OLERKIAK, IRUDIAK ETA MUSIKA BIDEO-KLIPAnagusia.berritzeguneak.net/hizkuntzak/descargas/3htb/3261... · Kantatu nahi dut bizitza usteltzen ez bazait hitza mundua dantzan jarriko nuke

OLERKIAK, IRUDIAK ETA MUSIKA

BIDEO-KLIPA

DBHko 3. maila. Hizkuntzen Trataera Bateraturako materialak

Euskal Hizkuntza eta Literatura. Olerkiak, irudiak eta musika. Bideo-klipa

DBHko 3. maila. Hizkuntzen Trataera Bateraturako materialak 2

HIZKUNTZEN TRATAERA BATERATUEN PROGRAMA PROGRAMA DE TRATAMIENTO INTEGRADO DE LAS LENGUAS DBHko 3. mailarako materialak / Materiales para 3º de E.S.O. PROIEKTUA / PROYECTO: Bertsoz bertso.

UNITATEAK: UNIDADES:

Olerkiak, irudiak eta musika. Bideo-klipa. Verso a verso. Poemario colectivo.

ZUZENDARITZA ETA KOORDINAZIOA: DIRECCIÓN Y COORDINACIÓN:

Teresa Ruiz

SORTZAILEA: AUTORA:

Itxaso Bernaola

KOLABORATZAILEAK: COLABORADORES:

Mª Inmaculada Marcos, Maribi Apraiz, Rakel Arrizabalaga, Itxaropena Zaballa eta Hizkuntza eta Gizarte esparruko Bigarren Hezkuntzako Aholkulariak.

Berritzegune Nagusia (Bilbao) Eusko Jaurlaritza. Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saila. Gobierno Vasco. Departamento de Educación, Universidades e Investigación. MATERIAL HONEN JABETZA EUSKO JAURLARITZARENA DA MATERIAL PROPIEDAD DEL GOBIERNO VASCO

2009ko ekaina Junio de 2009



Gaur egungo gizartean ezer egin baino lehen honelako galderak egiten dizkiogu gure buruari: Zertarako balio du honek? Zenbat kostatuko zait hori egitea? Zer etekin aterako diot nik honi? Hau da, egiten dugun guztiak erabilgarria izan behar du, hala edo hola.

Baina badaude gauza ederrak, magikoak, doan eskuratu daitezkeenak, eta, beharbada, eguneroko bizian ezinbestekoak ez direnak. Horien artean, poesia dugu. Batzuetan, gozatzea eta entretenitzea besterik gabe beharrezkoak dira, dudarik ez…

Horrela, olerkiek pertsonen kezkak erakusten dizkigute. Poeten begietatik eta sentimenduetatik sortuak dira, eta ez dakigu irakurle bakoitzari zer sortarazten dioten. Era berean, inork ere ezin du ziurtatu olerki bat edo poesia liburu oso bat irakurri ondoren sentikorragoak edo pertsona hobeak izango garenik. Hemen segurua hauxe da: unitate honetan guztion gustuko poemak aurkezten saiatu garela.

Garai desberdinetako olerkiak landuko ditugu, zenbait gairen gaineko poemak ozen zein isilean irakurriz, buruz ikasiz, eta, azkenik, gu geu poeta bihurtuz. Konturatuko zarete munduan, mende eta garai desberdinetan pertsonen kezkak eta sentimenduak ez direla aldatu; izan ere, Euskal Herriko olerkariek zein atzerrikoek sentimendu eta kezka berberak izan dituzte lehen eta beti.

Azken urteotan euskal poemagintzak eta teknologiak bat egin dute askotan. Horregatik, unitate honen azken emaitza honako hau izango da: gai bat aukeratu eta poema idatzi ondoren, haren inguruko bideoklipa edo making of-a egin, eta gelakideen aurrean aurkeztea. Hau guztia hiruko taldeetan burutuko duzue.

Gaztelaniako ekoizpena ere bide beretik doa. Garai poetiko baten ezaugarriak kontuan harturik, olerkiak hautatu eta Power Point aurkezpena egingo duzue.



0. jarduera. Motibazioa eta negoziazioa

1. LAN-SEKUENTZIA

GAIAK OLERKIGINTZAN

1. jarduera. Ideia bat darabilt buruan! 2. jarduera. Hitzak, bizitzaren muina. 3. jarduera. Beatus ille, locus amoenus... 4. jarduera. Gero gerokoak.

2. LAN-SEKUENTZIA

MAITASUNA 5. jarduera. Maite zaitut gaur eta beti. 6. jarduera. Goxo goxo kanta egin nazu... 7. jarduera. Maitasunak liluraturik. 8. jarduera. Xirristi-mirristi. 9. jarduera. Ene bizitzaren onena. 10. jarduera. Nere poxpolinari.

3. LAN-SEKUENTZIA

EUSKARA, EUSKAL HERRIA, ABERRIA

11. jarduera. Euskara, jalgi hadi mundura! 12. jarduera. Euskara: hizkuntza bat, mila milioi sentsibilitate. 13. jarduera. Euskal Herrian, euskaraz. 14. jarduera. Altxorraren bila. 15. jarduera. Mendigoxaliarena.

4. LAN-SEKUENTZIA

POESIA SOZIALA

16. jarduera. Ez naiz isilduko. 17. jarduera. Protesta-poesiaren aldarrikapenak. 18. jarduera. Zapalduen olerkia.

5. LAN-SEKUENTZIA

OLERKIAK, MUSIKA ETA IRUDIAK

19. jarduera. Egunerokoak. 20. jarduera. Ni, poeta.

21. jarduera. Hitzak eta musika.

Auto-ebaluazioa



0. jarduera. Motibazioa.

Musika zati batzuk entzungo dituzue. Entzun lasai eta saiatu irudimena aske uzten. Zein kolore datorkizue burura pieza bakoitza entzutean? Zein toki? Zein pertsonaia? Nola sentitu zarete?

Bete ezazue koadroa zuen pentsamendu eta sentipenekin:

MUSIKA

PIEZA KOLOREA NON?

NOR?

NORK? NOLA? ISTORIOTXOA

1

2

3

4

5

Lauzpabost kideko taldeak egin eta pieza bakoitzak zuengan sortarazi duena azaldu taldekideen artean. Musika pieza horrek burura ekarri dizkizuen guztiarekin istoriotxo bat garatu litekeela ikusi duzue. Talde bakoitzean istoriotxo bat aukeratu beste ikaskideen aurrean azaltzeko. Konturatuko

zarete musika berberak sentimendu desberdinak sortzen dituela pertsona bakoitzarengan.

Musika, poesia moduan, gogoetarako leihoa izan daiteke. Sentimenduak azaleratzeko adierazpide paregabea dugu.



Zer da poesia?

“Ez da erraz esaten poesia zer den”, Kirmen Uribe

Kirmen Uribe idazle eta poeta ondarrutarrak zaila dela uste badu ere, gu denon artean poesia zer den zehazten saiatuko gara.

Zuek nola definituko zenukete poesia edo olerkigintza? Hona hemen zenbait jendek esandakoa. Taldeka eztabaidatu ondokoak, eta irakasleak emandakoak. Definizioak aztertu eta txantiloia bete. Denon iritziak entzun eta erantzunak arrazoitu.

La poesía es el sentimiento que le sobra al corazón y te sale por la mano.

Carmen Conde (1907-1996)

Poesia komunikatzeko era bat izateaz gain, lan pertsonal bat da, bakarkako lana eta gehienetan gure buruarekiko bakarrizketa baten emaitza ere izaten dela esatera ausartzen naiz.

Iraia Urkiaren bloga

Poetry is a mirror

which makes beautiful

that which is distorted.

Shelley (1792-1822)

Poesia musika da eta izaditik ateratzen ditu soinuak.

Juan Kruz Igerabide (Aduna 1956)

Poetry is truth in its Sunday clothes.

Joseph Roux (1834-86)

Hizkuntzea poemen pintzela da, eta berbak koloreak

Gotzon Barandiaran



ZER DA POESIA?

Izenak

Zer diote definizio hauek olerkien egitura eta esanahiaren inguruan?

EGITURA ESANAHIA

Eta orain, ausartuko zinatekete “Zer da poesia?” galderari erantzun bat ematen?



Poemak biltzen dituen unitate honetan sentimenduak azaleratuko dituzue; poema batek lortzen ez badu, beste batek hunkituko zaituzte. Olerkietan sinbologia eta irudi literarioak aztertzeaz gain, topiko literario batzuk ere ikusiko dituzue. Gaztelaniako unitatean literatura-mugimenduak izan badira abiapuntu, euskarazko unitate honetan gaur eta beti landu diren gaiak izango dituzue oinarri.

Bestalde, unitatean zehar landuko duzuena baliagarria izango zaizue bideo-klipa eta making of-a egiteko. Gaia aukeratu beharko duzue, olerkia sortu, musika aukeratu, grabatu eta azkenik guztion aurrean erakutsi. Hau guztia making of edo bideo-kliparen kronika batekin osatu beharko duzue. Bertan, nola egin duzuen, eta zergatik aukeratu duzuen hau edo bestea azalduko duzue, ahoz eta idatziz.

Aste batzuk pasatuko dituzue olerkigintzan murgilduta. Goza ezazue ahalik eta gehien, batek daki, agian, bihar-etzi zuek ere poeta bihurtuko zarete.

POESIA edo OLERKIGINTZA

Poesia edo olerkigintza literaturaren agerpen berezia da. Literatura jarduera honetan dabiltzanak olerkariak edo poetak dira. Olerkaritzaren ezaugarriak honako hauek dira:

� Egileak bere buruari eta inguruan duen munduari begiratzean sentitzen dituen sentimenduak eta zirrarak adierazten ditu era subjektiboan.

� Alderdi estetikoak garrantzi handia du. Horregatik, poemak sinbolismo eta irudi literarioz hornituta daude.

� Olerkiek, sarritan, lege batzuk izaten dituzte, hots, hitz errepikapenak, neurria eta errimak… erabiltzen ditugunak erritmo berezia lortzeko. http://eu.wikipedia.org/wiki/Olerkigintza



Komenigarri izango zaizue, azken ekoizpenerako bete behar izango duzuen prozesua argi izatea. Horretarako, hiruko taldeak egin eta aztertu ondoko txantiloia. Ezer falta bada, gehitu eta soberan zeozer ikusten baduzue, planteatu ikaskideei.

Zer ikasiko dugu? Nolako jarduerak

egingo ditugu?

Nola ebaluatuko dugu

lana?

� Poesiaren ezaugarriak

� Gai unibertsalak euskal olerkigintzan

� Poemak ulertzeko baliabideak

� Olerkiak ekoizteko prozedura

� Ozen irakurtzeko baliabideak

� Lanaren kronika idazten

� Bideo-klipa taldeka sortzen eta aurkezten

� Poemak (idatziak eta ahozkoak) aztertu eta fitxak bete

� Galdera zehatzak erantzun

� Arrazoitutako azalpenak eman ikaskideei

� Ekoizpenak berrikusi eta zuzendu

� Ikaskideen ekoizpenak aztertu

� Taldeka eztabaidatu, ados jartzeko

� …

PROZEDURAK � Auto-ebaluazioaren bidez

� Ikaskideen ebaluazioaren bidez

� Aurkeztutako lantxoen bidez

� Probatxoen bidez � Koadernoak zuzenduz � Azken ekoizpenaren bidez

� … JARRERAK � Parte-hartze aktiboaren bidez

� Talde-lanetan kideak errespetatuz

� …



Poetek olerkietan jorratzen dituzten hiru GAI? Eta minutu batean gainera! EZINEZKOA da hori!

� …

� …

� …

1. LAN-SEKUENTZIA

GAIAK OLERKIGINTZAN

1. jarduera. Ideia bat darabilt buruan!

Jarduera honetan olerkietan irakurtzen diren gaiak ekarriko dituzue burura.

Zuek ere, olerkarien antzera, zeuen buruari eta inguruan duzuen munduari begiratzen diozue. Zer sentimendu sortzen zaizkizue eguneroko bizitzan? Zerk kezkatzen zaituzte? Idatz itzazue ondoko taulan.

Sentimenduak Kezkak

Zuek aipatutako sentimendu eta kezken artean, zeintzuk dira olerki baten gaia izan daitezkeenak?

Idatz itzazue hiru orritxoan.



Seguruenik, ikaskide bakoitzak hiru gai baino gehiago idatzi ditu. Horietako gai batzuk denon ahotan ibili dira, beste hainbat, aldiz, zuek bakarrik pentsatu dituzue. Guztira baietz izan hamabost gai desberdin!

Euskal olerkari edo poetek ere hamaika gairen gainean idatzi dituzte olerkiak eta abestiak. Jakina, ezin izango dituzue den-denak ikusi eta ikasi. Ikastunitate honetan zehar euskal olerkigintzaren gaietara hurbilduko zarete; sekuentzia bakoitza beren-beregi aukeratutako gai baten ingurukoa baita. Gaiak, besteak beste, HIZKUNTZA (euskara), ABERRIA, MAITASUNA, HERRIA vs HIRIA, eta ERREALITATE SOZIALA dira.

2. jarduera. Hitzak, bizitzaren muina.

Poesiak, beste edozein testuk bezala, ideiak, pentsamenduak, sentimenduak… aditzera ematea du helburu; zerbait komunikatu nahi du. Beraz, Jóvenes y sociedad eta De profesión, periodista unitateetan ikusi zenuten bezala, komunikazio elementuak zaindu behar dira testuak idatzi eta irakurtzerakoan. Eta olerkigintzan, ere bai. Oso garrantzitsua da zer esaten den, zergatik, nori esaten diozuen, eta, noski, nola esaten diozuen.

“Zergatik idazten duzu

poesia? Iraultza bat

pizteko?

Famatua egiteko?”

“Ez. Gero nik irakurtzeko”.

Eneko Barberena copyleft



Ariketa honetan lau olerki dituzue. Bakarka irakurri ondoko txantiloia, olerkietan zeri erreparatu jakiteko. Ondoren, irakurri olerkiak eta txantiloia bete. Gero, alboko lagunarekin konparatu, erantzunak ondo arrazoitu, eta azkenik, talde handian bateratu.

OLERKIA 1 2 3 4

Gaia

Nork idazten du?

Nori idazten zaio?

Zer esaten da?

Zertarako?

Testuingurua

Zer titulu jarriko zenioke?

Gustatu zaizu? (0-5)



Barakaldokoa naiz eta � daukat paro obrero horregatik euskaltegira noa ni egunero. Euskaraz bazekien nire bisabueloak edo baina ni roilo hontaz orain arte zero, goizero, goizero AEKan bezero, batzuetan ero, besteetan bero baina ez dut milagro handirik espero.

Goizean goiz hasi behar dut motibazio bila. Euskara ez da ingelesa baina ez dago hila, egun askotan pensatzen dut hau dala inutila, Nik ez daukat kulparik ez banaiz abila, hau da hau makila, aditz klase pila, hitzak beste mila; animo mutila esaten dute baina ez da hain fazila.

Ideia hau nire buruan ez dakit noiz hasi zen baina batzutan ez naiz hemen gehiegi dibertitzen, lau gauzak izen bat dute eta gauza batek lau izen, kokoteraino nago klaseak aditzen pegatak ipintzen ta dirua biltzen ... nola sartu nintzen ez dut konprenitzen lan on bat bilatzeko ez badu zerbitzen.

Jon Sarasua

Mendian gora haritza ahuntzak haitzean dabiltza itsasoaren arimak dakar ur gainean bitsa. Kantatu nahi dut bizitza usteltzen ez bazait hitza mundua dantzan jarriko nuke Jainkoa banintza. (Bis)

Euskal Herriko tristura soineko beltzen joskura txori negartiz bete da eta umorez hustu da. Emaidazue freskura ura eskutik eskura izarren salda urdina edanda bizi naiz gustura. (Bis)

Euskal Herriko poeta kanposantuko tronpeta hil kanpaiari tiraka eta hutsari topeka. Argitu ezak kopeta penak euretzat gordeta goizero sortuz bizitza ere hortxe zegok eta. (Bis)

Mundua ez da beti jai iñoiz tristea ere bai bainan badira mila motibo kantatzeko alai. Bestela datozen penai ez diet surik bota nahi ni hiltzen naizen gauean behintzat egizue lo lasai. (Bis) �

Xabier Amuriza

Pospolo bizitza daramazu � pospolo heriotza baten esperoan Zuk zerorrek zeniostan hiltzea baino latzagoa dela ez jakitea zertarako bizi garen Eta atzamar puntak erre dizkidazu nahita edo nahi gabe zeure burua erre duzunean.

Leire Bilbao

Zu zera nere izarra zu nere eguzkia aingeruen artetik zerutik jatxia. Barren kalera nua bertan nai det bizi, antxen ikusiko det sarritan Maiñasi. Nere biotza dago oso penaturik, joan bear detalako laister zure ondotik.

Iparragirre �



3. jarduera. Beatus ille, locus amoenus...

Bultzi leyotik olerki honetan, margolanetan bezala, Lizardik bere begiek ikusten dutena deskribatzen du. Honako honetan, olerkiaren gaia natura, edo landa-bizitza da.

Irudiei begiratu eta poema irakurri. Erreparatu al diezue irudiei olerkian? Irudiak azpimarratu bakarka, eta gero, alboko lagunarekin batera, galderak erantzun.

Bultzi leyotik

Oi, lur, oi lur! Oi, ene lur nerea!...

Oi, goiz eme, parre gozoz ernea!...

Arto musker, mendi, baserri zârrak;

ale gorriz abailduta sagarrak:

oro laño mê batek estalia,

urrez oro eguzkiak yantzia...

Nekazari, gizandi bat iduri

soroan zut: beyondeizula zuri!...

Zure bazter, gurazko aberria,

doa zoro (ta bertan ni) bultzia...

Oi, ene lur, baninduzu zerea,

zu landu, ta zure sariz asea!...

Bañan... ezin: bêko bear goriak narama... Agur

soro, sagar, mendiak!...

Xabier Lizardi, 1929

Non dago idazlea?

Nola sentitzen

da idazlea?

Zer adierazi

gura du

olerkariak?

Zer ikusten

du Lizardik?

Zer nahi izango

luke egin, baina

ezin du?



Ba al dakizu topikoa zer den?

Lizardik Bultzi leyotik olerkian bi topiko literario jorratzen ditu. Baina…

Hiruko taldeetan eztabaida ezazue eta ondoren eman hiru adibide.

Dagoeneko jabetu zarete gaiak olerkigintzan erabat unibertsalak direla. Izan ere, kultura klasikotik hona, poesian gai berberak erabili dira behin eta berriro. Eta hainbeste erabiltzeagatik topiko bihurtu dira.

Elkartu, topiko literarioak adierazten dituzten irudiak eta topiko bakoitzaren definizioa. Azkenik, ondorengo koadrotxoko izen latinoei erreparatuz, saia zaitezte topiko bakoitzari izena ematen.

TOPIKOAK ETA TIPIKOAK

1. Euskal Herrian jatun onak gara.

2. __________________________________________

3. __________________________________________

4. __________________________________________



Tempus fugit �� carpe diem �� locus amoenus �� vita flumen �� Beatus ille

______________________

Hura bai zoriontsua! Normalean baserrian eta herri txikietan bizi zirenak izaten ziren zoriontsuenak.Gaur egun gauzak zeharo aldatu dira.

Gauzak iragankorrak dira, ez dute luzaro irauten. Lelo hau erlojuetan aurkituko duzu.

______________________

Toki atsegina. Literatura klasikoan landak, ardiak eta mendiak ziren edozeinentzat leku idilikoak. Orain, aldiz, Karibeko hondartzak dira paradisua.

________________________

Bizitza ibaia da. Ibaia itsasorantz doan bezala, guk jaiotzatik heriotzarantz egiten dugu bidea.

Eguna aprobetxatu ezazu, biharramonean ez izan konfidantzarik

Beste era batera esanda, egunean egunekoa bizitzera bultzatu nahi du, bihar egongo ote den, edo hemen egongo ote garen, ez baitakigu.

______________________



Lizardik olerkian beatus ille eta locus amoenus topiko literarioak aipatzen ditu Bultzi leyotik olerkian. Non?

Orain ozenki irakurriko duzue Lizardiren Bultzi leyotik poema. Baina lehenik eta behin irakurri isilean. Prest zaudetenean, alboko ikaskidearen aurrean irakurri eta berea entzun. Zuen ikaskidearen irakurketa entzun ondoren ebaluazio orria bete.

Beatus ille:________________________________________________

Locus amoenus: _____________________________________________

________________________________________________________



Ozen irakurtzen hasi aurretik, gogora ezazue dikzioa hobetzeko ariketak egitea komenigarria dela. Kazetaritza lanbide unitateko 16 eta 17. jardueretan zer egin eta nola egin azaltzen zaizue.

Ozen eta ondo irakurtzea ez da batere erraza, baina ekinean lortuko duzue. Hona hemen aholku batzuk:

OZEN ONDO IRAKURTZEKO AHOLKUAK

� Olerkia isilean irakurri, eta ulertu. Hitz ezezagunak edo zailak azpimarratu.

� Proba moduan ozenki irakurri, ahoskera, intonazioa eta ozentasuna zainduz: doinua aldatu adierazi nahi duzuenaren arabera (suspensea, tristura, arreta erakartzea) eta puntuazio ikurrak (etenak, harridurak, galderak...) kontuan hartu.

� Astiro irakurri. Ez ahaztu entzuleak ez duela irakurriko, beraz denbora eman behar zaio bere buruan entzundakoaren irudia egin ahal izateko.

Irakurketaren tonuak poema ulertzen laguntzen du. Intonazio eta ahoskera egokiak erabiliz, irakurle moduan hurbilago egongo zarete idazlearengandik eta zuek ere olerkariak berak sentitzen duena sentitu ahal izango duzue.

IRAKURKETARAKO EBALUAZIO-ORRIA

Astiro irakurri du eta hitzak ondo ahoskatu ditu.

Bolumen eta erritmo egokiak; aldatu egin ditu behar izan denean.

Puntuazio-marken arabera tonua eta intonazioa aldatu ditu.

Intonazioa egokia izan da, aldatu egin du behar izan duenean.

Olerkia ulerterraz egin du.



4. jarduera. Gero gerokoak.

Forma fin bat ikus dezazunean

Forma fin bat ikus dezazunean harrapa ezazu eta ahal baduzu besarka ezazu, neskatila dela edo mutikoa bada ere, ez zaitez lotsatia izan, izan zaitez ausarta, alaia, bizitza laburra da, goza ezazu zure haragiaren ukiduraz laket zaizun momentuan. Ez dago larrua jotzerik hilobian.

W.H.Auden

Bizitzera etorri naiz Bizitzera etorri naiz eta nire lehen manamendua botako dut; bizi, eta gero agian keriak eskaintzen dizkidan bizio guztietan bustiko ditut nire gutizia guztiak.

Gema Lasarte 1985

Pasatiempo

Cuando éramos niños los viejos tenían como treinta un charco era un océano la muerte lisa y llana no existía.

Luego cuando muchachos los viejos eran gente de cuarenta un estanque un océano la muerte solamente una palabra.

Ya cuando nos casamos los ancianos estaban en cincuenta un lago era un océano la muerte era la muerte de los otros.

Ahora veteranos ya le dimos alcance a la verdad el océano es por fin el océano pero la muerte empieza a ser la nuestra.

Mario Benedetti

Ibaian behera

Esango al zenioke ur-jauzitik libratu eta lizar-hosto berdean zintzilikaturik geratu den ur-tantari, azkenean, nola edo hala, ur-jauzian doazen tanta guztien helmuga berbera izango duela?

Pello Otxoteko, 2003

De paso

Decir espera es un crimen, decir mañana es igual que matar, ayer de nada nos sirve, las cicatrices no curan el mal.

Sólo morir permanece como la más inmutable razón, vivir es un clavo ardiente, un ejercicio de gozo y dolor.

Luis Eduardo Aute



Aurreko orrialdeko bost olerkietan topiko literarioak irakurri dituzue. Bete ezazue beheko taula olerki bakoitzean zein topiko eta non agertzen den adieraziz. Carpe diem� Tempus fugit � Locus amoenus � Vita flumen � Beatus ille

Olerkia Topiko literarioa Olerkian non?

De paso

Forma fin bat ikus dezazunean

Ibaian behera

Bizitzera etorri naiz

Pasatiempo

…el océano es por fin el océano pero la muerte empieza a ser la nuestra.

Eguneroko hizkuntzaren erabileran, bai euskaraz bai gaztelaniaz, topiko horiek zenbait esapidetan eta atsotitzetan islatzen dira. Aukera ezazue topiko bat eta saia zaitezte pare bat adibide idazten. Adibideak ezagunak edo zuek zeuek asmatutakoak izan daitezke.

1 _______________________________________________________

2._______________________________________________________

Topikoa: ________________________



Zein da gaia?

Nor da “ni”?

Nor da “zu”?

Sentitzen duena

adierazteko, zein hitz

erabiltzen ditu poetak?

2. LAN-SEKUENTZIA

MAITASUNA

5. jarduera. Maite zaitut gaur eta beti.

Irakur ezazue olerkia eta, alboko lagunarekin batera, galderak erantzun.

Hondartza eta itsasoa

Urlaster baten gidari zure hegalera nintzen

iritsi eta abentura eta gau

luzeen artean, zure kosta izan nuen helmuga. Arroka eta harea artean biluzik,

amodio hunkigarriena nuen ezagutu: zure muxuen uretan nintzen ito,

zure ahoan igeri eta zeru laburtuaren sentsazioa

bilatu nuen bi hitzetan: "maite zaitut".

Kontxako hondartza, zeu zinen.

Eta uhinetan apurtzen den Kantauri itsaso hori, zure hegalera heldu,

duda-mudan egin eta atzeraka doana,

hori... hori, ni nintzen.

http://txii.spaces.live.com/blog

Olerki honetan, jakina, maitasuna da gaia. Esaten da maitasuna gizakiak izan zezakeen sentipenik politena eta

aberasgarriena dela, maitatzeak minik handienak sortzen baditu ere. Maiteminduta egoteak sentimendu guztiak dakartza, denak batera: ezin duzue irria aurpegitik kendu, esekigailu bat irentsi duzuela ematen du; maite duzuena beti buruan; maite duzuen hori ikustean, poza, dardara, urduritasuna, lotsa, ikara... eta izerdia!



METAFORA…

� Irudi literario bat da.

� Zerbait adierazteko beste hitz desberdin bat erabiltzen da.

� Bi elementu desberdinen arteko antzekotasunean oinarrituta dago.

� Hitzez eta irudiz ager daiteke.

Olerkiak Hondartza eta itsasoa izena du. Poetak maitalearengana hurbiltzean sentitzen duena adierazi nahi du, eta lortzen du metafora eginez. Baina…

Zer adierazten dute irudi eta esapide horiek?



Athletic-eko lehoiek Katedralean jokatuko dute gaur iluntzeko zortzietan.

Konturatu zarete metaforak ez direla agertzen soilik olerkigintzan. Begiratu egunkari batean agertu zen lerroburuari eta binaka erantzun galderei.

Lehenengo metaforak Athletic taldeko jokalariak eta lehoiak konparatzen ditu. Zergatik?

� jokalariek ile luzea dutelako.

� jokalariak krudelak eta haragijaleak direlako.

� jokalariak oso indartsuak eta adoretsuak direlako.

Seguruenik, zuetariko gehienok hirugarrena aukeratu duzue. Gaur egun Athletic-eko jokalariek grina dutela esaten da, erpe zorrotzak dituztela futbol zelaian. Hala ere, kasu honetan erreferentea aldatu egin da hasieratik hona. Ezetz jakin zer dela-eta diren lehoiak Athletic-eko jokalariak?

Bigarren metaforan, Katedralean jokatuko dutela esaten da. Aipa itzazue zuen ustetan zein antzekotasunetan oinarritzen den metafora hau.

Olerkariek metaforak eta beste irudi literarioak erabiltzen dituzte irakurlearengan eragiteko. Batzuetan, edertasuna da helburua; besteetan errazago gogoratzea, erritmo, sentsazio ... bereziak sortzea, etab.

� …

� …

� …



METAFORA

�

ALITERAZIOA

�

PARADOXA

�

ELIPSIA

�

Hona hemen irudi literario batzuk eta zenbait definizio eta adibide. Jakingo zenukete esaten zein den zein? Lotu gezien bidez taulan daudenak eta ezarri irudi literario bakoitzari dagokion zenbakia.

Lauko taldeak egin eta irakur ezazue berriro Hondartza eta Itsasoa olerkia. Aurkitu olerkariak erabili dituen irudi literarioak, eta zer efektu lortu nahi izan duen.

� Jarraian doazen hitzetan hots edo silaba jakin bat errepikatzen da.

� Perpausa ulertzeko beharrezko ez diren elementu bat edo gehiago kentzen dira.

Gezurra badirudi ere, kontrakoa adieraziz, askotan egia esaten da.

Zerbait adierazteko beste hitz bat erabiltzen da.

� Begiak uso, mingaina arana zure bihotza, ene aingura…

J.Sarrionaindia

� … Korronteak zure kostaldetara narama…

Mikel Markez

� … Gu mundu gara, baina

mundua ez da gurea… J.L. Otamendi

� Gatibu zoriontsuak egin gura gaituzte…

Urtzi Urrutikoetxea

IRUDI LITERARIOA OLERKIAN, NON?

Lortutako efektua:



6. jarduera. Goxo goxo kanta egin nazu...

Irudi hauek eta esaldiek istorio bat kontatzen dute. Lehendik eratu dituzuen taldeetan bildurik, asmatu zein izan daitekeen istorio hori. Izenda ezazue taldeko ordezkaria gero talde osoaren aurrean denon artean adostutako gertakizuna kontatzeko.

Maria Solt eta Kasteroren istorioa

senarra jeloskor jarri da

Santa Elisabetek eta bere senarra Zakariasek, zahartzaroan izan zuten semea



ezari= jarri, ipini izorra= haurdun, umedun erran=esan, ele (egin) oküpu=beteta egon, haurdun arrapostü= erantzun agitü= gertatu, bilakatu, pasatu bürhaüti= biraoti, blasfemari taharnan= tabernan antzü= lehor, haurrik izan ezin duena

Etxahun Barkoxe

Goxo, goxo kanta egin nazu Benitoren Maria Solt dio Itoiz taldeak Lau Teilatu abestian. Prest zaudete zuek ere Maria Solt abesteko?

MARIA SOLT ETA KASTERO

Maria Solt eta Kastero,

Bi amoros zahar bero;

Hirur hogei hamarna urthetan hartü die amorio!

Kastero jelostü denian, Maria Solt ezari kanpo.

Maria Solt dua nigarrez,

Izorra dela beldürrez,

Barnets-Bordako anderiak kontsolatü dü erranez:

Emazte zaharrik oküpü agitzen eztela arauez.

Maria Soltek arrapostü:

«Santa Elisabet badüzü;

Saintü zahar bate-ganik oküpü agitü düzü;

Kastero ere bada saintü, hala nizan beldür nüzü».

Kastero eztüzü saintü,

Sobera bürhauti düzü;

Elizalat juan eta taharnan egoiten dütü;

Kastero dena gatik saintü, Maria Solt antzü zira zü.

Pierre Topet “Etxahun

Benito Lertxundi



� Adierazi nahi denaren kontrakoa esatean bigarren irakurketa bat sortzen du entzule edo irakurlearengan.

� Askotan keinuen bidez jakinarazten da esaten dena ez dela adierazi nahi dena.

� Zerbaiten edo norbaiten kontura barre egiteko era. � Sarri hartzaileak espero duena ez dator bat lortzen duen mezuarekin, eta horrela ere, ironia sortzen da.

Maria Solt eta Kastero olerkian Etxahun Barkoxekoak eguneroko bizitzan ohikoa den irudi literarioa erabili zuen, ironia.

Hay motivo laburmetraia eta iragarki bat ikusiko dituzue. Biak guztiz ironikoak dira. Binaka, esango zenukete non datzan ironia hori? Zer adierazten da bakoitzean, eta zer adierazi nahi da?

Berdin gertatzen da argazki hauetan:

Ironia sarri erabiltzen da. Saia zaitezte beste horrelakoren bat aurkitzen edo idazten. Gero, denonak bildu eta collage bat egin hormetan zintzilikatzeko.



7. jarduera. Maitasunak liluraturik.

Hona hemen maitasun olerkiak irudi literarioz horniturik. Jakingo zenukete esaten zer irudi erabiltzen duen poetak olerki bakoitzean? Irudiak nabarmenduta daude olerkietan.

…Ezingo dut ahaztu elkar besarkatzean, mendian elkar ilargiari agurtzean, lehorturiko malkoak triste zeundenean, zure usain goxoa goizean esnatzean.

Maitasuna aurkitzen, zure laztanak sentitzen, alaitasuna izaten, bidez okertu ginen. Hainbeste itxaropen, utziriko malkoek, ziurtasunez mintzatzen, nor zuen nor maitatzen?

� Mikel Eguiluz

Inok agintzen ez didalako � dut maite maite dudana. Inork agintzen ez didalako ditut basamortua eta izarlokak maite. Itsasontzi noragabeak, gauerdiko biolinak ilunabarren margoa, xorino hezurttoen higidura, sagarrondoetan eskegiriko bihotz horik, tristura handiegia zaien neskatxak eta zure irria, zure irria ere inork agintzen ez didalako dut maite.

Joseba Sarrionaindia , 1980

Zure begiek mintzen naute zure ahoak beldurtzen nau

niretzako nahi zinduket sentimendu mugaezin hau

Urontzi bat naiz

noraezean dabilen urontzia mila arroken kontra jo du t baina

beti korronteak zure kostaldetara narama Mikel Markez

Loreak udan ihintza bezela maite det dama gazte bat, hari hainbeste nahi diotanik ez da munduan beste bat; inoiz edo behin pasatzen badet ikusi gabe aste bat, bihotz guztira banatutzen zait halako gauza triste bat.

Neskatxa gazte pare gabea, apirileko arrosa, izarra bezin dizdizaria, txoria bezin airosa; oraintxe baino gusto gehiago nik ezin nezake goza: zori onean ikusten zaitut, nere bihotzak hau poza!

� Bilintx

Bizitzako gaueko hamabietan � zeure presentzia zeure ausentzia- tik datorkidala sentitzen dudanean, edaten zaitudanean usaina malkoen ondora oheratzetik datorkidala sentitzen dudanean

ez zait nahikoa ...

Tere Irastortza ,1980

...ohean lo egin biok

estalkirik gabe gabean

gau guztion argi gabean

erre nintzan maitatze suaz

� Jon Mirande



OLERKIA IRUDI LITERARIOAK

1

2

3

4

5

6

8. jarduera. Xirristi-mirristi.

Dzu! Dzu! Dzu!

Gorriak dzu!

Urdinak dzu!

Horiak dzu!

Ilunak, arreak, ugarrak

dzu!

Auto bakoitzak dzu

diotsu

Xirrixti-

mirrixti,gerrena,plat Olio-zopa,kikili-salda, Urrup edan edo klip

Ikimilikiliklip!

Baga, biga, higa, laga, boga, sega, Zai, zoi, bele, harma, tiro, pun!

OTX! ATX! UTX!

HOTZAren HATSA ote da HITZA ala HUTSAren aurka altxatako HOTSA

edo HITSA hauste arren UTZItako HATZA



kkkk

bbbbb

ttttt

Sanson zein zan?

Sanson Sanson zan!

Eta Sanson Sanson ez bazan

Sanson zein izango zan?

Sanson Sanson ez bazan

Ez zan Sanson izango!

Ozen irakurri. Ikusten duzuenez, kontsonanteak errepikatzen dira eta zaila egiten zaizue ahoskatzea.

Aho-korapiloetan berdin gertatzen da. Aliterazioa da aho-korapiloen oinarria.

Gogoratzen duzue aho-korapilorik? Idatzi hemen bat. Edozein hizkuntzatakoa izan daiteke.

Lauzpabosteko taldeak egin. Asmatu esaldiak, k, b eta t kontsonanteak errepikatuz. Saia zaitezte esaldi bana egiten. Gero, gelako taldekideek egindakoak bildu eta horma-irudietan idatzi. Ikasi buruz pare bat.

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

AHO-KORAPILOA

_____________________________________________________

_____________________________________________________

_____________________________________________________ _____________________________________________________

_____________________________________________________



J-ri Nire loa hire loaren paraleloan

nire euriaren luzea hire euri orraztuaren jarraian

nire gona gorria hire bakero-boten gidoian

nire nahi boladatsuak hire nahien zerrendan

nire isiltasuna hirearen ondoan

nire ametsak hire amets arbolatuaren azpian

nire kukubarrea hire irribarre kukubilkatuaren txokoan

nire negarraren izerdi-anpuloak hire hodei moltsoen barruan

nire imentzio lainotsuak hire aurpegiko ostarteen artean

nire bihotz pattala hire esku buztinezkoengan

nire irudimen brokatua hire adimen abartsuaren parean

nire hitz neurtuak hire hitz lauaren ertzean

nire antzerki-burua hire sorbaldaren gainean

nire oin zelairatutakoak hire oin erromesen lerroan

nire gora-beherak hire eskualde orekatuaren baitan

nire begi lilurak borobilduak hire ahur-habien hondoan

nire gau kaiolatua hire egun hegalariaren angeluan

nire irudi ustetsuak hire lasto koloreko kapelaren hegatsean

nire eguzki borobila hire ilargi ironikoaren adar puntan

nire ikuspegi anitza hire pentsamenduaren mahai erdian

nire bekoki hauskara hire bekoki oskarbiaren aurrez aurrean

nire ziztu soulak hire ziztu countryen saihetsean

nire noraezeko planta hire jestu-atarian

nire gela mela-epela hire zelai heze-alaian

nire ibai hariztatuak hire gerri inguruan

Amaia Iturbide, 1994

Gelako guztiek, irakaslea barne, Amaia Iturbidek idatziriko olerkia errezitatuko duzue. Zuetariko bakoitzak lerro bat buruz ikasiko du. Ondoren, denok biribilean jarririk, ozenki ahoskatuko duzue. Ez ahaztu: intonazioa eta ozentasuna zaindu behar dira eta astiro ahoskatu.



Inportanteena ez da olerkariak buruan zeukana olerkia idatzi zuenean, baizik eta, olerkia irakurri duenean, irakurleari sortu zaion ideia, pentsamendua edo sentimendua….

AITORMENA

� Olerkiaren gaia: _________________ Protagonistak :__________________

� Olerkariaren helburua: _________________________________________

� Topiko literarioak:________________ Non?_________________________

� Irudi literarioak:______________________________________________

Non?_______________________________________________________

� Zuengan sortu duen sentimendua:__________________________________

9. jarduera. Ene bizitzaren onena. Hertzainak taldeak 90eko hamarkadaren hasieran argitaratutako abestia duzue hemen. Entzun abestia eta binaka aztertu bertan esaten dena.

Ez dira betiko garai onenak, azken finean gizaki hutsak gara, barearen ostean dator ekaitza, udaberri berririk ez guretzat.

Denborak aurrera etengabean ta orain ezin eutsi izan ginana, rutinaren morroiak bihurtu gara, laztana lehen baino lehen aska gaitezan.

Ohartu gabe arrunt bilakatuta, ohartu gabe heldu gara mugara, mundua jausi zaigu gainera, maitia lehen baino lehen aska gaitezan, ez dakigu non dagoen hoberena, bila dezagun beste lekuetan.

Bai, zin dagizut ez dizudala inoiz gezurrik esan eta zaude ziur ezin izango zaitudala ahaztu inoiz, aitortzen dut izan zarela ene bizitzaren onena, baina orain maitia lehen baino lehen aska gaitezan.

Zuetariko bakoitzak ideia bat izan lezake, eta seguruenik oso ona.



________________________

_______________________________________________

_______________________________________________

_______________________________________________

_______________________________________________

10. jarduera. Nere poxpolinari.

Eta orain, prest zaudete, taldeka, lau lerroko poematxo bat idazteko? Gaiak, maitasuna izan behar du, noski. Olerkia idazten hasi aurretik gogora ekarri maitasunarekin zerikusia duten hitzak (izenak, adjektiboak, aditzak...)

Beste talde bateko olerkia irakurri eta ondoko kontrol zerrenda bete.

MAITASUNEZKO OLERKIA EBALUATZEKO

TXANTILOIA BAI EZ

• Maitasunezko olerkia da.

• Olerkia ulerterraza da.

• Irudi literariorik erabili dute?

• Sentimendurik edo sentsaziorik sortu du gugan?

• Gustatu zaigu? (0-5) ____



Hemen ari naiz, hizkuntzarenganako maitasunak baino, Euskal

herriarenganako maitasunak eraginda. Euskara izan, maite dudan Euskal

herriaren hizkuntza da. Baina nik maite dudan Euskal Herria ezin da

mintzatu euskaraz; trakestuta aurkitzen da, baldarturik (nire eta beste

askorengan behinik behin). Euskara saiaketak egiten dihardut.

Bitoriano Gandiaga

Euskara,

jalgi hadi kanpora.

Garaziko herria

benedika dadila,

euskarari eman dio

behar duien *thornuia.

Euskara, jalgi hadi plazara.

Bertze jendek uste zuten

ezin eskriba zaiteien;

orai dute forogatu

enganatu zirela.

Euskara,

jalgi hadi mundura...

Sautrela

Heuskara da kanpora, eta goazen oro danzara

O heuskara *lauda ezak garaziko herria

Zeren hantik ukhen baituk behar duian thornuia

Lehenago hi baitinzan lengoajetan azkena

Orai aldiz *izanen iz orotako lehena.

Heuskaldunak mundu orotan preziatu ziraden

Bana haien lengoajiaz bertze oro burlatzen

Zeren ezein eskripturan *erideiten ezpaitzen

Orai dute ikasiren nola gauza hona zen...

3. LAN-SEKUENTZIA

EUSKARA, EUSKAL HERRIA, ABERRIA

11. jarduera. Euskara, jalgi hadi mundura!

Hizkuntza eta aberria sarri agertzen dira olerkigintzan unibertsalean. Etxepare (XV. mendean) izan zen Euskal Herrian euskararen aldeko aldarrikapena egin zuen lehena. Nork ez ditu Kontrapas eta Sautrela ezagutzen?

*thornuia= kategoria

* lauda=goraipa, goratu

*izanen iz=izango haiz *erideiten= aurkitzen



Kontrapas eta Sautrela

� Zer tonu dute poemek? � alaia � tristea � nostalgikoa � kezkatia

� Zergatik tonu hori?_________________________________________

________________________________________________________

� Zein da bertso hauen gaia?____________________________________

________________________________________________________

� Zein da Etxepareren helburua?_________________________________

________________________________________________________

� Zer nahi du Etxeparek euskararentzat? __________________________

________________________________________________________

Etxeparek idatzitako Linguae Vasconum Primitiae da euskaraz inprimatutako lehen liburua. Liburua 15 olerkiz osatuta dago; horietako bi erlijiosoak dira, beste 10 amodiozkoak, eta azken biak euskara laudatzeko eta goratzeko asmoarekin egin zituen olerkariak.

Binaka begiratu ondoko taulan dituzuen galderei. Galderak erantzun baino lehen, olerkiak irakur itzazue berriro.



12. jarduera. Euskara: hizkuntza bat, mila miloi sentsibilitate.

Lauzpabost kideko taldeak egin, olerkiak irakurri eta galderak erantzun. Gero, talde osoaren aurrean, zeuen taldean adostutakoa azaldu.

EUSKARA…

Zer zeukaten buruan olerkariek poema bi hauek idaztean?

Zure ustetan nola sentitu zen Kirmen Uribe olerkiaren amaieran?

Zer adierazi nahi du Miren Agur Meabek bere olerki honekin?

Irudi literariorik ikusten duzue? Zeintzuk?

Hizkuntza batek ez daki onaren eta txarraren berri.

Hori gizakion kontua da.

Hizkuntza bat itzalaren antzekoa da.

Ukabila altxatuz gero

hark ere altxatu egingo du.

Ihesi bazoaz, hark ere

zure atzetik egingo du ihes.

Hizkuntza batek ez daki

egiaren ala gezurraren berri.

Hori gizakion kontua da.

Hizkuntza batek ez du hormarik eraikitzen,

kolorez pintatzen ditu.

Hizkuntza batek ez du inor hiltzen,

batu egiten gaitu.

Baina hori bai, hizkuntza bat,

hizkuntza bat hil egiten da.

Kirmen Uribe, 2004

Gorpu ustel bat poltsa opako batean? Amonaren antigoaleko orratza? Pin modernoa, guai eta merkea? Fosil bitxi bat kristalezko urnan? Behi potoloa, eusko labela, errapea tantaka? Ikono mirakuluzkoa aldareetan? Zer zara, lingua navarrorum, gure bihotzeko mapamundian? Helmuga bat, lurralde bat, argonauten ardi-larru polikromoa.

Miren Agur Meabe 2008



�Hizkuntza bat hil daiteke?__________________ Zergatik? ________________

�Hizkuntza batek ihes egin dezake?____________ Zergatik? ________________

�Hizkuntza batek hormak pinta ditzake?________ Zergatik? _________________

�Beste adibiderik?__________________________________________

__________________ Gehiegikeria handia egitea, esandakoaren dimentsioa handitu edo txikituz. Adibidez: milaka aldiz deitu dizut.

__________________ Gauzei edo izen abstraktuei bizidunen ezaugarriak edo ekintzak ematea. Adibidez: ...gauak arratsaren bidea topatu eta berriz...

__________________Bi elementuen arteko berdintasuna adieraztea, bezain, beste, dirudi, balitz...erabiliz. Adibidez: eguzki biren moduko begiak

__________________ Hitzen ordena aldatzea.

Adibidez: …zure hegalera nintzen iritsi…

Irakurri berriro Kirmen Uriberen olerkia. Talde berberetan lanean jarraitu eta ondoko taula bete.

Pare bat irudi berri erabili ditu Kirmenek hizkuntzei buruzko gogoeta egin duenean. Zer da zer? Elkartu definizioak eta irudi literarioak.

Ihesi bazoaz, hark ere egingo du ihes.

Hizkuntza bat hil egiten da

(Hizkuntzak hormak) kolorez pintatzen ditu.

KONPARAZIOA

�� HIPERBOLEA

PERTSONIFIKAZIOA

�� HIPERBATONA



Nire aberria lurra bezain za(ha)rra da baina ez da lurra bakarrik haizeak bezala inguratzen nau eta lotzen askatzen nauelarik. Nire aberria suaren antzekoa da beti bera berria beti epeltzen nau kanpoan hotz dagoenean ta erretzen ere badaki. Aberriaren mugak, euskararenak gure baitan daude gehienak euskara zabalduaz lau haizetara zabalago egiten gara…

Joserra Garzia

Nire aitaren etxea

defendituko dut.

Otsoen kontra,

sikatearen kontra,

lukurreriaren kontra,

justiziaren kontra,

defenditu

eginen dut

nire aitaren etxea.

Gabriel Aresti, 1963

Zazpi Eskual herriek bat egin dezagun, Guziak beti, beti, gauden gu Eskualdun.

Ekalde Iberrian, lehenik sortua, Lau mila urte huntan hor da landatua, Hain handi lur libroan lehen izatua, Orai gure haritza, zein den murriztua.

Gratien Adema, 1893

Noiz arte Jauna erbestetuta sakabanaturik ludian?

Noiz pakean danok batuta ikusiko gera gure aberrian?

Balendiñe Albizu, 1945

Zergatik (ez) naizen abertzalea

Ez ditut zortzi euskal deiturak. Ez dut Rh negatiborik nire zainetan. Ez naiz baserrian bizi. Ez naiz Ekaingo haitzuloan sartu. Ez dakit zelan jo trikitixa. Ez dut harrespilik egin nehoiz. Ez dut apusturik egiten frontoian. Ez naiz trebea zortziko-dantzarako. Ez dut Gernikako arbola ukitu. Ez ditut arrantzaleen abestiak ezagutzen. Ez ditut txikitan janzten nituen kaikuak aurkitu. Ez dut arrano beltzik marrazten. Ez dut ikurrinik kulunkatzen.

Abertzalea izan ez arren abertzalea naiz, Lurreko txoko honetatik ilargia nola ikusten den

gustuko izatea abertzale izatea bada.

IgnazioAiestaran 2003

13. jarduera. Euskal Herrian, euskaraz.



Frantziako Iraultzak (1789) aldaketa izugarria ekarri zuen Europako herrietara. Askatasun kolektiboa lortzeko irrika sortu zuen, eta aberriaren sentimendua nagusitu zen hainbat lurraldetan. Gaztelaniako unitatean ikusi duzuen moduan, Erromantizismoak sujektibitatea aldarrikatzen zuen, gizaki guztiek beren identitatea zutela uste baitzuten. Izan ere, arrazoi

berberagatik poeta erromantikoek herri-hizkuntza erabiltzea erabaki zuten, herrialde, nazioa, aberri bakoitzean berea. Beraz, Euskal Herrian, euskaraz.

Jarduera honetako bost olerkietan ikusten duzuenez, aberria mendeetan zehar izan da poeten kezka. Olerkari bakoitzak bere ideiak ditu aberriaren inguruan.

Taldeka, aukeratu bost olerkietatik bat, eta sakonki aztertu. Horretarako lagungarri izan

dakizueke ondorengo taula betetzea. Gero, talde bakoitzak azalduko du aztertutakoa irakaslearen eta gelakideen aurrean.

OLERKIA:

Idazlea

Gaia

Idazleak esaten duena

Idazleak esan nahi duena

Errekurtso literarioak

Aukeraketaren zergatia



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

�� : 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

��

14. jarduera. Altxorraren bila.

Binaka bildurik aurkitu altxorra galderen erantzunek ematen dituzten datuak erabilita.

4 �Nongo tronpeta da Euskal Herriko poeta? � _ _ _ _ _ _ _ _ _ koa. 13 11 23

� Bultzi Leyotik idatzi zuen olerkariaren abizena: �� _ _ � _ _ 7 24

� Hitzen ohiko ordena aldatzea: � _ _ _ _ _ � _ _ _ _ 5 18 6

� Kasteroren emaztea: _ � _ � _ _ _ � _

9 22

� Hondartza eta Itsasoa olerkiaren lehen hitza: _ � _ � _ _ _ _ 8 21

� “Denbora aurrera doa”: _ � _ _ _ _ _ _ _ _ � 17 3

� Iparragirreren izarraren izena: _ � _ _ � _ 2

� Euskaraz inprimaturiko lehen liburua: _ _ _ _ � _ _ 12 15 20 _ � _ _ _ _� _ _ _ _ _ _ _ _ _� 1

� Barakaldoko euskaldun berriaren euskaltegia: _ � _

� Inork agintzen ez diolako maite duenaren abizena:

10 14

_ _ � _ _ _ _ _ _ _ _ _ � 19

� Ignazio Aiestaran dena edo ez dena: _ _ _ _ _ � _ _ _ _ 16

� Euskara jalgi � _ _ _ mundura!



Mendi eze, ikurrin eder, azke nai zattut axian. Amar gasteren lerdena makilla luzez bidian! Mendi-bitxidor berdiok, arin or duaz kantari: «Dana emon biar yako matte dan azkatasunari». Eta ixil dago arratsa Euzkadi'ko lur-ganian. Amar gasteren lerdena makilla luzez bidian! Gastedi orren didarra bai-dala didar zolija! Aberri baten samiñez urduri dabil errija. Azkatasun-goxalderuntz sugarra dira basuak. Sugarra basuak eta zidar argija itxasuak.

Or duan ozte-aldrea aberri-minez kantari: «Dana emon biar yako matte dan azkatasunari». Gaste orreik goruntz duaz abesti eta ikurriñez. Lañuan baño tiro otsak: bedartza dager odolez. Ikaraz duaz usuak, mendija dago ixillean, Amar gasteren lerdena bixitza-barik lurrean! Eta illuntziko bakian norbattek darrai kantari: «Dana emon biar yako matte dan azkatasunari».

Lauaxeta, 1931

15. jarduera. Mendigoxaliarena.

Estepan Urkiaga Lauaxeta (lau haizetara) baserrian bizi zen, eta hortik hartu zuen ezizena. Bizitza laburra izan zuen (32 urte zuela Gerra Zibilean hil egin zuten Gasteizen), hala ere, hamaika olerki idatzi zituen mendebaldeko euskaran. Mendigoxaliarena Gerra Zibilaren (1936-39) denboran idatzi zuen. Lauzpabost kideko taldeak egin eta erantzun: Zer kontatzen du Lauaxetak olerki honetan? Nor da protagonista? Zer gertatzen da amaieran?

Gaztelaniako unitatean Federico García Lorcaren Poeta en Nueva York bildumako olerkiren bat irakurtzeko aukera izan duzue. Lorca eta Lauaxeta fusilatu egin zituzten Gerra Zibilean. Baina ez dira hemen bien arteko berdintasunak amaitzen. Bi poetei buruzko informazioa bildu, eta aurki itzazu hiruzpalau antzekotasun.



Egia bat esateagatik, alabak hil behar bazaizkit, andrea bortxatu behar badidate, etxea lurrarekin berdindu behar bazait;

Egia bat esateagatik, ebaki behar badidate nik eskribitzen dudan eskua, nik kantatzen dudan mihina;

Egia bat esateagatik, nire izena kenduko badute euskal literaturaren urrezko orrietatik, inoiz, inola, inun eznaiz isilduko.

Gabriel Aresti 1963

4. LAN-SEKUENTZIA

POESIA SOZIALA

16. jarduera. Ez naiz isilduko.

Irakur itzazue ondorengo olerkiak. Erreparatu Gabriel Arestik eta Gotzon Barandiaranek adierazten dutenari.

Zabaldu ahoa iruntzi dana berba gaiztorik esan ez dagizun zarratuko dizut bizia

Zein gozoa den pozoia erreinua oraleku duenarentzat

Zabaldu ahoa iruntzi dana berba okerrik idatzi ez dagizun luzatuko dizut bizia

Zein gozoa den pozoia tronua oraleku duenarentzat

Zabaldu ahoa iruntzi dana berriz berbarik egin ez dagizun ukatuko dizut bizia

Haserretu zaitez egin gedar irriz duzu heriotza

Gotzon Barandiaran, 2007



Soneto bat egidazu bi hizkuntza ofizialetan idatzirik ea honela bake prozesuan zerbait aurreratzen dugun. Etsipenean erortzen dira. Kalteak ordaintzea ezinbestekoa ez dela ez dakite belaunaldi berriek. Horregatik nahiago ditut fakturak,

Brookliyngo loft batean bizi naizelako aspaldi.

Castillo Suarez, 2000

Binaka erantzun ondoko galderei:

17. jarduera. Protesta-poesiaren aldarrikapenak.

Hona hemen olerki batzuk. Guztiak txertatzen dira poesia sozialean edo protesta-poesiaren barruan kexati agertzen dira olerkariak, zerbaiten aurka protesta egiten dute, eta, noski, zer edo zer aldarrikatzen dute.

Lauzpabost taldetan saia zaitezte olerkietan adierazten dena azaltzen adibidean ikusten duzuen moduan. Gero talde bakoitzaren ekarpenak bildu eta eztabaidatu denon artean.

Zertaz ari dira?

Zer bizipen uste duzu izan duela bakoitzak olerkiak noiz idatzita dauden kontuan izanik ?

Zuen iritziz, zertarako idatzi dute olerkia?

Olerkaria Euskal Herritik urrun bizi da, Beraz, hemengo bake prozesuaren inguruko gertakariak beste modu baten ikusten ditu, ikuspuntu zabalagoa baitu. Orain arte gertatutakoak alde batera utzita, lortu nahi denari heldu

eta aurrera egitea proposatzen du.



TXORI MIGRARIAK

Heldu eskutik eta erakutsi hego barik nola ihes egin

Esan ama atzoko gabaz malko barik gelditu nintzan ta

Zenbat errugabeko gose gabeko txori migrari kabia eginda ikusi ezin da bizi zaigun

Esan ama atzoko gabaz malko barik gelditu nintzan ta

Nola ihesi doaz urrezko lorak amets eginda jada jakinda ni zure bila nabilela ta

Heldu eskutik eta erakutsi

hego barik nola ihes egin

Kemen Lertxundi, 2008

Txori migrariak:

ZOTINA ...Ondoegi bizi gara iraultzaileak izateko. Jantzi eta erantzi, arropak legez etzaten gara aitzakietan zein aulkietan, eskegitzen gara armairuetan edo etorkizunetan, bat baino gehiago direnetz gure etorkizunak. Eskubideak zergen ordaina direla aldarrikatzen dugu bazkalorduetan, suzko barrikadak bustitzen ditugu tabernetan. Baiezkoan nengoen baina ez dut zuek bezalakoa egiten nauen ezer, etsi dut eta banoa, ardura guztiak zuentzat.

Gotzon Barandiaran, 2008

Zotina:



Egun batean jakinarazten dizute

Egun batean jakinarazten dizute lagunak ezezagunak direla zurekin bizi direnek ezagutzen ez zaituztela gezurrezko ametsen bila zabiltzala sortu zintuenaren esperimentu bat besterik ez zarela leku bat eta aro bat egokiarazi zizkizula asmatutako errealitate batean sarturik haren baldintzapean existitzeko kaiolako espazioaldean mugaturik dagoen txoriaren moduan bizirik irauteko senak baino ez zaituela gidatzen nahiz eta helbururik ez eduki egun batean jakinarazten dizute libre zauden arren ez zarela libre.

David Tijero, 2001

Horma zuriak Mundua kolorez pintatzen saiatu ginenean, zuok, mundu gris aseptikoa maite duzuenok, makilkadez ordaindu zeniguten ahalegina. Zuok, horma zuriak maite dituzuen horiek, zer bilatzen duzue zehazki? Zer bilatzen duzue, zuon polizia, epaile eta kale garbitzaileekin? Ez al duzue ulertu, urez garbitzen diren margoketek harrian (eta herrian) arrasto sakona uzten dutela? Ez al duzue ulertu loreak moztu daitezkeela, baina udaberria ezin dela gelditu? Ez al duzue ulertu, kale poeta eta margolariak ezin direla isildu? Ez al duzue ulertu, horma zuriak maite dituzuenok, ez dela horma zuririk existitzen?

Eneko Barberena, 2004

Egun batean jakinarazten dizute:

Horma zuriak:



Europa:

Europa (Antiutopia)

Mugarri bat jarri genuen atarian Eta mugarriaren parean harresia Eta harresiaren gainean arantzak Ez zedin beldurra gure etxaldeetan sar Ez ziezaieten gaueko basa-piztiek gure sutondoei, gure ortuei gure emazteei kalterik egin Mugaz haraindi gera zitezen iluna eta ilunaren kedarraren morroiak Ez zitzaten beleek gure umeak iratzar Euren sehasken kulunkan egin zezaten amets Euren arimen graziak biziraun zezan Harresitik kanpo utzi genuen jainkoen amorrua Ez gintzaten ekaitzek ikara Ez zezaten etsaien geziek gure larrua urra Ez zitzan gure lurrak kimu arrotzak erna Guk ereindakoa baino ez zedin haz Zazpi sarrailekin itxi genituen gure erresumako atari eta zeruertzak. Begira zure ingurura, ene seme. Ikusten? Gure izerdiaren fruitua da dakusazun guztia Hau da gure herria, gizon egiten gaituena Hau da gure odolaren odola, biziraungo duena Hau da gure haragi eta hezurren aldare bedeinkatua Hau da guri agindutako lurra Gure errauts zuri orbangabeei lur emango diena.

Jon Gerediaga, 2007



18. jarduera. Zapalduen olerkia.

Seguruenik denok ezagutuko duzue Ken Zazpiren Zapalduen Olerkia, baina ba al dakizue zer aldarrikatzen duen?

Ken Zazpi bezalako talde eta abeslariek antzerako aldarrikapenak egiten dituzte euren abestietan. Saia zaitezte pare bat adibide gelara ekartzen, ahal izanez gero, hizkuntza desberdinetan

Herri ikustezin hontan itzalekin jolasten neu izaten saiatzen, geroa margozten.

Nire ezintasun denak behin da berriz kantatzen, egunsentia hurbilao sentitzen.

Denok ez dugu berdin kontatzen istoria, zaila da ulertzea bestearen egia.

Baina kantatu nahi dut zapalduen olerkia, estalita duten samin guztia.

Ohe hutsei, amaren malkoei, lapurtzen diguten denbora iheskorrari, burdin hotsei, aitaren beldurrei, sufritzen dugunoi...

Txikitatik entzuten zer izan behar garen, indarrez inposatuz zer maitatu behar den.

Herri ikustezin hontan itzalekin jolasten neu izaten saiatzen, geroa margozten.

Baina kantatu nahi dut zapalduen olerkia, estalita duten samin guztia.

Lagun minei, bakardadeari, bizigabe utzitako une bakoitzari, izan zirenei, gaur garenari, izango direnei...

Esaidazu maitea dena aldatuko dela, bihar ere nirekin egongo zarela eta ondorengoek ez dutela sekula kantu hau kantatuko, malkorik botako, esan maitea...

Esan laztana entzun nahi dudana esan laguna.

Istripuei, berri txarrei, bidean galdu ditugun lagun guztiei, gugatik dena eman dutenei, askatasun haizeari, zuei, haizeari, zuei, zuei, zuei...

Ken Zazpi



Kristal garbitzailea

Hiriko etxe handi batean andamioa

andamio gainean kristal garbitzailea

Lehioaren barrukaldean andere bat negarrez

badirudi kristal garbitzaileak

painua kristalean pasatzean

lehunki lehortzen dituela

anderearen malkoak

Joseba Sarrionaindia,

5. LAN-SEKUENTZIA BIDEO-KLIPA

Sekuentzia honetan bideo-kliparen oinarri izango den olerkia idatziko duzue. Dakizuenez, beste unitateetan ikasi baituzue, testu edo olerki on bat idazteko aurre planifikazio egokia behar da.

19. jarduera. Egunerokoak. Olerki hauetan ikusten duzuenez, edozein gauzaren inguruan idatz daiteke. Binaka irakurri eta ahoz erantzun galderei:

zure bihotzaren habarrotsa

Amets goxo baten murgilduta nengoela, entzun dut dunbotsa; baina laster aditu dut zure eztizko ahotsa.

Lo egin ezin dudanez, altxatu eta egin dut ilean mototsa; sukaldera joan baino lehen agurtu dut zure kokotsa.

Sukaldean esnea hartu dut, baso bete esne mingotsa; ondorioz, barne-barnetik atera zait azkagarritasunaren hotsa.

Ohera bueltatu naiz, entzun dut ta zure bihotzaren habarrotsa; zure besoetan ahaztu nahi dut lehengo oihuak sortutako lotsa.

Aizpea, 2007

http://www.blogari.net/aag?cat=5587



Ahalik eta

Ahalik eta denbora gehien eman nahi du ohean, ahalik eta energia gutxien xahutu, ahalik eta errealitate zati txikienarekin talka egin.

Eider Rodrigez, 2008

BOST ARRAZOI Badira bost arrazoi bertutetsu jokatzeko (Lehena, bigarrena, hirugarrena, laugarrena, hura) Eta bost arrazoi badira bekatuan aritzeko.

Badira bost arrazoi pozari eusteko (Lehena, bigarrena, hirugarrena, laugarrena, hura) Eta bost arrazoi badira oinazeak jota erortzeko.

Bost arrazoi badira berbetan igeri egiteko Eta beste hainbeste behin betiko isiltzeko. Bost burua botatzeko eta bost bizirik segitzeko. Badira bost arrazoi mila kilometro korritzeko Eta beste hainbeste lekuan geldi geratzeko.

Galdera bakoitzak badu bere erantzuna Eta igande orok dagokion kantua. Eguzkian bilatzen duenak Ez du bi aldiz abestuko.

Jon Aiastui, 2004

ZERBITZARIAREN KOMERIAK

Zerrikeriaz inguraturik zerbitzen Ditut ogitarteko infame hauek Oilasko gorpuak Komedore zantar hau garbitzen Nahikoa lan ez duk bada eta garbitzen saia hadi mundua! Agurtu gabe alde egiten diate Hiretaz interesa erakutsi ondoren Zertaz elikatzen haiz Hainbeste biderkatzeko? Zer haiz zer izen duk: Maitagarri ala mesedegile? ...

Jon Arano, 1991

� Zertaz ari da olerki bakoitza?

� Irudika zenitzake bertan kontatzen direnak?

� Fotograma edo irudiren bidez olerkiak dioena adierazten saiatu.

� Gelako hormak irudiekin hornitu.



20. jarduera. Ni, poeta.

Aurreko jardueran olerkian adierazten dena filma batean bezala ikus daitekeela ikasi duzue. Oraingo honetan zuek jarriko dituzue irudiak hitzetan. Hona hemen olerkia idazteko gomendioak:

OLERKI BAT IDAZTEKO GOMENDIOAK

� Gaia aukeratu: olerkietan beti gai bat agertzen da eta poetak gai horren inguruan dituen iritziak, sentimenduak, bizipenak etab.

� Helburua zehaztu: nora zoazten jakin ezean, nola helduko zarete, bada? Edozein proiektu ekoitzi baino lehen, zer?, nola? eta norentzat? zehaztu behar dira. Olerkiak idaztean ere bai.

� Aldendu sentimentalismotik: olerkia oso tristea bada, esate baterako, entzuleek ez diote esan nahi duzuenari erreparatuko, tristurak estali egingo baitu. Nahikoa izango dute entzuleek euren emozioak kontrolatzearekin.

� Hitzekin irudiak egin: saia zaitezte margolan bat egiten hitzekin. Poeta ospetsu batek esan zuen behin: olerkiak sei zentzumen estimulatu beharko lituzke. Zuek, entzumena, ikusmena eta beste sentimenduren bat piztea lortzen baduzue... OSO ONDO!

� Lexikoa: gogoratu gaiaren inguruko hitz zerrendak egitea oso lagungarri izan daitekeela. Hitz laburrak erritmo biziagoa ematen diote poemari eta sarri errimarako errazagoak izaten dira.

� Erabili irudi literarioak: metaforak, aliterazioak etab., olerkia dekoratzen lagunduko dizuete.

� Berrirakurri eta berridatzi: olerkia idatzitakoan, erakutsi etxekoei edo beste taldeetako kideei; sarritan, idazketan murgilduta olerkia zaudetenean ez duzue begi bistakoa ere ikusten. Idatzi, eta hurrengo egunean ere berriro irakurtzen baduzue egin honako galdera hauek: Olerkia ulerterraza ala zaila egiten da? Ondo adierazita dago esan nahi duguna? Zer hobetu daiteke?...

Olerkia irakurri dutenen iritziak jaso . Ez onartu Oso polita bezalakoak, ez baitute hobetzen laguntzen.



Hiru kideko taldeak osatu bideo-klipa egiteko. Lehenik eta behin olerki laburtxoak egingo dituzue gai konkretu baten inguruan. Azken ekoizpenerako, berriz, zuek aukerako dituzue bai gaia bai olerkiaren luzera.

Olerkiak idazteko gomendioak kontuan harturik, saia zaitezte poema laburtxoak idazten. Musika hasieratik aukeratuz gero, errazago egingo zaizue asmatzea, bertsolaritzan gertatzen den bezala.

Hona hemen bi poema idazteko proposamenak. Hautatu bat eta erakutsi zuek ere poetak zaretela.

Ura tituludun olerkia idatziko duzue oraingoan. Lau lerrotan, uraren bidez sentsazio atseginak eta pozgarriak sor ditzakezue.

Saia zaitezte oraingo honetan tuenti, hi5, facebook eta horrelakoen inguruko olerki bat idazten.

URA _____________________________________________

_____________________________________________

_____________________________________________

_____________________________________________

_____________________

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________



Talde bakoitzak olerkitxo bat egin du dagoeneko. Beste talde batek egindakoa jaso eta zuzenduko duzue. Ondorengo taula zuzenketan lagungarri izango zaizue. Gogoratu iradokizunak oso garrantzitsuak direla berrikusketa prozesu honetan, bai/ez soilik erantzuteak ez du mesederik egiten olerkia hobetzerakoan. Beraz, ahalik eta zorrotzen zuzentzen saiatzeaz gain, egin beharreko iradokizunak argiak eta zehatzak izan daitezela.

KONTROL-ORRIA:

OLERKIAREN IZENA:

IDAZLE TALDEA:

ZUZENTZAILE TALDEA:

BAI/EZ IRADOKIZUNAK

� Gaiari heldu dio

� Olerkia ulerterraza da

� Irudi literarioak agertzen dira

� Sentimenduak sortarazten ditu

� Gustatu zait Zergatik?:

Egin itzazue besteek proposaturiko aldaketak. Gero, gela-kide guztien aurrean ozenki irakurriko duzue azken bertsio hori.



� Olerki bat idatzi. Aurretik emandako aholkuei jarraituz, gaia ondo pentsatu, gaiarekin zerikusia duten hitz zerrendak egin, bertsotan bezala errima erabili, etab.

� Irudien bidez adierazi, filmetako fotogrametan egiten den bezala.

� Musika jarri. Musika egokia, edo behintzat, olerkiarekin bat doana aukeratzea oso garrantzitsua da.

� Prozesu guztiaren kronika (making of). Gogoratu kronika izanik, narrazio-testua dela. Beraz, zati hau egitean narrazioaren ezaugarriak kontuan izan: denbora adierazleak, lokailuak, kronologia, etab. (Ikusi Kazetaritza lanbide edo De profesión, periodista).

� Bideo-klipa egin. Hauxe izango da unitatean zehar egindako lana biltzen duen azken ekoizpena.

Bideo-klipean azalduko dira olerkia, irudiak eta musika, modu esanguratsuan eta entretenigarrian, noski.

Hau guztia egiteko ordenagailua, bideo kamara eta argazki makina erabili.

21. jarduera. Hitzak eta musika.

Orain arte egindako guztiarekin olerkigintzaz nahikotxo ikasi duzuelakoan gaude. Zenbait olerki musikarekin landu dituzue, eta zaila egingo zaizue olerki bera beste musika batekin imajinatzea.

Zuen txanda da orain. Hiru kideko taldeetan honako hau egingo duzue:



...eta, orain, lore jokoen ondoren, zer iruditzen zaizue poesia egiten hasten bagara?

Joseba Sarrionaindia

We want poems we can understand Paul Hoover, bariazioa

Ulertzeko moduko poemak nahi ditugu. Infiniturik gabe, eta ahal dela laburrak. Ez hiztegi museoetan gordetzen direnetakoak, Gogoan geratzen diren horietakoak baizik. Berdin zaigu nola abesten duen txoriak, Kantatzeko moduko poemak nahi ditugu. Trenez, haserrez, umorez beteak. Gordinak, Zintzoak, zaharren azken hitzen antzekoak. Lagunduko gaituzten poemak nahi ditugu, Bizitzen eta hiltzen, ikusten eta egoten. Entretenituko gaituzten poemak nahi ditugu, Oherako modukoak, pelikulen antzekoak, Haizerik gabe, itsasorik gabe, eta ulergarriak, Ulertzeko moduko poemak nahi ditugu.

Jon Aiastui, 2004

Har ezazue, beraz, Joseba Sarrionaindiak eta Jon Aiastuik luzatzen dizueten testigua. Irakurri eta abia zaitezte!



Bideo-klipa eta making of edo bideo-kliparen kronika ekoizteko prozesua burutu duzue. Orain, beste talde batekin aldatuko duzue egindako lana eta hurrengo koadroko zuzenketa-irizpideak kontuan hartuz txantiloia beteko duzue. Amaitzeko, irakurri zuzenketa eta zer edo zer hobetzerik badago zuzendu. Irakasleak batuko ditu azken gain-begiradatxoa emateko; eta ondoren, denon aurrean aurkezteko prest egongo da.

ZUZENKETA-IRIZPIDEAK BAI/EZ IRADOKIZUNAK

OLE

RKIA

• Idazleen helburua argia da.

• Ulerterraza eta esanguratsua da.

• Euskara batuan idatzita dago.

• Unitate honetan ikasitako baliabide

literarioak agertzen dira.

• Irudietan jartzea konplikatua izan

da.

MAKIN

G O

F (kron

ika)

• Era polit eta entretenigarrian

kontatzen da.

• Kronologikoki kontatuta dago.

• Hizkera bizia eta jatorrean

Kontatuta dago; lexiko, adierazle

eta aditz denbora egokiak.

• Diskurtsoa egoki lotuta dago;

lokailuak, testu-antolatzaileak…

BID

EO-KLI

PA

• Irudiak bat datoz olerkian esaten

denarekin.

• Musika egokia aukeratu da.

• Teknikoki ongi egituratuta dago.

• Interesgarria, polita eta ongi egina

oro har.



Auto-ebaluazioa

UNITATEA BALORATZEKO GALDEKETA

1. Unitate honetan ikusitako edukiak interesgarriak aurkitu dituzu? Baloratu 0tik-5era

• Gaiak olerkigintzan 0 1 2 3 4 5 • Olerkiak irakurri 0 1 2 3 4 5 • Ozen irakurri 0 1 2 3 4 5 • Topiko literarioak 0 1 2 3 4 5

• Irudi literarioak 0 1 2 3 4 5 • Olerkiak idatzi 0 1 2 3 4 5 • Azken ekoizpena 0 1 2 3 4 5

2. Zure ustez, ba al da gehiago landu beharko litzatekeen edukirik? Aipa itzazu.

3. Zein jarduera kostatu zaizkizu gehien?

4. Zein jarduera kenduko zenituzke?

5. Azken ekoizpena prestatzeko laguntza eta informazio nahikoa izan duzu?

6. Aipa itzazu unitate honetan ikasitako eta zure ustez baliagarriak diren edukiak.

7. Nola baloratuko zenuke amaitu berria duzun unitatea? • Unitatearen edukiak 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 • Erabilitako metodologia 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 • Erabilitako materialak 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 • Saioen erritmoa 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

8. Zure ustez nola hobetu daiteke unitate hau? Iradokizunak:

Documents

OLERKIAK, IRUDIAK ETA MUSIKA BIDEO-KLIPAnagusia.berritzeguneak.net/hizkuntzak/descargas/3htb/3261... · Kantatu nahi dut bizitza usteltzen ez bazait hitza mundua dantzan jarriko nuke