2018ko urtarrilaren 12a, Ostirala

Biko-Teka tailerra, IruñeanUrtarrilaren 29tik otsailaren 2ra, ilustratzaileak eta idazleak

bikoteka lanean jarriko dituen tailerra eskainiko da, Galtza-gorri Elkartearen eta Iruñeko Udalaren esktutik. 2. ORRIA

BALOREEN HEZKUNTZA

Mayongeko egunsentia, Guwahati inguruan. STR

NATURAREKIKO

ERRESPETUAIngurumena zaintzen Urtarrilaren 26an Ingurumen Hezi-ketaren Munduko Eguna ospatuko da, gure planetaren zainketa sustatzea helburu izango duena. 4-5. ORRIAK

HISTORIAREN TXOKOA

GABRIELA MORREALE, OSASUNAREN ZIENTZIALARIA

8. ORRIA

NAFARROAN BARRENA

DONAMARIAKO DORREA, 500 URTEKO HISTORIA

6. ORRIA

Zenbakia: 467

22018ko urtarrilaren 12a, Ostirala

AISIA Tailerrak

NAHASTE-BORRASTE

YAMAGUCHI TORII

Urtarrilaren 18tik 21era, Iruñea eta Japonia gertuxeago

Yamaguchi parkeko inguruak festa japoniar baten itxura hartuko du datorren astean, urtarrilaren 18tik 21era. Yamaguchi Torii unibertso japoniarre-ra sartzeko atea izango da. Bertan, literaturarekin eta mangarekin lotutako jarduerez (Yamaguchi-ko liburutegian), arte martzialen erakustaldiez, dastaketez, aurkezpenez, jolasez eta abarrez (Yamaguchi Torii karpan) gozatu ahal izango duzu. Gainera, Animazio Japoniarraren Jaialdiak (FAN) XV. urteurrena ospatuko du aurten, eta berriz ere hainbat film eta telesailen estreinaldiak ekarriko dizkigu, bai eta lantegiak eta erakuske-tak prestatu ere (Golem Yamaguchi zinema-are-

toetan eta Iruñeko Planetarioan).

IKUSKIZUNAK

‘Martin Zalakain’ lehenengoz Nafarroan

Dantzaren eta antzerkiaren uztarria izango da lite-ratura, larunbatean Iruñeko Baluarte Antzokian 20:00etan eskainiko den “Martin Zalakain” ikusi-kizunean. Euskal literatutako klasiko handietako batean oinarrituko baita Argiaren ikuskizun berria, Pio Barojaren Zalacaín el aventurero lanean hain zuzen. Donostiar idazleak bizi izan zuen garaia eta bere historia hurbila maisutasunez eta narrazio-molde berriak sortuz idatzi zituen moduan, Argiaren nahia da euskal dantza tra-dizional garaikidean lengoaia eta dantzaera-mol-

de berri bat proposatzea, ikusleei emozioen bidez gozatzeko moduko ikuskizun bat sortzea.

ZINEA

‘Ohianeko kuadrilla’ euskarazko filma, ikusgai

Zinema Euskaraz Zineuskadik sustatzen duen pro-gramari esker, urtarrilaren 12an, Oihaneko kua-drilla filma zinema-aretoetara iritsiko da euska-raz. Aurten, Zinema Euskaraz programaren bai-tan estreinatuko den lehenengo pelikula izango da. Maurice pinguino xelebrearen abenturak jasot-zen ditu filmak. Tigre batek hezita, pinguino hau itsas hegazti izatetik harago, kung-fu maisu bila-katu da. Bere lagunekin batera, oihanean bakea eta justizia ezartzen saiatuko da.

PLAZA LIBREAK BIKO-

TEKAN PARTE HARTZEKOBilduma ilustratuak sortzen ikasteko Galtzagorrik eta Iruñeko k Udalak sor-tu duten tailerra aren urtarrilaren 29tik otsailaren 2ra ospatuko da

Harkaitz Cano izango da Biko-Teka tailerra emango duen irakasleetako bat, Aitziber Alonsorekin batera. RUBEN PLAZA

Diario de Noticias

Iruñeko Udalak eta Galtzagorri Elkarteak aditzera eman dutenez, oraindik plaza libreak gelditzen

dira bilduma ilustratuak sortzera bideratutako BIKO-TEKA tailerrean. Idazle-ilustratzaileak bikoteka jarri eta modu praktikoan nork bere lane-ra bideratutako erabakiak hartzen laguntzea da Aitziber Alonso ilus-tratzaileak eta Harkaitz Cano idazleak koordinatuko duten tailer honen helburua. Bigarren tailer honetara liburu grafikoak argitara-tzen dituzten Unai Pascual (Deno-nartean) eta Pello Elzaburu (Pamie-la) editoreak ere gonbidatu ditugu, euskal album ilustratuen edizioa bertatik bertara ezagutzeko.

Tailerraren xede nagusia euska-

razko liburu grafiko edo album ilustratu berriak sortzeko akuilu izatea da. Baita idazle eta ilustra-tzaileek elkar ezagutu eta elka-rrekin liburu grafiko bat abiatzeko dinamiken jabe egitea ere. Horre-

gatik, tailer honen emaitza gisa, parte hartzen duen bikote bakoit-zak album ilustratu baten proiektua abiatuko du.

Tailerrean zehar ariketa prakti-koak azalpen teorikoekin tarteka-

tuko dira. Eta horrez gain, film, iru-di eta liburuak ere erakutsiko dira.

Ikasleek formazio saioetan azal-duko diren gaiei loturiko erantzun berehalakoak proposatu beharko dituzte: testuari nahiz irudiari

XEHETASUNAK

3 Parte hartzeko baldintza oroko-

rrak: Idazle eta ilustratzaileek

parte hartu dezakete, bakarka

zein binaka. Bakarka aurkezten

direnei bikotea aurkituko zaie,

posible den heinean. Parte-

hartzaileek ez dute zertan lan

argitaraturik izan behar eta

aurkezten diren hautagaien

artean egile berriak lehenetsiko

dira. Parte-hartzaileek euska-

raz jakin behar dute. Galtzago-

rri Elkarteko bazkide izatea

baloratuko da.

3 Ordutegia: Urtarrilaren 29tik

otsailaren 1era, egun osoz:

Goizeko 9:00etatik 14:00etara

(ordu erdiko atsedenarekin).

Arratsaldeko 16:00etatik

19:00etara. Azken saioa,

otsailaren 2koa, goizez: 9:00e-

tatik 14:00etara.

dagokionez. Gainera, liburu grafikoen edizio

mundua gertutik ezagutzeko para-da izango dute ikasleek euskarazko album ilustratuak argitaratzen diharduten bi editoreren eskutik: Pello Elzaburu eta Unai Pascual, hain zuzen.

Tailer honetako formazioa jasotzeko beka bana eskainiko zaie epai-mahaiak aukeratzen dituen 16 lagu-nei (8 bikoteei). Lau egun eta erdiz, urtarrilaren 29tik otsailaren 2ra, guz-tira, 37 orduko tailer praktikoa eskai-niko da San Frantzisko plazako libu-rutegian. Gehienez irudigile eta idaz-le banak osatutako 8 bikotek parte hartuko dute. Hala, liburu ilustratu bat nola pentsatu, idatzi, sekuentzia-tu, marraztu eta argitaratu daitekeen landuko da. ■

2018ko urtarrilaren 12a, Ostirala 3

HEZKUNTZA Txapelketak

ONARPENA, SPAINSKILLS-EKO PARTE HARTZAILEEIAbilezia txapelketa Maria Solana kontseilariak diploma bana eman zien, abilezia tzapelketan parte hartu duten Lanbide Heziketako ikasleei

Maria Solana kontseilaria, Spainskillsen parte hartu zuten Nafarroako ikasleekin.

Diario de Noticias

Nafarroako Gobernuko Hezkuntza departamentuak Lanbide Heziketako

SpainSkills txapelketan parte hartu duten ikasleei egindako lana esker-tu die. Hezkuntza kontseilari Maria Solanak diploma bana eman zien Nafarroako jauregiko Tronu aretoan egindako ekitaldian, abilezia txa-pelketetan parte hartu duten Lanbi-de Heziketa ikasleei.

Nafarroako lanbide heziketako zaz-pi ikasle lehiatu dira aurtengo abi-lezia txapelketan, SpainSkill 2017 lehiaketan. Zehazki, Martín Adot Villanueva (San Juan Donibane), Ibai

ZER DA?

3 Spainskills: Hezkuntza, Kultura

eta Kirola ministerioak antolatzen

eta sustatzen ditu trebezia lehia-

ketak, lanbide heziketaren dibul-

gazio tresna baliotsu gisa. Ikasle,

irakasle eta enpresak elkarlanera

animatzeaz gainera, ekoizpen

sektoreen profesionaltasun, kali-

tate eta berrikuntza estandarren

garapenaz eztabaidatzeko foroa

ere badira. Bi urterik behin egiten

dira eta Europako EuroSkills eta

mundu mailako Worldskills lehia-

ketetarako sailkatzeko balio

dute.

Andueza Ederra eta Asier Casane-llas Nuin (Nekazaritza eta Basogint-za ikastetxeko), Daniel Galech Goñi eta Alejandro Mañas Rubio (Virgen del Camino) eta Veselin Veselinov Kastamanov (Sakana LH-IIP). Gai-nera Nekazaritza eta Basogintza ikastetxeko ikasle Marta Busto Mon-talvok urrezko domina lortu zuen loreen espezialitatean.

Diploma banaketa-ekitaldian, Hezkuntza kontseilari Maria Sola-nak era horretako lehiaketetan par-te hartzeko ekimena izateak duen balioa aintzat hartu eta eskertu egin zien ikasleei “Nafarroa ordezkatzeko hartutako konpromisoa, erkidegoa-ren enbaxadore aritu baitzarete”.

“Zuen gaitasunak garatzeko aukera eman dizuete formazio prozesuak, gaitasun pertsonal eta sozialak; hain beharrezkoa diren sormena, berri-kuntza, ardura eta egokitasuna beza-lakoak eta baita aldakorra eta pre-sio handikoa den lan ingurune batean aritzeko gaitasuna, zuren curriculu-maren bereizle bilakatu dena”, gehi-tu zuen kontseilariak. Ikasleen lana aitortzeaz gainera, Solanak bere esker ona adierazi zien ikasleak laguntzen aritu diren tutoreei.

Espainiako txapelketez gainera, Europako txapelketak eta Mundu mailakoak ere jokatzen dira Lanbi-de Heziketako espezialitateetan garatutako gaitasunak erakusteko.

Kontuan hartzekoa da, gainera, Hezkuntza departamentua lantzen ari den lan ildo estrategikoetako bik bat egiten dutela hemen: lanbide heziketa eta ikasketa metodologia berritzaileak, izan metodologia akti-boak, izan proiektuetan oinarrituta-ko ikasketak. “Ikasketa metodologia hauek ikaslea are eta gehiago inpli-ka arazten duten ikasketa prozesue-tan eta modu aktiboagoan aritzen dira irakasleekin elkarlanean”, nabarmendu du Maria Solanak.

Bi urterik behin egiten dira Lanbi-de Heziketako SpainSkills txapelke-tak eta Europako EuroSkills eta mundu mailako Worldskills lehia-ketetarako sailkatzeko balio dute.

42018ko urtarrilaren 12a, Ostirala

GAUR EGUN Kontzientziazioa

INGURUMENA ZAINTZEN

IKASTEAREN GARRANTZIAIngurumen Heziketaren Munduko Eguna Urtarrilaren 26an, planetaren eta garapenaren etorkizu-naren inguruan hausnartzeko parada eskainiko da, nazioarteko ospakizunaren harira.

Ander Martinez Resanok egindako argazki ikusgarria. ANDER MARTÍNEZ

Diario de Noticias

Datorren urtarrilaren 26an, Ingu-rumen Hezkuntzaren Munduko Eguna ospatuko da. Egun honen

helburu nagusia jendearen eta gober-nuen konzientziazioa da. Mundu mai-lako nahiz tokiko arazoak identifika-tuz eta ingurumenaren kontserba-zioaren eta babesaren beharra susta-tuz, ingurumenaren alorreko maila guztietan hobekuntzak lortzea da, azken finean, helburu nagusia..

XX. mendeko azken hamarkadetan Konferentzi, Biltzar eta goi mailako jardunaldi ugari izan dira, non kon-tzeptu honen definizioa, jarduera ere-

Ingurumen Heziketa,

bizimodu berritzailearen

oinarrian egon behar

lukeen ikasgaia da

mua eta protagonistak orrazten joan diren.

1972an Estokolmoko (Suedia) Nazioarteko Konferentzia ospatu zen Giza Ingurunearen inguruan, zein Nazio Batuen hainbat programen hazia izan zen. Era berean, gobernu, erakunde eta elkarte askorentzat piz-garria ere izan zen. Une horretatik aurrera, ingurumen hezkuntzari eskainiko diote beraien ahaleginen zati bat.

Geroago, 1975ean Ingurumen-Hezkuntzako Nazioarteko Mintegia ospatu zen Belgradon (Serbia) eta besteen artean, mundu mailan eza-gutaraztea, hezkuntza mailan ingu-

rumen perspektiba barneratzea eta eskoletako curriculumetan txerta-tzea izan zen helburua.

Ondorengo gailurrak, bilerak eta ingurumen-hezkuntzaren gaineko kongresuak ugari izan dira eta ondo-rioz gai honi buruzko Munduko Egu-na ezartzeko beharra sortu zen, urta-rrilaren 26a aukeratuz.

Ingurumen hezkuntza prozesu iraunkorra da, zeinetan norbanakoek eta komunitateek ingurunearen kontzientzia hartzen duten eta gai-nera, ezaguerak, trebetasunak, espe-rientzia eta ekintzarako gaitasuna ere lortzen duten, etorkizuneko ingurumen arazoak erabaki ahal iza-

teko. Hala, erran daiteke ingurumen

hezkuntza ez dela hezkuntza oroko-rraren sail edo zati bat bakarrik iza-tera mugatu behar. Bizimodu eta kontzientzia berri baten oinarriak egon beharko luke, gure mundua eta bizitza hobetzea eta zaintzea helbu-rua bada. Gizartearen inplikazioa ezinbestekoa da bere alor guztietan, erabakiak hartzeko eta helmugak ezartzeko. Bakoitzak, hala, bere esku duen hori egitea izan daiteke bide egokiena. Prest al zaude Ingurumen Hezkuntzaren Munduko Egunak eskura jartzen digun mugimendua-rekin bat egiteko?

Kontzientziaren,

baloreen eta jarrera

onuragarrien bideari

ekin behar zaio

2018ko urtarrilaren 12a, Ostirala5

Olatu erraldoiak, Gipuzkoako kostaldean. F. P-N. Bi piraguista, Groenlandian. D.N.

Trena, paisaia elurtua gurutzatzen. S. RANFEL Simienie mendiak. D.N.

Udazkeneko koloreak, Nafarroan. D.N. Auer eta Pou anaiak, Perfect Valleyn, Baffin irlan. D.N.

62018ko urtarrilaren 12a, Ostirala

NAFARROAN BARRENA Donamariako Dorrea

Bazen behin Nafarroa izeneko Erre-suma zahar bat, eta bertako neka-zariak eta abeltzainak herrixka txi-kietan bizi ziren. Dena dela, mugan zegoenez, Erdi Aroan bertan izan-dako errege-erregina guztiek gotor-lekuak, harresiak, talaiak eta gazte-luak eraiki zituzten buru-belarri. Iparraldetik hegoaldera eta ekialde-tik mendebalera, Nafarroak bere defentsa zabaldu zuen lubanarroak, matakanak, saieterak, garitak eta zubi altxagarriak eginez.

Defentsarako ehun bastioi baino gehiago bazituen ere, Nafarroa bere

XV. mendeko ezkutari batentzat eraikitako gotorlekuagaztelu eta gotorleku sarea galduz joan zen hainbat gatazka izan eta gero. Lehenbizi, musulmanen aurka; gero, beaumondarren eta agramondarren anaien arteko gerra; eta, azkenik, Nafarroaren kon-kista eta Gaztelako Koroan sartzea gertatu zen XVI. mendean.

Estiloaren aldetik, lehen gotikoa-ren estetika XV. mendera arte man-tendu zen, kasu batzutan ia aldake-tarik gabe, beste batzutan, aldiz, hasierako tipologia nahasten eta komplikatzen joan zen. Kasu haue-tan, jatorrizko gotorlekua dorre

xume bat zen baina, borroka zibi-len eta funtzio berrien ondorioz, multzoak konplexuagoak egin ziren, eta hainbat atal erantsi zitzaizkion, besteak beste, dorreak, barneko patioak, harresiak eta pezoiak, ia gaztelu tipologia lortu arte.

Donamariako Dorreari dagokio-nez, aditueen eta ikerketen arabe-ra, kronologikoaren aldetik, 1488. urtean egina omen zegoen eta hain-bat osagai XIV. mendekoak izan dai-tezke. Izan ere, tipologia hau Karlos II. erregearen garaian ezaguna da eta XV. mende osoan nagusitu zen. Jatorrizko jabeari dagokionez, Ochoa de Donamaria ezkutaria izango litzateke baina, berriro ere, ezin da baieztatu ziurtasunez.

500 URTE BAINO

GEHIAGOKO

HISTORIAOroimen lekua Garai bateko nafar noblezia-ren egoitzen adibide bikaina dugu Donama-riako dorrea, Doneztebe-tik eta Bertizetik hurbil kokatzen dena.

Dorreari “Taulen etxea” ere deitzen zaio.

Diario de Noticias

Laino mehe batez inguraturik eta enigmatikoki isolatua, Donama-riako dorreak, edo “Taulen Etxea”

izena ere hartzen duenak, hura mires-teko pausua moteltzera gonbidatzen du. Nafarroako iparraldean dago, Ber-tizko Natur Parketik 8 kilometrora.

Dotore eta soila, talaia xume baten gainean dago kokatua, eta handik XV. mendeaz geroztik denboraren joatea zelatatzen du. Berriki zahar-berritua izan bada ere, iparraldeko ibar hezeetako aspaldiko eraikinen izaera zaharra bere horretan man-tentzen du.

Funtsean gotikoa da, eta estruktu-ra angeluzuzena agertzen du. Hura egiteko, inguruan erraz aurkitzen ziren materialak erabili ziren. Horre-la, harria da nagusi lehenbiziko bi solairuetan, goiko bietako protago-nista zura den bitartean. Bere bar-nean aditzen diren doinu magikoen-gatik, batzuek musika-kaxa batekin

alderatu nahi izan duten egitura edo oholtza dugu. Lau isurialdeko teila-estaldura batek burutzen du eraikin osoa.

Beheko aldean han-hemenka dau-den saietera horiek Erdi Aroko dorreen defentsa-lana gogorarazten digute, antzinako garaietan hain ugari zirenak. Hain zuzen ere, bere betebehar zahar hark hasierako fabrika gero moldatua izan zelako zantzuak ematen dizkigu, bestela zura aise hartuko zuen suak, eta dorrea erraz etsaiek.

Jauregi hau interes kulturaleko ondasuna izendatu dute eta arkitektu-ra zibilaren adibide onenetakoa da, eta Nafarroan gelditzen diren mota honetako azken godelekuetakoa.

Eraikuntza mota hauek, gordetzen diren babes-egiturariei esker, babese-rako funtzioak betetzen zituztela baieztatu daiteke, baina egoitza-izae-ra jabea eta bere familiarentzat eta soldaduentzat bazeukatela ere jakina da.

Donamariako dorrea.

Nafarroako Gobernuak Donamariako dorrean antolatutako Kultur programaren ekitaldietako bat. ONDIKOL

DONAMARIA-

KO DORREA

2018ko urtarrilaren 12a, Ostirala 7

KLASK!

OLENTZERO TUTERAN EGON ZEN. Nola ez,

Olentzero nafar Erriberako hiriburuan ere egon zen Gabon

Gauean. Olentzero laguntzeko, Beterri peñako kideak bildu

ziren, Foruen Plazaraino. Txikienek ere ikazkinarekin hitz

egiteko parada izan zuten Beterri peñaren egoitzan ospa-

tutako une zirraragarrienean. Ondoren, bere jarraitzaile

guztiekin batera, Tuterako alde zaharreko kaleetan barne-

ratu zen, herritar guztiak agurtuz. J.A. MAR´TÍNEZ

LIZARRAKO KALEAK, LEPO. Ikazkin ospetsuenak ongietorri beroa

izan zuen Lizarrara iritsi zenean. Ehundaka haurrek egin zioten harrera, soineko

tradizionalekin eta irribarretsu. Denetara, 700 inguru haur bildu ziren herriko

kaleetan zehar, eta ibilbide osoan zehar lagundu zuten Olentzero. Dudarik gabe,

opari ale ederrak utziko zituen gauean. JAVIER ARIZALETA.

OLENTZEROREN KARTEL LEHIAKETA. Olentzeroren Lagunen Elkarteak, Olentzeroren Kartel

Lehiaketako XVI. lehiaketako sariak banatu zituen. Edizio

honetako irabazlea Estitxu Rodríguez Sarasola izan zen,

Paz de Ziganda Ikastolakoa. Bigarren saria Carla Oyonen-

tzat (Paz de Ziganda) izan zen, eta hirugarrena Saioa Perúk

(Atargi) eraman zuen. Bi aipamen berezi egon ziren: Ibon

Zulaika (Paz de Ziganda) eta Ainhoa Arregui (Paz de Zigan-

da). Mª Jesús Ramírez, Pío Barbería, Félix Flamarique,

Mikel Santos eta Pedro Ansok osatu zuten epaimahaia. D.N.

ZIZUR NAGUSIA. Olentzero Zizur Nagusira iritsi zen, bere hitzorduari

fin. Bertan ere ilusioz beteriko haurrak aurkitu zituen. Ikazkin maitatuena

San Andres kaletik atera zen, kalejiran, Urbanizazioko frontoi ertainera iritsi

arte. Zanpantzarrak, gaiteroak, Galtzagorri txaranga, gaztaingile bat, behiak

eta ardiak, Musika Eskolako ikasleak... Ez zion inork huts egin. J. BERGASA

IRUÑEKO KALEJIRA. Herriz-herri ibili ondoren, Olentzero Nafarroako

hiriburura iritsi zen. Bertan, Oberenako txistulari eta txalapartariek ongi etorria

eman zioten. Euren atzetik, baserritarrez jantzitako neskat eta mutiko talde

zabalak kalez-kale lagundu zuen Olentzero, Iruña Taldeko dantzariekin eta

Muthiko Alaiak kalejirarekin batera. I. A.

82018ko urtarrilaren 12a, Ostirala

IDATZI GAITZAZU...

HARREMANETARAKO

Albiste, argazki, iradokizun edota bestelako infor-mazioa helbide honetara bidali:

AAula de Noticias. Muro Kalea, 19 31.500 Tudela

Tf: 948 847 415 Fax: 948 847 093 redaccion.tudela@noticiasdenavarra.com

DIARIO DE NOTICIASEK EKOIZTUTAKO GEHIAGARRIA:

3 Koordinazioa: NNieves Arigita 3 Erredakzioa: NNieves Arigita, Fermín Pérez-Nie-

vas, Juan Antonio Martínez, Miren Mindegia.

HISTORIAREN TXOKOA Gabriela Morreale

OSASUNAREN

ZIENTZIALARIAHaurren orpo frogaren sortzailea Hainbat ikerlari belau-naldiren prestakuntzan ezinbestekoa izan zen, eza-gutzarekiko pasioa islatzen jakin baitzuen.

Gabriela Morreale. D.N.

Diario de Noticias

Joan zen abenduaren 4ean Gabriela Morreale de Escobar zientzialaria zendu zen. Giza

bizitza baten galera bakarrik ez, eta oraindik lanean zegoen zientzia emakume handi bat galtzea ere ekarri du bere heriotzak. Bere lanak osasun publikoan izan duen eragina nabarmena izan da, izan ere, sortu berrietan hipotiroidis-moa atzemateko teknika berritzai-learen asmatzailea izan zen, orpo-froga deritzona.

Gaur egun, haurrei sortu berri-tan egiten zaien odol froga nagu-sia da. Gainera, Morreonek ira-kaskuntza izan zuen beste zutabe nagusitzat. Hala, hainbat zientzia-lari belaunaldi hezi ditu, ezagutza-rekiko zuen pasioa, zientziaren zuzentasuna eta arrisku egoeran dauden gizarte sektoreekiko ardu-ra transmitituz.

Kargu garrantzitsuak Morrealek Zientzia Kimikoak ika-si zituen, Granadako Unibertsita-tean. 1951ean lizentziatu zen eta lau urte beranduago, 1955ean, bere doktoretza tesia bukatu zuen Enri-que Gutierrez Rios irakaslearekin. Ondoren, Leideneko Unibertsita-tean osatu zituen bere ikasketak, Andreas Querido irakaslearekin. 1958ean Espainiara itzuli zen, Iker-keta Biologiekoen Zentrora, eta bertan egon zen 1963 eta 1975 artean.

Gregorio Marañoneko Endocri-nologia eta Metabolismo saileko zuzendaria izan zen 1980a arte. Ondoren, Madrileko Unibertsitate Autonomoko Medikuntza Fakulta-tean aritu zen lanean, eta 1984 eta

IBILBIDEA

ONARPENA

3 Sariak: 1977an Medikuntza

Ikerketaren Sari Nazionala eman

zioten, F. Escobarrekin parteka-

tu zuena (bere senarra zen).

1985ean European Thyroid

Associationeko Ikerketaren

Saria eman zioten. 1997an,

Gergorio Marañóneko Medi-

kuantza Ikerketaren saria irabazi

zuen. Urtebete beranduago,

Medikuntza Klinikoaren Jaime I.

Saria eskuratu zuen.

3 Oihartzun eskasa: Bere ibilbidea

eta bere lanaren garrantzia izu-

garriak izan baziren ere, bere

heriotzak ez zuen oihartzun

handirik izan. Hedabide gutxi

izan ziren emakume onen lorpe-

nak berreskuratu zituztenak, eta

hori bere garaia egungoa baino

askozaz kaxkarragoa zela ema-

kumeari dagokionez.

1990 artean errektore ordea izan zen.

Baina ez hori bakarrik. 1975 eta 1979 artean, Endokrinologiaren Espainiako Elkarteko lehendaka-ria izan zen, eta European Thyroid Association elkarteko sortzaileeta-ko bat izan zen, Europa mailan garatu zen elkartea. Lanpostu guz-ti hauek, lanaren arloaren baitan emakumearen egoera kaxkarra zenean lortu zituen gainera, balo-re gehigarria ematen diona.

Dudarik gabe, gogoan hartzeko ibilbidea osatu zuen Gabriela Morrealek, osasun publikoaren alo-rrean batez ere.

Orpoaren froga, gaixotasunak ekiditeko froga

Sortzetiko hipotiroidismoa, fenilzetonuria, kate ertai-neko AzilCoA deshidrogenasaren urritasuna (MCAD), fibrosi kistikoa, eta zelula faltziformeen anemia sortze-tiko gaixotasun larriak dira, baina jaio-berri gutxik izaten dituzte. Berehala tratatzen ez badira, adimen-atze-rapena eragin dezakete lehenengo bi gaixotasunek eta bat-bateko heriotza hirugarrenak. Beste bien kasuan, garaiz atzemanda, nabar-men hobetzen da gaixotasunak jotakoen bizi-kalitatea, eta gutxitu egiten da gaixotasunek eragin ditzaketen konplikazioen larri-tasu-na. Oso maiztasun gutxi izaten dute. Garaiz tratatzen badira, gutxi-tu edo saihestu egiten dira gaixotasun horiek izan ditzakete ondorio larriak.