan pilatuta? Halaere, triada izaten jarraitzen du.

Arrazoia baxu bezala erabiltzenden notan dago, akordeko hirudunahain zuzen... hori gertatzen deneanakordea lehen inbertsioan dago.

Ooh! Ikusditzagun!

Oraingo honetan 1767urteko Sonata Sol

maiorren ekarri digu.

Beste honek Sol, Si eta Redituenez... Sol maiorren triada da!

Baina soinu desberdina dunolabait.

Beraz, akorde bat oinarrizkoantolaeran, lehen inbertsioan edo

bigarren inbertsioan dagoen esaten digungauza bakarra baxuan dagoen

nota da?

Zaila da sinistea nolaaldatu daitekeen hainbesteakordearen soinua baxuko

notaren arabera.

Eta beste hau Re, Fa etaLa-rekin Re minorren triada

da baina... bigarreninbertsioan!

Lehen inbertsioa? Eta noladeitzen da ba oinarri-nota

dagoenean baxuan, ikusi dugunlehenengo akordean bezala?

haydn

Horri oinarrizkoantolaera deritzo.

Hori da! Baxuan dagoennota akordeko bostuna

baita.

Hain zuzen!Eta bakoitzakbere izaeraberezia du.

Bai, ezta?Harrigarria

benetan.



what a

re y

ou s

noopin

g a

round h

ere f

or?

he a

lready told y

ou w

hat t

he p

iece w

as.

6

(5)(3)

6 6 6# 6# 6# #

#

1. irudia. Basso Continuo-a

Barroko garaiko konposizio askotan basso continuo(baxu jarraitu) izeneko parte bat zegoen. Zati honekbaxuak jarraitu beharreko melodia zuen, zenbakieta alterazio batzuekin.

Baxu jarraituaren azpianazaltzen diren zenbaki etaikurrak baxu zifratu bezalaezagutzen dira. Baina, galderahau da: nola bihurtzen dugubaxu zifratua akordeetan?

Lehenik eta behin, garrantzitsua da jakitea Fa-ren klabean idatzitako nota beti delaakordeko nota baxuena. Baina gogoratu: baxuena ez da beti oinarri-nota!

Bigarrenik, zenbakiekbaxuaren gainean jarribeharreko bitarteakadierazten dituzte,zenbaki batzuk idaztenez diren arren.

Azkenik, adierazitakoalterazioetarako

begiratu zein zenbakirenondoan azaltzen diren.

Bera bakarrik badago,baxutik hasita hirudunari

aplikatzen zaio.

Garai klasikoak aurrera egiten zueneinean konpositoreek gero eta gutxiagoerabiltzen zuten baxu jarraitua, hori

dela eta baxu zifratuarekin berdina gertatuzen... salbuespen batekin: musikaren

teoriako klaseak!Oooh!

Baxu zifratua gauzatzea (baxu jarraituanoinarrituta akordeak eraikitzea) ariketaezinhobea da garai klasikoan bezalakonposatzen ikastea nahi duten ikasleentzak!

Baina ez eman buelta gehiegihoni: konpositoreak nota

bat tonuerdi altuagonahi badu eta armaduranbemol bezala idatzirikbadago, baxu zifratuan

bekoadroa adierazikozen, ez sostenitua.

Bitarteak beti diradiatonikoak. Eta ezkezkatu gehiegialterazioengatik...erabili armadukonotak!

Zenbakirik ez badago,gehitu hirudun eta

bostun bat baxuarengainean... oinarrizkoantolaeran dagoen

triada bat lortuko duzu!

Hemen sostenituaseiaren ondoandago, beraz, Sol

sostenitua izango da.

Honetan ez dagozenbakirik

sostenituarenondoan, beraz, baxutik

hasita hirudunarijarriko diogu.

Eta beste honetanbekoadro bat

azaltzen da seiarenondoan, ez bemol

bat... bemola agertukobalitz Do bemol

joko genuke.

Sei bakar bat bakarrikbadago, gehitu seidun

eta hirudun batbaxuaren gainean etaakorde seiduna edo

lehen inbertsioalortuko duzu!

Sei eta lau bat badago,gehitu seidun eta

laudun bat baxuarengainean eta akordesei-lauduna edo

bigarren inbertsioalortuko duzu!

Entzunaldietan, Fa-ren klabeko instrumentuak idatzita zeudennotak bakarrik jotzen zituen, baina klabe jotzaileak emandakonota eta ikurretatik abiatuta inprobisatu ohi zuen!

Ez, ez, ez... ez zen existitzen basso continuo izenekointrumenturik! Zati hau instrumentu birekin jotzen zen:Fa-ren klabean jotzen zuen txeloa edo fagota bezalako

intrumentu batekin eta klabea bezalako tekladun instrumentu bat.

Baxu Zifratua

&

?

##

##

jœœœ œœ œœ œœ#œ œ œ# œœ œ œ

œ œ# œ œ œ œ œ œ

œœ œœ œ œ œ œ œœ œ œ# œ œ

œ# œ œ œ œ œ œœ#

œ œœ

Jœ œJœ#

œ œ œ œ

? ## œ œ# œ œ œ œ œ œ œ# œ œ œ œ œ œœ# œ œ œ œj.S. Bach: brandenberg concerto no. 5, bwv 1050

6 6 9 55

65

65

Hau beraz...

honela jo zitekeen!

? ## www ? ## www ? ## www6

(3)6

6 6n##

4

? ## www# ? ##www# ? ##

wwwn



Behin triaden inguruan zerbaitgehiago jakinda, heldu da

tonu batean erabiltzeko garaia.

Tonu jakin bat erabiltzeak bere armadurako notak erabiltzea esan nahiduenez, ondoriozta dezakegu akorde gehienak nota horiekin eraikiko direla!

Armadurako notak errespetatzen dituzten akordeak diatoniko bezala ezagutzen dira.Diatonikok "... tonukoa" esan nahi du, hau da, behin-behineko alteraziorik gabe!

Tonu bateko triada diatoniko guztiak oso modu errazean erakutsi daitezke eskalaarrunt bat idatziz tonu horretan eta nota bakoitzaren gainean triadak eraikiz.

Triadak Tonalitatean

& œœœ œœœ œœœ œœœ œœœ œœœ œœœI ii iii IV V vi vii°

tonik

a

Superto

nik

a

media

ntea

subdo

min

antea

do

min

antea

superdo

min

antea

sentsib

lea

Akordedesberdinakadierazteko

zenbakierromatarrakerabiltzen dira.

Ikusten duzu noladesberdintzendiren akorde

motakmaiuskula edo minuskulekin?

Batzuetanizen ofizialak

ere erabiltzen dira!

Izen etazenbakierromatarberdinak baina...maiuskula-minuskuladesberdinak!

Maior, minor etagutxituen patroi hau berdina da tonumaior guztietan! Subdominantearen

triada beti da maiorra, etasentsiblearena beti gutxitua, zauden

tonuan zaudela, Do maior edoFa sostenitu maior!

Tonu minorreko triadak berdin eraikitzen dira... eta akordeekin lanean gabiltzanez,eskala minor harmonikoa erabiliko dugu. Dena den, garrantzitsua da kontuan izateagarai klasikoko konpositoreek nota sentsiblea dominante funtzioa zuten akordeetanbakarrik igotzen zutela: dominantean berean eta sentsiblearen triadan!

Bai dominantearen triadak eta bai sentsiblearenaktonikarako joera bat dute; hauek biek "dominante

funtzioa" dutela esaten dugu. Subdominante eta supertonikaren akordeek, ordea,dominanterako joera dute eta "subdominante funtzioa" dutela esaten dugu.

& œœœ œœœ œœœ œœœ œœœ# œœœ œœœ#i ii° III iv V VI vii°



Ahots-Joskerarako SarreraAtzera begirada bat botaz, egiaitsusi batekin egiten dugu topo:

Munduaren historian zeharpena merezi duen musikaasko eta asko egin da...

Hilabete hauetan landudezakeguna bainoaskoz gehiago.

Ezinezkoa denez den-dena lantzea, hizkuntza musikalzehatz bat aukeratu behar dugu sakontazunez ikasteko.

Has gaitezen denbora tartea garai klasikora murriztuz:

2000

1900

1800

1700

1600

1500

ErromantizismoaXX. mendehasiera

GaraikideaKlasizismoaBarrokoaErrenazimentua

Garai klasikoa deritzoguna barroko, klasizismo etaerromantizismo aldietako musikak osatzen du; bai Europan,

bai Amerikan. Kaleko hizkuntzan musika klasikoa hiru aldi hauetakoedozein konposizio deskribatzeko erabiltzen den arren zuzenagoa

litzateke klasizismoko musika bakarrik deskribatzeko erabiltzea.

Entzun ditzakezunkontzertuetanjotzen diren

konposizio gehienakgarai honetakoakdira, merezi du

zerbait ikastea...

... gainera, gauregungo musika-estiloezagunen oinarri da.

Bach-en kantatak aztertuz, lau ahotsetara konposatzeko “arau” multzobat lortu dezakegu, sakontasunez ikasi ahal izateko.

luther j.s. bach

Baina, nahiz eta historiakodenbora parte batera mugatu... musika

asko izaten jarraitzen du. Badago hastekoerabili dezakegun estilo

esanguratzuen bat?

Lau ahotseko koralak interesgarria egiten duten hainbat arrazoi ditu:

Koralek erritmoharmoniko bizkorra

dute; akorde piladenbora gutxian.

Garai klasiko osoko musikaportzentai handi bat lau

ahotseko kontrapunturasinplifikatu daiteke.

J.S. Bach-en kantata askoditugu, lau ahotsetaraeta modu koherenteanidatzitako konposizioak.

Martin Luther-ek eliza katolikoariproposatutako aldaketetako bat

eliztarren partehartzea, eliz kantuak abestuz,

baimentzea izan zen.

Berrehun urte geroago, J. S. Bach Leipzig-eko (Alemania) Santo Tomas elizakomusika zuzendari hautatu zuteneta Luther-ren ideiakjarraituz bost urte osozjo daitezkeen kantuliturgikoak idatzi zituen.

Noski, horren ondorioaLuther herejetzat

jotzea izan zen. Horidela eta bere elizapropioa sortu zuen,bere ideiak aplikatu

ahal izateko.

Lan hauetako bakoitza,kantata bezala ezagutzen

dena, himno baten melodiahartu eta lau ahotsetaraharmonizatuz eginda dago.

Santo

To

mas e

liz

aLeip

zig

, Alem

ania



Ahots-Joskera: Arau Bertikalak

&

?

œœ

œœ

Garai klasikoan musika nolakonposatzen zuten hobeto

ulertzeko guk geukkonposatuko dugu musika,

beraien estiloa erabiliz.

Beraien musikan ikusten ditugunpatroiak, egiten zituzten gauzak

edo egiten ez zituztenak,“arauak” bihurtuko dira guretzat.

Garai horretako konpositoreek ezzituzten "arau" bezala ikusten...

beraientzat gustoko soinuazuelako idazten zuten horrela.

Horretaz gain, ez genituzke erabilibehar arau hauek musika

orokorrean konposatzeko... estilobakoitzak bere patroi propioak ditu;

bere “gidaliburu” propioa. Konpositorebezala, zeure arauak izan beharkozenituzke zeure estiloa eraikitzeko!

Arau bertikalekin hasiko gara...hau da, lau ahotseko harmonianakorde bakar bat eraikitzeaahalbidetzen dutenak.sopranoa

sopranoa

altua

altua

tenorra

tenorra

baxua

baxua

Lehenik eta behin,sopranotik alturako distantzia, etaaltutik tenorrerakoa zortzidunbat edo gutxiagokoa izan behar da.

Tenorra eta baxua nahi bestehurrundu daitezke!

Bigarrenik, ahotsek ordenamantendu behar dute; adibideztenorra ez litzateke altua bainogorago egon beharko. (Bach-eknoizbehinka arau hau apurtzen zuen,melodia berezien bat lortu nahizuenean edo.)

Hirugarrenik, triada hiru notazosaturik dagoenez baina gut lauahots ditugunez, notetariko batbikoiztu egin behar da. Oinarrizkoantolaeran dauden triadetanoinarri-nota da bikoizten dena,gainontzeko arauek bestelakoaegitera behartu ezik.

Azkenik, ahots bakoitzak berehedadura du. Gaur egungo

abeslarientzat nahikohedadura kontserbadoreak

dira, baina kontuan izanBach-en koralak Leipzig-eko

elizara zioan jendearruntarentzat idatzi zirela!

&

?

œœ

œœ

œœ

œœ



Ahots-Joskera: Arau Horizontalak

**

J.S

. Bach

canta

ta b

wv 5

5

“ich a

rm

er m

ensch, ic

h s

undenknecht”

..

Ahots-joskeraren helburu nagusia ahotsen antolaera onbat lortzea da... ahots bakoitza abesteko erraza

eginez, bitarte arraro edo jauzi handiak ekidinez!

Baimenduta edo debekatuta dagoenarekin hasi baino lehen komentatuditzagun lau ahotsetara idazterakoan garrantzitsuak diren hainbat ezaugarri:

Ahots bakoitza ahalik etagutxien mugitzen da, akorde

batetik hurrengora aldatzerakoanhurbilen dagoen notara joanez!

Era berean, baxuak akordebakoitzaren harmoniaren

oinarri bezala funtzionatzen duenez, gainontzeko ahotsek bainojauzi handiagoak izan ohi ditu.

Estilo honetan konposatzeko bestearau gutxi batzuk ere badaude:

Nota sentsiblea kanpokaldekoahotsen baten (sopranoan edobaxuan) azaltzen bada, hurrengo

akordean tonikan ebatzi behar du.

Bidun gehituko etalaudun gehituko bitarteakdebekatuta daude edozein

ahots mugitzerakoan.

Ohikoa da baxua goiko hiruahotsen aurkako norantzan

mugitzea. Hau, kontrakomugimendu bezala ezagutzen

da eta ahotsen independentziamantentzen laguntzen du.

Lau ahotseko harmonia kontrapuntu modu bat da.Kontrapuntuan aldi berean melodia bat bainogehiago jotzen dira, ahots bakoitzak garrantziberdina izanez, batek ere ez du laguntzaile bezalaaktuatzen.

1. nota amankomuna mantendu!2. akordeko notarik hurbilenera joan!3. kontrakto mugimendua erabili!

Kontrapuntuan garrantzi handia dauka ahotsbakoitza independentea izateak; hau da, ahots

bik ez lukete berdina egin beharko. Ahots bi(edo gehigo) paraleloan mugituko balira

konposizioak aberastasuna galduko luke.

Garai klasikoko konpositoreak oso koherenteakziren eta, ondorioz, zortzidun, bostun etaunisono paraleloak edozein preziotan ekiditenzituzten!

Zortzidunparaleloak!

Bostunparaleloak!

Unisonoparaleloak!

Kasu batzuetan baliteke aukerarikonena nota berdinean geratzea

izatea. Amankomunean dutennota erabiltzea beti dago ondo!

Ahotsen indenpendentzia?



Baina albiste onak erebaditugu: ahal duzun guztietanondorengoa eginez paraleloak

ekidingo dituzu:

Ahots-Joskera: Inbertsioak ErabiltzenGarai klasikoko konpositoreek lau ahotsetara idaztean eta akordeen

inbertsioak erabiltzean bikoiztu beharreko nota zein izan beharzen jakiteko ohituran oinarritutako arauak zituzten.

Oinarrizkoantolaera

baxua.

Leheninbertsioa

Bigarreninbertsioa

Oinarrizkoantolaeran

zeuden triadetanoinarri-notabikoiztu ohi

zuten; akordeko

baxua.

Bigarreninbertsioko

triadetan bostunabikoiztu ohi zuten,

akordeko

sopranoa

sopranoa

Leheninbertsioko

triada maiorrabada,

bikoiztuohi zuten.

baxua

Leheninbertsioko

triada minorrabada,

Lehen inbertsioko triadetan akordearenizaeraren inguruko informazioa gehiago behar da.

Hona hemen pentsatzeko beste modu bat: baxua bikoiztu ezin daitezkeen bakarrak leheninbertsioan dauden triada maiorrak dira; bere ordez, sopranoa bikoiztu behar delarik.

vii°6ii°6

Oinarrizko antolaera etalehen inbertsioa noiz erabili

esaten duen “arau” bakarratriada gutxituekin aurkitzen

dugu. Beti jarri behardira lehen inbertsioan.

Hortik aparte, zuk nahi duzuneanerabili ditzakezu oinarrizko

antolaera eta lehen inbertsioa!

Aurreko hiruegoeren barruan aurkitzen ez den

bigarren inbertsioko triada bat idaztenbaduzu, orduan, ez zara garai klasikoko

estiloa mantentzen ari! Konpositoreklasikoek ez zituzten akorde

hauek ausaz erabiltzen.

Bigarren inbertsioa dadebeku ugari dituena.

bikoiztuohi zuten.

edo

baxua

Leheninbertsioko

triada gutxituabada,

bikoiztuohi zuten.

kadentziala bigarreninbertsioan dagoentonika bat da,oinarrizkoantolaeran dagoendominantearenakorde batekjarraituz kadentziabatean.

64

pedal-akordeabigarren inbertsioandagoen akordea da,non baxua pedal-nota bezalaerabiltzen den:pasarte bateanmantentzen denbehe-nota.

64

Pasadizoko akordeabigarren inbertsioan

dagoen akorde bat da,non baxua pasadizokonota bezala erabiltzen

den gorantza edobeherantza doan

pausuz-pausuko melodiabaten barruan.

64

4I6 V IF: 4V6I6 IF:

4IV6I IF:

Ederto, badakizkigu nola erabili inbertsioak... baina noiz erabili ditzakegu?



B

BB

X

X Zein daarazoa, jauna? Ba... minorrera transposatzea

pentsatu nuen, familiari ezustekobat emateko... beraz, nota

sentsibleak igo nituen garaiklasikoko progrezio bat bainaiz...

Aja, eta zein da arazoa?

Adi! Adi! Laguntza behardugu larrialdietarako3B gelan paziente

berri batekin!

BX

Bidungehituak irten

zaizkit!

*Ahhh!*

X Hau egunerokoogia da. Orain

fakturaren gaiabakarrik geratzen da.

Garai klasikoan,konpositoreek

minor harmonikoaerabiltzen zuten

orokorrean. Bainabidun gehituakazaltzen zireneanlaguntza bilatzen

zuten heroi batean:minor melodikoa!

Senda itzazu orain zure bidun gehituak minor melodikoarekin!

BX Eta beheranzkobidun gehitu honentzat,

zazpigarrenaigo gabe

mantenduko dugu!

v

Eta horrekv akordeminorra

sortzen du!

B

BX

Megafoniatik... Minor Melodiko medikua!

Goranzko bidun gehitu honentzat eskalakoseigarren gradua igotzea errezetatzen dut!

Ohhh... IV akorde maior bat sortzen dut! IV6


Ahots-Joskera: Minor MelodikoaEsaten nenbilenbezala, tonikara

bueltan transposatugenuen bezainpronto, berriz

modulatzenhasi zen eta...

Zeregin dezakegu,mediku jauna?

Nire bidungehituak joan

dira...sendaturik

nago!

Kadentzia HarmonikoakKadentzia bat musika lan, zati edo frase batenazken akorde biak dela esan dezakegu. Guztira laukadentzi mota daude, bakoitzak bere ezaugarri etaaldakuntza propioak dituelarik.

Kadentzia autentikoa akorde dominante batek (V edo vii) eta tonikak osatzen dute.

Aute

ntiko

perf

ektu

a

Aute

ntiko

inpe

rfek

tua

Aute

ntiko

inpe

rfek

tua

Plag

al

perf

ektu

a

Erdika

dent

zia

Frig

iarr

a

Eten

a

Frig

iarr

a

Plag

al

inpe

rfek

tua

Plag

al

inpe

rfek

tua

Kadentzia autentiko perfektua dela esan ahalizateko, hurrengo irizpideak bete behar ditu:

Kadentzia honen barruan plagal perfektua nabarmendudaiteke, horretarako irizpide guzti hauek bete behar dituelarik:

Aurreko irizpideguztiakbetetzen ezbaditu, orduan,kadentziaautentikoinperfektubaten aurreangaude!*

***V akordea erabilibehar du (ez vii)

Akorde biak oinarrizkoantolaeran egonbehar dira

Sopranoaren ahotsaktonikan ebatzi behar du

Sopranoa hurbilekonota batera mugitubehar da

Kadentzia plagala subdominante akordeaz (iv edo ii) eta tonika akordeaz osatutakoa da.

Erdikadentzia sailkapena dominante akorde baten (V) bukatzen den edozeinetarakoerabiltzen da.

Kadentzia eten batean dominanteak (V) tonika ez beste zerbaiten ebazten du...gehienetan superdominantean (vi).

Mota honetako kadentzia berezibat kadentzia frigiarra da:

Eta irizpideguzti hauekbetetzen ezbaditu, orduan,kadentziaplagalinperfektubaten aurreangaude!*

***iV akordea erabilibehar du (ez ii)

Akorde biak oinarrizkoantolaeran egonbehar dira

Sopranoaren ahotsaktonikan ebatzi behar du

Sopranoak notaamankomuna mantendubehar du

****Minorrean bakarrik aurkitzen da

V akordera joatekoiv-a erabiltzen du

Sopranoa eta baxua kontrakomugimenduan joan behar diranota hurbilenera

Bai sopranoak eta bai baxuakeskalako bosgarren graduanebatzi behar dute

V I vii°6 I V64 I

IV I IV6 I ii I6

I V

VSOL:

SOL:

SOL:

SOL: SOL: SOL:

SOL: SOL:

mi: mi:

vi

iv6 V iv V

Egia esan, desorekaren kadentzia da; tonikanebaztea espero duzu baina... ez du egiten!

Hori dela eta, ohikoagoa da esaldiarenerdian aurkitzea amaieran baino...

kadentzian oinarritutako egitura sortuz.



ii iii vii°6 V IC:

Garai klasikoko konpositor�knola aukeratzen zuten akord�n

ordena? Nolanahi jartzen zituzten?

Egia esan, badaude sa�iago azaltzen diren progresio batzuk eta, bestalde,ahal den neu�ian ekiditen direnak. Konpositor�k aukeraketa egiterakoangustoko soinua bazuen edo ez ikusten zuten a�en teorialariek patroi batzukaurkitu ahal izan dituzte, funtzionatzen duena eta ez duena sailkatuz.

Patroi hauek bilatu eta aztertzeko oina�i-noten mugimendua izan genezake kontuan.Akorde bateko eta hu�engoaren oina�i-noten bitartea kontuan izanda, motarik gabe;bitartearen tamaina eta norabidea baka�ik.

Adibide honetan oina�i-noten mugimenduaaztertzen dugu (ez baxuarena!) eta bitarteaargitu.

Hori kontuan izanda, hona hemen patroia:garai klasikoan ohikoak ziren goranzko

bidun mugimenduak, beheranzko hirudunaketa beheranzko bostunak!

Gogoratu...bitartearen motak

axola ez duenez ez izankontuan alterazioak.

Adibidez, Sol-en akordetikMi-renera hirudun bat jaizten da;

baita Sol-etik Mi bemolera edotaSol sostenitutik Mi bemolera!

Ez du esan nahi ez zutelainoiz bestelako mugimendurikerabiltzen, baina ez zirenho�en ohikoak.

Izan ere, akorde sekuentzia horiekitsusiagoak kontsideratzen ziren.

"Itsusiagoa"ondorengoa esatekomodu elegante bat da:”konpositor�k ez

zuten egiten, beraz,zuk ere ez zenuke

egin beharko!"

Eta noski, patroi honek bere salbuespenak ditu. Lau:

Edozein akordetikjoan gaitezke tonikara,

tonikatik edozeinakordera joan gaitezke,

edozein akordetik joangaitezke dominantera,

eta sentsiblearen akordetiktonikara joan behar gara.

La-tik Si-ra zazpidun bat dagobeherantz, eta alderantzikatuzbidun bat izango zen gorantz.

Progresio Harmonikoa

2

35

I I V vii° I

&

?

œ œ œ œ œœ œ œ œ œ

œ œ œ œ œœ œ œ œ œ

Jar dezagunikasitakoamartxan...demagun

supertonikarenakordetik abiatubehar garela etahu�engoa zein

den erabaki. Ond

o e

go

ngo

lit

zake

bid

un b

at ig

ot

ze

am

ed

ian

te

ra

...

Edo,

bai

ta, b

os

tun

bat

jait

zi d

om

ina

nt

er

ahe

ltz

eko

...

Az

keni

k, s

alb

uez

pena

ere

era

bil

ze

neza

keet

a to

nik

ar

a j

oan

!

Edo

hir

udun

bat

ja

izt

ea

se

nts

ibl

er

a...



&˙̇̇ ˙̇̇

˙

Modulazio Diatonikoa Akorde PerfektuekinModulazioa konposizio baten barnean tonalitate batetik bestera igarotzeko prozesua da.

Hainbat modu desberdinerabiltzen dira modulatzeko.

Seguruenik sinpl�na prestatugabeko modulazioa izango

litzateke; bat-batean gertatzenda, askotan tonu-erdia igoaz.

Garai klasikoko konpositor�k, ordea,nahiago zuten prestakuntza gehiagoexigitzen duen modulazio mota bat:modulazio diatonikoa. Izenakesaten duenez, bai tonalitatezaha�ean eta bai be�iandiatonikoa den akorde baterabiltzean datza.

Demagun Do maior tonalitatean gaudela... hemen dituzu Do maio�ekinakordeak amankomunean (nabarmendurik) dituzten beste tonalitate guztiak:

Akorderen batamankomunean dutentonalitateakerlazionatuta daude.

Adibidez, Solmaio�ekoI. akordea(sol, si, re)...

...Domaio�ekoV.a da!

Tonalitate hauekalka�en ondoan

daude bostunenzirkuluan.

E�h... Zer egiten duargazki honek hemen? manilow

i ii° III iv V VI vii°la:

b I ii iii IV V vi vii°SI :i ii° III iv V VI vii°si:

I ii iii IV V vi vii°RE:i ii° III iv V VI vii°re:

i ii° III iv V VI vii°mi:I ii iii IV V vi vii°FA:

I ii iii IV V vi vii°SOL:

I ii V I viDO:mi: iv V VI iv V i

Modulazio mota haua�akastaz erabiltzeko

konpositoreak akordeberezi hau erabiliko

luke pibote bezalatonalitate bien tarteanja�iz. Teorialariok

akorde pibote hautonalitate bien parte

bezala ikusten dugu.

Akorde pibote hau betiizango litzateketonalitate zaha�ekoazken akordea...alterazio be�iakondorengoakord�tanagertuko lirateke!



DO: DO

la

si

mire

sol

do

fa

FA

SI

MI

MILA

LA

DOFA

fa

dosol

rela

SIRE DO

lami

si

SOL

SOL

RE


& ‰ œ œ œ ˙b

Atsedena hartuko duguohiko gaietatik eta... eh,

Ludwig van B�thoven da?

Ez ondo:20 txanponekoapustu bat egin dut

Rudolph artxidukearekinaste honetan

500 konpas idatzikonituela eta momentuzlau nota ziztrin

baka�ik ditut!

Zer moduz doa dena, Maestro?

E�epikapenaMotiboa E�epikapena

inbertsioa

Bitartea txikituBitartea handitu

TxikitzeaHanditzea

Metamorfosie�itmikoa

imitazioa

Lasai, B. jauna... notahoriek motibo bezala

erabiliko ditugu eta bertatikabiatuta musika gehiago

sortuko dugu. Begira!

Motibo bat garatzekomodurik sinpl�na:e�epikatuz musika

bikoitza lortzen da!

Motibo Garapena

beethoven

Al�a!Hartzazu,

Rudy!

Txakur zaha�a zaragero... 506 konpas!

Itxaron... 4/4-kokonpasean

gaude, ez?

Ba erabili dezagun2/4 bere ordez!

uh, yeah...

Je je... 253 konpaslortu ditugu...

beethoven

Baina nola...Egin dezagun

bikoitza edoezer ez!

& bbb ‰œ œ œ ˙ Jœ

œ œ œ ˙ Jœ

& bbb ‰œ œ œ

Jœ œn œ œ

Jœ# œ œ œJœ

Motiboa

Motiboa

Jato�izko motiboa handitzea

Jato�izko motiboaren metamorfosia

Motiboa

imitazioa

Bitartea handitu

Sekuentzia

Jato�izko motiboaren inbertsioa

Sekuentzia

& bbb œ Œ ‰ œ œ œ œ Œ

Sekuentzia

& bbb ‰œ œ œ ˙ œ œ œ œ ˙

& bbb Œ œ œ œ .˙

& bbb ‰ œ œ. œ. œ œn œ. œ. œ œ œ. œ. œ œ œ. ‰

&

&

bbb

bbb

Ó ‰ œ œ œ

‰ œ œ œ ˙

jœ œ œ œ œ Œ

.˙ Œ

Motiboa e�epikatu bainaaltuago edo baxuago. Gainontzekoguztietan bezala, bitarteak ez dutezertan berdin-berdinak izan behar.

Motiboari buelta eman:jato�izkoa beherantz badoa,

buelta emanez, gorantzgeratuko litzateke.

Izenak dioen bezala,motiboko bitarteak txikitu

edo handitzean datza.

Motiboaren abiadura aldatzeaarinago (txikitzea) edo astiroago

(handitzea) jotzeko.

Motiboaren edozein e�itmoaldaketa (tempoa aldatzeaz

bestalde, goian azaldu bezala)

"Ohiartzuna" bailitz, ahots desberdinekinlortutako efektua (instrumentu desberdinak edota

altuera desberdina erabiliz pianoan)

Jatorrizkomotiboa


Documents

Musikaren Teoria Musikarientzat eta Jende ArruntarentzatTerminologia asmatzearena ez da baka˜ik musikaz hitz egiteko, baita musika ikasteko ere! Zer da Musikaren Teoria? Creative