Embed Size (px)
DESCRIPTION
Entroido tradicional en Galicia
Citation preview
O ENTROIDO
O entroido antroido ou carnaval eacute unha festa de caraacutecter tradicional que se celebra entre os meses de febreiro e marzo coincidindo co periacuteodo inmediatamente anterior aacute Coresma (tempo de xaxuacuten de 40 diacuteas anteriores aacute Pascua conforme o calendario cristiaacuten)
O Entroido celeacutebrase tameacuten en Galiza con caracteriacutesticas particulares con disfraces e esmorgas moi diferenciadas entre diversas poboacioacutens son contildeecidos os antroidos de Xinzo de Limia Laza Veriacuten Vila de Cruces A Estrada Vilaboa e outros moitos alguacutens dos cales estaacuten cualificados de acontecemento turiacutestico nacional polo Ministerio de Turismo
Cigarroacuten no entroido de Veriacuten
Entroido ou carnaval
A palabra entroido deriva do latiacuten introitus que significa entrada ou comezo da primavera e do rexurdimento da vexetacioacuten Na zona norte de Galiza empreacutegase antroido como no antroido ribadense e na zona da Fonsagrada incluso Monforte de Lemos e Viana do Bolo mentres que no sur eacute maacuteis frecuente entroido A palabra aparece citada desde o seacuteculo XIII[1] O entroido contildeeacutecese tameacuten como carnaval (vid infra) que tameacuten eacute un termo galego ou co franceacutes mardi gras literalmente martes graxo (derivado de graxa toucintildeo) Nalguacutens paiacuteses onde o entroido desapareceu por presioacuten eclesiaacutestica ou policial cando foi recuperado utilizouse o termo carnaval (asiacute no Brasil[2]) Tameacuten eacute carnaval o termo correcto para festas similares celebradas foacutera dos diacuteas anteriores aacute Coresma como os carnavais de veraacuten
Orixe da palabra carnaval
A palabra veacuten do italiano carnevale que ten como orixe segundo a maioriacutea dos etimoloxistas modernos[3] o latiacuten vulgar carne-levare que significaba abandonar a carne (o cal xustamente era a prescricioacuten obrigatoria para todo o pobo durante todos os venres da Coresma) Noutras zonas como en Cataluntildea ou Espantildea as denominacioacutens populares de carnestoltes ou carnestolendas respectivamente parecen indicar que esta eacute a opcioacuten etimoloacutexica maacuteis sensata (do latiacuten tolere retirar)
Posteriormente xurdiu outra etimoloxiacutea manexada no aacutembito popular a palabra italiana carnevale significariacutea que durante a eacutepoca do carnaval a carne vale ou sexa que se pode comer Tameacuten se propoacuten outra etimoloxiacutea sen fundamento que proveacuten da expresioacuten latina carrus navalis ou sexa unha carroza decorada que posiblemente saiacutese en desfile durante estas datas Pero a fins do seacuteculo XX varios autores comezaron a sospeitar a orixe pagaacute do nome Carna eacute a deusa celta das fabas e o toucintildeo Tameacuten estariacutea conectada con festas indoeuropeas dedicadas ao deus Karna (que no Mahabhaacuterata aparece como un ser humano irmaacuten maior dos Paacutendavas fillo do deus do Sol e a raiacutentildea Kuntiacute)
Calendario
O entroido ao variar conforme a Pascua e a Coresma non ten datas fixas O martes de antroido adoita coincidir en febreiro ou nos primeiros diacuteas de marzo pero as celebracioacutens relacionadas poden comezar xa en xaneiro
Eacute o que se contildeece como ciclo do entroido e que ten nas diferentes vilas de Galiza distintas extensioacutens Tense tomado como referencia o entroido de Xinzo como o maacuteis longo se ben a suacutea distribucioacuten en cinco semanas eacute comuacuten a boa parte das comarcas centrais ourensaacutes como Maceda
As suacuteas datas fundamentais por orde son
Domingo fareleiro Domingo oleiro Xoves de compadres Domingo corredoiro Xoves de comadres Domingo de antroido Luns de antroido Martes de antroido Meacutercores de cinza Domingo de pintildeata
Non en todas as vilas se conservan ou existiron nunca todas estas festividades Ademais aiacutenda que os diacuteas grandes adoitan ser o domingo e o martes de antroido noutras localidades como Laza a data referencial eacute o luns de antroido
As maacutescaras
As maacutescaras do antroido galego presentan segundo as zonas e comarcas trazos diferentes Podemos distinguir dous grandes grupos
As maacutescaras ourensaacutes que pertencen aos antroidos dun arco de vilas que nace en Maceda e Allariz esteacutendese polo sur da provincia e remonta polo leste ata chegar aacute Ribeira Sacra Son habitualmente
maacutescaras coloristas que cobren a cara realizadas moitas delas en madeira e que tentildeen como misioacuten meter medo asustar bater nos vecintildeos ou escorrentalos Aiacutenda que aacutes veces van en grupo a suacutea presenza eacute habitualmente individual Entre elas estaacuten os cigarroacutens de Veriacuten os peliqueiros de Laza os felos de Maceda os boteiros de Vilarintildeo de Conso de Manzaneda e de Viana do Bolo os irrios de Castro Caldelas as charruacuteas de Allariz as pantallas de Xinzo os vergalleiros de Sarreaus os murrieiros da Teixeira os troteiros de Bande os vellarroacutens de Rioacutes etc
As maacutescaras da zona atlaacutentica nunha zona non continua que vai dende Cangas e Vilaboa ao sur ata as comarcas do Deza e o val do Ulla Son traxes tameacuten coloristas pero que frecuentemente deixan o rostro descuberto Neles o traballo individual de elaboracioacuten do vestido eacute importante pero maacuteis o eacute a performance que adoita ser colectiva Eacute o caso dos xenerais de Deza e de Ulla as damas e galaacutens de Cangas e Vilaboa e as madamitas e madamitos do antroido de Cotobade
Tameacuten existen outros costumes
Mecos bonitos e mecos feos de Froxaacutes das Vintildeas
Volantes da Ribeira do Mintildeo (Parroquias de Santiago de Arriba San Pedro Camporramiro e Nogueira)
O Oso de Salcedo en Salcedo (A Pobra do Brolloacuten)
O merdeiro en Vigo O Os felos en Maceda Boteiro Vilarintildeo de Conso
Cigarroacuten
Chaacutemase cigarroacuten a maacutescara caracteriacutestica do entroido de Veriacuten
Caracteriacutesticas
A maacutescara vai coa cabeza cuberta con carauta de madeira pintada de cores rechamantes que se prolonga nunha especie de mitra de metal cun motivo zodaacuterico (leoacuten lobo boi) Detraacutes leva unha pelica de can noutro tempo de gato monteacutes raposo ou lobo Desta pelica venlle o nome de peliqueiro que se lle daacute en Laza
O traxe estaacute composto por
Unha camisola branca gravata e unha chaquetintildea curta da que colgan flocos dourados que van atados con lazos de tres cores
Sobor dos ombreiros unha panoleta despurundada aacute chaqueta Unha gran faixa vermella enrolada aacute cintura suxeita o pantaloacuten quizais a parte
maacuteis traballosa do traxe Enriba da faixa vai o cinturoacuten do que colgan as chocas As pernas do cigarroacuten van cubertas con medias brancas e ligas
Zapatos mouros e un mallo na man completan o atuendo deste personaxe tiacutepico do entroido de Veriacuten
Peliqueiro
Chaacutemase peliqueiro (ou piliqueiro) a maacutescara caracteriacutestica do entroido de Laza
Descricioacuten da maacutescara
A maacutescara vai coa cabeza cuberta con carauta de madeira pintada de cores rechamantes que se prolonga nunha especie de mitra de metal cun motivo zodaacuterico (leoacuten lobo boi) Detraacutes leva unha pelica de can noutro tempo de gato monteacutes raposo ou lobo Desta pelica venlle o nome de peliqueiro que se lle daacute en Laza
O traxe estaacute composto por unha camisola branca gravata e unha chaquetintildea curta da que colgan flocos dourados que van atados con lazos de tres cores Sobor dos ombreiros vai un pano despurundado aacute chaqueta
Unha gran faixa vermella envolta aacute cintura suxeita o pantaloacuten quizais a parte maacuteis traballosa do traxe Enriba da faixa vai o cinturoacuten do que colgan as chocas As pernas do cigarroacuten van cubertas con medias brancas e ligas Zapatos mouros e un mallo na man completan o atuendo deste personaxe tiacutepico do entroido de Laza
Orixe
O entroido de Laza situacutease entre os dez maacuteis antigos do mundo e existen diversas teoriacuteas sobre a orixe do entroido desta localidade ourensaacute
1- Alguacutens etnoacutegrafos relacioacutenano coa maacutescara chamada Morena que eacute outro dos elementos do Entroido lazano e que consiste nunha cabeza de vaca feita de madeira simulando un animal bovino que roma contra as mulleres coa maacutescara que saiacutea en Roma nas Kalendas de marzo Contra ela escribiu San Paciacuteano no seacuteculo IV o libro ldquoCervus ou Kerbosrdquo e foi vituperada por San Eloi nun sermoacuten do seacuteculo VII Di Xesuacutes Taboada que se pode vencellar con pinturas prehistoacutericas que supoacutentildeense cerimoniais teriolaacutetricos maacutescaras hiacutebridas como o feiticeiro da Cova dos ldquoTrois Freresrdquo
2- Outros autores fixan a orixe do Entroido nas Saturnais que se celebran na Roma antiga nas que os sentildeores se vestiacutean coa roupa dos escravos e estes pola contra gozaban de liberdade Tameacuten se ten atopado relacioacuten co deus grego Dioniso deus dos
praceres e que coa chegada do cristianismo perdeu a suacutea condicioacuten simboacutelica e maacutexica
3- Outros autores atoacutepanlle relacioacuten cos celtas debido entre outras cousas a que antigamente os debuxos das caretas dos peliqueiros estaban relacionados co sol coa luacutea e coas estrelas Aiacutenda hoxe se pode ver algunha con estas caracteriacutesticas De feito antes o logotipo do concello de Laza era unha careta de peliqueiro cos debuxos do sol da luacutea e das estrelas Por iso e segundo alguacutens autores esta simboloxiacutea poderiacutea ser anterior oacutes romanos atopaacutendolle unha procedencia celta pois os castrexos adoraban as forzas da natureza ou talvez anterior aiacutenda que cronoloxicamente maacuteis tarde se romanizara Isto ten certo sentido pois segundo Pauacutel Yacostal na suacutea obra Early Celtic art fala do Cheshire Stail coma unha das fases da arte celta Chaacutemalle asiacute polo achado dunhas maacutescaras que lembran oacute sorriso burloacuten ideacutentico oacute do gato de Cheshire un dos personaxes que aparece no conto de Alicia no paiacutes das marabillas A careta do peliqueiro tameacuten posuacutee o sorriso burloacuten ideacutentico oacute do gato de Cheshire
4- Segundo outros autores a orixe do entroido estaacute nas Lupercais romanas que se celebraban 14 diacuteas antes das calendas de marzo Conta a lenda que atopaacutendose Roacutemulo no monte do capitolio cerca da cova Lunaria onde lle dera leite unha loba decatouse de que se lle perdera o gando que estaba pacendo Desesperado pediulle axuda oacute deus fauno Luperco protector das reses e da fertilidade Despois de ofrecerlle un sacrificio o deus ordenoulle correr espido na suacutea procura polo monte abaixo Asiacute Roacutemulo deu con el e coa soa axuda dun pequeno laacutetego de coiro voltou a reunir o gando suficiente para continuar fundando o primeiro imperio de occidente Esta eacute a orixe das festas Lupercais que co paso dos seacuteculos converteacuteronse nunha grandiacutesima celebracioacuten orxiaacutestica na que participaba todo o pobo o 15 de febreiro O folioacuten principiaba cando os mozos baixaban correndo do Capitolio batendo na xente cunha badana As similitudes entre os mozos romanos e os peliqueiros laacutezanos eacute clara sobre todo tendo en conta a forte romanizacioacuten que afectou aacute Gallaecia Os peliqueiros conservan a pelica que antes era de gato e agora eacute sinteacutetica para cubrirse A suacuteas maacutescaras dende tempos inmemoriais que se remontan aacute dominacioacuten romana estaacuten vencelladas oacutes animais toteacutemicos que coinciden cos sacrificados nas festas das Lupercais os caacutenidos (lobo raposa ou can) e os caacutepridos (cabraantildeo ou carneiro)
Poreacuten Xoseacute Ramoacuten Marintildeo Ferro profesor de Antropoloxiacutea social da Universidade de Santiago descarta a pretendida orixe pagana do Entroido considerando que esta festa ten as suacuteas raiacuteces no cristianismo e que se trata dunha creacioacuten puramente medieval Afirma que os curas identifican carnalidade e sexualidade co mundo pagaacuten pero en realidade eacute de creacioacuten medieval pois todos os disfraces tentildeen claramente un significado dentro da cultura medieval (Actualmente en Laza alguacutens homes tameacuten andan espidos pola praza da Picota os diacuteas de Entroido)
5- Existe tameacuten outra opinioacuten moi estendida de que a figura principal do Entroido de Laza ldquoo peliqueirordquo nace cos recadadores de contribucioacutens do Condado de Monterrei (seacuteculo XV) Esta teoriacutea non ten fundamento ninguacuten e asiacute o aseguran Rafael Somoza no seu libro El carnaval de Laza di Como se explicariacutea que o Entroido nacera co Condado de Monterrei coa cantidade de coincidencias na indumentaria que seriacutean unha
repeticioacuten nada menos que da empregada non xa polos gregos e romanos senoacuten polos celtas hai maacuteis de vinte seacuteculos no tempo
Luiacutes Cougil tameacuten contradiacute esta teoriacutea asegurando que o laacutetigo para fustigar ritualmente a representacioacuten de animais toteacutemicos na maacutescara e o revestimento de pel tentildeen unha orixe bastante anterior aacute eacutepoca medieval e estaacute estreitamente ligado este personaxe cos demais elementos que conforman o Entroido lazano en canto as suacuteas posibles orixes
Con todo isto cabe pensar que a orixe do Entroido peacuterdese na noite dos tempos constituiacutendo unha festa na que os ritos e manifestacioacutens de orixe arcaica se misturan na eacutepoca romana con outros de tipo social que perviven ata a Idade Media durante a que se lles infire un sentido cristiaacuten e asiacute queda formando parte do ciclo lituacuterxico cristiaacuten como ldquocarnestolendasldquo ou despido honroso das carnes ante o comezo da coresma De toacutedolos xeitos e copiando ao escritor Caro Baroja a esencia ou a orixe do Entroido non eacute o elemento maacuteis importante para comprendelo senoacuten o estudo das caracteriacutesticas propias dos seus elementos asiacute como a suacutea supervivencia a traveacutes dos avatares da historia
Merdeiro
O merdeiro eacute un personaxe do entroido vigueacutes de caracter popular que remitiu nos anos 20 do seacuteculo XX por medio de ordenanzas municipais que sen mentalos atacaban a suacutea figura
Vestirse no entroido de merdeiro era un costume tiacutepico entre os marintildeeiros da ribeira viguesa O seu obxectivo era incordiar aacute xente na eacutepoca do entroido restregando indiscriminadamente aacutes suacuteas viacutetimas con restos de peixes apodrecidos O motivo da creacioacuten desta figura foi a xenreira existente entre marintildeeiros e labregos A vestimenta era aacute imitacioacuten dos escabicheiros (persoas do rural que colliacutean os escabiches e baleiraban os pozos negros da cidade para abonar as suacuteas veigas) esaxerando os elementos do traxe e apeiros maacuteis significativos o pucho os siacutembolos e o farol
O merdeiro na tradicioacuten escrita
A suacutea existencia queda reflectida na prensa de finais do seacuteculo XIX e comezos do XX e tameacuten por estudosos do folklore coma Vicente Risco ou Xaquiacuten Lorenzo No entroido de 2006 procurouse sentar a base teoacuterica dun proxecto de recuperacioacuten desta figura coa publicacioacuten dun libro sobre a suacutea figura e coa primeira saiacuteda aacute ruacutea dun grupo de merdeiros despois de maacuteis de 80 anos
Hai xa varios anos que a asociacioacuten cultural A Revolta decidiu recuperar pola suacutea conta a figura do merdeiro a orixe deste personaxe hai que situalo no casco vello da cidade oliacutevica Os marintildeeiros crearon ao merdeiro para ridiculizar os agricultores especialmente aos escabicheiros Estes acudiacutean frecuentemente dende as parroquias rurais ao porto pesqueiro do Berbeacutes para recoller o peixe putrefacto co que aboaban
os seus campos Este mesmo obxectivo faciacutea que fosen os encargados de baleirar os pozos negros da cidade
O enfrontamento entre os dous estilos de vida e a escatoloacutexica funcioacuten que realizaban os escabicheiros levou os marintildeeiros a ridiculizar os seus paisanos durante os diacuteas do carnaval O merdeiro eacute un personaxe violento e mal encarado Corre berra con aacutenimo de asustar e orixinalmente lanzaba peixe podre aacute xente coa que se cruzaba pola ruacutea Vai armado cunha vara e adornado con vexetais como verduras cebolas etceacutetera Os traxes foron confeccionados a partir dos estudos realizado a comezos de seacuteculo por Vicente Risco e Xaquiacuten Lorenzo Xocas Na zona antiga di Xerardo Fernaacutendez Santomeacute que as violentas andanzas do merdeiro provocaron que desaparecese progresivamente a comezos do seacuteculo pasado Non obstante eacute unha dos poucos exemplos que conserva o carnaval galego dunha maacutescara urbana xa que as grandes estrelas desta carnal eacutepoca adoitan situarse nas poboacioacutens rurais Dende o seu resurximento o merdeiro circunscribiu o seu aacutembito de actuacioacuten aacutes ruacuteas da zona antiga da cidade de Vigo Nesta ocasioacuten a zona de actuacioacuten seraacute a mesma e estaacute previsto que os grupos de merdeiros saia en diferentes momentos de mantildeaacute domingo e do proacuteximo martes
Posteriormente xurdiu outra etimoloxiacutea manexada no aacutembito popular a palabra italiana carnevale significariacutea que durante a eacutepoca do carnaval a carne vale ou sexa que se pode comer Tameacuten se propoacuten outra etimoloxiacutea sen fundamento que proveacuten da expresioacuten latina carrus navalis ou sexa unha carroza decorada que posiblemente saiacutese en desfile durante estas datas Pero a fins do seacuteculo XX varios autores comezaron a sospeitar a orixe pagaacute do nome Carna eacute a deusa celta das fabas e o toucintildeo Tameacuten estariacutea conectada con festas indoeuropeas dedicadas ao deus Karna (que no Mahabhaacuterata aparece como un ser humano irmaacuten maior dos Paacutendavas fillo do deus do Sol e a raiacutentildea Kuntiacute)
Calendario
O entroido ao variar conforme a Pascua e a Coresma non ten datas fixas O martes de antroido adoita coincidir en febreiro ou nos primeiros diacuteas de marzo pero as celebracioacutens relacionadas poden comezar xa en xaneiro
Eacute o que se contildeece como ciclo do entroido e que ten nas diferentes vilas de Galiza distintas extensioacutens Tense tomado como referencia o entroido de Xinzo como o maacuteis longo se ben a suacutea distribucioacuten en cinco semanas eacute comuacuten a boa parte das comarcas centrais ourensaacutes como Maceda
As suacuteas datas fundamentais por orde son
Domingo fareleiro Domingo oleiro Xoves de compadres Domingo corredoiro Xoves de comadres Domingo de antroido Luns de antroido Martes de antroido Meacutercores de cinza Domingo de pintildeata
Non en todas as vilas se conservan ou existiron nunca todas estas festividades Ademais aiacutenda que os diacuteas grandes adoitan ser o domingo e o martes de antroido noutras localidades como Laza a data referencial eacute o luns de antroido
As maacutescaras
As maacutescaras do antroido galego presentan segundo as zonas e comarcas trazos diferentes Podemos distinguir dous grandes grupos
As maacutescaras ourensaacutes que pertencen aos antroidos dun arco de vilas que nace en Maceda e Allariz esteacutendese polo sur da provincia e remonta polo leste ata chegar aacute Ribeira Sacra Son habitualmente
maacutescaras coloristas que cobren a cara realizadas moitas delas en madeira e que tentildeen como misioacuten meter medo asustar bater nos vecintildeos ou escorrentalos Aiacutenda que aacutes veces van en grupo a suacutea presenza eacute habitualmente individual Entre elas estaacuten os cigarroacutens de Veriacuten os peliqueiros de Laza os felos de Maceda os boteiros de Vilarintildeo de Conso de Manzaneda e de Viana do Bolo os irrios de Castro Caldelas as charruacuteas de Allariz as pantallas de Xinzo os vergalleiros de Sarreaus os murrieiros da Teixeira os troteiros de Bande os vellarroacutens de Rioacutes etc
As maacutescaras da zona atlaacutentica nunha zona non continua que vai dende Cangas e Vilaboa ao sur ata as comarcas do Deza e o val do Ulla Son traxes tameacuten coloristas pero que frecuentemente deixan o rostro descuberto Neles o traballo individual de elaboracioacuten do vestido eacute importante pero maacuteis o eacute a performance que adoita ser colectiva Eacute o caso dos xenerais de Deza e de Ulla as damas e galaacutens de Cangas e Vilaboa e as madamitas e madamitos do antroido de Cotobade
Tameacuten existen outros costumes
Mecos bonitos e mecos feos de Froxaacutes das Vintildeas
Volantes da Ribeira do Mintildeo (Parroquias de Santiago de Arriba San Pedro Camporramiro e Nogueira)
O Oso de Salcedo en Salcedo (A Pobra do Brolloacuten)
O merdeiro en Vigo O Os felos en Maceda Boteiro Vilarintildeo de Conso
Cigarroacuten
Chaacutemase cigarroacuten a maacutescara caracteriacutestica do entroido de Veriacuten
Caracteriacutesticas
A maacutescara vai coa cabeza cuberta con carauta de madeira pintada de cores rechamantes que se prolonga nunha especie de mitra de metal cun motivo zodaacuterico (leoacuten lobo boi) Detraacutes leva unha pelica de can noutro tempo de gato monteacutes raposo ou lobo Desta pelica venlle o nome de peliqueiro que se lle daacute en Laza
O traxe estaacute composto por
Unha camisola branca gravata e unha chaquetintildea curta da que colgan flocos dourados que van atados con lazos de tres cores
Sobor dos ombreiros unha panoleta despurundada aacute chaqueta Unha gran faixa vermella enrolada aacute cintura suxeita o pantaloacuten quizais a parte
maacuteis traballosa do traxe Enriba da faixa vai o cinturoacuten do que colgan as chocas As pernas do cigarroacuten van cubertas con medias brancas e ligas
Zapatos mouros e un mallo na man completan o atuendo deste personaxe tiacutepico do entroido de Veriacuten
Peliqueiro
Chaacutemase peliqueiro (ou piliqueiro) a maacutescara caracteriacutestica do entroido de Laza
Descricioacuten da maacutescara
A maacutescara vai coa cabeza cuberta con carauta de madeira pintada de cores rechamantes que se prolonga nunha especie de mitra de metal cun motivo zodaacuterico (leoacuten lobo boi) Detraacutes leva unha pelica de can noutro tempo de gato monteacutes raposo ou lobo Desta pelica venlle o nome de peliqueiro que se lle daacute en Laza
O traxe estaacute composto por unha camisola branca gravata e unha chaquetintildea curta da que colgan flocos dourados que van atados con lazos de tres cores Sobor dos ombreiros vai un pano despurundado aacute chaqueta
Unha gran faixa vermella envolta aacute cintura suxeita o pantaloacuten quizais a parte maacuteis traballosa do traxe Enriba da faixa vai o cinturoacuten do que colgan as chocas As pernas do cigarroacuten van cubertas con medias brancas e ligas Zapatos mouros e un mallo na man completan o atuendo deste personaxe tiacutepico do entroido de Laza
Orixe
O entroido de Laza situacutease entre os dez maacuteis antigos do mundo e existen diversas teoriacuteas sobre a orixe do entroido desta localidade ourensaacute
1- Alguacutens etnoacutegrafos relacioacutenano coa maacutescara chamada Morena que eacute outro dos elementos do Entroido lazano e que consiste nunha cabeza de vaca feita de madeira simulando un animal bovino que roma contra as mulleres coa maacutescara que saiacutea en Roma nas Kalendas de marzo Contra ela escribiu San Paciacuteano no seacuteculo IV o libro ldquoCervus ou Kerbosrdquo e foi vituperada por San Eloi nun sermoacuten do seacuteculo VII Di Xesuacutes Taboada que se pode vencellar con pinturas prehistoacutericas que supoacutentildeense cerimoniais teriolaacutetricos maacutescaras hiacutebridas como o feiticeiro da Cova dos ldquoTrois Freresrdquo
2- Outros autores fixan a orixe do Entroido nas Saturnais que se celebran na Roma antiga nas que os sentildeores se vestiacutean coa roupa dos escravos e estes pola contra gozaban de liberdade Tameacuten se ten atopado relacioacuten co deus grego Dioniso deus dos
praceres e que coa chegada do cristianismo perdeu a suacutea condicioacuten simboacutelica e maacutexica
3- Outros autores atoacutepanlle relacioacuten cos celtas debido entre outras cousas a que antigamente os debuxos das caretas dos peliqueiros estaban relacionados co sol coa luacutea e coas estrelas Aiacutenda hoxe se pode ver algunha con estas caracteriacutesticas De feito antes o logotipo do concello de Laza era unha careta de peliqueiro cos debuxos do sol da luacutea e das estrelas Por iso e segundo alguacutens autores esta simboloxiacutea poderiacutea ser anterior oacutes romanos atopaacutendolle unha procedencia celta pois os castrexos adoraban as forzas da natureza ou talvez anterior aiacutenda que cronoloxicamente maacuteis tarde se romanizara Isto ten certo sentido pois segundo Pauacutel Yacostal na suacutea obra Early Celtic art fala do Cheshire Stail coma unha das fases da arte celta Chaacutemalle asiacute polo achado dunhas maacutescaras que lembran oacute sorriso burloacuten ideacutentico oacute do gato de Cheshire un dos personaxes que aparece no conto de Alicia no paiacutes das marabillas A careta do peliqueiro tameacuten posuacutee o sorriso burloacuten ideacutentico oacute do gato de Cheshire
4- Segundo outros autores a orixe do entroido estaacute nas Lupercais romanas que se celebraban 14 diacuteas antes das calendas de marzo Conta a lenda que atopaacutendose Roacutemulo no monte do capitolio cerca da cova Lunaria onde lle dera leite unha loba decatouse de que se lle perdera o gando que estaba pacendo Desesperado pediulle axuda oacute deus fauno Luperco protector das reses e da fertilidade Despois de ofrecerlle un sacrificio o deus ordenoulle correr espido na suacutea procura polo monte abaixo Asiacute Roacutemulo deu con el e coa soa axuda dun pequeno laacutetego de coiro voltou a reunir o gando suficiente para continuar fundando o primeiro imperio de occidente Esta eacute a orixe das festas Lupercais que co paso dos seacuteculos converteacuteronse nunha grandiacutesima celebracioacuten orxiaacutestica na que participaba todo o pobo o 15 de febreiro O folioacuten principiaba cando os mozos baixaban correndo do Capitolio batendo na xente cunha badana As similitudes entre os mozos romanos e os peliqueiros laacutezanos eacute clara sobre todo tendo en conta a forte romanizacioacuten que afectou aacute Gallaecia Os peliqueiros conservan a pelica que antes era de gato e agora eacute sinteacutetica para cubrirse A suacuteas maacutescaras dende tempos inmemoriais que se remontan aacute dominacioacuten romana estaacuten vencelladas oacutes animais toteacutemicos que coinciden cos sacrificados nas festas das Lupercais os caacutenidos (lobo raposa ou can) e os caacutepridos (cabraantildeo ou carneiro)
Poreacuten Xoseacute Ramoacuten Marintildeo Ferro profesor de Antropoloxiacutea social da Universidade de Santiago descarta a pretendida orixe pagana do Entroido considerando que esta festa ten as suacuteas raiacuteces no cristianismo e que se trata dunha creacioacuten puramente medieval Afirma que os curas identifican carnalidade e sexualidade co mundo pagaacuten pero en realidade eacute de creacioacuten medieval pois todos os disfraces tentildeen claramente un significado dentro da cultura medieval (Actualmente en Laza alguacutens homes tameacuten andan espidos pola praza da Picota os diacuteas de Entroido)
5- Existe tameacuten outra opinioacuten moi estendida de que a figura principal do Entroido de Laza ldquoo peliqueirordquo nace cos recadadores de contribucioacutens do Condado de Monterrei (seacuteculo XV) Esta teoriacutea non ten fundamento ninguacuten e asiacute o aseguran Rafael Somoza no seu libro El carnaval de Laza di Como se explicariacutea que o Entroido nacera co Condado de Monterrei coa cantidade de coincidencias na indumentaria que seriacutean unha
repeticioacuten nada menos que da empregada non xa polos gregos e romanos senoacuten polos celtas hai maacuteis de vinte seacuteculos no tempo
Luiacutes Cougil tameacuten contradiacute esta teoriacutea asegurando que o laacutetigo para fustigar ritualmente a representacioacuten de animais toteacutemicos na maacutescara e o revestimento de pel tentildeen unha orixe bastante anterior aacute eacutepoca medieval e estaacute estreitamente ligado este personaxe cos demais elementos que conforman o Entroido lazano en canto as suacuteas posibles orixes
Con todo isto cabe pensar que a orixe do Entroido peacuterdese na noite dos tempos constituiacutendo unha festa na que os ritos e manifestacioacutens de orixe arcaica se misturan na eacutepoca romana con outros de tipo social que perviven ata a Idade Media durante a que se lles infire un sentido cristiaacuten e asiacute queda formando parte do ciclo lituacuterxico cristiaacuten como ldquocarnestolendasldquo ou despido honroso das carnes ante o comezo da coresma De toacutedolos xeitos e copiando ao escritor Caro Baroja a esencia ou a orixe do Entroido non eacute o elemento maacuteis importante para comprendelo senoacuten o estudo das caracteriacutesticas propias dos seus elementos asiacute como a suacutea supervivencia a traveacutes dos avatares da historia
Merdeiro
O merdeiro eacute un personaxe do entroido vigueacutes de caracter popular que remitiu nos anos 20 do seacuteculo XX por medio de ordenanzas municipais que sen mentalos atacaban a suacutea figura
Vestirse no entroido de merdeiro era un costume tiacutepico entre os marintildeeiros da ribeira viguesa O seu obxectivo era incordiar aacute xente na eacutepoca do entroido restregando indiscriminadamente aacutes suacuteas viacutetimas con restos de peixes apodrecidos O motivo da creacioacuten desta figura foi a xenreira existente entre marintildeeiros e labregos A vestimenta era aacute imitacioacuten dos escabicheiros (persoas do rural que colliacutean os escabiches e baleiraban os pozos negros da cidade para abonar as suacuteas veigas) esaxerando os elementos do traxe e apeiros maacuteis significativos o pucho os siacutembolos e o farol
O merdeiro na tradicioacuten escrita
A suacutea existencia queda reflectida na prensa de finais do seacuteculo XIX e comezos do XX e tameacuten por estudosos do folklore coma Vicente Risco ou Xaquiacuten Lorenzo No entroido de 2006 procurouse sentar a base teoacuterica dun proxecto de recuperacioacuten desta figura coa publicacioacuten dun libro sobre a suacutea figura e coa primeira saiacuteda aacute ruacutea dun grupo de merdeiros despois de maacuteis de 80 anos
Hai xa varios anos que a asociacioacuten cultural A Revolta decidiu recuperar pola suacutea conta a figura do merdeiro a orixe deste personaxe hai que situalo no casco vello da cidade oliacutevica Os marintildeeiros crearon ao merdeiro para ridiculizar os agricultores especialmente aos escabicheiros Estes acudiacutean frecuentemente dende as parroquias rurais ao porto pesqueiro do Berbeacutes para recoller o peixe putrefacto co que aboaban
os seus campos Este mesmo obxectivo faciacutea que fosen os encargados de baleirar os pozos negros da cidade
O enfrontamento entre os dous estilos de vida e a escatoloacutexica funcioacuten que realizaban os escabicheiros levou os marintildeeiros a ridiculizar os seus paisanos durante os diacuteas do carnaval O merdeiro eacute un personaxe violento e mal encarado Corre berra con aacutenimo de asustar e orixinalmente lanzaba peixe podre aacute xente coa que se cruzaba pola ruacutea Vai armado cunha vara e adornado con vexetais como verduras cebolas etceacutetera Os traxes foron confeccionados a partir dos estudos realizado a comezos de seacuteculo por Vicente Risco e Xaquiacuten Lorenzo Xocas Na zona antiga di Xerardo Fernaacutendez Santomeacute que as violentas andanzas do merdeiro provocaron que desaparecese progresivamente a comezos do seacuteculo pasado Non obstante eacute unha dos poucos exemplos que conserva o carnaval galego dunha maacutescara urbana xa que as grandes estrelas desta carnal eacutepoca adoitan situarse nas poboacioacutens rurais Dende o seu resurximento o merdeiro circunscribiu o seu aacutembito de actuacioacuten aacutes ruacuteas da zona antiga da cidade de Vigo Nesta ocasioacuten a zona de actuacioacuten seraacute a mesma e estaacute previsto que os grupos de merdeiros saia en diferentes momentos de mantildeaacute domingo e do proacuteximo martes
maacutescaras coloristas que cobren a cara realizadas moitas delas en madeira e que tentildeen como misioacuten meter medo asustar bater nos vecintildeos ou escorrentalos Aiacutenda que aacutes veces van en grupo a suacutea presenza eacute habitualmente individual Entre elas estaacuten os cigarroacutens de Veriacuten os peliqueiros de Laza os felos de Maceda os boteiros de Vilarintildeo de Conso de Manzaneda e de Viana do Bolo os irrios de Castro Caldelas as charruacuteas de Allariz as pantallas de Xinzo os vergalleiros de Sarreaus os murrieiros da Teixeira os troteiros de Bande os vellarroacutens de Rioacutes etc
As maacutescaras da zona atlaacutentica nunha zona non continua que vai dende Cangas e Vilaboa ao sur ata as comarcas do Deza e o val do Ulla Son traxes tameacuten coloristas pero que frecuentemente deixan o rostro descuberto Neles o traballo individual de elaboracioacuten do vestido eacute importante pero maacuteis o eacute a performance que adoita ser colectiva Eacute o caso dos xenerais de Deza e de Ulla as damas e galaacutens de Cangas e Vilaboa e as madamitas e madamitos do antroido de Cotobade
Tameacuten existen outros costumes
Mecos bonitos e mecos feos de Froxaacutes das Vintildeas
Volantes da Ribeira do Mintildeo (Parroquias de Santiago de Arriba San Pedro Camporramiro e Nogueira)
O Oso de Salcedo en Salcedo (A Pobra do Brolloacuten)
O merdeiro en Vigo O Os felos en Maceda Boteiro Vilarintildeo de Conso
Cigarroacuten
Chaacutemase cigarroacuten a maacutescara caracteriacutestica do entroido de Veriacuten
Caracteriacutesticas
A maacutescara vai coa cabeza cuberta con carauta de madeira pintada de cores rechamantes que se prolonga nunha especie de mitra de metal cun motivo zodaacuterico (leoacuten lobo boi) Detraacutes leva unha pelica de can noutro tempo de gato monteacutes raposo ou lobo Desta pelica venlle o nome de peliqueiro que se lle daacute en Laza
O traxe estaacute composto por
Unha camisola branca gravata e unha chaquetintildea curta da que colgan flocos dourados que van atados con lazos de tres cores
Sobor dos ombreiros unha panoleta despurundada aacute chaqueta Unha gran faixa vermella enrolada aacute cintura suxeita o pantaloacuten quizais a parte
maacuteis traballosa do traxe Enriba da faixa vai o cinturoacuten do que colgan as chocas As pernas do cigarroacuten van cubertas con medias brancas e ligas
Zapatos mouros e un mallo na man completan o atuendo deste personaxe tiacutepico do entroido de Veriacuten
Peliqueiro
Chaacutemase peliqueiro (ou piliqueiro) a maacutescara caracteriacutestica do entroido de Laza
Descricioacuten da maacutescara
A maacutescara vai coa cabeza cuberta con carauta de madeira pintada de cores rechamantes que se prolonga nunha especie de mitra de metal cun motivo zodaacuterico (leoacuten lobo boi) Detraacutes leva unha pelica de can noutro tempo de gato monteacutes raposo ou lobo Desta pelica venlle o nome de peliqueiro que se lle daacute en Laza
O traxe estaacute composto por unha camisola branca gravata e unha chaquetintildea curta da que colgan flocos dourados que van atados con lazos de tres cores Sobor dos ombreiros vai un pano despurundado aacute chaqueta
Unha gran faixa vermella envolta aacute cintura suxeita o pantaloacuten quizais a parte maacuteis traballosa do traxe Enriba da faixa vai o cinturoacuten do que colgan as chocas As pernas do cigarroacuten van cubertas con medias brancas e ligas Zapatos mouros e un mallo na man completan o atuendo deste personaxe tiacutepico do entroido de Laza
Orixe
O entroido de Laza situacutease entre os dez maacuteis antigos do mundo e existen diversas teoriacuteas sobre a orixe do entroido desta localidade ourensaacute
1- Alguacutens etnoacutegrafos relacioacutenano coa maacutescara chamada Morena que eacute outro dos elementos do Entroido lazano e que consiste nunha cabeza de vaca feita de madeira simulando un animal bovino que roma contra as mulleres coa maacutescara que saiacutea en Roma nas Kalendas de marzo Contra ela escribiu San Paciacuteano no seacuteculo IV o libro ldquoCervus ou Kerbosrdquo e foi vituperada por San Eloi nun sermoacuten do seacuteculo VII Di Xesuacutes Taboada que se pode vencellar con pinturas prehistoacutericas que supoacutentildeense cerimoniais teriolaacutetricos maacutescaras hiacutebridas como o feiticeiro da Cova dos ldquoTrois Freresrdquo
2- Outros autores fixan a orixe do Entroido nas Saturnais que se celebran na Roma antiga nas que os sentildeores se vestiacutean coa roupa dos escravos e estes pola contra gozaban de liberdade Tameacuten se ten atopado relacioacuten co deus grego Dioniso deus dos
praceres e que coa chegada do cristianismo perdeu a suacutea condicioacuten simboacutelica e maacutexica
3- Outros autores atoacutepanlle relacioacuten cos celtas debido entre outras cousas a que antigamente os debuxos das caretas dos peliqueiros estaban relacionados co sol coa luacutea e coas estrelas Aiacutenda hoxe se pode ver algunha con estas caracteriacutesticas De feito antes o logotipo do concello de Laza era unha careta de peliqueiro cos debuxos do sol da luacutea e das estrelas Por iso e segundo alguacutens autores esta simboloxiacutea poderiacutea ser anterior oacutes romanos atopaacutendolle unha procedencia celta pois os castrexos adoraban as forzas da natureza ou talvez anterior aiacutenda que cronoloxicamente maacuteis tarde se romanizara Isto ten certo sentido pois segundo Pauacutel Yacostal na suacutea obra Early Celtic art fala do Cheshire Stail coma unha das fases da arte celta Chaacutemalle asiacute polo achado dunhas maacutescaras que lembran oacute sorriso burloacuten ideacutentico oacute do gato de Cheshire un dos personaxes que aparece no conto de Alicia no paiacutes das marabillas A careta do peliqueiro tameacuten posuacutee o sorriso burloacuten ideacutentico oacute do gato de Cheshire
4- Segundo outros autores a orixe do entroido estaacute nas Lupercais romanas que se celebraban 14 diacuteas antes das calendas de marzo Conta a lenda que atopaacutendose Roacutemulo no monte do capitolio cerca da cova Lunaria onde lle dera leite unha loba decatouse de que se lle perdera o gando que estaba pacendo Desesperado pediulle axuda oacute deus fauno Luperco protector das reses e da fertilidade Despois de ofrecerlle un sacrificio o deus ordenoulle correr espido na suacutea procura polo monte abaixo Asiacute Roacutemulo deu con el e coa soa axuda dun pequeno laacutetego de coiro voltou a reunir o gando suficiente para continuar fundando o primeiro imperio de occidente Esta eacute a orixe das festas Lupercais que co paso dos seacuteculos converteacuteronse nunha grandiacutesima celebracioacuten orxiaacutestica na que participaba todo o pobo o 15 de febreiro O folioacuten principiaba cando os mozos baixaban correndo do Capitolio batendo na xente cunha badana As similitudes entre os mozos romanos e os peliqueiros laacutezanos eacute clara sobre todo tendo en conta a forte romanizacioacuten que afectou aacute Gallaecia Os peliqueiros conservan a pelica que antes era de gato e agora eacute sinteacutetica para cubrirse A suacuteas maacutescaras dende tempos inmemoriais que se remontan aacute dominacioacuten romana estaacuten vencelladas oacutes animais toteacutemicos que coinciden cos sacrificados nas festas das Lupercais os caacutenidos (lobo raposa ou can) e os caacutepridos (cabraantildeo ou carneiro)
Poreacuten Xoseacute Ramoacuten Marintildeo Ferro profesor de Antropoloxiacutea social da Universidade de Santiago descarta a pretendida orixe pagana do Entroido considerando que esta festa ten as suacuteas raiacuteces no cristianismo e que se trata dunha creacioacuten puramente medieval Afirma que os curas identifican carnalidade e sexualidade co mundo pagaacuten pero en realidade eacute de creacioacuten medieval pois todos os disfraces tentildeen claramente un significado dentro da cultura medieval (Actualmente en Laza alguacutens homes tameacuten andan espidos pola praza da Picota os diacuteas de Entroido)
5- Existe tameacuten outra opinioacuten moi estendida de que a figura principal do Entroido de Laza ldquoo peliqueirordquo nace cos recadadores de contribucioacutens do Condado de Monterrei (seacuteculo XV) Esta teoriacutea non ten fundamento ninguacuten e asiacute o aseguran Rafael Somoza no seu libro El carnaval de Laza di Como se explicariacutea que o Entroido nacera co Condado de Monterrei coa cantidade de coincidencias na indumentaria que seriacutean unha
repeticioacuten nada menos que da empregada non xa polos gregos e romanos senoacuten polos celtas hai maacuteis de vinte seacuteculos no tempo
Luiacutes Cougil tameacuten contradiacute esta teoriacutea asegurando que o laacutetigo para fustigar ritualmente a representacioacuten de animais toteacutemicos na maacutescara e o revestimento de pel tentildeen unha orixe bastante anterior aacute eacutepoca medieval e estaacute estreitamente ligado este personaxe cos demais elementos que conforman o Entroido lazano en canto as suacuteas posibles orixes
Con todo isto cabe pensar que a orixe do Entroido peacuterdese na noite dos tempos constituiacutendo unha festa na que os ritos e manifestacioacutens de orixe arcaica se misturan na eacutepoca romana con outros de tipo social que perviven ata a Idade Media durante a que se lles infire un sentido cristiaacuten e asiacute queda formando parte do ciclo lituacuterxico cristiaacuten como ldquocarnestolendasldquo ou despido honroso das carnes ante o comezo da coresma De toacutedolos xeitos e copiando ao escritor Caro Baroja a esencia ou a orixe do Entroido non eacute o elemento maacuteis importante para comprendelo senoacuten o estudo das caracteriacutesticas propias dos seus elementos asiacute como a suacutea supervivencia a traveacutes dos avatares da historia
Merdeiro
O merdeiro eacute un personaxe do entroido vigueacutes de caracter popular que remitiu nos anos 20 do seacuteculo XX por medio de ordenanzas municipais que sen mentalos atacaban a suacutea figura
Vestirse no entroido de merdeiro era un costume tiacutepico entre os marintildeeiros da ribeira viguesa O seu obxectivo era incordiar aacute xente na eacutepoca do entroido restregando indiscriminadamente aacutes suacuteas viacutetimas con restos de peixes apodrecidos O motivo da creacioacuten desta figura foi a xenreira existente entre marintildeeiros e labregos A vestimenta era aacute imitacioacuten dos escabicheiros (persoas do rural que colliacutean os escabiches e baleiraban os pozos negros da cidade para abonar as suacuteas veigas) esaxerando os elementos do traxe e apeiros maacuteis significativos o pucho os siacutembolos e o farol
O merdeiro na tradicioacuten escrita
A suacutea existencia queda reflectida na prensa de finais do seacuteculo XIX e comezos do XX e tameacuten por estudosos do folklore coma Vicente Risco ou Xaquiacuten Lorenzo No entroido de 2006 procurouse sentar a base teoacuterica dun proxecto de recuperacioacuten desta figura coa publicacioacuten dun libro sobre a suacutea figura e coa primeira saiacuteda aacute ruacutea dun grupo de merdeiros despois de maacuteis de 80 anos
Hai xa varios anos que a asociacioacuten cultural A Revolta decidiu recuperar pola suacutea conta a figura do merdeiro a orixe deste personaxe hai que situalo no casco vello da cidade oliacutevica Os marintildeeiros crearon ao merdeiro para ridiculizar os agricultores especialmente aos escabicheiros Estes acudiacutean frecuentemente dende as parroquias rurais ao porto pesqueiro do Berbeacutes para recoller o peixe putrefacto co que aboaban
os seus campos Este mesmo obxectivo faciacutea que fosen os encargados de baleirar os pozos negros da cidade
O enfrontamento entre os dous estilos de vida e a escatoloacutexica funcioacuten que realizaban os escabicheiros levou os marintildeeiros a ridiculizar os seus paisanos durante os diacuteas do carnaval O merdeiro eacute un personaxe violento e mal encarado Corre berra con aacutenimo de asustar e orixinalmente lanzaba peixe podre aacute xente coa que se cruzaba pola ruacutea Vai armado cunha vara e adornado con vexetais como verduras cebolas etceacutetera Os traxes foron confeccionados a partir dos estudos realizado a comezos de seacuteculo por Vicente Risco e Xaquiacuten Lorenzo Xocas Na zona antiga di Xerardo Fernaacutendez Santomeacute que as violentas andanzas do merdeiro provocaron que desaparecese progresivamente a comezos do seacuteculo pasado Non obstante eacute unha dos poucos exemplos que conserva o carnaval galego dunha maacutescara urbana xa que as grandes estrelas desta carnal eacutepoca adoitan situarse nas poboacioacutens rurais Dende o seu resurximento o merdeiro circunscribiu o seu aacutembito de actuacioacuten aacutes ruacuteas da zona antiga da cidade de Vigo Nesta ocasioacuten a zona de actuacioacuten seraacute a mesma e estaacute previsto que os grupos de merdeiros saia en diferentes momentos de mantildeaacute domingo e do proacuteximo martes
Unha camisola branca gravata e unha chaquetintildea curta da que colgan flocos dourados que van atados con lazos de tres cores
Sobor dos ombreiros unha panoleta despurundada aacute chaqueta Unha gran faixa vermella enrolada aacute cintura suxeita o pantaloacuten quizais a parte
maacuteis traballosa do traxe Enriba da faixa vai o cinturoacuten do que colgan as chocas As pernas do cigarroacuten van cubertas con medias brancas e ligas
Zapatos mouros e un mallo na man completan o atuendo deste personaxe tiacutepico do entroido de Veriacuten
Peliqueiro
Chaacutemase peliqueiro (ou piliqueiro) a maacutescara caracteriacutestica do entroido de Laza
Descricioacuten da maacutescara
A maacutescara vai coa cabeza cuberta con carauta de madeira pintada de cores rechamantes que se prolonga nunha especie de mitra de metal cun motivo zodaacuterico (leoacuten lobo boi) Detraacutes leva unha pelica de can noutro tempo de gato monteacutes raposo ou lobo Desta pelica venlle o nome de peliqueiro que se lle daacute en Laza
O traxe estaacute composto por unha camisola branca gravata e unha chaquetintildea curta da que colgan flocos dourados que van atados con lazos de tres cores Sobor dos ombreiros vai un pano despurundado aacute chaqueta
Unha gran faixa vermella envolta aacute cintura suxeita o pantaloacuten quizais a parte maacuteis traballosa do traxe Enriba da faixa vai o cinturoacuten do que colgan as chocas As pernas do cigarroacuten van cubertas con medias brancas e ligas Zapatos mouros e un mallo na man completan o atuendo deste personaxe tiacutepico do entroido de Laza
Orixe
O entroido de Laza situacutease entre os dez maacuteis antigos do mundo e existen diversas teoriacuteas sobre a orixe do entroido desta localidade ourensaacute
1- Alguacutens etnoacutegrafos relacioacutenano coa maacutescara chamada Morena que eacute outro dos elementos do Entroido lazano e que consiste nunha cabeza de vaca feita de madeira simulando un animal bovino que roma contra as mulleres coa maacutescara que saiacutea en Roma nas Kalendas de marzo Contra ela escribiu San Paciacuteano no seacuteculo IV o libro ldquoCervus ou Kerbosrdquo e foi vituperada por San Eloi nun sermoacuten do seacuteculo VII Di Xesuacutes Taboada que se pode vencellar con pinturas prehistoacutericas que supoacutentildeense cerimoniais teriolaacutetricos maacutescaras hiacutebridas como o feiticeiro da Cova dos ldquoTrois Freresrdquo
2- Outros autores fixan a orixe do Entroido nas Saturnais que se celebran na Roma antiga nas que os sentildeores se vestiacutean coa roupa dos escravos e estes pola contra gozaban de liberdade Tameacuten se ten atopado relacioacuten co deus grego Dioniso deus dos
praceres e que coa chegada do cristianismo perdeu a suacutea condicioacuten simboacutelica e maacutexica
3- Outros autores atoacutepanlle relacioacuten cos celtas debido entre outras cousas a que antigamente os debuxos das caretas dos peliqueiros estaban relacionados co sol coa luacutea e coas estrelas Aiacutenda hoxe se pode ver algunha con estas caracteriacutesticas De feito antes o logotipo do concello de Laza era unha careta de peliqueiro cos debuxos do sol da luacutea e das estrelas Por iso e segundo alguacutens autores esta simboloxiacutea poderiacutea ser anterior oacutes romanos atopaacutendolle unha procedencia celta pois os castrexos adoraban as forzas da natureza ou talvez anterior aiacutenda que cronoloxicamente maacuteis tarde se romanizara Isto ten certo sentido pois segundo Pauacutel Yacostal na suacutea obra Early Celtic art fala do Cheshire Stail coma unha das fases da arte celta Chaacutemalle asiacute polo achado dunhas maacutescaras que lembran oacute sorriso burloacuten ideacutentico oacute do gato de Cheshire un dos personaxes que aparece no conto de Alicia no paiacutes das marabillas A careta do peliqueiro tameacuten posuacutee o sorriso burloacuten ideacutentico oacute do gato de Cheshire
4- Segundo outros autores a orixe do entroido estaacute nas Lupercais romanas que se celebraban 14 diacuteas antes das calendas de marzo Conta a lenda que atopaacutendose Roacutemulo no monte do capitolio cerca da cova Lunaria onde lle dera leite unha loba decatouse de que se lle perdera o gando que estaba pacendo Desesperado pediulle axuda oacute deus fauno Luperco protector das reses e da fertilidade Despois de ofrecerlle un sacrificio o deus ordenoulle correr espido na suacutea procura polo monte abaixo Asiacute Roacutemulo deu con el e coa soa axuda dun pequeno laacutetego de coiro voltou a reunir o gando suficiente para continuar fundando o primeiro imperio de occidente Esta eacute a orixe das festas Lupercais que co paso dos seacuteculos converteacuteronse nunha grandiacutesima celebracioacuten orxiaacutestica na que participaba todo o pobo o 15 de febreiro O folioacuten principiaba cando os mozos baixaban correndo do Capitolio batendo na xente cunha badana As similitudes entre os mozos romanos e os peliqueiros laacutezanos eacute clara sobre todo tendo en conta a forte romanizacioacuten que afectou aacute Gallaecia Os peliqueiros conservan a pelica que antes era de gato e agora eacute sinteacutetica para cubrirse A suacuteas maacutescaras dende tempos inmemoriais que se remontan aacute dominacioacuten romana estaacuten vencelladas oacutes animais toteacutemicos que coinciden cos sacrificados nas festas das Lupercais os caacutenidos (lobo raposa ou can) e os caacutepridos (cabraantildeo ou carneiro)
Poreacuten Xoseacute Ramoacuten Marintildeo Ferro profesor de Antropoloxiacutea social da Universidade de Santiago descarta a pretendida orixe pagana do Entroido considerando que esta festa ten as suacuteas raiacuteces no cristianismo e que se trata dunha creacioacuten puramente medieval Afirma que os curas identifican carnalidade e sexualidade co mundo pagaacuten pero en realidade eacute de creacioacuten medieval pois todos os disfraces tentildeen claramente un significado dentro da cultura medieval (Actualmente en Laza alguacutens homes tameacuten andan espidos pola praza da Picota os diacuteas de Entroido)
5- Existe tameacuten outra opinioacuten moi estendida de que a figura principal do Entroido de Laza ldquoo peliqueirordquo nace cos recadadores de contribucioacutens do Condado de Monterrei (seacuteculo XV) Esta teoriacutea non ten fundamento ninguacuten e asiacute o aseguran Rafael Somoza no seu libro El carnaval de Laza di Como se explicariacutea que o Entroido nacera co Condado de Monterrei coa cantidade de coincidencias na indumentaria que seriacutean unha
repeticioacuten nada menos que da empregada non xa polos gregos e romanos senoacuten polos celtas hai maacuteis de vinte seacuteculos no tempo
Luiacutes Cougil tameacuten contradiacute esta teoriacutea asegurando que o laacutetigo para fustigar ritualmente a representacioacuten de animais toteacutemicos na maacutescara e o revestimento de pel tentildeen unha orixe bastante anterior aacute eacutepoca medieval e estaacute estreitamente ligado este personaxe cos demais elementos que conforman o Entroido lazano en canto as suacuteas posibles orixes
Con todo isto cabe pensar que a orixe do Entroido peacuterdese na noite dos tempos constituiacutendo unha festa na que os ritos e manifestacioacutens de orixe arcaica se misturan na eacutepoca romana con outros de tipo social que perviven ata a Idade Media durante a que se lles infire un sentido cristiaacuten e asiacute queda formando parte do ciclo lituacuterxico cristiaacuten como ldquocarnestolendasldquo ou despido honroso das carnes ante o comezo da coresma De toacutedolos xeitos e copiando ao escritor Caro Baroja a esencia ou a orixe do Entroido non eacute o elemento maacuteis importante para comprendelo senoacuten o estudo das caracteriacutesticas propias dos seus elementos asiacute como a suacutea supervivencia a traveacutes dos avatares da historia
Merdeiro
O merdeiro eacute un personaxe do entroido vigueacutes de caracter popular que remitiu nos anos 20 do seacuteculo XX por medio de ordenanzas municipais que sen mentalos atacaban a suacutea figura
Vestirse no entroido de merdeiro era un costume tiacutepico entre os marintildeeiros da ribeira viguesa O seu obxectivo era incordiar aacute xente na eacutepoca do entroido restregando indiscriminadamente aacutes suacuteas viacutetimas con restos de peixes apodrecidos O motivo da creacioacuten desta figura foi a xenreira existente entre marintildeeiros e labregos A vestimenta era aacute imitacioacuten dos escabicheiros (persoas do rural que colliacutean os escabiches e baleiraban os pozos negros da cidade para abonar as suacuteas veigas) esaxerando os elementos do traxe e apeiros maacuteis significativos o pucho os siacutembolos e o farol
O merdeiro na tradicioacuten escrita
A suacutea existencia queda reflectida na prensa de finais do seacuteculo XIX e comezos do XX e tameacuten por estudosos do folklore coma Vicente Risco ou Xaquiacuten Lorenzo No entroido de 2006 procurouse sentar a base teoacuterica dun proxecto de recuperacioacuten desta figura coa publicacioacuten dun libro sobre a suacutea figura e coa primeira saiacuteda aacute ruacutea dun grupo de merdeiros despois de maacuteis de 80 anos
Hai xa varios anos que a asociacioacuten cultural A Revolta decidiu recuperar pola suacutea conta a figura do merdeiro a orixe deste personaxe hai que situalo no casco vello da cidade oliacutevica Os marintildeeiros crearon ao merdeiro para ridiculizar os agricultores especialmente aos escabicheiros Estes acudiacutean frecuentemente dende as parroquias rurais ao porto pesqueiro do Berbeacutes para recoller o peixe putrefacto co que aboaban
os seus campos Este mesmo obxectivo faciacutea que fosen os encargados de baleirar os pozos negros da cidade
O enfrontamento entre os dous estilos de vida e a escatoloacutexica funcioacuten que realizaban os escabicheiros levou os marintildeeiros a ridiculizar os seus paisanos durante os diacuteas do carnaval O merdeiro eacute un personaxe violento e mal encarado Corre berra con aacutenimo de asustar e orixinalmente lanzaba peixe podre aacute xente coa que se cruzaba pola ruacutea Vai armado cunha vara e adornado con vexetais como verduras cebolas etceacutetera Os traxes foron confeccionados a partir dos estudos realizado a comezos de seacuteculo por Vicente Risco e Xaquiacuten Lorenzo Xocas Na zona antiga di Xerardo Fernaacutendez Santomeacute que as violentas andanzas do merdeiro provocaron que desaparecese progresivamente a comezos do seacuteculo pasado Non obstante eacute unha dos poucos exemplos que conserva o carnaval galego dunha maacutescara urbana xa que as grandes estrelas desta carnal eacutepoca adoitan situarse nas poboacioacutens rurais Dende o seu resurximento o merdeiro circunscribiu o seu aacutembito de actuacioacuten aacutes ruacuteas da zona antiga da cidade de Vigo Nesta ocasioacuten a zona de actuacioacuten seraacute a mesma e estaacute previsto que os grupos de merdeiros saia en diferentes momentos de mantildeaacute domingo e do proacuteximo martes
praceres e que coa chegada do cristianismo perdeu a suacutea condicioacuten simboacutelica e maacutexica
3- Outros autores atoacutepanlle relacioacuten cos celtas debido entre outras cousas a que antigamente os debuxos das caretas dos peliqueiros estaban relacionados co sol coa luacutea e coas estrelas Aiacutenda hoxe se pode ver algunha con estas caracteriacutesticas De feito antes o logotipo do concello de Laza era unha careta de peliqueiro cos debuxos do sol da luacutea e das estrelas Por iso e segundo alguacutens autores esta simboloxiacutea poderiacutea ser anterior oacutes romanos atopaacutendolle unha procedencia celta pois os castrexos adoraban as forzas da natureza ou talvez anterior aiacutenda que cronoloxicamente maacuteis tarde se romanizara Isto ten certo sentido pois segundo Pauacutel Yacostal na suacutea obra Early Celtic art fala do Cheshire Stail coma unha das fases da arte celta Chaacutemalle asiacute polo achado dunhas maacutescaras que lembran oacute sorriso burloacuten ideacutentico oacute do gato de Cheshire un dos personaxes que aparece no conto de Alicia no paiacutes das marabillas A careta do peliqueiro tameacuten posuacutee o sorriso burloacuten ideacutentico oacute do gato de Cheshire
4- Segundo outros autores a orixe do entroido estaacute nas Lupercais romanas que se celebraban 14 diacuteas antes das calendas de marzo Conta a lenda que atopaacutendose Roacutemulo no monte do capitolio cerca da cova Lunaria onde lle dera leite unha loba decatouse de que se lle perdera o gando que estaba pacendo Desesperado pediulle axuda oacute deus fauno Luperco protector das reses e da fertilidade Despois de ofrecerlle un sacrificio o deus ordenoulle correr espido na suacutea procura polo monte abaixo Asiacute Roacutemulo deu con el e coa soa axuda dun pequeno laacutetego de coiro voltou a reunir o gando suficiente para continuar fundando o primeiro imperio de occidente Esta eacute a orixe das festas Lupercais que co paso dos seacuteculos converteacuteronse nunha grandiacutesima celebracioacuten orxiaacutestica na que participaba todo o pobo o 15 de febreiro O folioacuten principiaba cando os mozos baixaban correndo do Capitolio batendo na xente cunha badana As similitudes entre os mozos romanos e os peliqueiros laacutezanos eacute clara sobre todo tendo en conta a forte romanizacioacuten que afectou aacute Gallaecia Os peliqueiros conservan a pelica que antes era de gato e agora eacute sinteacutetica para cubrirse A suacuteas maacutescaras dende tempos inmemoriais que se remontan aacute dominacioacuten romana estaacuten vencelladas oacutes animais toteacutemicos que coinciden cos sacrificados nas festas das Lupercais os caacutenidos (lobo raposa ou can) e os caacutepridos (cabraantildeo ou carneiro)
Poreacuten Xoseacute Ramoacuten Marintildeo Ferro profesor de Antropoloxiacutea social da Universidade de Santiago descarta a pretendida orixe pagana do Entroido considerando que esta festa ten as suacuteas raiacuteces no cristianismo e que se trata dunha creacioacuten puramente medieval Afirma que os curas identifican carnalidade e sexualidade co mundo pagaacuten pero en realidade eacute de creacioacuten medieval pois todos os disfraces tentildeen claramente un significado dentro da cultura medieval (Actualmente en Laza alguacutens homes tameacuten andan espidos pola praza da Picota os diacuteas de Entroido)
5- Existe tameacuten outra opinioacuten moi estendida de que a figura principal do Entroido de Laza ldquoo peliqueirordquo nace cos recadadores de contribucioacutens do Condado de Monterrei (seacuteculo XV) Esta teoriacutea non ten fundamento ninguacuten e asiacute o aseguran Rafael Somoza no seu libro El carnaval de Laza di Como se explicariacutea que o Entroido nacera co Condado de Monterrei coa cantidade de coincidencias na indumentaria que seriacutean unha
repeticioacuten nada menos que da empregada non xa polos gregos e romanos senoacuten polos celtas hai maacuteis de vinte seacuteculos no tempo
Luiacutes Cougil tameacuten contradiacute esta teoriacutea asegurando que o laacutetigo para fustigar ritualmente a representacioacuten de animais toteacutemicos na maacutescara e o revestimento de pel tentildeen unha orixe bastante anterior aacute eacutepoca medieval e estaacute estreitamente ligado este personaxe cos demais elementos que conforman o Entroido lazano en canto as suacuteas posibles orixes
Con todo isto cabe pensar que a orixe do Entroido peacuterdese na noite dos tempos constituiacutendo unha festa na que os ritos e manifestacioacutens de orixe arcaica se misturan na eacutepoca romana con outros de tipo social que perviven ata a Idade Media durante a que se lles infire un sentido cristiaacuten e asiacute queda formando parte do ciclo lituacuterxico cristiaacuten como ldquocarnestolendasldquo ou despido honroso das carnes ante o comezo da coresma De toacutedolos xeitos e copiando ao escritor Caro Baroja a esencia ou a orixe do Entroido non eacute o elemento maacuteis importante para comprendelo senoacuten o estudo das caracteriacutesticas propias dos seus elementos asiacute como a suacutea supervivencia a traveacutes dos avatares da historia
Merdeiro
O merdeiro eacute un personaxe do entroido vigueacutes de caracter popular que remitiu nos anos 20 do seacuteculo XX por medio de ordenanzas municipais que sen mentalos atacaban a suacutea figura
Vestirse no entroido de merdeiro era un costume tiacutepico entre os marintildeeiros da ribeira viguesa O seu obxectivo era incordiar aacute xente na eacutepoca do entroido restregando indiscriminadamente aacutes suacuteas viacutetimas con restos de peixes apodrecidos O motivo da creacioacuten desta figura foi a xenreira existente entre marintildeeiros e labregos A vestimenta era aacute imitacioacuten dos escabicheiros (persoas do rural que colliacutean os escabiches e baleiraban os pozos negros da cidade para abonar as suacuteas veigas) esaxerando os elementos do traxe e apeiros maacuteis significativos o pucho os siacutembolos e o farol
O merdeiro na tradicioacuten escrita
A suacutea existencia queda reflectida na prensa de finais do seacuteculo XIX e comezos do XX e tameacuten por estudosos do folklore coma Vicente Risco ou Xaquiacuten Lorenzo No entroido de 2006 procurouse sentar a base teoacuterica dun proxecto de recuperacioacuten desta figura coa publicacioacuten dun libro sobre a suacutea figura e coa primeira saiacuteda aacute ruacutea dun grupo de merdeiros despois de maacuteis de 80 anos
Hai xa varios anos que a asociacioacuten cultural A Revolta decidiu recuperar pola suacutea conta a figura do merdeiro a orixe deste personaxe hai que situalo no casco vello da cidade oliacutevica Os marintildeeiros crearon ao merdeiro para ridiculizar os agricultores especialmente aos escabicheiros Estes acudiacutean frecuentemente dende as parroquias rurais ao porto pesqueiro do Berbeacutes para recoller o peixe putrefacto co que aboaban
os seus campos Este mesmo obxectivo faciacutea que fosen os encargados de baleirar os pozos negros da cidade
O enfrontamento entre os dous estilos de vida e a escatoloacutexica funcioacuten que realizaban os escabicheiros levou os marintildeeiros a ridiculizar os seus paisanos durante os diacuteas do carnaval O merdeiro eacute un personaxe violento e mal encarado Corre berra con aacutenimo de asustar e orixinalmente lanzaba peixe podre aacute xente coa que se cruzaba pola ruacutea Vai armado cunha vara e adornado con vexetais como verduras cebolas etceacutetera Os traxes foron confeccionados a partir dos estudos realizado a comezos de seacuteculo por Vicente Risco e Xaquiacuten Lorenzo Xocas Na zona antiga di Xerardo Fernaacutendez Santomeacute que as violentas andanzas do merdeiro provocaron que desaparecese progresivamente a comezos do seacuteculo pasado Non obstante eacute unha dos poucos exemplos que conserva o carnaval galego dunha maacutescara urbana xa que as grandes estrelas desta carnal eacutepoca adoitan situarse nas poboacioacutens rurais Dende o seu resurximento o merdeiro circunscribiu o seu aacutembito de actuacioacuten aacutes ruacuteas da zona antiga da cidade de Vigo Nesta ocasioacuten a zona de actuacioacuten seraacute a mesma e estaacute previsto que os grupos de merdeiros saia en diferentes momentos de mantildeaacute domingo e do proacuteximo martes
repeticioacuten nada menos que da empregada non xa polos gregos e romanos senoacuten polos celtas hai maacuteis de vinte seacuteculos no tempo
Luiacutes Cougil tameacuten contradiacute esta teoriacutea asegurando que o laacutetigo para fustigar ritualmente a representacioacuten de animais toteacutemicos na maacutescara e o revestimento de pel tentildeen unha orixe bastante anterior aacute eacutepoca medieval e estaacute estreitamente ligado este personaxe cos demais elementos que conforman o Entroido lazano en canto as suacuteas posibles orixes
Con todo isto cabe pensar que a orixe do Entroido peacuterdese na noite dos tempos constituiacutendo unha festa na que os ritos e manifestacioacutens de orixe arcaica se misturan na eacutepoca romana con outros de tipo social que perviven ata a Idade Media durante a que se lles infire un sentido cristiaacuten e asiacute queda formando parte do ciclo lituacuterxico cristiaacuten como ldquocarnestolendasldquo ou despido honroso das carnes ante o comezo da coresma De toacutedolos xeitos e copiando ao escritor Caro Baroja a esencia ou a orixe do Entroido non eacute o elemento maacuteis importante para comprendelo senoacuten o estudo das caracteriacutesticas propias dos seus elementos asiacute como a suacutea supervivencia a traveacutes dos avatares da historia
Merdeiro
O merdeiro eacute un personaxe do entroido vigueacutes de caracter popular que remitiu nos anos 20 do seacuteculo XX por medio de ordenanzas municipais que sen mentalos atacaban a suacutea figura
Vestirse no entroido de merdeiro era un costume tiacutepico entre os marintildeeiros da ribeira viguesa O seu obxectivo era incordiar aacute xente na eacutepoca do entroido restregando indiscriminadamente aacutes suacuteas viacutetimas con restos de peixes apodrecidos O motivo da creacioacuten desta figura foi a xenreira existente entre marintildeeiros e labregos A vestimenta era aacute imitacioacuten dos escabicheiros (persoas do rural que colliacutean os escabiches e baleiraban os pozos negros da cidade para abonar as suacuteas veigas) esaxerando os elementos do traxe e apeiros maacuteis significativos o pucho os siacutembolos e o farol
O merdeiro na tradicioacuten escrita
A suacutea existencia queda reflectida na prensa de finais do seacuteculo XIX e comezos do XX e tameacuten por estudosos do folklore coma Vicente Risco ou Xaquiacuten Lorenzo No entroido de 2006 procurouse sentar a base teoacuterica dun proxecto de recuperacioacuten desta figura coa publicacioacuten dun libro sobre a suacutea figura e coa primeira saiacuteda aacute ruacutea dun grupo de merdeiros despois de maacuteis de 80 anos
Hai xa varios anos que a asociacioacuten cultural A Revolta decidiu recuperar pola suacutea conta a figura do merdeiro a orixe deste personaxe hai que situalo no casco vello da cidade oliacutevica Os marintildeeiros crearon ao merdeiro para ridiculizar os agricultores especialmente aos escabicheiros Estes acudiacutean frecuentemente dende as parroquias rurais ao porto pesqueiro do Berbeacutes para recoller o peixe putrefacto co que aboaban
os seus campos Este mesmo obxectivo faciacutea que fosen os encargados de baleirar os pozos negros da cidade
O enfrontamento entre os dous estilos de vida e a escatoloacutexica funcioacuten que realizaban os escabicheiros levou os marintildeeiros a ridiculizar os seus paisanos durante os diacuteas do carnaval O merdeiro eacute un personaxe violento e mal encarado Corre berra con aacutenimo de asustar e orixinalmente lanzaba peixe podre aacute xente coa que se cruzaba pola ruacutea Vai armado cunha vara e adornado con vexetais como verduras cebolas etceacutetera Os traxes foron confeccionados a partir dos estudos realizado a comezos de seacuteculo por Vicente Risco e Xaquiacuten Lorenzo Xocas Na zona antiga di Xerardo Fernaacutendez Santomeacute que as violentas andanzas do merdeiro provocaron que desaparecese progresivamente a comezos do seacuteculo pasado Non obstante eacute unha dos poucos exemplos que conserva o carnaval galego dunha maacutescara urbana xa que as grandes estrelas desta carnal eacutepoca adoitan situarse nas poboacioacutens rurais Dende o seu resurximento o merdeiro circunscribiu o seu aacutembito de actuacioacuten aacutes ruacuteas da zona antiga da cidade de Vigo Nesta ocasioacuten a zona de actuacioacuten seraacute a mesma e estaacute previsto que os grupos de merdeiros saia en diferentes momentos de mantildeaacute domingo e do proacuteximo martes
os seus campos Este mesmo obxectivo faciacutea que fosen os encargados de baleirar os pozos negros da cidade
O enfrontamento entre os dous estilos de vida e a escatoloacutexica funcioacuten que realizaban os escabicheiros levou os marintildeeiros a ridiculizar os seus paisanos durante os diacuteas do carnaval O merdeiro eacute un personaxe violento e mal encarado Corre berra con aacutenimo de asustar e orixinalmente lanzaba peixe podre aacute xente coa que se cruzaba pola ruacutea Vai armado cunha vara e adornado con vexetais como verduras cebolas etceacutetera Os traxes foron confeccionados a partir dos estudos realizado a comezos de seacuteculo por Vicente Risco e Xaquiacuten Lorenzo Xocas Na zona antiga di Xerardo Fernaacutendez Santomeacute que as violentas andanzas do merdeiro provocaron que desaparecese progresivamente a comezos do seacuteculo pasado Non obstante eacute unha dos poucos exemplos que conserva o carnaval galego dunha maacutescara urbana xa que as grandes estrelas desta carnal eacutepoca adoitan situarse nas poboacioacutens rurais Dende o seu resurximento o merdeiro circunscribiu o seu aacutembito de actuacioacuten aacutes ruacuteas da zona antiga da cidade de Vigo Nesta ocasioacuten a zona de actuacioacuten seraacute a mesma e estaacute previsto que os grupos de merdeiros saia en diferentes momentos de mantildeaacute domingo e do proacuteximo martes
