Ö N S Ö Z & K Ü N Y E

REFACE&MASTHEAD

SR Bas›n Yay›n Da¤›t›m E¤t. Rek. Org. Dan. ‹nfl. D›fl Tic. Ltd. fiti. Ad›na ‹mtiyaz Sahibi

Grantee on behalf of SR Bas›n Yay›n Da¤›t›m E¤t. Rek. Org. Dan. ‹nfl. D›fl Tic. Ltd. fiti.

Rifat SA‹T

Balkan Yay›n Grubu Baflkan› President of Balkan Publishing Group

Sevilay SA‹T

Genel Yay›n Yönetmeni ve Sorumlu Yaz› ‹flleri MüdürüExecutive Editor and Responsible Editorial Office Manager

Rifat SA‹T

Yaz› ‹flleri Müdürü / Executive EditorHakan SERBEST

Haber Müdürü / Director of NewsEsin HEPSAVAfiCI

Reklam Müdürü / Advertising ManagerFahire GÖNEN

Görsel Yönetmen / Sayfa Tasar›mVisual Director / Page Design

Ümit GÖZLEMEC‹

Renk Ayr›m› / Colour SeparationYudum GÖZLEMEC‹

Dan›flma Kurulu / Advisory BoardProf. Dr. Ahmet ALÇ‹ÇEK

Prof. Dr. Ifl›k ORAYProf. Dr. Yavuz AKBAfiDoç. Dr. Ferit TURANLI

Doç. Dr. Mustafa BALCADoç. Dr. Özdal GÖKDALYrd. Doç. Dr. Okan ATAY

Dr. Fadime ATEfiDr. Y. Emre K‹T‹fiDr. Engin YARALI

Vet. Hek. Tahir S. YAVUZZiraat Müh. Eray DAMGACI

Çeviri / TranslationMerve AL‹NÇE

Bask› Öncesi/Bask›/Bask› Sonras›Prepress / Print / After press

Berke Ofset Matbaac›l›k2829 Sk. No:4 1.Sanayi Sitesi / ‹ZM‹R

Tel: +90 232 449 77 47

Yay›n Türü: ‹ki Ayl›k Süreli Yay›nPublication Type: Bimonthly Periodical

Bask› Tarihi: 3 May›s 2011Date of Print: 3 May 2011

D›fl Temsilcilikler / External RepresentationBulgaristan / Bulgaria: Sunay Y›lmaz-‹smet Topalo¤lu

Kosova / Kosovo: fiar›k C‹BORomanya / Romania: Erkan ERUYSAL

Yunanistan / Greece: Varol HAL‹LO⁄LUBosna-Hersek / Bosnia-Herzegovina: Murat ÖZKAYA

Yönetim Yeri / Management PlaceYi¤itler Mah. Menderes Cad. No:250 D:2

fiirinyer-Buca/‹ZM‹RTel: +90 232 439 02 00 - Fax: +90 232 439 02 01

TARIM GÜNLÜ⁄Ü’nde yay›nlanan reklam, yaz› ve foto¤raflar›n her türlü telif hakk› SR Bas›n Yay›n Ltd. fiti.’ne aittir. ‹zin almaks›z›n kullan›lamaz.

TARIM GÜNLÜ⁄Ü, bas›n ilkelerine uymaya söz vermifltir.Copyright belongs to SR Press Publication Ltd.Co.published as advertising, text and photographs in

TARIM GÜNLÜ⁄Ü, Can not be used without permission. TARIM GÜNLÜ⁄Ü, promise to comply with the

principles of press.

www.tarimgunlugu.com - info@tarimgunlugu.com

Esin

Hepsavaflc›

Food can not be provided without production

Hello once again. We be-lieve that we will add newvisions to agricultureworld. We renew that we

stand next to brave people whohelps Turkish agriculture to be de-veloped and want to point outTurkish Statistics Institute (TUIK) re-sults of vegetative production in2010. According to data of TSI, inagricultural production there is arecession according to 2010,considering 2009, cereal pro-ducts are decreased at the rateof %2.5, vegetables are decrea-sed at the rate of %2.9, and fruitsare decreased at the rate of 0.1.Production recession in agricultu-

re sector proved agriculture en-gineers chamber’s attention of “government must do restockingin agriculture for next years”. De-puty president of Turkish agricul-ture engineers chamber Nuri Sor-man, warned that every countrymust do a planned production inorder to their production need.As a result, with rural develop-ment supports, entrepreneurs,farmers or every kind of joint ven-tures which will do investment inagriculture sector have to plannot only production but also planadding value to their product, orhow to gain profit. Sure, also withthe government support...

Bir kez daha merhaba. Ta-r›m dünyas›na 3. say›m›zlayeni vizyonlar kataca¤›-

m›za inan›yoruz. Türk tar›m›n›ngeliflmesi için tafl›n alt›na elinisokanlar›n her zaman yan›n-da oldu¤umuzu bir kez dahayinelerken Türkiye ‹statistik Ens-titüsü (TÜ‹K), 2010 y›l› bitkiselüretimine iliflkin kesin sonuçla-ra dikkat çekmek istiyorum.TÜ‹K`in aç›klad›¤› verilere gö-re, tar›msal üretimde 2010 y›l›-na göre genelde düflüfl olur-ken, 2009`a göre, tah›l ürünle-rinde yüzde 2,5, sebzelerdeyüzde 2,9 ve meyvelerde yüz-de 0,1 oran›nda azalma kay-dedildi. Tar›m sektöründekiüretim azal›fl› Ziraat Mühendis-

leri Odas›`n›n ‘Hükümet gele-cek y›llar için tar›mda stokla-maya gitmeli’ uyar›s›n› hakl›ç›kard›. Türkiye Ziraat Odalar›Birli¤i Baflkan Vekili Nuri Sor-man, her ülkenin kendi üretimihtiyac›n› karfl›layacak flekildeplanl› üretim yapmas› gerekti-¤i uyar›s›nda bulundu. Sonuçolarak K›rsal Kalk›nma Destek-leri ile de ülkemizde tar›m ko-nusunda yat›r›m yapacak giri-flimciler, çiftçiler veya her çe-flit ortak giriflimler sadece ürünüretmeye de¤il, ürettikleriürünlere nas›l katma de¤eryaratacaklar›na, nas›l dahafazla kar elde edebilecekleriniplanlamal›d›r. Tabii hükümetinde katk› koymas› flart›yla...

esin@tarimgunlugu.com

Üretmeden g›da temin edilemez

2 May›s-Haziran 2011 / May-June 2011

B ‹ L ‹ M S E L B A K I fiSCIENTIFIC APPROACH

103May›s-Haziran 2011 / May-June 2011

Türkiye’de 2009 y›l› istatistiklerine göre 5,078,285bafl keçi bulunmaktad›r (1). Y›llardan beri Türki-ye keçi varl›¤›nda dikkat çeken bir azalma ol-makla beraber, son dönemlerde gerek keçi yetifl-tiricili¤i konusunda bilimsel çal›flma say›s›n›n, ge-

rekse hayvansal üretim içerisinde keçi yetifltiricili¤ine ilgi-nin artt›¤› gözlemlenmektedir. Öncelikle Saanen keçisiodakl› olarak bafllayan bu ilgi zaman içerisinde Alpin, Da-maskus (fiam keçisi) ve Kilis keçisini de kapsayarak devametmektedir. Keçi yetifltiricinin dam›zl›k ihtiyac›n› karfl›lama-da y›llardan beri melezlemenin tercih edildi¤i çal›flmalaryap›lm›flt›r. Bugün bu çal›flmalara ilave olarak Tar›m Ba-kanl›¤›, Üniversiteler ve Dam›zl›k Koyun ve Keçi Yetifltiri-cileri Birliklerinin iflbirli¤i ile Kilis keçisi, Honaml› keçisi,Norduz keçisi ve K›l keçisi gibi yerli ›rklar›m›z›n seleksiyonile ›slah›na ve/veya korunmas›na çal›fl›lmas› memnuniyetvericidir. Bu keçilerin baz›lar›n›n say›lar› az olmakla bera-ber Türkiye’de farkl› bölgelere uyum sa¤lam›fl de¤iflik ge-notiplerin bulundu¤u bilinmektedir.Bu makalede Türkiye’de yetifltirilen keçi genotiplerinin ve-rim özellikleri, fiziksel özellikleri ve yay›lma alanlar› hak-k›nda k›sa bilgiler verilmifltir.

K›l keçisi (Kara keçi)

Yayg›n olarak Akdeniz, Ege ve Güneydo¤u Anadolu Böl-gesi’ndeki illerde yetifltiricili¤i yap›lmas›na karfl›n, Türki-ye’nin bütün bölgelerinde bulunmaktad›r. Türkiye keçi

Editorial: Assistant Professor Doctor Okan ATAYAssociate Professor Özdal GÖKDAL

Adnan Menderes University Çine Vocational School of Higher Education Associate Professor Aynur KONYALIÇanakkale Onsekiz Mart University Faculty of Agriculture Department of Animal ScienceProffessor Doctor Mahmut KESK‹NMustafa Kemal University Faculty of Agriculture Department of Animal Science

Türkiye’de yetifltirilenkeçi genotipleri

Goat Genotypes thatproduced in Turkey

Haz›rlayan:Yrd.Doç.Dr. Okan ATAY - Doç.Dr. Özdal GÖKDAL Adnan Menderes Üniversitesi Çine Meslek YüksekokuluDoç.Dr. Aynur KONYALIÇanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni BölümüProf.Dr. Mahmut KESK‹NMustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü

According to Turkey’s 2009 statistics, there are5,078,285 goats (1). Although, there is a dra-matic decrease in Turkish goat resources forages, in recent years there are both increasesin academic researches about goat breeding

and interests of goat breeding in animal production. Firstof all, these interests have started related with Saanen go-at, and in time it has contained Alpine, Damascus and Ki-lis goats. For meeting stock needs of goat breeder, studi-es that preffered hybridization were done for ages. To-day, in addition to these studies, working for protectingand breeding local breeds like Kilis goat, Honaml› goat,Norduz goat and Hair goat in a collaboration with TheMinistry of Agriculture, universities and breeding sheepgoat associations are very pleasing. The number of thesegoat are low and it is known that in some regions of Tur-key there are different genotypes which are adaptable tothese regions. In this article, information about producti-vity characteristics, physical characteristics and range ofgoat genotypes that produced in Turkey are given.

Hair Goat (Barbel)

The breeding of this type is done in Mediterranean, Ae-gean, Southern Anatolia cities commonly but it can befound in all regions of Turkey. Important part of Turkey’sgoat resource is formed by hair goat (approximately96%). Hair goat are generally black but it can also bewhite, grey, Brown and multicolored. Generally male uu

B ‹ L ‹ M S E L B A K I fiSCIENTIFIC APPROACH

104 May›s-Haziran 2011 / May-June 2011

and female are antlered. Mature male are 65-90 kilos onaverage, maternal are 45-60 kilos. They are durable forinadequate feeding and every climate conditions. Fromdifferent researchers perspectives, hair goat is milking%3-4 fat, 80-150 litres in 180-220 days of lactation onaverage. On average, one goat is obtained in a birth of agoat. Efficienct is meat in many regions. Also, it is impor-tant for production of milk and hair (2-6).

Angora Goat

The breeding of this typeis seen firstly in Ankarathan in Central Anatoliaand Siirt, Mardin, andBitlis. It is the secondcommon breed in Tur-key. But their numbersare decreasing becauseof the economic prob-lems. It is accepted thattheir origin is CentralAsia. It is a small sizedbreed. Generally their colour is white. Because of thehybridization in Siir and Mardin, there can be seen black,Brown and grey coloured angora goats. Having an antleris the general characteristic of this breed, but non antle-red ones can be seen. Live weight are 35-55 kilos in ma-les and 30-40 kilos in females. Main efficiency is Angora,Mohair. It is a raw material for textile industry. The effi-ciency of mohair is 3-4 kilos in females and 4-6 kg in ma-les. Angora goats are not milked generally. When it ismilked, it can give 25-30 kg of milk except suckling ofgoat in a lactation period. Their meat is delicious andcrisp so that their demand is high. Their progeniture ef-ficiency is low. It is a late developed breed. It is takenaway to South Africa and USA from Turkey. The bree-ding of this genotype is common worldwide. In Turkey,the production is descreasing because it is not economic,protection programs for this gene resource is active (2, 4-6).

Kilis Goat

The breeding of this type is common in Gaziantep, Kilisand Hatay region. It is estimated that in long years, thistype was formed with the hybridization of Damascus andHair goat. It is breeded in small groups around gardensin family enterprices. Generally their color is black. Grey,Brown and multicolored ones can be seen. Males or fe-males can be antlered or non antlered. Their ears arelong, big and slouchy. Their body is covered with longhairs their chest and croup is developed. The develop-ment of bone and muscle is good. They have a deve- u

varl›¤›n›n önemli bir k›sm›n› (yaklafl›k olarak, % 96) K›l ke-çisi oluflturur. K›l keçiler genellikle siyah olmakla birliktebeyaz, gri, kahverengi ve alaca renkli olabilmektedir. Er-kek ve difliler genellikle boynuzludur. Eriflkin erkekler or-talama 65-90 kg, anaçlar ortalama 45-65 kg canl› a¤›rl›¤asahiptirler. Kombine verimli, yetersiz bak›m-besleme ileher türlü iklim koflullar›na uyabilen dayan›kl› bir ›rkt›r.Farkl› araflt›rmac›lar ta-raf›ndan K›l keçisindeortalama olarak, 180-220 gün süren laktas-yonda, %3-4 ya¤l›, 80-150 litre süt verimi bil-dirilmifltir. Do¤umdakeçi bafl›na ortalama 1o¤lak elde edilmekte-dir. Öncelikli verimiço¤u yörede ettir. Sütve k›l üretimi bak›m›n-dan da önemlidir (2-6).

Ankara keçisi (Tiftik keçisi)

Baflta Ankara olmak üzere ‹ç Anadolu Bölgesi’nde ve Siirt,Mardin ve Bitlis illerinde yetifltiricili¤i yap›lmaktad›r. Türki-ye’de en yayg›n ikinci ›rkt›r. Fakat say›lar› ekonomik ne-denlerden dolay› h›zla azalmaktad›r. Orta Asya kökenli bir›rk oldu¤u kabul edilir. Ufak cüsseli bir ›rkt›r. Genelliklebeyaz renklidir. Siirt ve Mardin yörelerinde melezlemelerinde etkisiyle siyah, kahve ve gri renkli tiftik keçilerine rast-lan›r. Boynuzluluk genel bir ›rk özelli¤idir, fakat boynuz-suz teke ve keçilere de rastlan›r. Canl› a¤›rl›k, erkeklerde35-55 kg, diflilerde 30-40 kg aras›nda de¤iflmektedir. Esasverimleri tiftiktir (Angora, Mohair). Tekstil sanayisi için ara-nan bir hammaddedir. Tiftik verimleri diflilerde 3-4 kg, er-keklerde 4-6 kg’d›r. Tiftik keçileri genellikle sa¤›lmazlar. Sa¤›ld›¤›nda bir lak-tasyon döneminde o¤la¤›n emdi¤i hariç 25-50 kg’a kadarsüt verebilirler. Etleri gevrek ve lezzetli oldu¤undan özel-likle tiftik o¤laklar›na talep fazlad›r. Döl verimleri düflük-tür. O¤laklama oran› %80, ikizlik oran› %1 kadard›r. Geçgeliflen bir ›rkt›r. Geçmifl y›llarda Türkiye’den Güney u

B ‹ L ‹ M S E L B A K I fiSCIENTIFIC APPROACH

105May›s-Haziran 2011 / May-June 2011

Afrika ve ABD gibi ülkelere götürülmüfltür. Yetifltiricili¤idünyada yayg›n olarak yap›lmaktad›r. Türkiye’de ise üreti-mi ekonomik olmad›¤› için azal›rken, günümüzde bu genkayna¤›n› koruma programlar› devreye girmifltir (2,4-6).

Kilis keçisi

Gaziantep, Kilis ve Hatay yöresinde yayg›n olarak yetiflti-rilmektedir. Halk elinde uzun y›llar içerisinde fiam keçileriile K›l keçilerin melezlenmesi ile oluflmufl bir ›rk oldu¤utahmin edilmektedir. Genellikle küçük gruplar halindeba¤, bahçe çevresinde aile iflletmelerinde yetifltirilir. Renkgenellikle siyaht›r. Gri, kahverengi ve alacalara da rastlan›r.Erkek ve difliler boynuzlu ya da boynuzsuz olabilirler. Ku-laklar uzun, genifl ve sark›kt›r. Vücut uzun k›llarla örtülü-dür, gö¤üs ve sa¤r› iyi geliflmifltir. Kas ve kemik geliflimiiyidir. Geliflmifl bir meme yap›s›na ve sütçü tip görünümesahiptirler. Erkekler 50-60 kg, difliler 35-45 kg canl› a¤›rl›-¤a sahiptirler. Laktasyon süreleri 210-260 gün, süt verimle-ri 200-300 kg’d›r. ‹yi bak›m ve besleme koflullar›nda süt ve-rimleri 400-500 kg’a kadar ç›kar. K›l verimleri 500-600gramd›r. Genç ve yeni sütten kesilmifl o¤laklar d›fl›nda et-leri pek de¤erli de¤ildir (2, 4-6).

Damaskus keçisi (fiam keçisi)

Sütçü bir ›rkt›r. Suriye, Lübnan, Ürdün, ‹srail, K›br›s ve Tür-kiye gibi ülkelerde bulunmaktad›r. Genellikle kahverengirenkte olmakla birlikte, alaca, siyah ve grilere de rastlan›r.Vücut uzun k›llarla örtülüdür. Laktasyon süresi 200-290gün, süt verimi 250-550 kg aras›nda de¤iflmektedir. Döl ve-rimi ise 1.5-1.8 aras›nda de¤iflmektedir. Yerli Kilis keçisininoluflumunda rol oynam›flt›r (7, 8).

Norduz keçisi

Van ‹li Gürp›nar ilçesi’nin Norduz bölgesinden köken alanNorduz keçileri, yüzy›llarca lokal ekolojik koflullara uyumsa¤lam›fl özel bir keçi genotipidir. Norduz genotipininoluflmas›nda bölgedeki mikro kliman›n, orta-yüksek veyüksek yaylalar›n varl›¤›n›n ve buradaki topo¤rafik yap› ve

bitki çeflitlili¤inin etkili oldu¤ubilinmektedir. Yetifltiriciler ara-s›nda vücut büyüklü¤ü, görü-nümü ve süt veriminin yük-sekli¤i ile tan›nmaktad›r. Nor-duz keçilerinden üretilen süt-ler ailenin süt ihtiyac›n›n karfl›-lanmas›nda ve yöresel Van ot-lu peynirinin üretiminde ko-yun sütleriyle birlikte kullan›l-maktad›r. Yetifltirildikleri böl-gede yaflanan sosyal ve eko-nomik problemler yetifltiri- u

loped breast form and they have a dairy type appearan-ce. Males hae 50-60 kg, females have 35-45 kg living we-ight. Their lactation duration is 210-260 days, milk effici-ency is 200-300 kg. Their milk efficiency will increase upto 400-500 kg under good feeding conditions. Their hairefficiency is 500-600 gr. Their meat not valuable exceptyoung and new weaned goats (2, 4-6).

Damascus Goat (Shami Goat)

They are dairy breeds. They can be seen in Syria, Leba-nese, Jordan, Cyprus and Turkey. Generally their color isbrown but multicolored, black and grey ones can be se-en. Their body is covered with long hair. Their lactationduration is 200-290 days, milk efficiency is between 250-500 kilos. Their progeniture efficiency is between 1.5-1.8. They have a role in forming the local Kilis goat (7, 8).

Norduz Goat

Norduz goat’s origin is from Van/Gürp›nar Norduz regi-on and they special goat genotypes that were adapted tolocal ecological conditions for ages. It is known that ingenerating Norduz genotype, region’s micro climate,middle-high and high uplands and region’s topographi-cal form and plant types were effective. It is known inbreeders with its body size, appereance and high milkefficiency. Milks from Norduz goats can satisfy the needsof a family and used for producing Van herby cheesewith sheep milk. In its region, problems of social andeconomical caused breeders to move from villiages to ci-ties and the number of these goats decreased because ofthis reason. Protection programs for Norduz goat wereactive in recent years. Generally, Norduz goats are black, ash coloured andgrey. Also white, cream. Black-white and Brown colou-red ones can be seen. Their ears are slouchy. Billygo- u

B ‹ L ‹ M S E L B A K I fiSCIENTIFIC APPROACH

106 May›s-Haziran 2011 / May-June 2011

ats have long, vertical antler form like the letter V. The milk efficiency and lactation duration is 138.5-347.2kg and 185.1-226 days, live weight is 48-58 kg, the birthweight of goats are 2.71-3.01 kg, 180. Day live weight is20.30 kg, live weight increase between birth and 180.day is 96.5 g, twin ratio is 30%. Hair efficiency of Norduzgoat is 424.9 kilos.

Honaml› Goat

Honaml› goat is breeded in Mediterranean region, Tau-rus mountain foots, Antalya, Konya and Isparta regionsand they are different from hair goat with their convexnoose form and short upper lip form. Their colour isblack commonly. They have white spots in feet and fo-

rehead. Theirbirth weight is3.86 kg, the liveweight of goatsare 73.4 kg, dailymilk efficiency is537-1505 g, 120.day live weight is25.8-31.2 kg. Theprojects to pro-tect and identyHonaml› goat areactive (15, 16).

Georgian Goat

It is breeded in cities (Kars and Ardahan) which are nearGeorgia border. It is olsa named as Tiflis or Kaskas goat.They are breeded in bottom lands, their colors are black,grey and white. They have a high and massive bodyform. Billygoat’s antler form is differend from hair goats.Georgian Goat’s billiygoat vertical and long antlers cancontact in the tips. Georgian goat’s efficiency characteris-tics are not well searched. Besides, it is admitted that the-ir milk and meat efficiency are in a good level. In recentyears these goats are known scientifically in Turkey andtheir number is decrea-sing fastly.

Abkhasian Goat

Abkhasian Goat is one ofthe Turkey’s local generesources and they areproduced locally inNortheastern Anatoliaespecially, Ardahan, Ç›l-d›r, Posof and Art-vin/fiavflat, Borçka and

cilerin köyden kente göç etmelerine ve dolay›s›yla Norduzkeçilerinin say›s›n›n h›zla azalmas›na yol açm›flt›r. Son y›l-larda a¤›r tehdit alt›nda oldu¤u bildirilen Norduz keçisinikoruma programlar› devreye girmifltir.Norduz keçileri genellikle siyah, kül rengi ve gri renklidir.Ayr›ca beyaz, krem, siyah-beyaz ve kahverengi gibi renk-ler de gözlenmektedir. Kulaklar hafif sark›kt›r. Tekeler Vfleklini and›ran uzun, dik ve gösteriflli bir boynuz yap›s›nasahiptir.Norduz keçilerinin süt verimi ve laktasyon süresi s›ras›yla138.5-347.2 kg ve 185.1-226 gün, canl› a¤›rl›klar› 48-58 kg,o¤laklarda do¤um a¤›rl›¤› 2.71-3.01 kg, 180. gün canl› a¤›r-l›¤› 20.30 kg, do¤um-180.gün aras›ndaki günlük canl› a¤›r-l›k art›fl› 96.5 g, ikizlik oran› %30’dur . Norduz keçilerindek›l verimi 424.9 kg olarak saptanm›flt›r (9-14).

Honaml› keçisi

Honaml› Keçisi Akdeniz Bölgesi, Toros Da¤lar› etekleri,Antalya, Konya ve Isparta yörelerinde yetifltirilen ve K›l ke-çilerden farkl› olarak d›flbükey bir burun yap›s› ve k›sa üstdudak yap›s› ile dikkati çekmektedir. Renk ço¤unlukla si-yaht›r. Al›n ve ayaklarda beyaz lekelere rastlanmaktad›r.Do¤um a¤›rl›¤› 3.86 kg, keçilerde canl› a¤›rl›k 73.4 kg,günlük süt verimleri 537-1505 g, 120.gün canl› a¤›rl›¤› 25.8-31.2 kg’d›r. Yok olma tehdidi alt›nda olan Honaml› keçi-sinin tan›mlanmas› ve korunmas› ile ilgili projeler devreyegirmifltir (15, 16).

Gürcü keçisi

Türkiye’nin Gürcistan s›n›r›ndaki illerde (Kars ve Ardahan)yetifltirilir. Tiflis veya Kafkas keçisi ad› da verilmektedir.Oval›k alanlarda yetifltirilen Gürcü keçilerinin renkleri si-yah, gri ve beyaz’d›r. Yüksek ve iri bir vücut yap›s›na sa-

hiptirler. Tekelerin boy-nuz yap›s› K›l keçilerdenfarkl›l›k gösterir. Gürcükeçisi tekelerinin uzunve dik olan boynuzlar›uç bölümünde birbirinetemas etmektedir (17).Gürcü keçilerinin verimözellikleri yeterincearaflt›r›lmam›flt›r. Bunun-la birlikte et ve süt ve-rimlerinin oldukça iyidüzeyde oldu¤u kabuledilmektedir. Türkiye’debilimsel olarak yeni ta-n›mlanmaya bafllananGürcü keçilerinin say›la-r› son y›llarda h›zla azal-maktad›r (17). u u

B ‹ L ‹ M S E L B A K I fiSCIENTIFIC APPROACH

107May›s-Haziran 2011 / May-June 2011

this breed is not very common (18). They have short ha-ir. Generally their colour is bronze, round their mouthand legs there are black colours. In recent years thesegoats are known scientifically and it is estimated that the-ir milk efficiency is high (18).

Alpine Goat and its hybrids

Alpine Goats are generally brown or dully grey, the onesthat have their sub-stomach, sub-legs, head and back li-ne more dark coloured are common. It is admitted thatthey adaptable for tough climate conditions and mounta-inous regions. Alpine’s are milk efficiency oriented andtheir milk efficiency is 550-600 l, goat efficiency is 1.5. InTurkey it is used as breeding material in hybridizationstudies with hair goat. These hybridization that named asTaurus speckled can be seen fields (6).

Turkish Saanen Goat

According to their milk and progeniture efficiency cha-racteristics, Turkish Saanen Goat which is a culture bre-ed, found a big production area in our country. Their co-lours change from cream to white, generally they areshor haired, have a vertical and small ear. In both gen-ders, there are antlered, beard and earring. Breast form isabove the knee and they are not slouchy. Mature goat’sliving weight is between 50-60 kilos. Mature billygoat’sliving weight is between 60-80 kilos and can reach thro-ugh 100 kilos. When investigating the goat according totheir progeniture efficiency characteristics, it can be saidthat stock usage year is 8-10 months age. Average goatratio is 1.8, average goat birth weight is 3-3.5 kilos. The-ir lactation milk efficiency is between 500-600l and dura-tion is 270-280 days on average (19-21).

Abaza keçisi

Türkiye yerli gen kaynaklar›ndan biri olan Abaza keçileri,Kuzey Do¤u Anadolu Bölgesi’nde özellikle Ardahan, Ç›l-d›r, Posof ilçeleri ve Artvin ili fiavflat, Borçka ilçelerinde lo-kal olarak yetifltirilen ve say›lar›n›n oldukça az oldu¤u tah-min edilen bir ›rkt›r (18).Abaza keçilerinde k›llar k›sad›r. Genel olarak bronz ren-ginde, a¤›z, gözlerin etraf› ve bacaklarda siyah renklilik bu-lunan bir ›rkt›r. Türkiye’de bilimsel olarak son y›llarda ta-n›mlanmaya bafllanan Abaza keçilerinin süt verim düzeyle-rinin yüksek oldu¤u tahmin edilmektedir (18).

Alpin Keçisi ve melezleri

Alpin keçileri genel olarak kahverengi veya kurfluni renk-te, kar›n alt›, bacaklar›n alt k›sm›, kuyruk, bafl ve s›rt çizgi-sinin daha koyu renkte oldu¤u tipleri yayg›nd›r. Zorlu ik-lim koflullar›na ve da¤l›k bölgelere uyum özelli¤inin iyi ol-du¤u kabul edilmektedir. Süt verim yönlü olan Alpin’lerinsüt verimi 550-600 l, do¤uran keçi bafl›na o¤lak verimi1.5’dir. Türkiye’de özellikle K›l keçi ile melezleme çal›flma-lar›nda ›slah edici materyal olarak kullan›lmaktad›r. TorosAlacas› olarak isimlendirilen Alpin x K›l keçisi melezlerinesahada rastlanmaktad›r (6).

Türk saanen keçisi

Türk Saanen keçisi verim özellikleri bak›m›ndan ülkemiz-de süt ve döl verimi bak›m›ndan en yayg›n yetifltirme ala-n› bulmufl bir kültür ›rk›d›r. Renkleri kremden beyaza do¤-ru de¤iflmekte, genel olarak k›sa k›ll›, dik ve küçük bir ku-lak yap›s›na sahiptir. Her iki cinsiyette de boynuz, küpe vesakala rastlanmaktad›r. Meme yap›s› “koltuk meme” olaraktabir edilen diz üstünde kalan sark›k olmayan formdad›r.Ergin keçi canl› a¤›rl›¤› 50-60 kg aras›nda de¤iflmektedir.Ergin teke canl› a¤›rl›¤› 60-80 kg aras›nda olup 100 kg can-l› a¤›rl›¤a kadar ulaflabilmektedir. Döl verim özellikleri ba-k›m›ndan söz konusu genotip incelendi¤inde iyi bak›m ko-flullar›nda erken yaflta efleysel olgunlu¤a ulaflmakta ve da-m›zl›kta kullan›m yafl› 8-10 ayl›k yaflt›r. Ortalama o¤laklamaoran› 1,8 olarak ifade edilmekte, ortalama o¤lak do¤um u

u

B ‹ L ‹ M S E L B A K I fiSCIENTIFIC APPROACH

108 May›s-Haziran 2011 / May-June 2011

Maltese Goat

Maltese goats are massive and their color range are fromred to black, white to brown and multicolored. Gene-rally, their ears are long, big, slouchy and tips are convo-luted. Their breast forms are slouchy and can reach un-der knee. The ration of non antlered ones are more ant-lered ones, antlered ones can also seen. The living we-ight in goats are 40-50 kg, in billygoats, it is between 50-60 kg. Progeniture efficiency is high, goat efficiency isbetween 1.9-2.4. The birth weight is 3 kilos on average.The lactation mil efficiency is between 275-330 l and theduration is 240-250 on average (19-22).

Gökçeada Goat

It is breeded in free conditions in Gökçeada. Milking toanimals is not performed. Generally their color is blackand they have long hair, short, vertical ears and their bre-ed is small sized. Two gender have both antlered andnon antlered ones. In terms of their colors, azure, Brownand multicolored ones can be seen. Mature goats have30-40 kg live weight, billygoats have 40-50 kg. Goat effi-ciency is 1.7 in Gökçeada goats. The birth weight of go-ats are 2.5 kilos on average. Their lactation milk effici-ency is between 225-250, and duration is 250-260 days(19-22).

Akkeçi

This breed isproduced byAnkara Uni-versity Fa-culty of Agri-culture, De-partment ofAnimal Scien-ce with a hybridization of Saanen (75%) and Kilis goat(25%). It is produced as stock in A.U Faculty of Agricul-ture for 50 years (5).

Bornova Goat

Bornova goat is produced by Ege University Faculty ofAgriculture, Department of Animal Science with a hybri-dization of Maltese, WDE and Anglo Nubian genotypes.This genotype is developed for Western Anatolia andspreaded as Bornova goat (23).

a¤›rl›klar› da 3-3,5 kg olarak gözlenmektedir. Laktasyon sütverimleri 500-650 l aras›nda de¤iflmekte olup laktasyon sü-releri ortalama 270-280 gün aras›ndad›r (19-21).

Malta (Malt›z) keçisi

Malt›z keçileri iri yap›l› olup renkleri k›rm›z›dan siyaha, be-yazdan kahverengine ve alaca olmak üzere çeflitlilik göster-mektedir. Genellikle uzun, genifl, sark›k ve uç k›s›mlar› k›v-r›k kulaklara sahiptir. Meme formlar› sark›k ve diz alt›na ka-dar uzanabilmektedir. Boynuzsuz hayvanlar›n oran› dahafazla olup boynuzlulara da rastlanmaktad›r. Keçilerde canl›a¤›rl›k 40-50 kg, tekelerde 50-60 kg aras›nda de¤iflmektedir.Döl verim oran› yüksektir, o¤lak verimi 1,9-2,4 aras›nda de-¤iflmektedir. Do¤um a¤›rl›¤› ortalama 3 kg’d›r. Laktasyonsüt verimleri 275-330 l aras›nda de¤iflmekte olup laktasyonsüresi ortalama 240-250gündür (19-22).

Gökçeada keçisi

Gökçeada’da serbest ko-flullarda yetifltirilmekte,meraya ilave herhangibir yem sunumu gerçek-lefltirilmemektedir. Hay-vanlara sa¤›m da yap›l-mamaktad›r. Genelliklesiyah renkli ve bafltaaç›k renkli ak›tmalar› bulunan, uzun k›ll›, küçük yap›l› bir›rk olup k›sa ve dik kulaklara sahiptir. Boynuzlu ve boy-nuzsuzlu¤un her iki cinsiyette de oldu¤u gözlenmektedir.Renkleri bak›m›ndan incelendi¤inde gök mavisi, kahveren-gi ve bazen de alacal›klar gözlenebilmektedir. Ergin keçi-lerde canl› a¤›rl›k 30-40 kg, tekelerde ise 40-50 kg aras›nda-d›r. Gökçeada keçilerinde o¤lak verimi 1,7 olarak gözlen-mifltir. O¤laklar›n do¤um a¤›rl›klar› ortalama 2,5 kg’d›r. Lak-tasyon süt verimleri 225-250 l aras›nda de¤iflmekte, laktas-yon süresi 250-260 gündür (19-22).

Akkeçi

Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü tara-f›ndan Saanen (%75) ve Kilis keçisinin (%25) melezlenme-si sonucu meydana getirilmifl bir ›rkt›r. Yaklafl›k 50 y›ldan beri A.Ü. Ziraat Fakültesi’nde dam›zl›kolarak üretilmektedir (5).

Bornova keçisi

Bornova keçisi, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi ZootekniBölümünce Malta, Beyaz Asil Alman ve Anglo-Nubian ge-notipleri aras›ndaki üçlü melezleme yap›larak oluflturulmufl.Bat› Anadolu için gelifltirilmifl bir tip olan Bornova keçisiyay›lma olana¤› bulamam›flt›r (23).

TeflekkürKatk›lar› için Prof. Dr. Gürsel Dellal’a, Prof. Dr. Türker Savafl’a, Dr. Cemil Tölü’ye ,Dr. ‹rfan Daflk›ran'a, Zir.Müh. Erdo¤an Sezgin’e ve Ali Kahraman’a teflekkür ederiz.

Special thanks toThanks to Prof. Dr. Gürsel Dellal, Prof. Dr. Türker Savafl,Dr. Cemil Tölü, Dr. ‹rfan Daflk›ran, Erdo¤an Sezgin and AliKahraman for their contributions.

u

B ‹ L ‹ M S E L B A K I fiSCIENTIFIC APPROACH

109May›s-Haziran 2011 / May-June 2011

KAYNAKLAR :

1. http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?tb_id=46&ust_id=13. Eriflimtarihi: Nisan 2011.1. Özder, M., 2006. Keçi Irklar›. Keçi Yetifltiricili¤i (Ed.)MustafaKaymakç›, ‹zmir ‹li Dam›zl›k Koyun ve Keçi Yeifltiricileri Birli¤iYay›nlar›No:2., 17-42,.‹zmir.3. Atay, 0., Gökdal, Ö.,Eren, V., 2010.Yetifltirici Koflullar›nda K›lKeçilerin Kimi Verim Özellikleri.,Ulusal Keçicilik Kongresi 2010,Çanakkale, Sözlü Sunum, 25/06/2010.4. fiengonca, M., 1989. Küçükbafl Hayvan Yetifltirme (Keçi Yetifltir-me), Uluda¤ Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, Bursa5. Ertu¤rul, M. 1997. Keçi Yetifltirme (Ed. M. Ertu¤rul) Hayvan Ye-tifltirme (Yetifltiricilik) 2. Bask›, S. 183-211, Ankara.6. Özcan, L., 1989. Küçükbafl Hayvan Yetifltirme I (Keçi Üretimi)Ç.Ü.Z. F. Zootekni Bölümü, Ders Kitab› No:111. Balcal› / Adana. 7. Keskin, M., Biçer, O., Gül, S., 2007. fiam Keçisi ve Türkiye KeçiYetifltiricili¤i için Önemi. 5. Ulusal Zootekni Bilim Kongresi 5-8 Ey-lül 2007 Van s.49.8. Keskin, M., 2002. Effect of Rearing Systems on Kid Performan-ce, Lactation Traits and Profitability of Shami (Damascus) Goats.Journal of Applied Animal Research, 22 (2); 267-271.9. Aygün, T., Mert, N. 2007. Norduz Keçilerinde Kan ProteinleriPolimorfizmi ile Kimi Süt Verim Özellikleri Aras›ndaki ‹liflkiler. Yü-züncü Y›l Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tar›m Bilimleri Dergisi (J.Agric. Sci.), 2007, 17(1): 45-53.10. Daflk›ran, ‹., Cedden, F., Bingöl, M. 2004a. Norduz goat ofEast Anatolia. Journal of Animal and Veterinary Advances, 3, 12,881-883.11. Özel, D., Aygün, T. 2010. Norduz O¤laklar›n›n Büyüme-Gelifl-me Özellikleri ve En Uygun Büyüme Modelinin Belirlenmesi. Ulu-sal Keçicilik Kongresi 2010, 24-26 Haziran, Çanakkale, 233-236.12. Daflk›ran, ‹., Y›lmaz, A., Çetin, A.Ö. 2004b. Norduz keçisi ye-tifltiricili¤i ve baz› tan›mlay›c› vücut Ölçüleri. IV.Ulusal ZootekniBilim Kongresi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Ziraat FakültesiZootekni Bölümü, 1-3 Eylül 2004, 123-128.13. Karakufl, F., Kor, A., Bingöl, M., Tuncer, S.S., Y›lmaz, A., Cen-giz, F. 2010. Norduz ve K›l Keçilerinde K›l Verimi ve KalitesininBelirlenmesi. Ulusal Keçicilik Kongresi 2010, 24-26 Haziran, Ça-nakkale, 219-222.14. Bingöl, M., Gökdal, Ö., Aygün, T., Y›lmaz, A., Daflk›ran, ‹.2011. Some productive characteristics and body measurements ofNorduz goats of Turkey. (Bas›lmam›fl).15. Ertu¤rul, M., Dellal, G., Elmac›, C., Ak›n, A.O., Pehlivan, E.,Soysal, M.‹., Arat, S., 2010. Çiftlik hayvanlar› genetik kaynaklar›n›nkorunmas› ve sürdürülebilir kullan›m›. Türkiye Ziraat Mühendisli¤iVII. Teknik Kongresi, 11-15 Ocak 2010, Ankara, 179-198.16. http://www.tagem.gov.tr/program%20degerlendir-me/2011/HAYSUD/haysud_buyuk_kucuk_hay.pdf (Eriflim tari-hi:28.03.2011, sayfa 335).17. Sezgin, E., Kopuzlu, S., Yüksel, S. 2010a. Gürcü keçisi. UlusalKeçicilik Kongresi 2010, 24-26 Haziran, Çanakkale, 237-240.18. Sezgin, E., Kopuzlu, S., Yüksel, S. 2010b. Abaza keçisi. UlusalKeçicilik Kongresi 2010, 24-26 Haziran, Çanakkale, 241-244.19. Tölü, 2009. Farkl› Keçi Genotiplerinde Davran›fl, Sa¤l›k ve Per-formans Özellikleri Üzerine Araflt›rmalar Doktora tezi, ÇanakkaleOnsekiz Mart Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.20. Tölü, C., Savafl, T., 2010. Gökçeada, Malta Ve Türk SaanenKeçi Genotiplerinin Döl Verim Özellikleri Bak›m›ndan Karfl›laflt›r›l-mas›. T.Z.F. Derg., 2010-7 (2): 113-121.21. Tölü, C., Yurtman, ‹.Y., Savafl, T., 2010. Gökçeada, Malta VeTürk Saanen Keçi Genotiplerinin Süt Verim Özellikleri Bak›m›ndanKarfl›laflt›r›lmas›. Hayvansal Üretim, 51(1), 8-15.22. Tölü, C., Konyal›, A., Yurtman, ‹.Y., Savafl, T., 2007. Malta veGökçeada keçisinde do¤um, o¤lak büyümesi ve erken laktasyonsüt verimi. V. Ulusal Zootekni Bilim Kongresi, 5-8 Eylül, Van, Tür-kiye.23. fiengonca, M., Kaymakç›, M., Koflum, N., Taflk›n, T., Steinbach,J., 2002. Bat› Anadolu ‹çin Bir Süt Keçisi, Hayvansal Üretim 43(2):79-85.

BIBLIOGRAPHY :

1. http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?tb_id=46&ust_id=13. Eriflim ta-rihi: Nisan 2011.2. Özder, M., 2006. Keçi Irklar›. Keçi Yetifltiricili¤i (Ed.)Mustafa Kay-makç›, ‹zmir ‹li Dam›zl›k Koyun ve Keçi Yeifltiricileri Birli¤i Yay›nlar›-No:2., 17-42,.‹zmir.3. Atay, 0., Gökdal, Ö.,Eren, V., 2010.Yetifltirici Koflullar›nda K›l Keçi-lerin Kimi Verim Özellikleri.,Ulusal Keçicilik Kongresi 2010, Çanakka-le, Sözlü Sunum, 25/06/2010.4 fiengonca, M., 1989. Küçükbafl Hayvan Yetifltirme (Keçi Yetifltirme),Uluda¤ Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, Bursa5. Ertu¤rul, M. 1997. Keçi Yetifltirme (Ed. M. Ertu¤rul) Hayvan Yetifltir-me (Yetifltiricilik) 2. Bask›, S. 183-211, Ankara.6. Özcan, L., 1989. Küçükbafl Hayvan Yetifltirme I (Keçi Üretimi)Ç.Ü.Z. F. Zootekni Bölümü, Ders Kitab› No:111. Balcal› / Adana. 7. Keskin, M., Biçer, O., Gül, S., 2007. fiam Keçisi ve Türkiye Keçi Ye-tifltiricili¤i için Önemi. 5. Ulusal Zootekni Bilim Kongresi 5-8 Eylül2007 Van s.49.8. Keskin, M., 2002. Effect of Rearing Systems on Kid Performance,Lactation Traits and Profitability of Shami (Damascus) Goats. Journalof Applied Animal Research, 22 (2); 267-271.9. Aygün, T., Mert, N. 2007. Norduz Keçilerinde Kan Proteinleri Poli-morfizmi ile Kimi Süt Verim Özellikleri Aras›ndaki ‹liflkiler. YüzüncüY›l Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tar›m Bilimleri Dergisi (J. Agric. Sci.),2007, 17(1): 45-53.10. Daflk›ran, ‹., Cedden, F., Bingöl, M. 2004a. Norduz goat of EastAnatolia. Journal of Animal and Veterinary Advances, 3, 12, 881-883.11. Özel, D., Aygün, T. 2010. Norduz O¤laklar›n›n Büyüme-GeliflmeÖzellikleri ve En Uygun Büyüme Modelinin Belirlenmesi. Ulusal Ke-çicilik Kongresi 2010, 24-26 Haziran, Çanakkale, 233-236.12. Daflk›ran, ‹., Y›lmaz, A., Çetin, A.Ö. 2004b. Norduz keçisi yetifltiri-cili¤i ve baz› tan›mlay›c› vücut Ölçüleri. IV.Ulusal Zootekni BilimKongresi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Ziraat Fakültesi ZootekniBölümü, 1-3 Eylül 2004, 123-128.13. Karakufl, F., Kor, A., Bingöl, M., Tuncer, S.S., Y›lmaz, A., Cengiz,F. 2010. Norduz ve K›l Keçilerinde K›l Verimi ve Kalitesinin Belirlen-mesi. Ulusal Keçicilik Kongresi 2010, 24-26 Haziran, Çanakkale, 219-222.14. Bingöl, M., Gökdal, Ö., Aygün, T., Y›lmaz, A., Daflk›ran, ‹. 2011.Some productive characteristics and body measurements of Norduzgoats of Turkey. (Bas›lmam›fl).15. Ertu¤rul, M., Dellal, G., Elmac›, C., Ak›n, A.O., Pehlivan, E., Soy-sal, M.‹., Arat, S., 2010. Çiftlik hayvanlar› genetik kaynaklar›n›n korun-mas› ve sürdürülebilir kullan›m›. Türkiye Ziraat Mühendisli¤i VII.Teknik Kongresi, 11-15 Ocak 2010, Ankara, 179-198.16. http://www.tagem.gov.tr/program%20degerlendirme/2011/HAY-SUD/haysud_buyuk_kucuk_hay.pdf (Eriflim tarihi:28.03.2011, sayfa335).17. Sezgin, E., Kopuzlu, S., Yüksel, S. 2010a. Gürcü keçisi. Ulusal Ke-çicilik Kongresi 2010, 24-26 Haziran, Çanakkale, 237-240.18. Sezgin, E., Kopuzlu, S., Yüksel, S. 2010b. Abaza keçisi. Ulusal Ke-çicilik Kongresi 2010, 24-26 Haziran, Çanakkale, 241-244.19. Tölü, 2009. Farkl› Keçi Genotiplerinde Davran›fl, Sa¤l›k ve Perfor-mans Özellikleri Üzerine Araflt›rmalar Doktora tezi, Çanakkale Onse-kiz Mart Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.20. Tölü, C., Savafl, T., 2010. Gökçeada, Malta Ve Türk Saanen KeçiGenotiplerinin Döl Verim Özellikleri Bak›m›ndan Karfl›laflt›r›lmas›.T.Z.F. Derg., 2010-7 (2): 113-121.21. Tölü, C., Yurtman, ‹.Y., Savafl, T., 2010. Gökçeada, Malta Ve TürkSaanen Keçi Genotiplerinin Süt Verim Özellikleri Bak›m›ndan Karfl›-laflt›r›lmas›. Hayvansal Üretim, 51(1), 8-15.22. Tölü, C., Konyal›, A., Yurtman, ‹.Y., Savafl, T., 2007. Malta ve Gök-çeada keçisinde do¤um, o¤lak büyümesi ve erken laktasyon süt veri-mi. V. Ulusal Zootekni Bilim Kongresi, 5-8 Eylül, Van, Türkiye.23. fiengonca, M., Kaymakç›, M., Koflum, N., Taflk›n, T., Steinbach, J.,2002. Bat› Anadolu ‹çin Bir Süt Keçisi, Hayvansal Üretim 43(2): 79-85.