OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA - Osalan · 2. KAPITULUA - METODOLOGIA Egileak: Aitor Guisasola Yeregui . Laneko medikun tzan espezia - lizatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurtasun eta

ARRAN TZA SEKTOREAN

OSASUNAZAIN TZEKO

GIDA

ARRAN TZA SEKTOREAN

OSASUNAZAIN TZEKO

GIDA

OSASUNA ZAINTZEKO GIDA ARRANTZA SEKTOREA

5

EGILEAK

Gida honen egileak honako hauek izan dira:

1. KAPITULUA – SEKTOREAREN IKUSPEGIAEgileak:

Aitor Guisasola Yeregui. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea. Nieves Lorenzo Espeso. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. ISSGA - Instituto Galego de Segu-ridade e Saúde Laboral.Helena Abigail Rodríguez González. Laneko erizain -tzako erizain espezialista. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea. Dulce Mª. Platero García. Laneko medikun tzan es-pezializatutako medikua. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea.Iñigo Fernández Fernández. Laneko medikun tzan es-pezializatutako medikua. Osasun eta Gizarte Zerbi -tzuetako Kon tseilari tza. Kantabriako Gobernua.José Antonio Rodríguez Arribe. Preben tzioko teknika-ria. ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral.Iñaki Zubia Díaz. Preben tzioko teknikaria. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea. Mª Isabel García Leal. Preben tzioko teknikaria. ICASST – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Kantabriako Erakundea.

2. KAPITULUA - METODOLOGIAEgileak:

Aitor Guisasola Yeregui. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea. Nieves Lorenzo Espeso. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. ISSGA - Instituto Galego de Segu-ridade e Saúde Laboral.Helena Abigail Rodríguez González. Laneko erizain-tzako erizain espezialista. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea. Dulce Mª Platero García. Laneko medikun tzan es-pezializatutako medikua. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea.Iñigo Fernández Fernández. Laneko medikun tzan es-pezializatutako medikua. Osasun eta Gizarte Zerbi-tzuetako Kon tseilari tza. Kantabriako Gobernua.José Antonio Rodríguez Arribe. Preben tzioko teknika-ria. ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral.


6

Iñaki Zubia Díaz. Preben tzioko teknikaria. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea. Mª Isabel García Leal. Preben tzioko teknikaria. ICASST – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Kantabriako Erakundea.

3. KAPITULUA - LANEKO OSASUNA ETA GENEROAEgileak:

Aitor Guisasola Yeregui. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea. Nieves Lorenzo Espeso. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. ISSGA - Instituto Galego de Segu-ridade e Saúde Laboral.Helena Abigail Rodríguez González. Laneko erizain-tzako erizain espezialista. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea. Dulce Mª Platero García. Laneko medikun tzan es-pezializatutako medikua. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea.

4. KAPITULUA - OSASUNAREN ZAIN TZAEgileak:

Aitor Guisasola Yeregui. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea. Nieves Lorenzo Espeso. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. ISSGA - Instituto Galego de Segu-ridade e Saúde Laboral.Helena Abigail Rodríguez González. Laneko erizain-tzako erizain espezialista. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea. Dulce Mª Platero García. Laneko medikun tzan es-pezializatutako medikua. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea.Iñigo Fernández Fernández. Laneko medikun tzan es-pezializatutako medikua. Osasun eta Gizarte Zerbi-tzuetako Kon tseilari tza. Kantabriako Gobernua.

Honako hauen lankide tzarekin: Carlos Rodríguez Borrajo. Laneko medikun tzan es-pezializatutako medikua. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea.Conchita Gutiérrez Cervera. Preben tzioko teknikaria. Osasun eta Gizarte Zerbi tzuetako Kon tseilari tza. Kan-tabriako Gobernua.Aran tza Lijó Bilbao. Laneko medikun tzan espeziali-zatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea.

5. KAPITULUA - FASE, ZEREGIN, AZPIZEREGIN ETA ARRISKUEN IDENTIFIKAZIOAREN MATRIZEAKEgileak:

José Antonio Rodríguez Arribe. Preben tzioko teknika-ria. ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral.Iñaki Zubia Díaz. Preben tzioko teknikaria. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea.

Mª Isabel García Leal. Preben tzioko teknikaria. ICASST – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Kantabriako Erakundea.Diego Castro Balboa. Preben tzioko teknikaria. ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral.

Honako hauen lankide tzarekin: Manuel Iglesias Fanjul. Preben tzioko teknikaria. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakun-dea.Minerva Espeso Expósito. Preben tzioko teknikaria. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea.Ángel Pereira Vado. Preben tzioko teknikaria. AZTI – Tecnaliako iker tzailea.José María Ferarios Lázaro. Preben tzioko teknikaria. AZTI – Tecnaliako iker tzailea.Xabier Aboitiz Goitia. Preben tzioko teknikaria. AZTI – Tecnaliako iker tzailea.Ramón Sancho Piñeiro. SPM COAPRE-ARVI-ko preben tzioko teknikaria.Rafael Coma Samartín. MUGATRAko preben tzioko tek nikaria

6. KAPITULUA - OSASUN-AZTERKETAKO FI TXAK ARRISKUEN ARABERAEgileak:

Aitor Guisasola Yeregui. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea. Nieves Lorenzo Espeso. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. ISSGA - Instituto Galego de Segu-ridade e Saúde Laboral.Helena Abigail Rodríguez González. Laneko erizain-tzako erizain espezialista. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea. Dulce Mª Platero García. Laneko medikun tzan es-pezializatutako medikua. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea.Iñigo Fernández Fernández. Laneko medikun tzan es-pezializatutako medikua. Osasun eta Gizarte Zerbi-tzuetako Kon tseilari tza. Kantabriako Gobernua.

Honako hauen lankide tzarekin: Carlos Rodríguez Borrajo. Laneko medikun tzan es-pezializatutako medikua. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea.Conchita Gutiérrez Cervera. Preben tzioko teknikaria. Osasun eta Gizarte Zerbi tzuetako Kon tseilari tza. Kan-tabriako Gobernua.Aran tza Lijó Bilbao. Laneko medikun tzan espeziali-zatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea.

7. KAPITULUA - OSASUN-AZTERKETA ESPEZIFIKOAEgileak:

Aitor Guisasola Yeregui. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea.


7

Nieves Lorenzo Espeso. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. ISSGA - Instituto Galego de Segu-ridade e Saúde Laboral..

8. KAPITULUA – ARRISKUEN EBALUAZIOA8.1 - ARRISKU ERGONOMIKOEN EBALUAZIOAEgileak:

Xavier Alfonso Cornes. UMANA - Vigoko Analisi Bio-mekanikoen Zentroa.Alexandre Alfonso Cornes. UMANA - Vigoko Analisi Biomekanikoen Zentroa.Marta Abruñedo Salaberri. UMANA - Vigoko Analisi Biomekanikoen Zentroa.

Honako hauen lankide tzarekin:Mónica Gonzalo Terente. Preben tzioko teknikaria. IA-PRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea.Tomás Sancho Figueroa. Preben tzioko teknikaria. IA-PRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea.

8.2 - ARRISKU HIGIENIKOEN EBALUAZIOA8.2.1 - ZARATAEgileak:

Alfonso Pérez Santiago. Preben tzioko teknikaria. ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Labo-ral.José Rega Piñeiro. Preben tzioko teknikaria. ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral.José Mª Santurio Díaz. Preben tzioko teknikaria. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakun-dea.

Honako hauen lankide tzarekin: Ofelia García Hevia. Preben tzioko teknikaria. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakun-dea.Eduardo García Morilla. Preben tzioko teknikaria. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakun-dea.

8.2.2 - BIBRAZIOAKEgileak:

José Rega Piñeiro. Preben tzioko teknikaria. ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral.José Mª Santurio Díaz. Preben tzioko teknikaria. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakun-dea.

Honako hauen lankide tzarekin: Eugenio Suarez Paz. Preben tzioko teknikaria. ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral.Ofelia García Hevia. Preben tzioko teknikaria. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakun-dea.Eduardo García Morilla. Preben tzioko teknikaria. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakun-dea.

8.2.3 – AGENTE KIMIKOAKEgileak:

Yolanda Juanes Pérez. Preben tzioko teknikaria. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakun-dea.

Honako hauen lankide tzarekin: Diego Castro Balboa. Preben tzioko teknikaria. ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral.Ofelia García Hevia. Preben tzioko teknikaria. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea.Eduardo García Morilla. Preben tzioko teknikaria. IAPRL – Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakun-dea.

8.2.4 – BEROAEgileak:


8.2.5 – HO TZAEgileak:

Aitor Guisasola Yeregui. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea. Luis Agirre Muxika. Preben tzioko teknikaria. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea.

8.2.6 – ERRADIAZIO ULTRAMOREAEgileak:


8.2.7 – EREMU ELEKTROMAGNETIKOAK Egileak:

Mª Nieves de la Peña Loroño. Preben tzioko teknikaria. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Eus-kal Erakundea.

8.2.8 – AGENTE BIOLOGIKOAKEgileak:

Aitor Guisasola Yeregui. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea. Mª Isabel García Leal. Preben tzioko teknikaria. ICASST – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Kantabriako Erakundea.Luz Gómez Lastra. Preben tzioko teknikaria. ICASST – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Kantabriako Erakunde.

8.3 - ANTOLAKETA-ARRISKUEN/ARRISKU PSIKOSOZIA-LEN EBALUAZIOAEgileak:

Maite Gomez Echevarria. Preben tzioko teknikaria. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Eus-kal Erakundea.Luis Agirre Muxika. Preben tzioko teknikaria. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea.


8

8.4 - SEGURTASUN-ARRISKUEN EBALUAZIOAEgileak:

José Antonio Rodríguez Arribe. Preben tzioko teknika-ria. ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral.Iñaki Zubia Díaz. Preben tzioko teknikaria. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea.Mª Isabel García Leal. Preben tzioko teknikaria. ICASST – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Kantabriako Erakundea.Diego Castro Balboa. Preben tzioko teknikaria. ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral.

8.5 ARRISKUEN EBALUAZIOA HAURDUNALDIAN ETA EDOSKI TZAROANEgileak:

Aitor Guisasola Yeregui. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea. Nieves Lorenzo Espeso. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. ISSGA - Instituto Galego de Segu-ridade e Saúde Laboral.

KOORDINAZIOA:Aitor Guisasola Yeregui. Laneko medikun tzan espezia-lizatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea.

GAINBEGIRA TZEA:José Rega Piñeiro. Preben tzioko teknikaria. ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral. Pedro Pablo Uriarte Astarloa. Laneko medikun tzan es-pezializatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurta-sun eta Osasunerako Euskal Erakundea. José Antonio Vázquez Grueiro. Preben tzioko teknika-ria. OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea.

Barakaldo 2016

Argitaraldia: Lehen argitaraldia. 2016ko Azaroa

© ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral; IAPRL - Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea; ICASST - Laneko Segurtasun eta Osasunerako Kantabriako Erakundea; OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea

Argitara tzailea: ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral; IAPRL - Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea; ICASST - Laneko Segurtasun eta Osasunerako Kantabriako Erakundea; OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea

Argazkiak: Bertan ageri diren irudiak erabilera libreko fototeketatik ateratakoak dira

Internet: http://www.grupo-cano.com

Diseinua eta maketazioa: Samper Impresores

ISBN: 978-84-95859-75-4

COPYRIGHT Arran tza Sektorean Osasuna Zain tzeko Gida CANO Taldearen barruan egin da. Ipar-ekialdeko Kantauri dela eta har tzen du izen hori. ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral-eko, IAPRL - Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundeko, ICASST - Laneko Segurtasun eta Osasunerako Kantabriako Erakundeko eta OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundeko mediku eta teknikariz osatutako diziplina ani tzeko mul tzoak osa tzen du taldea. Erakunde horiek baimena ematen dute gida erabil tzeko, bana tzeko eta osorik edo par tzialki erreproduzi tzeko, baldin eta iturria aipa tzen bada, edukiak manipulatu eta alda tzen ez badira eta merkatari tza-xedeekin erabil tzen ez badira. Aipamena honela egingo da:

Paper-formatuan edo formatu digitalean:

Gida osoa:CANO taldea Arran tza Sektorean Osasuna Zain tzeko Gida. Barakaldo (Bizkaia): ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral; IAPRL - Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea; ICASST - Laneko Segurtasun eta Osasunerako Kantabriako Erakundea; OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea; 2016.

Gidaren kapitulua:[Atalaren egileak]. [Atalaren izenburua]. CANO taldean Arran tza Sektorean Osasuna Zain tzeko Gida. Barakaldo (Bizkaia): ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral; IAPRL - Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea; ICASST - Laneko Segurtasun eta Osasunerako Kantabriako Erakundea; OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea; 2016; or. [atalaren hasierako orrialdea]-[atalaren amaierako orrialdea].

Internetetik jai tsitako informazioa:

Gida osoa:CANO taldea Arran tza Sektorean Osasuna Zain tzeko Gida. Barakaldo (Bizkaia): ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral; IAPRL - Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea; ICASST - Laneko Segurtasun eta Osasunerako Kantabriako Erakundea; OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea; 2016 [Kon tsultaren data]. Eskuragarri hemen: [URL].

Gidaren kapitulua:[Atalaren egileak]. [Atalaren izenburua]. CANO taldean Arran tza Sektorean Osasuna Zain tzeko Gida. Barakaldo (Bizkaia): ISSGA - Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral; IAPRL - Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundea; ICASST - Laneko Segurtasun eta Osasunerako Kantabriako Erakundea; OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea; 2016. Kon-tsultatua [Kon tsultaren data]. or. [atalaren hasierako orrialdea]-[atalaren amaierako orrialdea]. Eskuragarri hemen: [URL].

Gure esker onaGida hau egiten eta argitara tzen lagundu diguten guztiei. Ba tzuk gure artean jarrai tzen dute lanean, beste ba tzuk lanean edo bere bizi-tzan eran tzukizun berriak hartu dituzte.Bere ekarpenak eta irizpideak eskaini dizkiguten per tsonei, enpresei, zerbi tzuei eta erakundeei.I tsasoko jendeari, iraka tsi digun guztiagatik.

AURKIBIDEA

SARRERA ...........................................................................................................................................................................................................................................................................13

JUSTIFIKAZIOA .........................................................................................................................................................................................................................................................15

HELBURUAK ..................................................................................................................................................................................................................................................................19

NORAINOKOA ..............................................................................................................................................................................................................................................................21

1. KAPITULUA - SEKTOREAREN IKUSPEGIA ..................................................................................................................................................................23

2. KAPITULUA - METODOLOGIA ......................................................................................................................................................................................................37

3. KAPITULUA - LANEKO OSASUNA ETA GENEROA ............................................................................................................................................47

4. KAPITULUA - OSASUNAREN ZAIN TZA ...........................................................................................................................................................................51

5. KAPITULUA - FASE, ZEREGIN, AZPIZEREGIN ETA ARRISKUEN IDENTIFIKAZIOAREN MATRIZEAK . 83

6. KAPITULUA - OSASUN-AZTERKETAKO FI TXAK ARRISKUEN ARABERA ..................................................................... 121

7. KAPITULUA - OSASUN-AZTERKETA ESPEZIFIKOA ................................................................................................................................... 143

8. KAPITULUA – ARRISKUEN EBALUAZIOA ................................................................................................................................................................153

8.1 - ARRISKU ERGONOMIKOEN EBALUAZIOA ......................................................................................................... 157

8.2 - ARRISKU HIGIENIKOEN EBALUAZIOA .................................................................................................................... 180

8.2.1 - ZARATA ....................................................................................................................................................................................... 180

8.2.2 - BIBRAZIOAK ......................................................................................................................................................................... 182

8.2.3 – AGENTE KIMIKOAK ................................................................................................................................................... 184

8.2.4 – BEROA ......................................................................................................................................................................................... 198

8.2.5 – HO TZA ........................................................................................................................................................................................ 203

8.2.6 – ERRADIAZIO ULTRAMOREA ......................................................................................................................... 209

8.2.7 – EREMU ELEKTROMAGNETIKOAK ......................................................................................................... 214

8.2.8 – AGENTE BIOLOGIKOAK ....................................................................................................................................... 217

8.3 - ANTOLAKETA-ARRISKUEN/ARRISKU PSIKOSOZIALEN EBALUAZIOA .................... 222

8.4 - SEGURTASUN-ARRISKUEN EBALUAZIOA ........................................................................................................ 239

8.5 ARRISKUEN EBALUAZIOA HAURDUNALDIAN ETA EDOSKI TZAROAN........................... 288

GLOSARIOA ................................................................................................................................................................................................................................................................290

BIBLIOGRAFIA ........................................................................................................................................................................................................................................................297


12


13

SARRERA

EAE, Kantabria, Asturias eta Galiziako Laneko Segurtasun eta Osasunerako Erakundeek urteak darama tzate jardue-rak gara tzen euren autonomia-erkidegoetan laneko arris-kuen preben tzioaren arloan enpresari eta langileen mese-detan. Baina badakite aurre egin beharreko errealitate asko komunak direla eta, horregatik, premiazkoak dira lankide-tza eta ahaleginak ba tzea, are gehiago bizi garen une ho-netan, nahitaezkoa baita eskura ditugun baliabideak ahalik eta ongien balia tzea eta jarduera-arlo eta -sektore guztie-tan elkarlanean ari tzean sor tzen diren baturak eta siner-giak lehenestea.

Lau autonomia-erkidego horietako bizi tza sozial eta eko-nomikoari oso lotuta dagoenez, arran tza da errealitate ko-mun horietako bat. Horrela, autonomia-erkidego horietako Laneko Segurtasun eta Osasun Erakundeen zuzendari tzek sektorean elkarlanean ari tzea erabaki zuten. Sektoreak, dudarik gabe, bere espezifikotasunak ditu erkidego bakoitzean, baina bere alderdi komunak dira gauzarik esangura-tsuena eta erabakigarriena. Horregatik, Osasuna Zain tzeko Gida hau egiteko erabakia hartu eta Institutu horietako tek-nikari eta medikuz osatutako diziplina ani tzeko taldea era-tu zuten. Urra tsez urra ts garatu dute gida, Laneko Arris-kuen Preben tzioko Legeko prin tzipioei erreparatuz, hau da, lanpostuak eta jarduerari lotutako arriskuak xehetasunez ezagu tzari erreparatuta.

LANEk (Lanaren Nazioarteko Erakundea) arriskuko lan-jar-duera guztien artean arrisku tsuenetariko tzat jo tzen dituen sektoreetako bat da arran tza. Batetik, arran tza-on tzietako baldin tza espezifikoak, batez ere lan egiteko eta bizi tzeko baldin tza gogorrak eta, bestetik, lan hori, askotan, egural-di txarraren, eguraldi txarrak berekin dituen arriskuen eta i tsasoko indarren suhartasunaren eraginpean egoteaga-tik, arriskuko egoeretan egin behar izatea dira i tsasoko arran tzarekin lotutako lanbideetan izaten diren herio tzen eragin-indizea hain handia izatearen kausak. Arran tzak, egia esan, ekoizpen-sektore guztien arteko ezbehar-tasa handienetakoa du, batez ere istripu larrien kasuetan, lehen adierazi zen bezala, i tsasoko ezbehar bat izaten denean areagotu egiten dena. Hori dela eta, i tsasoko segurtasuna betidanik izan da arlo horretan egindako ahaleginak bere-ganatu dituen kezketako bat.

Langile horiek gainazal mugikor baten gainean egiten dute lan, etengabeko oreka ezegonkorreko egoeran. Askotan, gainera, eguraldi-baldin tza txarretan ari tzen dira, “parteko soldatarekin” ordainduta eta, oro har, bizigarritasun- eta bizikidetasun-baldin tza oso txarretan. Hala, bizkarreko jar-dueraren, arran tzatresnen erabileraren eta agente fisiko, kimiko eta biologikoen eraginpean egotearen ondoriozko arrisku-egoerak sor tzen dira arran tza-on tzian, brankatik


14

popara eta ababorretik istriborrera. Lanak ahalegin handia eska tzen du eta harrapaketen arabera gara tzen diren lane-gun luze eta gogorretan luza tzen da, espazio eta denboren etenik gabe lan egiteko eta a tseden har tzeko erabil tzen den leku txiki batera mugatutako bizikide tzaren ondorio-zko arrisku psikosozialeko faktoreen eraginpean egote-ko larrigarriarekin. Gainera, alturako eta altura handiko arran tzaren kasuan gerta tzen den bezala, lan-jarduerak eska tzen du urrutiko arran tza-tokietan aldi luzeetan ego-tea, hainbat herrialdetako langileekin lan egitea eta baita gaixotasun endemikoak eta gurearekin zerikusirik ez duten klimak dituzten herrialdeetan lan egitea ere.

Arran tza-jardueraren arriskuak arran tza-tresnak aska-tu eta bira tzeko erabil tzen den askotariko tresneriarekin egindako lanaren, eguraldi-baldin tza txarren eraginpean egotearen eta harrapaketak manipula tzean, arran tza-tresnetatik aska tzean, bizkarrean edo sotoetan estiba-tzean edo portuan deskarga tzean egiten diren gehiegizko esfor tzuen ondoriozkoak dira gehien bat. Arran tza-mota bakoi tzak maniobra espezifikoak egitea eta makina des-berdinak erabil tzea eska tzen du eta, horregatik, arriskuak ere aldatu egiten dira ba tzuetatik besteetara.

Baina arran tza-sektoreak, lana on tzietan egiten duten per tsonez gain, on tzira tzerik behar ez duten beste ba tzuk ere har tzen ditu. Per tsona horiek hainbat kolektibotakoak dira: ba tzuek i tsason tzietan egiten diren atazekin zerikusia duten jarduerak dituzte, esaterako, arraina deskarga tzea, prozesa tzea eta merkatura tzea, edo sareak konpon tzea eta fabrika tzea eta beste ba tzuek i tsaski-bilketako edo akuikulturako jardueretan dihardute. Kolektibo horietako gehienak, on tzian lan egiten dutenak ez bezala, emakumez osatutakoak dira; gainera, generoaren arabera egin ohi zen zereginen zatiketa bera dute, eta Gida honek hasiera-ha-sieratik erabili du ikuspegi hori.

Gida hainbat etapatan egiten joan da. Lehen etapa, baxu-rako eta artisau-arran tzako flotei eskainitakoa, 2011ko udazkenean argitaratu zen. Bigarrenak oinezko i tsaski-bilketaren jarduerak, baliabide espezifikoen erauzketa eta arran tzako jarduera lagun tzaileak jorratu zituen, eta 2012ko udazkenean argitaratu zen, eta hirugarrena, altu-rako eta altura handiko arran tza-motei buruzkoa, urtebete geroago. Baina oraindik azken lan bat gera tzen zen, orain aurkezten ari garena. Gida osoan zehar garatu diren fase, zeregin eta azpizereginen matrizeak erabilita, arriskuen ebaluazioa nola bidera tzen den erakustea da xedea, kasu honetan benetako eredu batean gauza tzen dena: baxu-rako inguraketa-on tzi bateko marinel-postu baten arris-kuen ebaluazioa, eta hortik abiatuta nola planifika tzen den lanpostu hori bete tzen duten per tsonen osasunaren zain-tza espezifikoa. Horrela, lan-baldin tzek per tsona horien osasun-egoerari eragiten dioten jakiteko aukera emango duten osasun-probak eta -miaketak proposa tzen dira, lan-tokiko medikuari eta erizainari kalte horiek modu goiztia-rrean identifika tzen lagunduz eta, preben tzioko teknikaria-rekin batera, euren lanerako preben tzio-neurri egokienak gomenda tzeko aukera emanaz.

Gida osoa euskarri bakarrean eskura izateko aukera ema-teko xedez, laugarren etapa honek aurreko hirurak bil tzen ditu eta, haiekin batera, baxurako inguraketa-on tzi bateko marinel-postuaren arriskuen ebaluazioa eta lanpostu hori bete tzen duten per tsonen osasunaren zain tza espezifiko-rako proposamena eskain tzen du, Gidaren testu osoa tes-tu bakarrean aurkeztuz.

Arran tza-sektorean Osasuna Zain tzeko Gidaren laugarren eta azken zati honen xedea, hasiera-hasieratik izan den bezala, laneko arriskuen preben tzioaren arloan tresna ba-liagarria izatea da.


15

JUSTIFIKAZIOA

Langileen osasunaren zain tza espezifikoaren kalitatea hobe tzeko helburuarekin sortu zen Gida hau. Lan-baldin-tzei eta lan-baldin tza horiek langilearen osasunean dituz-ten ondorioei lotutako zain tza da.

Arran tza-on tzietan egiten den lan-jardueraren eta ekoiz-pen-jardueraren beste adar ba tzuetan egiten denaren ar-tean alde handiak daudela adierazten duen errealitatetik abia tzen da, izan ere, lan egiten den inguruneak, berez, laneko arriskua era tzen du. Horregatik, i tsasoko segurta-suna betidanik izan da arlo horretan egindako ahaleginak bildu dituen kezka eta, hein batean, horrexegatik, tripula-tzaileen laneko osasunak bigarren mailako tokia izan du nabigazioko arriskuekin alderatuta. Baina i tsasoko ezbe-harren ondoriozko herio tzen kopuruak ez du gainditu flota osoan izaten direnen % 25. Herio tzen % 75 on tzian egiten den lan-jardueraren ondoriozkoak dira. Beraz, i tsasoko istripuen preben tzioaren kalterik gabe, arriskuak prebeni-tzeko ahaleginak lan-jardueraren eta horren ondorioen mul tzora zuzendu behar dira batik bat.

Laneko Arriskuak Prebeni tzeko Legeak xeda tzen ditu la-neko segurtasunaren eta osasunaren gaineko jarduerek bete behar dituzten prin tzipio orokorrak. Legea indarrean sar tzeak, beste lorpen ba tzuen artean, lan-esparruko preben tzio-jarduerak nahitaez langile guztietara heda tzea eragin zuen eta legea arran tza-sektorean aplika tzeak lan-gile guztiak, on tzira tzen direnak eta ez direnak, gure gizar-teko beste ekoizpen-sektoreetako gainerako langileekin berdin tzea eragin du.

Lege horrek eta Preben tzio Zerbi tzuen Araudia onar-tzen duen Errege Dekretuak, langileen osasuna babeste-ko maila egokia lor tzeko ezinbestekoak diren berme eta eran tzukizunen oinarrizko gorpu tza zehaztuta, laneko arriskuen preben tzioa proiekta tzen den une beretik en-presa-jardueran txerta tzea xeda tzen dute eta enpresariari eslei tzen diote enpresako preben tzio-jarduera antola tzeko eran tzukizuna. Beraz, enpresaria behartuta dago prebentzioa antola tzeko eredu bat ezar tzera, preben tzioko lau diziplinetan egin beharreko fun tzio, jarduera eta zere-gin guztiak gauzatuko dituela berma tzen duena, laneko medikun tza barne.

Laneko Arriskuen Preben tziorako Legeko 14. artikuluak xeda tzen du langileen osasun-egoera zain tzeko eskubi-dea, eta baita zain tza hori berma tzeko enpresariaren be-tebeharra ere.

Arran tza-sektorean, on tzira tzen diren per tsonek ezinbes-tekoa dute euren laneko zereginak bete tzeko gaikun tza lor tzea. Gaikun tza hori lor tzeko aurretiko eta aldizkako osasun-azterketak gainditu behar dira, langileari bere


16

okupazioa bete tzen jarrai tzeko aukera ematen diote-nak, eska tzailearen baldin tza psikofisikoak lanpostuaren ezaugarriekin bateragarriak direla eta langile horren eta tripulazioko gainerako kideen osasuna eta segurtasuna arriskuan ez dituztela jar tzen berma tzen duen heinean. I tsason tzietan on tzira tzeko osasun-azterketak arau tzen dituen Errege Dekretuak honako hau dio 1.2 artikuluan: “errege-dekretu honetan aurreikusitako osasun-azter-ketak egin behar dira, Laneko Arriskuen Preben tziorako Legeko 22. artikuluan eta bere garapen-arauetan xedatu-takoa betez, enpresariaren eskumeneko gainerako bete-beharren kalterik gabe”.

Laneko Arriskuen Preben tzio Legeko 22. artikuluan eta Preben tzio Zerbi tzuen Araudiko 37.3 artikuluan defini-tutako langileen osasunaren zain tzaren ezaugarriak eta edukia kontuan hartuta, esan daiteke on tzira tzeko osa-sun-azterketak egiteak jakineko jarduketa sanitario bat edo osasun-azterketa bat une jakin batean egindako tzat jo tzea eska tzen duela, norbanakoen nahiz kolektiboen la-neko arriskuen preben tziorako gainerako jarduerak, lan-gileen osasunaren zain tza defini tzen dutenak, egin gabe uztearen kalterik gabe. Horren guztiaren ondorioz, enpre-saria behartuta dago preben tzioa antola tzeko eredu bat ezar tzera, preben tzioko lau diziplinetan egin beharreko fun tzio, jarduera eta zeregin guztiak gauzatuko dituela berma tzen duena, laneko medikun tza barne. Zen tzu ho-rretan, 843/2011 Errege Dekretuak, ekainaren 17koak, preben tziozerbi tzuen jarduera sanitarioa gara tzeko baliabideen antolamenduari buruzko oinarrizko irizpi-deak xeda tzen dituenak, 3. artikuluan jaso tzen du zein diren preben tzio-zerbi tzuen jarduera sanitarioak, osasun-azterketa soilak egitera ez direla muga tzen zehaztuz eta preben tzio-zerbi tzuko beste arlo ba tzuekin koordina tzea behar dutela adieraziz. Horretarako, Errege Dekretu honek laneko arriskuen kanpoko nahiz jarduera sanitario hori ba-liabide propioekin eta/edo mankomunatuekin beraien gain hartu duten enpresen preben tzio-zerbi tzuetako Zerbi tzu Sanitarioei eskatutako eskakizun teknikoak eta gu txieneko baldin tzak arau tzen ditu, haiek baimen tzeko eta erabil tzen direnean haien kalitate-estandarrei eusteko.

Beraz, osasun-azterketa bat egiteko jarduera puntuala osatu egin behar da. Eta osasuna zain tzeko osasun-azter-keten oinarria eta helburuak on tzira tzekoen desberdinak diren arren, on tzira tzeko osasun-azterketak osatu egin behar dira beste hainbat konturekin: osasun-arrazoien-gatik lanetik luzaroan falta izan ondoren egin beharreko langileen osasunaren ebaluazioa, preben tzio-zerbi tzuko per tsonal sanitarioak osasun-arrazoiengatik lanera joan gabe geratutako aldiak ezagu tzea, langileen osasunaren zain tzaren eta arriskuen ebaluazioaren emai tzak irizpide epidemiologikoekin azter tzea, laneko arriskuen eragin-pean egotearen eta osasunerako kalteen arteko erlazio posibleak ikertu eta azter tzeko xedez, preben tzio-zerbi-tzuko gainerako kideekin elkarlanean ari tzea eta lane-ko baldin tzak eta ingurumena hobe tzera zuzendutako neurriak proposa tzea. Osasunaren zain tzan sar tzen dira, batetik, osasunerako arrisku berriak dituzten zeregin es-pezifikoak esleitu ondoren hasierako osasunazterketak egiteko eskain tza, bestetik, haurdunaldi-egoeran edo erdi-tu berriko egoeran dauden langileei, adingabeei eta arrisku jakin ba tzuekiko bereziki sentikorrak diren langileei eragin

diezaieketen arriskuen azterketa eta balorazioa, eta baita preben tzio-neurri egokien proposamena ere. Langileen osasuna zain tzeko osasun-azterketak lan-baldin tzetan an tzemandako arriskuen arabera egiten direnez, kontuan izan behar da horien periodikotasuna administrazioak on-tzira tzeko osasunazterketetarako finkatutako periodiko-tasunaren desberdina dela.

On tzira tzen ez diren langileen kasuan, enpresariak osota-sunean hartu behar du bere gain haien osasunaren zain-tza, hau da, preben tzio-zerbi tzuak hasierako eta aldizkako osasun-azterketak ere egin beharko ditu. Baina sektoreko esparru horretan lan egiten duten per tsona asko ere auto-nomoak dira eta, ondorioz, ez dute osasuna kontrola tzen. Lehen mailako arretako medikuarengana joaten dira ondo ez daudenean eta eragiten dieten patologiak arrun tzat jo-tzen direnean. Kalteak eta kalte horiek eragiten dituzten arrisku-faktoreekin izan lezaketen erlazioa ez ezagu tzea eragiten du horrek. Osasuna zain tzeko Gida honek kalte horiei buruzko eta kalte horien kausei buruzko ezagu tza ematen du, eta lehen mailako arretako medikuek kolekti-bo horietan ikusten dituzten patologien lanbide-jatorriaz susma tzeko eta kasu horiek gaixotasun profesional iza-teko susmagarri tzat jo tzeko balio duen tresna ere bada. Zen tzu horretan, osasunaren zain tza kolektiboan jarritako arretak balio berezia har tzen du, izan ere, kalte ba tzuk iza-tearen ondorioz jaso daitezkeen ordainsarietatik haratago, kalte horiek saihesteko aukera baitago preben tziozko neu-rriak hartuta.

Osasunaren zain tza kolektiboak aukera ematen du lanare-kin zerikusia duten kalteak identifika tzeko langilekolekti-bo bati loturiko kasuen pilaketa aztertuta. Aukera ematen du preben tziozko neurri tekniko eta medikoen ondorioak ebalua tzeko eta lehenesteko ere, lan-baldin tzak hobe tzen dituztelako; eta, azkenik, aukera ematen du aztertutako patologien diagnostikorako erabil tzen diren osasun-azter-keten eraginkortasuna, efikazia eta efizien tzia ebalua tzeko.

Arrazoi horiek medio, beharrezko tzat jo zen oinarrizko gida hau egitea eta argitara tzea, izan ere, sektoreko arrisku espezifikoetan oinarrituta eta arran tzaaparailuen arabe-ra bidera tzen ditu langileen osasuna zain tzeko jarduerak. Gida leiala da preben tziozerbi tzuek bete tzen dituzten preben tziojarduera sanitarioak bidera tzen dituzten prin tzipioekiko. Lanpostuaren eta lanpostu horrek be-rekin dituen arriskuen ezagu tza xehatuaren parte batek lanpostuak deskriba tzeko moduari buruz orienta tzen du eta arriskuen ebaluazioa egiteko oinarriak ezar tzen ditu, arran tza-aparailu bakoi tzaren tzat, on tzi bakoi tzaren tzat eta lanpostu bakoi tzaren tzat espezifikoa izan behar due-na, prozesu hori gauza tzeko moduari buruzko eredu jakin bat azalduz.

Preben tzio Zerbi tzuen Araudiko 37.3 artikuluak adieraz-ten du osasunaren zain tzak protokolo espezifikoak bete beharko dituela edo langileak dituen arrisku-faktoreekiko beste bitarteko ba tzuk. Osasun-azterketetan historia kli-nikoa eta lanekoa ere sartuko dela xeda tzen du. Anamnesi, azterketa kliniko eta kontrol biologikoari buruzko datuez eta lanak berekin dituen arriskuen araberako azterlan osagarriez gain, lanpostuaren deskripzio xehatua, lan-postuan egindako denbora, lan-baldin tzen azterketan aur-


17

kitutako arriskuak eta hartutako preben tzioneurriak ere jasoko dira historian.

Lan egiteko modu hori diziplina ani tzekoa soilik izan dai-teke eta preben tzio-teknikariek eta laneko medikuek euren arteko elkarlanaren fruituak azaldu beharko lituzkete. Hala, laneko medikuak eta erizainak, zereginen eta arriskuen ja-kitun, osasunari zer kalte-mota eragin diezazkieketen ja-kin ahal izango dute eta osasunaren zain tza espezifikoa egin ahal izango dute, kalte horiek goiz identifika tzeko eta preben tzio-neurri egokienak gomenda tzeko aukera eman-da, preben tzio-teknikariarekin batera egiten duten lanari

egiten dioten ekarpen gisa. Zen tzu horretan, osasunaren zain tza kolektiboan jarritako enfasiak fun tsezko balioa har tzen du, nabarmendu egin behar dena.

Espiritu horretan oinarritu da gida eta preben tzioko tek-nikarien eta laneko mediku eta erizainen arteko elkarla-nean dago bere balio handiena, langileen osasunaren zain-tza espezifikoaren oinarria baita.

Espero dugu lan hau langile eta enpresarien onerako izan-go dela laneko arriskuen preben tzioaren arloan.


19

HELBURUAK

Gidaren helburu nagusia arran tza-sektoreko langileen osasunaren zain tza espezifikoa modu egokian ezar tzeko orientazio zuzena eta tresnak eskain tzea da, laneko segur-tasun eta osasun arloan babes eraginkorra izateko eskubi-dea berma dadin.

- Jarduerak eta sektoreko langileen lanpostuek eurekin dituzten arriskuen inguruan osasunaren zain tza es-pezifiko eta indibiduala lor tzeko tresna gisa sortu da Gida.

Osasunaren zain tza kolektibo eta espezifikoa gauzatzeko tresnak jar tzen ditu, arran tza-sektoreko lanean segurtasun- eta osasun-adierazle ba tzuk lor tzeko helburuarekin, bai enpresan eta bai autonomian, es-tatuan eta erkidegoan. Horrek aukera emango du preben tzio-estrategiak ezar tzeko eta sektoreko lan-baldin tzak hobe tzeko ezarritako helburuen lorpen-maila balora tzeko.

- Gaixotasun profesionalak eta sektoreko lanarekin zerikusia duten gaixotasunak detekta tzeko tresnak ematen ditu eta, modu horretan, haien ezagu tza eta komunikazioa eta haien inguruko preben tzio-jarduerak mar txan jar tzea errazten dira.

Gida honen helburua da sektoreko arriskuen ebaluazioa errazteko mekanismoak eskain tzea eta hori nola gauza daitekeen modu praktikoan erakustea.

- Sektorearen zati bat osa tzen duten flota, arran tza-tresna eta azpitresna motaren arabera, arran tzaren jarduera lagungarrietan diharduten kolektiboen eta i tsaski-bilketan edo akuikulturan dihardutenen laneko arriskuak identifikatu eta ebalua tzen lagun tzeko gida gara tzen da bertan.

- Tresna hori ezinbestekoa da langileen osasunaren zain tza jasaten dituzten arriskuen araberakoa izan dadin, genero-ikuspegia barne hartuta.

Azkenik, gidaren helburua da arran tza-sektoreko langileen osasunaren zain tzan nahasitako agenteen arteko koordi-nazioa erraztuko duten mekanismoak eta tresnak ezar-tzeko premia, preben tzio-zerbi tzu bakoi tzaren egituraren barruan nahiz kanpoan.


21

APLIKAZIO-EREMUA

Gida honek langileen osasunaren zain tzari buruzko alderdi guztiak har tzen ditu kontuan. Bere kon tzeptuaren garape-netik abia tzen da eta preben tzio-zerbi tzuen osasun-arloak laneko arriskuei buruzko gure araudian oinarrituta dituen jarduera guztiak gauza tzen ditu.

Langileen osasunaren zain tza espezifikoa langile horiek jasaten dituzten laneko arriskuen ezagu tzan oinarrituta egon behar du eta arrisku horiek saihesteko aukera eman-go duen preben tziozko eran tzuna eman ahal izateko, haie-tatik sor daitezkeen osasun-arazoetan zentra tzea eska-tzen du.

Gidak arriskuak identifika tzeko eredu bat eskain tzen du eta arriskuen ebaluazioa egiteko jakineko adibide bat proposa tzen du, ezinezkoa delako arriskua modu gene-rikoan ebalua tzea. Arran tza-on tzien aparailu eta tresnen aniztasunak eta an tzeko on tzien artean egon daitezkeen desberdintasunek ezinezkoa egiten dute. Beste horrenbes-te gerta tzen da on tzira tzerik behar ez duten jardueren ka-suan. Horrela, arriskua lokaliza tzeko aukera ematen duen tresna bat eskain tzen du, arrisku hori ezagutu eta ezabatu ahal izateko eta, hori ezinezkoa bada, ebaluatu ahal iza-teko, Gidaren erabil tzaileari zorroztasun gehiago emanaz.

Arriskuen ebaluazioaren kasuan bezala, ezinbestekoa da azpimarra tzea osasunaren zain tza jakineko osasunpro-ba eta miaketa ba tzuk zeregin-mul tzo batean sartutako langileei orokorrean eslei tzetik ezin dela atera. Langile horien osasunaren zain tza nola egingo den erabaki tzeko, euren lanpostuaren deskripzio xehatua, jasaten dituzten arriskuak eta horien handitasuna, arriskuaren eraginpean igarotako denbora eta hartutako preben tzio-neurriak eza-gutu behar dira, Preben tzio Zerbi tzuen Araudiko 37.3 ar-tikuluan jasota dagoen bezala. Kasu bakoi tzean osasuna zain tzeko zer protokolo aplika daitekeen xeda tzen du gida honek, erabil daitezkeen osasun-proba eta -azterketei buruz orientatuta, medikuaren aginduz gehi tzearen kalte-rik gabe. Horri guztiari, adibide gisa, kasu praktiko bat gehi-tzen dio erabil tzaileak Gidak proposa tzen duen prozesuari jarri diezaion.

Horregatik, gidak, arran tza-moten eta arran tza-mota bakoi tzeko zeregin eta azpizereginen araberako lanpos-tuen deskripzioari eskain tzen dio bere edukiaren zati bat, haien inguruan identifika daitezkeen arriskuak deskriba-tuz. Arriskuen ebaluazioa kasu partikular bakoi tzean eza-gutu beharko du gidaren erabil tzaileak, kasu bakoi tzerako osasunproba eta miaketa egokienen aplikazioa zehaztu beharko dutenak. Eta hori guztia gizon eta emakumeen la-neko osasuna jakineko osasun-egoera ba tzuetatik hara-tago doala behin eta berriz esateari u tzi gabe egiten da. Horregatik esaten da arriskuen ebaluazioak eta osasuna-


22

ren zain tza genero-ikuspegia kontuan hartuta egin behar direla.

Gida hau honako jarduera hauetan diharduten langileen osasunaren zain tzari buruzkoa da:

Baxurako eta artisauarran tzako flotak, modalitate hauetan ari tzen direnak: txaneleko akuikulturaKazako arran tzaBeita biziko arran tzaI tsaser tzeko ingurasareaMailasareaLerro bertikalaUr gaineko i tsaski-bilketa: atoian eramandako arran tza-tresnakUr gaineko i tsaski-bilketa: eskuzkoaOtarreakHondoko tre tza

Jarduerak:Oinezko i tsaski-bilketa.Baliabide espezifikoak: Oinez.Baliabide espezifikoak: Urpera tze bidezko i tsaskibilketa.Baliabide espezifikoak: Lanperna.Mailasare-aparailuen saregileak.Inguraketa-, arraste- eta tre tza-aparailuen saregileak.Saregileak: Beste sare-mota ba tzuk era tzea (otarreak, etab.).Portuko manipulazioa eta garraioa: Arrain txikiak.Portuko manipulazioa eta garraioa: Arrain handiak.

Alturako eta altura handiko flotak, modalitate hauetan ari tzen direnak:Azaleko tre tza (Long line)Hondoko tre tza (Pin txoa edo harri bola)Alturako ingurasarea (Atunon tziak)A tze-arrasteaBikoteko arraste-arran tzaArraste klasikoaSardedun arrastea

KAPITULUA

SEKTOREAREN IKUSPEGIA

1.

1. kapituluaren egileak

Aitor Guisasola YereguiNieves Lorenzo EspesoHelena Abigail Rodríguez GonzálezDulce Mª. Platero GarcíaIñigo Fernández FernándezJosé Antonio Rodríguez ArribeIñaki Zubia DíazMª. Isabel García Leal


25

I tsASER tzA, LANGILEAK ETA FLOTA

I TSASER TZA

Espainiak, gu txi gorabehera, 4.830 km-ko i tsaser tza du penin tsulan eta 4.405 km-koa uharteetan. Galizia, Kanta-bria, Asturiasko Prin tzerria eta EAE autonomia-erkidegoen artean, 2.429 km-ko i tsaser tza dute.

1498 km 401 km 284 km 246 km

Iturria: lanketa propioa Sustapen Ministerioaren datuetan oinarrituta Institutu Geografi ko Nazionala

ARRAN TZA-MOTAK

Arran tza-motak eta sektore honetako segurtasuneko eta lan-osasuneko arauak arau bidez erregulatuta daude. 543/2007 EDk, apirilaren 27koak 24 metroko luzerako (L) i tsason tziek ku tsaduraren inguruan bete beharreko se-gurtasun- eta preben tzio-arauak fi nka tzen dituenak eta “arran tza-on tzietako laneko gu txieneko segurtasun- eta osasun-xedapenei” buruzko uztailaren 18ko 1216/97 ED aplika tzeko Gida Teknikoak arran tza-on tzien honako sai-lkapen hau ezar tzen dute:

a) Tokiko arran tza-on tziak. I tsaser tzetik 10 milia baino gehiago urrundu gabe arran tzan ari tzen direnak.

b) I tsaser tzeko arran tza-on tziak. I tsaser tzaren eta i tsaser tzarekiko 60 miliako lerroaren artean eta 52º I 20º I paraleloen artean kokatutako eremuan jardue-ra egiten dutenak dira.

c) Alturako arran tzako on tziak. I tsasoen eta i tsaser-tzerako distan tzien mugarik gabe eta lehen aipatu-riko eremuetatik kanpo jarduera egiten dutenak.

d) Altura handiko arran tzako on tziak. I tsasoen eta i tsaser tzerako distan tzien mugarik gabe eta lehen ai-paturiko eremuetatik kanpo jarduera egiten dutenak.

Arran tza-on tzien sailkapen hori eraiki tzeko baimena onar-tzean ezarri da eta I tsas Administrazioak berre tsi du on tzia zerbi tzuan sartu aurreko hasierako azterketa egin aurretik.

Gauza bera gerta tzen da beraien erregulazio espezifi koa duten beste erauzketa-jarduera ba tzuekin, esaterako, i tsaski-bilketarekin.

Osasuna zain tzeko gida arran tza-mota nagusietan zentra-tu da, eta honela banatu ditu:

− Baxurako edo artisauarran tza− Oinezko i tsaskibilketa, saregileak, neskatilak eta

paketa tzaileak− Alturako eta altura handiko arran tza

BAXURAKO, I TSASER TZEKO EDO ARTISAU-ARRAN TZA

La pesca de bajura es la que tiene lugar muy cerca de los Baxurako arran tza portuetatik hurbil egiten da; on tzi txikiak dira, gehienetan erregistro gordineko 20 tona (EGT) baino gu txiagokoak, hamabost lagun baino gu txiagoko tripu-lazioak izan ohi dituzte eta bost egun baino gu txiagoko kanpainak egiten dituzte. Baxurako arran tzan sartu ohi da artisau-arran tza. On tzi oso txikiekin egiten da –bost EGT edo gu txiago–, bizpahiru arran tzalerekin eta egunero atera tzen dira arran tzara hainbat orduz.

On tzien tamaina, oro har, ez da izaten 20 EG ttik gorakoa baina zenbait kasutan 50eraino iristen da. Horrek esan nahi du 24 metro baino gu txiagoko luzera dutela kasu ge-hienetan. On tzi horiek, gehienetan, hamabost marinel bai-no gu txiago izaten dituzte, kasu askotan familia barekoak, gu txi hierarkizatutako egituran egiten dute on tzi barruko lana eta «partekakoa» izeneko ordainketa-sistema iza-ten dute. Sistema horren arabera, nagusiak eta langileek zenbait ustiapen-gastu parteka tzen dituzte eta egindako harrapaketen propor tzioan irabazten dute.

On tziaren jabea –enpresak on tzi bakarra izan ohi du– bes-te tripula tzaile bat izaten da. Lana artisau tzatik hurbil dago eta ezagu tza profesional zorro tza eska tzen du, hainbat ur-tetako jardunaren bidez hartutakoa.

I tsasora egunero irteteak aukera ematen die marinelei gi-zarte- eta familia-bizi tza nahiko orekatua izateko. Alturako marinelak, aldiz, hainbat hilabetez egon daitezke e txetik kanpo.


26

ALTURAKO ETA ALTURA HANDIKO ARRAN TZA

Gida honetarako Kantauriko ipar-mendebaldeko 4 autono-mia-erkidegoetan presen tziarik handiena dutenak aukera-tu ditugu, eta honela sailkatu ditugu:

• Tre tza:-azalekoa (Long line)-hondokoa (Pin txoa, harri bola)

• Alturako ingurasarea (Atunon tziak)

• Arrastreaa tze-arrasteabikoteko arrasteaklasikoa sardeduna

Alturako arran tzan diharduten on tzien ezaugarriei dago-kienez, hainbat egunez portura i tzuli gabe edo urrutiko arran tza-tokietan lanean ari tzeak, esaterako, Gran Sol-en (Britainiar uharteak), Ha tton Bank (Islandiako hegoaldea) edo Kanariak-Saharako arran tza-tokian, on tziaren poten-tzia, luzera eta tonajearen gehikun tza garran tzi tsua izatea eragiten du. Zenbait on tzik 1.200 CV-tik gorako poten tzia dute eta 30 metrotik gorako luzera. Tre tza eta arrastea dira gehien erabil tzen diren arran tza-motak.

Altura handiko flotak i tsason tzi handiek osa tzen dituz-te, 100 metrotik gorako luzera eta 7.500 CV baino gehia-goko poten tzia dituztenek, botaldi bakoi tzean arrain-kan-titate handiak atera tzeko gai direnek. “Lantegi-on tziak”, inguraketa-on tziak edo arraste-on tzi izoztaileak dira, arraina arran tza tzeko, eralda tzeko eta biltegira tzeko askoz ahalmen handiagoa dutenak eta ekoizpen-prozesu kon-plexuagoak gara tzeko aukera ematen dutenak.

Alturako arran tzaren eta altura handiko arran tzaren arte-ko desberdintasun nagusia altura handiko on tziek mun-duko arran tza-toki guztietan arran tza egin dezaketela da, distan tzia-mugarik gabe eta horretarako lizen tzia izateko baldin tza soilarekin. Azken kasu horretan, arran tza-mota horretan diharduten enpresa askoren kasuan, kapitala Espainiakoa izan arren eta tripulazioko kide gehienak ere nazionalitate berekoak izan arren, on tziek arran tza egiten duten arran tza-tokien eskubideak dituzten herrialdeen bandera eraman behar izaten dute, beraz, esan daiteke, bandera propioa duten on tziek eta beste nazionalitate ba tzuetako on tzien tzako i txita dauden arran tza-tokietan arran tza egiteko komenen tziako edo nahitaezko bandera duten on tziek osa tzen dutela Espainiako flota. Arran tza-tzen diren espezieen artean abadira, mihi-arrain buruhan-dia, atuna, bisigua, oilarra, lega tza, bakalada, hegaluzea, txipiroia, mihi-arraina, eta abar nabarmen tzen dira.

Bi arran tzamota horietan teknologia sofistikatua erabiltzen da. On tziek radarrak dituzte arrain-sardak detekta-tzeko eta horien norabidea eta abiadura jakiteko. Sonarrak ere badituzte detektatutako arrain-sarden tamaina neur-tzeko eta, ba tzuek, baita aireko baliabideak ere (helikopte-roak) arrain-sardak aurki tzeko. Oro har, mekanikoki egiten da erauzketa eta, lehen ere adierazi den bezala, on tziak lan-tegi flotagarriak dira, harrapaketak prozesa tzeko, izozteko,

on tzira tzeko eta azpiproduktuak egiteko ahalmena dute-nak. Arrain-prozesaketan, arraina garbitu egiten da, tripak eta burua ken tzen zaizkio eta xerratu edo gazitu egiten da izango duen merkatari tza-xedearen arabera. Produktua izozteko baldin bada, prozesuak pixka bat konplexuagoak dira, lantegi-on tziak diren, zati tzeko, xerra tzeko eta abarre-rako gailuak izatearen edo izozteko soilik izatearen arabe-ra. Horretarako, hozkailuak dituzte, arraina on tzian baldin-tza egokietan kon tserba tzeko. Nolanahi ere, lan-prozesuak dezente mekanizatuta egoten diren arren, aurretik eskuzko lana egin behar izaten da.

Urrutiko arran tza-tokietan aldi luzeak igaro tzeak, hainbat herrialdetako langileekin eta gaixotasun endemikoak egon litezkeen herrialdeetan, arrisku psikosozialak gehi tzen di-zkie arran tza-teknikekin eta klima-baldin tzekin zerikusia duten arriskuei. Azken horien artean aipagarrienak on tzi barruko harreman per tsonalekin zerikusia dutenak edo aldi luzeetan familiarengandik urrunduta egotearen ondorio-zkoak daude, Indiar ozeanoko i tsaser tzetan ibil tzen diren on tziek jasan dituzten piraten erasoak ahaztu gabe.

OINEZKO I TSASKI-BILKETA, SAREGILEAK, NESKATILAK ETA PAKETA TZAILEAK

Arran tza-sektoreak, lana on tzietan egiten duten per tsonez gain, on tzira tzerik behar ez duten beste ba tzuk ere har-tzen ditu. Per tsona horiek hainbat kolektibotakoak dira: ba tzuek i tsason tzietan egiten diren atazekin zerikusia duten jarduerak dituzte, esaterako, arraina deskarga tzea, prozesa tzea eta merkatura tzea, edo sareak konpon tzea eta fabrika tzea, ordezka tzen dituzten kofradien kudeaketa egitea, eta beste ba tzuek i tsaski-bilketako edo akuikultu-rako jardueretan dihardute.

Kolektibo horietako gehienak, on tzian lan egiten dutenak ez bezala, emakumez osatutakoak dira, kasu gehienetan langile autonomoak; gainera, generoaren arabera egin ohi zen zereginen banaketa bera dute, haien lan-egoera pixka-naka-pixkanaka erregulariza tzen joan den arren aldatu ez dena.

Antolaketa- eta partaide tza-ezak, ordezkari tza-organoetan emakumeek presen tzia txikia izateak, aitor-pen profesional eskasak eta sektoreko intrusismoak ere oztopatu egiten dute kolektibo horiek Administrazioaren aurrean aitor tzea. Halaber, faktore horiek zaildu egiten dute gaixotasun profesionalak lan-jardueraren arriskuen arabera identifika tzea, batez ere lanari lotutako karga fi-sikoaren ondoriozkoak: jarrera behartuak eta denbora lu-zekoak, mugimendu errepikatuak, kargak manipula tzea eta indarra egitea, eguraldi-baldin tza txarrak eta inguru-neko baldin tzak. Laneko ezbeharren estatistiketan ez dira xeha tzen jarduera horietako datuak, arran tza-sektoreko datuekin gerta tzen den bezala, nekazari tza, abel tzain tza eta basogin tzako datuekin batera daude, eta horrek zaila-go egiten du datu horiek ezagu tzea

Arriskuak eta arrisku horiek osasunean dituzten ondorioak ez ezagu tzeak preben tzioa zail tzen du eta baita gaixota-sun profesionalengatiko prestazioa edo haurdunaldiaga-tiko arriskuaren ondoriozko prestazioak lor tzea ere. Kontu


27

horiek, gaur egun, kolektibo horien aldarrikapenen artean daude.

I tsaskibilketa

Legezko definizioaren arabera, i tsaskibilketa oinez edo on tzitik egindako erauzketa-jarduera da, i tsasoan edo i tsaso eta lehorraren arteko zonan egindakoa eta, arran tzatresna selektibo eta espezifikoekin hainbat motatako moluskuak, krustazeoak, tunikatuak, ekino-dermoak eta i tsasoko beste ornogabe ba tzuk harrapa-tzera bideratutakoa, gero merkatura tzeko helburuare-kin.

On tzitik egindako i tsaskibilketa da i tsaskiak on tzi batetik harrapa tzea, hain zuzen ere, harrapatu behar den i tsaskiaren eta zonaren arabera aukeratutako tres-naren lagun tzarekin. On tzitik eskuz egiten den i tsaski-bilketan i tsaski-bil tzaileak berak maneia tzen du arran-tza-tresna eta trakzio mekanikoko i tsaski-bilketan, aldiz, arran tza-tresna on tziak eramaten du arrastan.

Oinezko i tsaskibilketa da moluskuak kostalde harea-tsuan atera tzea. Horretarako, eskuzko tresnak erabil-tzen dira (ai tzurra, txardangoa, eskuareak, igitaiak, sardexkak, etab.). Tresna ohikoenen izena aldatu egin daiteke lau autonomia-erkidegoetan, eta baita autonomia-erkidegoetako probin tzia edo lurralde his-toriko bakoi tzean ere. Erabil tzen den arran tza-tresna moluskuaren arabera, moluskua dagoen sakoneraren arabera, substratu-motaren (harea edo lohia) arabera, lehorrean edo bustian (marea artean edo marea era-ginpean) lan egiten den arabera eta, ba tzuetan, i tsaski-bil tzailearen ohituraren arabera ere aukera tzen da. Autonomia-erkidegoek arautu egiten dituzte aran tza-tresna horiek.

Urpera tze bidezko i tsaskibilketari dagokionez, garran-tzi gu txiago du laneko okupazioari dagokionez eta ondo egiten da apnea urpera tze-teknikaren bitartez edo kan-potik airea horni tzen duenaren bitartez. Baliabide espezi-fikoak erauzteko erabil tzen da. Baliabide espezifikoak esaten zaie ezaugarri biologikoen, erauzteko teknikaren edo merkatura tzeko berezitasunen arabera, berezitasun horiei errepara tzen dien kudeaketa-sistema behar duten i tsaski-espezieei.

Baliabide espezifikoak atera tzea bi modalitatetan egin daiteke:

Oinez: lanperna, poliketoak, algak.Apnea urpekari tza-teknikekin edo airea kanpotik horni tzen dutenekin: datila, datil handia, algak, i tsas belarria eta i tsas trikua (Asturiasen izan ezik, es-pezie hori oinez soilik harrapa tzen baita).

Oinezko i tsaskibilketa emakumeen presen tzia han-dia duen jarduera da. Galiziako datua erreferen tzia tzat hartuta, emandako baimenetatik ateratako datuen ara-bera, horretan ari tzen direnen % 90 emakumeak dira. Norberaren konturako langileak izaten dira eta, horren ondorioz, ez da lan-baldin tzen eta osasunean dituzten ondorioen jarraipenik egiten.

Belaunaldien arteko txandaka tze txikiko jarduera da. Jardueran diharduten langileen % 57k 50 urtetik gora du. Langile guztien % 83,8 41 urtetik gorakoa da.

Honako hauek dira jarduera honetako lan-modalitate aipagarrienaK:

- Hondar tzako oinezko i tsaski-bilketa (marea arte-ko zona; “lehorrean” esaten zaio).

- Ur barruko i tsaski-bilketa (bularreraino urperatuta marea eraginpeko zonan; “bustian” esaten zaio).

- Modalitate mistoa: marea arteko zonan eta marea eraginpeko zonan.

Oinezko i tsaski-bil tzaileek egindako zereginen artean honako hauek identifika tzen dira:

- Merkaturako kusku bikoak atera tzea- Salmenta edo lekualdaketarako kumeak atera-

tzeko lana- Lekualdaketetarako kusku bikoak atera tzea- Berrereite-lanak- Garbiketa-lanak.- Zain tza-lanak.- Tresna eta harrapaketen garraioa

Lanpernaerauzketak ezaugarri bereziak ditu, gaine-rako modalitateen desberdina egiten dutenak. Duela gu-txi arte gizonezkoz osatutako kolektiboa zen, baina gaur egun dezente emakume ari tzen dira jarduera horretan. Horregatik, kontuan izan behar da amatasunerako arris-kua, oso baldin tza gogorretan lan egiten baitute.

Lanperna-erauzketa oinez edo harrietara on tzi ba-tetik jauzi eginda egin daiteke. Espezie horren bilketa i tsaser tz harri tsuetako marea arteko zonan egiten da i tsasbehera dagoenean, olatua leher tzen den tokian eta harria agerian edo ur gu txirekin gera tzen denean. Jar-duera hori egiteko marea onenak marea “biziak” dira, marea oso behean dagoenean eta lanperna handia-goak dauden leku sakonagoetara iristeko aukera ema-ten duenean

“Percebeiroek”, gehienetan, taldean egiten dute lan eta kofradietan “percebeiroen” elkarteak egon ohi dira. Elkarteko gobernu-organoek erabaki tzen dute lanera joan daitekeen ala ez. Elkarterik ez badago, “percebei-roek” beraiek erabaki tzen dute.

Erabil tzen dituzten tresnak arraspa edo errasketak eta bisto tziak dira, trapezio edo espatula formako platina modukoak eta lan egin behar den lekuaren arabera hel-duleku luzeagoa edo laburragoa dutenak.

Trikua (oricio) erauztea beste modu batean egiten da Asturiasen. Oinez egiten da i tsasbeheran, eta ez Ga-lizian egiten den bezala, urpekari tza-teknikaren bidez. Langileek plastikozko pol tsak erabil tzen dituzte “oricio” deiturikoak gorde tzeko, eta 10-15 kg-ko pisua har tzen dute, ba tzuek 25-30 kg-koak ere erabil tzen dituzten arren.

I tsaski-bilketaren sektoreak eraldaketa handia izan du, jarduera indibiduala eta erauzketa hu tsekoa izatetik jar-


28

duera antolatua izatera pasatuz. Egiten den erauzketa-modalitatearen arabera (orokorra, lanperna, poliketoak, datila, datil handia…) ematen den baimena eduki behar da eta erauzketaren lan osagarriak ere egin behar dira: hazia eraman, i tsaski-bankuak garbitu, produkzioa hobe tzeko egin beharreko hazkun tza-jarduerak eta bankuak artatu, kontrolatu, jarraipena egin, babestu eta zain tzeko jarduerak.

Lan osagarri horiek gehi tzea eta antola tzea fun tsezkoa da i tsaski-bankuen aprobe txamendu jasangarria lor-tzeko, eta beharrezkoa da lan horiek planifikatu eta gara tzen dituzten erakundeek i tsaski-bil tzaileen lagun-tza eta konpromisoa izatea haiek gauza tzeko. Horrega-tik, sektorearen eskaerak ikusita, behar adinako jardue-ra egin dela frogatu behar da oinez ustia tzeko baimena berri tzeko. Horretarako, kontuan hartuko dira lan horie-tara joatea eta parte har tzea.

Baliabideen erauzketa kofradiek aurkezten dituzten Ustiapen Planen eta I tsas Baliabide Planen bitartez dago araututa eta horietan ezar tzen dira espezie bakoi-tzerako baimendutako zonak, egunak eta kuotak, eta baita arestian aipaturiko lan osagarriak egitea ere.

I tsaski-bil tzaileak arran tzale-kofradietan elkar tzen dira artisau-arran tzako profesionalekin batera, eta ko-fradia horietatik etorkizunerako estrategiak ezar tzen ahalegin tzen dira esfor tzua egiten jarrai tzeko eta i tsas baliabideen eta i tsaski-baliabideen ustiapen arraziona-la eta garapen jasangarria lor tzeko. Kofradiak, aldi be-rean, federazio probin tzialetan elkar tzen dira eta horiek federazio autonomikoetan

Saregileak

Saregileen kolektiboa “arran tza-tresnak eta -aparailuak artisau erara era tzen eta manten tzen” ari tzen da.

Jarduera horretan ari tzen diren ia guztiak emakume autonomoak dira, eta euren lanarekin e txeko ekono-mian lagun tzen dute. Artisau-jarduera da eta ezinbes-teko kate-maila arran tzarako eta sektorerako.

Egiten duten lan nagusia sareak konpon tzea edo era-tzea da. Sareak desberdinak dira arran tza-motaren edo -aparailuaren arabera, sarea era tzeko teknikaren ara-bera eta baita armadorearen eskaeraren arabera ere.

Erabil tzen diren arran tza-motaren arabera, honela sai-lka di tzakegu sareak edo arran tza-aparailuak:

- Ingurasarea eta arrastea - Tre tza, tre tza txikia eta an tzeko arran tza-

aparailuak- Arran tza-mota txikiak: zapo-sarea, hondoko mai-

lasarea eta tresmaila.Jarduera horretan erabil tzen diren tresna nagusiak dira: hainbat tamainatako jostorra tzak, mailuak eta mozteko tresnak.

Neskatilak

Euskal Herrian neskatila esaten zaio portura deskarga-tzera iristen diren on tziei harrera egiteaz, salgaiak sal-tzera eramateaz eta sal tzeaz ardura tzen den emaku-meari. Halaber, arran tzaleek i tsas zabalera abia tzeko behar dituzten janarien horniduraz ere ardura tzen da. Oro har, marinelen familiakoek osatutako kolektiboa izaten da.

Paketa tzaileak

Paketa tzaileen kolektiboa portuan lan egiten duten emakumeek osa tzen dute. On tzietatik edo enpresaren lonjetatik etorritako kamioietatik deskargatutako arra-in-kaxak pisatu, sailkatu eta ordena tzen dituzte enkan-teari ekin aurretik.

Oro har, honako hauek dira haien egungo jarduerak:

- Erosketa eta horniduren kudeaketa eta adminis-trazio-kudeaketa (bankuko kudeaketak, lege-iza-pideak, zerga-betebeharrak).

- Armadoreei inguruko portuetako salmenta-baldin tzei buruzko informazioa ematea (enkan-teetako eskain tza- eta eskari-egoera).

- Deskarga tzen lagun tzea.- Arraina lonjetan sal tzea- Saldutako arraina enbalaje txikiagoetan jar tzea.


29

LANGILEAK

Kotizazio-xedeetarako, I tsasoko Erregimen Bereziko langi-le eta enpresen artean honako talde hauek bereizten dira:

• I. Taldea: (0811 erregimena, besteren konturakoak, eta 0821 erregimena, besteren konturakoei berdin-dutako armadoreak) besteren konturako langileak eta soldata ordaindutako eta zatia ordaindutako besteren konturakoei berdindutakoak har tzen ditu, i tsas ga-rraioan ari tzen diren on tzietan zerbi tzuak eskain tzen dituztenak edo 150 tonatik gorako erregistro gordine-ko arran tza-on tzietan eta horien enpresetan lan egi-ten dutenak. Lehen aipaturikoez gain, enpresariekin adostuta soldata ordaindutakoen zenbatekoan eta moduan kotiza tzea aukera tzen dutenak.

• IIA taldea (0812 erregimena, besteren konturakoak, eta 0822 erregimena, besteren konturakoei berdindu-takoak) besteren konturako langileak eta zatia ordain-dutako besteren konturakoei berdindutakoak har tzen

ditu, 50,01 tona eta 150 tona arteko erregistro gor-dineko arran tza-on tzietan eta horien enpresetan lan egiten dutenak.

• IIB taldea (0813 erregimena, besteren konturakoak, eta 0823 erregimena, besteren konturakoei berdindu-takoak) besteren konturako langileak eta zatia ordain-dutako besteren konturakoei berdindutakoak har tzen ditu, 10,01 tona eta 50 tona arteko erregistro gordine-ko arran tza-on tzietan eta horien enpresetan lan egi-ten dutenak.

• III. taldea, zatia ordaindutako besteren konturako lan-gileak har tzen ditu (CCC 0814 erregimena), 10 tona arterainoko erregistro gordineko on tzietan eta horien enpresetan lan egiten dutenak eta norberaren kontu-rako langileak edo autonomoak (0825 erregimena), on tzi txikietako armadoreak barne, baldin eta teknikari edo tripulazioko kide gisa lan egiten badute, tripula-zioko kide horien kopurua, armadorea barne, bostetik gorakoa ez bada eta 10 tonatik gorako erregistro gor-dina ez badu.

1. taula Taldekako banaketaren laburpenaLANGILEEN TALDEKAKO BANAKETA JARDUERAREN ARABERA, ETA ARRAN TZA-JARDUERETAN,

ORDAINSARIAREN ETA ARRAN TZA-ON TZIEN EGT-REN ARABERATALDEA JARDUERA ORDAINSARIA ON TZIAREN EGT

I. Taldea

I tsasoko edozein arran-tza-jarduera (akuikultura, merkatari tzako on tzidia, portuko estiba tzaileak)

Soldatapean

Arran tza SoldatapeanArran tza Partekako soldatarekin > 150 EGT

II A Taldea Arran tza Partekako soldatarekin > 50tik 150 EGT arteII B Taldea Arran tza Partekako soldatarekin > 10tik 150 EGT arte

III. Taldea

Arran tza Partekako soldatarekin 10 EGT arteI tsasoko produktuen erauzketa (akuikultura, i tsaski-bil tzaileak)Saregileak

I tsasoko Gizarte Institutuaren arabera, Erregistro Gordineko 10 Tona (EGT) baino gu txiagoko (3. taldea) on tzietan egin-dakoa da baxurako arran tza, 10 eta 50 EGT arteko (2 B taldea) on tzietan egindakoa i tsasbazterreko arran tza eta 50 EGT baino gehiagoko (1. 2. taldeak) on tziek egindakoa alturako edo altura handiko arran tza.

I tsasoko Gizarte Institutuak emandako datuen arabera, gure herrialdean I tsasoko Erregimen Berezian alta emandako langile kopurua 37.478 lagunekoa zen 2014ko maia tzaren 31n. Horietatik, 23.553k ipar-mendebaldeko Kantauri i tsaser-tzeko autonomia-erkidegoetan egiten dute lan. Horrek esan nahi du arran tza-sektoreko langileen % 62,84 lau autonomia-erkidego horietan dagoela. Baina ez dute denek lan bera egiten. Ba tzuk on tziratu egiten dira eta beste ba tzuk on tzi batetik egin behar ez diren i tsasoko produktuak erauzteko jardueretan edo arran tzarekin lotura duten jardueretan ari tzen dira. Hala, ba tzuk i tsaskiak bil tzen ari tzen dira, beste ba tzuk sareak konpon tzen edo fabrika tzen eta beste ba tzuk arraina deskarga tzen, garbi tzen, paketa tzen eta portuetan bana tzeko presta tzen, esaterako, paketa tzaileak eta neskatilak. Euskal Herrian horrela dei tzen zaio emakumez osatutako kolektibo horri.


30

Iturria: I tsasoko Gizarte Institutua

Oharra: Alturako/ altura handiko arran tza da 50 EG ttik gorako arran tza-on tzietan egindakoa (1. eta 2A taldeak). I tsasbazterreko arran tza da 10 eta 50 EGT arteko on tzietan (2B) egindakoa. Baxurako aran tza da 10 EGT baino gu txiagoko on tzietan (3. taldea). Arran tzarekin lotura duten jarduera tzat jo tzen dira saregile eta neskatilenak. Akuikultura tzat jo tzen dira oinezko i tsaski-bilketa eta artefaktu flota tzaileen ustiapena (mus-kuilutegiak, ostrategiak)

Sailkapen horren arabera, Kantauriko ipar-mendebaldeko autonomia-erkidegoetan I tsasoko Erregimen Berezia horretan afiliatutako langilekopuruari buruzko datuak 3. taulan jasotakoak dira:

Taula 2. Langileak kotizaziotaldearen araberaI TSASOKO LANGILEEN ERREGIMEN BEREZIAN AFILIATUTAKOAK

ARRAN TZA ETA AKUIKULTURAKO JARDUERAK. 2014/05/31KO DATUAK

1. mul tzoa guztira

2A mul tzoa guztira

2B mul tzoa guztira

3. mul tzoa guztira

IEBko afiliatuak.

Arran tza eta akuikultura

Autonomia-erkidegoa

Zuzendari tza probin tziala


I tsasoko arran tza

I tsasoko arran tza


ANDALUZIA

ALMERÍA 68 120 500 221 909CÁDIZ 591 31 647 861 2.130HUELVA 320 109 762 511 1.702MÁLAGA 44 52 428 379 903SEVILLA 69 69

ASTURIAS GIJÓN 45 288 285 535 1.153MADRILGO AUTONOMIA ERKIDEGOA

MADRIL 93 93

VALEN TZIAKO AUTONOMIA ERKIDEGOA

ALACANT 176 280 373 257 1.086CASTELLÓ 62 227 347 183 819VALEN tzIA 58 17 85 188 348

KANARIAKLAS PALMAS 275 87 87 474 923TENERIFE 56 111 131 393 691

KANTABRIA KANTABRIA 73 574 195 257 1.099

KATALUNIABAR tzELONA 54 359 886 408 1.707TARRAGONA 287 79 347 332 1.045

CEUTA CEUTA 1 38 36 75

GALIZIA

CORUÑA 432 494 954 3.319 5.199LUGO 387 690 98 233 1.408VIGO 2.686 500 315 2.679 6.180VILAGARCÍA DE AROUSA 529 405 348 4.884 6.166

BALEAR UHARTEAK

BALEAR UHARTEAK 7 49 186 406 648

MUR TZIA CARTAGENA 245 87 217 228 777

EAEBIZKAIA 960 286 88 112 1.446GIPUZKOA 120 637 54 91 902

4 autonomiaerkidegoen guztizko par tziala 5.232 3.874 2.337 12.110 23.553

Guztizko orokorra 7.569 5.482 7.371 17.056 37.478

31

Iturria: I tsasoko Gizarte Institutua Lan eta Immigrazio Ministerioa 2014-05-31n

3. taula. IEBn afi liatutako langilekopurua kotizaziotaldearen arabera

AUTONOMIA-ERKIDEGOABAXURAKO ARRAN TZA

3. taldea

I TSASBAZTERREKO ARRAN TZA2 B taldea

ALTURAKO ETA ALTURA HANDIKO ARRANTZA

1. eta 2A taldeakGALIZIA 5.401 1.715 5.401ASTURIAS 376 285 330KANTABRIA 103 195 605EAE 90 142 2.002

OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA ARRAN TZA SEKTOREA


32

4. taula. Arran tzaon tzi operatiboen errolda eta banaketa. Luzera osoaren tarteen araberako banaketa.ON TZIEN BANAKETA ARRAN TZA-MOTAREN ARABERA

ARRAN TZAKO IDAZKARI TZA NAGUSIA. ARRAN TZA-ANTOLAMENDUKO ZUZENDARI TZA NAGUSIA

2013/12/31 ADIN-TARTEAK (TG-REN % TARTEAN)

MODALITATEA ON TZIAK TG TONAJEA

GUZTIRA (KW) TRIPUL. 0-10

urte>10-20

urte>20-30

urte>=30 urte

ARRAN TZA-TOKI NAZIONALAARRASTREA 909 67.979,67 177.453,72 5.477 27,62 52,67 12,95 6,75ARRANTZA-MOTA TXIKIAK 7.602 26.161,31 194.904,70 16.893,00 16,15 39,90 19,36 24,59

INGURASAREA 612 33.610,63 119.406,15 6.603,00 17,28 60,74 13,52 8,46HEGALABURRAREN INGURASAREA 6 1.608,00 5.843,38 78,00 0,00 100,00 0,00 0,00

HONDOKO TRETZA 153 3.752,20 15.003,24 720,00 13,38 57,41 18,72 10,49AZALEKO TRETZA 146 16.843,56 27.835,12 1.404,00 12,85 74,15 12,86 0,14ZAPO-SAREA 31 1.115,59 3.462,52 162,00 28,72 62,38 8,44 0,45HONDOKO MAILASAREA 51 2.993,68 6.799,98 387,00 7,87 69,21 21,81 1,11

GUZTIZKOA 9.510 154.064,64 550.708,81 31.724,00 20,79 55,61 14,30 9,29EB-KO ARRAN TZA-TOKIAKARASTREA 70 20.960,76 28.670,57 812 38,74 58,9 1,44 0,92ARRANTZA-MOTA FINKOAK 66 16.711,59 25.110,19 1.032 43,94 39,54 12,54 3,99

GUZTIZKOA 136 37.672,25 53.780,00 1.844 41,05 50,31 6,36 2,28CALADEROS INTERNACIONALESARRASTRE 94 66.629,84 83.496,17 1.902 18 34,95 43,07 3,98ATUNETARAKO INGURAKETA-ON-TZI IZOZTAILEAK

32 79.014,88 111.519,31 674 29,98 26,93 27,05 16,04

HONDOKO TRE TZA 3 381,05 600,74 42 0 91,17 0 8,83AZALEKO TRE TZA 92 34.424,47 45.881,33 1.480 24,62 52,91 20,36 2,11GUZTIZKOA 221 180.450,24 241.497,55 4.098 24,47 34,98 31,63 8,92ESLEITUTAKO ARRANTZA-TOKIRIK GABEESLEITUTAKO ARRANTZA-MODALITATERIK GABE

4 429,79 731,62 38 14,61 14,19 71,2 0

GUZTIZKO OROKORRA 9.871 372.617,02 846.718,74 37.704 24,61 45,04 21,96 8,39

turria: lanketa propioa ARRAN TZA IDAZKARITZA NAGUSIAren datuetan oinarrituta. ARRAN TZA-ANTOLAMENDUKO ZUZENDARI TZA NAGUSIA

FLOTA

Hurrengo taulak eraku tsiko digu Kantauriko ipar-mendebaldeko autonomia-erkidegoetan erroldatutako on tzi-kopurua. “Operatibo tzat” jo dira erreferen tziako datan aktibo-egoeran eta arran tza-modalitate bateko errolda bati esleituta zeuden on tziak.


33

LANEKO EZBEHAR-TASA

2013an 468.030 lan-istripu izan ziren. Horietatik 2.781 arran tza- eta akuikultura-sektorean, guztien % 0,59.

5. taula. Flotaren ezaugarri teknikoak oinarriportuko autonomiaerkidegoaren arabera. 2013. urtea.FLOTAREN EZAUGARRI TEKNIKOAK OINARRI-PORTUKO AUTONOMIA-ERKIDEGOAREN ARABERA. 2013. URTEA

AUTONOMIA GUZTIZKO ON-TZI-KOPURUA

GUZTIZKO TG TONAJEA

GUZTIZKO CV POTEN TZIA

LUZERA OSOAREN BATEZ

BESTEKOA

GALIZIA 4.739 159.875 395.918 8,88

ASTURIAS 292 7.148 26.874 11,35

EAE 221 76.899 174.335 28,32

KANTABRIA 138 8.569 28.031 17,97

Subtotala 5.390 252.491 625.158GAINERAKOA 9.871 372.617 1.151.538 10,94

6. taula. Bajadun lanistripuakBajadun lanistripuak arran tzan eta akuikulturan

GUZTIZKOA LANALDIAN “IN ITINERE”

2010 2011 2012 2013 2010 2011 2012 2013 2010 2011 2012 2013

Arran -tza eta akui-

kultura

2.906 2715 2.698 2.781 2.847 2.665 2.632 2.723 59 50 66 58

GUZ-TIZ-KOA

645.964 581.150 471.223 468.030 569.523 512.584 408.537 404.284 76.441 68.566 62.686 63.746

Iturria: lanketa propioa helbide honetako datuetan oinarrituta h ttp://www.empleo.gob.es/estadisticas/eat/eat13/I/index.htm

Arran tza-sektorearen, jarduera guztien eta eraikun tza-sektorearen (ezbehar-tasa handieneko sektorea) azken lau ur-teetako eragin-indizearen (EI) eboluzioaren konparazio-azterlan bat egin da. 1. irudian ikusten da jarduera guztiak kon-tuak har tzen baditugu, eraikun tza-sektorea barne, eragin-indizeek etengabe egin dutela behera. Arran tza-sektorean, al-diz, egonkor jarraitu dute eta 2013an eraikun tza-sektorekoen gainetik zeuden (6.994,1 arran tza-sektorean eta 6.557,5 eraikun tza-sektorean) .


34

Gaixotasun profesionalei dagokienez, arran tza-sektoreko datuak nekazari tza, abel tzain tza eta basogin tzakoekin batera daude. Kalte horien komunikazioaren hazkunde txiki bat nabaritu da, 2009an 159 gaixotasun profesional eman ziren adi tzera eta 2013an, berriz, 204.

9.000,0

8.000,0

7.000,0

6.000,0

5.000,0

4.000,0

3.000,0

2.000,0

1.000,0

0,02010 2011 2012 2013

6.024,1

6.994,1

3.009,2

8.546,1

4.000,1

6.765,2

1. irudia Ehun mila langileko istripuindizearen eboluzioa (20102013)

Guztira

Akuikultura eta arran tza

Eraikun tza

Iturria: lanketa propioa helbide honetako datuetan oinarrituta h ttp://www.empleo.gob.es/estadisticas/eat/eat13/I/index.htm

Nekazari tzan, abel tzain tzan, basogin tzan eta arran tzan ((EJSNko A jarduera) gehien adi tzera emandako jarduerak 2. taldekoak dira, hain zuzen ere, karga fisikoaren arriskua dutenak (jarrera behartuak eta mugimendu errepikakorrak): 163 jarduera horietako 204tik.

7. taula. CEPROSSi jakinarazitako bajadun parteen eboluzioa 2009ko EJSNren arabera banatuta, 20092013 aldian

URTEA EJSN09 (taldeka tzemailaren letra) ANekazari tza, abel tzain tza, basogin tza eta arran tza. GUZTIZKOA

2009 159 9.8032010 166 8.8752011 209 8.9192012 188 7.5522013 204 7.633


35

8. taula. CEPROSSi jakinarazitako arran tzasektoreko gaixotasun profesionalen partekopurua, CIE10en arabera banatuta. Datu nazionalak.

GP TALDEA CIE-10-EN ARABERA BANATUTA

2013 2014

Guztira0311- I tsas

arran tza

0321- I tsas

akuikulturaGuztira

0311- I tsas

arran tza

0321- I tsas

akuikulturaGuztira

1. taldea. Agente kimikoak 0 0 0 0 0 0 02. taldea. Agente fisikoakG560 - KARPOKO KANALAREN SINDROMEA 17 17 17 17 34G562 - NERBIO KUBITALAREN LESIOA 1 1 1G569 - GOIKO GORPU TZ-ADARRAREN MONO NEUROPATIA, BESTE ZEHAZTAPENIK GABE

1 1 1

G573 - KANPOKO NERBIO ZIATICO POPLITEOAREN LESIOA 1 1 1

H833 - ZARATAK BARNE-BELARRIAN DITUEN ERAGINAK 1 1 1

H903 - GORRERI SEN TSORIONEURALA, ALDEBIKOA 6 1 7 3 3 10

H905 - GORRERI SEN TSORIONEURALA, BESTE ZEHAZTAPENIK GABE 1 1 1

H919 - GORRERIA, ZEHAZTU GABEA 1 1 1J018 - BESTE SINUSITIS AKUTU BA TZUK 1 1 1J381 - AHO TS-KORDETAKO ETA LARINGEKO POLIPOA (*) 1 1 1

M255 - MINA ARTIKULAZIOAN 1 1 1M545 - LUNBAGO ZEHAZTU GABEA 1 1 1M653 - KAKO-HA TZA 2 2 2M654 - ESTILOIDE ERRADIALEKO TENOSINOBITISA (DE QUERVAIN) 1 1 1

M663 - TENDOI FLEXOREEN BAT-BATEKO HAUSTURA 1 1 1

M700 - ESKUKO ETA ESKUMUTURREKO SINOBITIS KRONIKO KREPITA TZAILEA 1 1 1

M701 - ESKUKO BUR tsITISA 1 1 1M703 - UKONDOKO BESTE BUR TSITIS BA-TZUK 1 1 1

M752 - BIZEPSEKO TENDINITISA 1 1 1M753 - SORBALDAKO TENDINITIS KAL-TZIFIKA TZAILEA 1 2 3 1 1 4

M758 - SORBALDAKO BESTE LASIO BA TZUK 1 1 1M763 - BANDA ILIOTIBIALAREN SINDROMEA 1 1 1M770 - EPITROKLEITISA 1 1 1 1 2M771 - EPIKONDILITIS LATERALA 14 2 16 6 6 22M779 - ENTESOPATIA, ZEHAZTU GABEA 1 1 1S500 - UKONDOKO KONTUSIOA 1 1 1T700 - BAROTRAUMA OTITIKOA 3 1 4 1 1 52. mul tzoa guztira 49 8 57 38 4 42 993. taldea. Agente biologikoak B389 - KOKZIDIOIMIKOSIA, ZEHAZTU GABEA 1 1 13. mul tzoa guztira 1 1 1

.../...


36

4. taldea. Substan tziak inhala tzea J450 - ASMA NAGUSIKI ALERGIKOA 1 1 1 24. mul tzoa guztira 1 1 1 25. taldea. Larruazalaren gaixotasunak L237 - LANDAREENGATIKO UKIPEN-DERMATITIS ALERGIKOA, JATEKOENA IZAN EZIK

1 1 1

L238 - BESTE AGENTE BA TZUENGATIKO UKIPEN-DERMATITIS ALERGIKOA 1 1 1

L239 - UKIPEN-DERMATITIS ALERGIKOA, KAUSA ZEHAZTU GABEKOA 1 1 1

L239 - UKIPEN-DERMATITISA, FORMA ETA KAUSA ZEHAZTU GABEAK 1 1 1 1 2

5. mul tzoa guztira 3 1 4 1 1 56. TALDEA Agente kar tzinogenoak 0 0 0 0 0 0 0Gaixotasun profesionalak guztira 53 9 63 38 6 44 107

Iturria: Gizarte Seguran tzako Plangin tza eta Analisi Ekonomiko-Finan tzarioko Zuzendariorde tza Orokorrak emandako datuak

KAPITULUA

METODOLOGIA

2.


Aitor Guisasola YereguiNieves Lorenzo EspesoHelena Abigail Rodríguez GonzálezDulce Mª. Platero GarcíaIñigo Fernández FernándezJosé Antonio Rodríguez ArribeIñaki Zubia DíazMª. Isabel García Leal


39

Gidak bi zati bereizten ditu: Laneko Arriskuen Preben-tziorako Legea betez preben tzio-zerbi tzuetako osasun-arloak egin behar dituen jarduerak plantea tzen dituena, eta lanpostuaren ezagu tzatik, lanpostuaren deskripzio xeha-tutik eta arriskuen identifikaziotik abiatuta, ebaluazioa egin ondoren, langileen osasunaren zain tza espezifiko, indibi-dual eta kolektiboraino iristen dena.

Bigarren zati honi dagokionez, eta eredu izateko helbu-ruarekin, metodologia hori aplika tzeko jakineko adibide bat gara tzen da baxurako inguraketa-on tzi bateko marinel baten lanpostuari lotutako arriskuak ebaluatuz. Arrisku-ebaluazioaren araberako osasunazterketa espezifikoaren edukia ere adieraziko da.

Lan horren premisek honako hauek eska tzen dituzte:

• Sanitarioen eta preben tzioko teknikarien dizipli-na ani tzeko lana gida honen garapenean

• Osasunaren zain tzaren espezifikotasuna

• Gidaren lehen zatiak Laneko Arriskuen Preben tzioko Le-gearen ondoriozko kon tzeptuak jaso ditu, Langileen Osa-sunaren Zain tzaren Liburu Zurian jasota dauden bezala, baina arran tza-sektorera egokituta.

Osasunaren zain tzaren epigrafearen pean honako kon-tzeptu hauek gara tzen dira:

Osasunaren zain tzaOsasunaren zain tza indibidualaOsasunaren zain tza kolektiboaPreben tzioko diziplinen jarduera koordinatuaLehen lagun tzakLanean osasuna susta tzea

• Gidaren bigarren zatiak arran tza-sektoreko langileen osasunaren zain tza espezifikoa modu egokian ezar tzeko tresnak bideratu eta gara tzen ditu

Gida honen aplikazio-eremuaren atalean azaldu den beza-la, langileen osasunaren zain tza espezifikoa langile horiek jasaten dituzten laneko arriskuen ezagu tzan oinarrituta egon behar du, eta jasan di tzaketen osasun-arazoetan zentra tzea eska tzen du, arazo horiek modu goiztiarrean identifika tzeko eta preben tziozko eran tzuna eman ahal izateko.

Preben tziolegeko 4. artikuluak honela defini tzen du lane-ko arriskua: langile batek bere lanaren ondorioz kalte jakin

bat jasateko duen posibilitatea. Gertakari edo esposizio arrisku tsu bat izateko aukeraren eta gertakariak edo espo-sizioak osasunean eragin dezakeen kalte edo narriadura-ren konbinazioa da arriskua (OHSAS 18001).

Meha txua osasunaren giza kalte edo narriadura gisa edo bien konbinazio gisa kaltea eragiteko ahalmena duen iturri bat, egoera bat edo ekin tza bat da (OHSAS 18001). Itu-rri edo egoera batek ondorio kaltegarriak eragiteko duen ahalmena defini tzen du.

Meha txua egote hu tsak ez du arrisku bihur tzen. Arriskua esposizioaren ondorioa da. Ez da nahikoa zerbait lantoki batean dagoela eta kaltea eragin dezakeela pen tsa tzea. Ezinbestekoa da meha txuaren eraginpean egotea arris-kuaz hi tz egin ahal izateko. Zen tzu horretan, ezinbestekoa da arriskuak identifika tzea.

Aurkeztu den eta arriskuen ebaluazioaren lanean gida gisa erabili nahi den arriskuen identifikazioa egiteko honako urra ts hauek egin dira:

Elementu komunak elkar tzeaFlota hauta tzeaArran tza-motak Faseak, zereginak eta azpizereginakOn tziko Arriskuen Forma Kodeak.Fase, zeregin, azpizeregin eta arriskuen matrizea

ELEMENTU KOMUNAK ELKAR TZEA

Kontuan izan behar da on tzien artean alde handiak daude-la (luzera, pisu, etab.), askotariko arran tza-motak daudela eta lurralde-kokapenaren arabera ere, portuen ezaugarriak desberdinak direla. Aldakortasun handi horrek gomenda-garri egiten du elementu komunen elkar tzeak sor tzea lan egin ahal izateko.

Kostatik on tziak lanean ari tzen diren lekurainoko distan-tziak eta distan tzia horri lotutako arran tza-motak aukera ematen dute horien lehen elkarketa egiteko, erabilitako on tziak nahiz arran tza-motak determina tzaile horiekin er-lazionatuta daudelako. Hala, flota-motaren araberako le-hen elkarketa egiten da, kontuan hartuta on tziratu gabeko arran tza-motak eta zeregin lagungarrietan ari tzen diren langileak ere badaudela. Horregatik, eraginkortasuna lor-tzeko, 3 bloke handitan bana tzen da:

METODOLOGIA


40

Artisau-flota eta baxurakoaErauzketa-motak eta arran tzarekin zerikusia duten jar-duerakAlturako eta altura handiko arran tza-motak

Artisauflota eta baxurakoa dira per tsona gehien enplega-tzen dituztenak eta artisau-on tzietan lan egiten duten arran tzaleek ez dute osasuna babesteko sistema hain sis-tematizatua.

Erauzketako arran tzamoten eta arran tzarekin zerikusia duten jardueren blokeak on tzira tzen ez diren per tsonen kolektiboa har tzen du. Gehienak emakumeak dira, norbe-raren konturako langileak eta are gu txiago antolatuta di-tuzte laneko osasunaren babesa eta zain tza.

Alturako eta altura handiko arran tzaaparailuak arraina arran tza tzeko, eralda tzeko eta biltegira tzeko askoz ahal-men handiagoa duten eta ekoizpen-prozesu konplexua-goak gara tzeko aukera ematen duten on tzietan erabil tzen dira. Munduko arran tza-toki guztietan arran tza dezaketen on tziak dira. Ez dute distan tzien mugarik, eta aldi luzeak igaro di tzakete leku horietan.

ARRAN TZA-MOTAK

3 bloke horien artean elementu komunak eta bereizleak aurkitu diren arren, bloke bakoi tza ez da uniformea. Hain zuzen ere beste sailkapen bat egin behar da erabil tzen di-tuzten arran tza-moten arabera.

- Kantauriko ipar-mendebaldeko baxurako flotak eta artisauflotak honako arran tza-mota hauek egiten ditu batik bat:

• Txaneleko akuikultura• Kazako arran tza• I tsaser tzeko ingurasarea• Beita biziko arran tza• Mailasarea• Lerro bertikala• Ur gaineko i tsaski-bilketa, atoian eramandako

arran tza-tresnak• Ur gaineko i tsaski-bilketa, eskuzkoa• Otarreak• Hondoko tre tza

- Erauzketako arran tzamoten eta arran tzarekin ze-rikusia duten jardueren blokeari dagokionez, jardue-rak hiru talde handitan sailka daitezke:

• I tsaskibilketa eta baliabide espezifikoak.• Portuko lanak.• Sareak eta arran tza-tresnak eratu eta konpon-

tzeko lanak.Talde horiek, bestalde, harrapaketa-motaren arabera edo jarduera gauza tzeko moduaren arabera, honako talde hauetan bana tzen dira:

• Oinezko i tsaski-bilketa.• Baliabide espezifikoak: oinez.• Baliabide espezifikoak: urpera tze bidezko i tsaski

bilketa.• Baliabide espezifikoak: lanperna.• Mailasare-aparailuen saregileak.• Inguraketa-, arraste- eta tre tza-aparailuen sare-

gileak.• Saregileak: beste sare-mota ba tzuk era tzea (ota-

rreak, etab.).• Portuko manipulazioa eta garraioa: arrain txikiak.• Portuko manipulazioa eta garraioa: arrain han-

diak.

- Alturako eta altura handiko flotak honako arran tza-mota hauetan ari tzen dira:

• Tre tza:- azalekoa (Long line)- hondokoa (Pin txoa, harri bola)

• Alturako ingurasarea (Atunon tziak)

• Arrastrea - a tze-arrasteabikoteko arrasteaklasikoa - sardeduna.

FASEAK, ZEREGINAK ETA AZPIZEREGINAK

Arran tzan egiten diren lan guztiak fase, zeregin eta azpize-reginetan bana daitezke. Honela defini tzen dira:

• Fasea: sune jakin batean egin behar den maniobra-ren arabera on tziko tripula tzaileek talde gisa egin be-har duten etapa bakoi tza har tzen du (adib: arran tza-tokirainoko nabigazioa, harrapaketa, etab.).

• Zeregina: laneko fase bakoi tzeko lehen zatiketa har-tzen du (adibidez, harrapaketa-fasean, beste ba tzuen artean, aparailua askatu eta bira tzeko zereginak dau-de).

• Azpizeregina: zeregin bakoi tza osa tzen duten lan sekuen tziatuetako bakoi tza har tzen du (adibidez, ha-rrapaketa fasean aparailua aska tzeko zeregina dago eta zeregin horren barruan, buiak aska tzeko eta ain-gurak aska tzeko azpizereginak, beste ba tzuen ar-tean).

Lanaren zati hori egiteko orduan arran tza-aparailu bakoi-tzeko faseak, zereginak eta azpizereginak ahal den neu-rrian homogeneizatu nahi izan dira, sortutako informa-zioaren tratamendu errazagoa egiteko aukera ematen duten an tzeko blokeak identifika tzea bilatuz.


41

Estrategia horrekin arran tza-sektorean egiten den lan guztiaren jarraipen globala egitea lor tzen da, arran tzaleek on tziratu aurretik, on tzian eta lehorrera tzean egiten di-tuzten mugimenduak alde batera u tzi gabe. Gida honen erabil tzaileari errealitatearen ideia argia izateko aukera ematen dion xehetasunezko ahalegin bat eska tzen duen lan-mota bat da.

LANGILEAK

Lana per tsonek egiten dute eta laneko fase bakoi tzeko ze-reginak eta azpizereginak langileek buru tzen dituzte euren lanbide-espezializazioaren arabera. Hala ere, gauza jakina da tripula tzaile guztiek egiten dituztela lan asko eta bes-te ba tzuk titulazioen arabera eslei tzen direla. Hori dela eta, Gida honek dituen hiru bloke handietako bakoi tzean hainbat langiletalde defini tzea erabaki zen, fase bakoi tzeko zeregi-nak eta azpizereginak ba tzuek edo besteek berdin-berdin edo modu esklusiboan egiten dituzten kontuan hartuta. Horrek aukera ematen du per tsona bere lanean identifikatzeko, horretara zuzenduta baitago osasunaren zain tza.

Honako hau da atera tzen den sailkapena:

Baxurako flota eta artisauflota

• TG: “Tripulazio guztiaren” eran tzukizunak• PA: “Patroiaren” eran tzukizun esklusiboak• MO: “Motoristaren” eran tzukizun esklusiboak• MA: “Marinelaren” eran tzukizun esklusiboak

Erauzketamotak eta arran tzarekin zerikusia duten jarduerak

• Ol: On tziko langileak• Pl: Portuko langileak• TG: “Tripulazio guztiaren” eran tzukizunak• Pa: “Patroiaren” eran tzukizun esklusiboak• Ma: “Marinelaren” eran tzukizun esklusiboak• Sa: Saregilea• Ur: Urpekaria• Bl: Bil tzailea• Ib: I tsaski-bil tzailea• Lb: Lanperna-bil tzailea

Alturako eta altura handiko arran tzamotak

• TG: “Tripulazio guztiaren” eran tzukizunak• PA: “Patroiaren” eran tzukizun esklusiboak• MO: “Motoristaren” eran tzukizun esklusiboak• MA: “Marinelaren” eran tzukizun esklusiboak• KOIP: “Koipezta tzailearen” eran tzukizun esklusi-

boak• SU: “sukaldekoen” eran tzukizun esklusiboak

(sukaldaria, el tzezaina eta zerbi tzaria)

• KTR: “kontramaisuaren” eran tzukizun esklusiboak• PG: “Pangeroaren” eran tzukizun esklusiboak

Zatiketa hori behar diren ñabardura guztiekin egiten da, zeregin eta azpizeregin askotan on tziaren egoeraren ara-bera orokor tzeko eran tzukizun esklusiboa desegin egiten delako. Hori dela eta, gidak ematen dituen tresnak erabilita, on tzi bakoi tzeko lanpostu bakoi tzeko arriskuen ebaluazioa egiten duenak kontuan hartu beharrekoa da hori.

Langileen osasunaren zain tza espezifikoari dagokionez, lan-metodo honek abantaila handia ematen du, osasu-naren zain tza egingo zaion langilearen lanpostua xehe-tasunez ezagu tzeko aukera ematen duelako. Langileak zer egiten duen, non, nola, zerekin, noiz eta zenbat den-boran egiten duen adierazten duen xehetasuna emateak Preben tzio Zerbi tzuen Araudiko 37.3 artikuluak langilearen historia klinikoa eta lanekoari buruz adierazten duena-ri eran tzuten dio, hau da, behar den bezala ebaluatutako arrisku-faktoreek langileengan nola eragiten duten jakite-ko ezinbestekoa den lanpostuaren deskripzio xehatuari eran tzuten dio.

Ezagu tza hori fun tsezkoa da lan-baldin tzek langileen osasunari nola eragiten dioten uler tzeko eta laneko me-dikuak enpresariari eta preben tzio-arloan eran tzukizunak dituzten per tsonei langileak bere lanpostua bete tzeko jarreraren inguruan edo babes- edo preben tzio-neurriak sartu edo hobe tzeko premiaren inguruan egindako azter-ketetatik atera tzen diren ondorioen berri emateko, preben-tzio-arloan dituzten betekizunak behar den bezala gara di tzaten.

ON TZIKO ARRISKUEN FORMA KODEAK

Arran tza-modalitate bakoi tzeko lan-fase bakoi tzeko zere-ginak eta azpizereginak ezagutu ondoren, horiek gauza-tzean sor daitezkeen arriskuak ezagu tzea behar dugu. Ho-rretarako zehaztu da “On tziko Arriskuen Forma Kodeak” deiturikoa.

Laneko Segurtasun eta Higieneko Institutu Nazionalaren (LSHIN) Arrisku Kodeei buruz Euskal Autonomia Erkide-goko Arran tza Sektorean Laneko Arriskuen Preben tziorako Plan Integralaren (I TSASPREBEN) esparruan egindako aldaera batetik abia tzen da. Aldi berean, aldaera horretan beste aldaketa ba tzuk egin dira kode horiek gidaren errea-litatera egoki tzeko, item ba tzuk banatuz eta beste ba tzuk gehituz egoera hobeto definitu ahal izateko.

Aldatu eta eransten diren kodeek honako hauekin dute ze-rikusia:

• Arrisku termohigrometrikoen eraginpean egotea - Bero handiaren eraginpean egotea- Ho tz handiaren eraginpean egotea- Hezetasun-baldin tza desegokien eraginpean ego-

tea


42

• Erradiazioen eraginpean egotea- Eguzki-erradiazioen eraginpean egotea- Ekipamenduek igorritako erradiazioen eraginpean

egotea

• Arrisku ergonomikoak- Bul tza tzea eta arrasta tzea- Jarrera behartuak- Mugimendu errepikakorrak- Kargak eskuz manipula tzea

• Per tsona oso sentikorrak

• Amatasuna

• Adingabeak

• I tsasora eror tzea (gizakia uretara)

• Barotrauma

• Deskonpresioa

Kodeen behin betiko taula honako hau da:

Arriskuen Forma Kodea1 Beste maila batera eror tzea2 Maila berean eror tzea3 Lurrera tzearen edo behea jo tzearen ondorioz objektuak lurrera

eror tzea4 Manipula tzen diren objektuak eror tzea5 Askatutako objektuak eror tzea6 Objektuen gainean zapal tzea7 Geldirik dauden objektuen kontra talka egitea8 Mugi tzen ari diren objektuen kontra talka egitea9 Objektu edo tresnekin kolpeak, ebakiak edo zulatuak egitea

10 Partikula-zatiak jaurti tzea11 Objektuek edo objektu artean harrapatuta gera tzea12 Laneko ekipamenduak eta ibilgailuak iraulita harrapatuta gera tzea13 Gas edo lurrunek eragindako asfixia14 Arrisku termohigrometrikoen eraginpean egotea

14.1 Bero handiaren eraginpean egotea14.2 Ho tz handiaren eraginpean egotea14.3 Hezetasun-baldin tza desegokien eraginpean egotea

15 Ukipen termikoak16 Ukipen elektrikoen arriskuan egotea17 Substan tzia kaltegarrien eraginpean egotea18 Substan tzia kaustikoak uki tzea19 Erradiazioen eraginpean egotea

19.1 Eguzki-erradiazioen eraginpean egotea19.2 Ekipamenduen erradiazioen eraginpean egotea

20 Leherketak21 Suteak22 Izaki biziek eragindako istripuak (hozkadak, helduak,…)23 Ibilgailuek harrapa tzea edo kolpa tzea24 In itinere25 Kausa naturalak (biho tzekoak, enboliak,…)26 Arrisku ergonomikoak

26.1 Bul tza tzea eta arrasta tzea26.2 Jarrera behartuak26.3 Mugimendu errepikakorrak26.4 Kargak eskuz manipula tzea

.../...


43

27 Arrisku psikosozialak28 I tsasora eror tzea29 OS- oso sentikorrak30 AMA- amatasuna31 AD- Adingabeak32 Agente kimikoak33 Agente fisikoak

33.1 Zarataren eraginpean egotea33.2 Bibrazioen eraginpean egotea.

34 Agente biologikoak35 DBPek edo argiztapen-baldin tzek eragindako arriskuak36 Presioak eragindako arriskuak37 Deskonpresioak eragindako arriskuak

“Forma-kodeak” ezagu tzea arriskuak sailka tzeko erabil daitekeen tresna bat da, gero identifikatu ahal izateko, eta arriskuen ebaluazioaren aurretiko urra tsa da.

25, 29, 30 eta 31 “forma-kodeen” kasuan, hau da, kausa naturalak, oso sentikorrak, amatasuna eta adingabeak izenekoen kasuan, horiek egotearen edo osasun-baldin-tza aurretikoak eta indibidualak egotearen arabera hartuko dira kontuan baldin tza horiek.

FASE, ZEREGIN, AZPIZEREGIN ETA ARRISKUEN MATRIZEA

Arriskuak zer egoeratan gerta daitezkeen zehazteko, fase, zeregin eta azpizereginen zatiketaren emai tza eta “On tziko Arriskuen Forma Kodeak” dituzten lanbide-esleipenak guru-tzatu egiten dira eta taula edo matrizeak sor tzen dira, azpi-zeregin horietako bakoi tza arrisku bakoi tzarekin uztartuz.

ISSGAk bere VIXÍA planean eta OSALANek I TSASPREBEN planaren esparruan egindako aurretiko lanen arabera ma-trize hori erabilita, azpizeregin bakoi tzari elkartutako arris-kuak eslei tzen zaizkio.

Lan konplexua da, zenbait fase, zeregin eta azpizeregin berraztertu eta berrantola tzera behar tzen duena baina, aldi berean, arran tza-mota bakoi tzak autonomia-erkidego bakoi tzean dituen berezitasunak kontuan har tzeko balio izan duena. Sektore osorako eskema komuna lor tzea izan da azken emai tza, on tzi bakoi tza eta lanpostu bakoi tza ebalua tzen lagunduko duena.

Fase, zeregin, azpizeregin eta arriskuen matrizeak gidako dagokien atalean daude garatuta.

Une horretara arte garatutako lan teknikoa, azken batean, langileen osasunaren zain tzaren zati bat da eta preben-tzio-zerbi tzua osa tzen duten preben tziozko diziplinetako diziplina ani tzeko interakzio- eta osagarritasun-erlazio gisa deskribatu den horretan txertatu da.

OSASUN-MIAKETAKO FI TXAK ARRISKUEN ARABERA

Gidaren zati hau lanpostuaren deskripzio xehatuan dago oinarrituta, fase, zeregin, azpizeregin eta arriskuen matri-zeetatik ondoriozta tzen den bezala eta langileen osasuna-ren zain tza indibidualean aplika daitezkeen protokolo me-dikuei eta proba espezifikoei buruzko jarraibideak ematen ditu.

Eta gidaren zati hau oraindik ere arriskuen identifikazioan oinarri tzen denez, bere erabilgarritasuna jarraibide oroko-rra soilik izatera muga tzen da. Protokolo eta proba me-dikuen aplikazioa arriskuen ebaluazioak eta haiek kontro-latu eta murrizteko programek hura aplika tzea komenigarri bihur tzen badute soilik justifika tzen da, arriskuen eragin-pean egotearen ondorioz osasunean izan di tzakeen era-ginei buruzko ezagu tza sor tzeko eta, modu horretan, hura sor tzea edo narria tzea saihestuko duten preben tziozko neurriak ezar tzeko aukera ematen dutelako.

Arriskuen ebaluazioaren kasuan bezala, osasunaren zain-tza langileei zeregin generikoak esleituta ezin dela egin nabarmendu behar da. Langile horien osasunaren zain-tza nola egingo den erabaki tzeko, lanpostuaren deskripzio xehatua, jasaten dituzten arriskuak eta horien handitasu-na, arriskuaren eraginpean igarotako denbora, hartutako preben tzio-neurriak eta langilearen ezaugarri per tsonalak ezagutu behar dira.

Gidaren zati hau fi txa bidez antolatu da. Fase, zeregin, azpizeregin eta arriskuen matrizeetan jasotako arriskuen azterketa egin ondoren, gida hau zuzen tzen zaien langile gehienen inguruan sor litezkeen jakineko arriskuekin ze-rikusia duen osasunmiaketa mota jaso tzen dute fi txek.

Gida egiteko langileen osasunaren zain tza espezifikorako protokoloak erabili dira, Osasun, Gizarte Zerbi tzu eta Ber-dintasun Ministerioak eta Autonomia Erkidegoek xede ho-rretarako argitaratutakoak, formatu honetara egokituta. Erabil tzaileari jakinarazi behar diogu ez dituztela ordezten. Protokolorik argitaratuta ez dagoenerako, hainbat osasun-


44

proba orienta tzaile prestatu dira, gida egin duen taldearen adostasunez.

Arrisku psikosozialen kasuan, osasun-miaketa erabat oi-narritu da OSALANek finan tzatutako “Arrisku psikosozia-leko faktoreen eraginpean dauden langileen osasunaren zaintza espezifikorakoGida. PSICOVS2012 protokoloa” izenekoan. Fi txa honek Arran tza-sektorean osasuna zain-tzeko gidaren aurreko argitalpenetan jasotakoak ordezten ditu, aldi berean osasun-azterketa Kataluniako Generali-tateko Direcció General de Salut Pública del Departament de Salut-ek argitaratutako Lanarekin zerikusia duen osa-sun mentalaren zain tzarako jardunbide egokiaren gidan oinarri tzen zirenak. Gida berrian, proposatutako osasun-azterketaren urra tsak gara tzen dira, eta diagnostikorako eta preben tzio-zerbi tzuko osasun-per tsonalari erabakiak har tzen lagun tzeko erabil daitezkeen tresnak erakusten dira.

Urpera tze bidezko i tsaski-bilketari dagokionez, osasun-miaketako fi txa bat egiten da, bere espezifikotasuna kon-tuan hartuta unitate gisa aurkezten dena. Gidaren zati hau egiteko oinarri nagusia Laneko Arriskuen Preben tziorako Fundazioak eta Langile Ba tzordeak sindikatuaren Komu-nikazio eta Garraio Federazioak kaleratutako “Arrain-haz-tegietako Urpekari tza Profesionalaren laneko arriskuen preben tzioa” izeneko argitalpena izan da. Jardueraren ezagu tzan sakon tzeko horretara jo tzeko gonbita egiten da. S. Landalucek eta lagun tzaileek Laneko Medikun tza eta Segurtasuneko Espainiako Elkartearen aldizkarian ar-gitaratutako “Er tzain tzako urpekarien tzako osasun-azter-ketaren eredu espezifikoa” izeneko artikulua ere erabili da.

Gidak kontuan har tzen du genero-ikuspegia, arran tza-sektorearen zati batean gehien bat emakumeak ari tzen direlako. Genero-ikuspegia laneko segurtasunean eta osa-sunean txerta tzeko fun tsezko elementu bat, emakumeen eta gizonezkoen lan-baldin tzetan desberdintasun garran-tzi tsuak daudela kontuan izatea da, eta desberdintasun horiek desberdintasunak sor tzen dituztela laneko arris-kuen eraginpean egoteko orduan ere.

“Laneko osasuna eta generoa” atalaren garapenerako in-formazio-laburpen bat egin da. Informazio hori bil tzeko La-neko Segurtasun eta Osasunerako Europako Agen tziaren materialak erabili dira, esaterako, “Genero-arloko alderdiak arriskuen ebaluazioan txerta tzea” (43 zk-ko Fac ts) eta “La-neko segurtasunarekin eta osasunarekin zerikusia duten genero-kontuak” (42 zk-ko Fac ts); Laneko Segurtasun eta Higienerako Institutu Nazionalaren preben tziorako ohar teknikoak, 657.a eta 658.a nabarmen tzen direlarik; Laneko Osasunaren Nafarroako Institutuaren preben tzioko fi txa teknikoak, zehazki 35 zenbakiduna; eta Kataluniako Ge-neralitateko Lan Departamenduaren “10 arrazoi genero-ikuspegia duten osasun eta segurtasunerako” dokumen-tua, beste ba tzuen artean.

Horrekin lotuta, baina bi kontuak ez nahasten ahaleginduz, haurdunaldiaren, erdi tze gertatu berriaren eta edoski tze naturalaren gaiak jorra tzen dira. Haurdunaldian, erditu be-rritan eta edoski tzaroan osasunaren zain tza bidera tzeko xedez, batez ere laneko karga fisikoari dagokionez eta segurtasun-baldin tzei dagokienez, haurdunaldian eta

edoski tzaroan osasuna zain tzeko atalean, Laneko Segur-tasun eta Higieneko Institutu Nazionalaren 915 zenbaki-dun Preben tzioko Ohar Teknikoa erreproduzi tzen da, hain zuzen ere, emakumearen fun tsezko aldi horretako osasu-naren zain tzako elementu nagusiak jaso tzen dituena eta Gida honetan erreproduzituta dagoena.

Atal horretan bertan algoritmo bat gara tzen da haurdun da-goen, erditu berri den edo edoski tzaroan dagoen langilea-ren kasua balora tzeko, lanpostua egoki tzeari dagokionez, hura alda tzeari dagokionez edo aldi horietako arriskuaga-tik kontratua eteteari dagokionez. Zati horretan sartu dira 298/2009 EDko VII. eranskina, haurdun edo edoski tzaroan dauden langileen, fetuaren edo edoski tzaroan dagoen umearen osasunean eragin dezaketen agente, prozedura eta lan-baldin tzen zerrenda ez-exhaustiboa jaso tzen due-na eta VIII. eranskina, haurdun edo edoski tzaroan dauden langileei eragin behar ez dien agenteen zerrenda ez-ex-haustiboa jaso tzen duena. Azkenik, atal honetan jaso dira Gizarte Seguran tzak haurdunaldiko arriskuagatik kontra-tua etetearen ondoriozko prestazioak ematearen inguruko jarduketa bidera tzeko irizpideak, Espainiako Ginekologia eta Obstetrizia Elkarteak (SEGO) xede horrekin egindako dokumentuan oinarria dutenak.

Premisa horiek kontuan hartuta, arrisku-faktoreei dagoz-kien fi txak egin dira:

Ergonomikoak

• Kargen eskuzko manipulazioa eta indarren aplika-zioarekin bul tza tzea eta arrasta tzea

• Mugimendu errepikatuak, jarrera behartuak eta pre-sioagatiko neuropatiak

Arrisku horiei dagokienez, honako hauen azterketa egin da:

- Bizkarrezurra- Goiko gorpu tz-adarra- Beheko gorpu tz-adarra- Bi oinen gainean luzaroan egotea

Higienikoak

• Fisikoak- Zarata- Gorpu tz osoko bibrazioak- Erradiazio ultramoreak (eguzkia)- Ho tza- Hezetasuna- Beroa

• Químicos• Dermatosis• Asma por inhalación de sustancias

Psikosozialak

Urpera tze bidezko i tsaskibilketa


45

Agente kimiko eta biologikoen eraginpean egotearen on-doriozko arrisku higienikoko faktoreak ez dira garatu fi txa gisa, dermatosiak eta asma okupazionala izan ezik, haie-tan kalte lokala sor tzen baita. Honako hau da ez egiteko arrazoia: agente kimikoen kasuan, egin daitezkeen probak indibidualizatu egin behar dira eta ez da gomenda tzen “probak lehene tsita” egitea.

Agente kimiko edo biologikoa ezagutu eta haren arriskua ebalua tzen denean, laneko medikuari dagokio agente ho-riek langileen osasunean dituzten eraginak balora tzeko behar diren anamnesia, azterketa, kontrol biologikoa eta azterlan osagarriak erabaki tzea. Osasuna zain tzeko pro-tokolo bat edo gida bat argitaratuta egonez gero, aplikatu egin beharko da.

Osasun-azterketen periodikotasuna Osasuna Zain tzeko Protokoloetan/Gidetan finkatutakoan oinarrituta ezarriko

da, arriskuen ebaluazioaren arabera eta osasuna zain tzeko mediku arduradunaren irizpidea errespetatuz. Periodikota-suna erabaki tzeko honako hauek hartuko dira kontuan:

• Langilearen ezaugarri per tsonalak• Lanak sortu edo larritu di tzakeen aztarna edo sinto-

mak ager tzea.• Osasunaren zain tzaren emai tzak

Oro har, hemen aurkezten den gidak aukera ematen dio laneko medikuari langileen osasunaren zain tza espezi-fikoaren inguruan beharrezkoak diren protokolo eta proba mediko espezifikoak erabaki tzeko. Horretarako, lanpos-tuen eta detektatutako arrisku-faktoreen deskripzio xe-hatutik abia tzen da, ezinbesteko urra tsa baita osasunaren zain tzaren espezifikotasun egokia lor tzeko.

KAPITULUA

LANEKO OSASUNA ETA GENEROA

3.


Aitor Guisasola YereguiNieves Lorenzo EspesoHelena Abigail Rodríguez GonzálezDulce Mª. Platero García


49

Laneko arriskuen preben tzioaren helburu nagusia langile guztiak osasunean kaltea eragin dezaketen laneko egoera edo jarduera guztien aurka babestea da. Ugalketa-osasu-naren babesari dagokionez, helburua bikoi tza da: Ugalke-ta-osasunaren babesari dagokionez, helburua bikoi tza da:

• Laneko Arriskuen Preben tzio Legeko 25.2 artikuluan jasotako ugalketa-fun tzioaren babesa, adin emanko-rrean dauden gizon eta emakumeak barne har tzen dituena.

• Laneko Arriskuen Preben tzio Legeko 26. artikuluko 1. eta 4. puntuetan jasotako amatasunaren babesa, haurdun dagoen, erditu berri den edo edoski tzaroan dagoen emakume langilea ain tzat har tzen dituena.

Beraz, ikuspegiak bi alderdi ditu:

• Lanak gizonarengan, emakumearengan eta horien ondorengoengan eragiten dituzten kalteen preben-tzioa.

• Haurdunaldi, erdi tze gertatu berri eta edoski tzaro-egoerei lotutako enplegu-arloko desberdintasun eta diskriminazioen preben tzioa.

Azterketa horretatik atera tzen dugun lehen ondorioa da haurdunaldia eta edoski tzaroa babestera soilik zuzendu-tako preben tzio-neurriak har tzea, berez, ez dela nahikoa, sexuarekin zerikusia duten kontuak bakarrik har tzen ditue-lako kontuan.

Emakumeen laneko osasunaz hi tz egiten denean, ugalke-ta-osasunean pen tsa tzen da batik bat, baina ez zaie be-har adina errepara tzen beste lan-baldin tza ba tzuei. Ez dira nahastu behar “sexua” eta “generoa”, ez eta “generoa” eta “emakumea” ere. Gizonezkoa eta emakumea bereizten di-tuzten eta uniber tsalak diren ezaugarri biologikoak aipa-tzen dituen terminoa da sexua; generoa, bestalde, termino soziala da, gizon eta emakumeek gizarte, kultura eta garai jakin batean izango dituzten portaeren aukerak jaso tzen dituena.

Genero-ikuspegia ezagu tzaren eraikun tzan sar tzen den metodologia bat da eta, bestalde, bizi dugun errealitatea-ren azterketak lekualda tzeko aukera ematen digu, erabaki-esparru guztietako desberdintasunak eta desberdintasun- eta diskriminazio-egoerak seinalatuz. Azken batean, gizon eta emakumeen artean aukera-berdintasuna lor tzeko tresna bat da.

Preben tzio-zerbi tzuen joka tzeko moduan genero-ikuspegia txerta tzeak preben tzio-jardueretan eta osasunaren zain-tzan joera horiek detekta tzen eta zuzen tzen lagun tzen du.

LANEKO OSASUNA ETA GENEROA

Laneko arriskuak enpleguaren eta enplegua gara tzeko egiten den lanaren ezaugarrien ondorio dira. Horregatik, emakume langileek izaten dituzten laneko arriskuak, asko-tan, gizonezkoek izaten dituztenen desberdinak izaten dira eta, ondorioz, halaxe izaten dira osasunerako kalteak ere

Emakumeak lanbide- eta sektore-segregazioaren eta ge-nero-estereotipoen biktima dira; horregatik dago emaku-meen okupazio txikiegia zenbait ekonomia-jardueratan eta gehiegizko okupazioa beste ba tzuetan. Lan-merkatuaren segregazio horizontal handia dago; adibidez, emakumeen presen tzia handiagoa da sektore publikoan, zerbi tzuen se-ktorean, salmenten sektorean eta administrazio-lanetan. Gizonezkoek makinetako operadore gisa, lan teknikoetan eta artisau tza, eraikun tza, garraioa, erauzketa-industria eta horrelako sektoreetan egiten dute lan.

Lan-baldin tzei buruzko Europako azken inkestek agerian uzten dute emakumeek propor tzio handiagoan egiten di-tuztela lan monotonoak, soldata txikiagoa jaso tzen dutela, euren lanaren plangin tzan parte har tzeko aukera gu txiago dituztela eta gizonezkoek baino lanbide-sustapenerako aukera gu txiago dituztela; gainera, gehiago jasaten dute jazarpen psikologikoa eta sexu-jazarpena. Beraz, laneko genero-segregazioa dago. Segregazio hori gako-elemen-tua da laneko arriskuen eraginpean egotearen banaketa desberdina azal tzeko. Batik bat emakumeek garatutako jardueretan, laneko jarrera desegokiekin, zutik ordu asko igaro tzearekin, lan errepikakorrekin eta agente kimiko eta biologikoen eraginpean egotearekin zerikusia dutenak dira arrisku ohikoenak. Batik bat gizonezkoek egindako lanetan, berriz, segurtasunarekin eta pisu handiko obje-ktuak manipula tzearekin zerikusia duten arriskuak dira ohikoenak. Hori da emakumeen artean patologia musku-lu-eskeletiko ugari izatearen arrazoietako bat.

Laneko denboraren antolaketa, bestalde, emakume lan-gileak beti lanerako prest dituen eredu batean oinarri-tuta dago, familia-ingurunearekin zerikusia duten eran-tzukizunak edo premiak kontuan hartu gabe. Azterketa askok adierazten dute emakume enplegatuek lan-merka-tuan ez dauden e txekoandreek baino osasun-egoera hobea dutela, baina onura hori murriztu egiten da, emaku-meek, e txetik kanpo lan egiteaz gain, e txeko lanen eta zain-tza-lanen arduradun nagusiak ere badirenean.

Laneko segurtasunaren eta osasunaren arloa lan-istripue-tan zentratu da duela gu txi arte. Arreta gu txiago jarri du lan-osasunean eta, horrez gain, gaixotasun profesionalek oso erregistro txikia izan dute. Horregatik, gizonezkoek laneko arriskuen eraginpean gehiago daudela uste da eta emakumeek lan “seguruagoak” egiten dituztela. Horren


50

ondorioz, emakume gehienen preben tzio-premiak ez dira behar bezala balora tzen, okupa tzen dituzten lanpostuak, lan-istripuen eragina ere baduten arren, beste arrisku ba-tzuen eraginpean egon ohi direlako, esaterako, arrisku psikosozial eta ergonomikoen eraginpean, eta baita gaixo-tan profesionalak edo lanarekin zerikusia duten gaixotasu-nak eragiten dituzten arrisku higienikoen eraginpean ere. Beraz, ezinbestekoa da genero-azterketa kontuan har tzea gizon eta emakumeak desberdintasun biologiko eta sozia-len eraginez gaixo tzeko moduari buruzko eredu diferen-tzialak azter tzean, laneko osasunari dagokionez diskrimi-naziorik ez duen ikuspegian. Hori ez egitearen ondorioa da benetako arriskuak ain tzako tzat ez har tzea eta baita haiei ez errepara tzea ere, bereziki emakumeen osasunerako eta, aldi berean, emakumezkoen berezitasunen ondoriozko arrisku espezifikoak kontuan hartuta.

Zen tzu horretan, arriskuen ebaluazioek genero-ikuspegia izan beharko lukete, gizon eta emakumeen lanak bereizi-ta iker tzeko eta azter tzeko tresnak izateko aukera eman-go lukeena. Gainera, arriskuen hasierako ebaluazioan amatasun-egoerari eragin diezaioketenak sartu behar dira

preben tzio-ekin tzaren abiapuntu gisa, lanpostua egoera horretan dagoen emakume batek bete tzen duen edo ez kontuan izan gabe, eta baldin eta lan-baldin tzetan aldake-ta bat gerta tzen bada edo emakume langilearen edo bere ondorengoen osasunak kalteren bat izaten badu. Ebalua-zio horretatik aterako da haurdun dagoen, erditu berria den edo edoski tzaroan dagoen langilearen tzako arriskurik ez duten lanpostuen zerrenda. Meha txuak identifika tzea fun tsezko etapa da arriskuen ebaluazioan. Ikuspuntu ho-rretatik eta amatasunaren babesari dagokionez, lantokian dagoen agente bat hiru kategoriatakoa izan daiteke:

- 298/2009 EDko VII. eta VIII. eranskinetan egon dai-teke.

Komunitate zientifikoak ugalketarako kaltegarri tzat jo tzea edo kaltegarri izateko susmagarri izatea.

- Ugalketan alterazioren bat duen emakume langile ba-ten lan-ingurunean egotea.

Osasunaren zain tza kolektiboaren emai tzek, bestalde, se-xuen arabera bananduta aurkeztuko dira eta osotasunean eta bereizita aztertuko dira.

KAPITULUA

OSASUNAREN ZAIN tzA

4.


Aitor Guisasola YereguiNieves Lorenzo EspesoHelena Abigail Rodríguez GonzálezDulce Mª. Platero GarcíaIñigo Fernández Fernández


53

DEFINIZIOA

«Langileen osasunaren zain tza» terminoak hainbat jar-duera bil tzen ditu, norbanako nahiz kolektiboei zuzendu-takoak eta laneko arriskuen preben tziora zuzendutakoak. Horien helburu orokorrek zerikusia dute osasun-arazoen identifikazioarekin eta preben tziozko eskuhar tzeen eba-luazioarekin.

Lanbide-jatorriko gaixotasun eta lesioen zain tza langileen osasunarekin zerikusia duten gertakarien kontrol siste-matiko eta etengabea da, arriskuen eraginpean egotearen ondorioz osasunean izan daitezkeen ondorioei buruzko ezagu tza sor tzeko eta horiek sor tzea edo narria tzea eki-dingo duten preben tziozko neurriak ezarri ahal izateko.

Kon tzeptu horiek hobeto ulertu ahal izateko, osasunaren zain tzak bi jarduera-mul tzo handi bil tzen dituela esan de-zakegu:

- Osasunaren zain tza indibiduala:

Langileei prozedura medikoak aplika tzea eta probak ezar tzea har tzen ditu, lanaren ondoriozko kalteak goiz aurki tzeko helburuarekin, eta baita kasu bakoi-tzarekin zerikusia duen lantokian faktoreren bat ego-tea ere.

Faktore ezaguna eta preben tziozko neurriak propo-satuta dituena bada, osasunaren zain tzak aukera ematen digu neurri horiek egokiak izan diren edo ez-nahikoak izan diren jakiteko.

Garran tzi tsua da nabarmen tzea osasunaren zain tza indibiduala ez dela muga tzen osasun-azterketara. Langileak berak egindako kon tsulta bakoi tza eta osasun-arrazoiengatik lanera joan gabe gelditutako aldi bakoi tza bitarteko garran tzi tsuak dira lantokian dauden agenteen eta horiekin lotuta dauden gaixota-sunen arteko erlazioak ezagu tzeko.

- Osasunaren zain tza kolektiboa:

La posibilidad de disponer de información colectiva Langileen osasunari buruzko informazio kolektiboa eskuratu eta azter tzeko posibilitatea ezinbesteko tresna da laneko osasuna behar den bezala zain-tzeko.

Zain tza-mota horrek aukera ematen du arriskuko egoera posibleei buruz ohartarazteko, laneko arris-kuen eta horien ondoriozko osasun-arazoen arteko kausa-efektu erlazioa ezar tzeko, zer preben tzio-jarduera gauzatu behar diren ezagu tzeko, horien le-hentasuna ezar tzeko (adibidez, maiztasunaren eta larritasunaren arabera) eta preben tzio-neurri horien

eraginkortasuna eta preben tzioplanaren efikazia ebalua tzeko.

Osasunaren zain tza kolektiboa osasun-adierazleetan eta kalteen ikerketan oinarri tzen da.

Laneko Arriskuen Preben tzioko Legeak jaso tzen duen be-zala, langileen osasunaren zain tzak honelakoa izan behar du:

• Enpresariak bermatua, bere eremu-aplikazioa lanak berekin dituen arriskuetara mugatuz

• Espezifikoa, arriskuen ebaluazioan identifikatutako arriskuaren edo arriskuen araberakoa.

• Langilearen baimenarekin soilik gauzatu ahal izango da zain tza. Horrek esan nahi du boluntarioa izango dela langilearen tzat, baldin eta honako inguruabar hauetakoren bat izaten ez bada:

Arrisku espezifikoen eta arrisku bereziko jardueren babesari buruzko lege-xedapen bat egotea.

- Azterketak ezinbestekoak izatea lan-baldin tzek langileen osasunaren gainean dituzten eraginak ebalua tzeko.

- Langilearen osasun-egoera arrisku tsua izatea bere buruaren tzat eta hirugarrenen tzat.

• Konfidentziala, langilearen osasunaren zain tzaren ondoriozko informazio medikorako sarbidea bere buruari, bere osasunaren ardura duten zerbi tzu me-dikoei eta osasun-agintari tzari mugatuta egongo de-lako. Enpresariari eta beste per tsona ba tzuei ezin zaie eman langilearen berariazko baimenik gabe.

Aurrekoa alde batera u tzita, enpresariari eta preben-tzio-arloan eran tzukizunak dituzten per tsona eta or-ganoei langileak bere lanpostua bete tzeko jarreraren inguruan edo babes- edo preben tzio-neurriak sartu edo hobe tzeko premiaren inguruan egindako azter-ketetatik atera tzen diren ondorioen berri eman behar zaie, preben tzio-arloan dituzten betekizunak behar den bezala gara di tzaten.

• Etikoa, intimitatea, duintasuna eta osasun-arrazoien-gatiko laneko diskriminazio-eza errespeta tzeko prin-tzipioekin koherentea den jardun profesionala berma-tu ahal izateko.

• Egoki denean, lan-harremana baino gehiago irauten duena, Osasunaren Sistema Nazionala arduratuko delarik lanbide ondorengo azterketez.


54

• Araudi aplikagarrian definitutako ezaugarrietara doi-tutako edukia.

Azterketa horietan, gu txienez, historia klinikoa eta lanekoa sartuko da, anamnesi, azterketa fisiko, kontrol biologiko eta azterketa osagarrien datuez gain, lanpostuaren, lan-postuan iraundako denboraren, an tzemandako arriskuen eta hartutako preben tzio-neurrien deskripzio xehatua jasoko duena.

Dena den, langileari ahalik eta eragozpen gu txien eragingo dizkion eta arriskuaren propor tzionalak diren azterketak edo probak aukeratu beharko dira.

Langileen osasunaren zain tzak, bestalde, honelakoa izan behar du:

• Gaitasuntekniko,prestakuntzaetaahalmenegiazta-tua duen per tsonal sanitarioak egindakoa, hau da, Laneko Medikun tzan espezializatutako medikuek edo Enpresako Medikun tzako diplomadunek eta Laneko Erizain tzan espezializatutako erizainek edo Enpresa-ko Erizain tzako diplomadunek egindakoa.

• Planifikatua, osasuna zain tzeko jarduerek argi eta garbi definitutako eta ezabatu ezin izan diren arris-kuen eraginpean egoteagatik edo langileen osasun-egoera beragatik justifikatutako helburuei eran tzun behar dietelako.

• Etahonakohauekhartukoditu:

- Langileen osasunaren hasierako ebaluazioa, la-nean hasi ondoren edo osasunerako arrisku be-rriak dituzten zeregin espezifikoak esleitu ondoren.

- Osasunaren aldizkako ebaluazio espezifikoa, jaki-neko produktu ba tzuekin edo hala eska tzen duen legeria espezifikoak araututako baldin tza jakin batzuetan lan egiteagatik edo arriskuen ebaluazioak finkatutako arriskuen arabera, edo langileak es-katuta, bere osasunaren aldaketak lan-jarduerak eragindakoak direla uste duenean. Periodikotasu-nak ez dauka zertan bitarte erregularretara doitu; kasu bakoi tza protokolo espezifikoetan ezar tzen da eta gaixotasunaren historia naturalaren eta es-posizioaren baldin tzen baitan ere egongo da.

- Osasunaren ebaluazioa osasun arrazoiengatik lanera joan gabe luzaroan egon ondoren, balizko lanbide-jatorriak aurki tzeko eta langileak babeste-ko ekin tza egokia gomenda tzeko.

Preben tzio-zerbi tzuko per tsonal sanitarioak langileen ar-tean izaten diren gaixotasunen eta osasun arrazoiengatik lanera joan gabe geratutako aldien berri izan beharko du, gaixotasunaren kausaren edo faltaren eta lantokietan sor daitezkeen osasunerako arriskuen artean egon litekeen harremana identifikatu ahal izateko.

Osasunaren zain tzan sartuko da honako langilehauenba-besa:

• Oso sentikorrak. Enpresariak bermatu egin behar du euren ezaugarri per tsonalengatik, egoera biologikoa-

gatik edo desgaitasunen bat izateagatik lanpostuan identifikatutako arriskuren batek modu berezian era-gin diezaiekeen langileen babesa.

• Adingabeak. Guztiz garatu gabe daudelako eta euren laneko arriskuak identifika tzeko esperien tzia falta du-telako.

• Haurdun, edoski tzaroan eta erdi tze osteko aldian dau-den langileak.

Halaber, langileen osasunaren zain tzak honelakoa izan be-har du:

• Sistematikoa, osasuna zain tzeko jarduerek dina-mikoak izan behar dutelako eta etengabe eguneratu behar direlako, datuak bilduta eta aztertuta, «aldiz-kako» ezaugarriak iradoki dezakeen puntualtasuna baino haratago.

• Dokumentatua, langileen osasunaren egoera kontrola tzen dela egiazta tzen duena eta kontrol ho-rien ondorioak jaso tzen dituena.

• Langileak banan-banan informa tzen dituena, lan-gileei ondo uler tzeko moduan azaldu behar zaiz-kien osasunaren zain tzaren helburuei zein metodoei buruz, eta baita emai tzei buruz ere.

• Doakoa, laneko segurtasunari eta osasunari buruzko edozein neurriren eta, ondorioz, osasunaren zain tzak eragindako edozein neurriren kostu ekonomikoak ez duelako langilearen bizkar joan behar.

• Partaidetzakoa, langileen edo Preben tzio Legean ezarritako ordezkarien kon tsulta eta parte-har tzeari buruzko prin tzipioak errespeta tzen dituena.

• Bete tzen diren fun tzioetarako baliabide material ego-kiak dituena.

• Enpresaren preben tzio-planean integratua.

Osasunaren zain tza indibiduala nahiz kolektiboa, bai Preben tzio Legeak eta bai Araudiak preben tzio-zerbi tzuen osasun-arloari arriskuen arabera eslei tzen dioten preben-tziozko lau jardueretako bat da, honako hauekin batera:

• Preben tzioko diziplinen jarduera koordinatua

• Urgen tziazko arreta

• Laneko osasunaren sustapena

Osasunaren zain tzak arriskuek langilearen ongizate fisiko eta mentalean izan di tzakeen ondorio kaltegarriak aha-lik eta lasterren identifika tzea ahalbidetu behar du, haren osasunerako kalte larriago bat ekiditeko. Osasuna zain-tzeko ekin tzek sortutako informazioa irizpide epidemiolo-gikoekin eta diziplina ani tzeko taldearen gainerako kideekin lankide tzan aztertu behar da lan-baldin tzetan hobekun-tzak proposa tzeko. Horren zati batek laneko osasuneko informazio-sistema sanitarioa elikatuko du, Preben tzio Zerbi tzuen Araudian ezarrita geratu den bezala.


55

Arriskuen inguruko osasunzain tza espezifikoak eska tzen du zain tza hori arrisku horietara mugatu behar dela; ho-rretarako, lanpostuak ezagutu behar dira eta langile bakoi-tzaren historia klinikoan eta lanekoan honako hauek jaso:

• Lanpostuaren deskripzio xehatua

• Lanpostuan iraundako denbora

• Lan-baldin tzen analisian detektatutako arriskuak

• Hartutako preben tzio-neurriak

Hori dela eta, osasunaren zain tzak diziplina ani tzeko interakzio- eta osagarritasun-erlazioa izan behar du preben tzio-zerbi tzua osa tzen duten gainerako preben-tzio-diziplinekin. Preben tzio-zerbi tzuko beste espezialista ba tzuek sortutako informazioz elika tzea behar du eta, aldi berean, bere jarduera espezifikoaren emai tzak arriskuen ebaluazioaren eta preben tzioaren plangin tzaren diziplina ani tzeko esparruari gehi tzen dizkio. Beraz, osasunaren zain tzak, enpresaren preben tzio-jardueraren plangin tzan txertatuta egon behar du.

ZAIN tzA INDIBIDUALA

KON TZEPTUA

Osasunaren zain tza indibiduala laneko arriskuen preben-tzioko zeregin garran tzi tsuenetako bat da eta langileare-kin erlazio zuzena izatea eska tzen du. Horregatik, agian jarduera ezagunena da enpresaren preben tzio-esparruan egiten direnen artean.

Osasunaren zain tza indibiduala honako hauetan oinarri-tzen da:

- enpresaren osasun-egoera eta bere preben tzio-politika defini tzeko duen ahalmena

- protokoloak lan-tresna gisa erabil tzea

- bere preben tzio-ikuspegia

- langileekin duen konpromiso etikoa

Arrisku-faktore ezagun baten aurrean, preben tzio-zerbi-tzuko sanitarioek langilearen osasunaren ebaluazioa egi-ten dute, modu kolektiboan erabilita, enpresak arriskuko faktore horren aurrean duen preben tzio-egoeraren termo-metro bihur tzen dena. Baina ikuspegi indibidualetik erabi-lita, lanpostu baten egoeraren eta norbanakoa arriskuaren eraginpean egoteak sor tzen dituen ondorioen neurria da.

Protokolo baten bidezko azterketa espezifikoak anamnesi bat, azterketa bat eta langilea arrisku-faktore jakin baten eraginpean zenbateraino egon den eta esposizio horrek eragin dizkion ondorioak modu egokian balora tzeko auke-ra ematen duten proba osagarriak bil tzen dituen historia klinikoa eta lanekoa sistematiza tzeko ahalegina egiten du.

Protokoloa langileek jasan behar duten arrisku-faktore ba-ten inguruan osasunaren zain tza indibidualerako jarduke-ta-plan zeha tza eta xehatua da. Protokoloaren erabilera Preben tzio Legeko 5. artikuluak eta Araudiko 5. artikuluak abala tzen dute, eta osasun-arloan eskumena duten admi-nistrazio publikoei dagokie presta tzea.

Arrisku-faktore jakin baten gaineko jarduketa sekuen-tzial bat sistematizatu duen dokumentua da protokoloa. Generikoa da definizioz, izan ere, lanbaldin tza desber-dinak dituzten eta langile askori eragiten dien askotariko lan-egoerei eran tzuna emateko sortutakoa da. Aurreko guztiaren ondorioz, protokoloak eskain tzen duen esparru orokorrera egoki tzeko prozesua bete behar dute profesio-nal sanitarioek protokolo hori baliagarria izan dadin langile jakin baten tzat lanpostu jakin batean, ikuspegi generikoko protokolo espezifikotik ikuspegi indibidualeko protokolo espezifikora pasatuz.


56

Arriskuen ebaluazio zorro tzetik aplikatutako, argi eta garbi definitutako xedebiztanleria bati zuzendutako eta arriskufaktore jakin baterako protokolo espezifikoa fun tsezko tresna da osasunaren zain tzan.

Langileen osasunaren zain tza aldizkako jarraipenaren ikuspegitik bideratu behar da. Baina jakin behar dugu osasunaren zain tza denboran zehar egindako osasun-az-terketa medikoen batura ez dela, langile bakoi tzaren osa-sunaren zain tza indibidualaren inguruan denboran zehar egindako plangin tza baizik.

Azterketa edo screeningetan oinarritutako ikuspegietan ez bezala, planteamendu honen abantaila bat da osasu-naren zain tza etapa ani tzeko prozesu batek diseinatu eta gara dezakeela. Prozesu horretan, azterketen helburuek eta edukiek, aldaketa teknologikoen edo preben tzio-neurriak ezar tzearen ondorioz lan-baldin tzetan izaten diren aldake-tetara egokitutako prozesu sekuen tzial bati jarraituko diote.

Lanak sor tzen dituen arriskuek eta osasunean eragiten dituen kalteek herrialde industrializatuetan izan duen ebo-luzioak laneko patologia aurkezteko moduaren ezaugarriak aldatu ditu garapen bizkorregi baten ondorioz. Teknologia berriak eta prozesu berriak sar tzea, produktu kimikoen hazkunde ikusgarria eta lana antola tzeko modu berriak oraindik oso ezagunak ez diren laneko patologia berriak sor tzeko orduan eragiten duten faktoreetako ba tzuk dira. Goraka ari diren arriskuak dira. Horrek beharrezkoa egiten du preben tzio-zerbi tzuko sanitarioek preben tzio-ikuspegia indar tzea eta eboluzioaren isurialde bikoi tzari adi egotea, hau da, lan-baldin tzen eboluzioari eta laneko patologiare-nari.

Egoera hori dela eta, garran tzi handiagoa ematen zaio datu bilketari osasun-azterketako azterketa klinikoari baino.

Langileak adierazitako sintomatologia subjektiboa egungo lanaren patologiari aurre egiteko daukagun tresnetako bat da. Patologia horrek, askotan, alterazio ezespezifikoak edo diagnostikora iristeko azterketa osagarriak behar dituzte-nak ditu. Laneko medikun tzan eta are gehiago gaur egun, anamnesiaren eta datu kliniko eta lanekoaren garran tziak handitu egin behar du. Anamnesia indar tzearen ondo-rioz, osasun-zerbi tzuetako profesionalak lan-baldin tzak ebalua tzeko zerbi tzu bihur tzen dira eta laneko ingurumena detekta tzen diren edo langileek adierazten dituzten osa-sun-alterazioekin uztar tzen ahalegin tzen dira.

Langileen osasunaren zain tza indibidualak osagai etiko bat dauka, araudiak xedatutakotik haratago doana. Zain tzaren helburua preben tziozkoa da, laneko arrisku-faktoreen era-ginpean egotearen ondorioz osasunari eragindako kalteak identifikatu nahi dituena. Arriskuen ebaluazioa ezagutu gabe osasunaren zain tza egitea, jakineko osasun-altera-zio ba tzuen eta lanarekin izan dezakeen erlazioaren artean loturarik ez ezar tzea edo langilea jakineko lan-baldin tzen eraginpean jar tzearen garran tzia guztiz baloratu gabe gaitasun-ziurtagiriak sina tzea haustura bat dira sanita-rioaren eta langilearen artean egon behar duen konfiantza-konpromisoan,. Preben tzio-sistemaren hu tsegitea ere bada.

HELBURUAK

Honako hauek dira osasunaren zain tza indibidualaren he-lburuak:

- Langilearen ezaugarriak, lan-baldin tzak eta jasaten dituen arrisku espezifikoak kontuan hartuta diseina-tutako hasierako eta aldizkako osasun-azterketetan oinarrituta, langileen osasunaren egoerari eta ebo-luzioari buruzko informazioa bil tzea eta presta tzea.

- Langile guztiak informa tzea euren osasun-egoerare-kin eta egungo eta iraganeko laneko baldin tzek eta in-gurumenak eragin diezaioketen moduarekin zerikusia duten alderdiei buruz.

- Enpresariari eta preben tzio-arloan eran tzukizunak dituzten per tsona eta organoei langileak bere lan-postua bete tzeko jarreraren inguruan edo babes- edo preben tzio-neurriak sartu edo hobe tzeko premiaren inguruan egindako azterketetatik atera tzen diren on-dorioen berri ematea, preben tzio-arloan dituzten be-tekizunak behar den bezala gara di tzaten.

OSASUNAREN ZAIN TZA INDIBIDUALAREN PROGRAMAZIOKO ETAPAK

HASIERAKO OSASUN-AZTERKETAK

Hasierako osasun-azterketa langilea enpresan lanean hasi ondoren edo arrisku-faktore berriak dituzten zereginak es-leitutakoan egiten den hasierako ebaluazioa da. Une jakin horretan eta laneko arrisku-faktoreen inguruan langilearen osasun-egoera ezagu tzea da helburua.

Helburu hori bete tzeak aukera ematen du lana langilearen ahalmenetara egoki tzeko, langile oso sentikorrak detekta-tzeko eta, etorkizunean, laneko arrisku-faktoreen eta osa-sunari eragindako kalteen arteko loturak ezar tzeko.

Azterketetan honako proba hauek egiten dira, historia kli-nikoa eta lanekoa hasi edo egunera tzen dutenak:

- Anamnesi klinikoa

- Laneko anamnesia

- Arrisku-faktoreei buruzko, lanpostuari aplikatutako preben tzio-neurriei buruzko eta osasunaren gaineko efektu poten tzialei buruzko informazioa.

Miaketa fisikoa

- Proba osagarriak

- txostena

Anamnesi klinikoaren helburua ikertu eta bil tzen duen historia kliniko eta lanekoaren zatia modu sistematikoan


57

presta tzea da: langilearen ohiturak, aurrekari familiarrak eta per tsonalak, ebakun tza kirurgikoak, traumatismoak eta gaixotasunak, kausak eta ondorioak eta zerekin lotu edo erlaziona tzen den horietako bakoi tza. Arreta bereziarekin azter tzen dira hura sor tzen edo haren eboluzioa alda tzen eragin duten egungo edo iraganeko lanaren alderdiak.

Laneko anamnesiak, bestalde, lanean jasaten dituen arris-ku-faktoreak, laneko historia eta esposizioaren aurrekariak aipa tzen ditu eta enpresei buruzko, lanpostuen ezaugarriei buruzko, bakoi tzean egindako denborari buruzko eta ja-sandako arrisku-faktoreei buruzko informazioa bil tzen du, datu horiek historia kliniko eta lanekoan jasota egon behar izatea alde batera u tzita.

Lan-osasunean oso baliagarria da osasunari buruzko galdetegiak erabil tzea. Galdetegiak erabil tzeak aukera ematen du informazioa modu homogeneoan bil tzeko, era-ginkortasun onarekin osasunaren zain tza indibidualean eta ezin hobea zain tza kolektiboan. Galdetegiek eran tzun beharreko baldin tzen artean honako hauek daude:

- Langileengan osasun-alterazioak daudela aurreikus-teko adina informazio mediko eskain tzea.

- Langileek erraz onar tzea.

Sentikorrak eta espezifikoak izatea eta, ahal izanez gero, balidatuta egotea.

- Per tsonal ez-medikoak aplikatu ahal izatea.

- Informatizazio eta egunera tze errazekoak izatea.

Langilea informatueginbeharda bere lanpostuari buruzko arriskuen egoerari buruz, lanpostuari aplikatutako preben-tzio-neurri kolektibo eta indibidualei buruz eta osasunaren gaineko efektu poten tzialei buruz, kontu horiek baloratu eta erabakia hartu ahal izateko.

Miaketafisikoa informazio-bilketa sistematikoa da.

Hasierako azterketan langilearen osasun-egoeraren ikus-pegi orokorra lor tzea da helburua, hau da, enpresan sar-tzen denean edo arrisku-faktore berriak dituzten zereginak eslei tzen zaizkionean langileak duen egoerari buruz egiten den aipamena. Langilearen ahalmenen erreferen tziazko balioa izateko xedez, hasierako azterketan proba osaga-rriak egiten dira: en tzumena, ikusmena, birikak, elektrokar-diograma, analitika, etab. Erradiologiakoak eta beste proba ba tzuk egitea medikuak erabaki tzen du arrisku-faktoreen edo lortutako datu klinikoen arabera, lortutako datuen ara-bera edo beste lanpostu ba tzuetako edo beste jarduera ba tzuetako aurretiko esposizioari buruzko laneko anam-nesian lortutako informazioaren arabera.

ALDIZKAKO OSASUN-AZTERKETAK

Aldizkako azterketetan helburua aldatu egiten da, arreta gehiago jar tzen delako xede organoetan langileak jasaten dituen laneko arrisku-faktoreen arabera. Anamnesi klinikoa eta lanekoa ere egingo dira datuak egunera tzeko eta egun-go egoerari buruz eta arrisku-faktoreen inguruan, lanpos-

tuari aplikatutako preben tzio-neurrien inguruan eta osa-sunaren gaineko efektu poten tzialen inguruan egindako aldaketei buruz informatuko da, baina azterketa fisikoa eta proba osagarriak laneko egungo edo aurretiko esposizioek osasunaren gainean dituzten ondorioak balora tzea izango dute xede.

Aldizkako azterketan, osasunaren zain tza indibiduala finkatutako denboratarteekin egiten da eta lanak bere-kin dituen arriskuen ondoriozko osasun-alterazioak goiz detekta tzeko helburuarekin programatu behar da. Den-borazkotasuna zaindutako arriskuaren baitan, haren esti-mazioaren baitan eta langilearen osasunaren eboluzioaren baitan dago batik bat; hala ere, zenbait kasutan, jakineko lege-arau batek xeda di tzakeen epeen araberakoa izan daiteke.

Azterketetan kontuan izan beharrekoa da langile-kolekti-boek euren lanpostuetan jasaten ari diren edo jasan di-tuzten arrisku-faktoreei buruz duten iri tzia ezagu tzera zu-zendutako lan-sistema edo -metodoa ezar tzeko premia. Arriskuen ebaluaziotik ondoriozta tzen denarekin osa tzen den eta ebaluatu gabeko egoeren aurrean edo preben-tzioaren ikuspegitik arreta gehiago eska tzen dutenen au-rrean alarma bihur daitekeen informazio-iturria da.

Laneko susmo-diagnostiko baten oinarria profesional sa-nitarioen preben tziozko ikuspegian dago. Osasun-arra-zoiengatik lanera joan gabe gelditutako aldiak ezagu tzea osasunaren aldizkako zain tzaren zati bat da eta baita in-formazio-iturri garran tzi tsua ere, lan-baldin tzen eta beste kasu batean arrun tzat joko liratekeen patologien arteko erlazioak susmatu edo aurki tzeko aukera emango lukeena.

LANGILE OSO SENTIKORRAK

Laneko Arriskuen Preben tziorako Legeko 25. artikuluak xeda tzen du enpresariak modu espezifikoan bermatuko duela euren ezaugarri per tsonalengatik edo jakineko egoera biologikoagatik lanaren ondoriozko arriskuekiko oso sentikorrak diren langileen babesa, baita gorpu tz-, adimen- edo sentimen-urritasuneko egoera aitortuta du-tenena ere. “Adingabeen babesari” buruzko 27. artikuluak aurreikusten du arriskuen ebaluazioan bereziki hartuko direla kontuan gazteen segurtasunerako, osasunerako eta garapenerako arrisku espezifikoak, hain zuzen ere, euren esperien tzia faltaren, dauden edo egon litezkeen arriskuak ebalua tzeko heldutasun faltaren eta oraindik osatu gabeko garapenaren ondoriozkoak.

Bestalde, Preben tzio Zerbi tzuen Araudiak xeda tzen du preben tzio-zerbi tzuko per tsonal sanitarioak, batik bat, haurdun dauden edo erditu berriak diren langileei, adinga-beei eta arrisku jakin ba tzuekiko oso sentikorrak diren lan-gileei eragin diezaieketen arriskuak aztertu eta baloratuko dituela eta preben tzio-neurri egokiak proposatuko dituela.

Langile horien kasuan, osasunaren zain tzaren arduradu-nak erabakiko du osasun-azterketetan zer proba eta zer periodikotasunekin egingo diren, langileen berezitasuna-ren arabera alda daitezkeenak.


58

18 URTETIK BEHERAKO LANGILEAK

Kasu honetan gazteak lanean babesteari buruzko Zu-zentaraua hartu behar da kontuan. Zuzentarau horrek xeda tzen du 18 urtetik beherako gazteek ez dituztela egin behar euren gaitasun fisikoak edo mentalak gaindi tzen dituzten, gai toxikoen edo minbizi-sor tzaileen eraginpean jar tzen dituzten, erradiazioen eraginpean jar tzen dituzten, muturreko tenperaturak, zarata edo bibrazioak dituzten edo euren esperien tzia- edo prestakun tza-faltagatik edo laneko segurtasunari gu txiegi errepara tzeagatik nekez ezagutu edo ekidingo dituzten arriskuak sor di tzaketen zereginak. Inguruabar hori kontuan izan behar da osasun-azterketan.

Langileen Estatutuan jasota dago 18 urtetik beherakoek ezingo dutela gauez lan egin (baldin eta lanaldiko hiru ordu, gu txienez, gaueko hamarrak eta goizeko seiak artean badaude), ez aparteko orduak sartu eta ez euren garape-nari zuzenean edo zeharka eragin diezaioketen lanpostu osasungai tz, nekagarri edo kaltegarrietan zerbi tzurik es-kaini. Lanaldi jarraituko a tsedenaldia ordu erdikoa izango da eta asteko a tsedenaldiaren iraupena ere luzatu egingo da.

ZAIN TZA INDIBIDUALEKO OSASUN-AZTERKETEN TXOSTENA

Langileen osasunaren zain tza indibidualeko hasierako eta aldizkako prozesuaren zati gisa, langile bakoi tzari jakina-raziko zaizkio azterketan zehar egindako proben ondo-rioak, egindako osasun-azterketaren emai tzak, detektatu diren osasun-alterazioak eta alterazio horien eta jasaten dituen edo jasan dituen arrisku-faktoreen artean egon li-tezkeen loturak.

Enpresariari eta preben tzio-arloan eran tzukizunak di-tuzten per tsona eta organoei langileak bere lanpostua bete tzeko jarreraren inguruan edo babes- edo preben tzio-neurriak sartu edo hobe tzeko premiaren inguruan egin-dako azterketetatik atera tzen diren ondorioak ere jakinara-ziko zaizkie, preben tzio-arloan dituzten betekizunak behar den bezala gara di tzaten.

GAITASUNA OSASUN-AZTERKETEN EMAI TZETAKO BAT

Lanerako gaitasunaren balorazio sanitarioak langile baten osasun-egoeraren ebaluazioa eta bere lanaren eta arrisku elkartuen fun tsezko fun tzioen ezagu tza sakona eta xe-hakatua eska tzen du langilea lanpostura egokitu ahal iza-teko eta bere osasun-egoeran sor daitezkeen alterazioak goiz identifikatu ahal izateko.

Lanerako gaitasunaren balorazio sanitarioa inolaz ere ez dago zeregin jakin bat egiteko norbanako gaituenak hauta-tzeko metodo gisa justifikatuta eta are gu txiago lanean egon litezkeen arriskuei aurre egiten dieten per tsonak identifika tzeko.

OSASUN-EGOERAREN ALTERAZIOEN ETA ARRISKU-FAKTOREEN ARTEAN EGON LITEZKEEN LOTUREI BURUZKO ONDORIOAK

Enpresariari eta preben tzio-arloan eran tzukizunak dituzten per tsona edo organoei aukera eman behar diete preben-tzio- eta babes-neurriak eta horien hobekun tza lehene tsi eta har tzeko eta horien eraginkortasuna balora tzeko.


59

ZAIN tzA KOLEKTIBOA

KON TZEPTUA

Osasunaren zain tza kolektiboa langileei eragiten dien arriskuen araberako osasun-azterketetatik eta lan-istri-puak eta gaixotasun profesionalak, gertakari jagoleak eta lanerako ezintasuna jakinarazteko sistemetatik lortutako datuen bilketa da. Datu horiek aukera ematen dute neurke-ta-adierazleak lan tzeko eta erabil tzeko.

HELBURUAK

Datu horien bilketa, prozesamendua eta hedapen sistema-tikoa dira osasunaren zain tza kolektiboaren fun tsezko ze-reginak eta, horregatik, esan dezakegu ezinbesteko tresna dela:

• Laneko arriskuen ondorioak, maiztasuna, larritasuna eta joera balora tzeko.

• Laneko arriskuen eta horien ondoriozko osasun-ara-zoen artean kausa-efektu hipotesiak ezar tzeko

• Preben tzio-jarduerak lehenesteko eta neurri horien eraginkortasuna ebalua tzeko.

Laneko epidemiologia Laneko Medikun tzari osasunaren zain tza kolektibo kalitatezkoa zorroztasun zientifiko eta teknikoarekin egiteko balio dion diziplina da, lanarekin ze-rikusia duten osasunaren alterazioen banaketa aztertuz.

Preben tzio Zerbi tzuen Araudiko 37. artikuluak xeda tzen du per tsonal sanitarioak langileen osasunaren zain tzaren eta arriskuen ebaluazioaren emai tzak irizpide epidemiolo-gikoekin aztertu beharko dituela eta zerbi tzuko gainerako kideekin lankide tzan ariko dela arrisku profesionalen era-ginpean egotearen eta osasunerako kalteen artean egon litezkeen lotura posibleak ikertu eta aztertu eta laneko baldin tzak eta ingurumena hobe tzera zuzendutako neu-rriak proposatu ahal izateko.

Errege Dekretu honetako 6. artikuluak xeda tzen du langi-leen osasunean kalteak detektatu direnean edo, aldizkako kontrolen bitartez, osasunaren zain tzari buruzkoak barne, preben tzio-jarduerak desegokiak edo ez-nahikoak izan daitezkeela ikusi denean berrikusi beharko dela arriskuen hasierako ebaluazioa. Horretarako, kontuan hartuko dira honako emai tza hauek:

• Osasunean eragindako kalteen kausei buruzko iker-keta.

• Egoera epidemiologikoaren analisia, informazio sa-nitarioko sistemaren edo beste iturri ba tzuen bitartez lortutako datuen arabera.

Halaber, preben tzio-zerbi tzuko per tsonal sanitarioak langi-leen artean izaten diren gaixotasunen eta osasun arrazoien-gatik lanera joan gabe geratutako aldien berri izan beharko duela xeda tzen du, gaixotasunaren kausaren edo faltaren eta lantokietan sor daitezkeen osasunerako arriskuen ar-tean egon litekeen harremana identifikatu ahal izateko.

Lanarekin zerikusia izan dezaketen gaixotasunak azter-tzeak aukera emango du gaixotasun-kausen eta lantokie-tan sor daitezkeen osasunerako arriskuen arteko edozein lotura identifika tzeko. Preben tziojarduera horrek hura azal tzea eragin duten laneko arrisku-faktoreen eraginpean egotea eta lanpostuaren preben tzio-kudeaketaren hu-tsegiteak identifika tzea ekarriko du.

INFORMAZIO-ITURRIAK ETA HORIEN ERABILERA

Langileen osasunaren egoerari buruzko informazio-itu-rri nagusiak osasunaren zain tza indibidualaren bitartez, lan-istripuei eta gaixotasun profesionalei buruzko datuen bitartez, gaixotasun arruntagatiko aldi baterako ezinta-sunaren ondoriozko datuen bitartez eta osasun-inkesten bitartez lor tzen dira.

Iturri horietako bakoi tzak langileen osasunaren hainbat al-derdiri buruzko informazioa ematen du eta osagarriak dira.

• Osasunarenzaintzaindibiduala langileen osasunaren egoerari buruzko informazio-iturri nagusia da. Efektu-adierazleei buruzko informazioa lor tzeko aukera ema-ten du, esaterako, laneko kaltea goiz detekta tzeko edo langileen gaixotasun-tasari eta esposizio-adierazleei buruzko informazioa lor tzeko.

• Lan-istripuak eta gaixotasun profesionalak dira, ba-jadunak nahiz baja gabekoak, hala ezarri eta aitortu-tako laneko kalteari buruzko informazio-iturri nagusia. Eta baita gaixotasun profesionalaren susmoen azter-keta ere. Horrek guztiak aukera emango du jarduketa-planak ezarri ahal izateko enpresako ezbehar-iturri nagusiak ezagu tzeko. Horiek aztertu ondoren ezarriko dira enpresako laneko arriskuen preben tzioaren eten-gabeko hobekun tzarako neurri zuzen tzaile zeha tzak.

• Gaixotasun arruntagatiko aldi baterako ezgaita-sunen azterketak laneko kalte ez-aitortuari buruzko informazioa ematen du eta ezinbestekoa da langi-leek jasandako ondoezen jatorri profesionalarekiko desbidera tzeak detekta tzeko.

• Osasun-inkestak ikerketa espezifikoak egiteko diseina tzen dira enpresan jakineko osasun-arazo ba-tzuk daudela susmatu ondoren


60

9. taulan exhaustiboa ez den patologien zerrenda adie-razgarria dago jasota, Gida honetan aipatu diren eta se-ktoreko langileengan aurki daitezkeen arrisku-faktoreetan oinarritutakoa.

Osasunaren zain tzaren emai tzak enpresariari eta preben-tzio-arloan eran tzukizunak dituzten per tsona edo organoei jakinaraziko zaizkie preben tzioa planifika tzeko eta maila horretako betebeharrak bete tzeko helburuarekin.

Informazio-iturri horiek eskain tzen dituzten datu gordin eta absolutuek ez dute ematen langileen osasunean ikusten diren efektuen eta horien kausa probableen arteko elkar-tzearen handitasunaren irudi erreala. Hori dela eta, gaixo-tasunaren maiztasun-neurriak erabili behar dira gaixota-sun jakin baten inpaktua behar den bezala kuantifika tzeko aukera ematen duten eta propor tzio, arrazoi eta tasa kon-tzeptupean bil tzen diren zatiki-mota desberdinak lor tzeko.

PROPOR TZIOAK, ARRAZOIAK ETA TASAK

OsasunAdierazleak izenpean bil tzen diren hainbat propor-tzio-, arrazoi- eta tasa-mota daude, horien artean laneko osasunekoak.

Propor tzioa:

Propor tzio bat (P) zatidura bat baino ez da, zenbaki tzailea izenda tzailearen barnean duena. P=a/a+b

Arrazoia:

Arrazoi bat (A) zenbaki tzailea izenda tzailearen barnean ez duen zatidura da. A = a/b

Tasa:

Tasa-kon tzeptua propor tzioarenaren an tzekoa da. Tasek denbora-kon tzeptua gehituta izatea da aldea. Aztertu be-harreko arazoaren kasuen maiztasun absolutuak osa tzen du zenbaki tzailea. Izenda tzailea, bestalde, aztertu beharre-ko biztanleriako subjektuek jasan dituzten arrisku-aldi in-dibidualen baturak osa tzen du. Haren kalkulutik atera tzen da egoera batetik besterako aldaketaren abiadura. T = a/ a+b (denbora)

GAIXOTASUNAREN MAIZTASUN-NEURRIAK

Prebalen tzia

Denboraldi jakin batean gaixotasun bat edo egoera bat ja-saten duten norbanakoen propor tzioa

Une jakin batean gaixotasuna dutenen kopurua P=

Une horretako populazio osoa

Nagusitasunaren kalkulua oso egokia izango da prozesu luze edo kronikoak neur tzeko, baina ez du zen tzu handirik izango fenomeno akutuen garran tzia balora tzeko.

Propor tzio guztiek bezala, prebalen tziak ere ez du dimen-tsiorik eta ez ditu inoiz har tzen 0 baino balio txikiagoak edo 1 baino handiagoak. Ohikoa da ehunekotan, milakotan eta

abar adieraztea, aztertutako gaixotasunaren “arrarotasu-naren” arabera. Osasun-arazo baten prebalen tzia komu-nitate jakin batean, une jakin bateko garran tzia zehazteko zeharkako azterketetatik kalkula tzen da, eta ez xede igar-leekin.

Nagusitasun hori kalkula tzeko honako adibide hau erabi-liko dugu: 285 langileko lagin batean 63k lunbagoa dutela ikusi da. Biztanleria horretako lunbago-nagusitasuna ho-nako hau izango da:

P= 63 / 285 = 0.221, hau da, % 22,1

Gaixotasun batek populazio batean eta denbora jakin ba-tean duen prebalen tzia in tziden tziaren (kasu berriena) eta gaixotasunaren batez besteko iraupenaren baitan egongo da, sor tzen denetik suspertu arte edo hil arte. hau da, ebo-luzio laburreko gaixotasun akutu batek egun gu txi iraungo duten kasu berri asko izango ditu eta prebalen tzia jakin bat izango dute (ia-ia in tziden tziaren berdina), baina an tzeko prebalen tzia izango du in tziden tzia txikia duen baina asko irauten duen gaixotasun kroniko baten kasuan ere, pazien-teek mugagabe gaixo jarrai tzen dutenean.

Beraz, oro har, Prebalen tzia = In tzidencia x Gaixotasu-naren iraupena. Horregatik, gure azterketaren xedea arriskufaktoreak identifika tzea edo gaixotasunaren kau-salitate-hipotesiak esplora tzea denean, hobe dira in tziden-tzia-neurriak.

In tziden tzia

In tziden tziak adierazten du izaten diren gertakari berrien maiztasuna eta bi modutan neur daiteke: in tziden tzia me-tatua eta in tziden tzia-tasa.

Honela defini tzen da in tziden tzia metatua: biztanleria ba-tean denbora jakin batean garatutako gaixotasun baten kasu berrien kopurua.

Norbanako batek azter tzen ari den gertakaria gara tzeko probabilitatea neur tzen du. Horregatik, in tziden tzia meta-tua arrisku bihur tzen da termino epidemiologikotan, bai-na arriskua kalkulatu ahal izateko, jarraipenaren hasieran taldean dauden per tsonek gaixotasuna gara tzeko aukera izan behar dute, hau da, gaixo tzeko arriskua izan behar dute. Beraz, neurketa horrek aldi horretan gaixotu diren per tsonen propor tzioa adierazten du. Propor tzio guztiek bezala, ez du unitaterik eta bere balio posibleak 0 eta 1 ar-tean daude.

Gaixotasun baten kasu berrien kopurua jarraipenean zehar IA=

Arriskuan dagoen populazioa jarraipenaren hasieran

Adibidez: 6 urtez, 40 eta 59 urte arteko 286 langile osasun-tsuri jarraipena egin zi tzaien lunbago-kasu berriak detekta-tzeko eta aldiaren bukaeran 63 kasu azaldu ziren. Honako hau izango li tzateke kasu honetako in tziden tzia metatua:

IA= 63 / 285 = 0.221, hau da, % 22,1 6 urtetan.

Intzidentzia-tasa edo intzidentzia-dentsitatea (ID) es-timazio zeha tzagoa da, eskura dagoen informazio guztia erabil tzen duelako. Gaixotasun batek duen indarra adieraz-ten du, osasun-egoeratik denbora-unitateko gaixotasun-


61

egoerara alda tzeko, une horretan gaixotu daitekeen po-pulazioari dagokionez. Jarraipen-aldi batean gertatutako gaixotasun baten kasu berri edo in tziden tzia kopuruaren eta behaketako denbora indibidual guztien arteko zatidura gisa kalkula tzen da.

Gaixotasun baten kasu berrien kopurua jarraipen-aldian zehar DI=

Behaketako denbora indibidualen batura

Aurreko adibidean, kontuan izaten badugu langile guztiak ez direla egoten arriskuaren eraginpean denbora berean, hau da, ba tzuk denbora batean eta beste ba tzuk bes-te denbora batean egoten direla kontuan izaten badugu, bakoi tzaren denborak batuko ditugu. Hala, per tsona bat 250 egunez egoten bada arriskuaren eraginpean eta beste bat 115 egunez egoten bada, bi per tsonen arteko denbora 365 egun izango da, per tsona bat urteko. Demagun jarrai-peneko 6 urteetan, 285 langileen artean urteko 564 per-tsona egon direla eraginpean eta aldi horretan 63 lunbago kasu berri azaldu direla:

DI= 63 / 546= 0.12 per tsona-jarraipeneko urteko-1, 100 bider handituta, beraz, 12 kasu berri 100 per-

tsona-jarraipeneko urteko.

In tziden tzia-neurri bat (in tziden tzia metatua edo in tziden-tzia-den tsitatea) aukera tzea, lortu nahi den helburuaz gain, aztertu nahi den gaixotasunaren ezaugarrien baitan egon-go da. Hala, in tziden tzia metatua, oro har, gaixotasunak sortasun-aldi laburra duenean erabiliko da eta sortasun-aldi handiagoko gaixotasun kronikoen kasuan joko da in-tziden tzia-den tsitatera.

10. taulan daude jasota laneko medikun tzaren esparruan gehien erabili ohi diren iturriekin lotura duten osasun-adie-razle nagusiak, eta 11. taulan ezbeharrei buruzko datuak bil tzeko inprimakiaren eredu bat dago.

12. taulan arran tza-sektorean sor daitezkeen gaixotasun profesionalak daude jasota, gaixotasun profesionalen tau-lari jarraituta.

ELKAR TZEKO NEURRIAK

Gertakari jakin bat (edo gaixotasun bat) faktore jakin ba-tekin (edo kausa batekin) zer indarrekin uztar tzen den ebalua tzeko aukera ematen duten adierazle epidemiolo-gikoak dira.

Azterketa epidemiologikoen helburu nagusietako bat ja-kineko ezaugarri ba tzuk dituzten norbanakoen eta ez di-tuztenen artean gaixotasun-maiztasunak edo osasun-ondorioenak aldera tzea izan behar du (lan-esparruan, alde nagusi hori lanean arriskuaren eraginpean egoteak finka-tuko du).

Prebalen tzien arrazoia

Arrisku-faktore hipotetiko baten eraginpean daudenetan gaixotasunaren nagusitasunaren (edo intereseko beste aldagai baten) zatidura da, eta ez daudenetan, berriz, ze-harkako inkestetan erabilitako elkarketa-neurria.

Odd ratioa

Gertaera bat gerta tzeko probabilitatearen (odd) eta ez gerta tzekoaren arteko arrazoia da. Kasuak kontrola tzeko azterlanetan erabil tzen da, horietan ezin direlako kalkula-tu in tziden tziak. Zenbait eskakizun beteta, arrisku erlati-boaren baliokidea da.

Kalte bat (edo osasunarekin zerikusia duen beste eran tzun bat) ezaugarri partikularrak dituzten norbanakoen artean edo azter tzen ari den faktorearen egon diren en artean gerta tzen den iker tzean sortutako desberdintasuna kaltea ezaugarri hori ez duten edo eraginpean egon ez diren nor-banakoetan gerta tzeko desberdintasuna aldera tzen ditu OR-k.

Arrisku erlatiboa

Arrisku-faktore baten eraginpean daudenen artean gaixo-tzeko edo hil tzeko arriskuaren eta faktore beraren eragin-pean ez daudenen arrisku beraren arteko arrazoia da. In-tziden tzien arabera kalkula tzen da.

Arrisku-faktore baten (AF) eraginpean egotearen eta kalte epidemiologiko jakin bat azal tzearen arteko loturaren neu-rria eraginpekoen eta ez-eraginpekoen arteko kalte-ger-taeraren indizearen bidez kalkula tzen da. Hori da kohor-te-azterketen eta saiakera kliniko kontrolatuen oinarrizko analisia, eta n x n kontingen tzia-taulak erabiliz kalkula tzen da bi bider biko taula erabiliena denean. Ondoren eraku-tsiko dena da:

Datuak azter tzean bi in tziden tzia-tasa eraiki daitezke, faktorearen eraginpekoen taldean eta faktoreen ez-eragin-pekoenean:

Faktorearen “eraginpekoen” in tziden tzia metatua: (Ie) = a / a+b

Faktorearen “ez-eraginpekoen” in tziden tzia metatua: (Io) = c / c+d

Arrisku Erlatiboa (AE) = Ie / Io

Arrisku erlatiboak eraginpekoen taldekoen gaixo tzeko arriskua ez-eraginpekoen taldeko gaixo tzeko arriskuarekin aldera tzen du eta azter tzen ari diren bi faktoreen arteko lo-turaren indarra adierazten du: esposizioa eta kaltea (are eta handiagoa da eraginpekoen arteko arriskua ez-eraginpe-koen artekoa baino). Arrisku-faktore baten eraginpean dau-denen artean gaixotasuna gara tzeko probabilitatea adieraz-ten du ez-eraginpekoen taldekoekin alderatuta. Zehazkiago, eraginpekoen taldean gaixotasuna izateko arriskua ez-era-ginpekoenean baino zenbat bider handiagoa den adierazten du. Honela interpreta tzen da:

Dagoen gaixotasuna

Ez dagoen gaixotasuna Guztizkoa

Eraginpean dagoena a b a + b (N1)

Eraginpean ez dagoena c d c + d (N0)

Guztizkoa a + c (M1) b + d (M0) N


62

AE = 1: loturarik ez dagoela adierazten du (balio nulua).

AE < 1: azter tzen ari den esposizio-faktorearen efektu babesle posible bat iradoki tzen du. Azter tzen ari den faktorearen eraginpean daudenek eraginpean ez dau-denek baino gaixotasuna gara tzeko arrisku txikiagoa dutela esan nahi du.

AE > 1: arrisku-faktorea da. Azter tzen ari den fakto-rearen eraginpean daudenek eraginpean ez daudenek baino gaixotasuna gara tzeko arrisku handiagoa dute-la esan nahi du. Adibidez, AE=5 balioak esan nahi du gaixo tzeko arriskua 5 bider handiagoa dela eraginpean dauden norbanakoen artean eraginpean ez daudenen artean baino.

Konfian tzatartea (KT)

Azterketan kalkulatutako parametroa (OR, AE, etab.) popu-lazioan erreala den kalkula tzeko, balio horren tzako konfiantzatarte bat kalkula tzen da. Bi balioren bidez defini tzen da eta horien artean dago nolabaiteko konfian tzamaila duen parametroaren balioa.

Prozedura behin eta berriz aplika tzean, tarteak kalkulatu-tako parametroa barne har tzeko probabilitateari buruzkoa da konfian tzamaila. Konfian tzamaila iker tzaileak zehaz-ten du. Gehienetan, % 95eko konfian tzarekin defini tzen du.

Adibidez, tabakoa erre tzeko ohituraren eta miokardioko infartu akutuaren (MIA) arteko lotura ezagutu nahi da. Badakigu arrisku-faktorearen eraginpean dagoen taldean in tziden tzia metatua 6 dela eta eraginpean ez dagoen tal-dean 3 dela, beraz, arrisku erlatiboa (AE) = 2. Horrek esan nahi du eraginpean dagoen taldeak eraginpean ez dagoe-naren arrisku bikoi tza duela gaixotasuna izateko. Balio horrek KT kalkula tzen badugu eta 2 eta 8 artean badago, % 95eko konfian tzarekin esan dezakegu parametro horrek uniber tsoan duen benetako balioa tarte honetan dagoela: (KT % 95: 2 8). Gainera, konfian tzatarteak 1 balioa ez duela, hau da, loturarik ezaren balioa ez duela kontuan har-tuta, lotura esangura tsua ez dela ondoriozta genezake.

Tarteak 1 balioa izango balu, adibidez (KT % 95: 0,7- 7.8), ezingo genuke ondorioztatu faktorearen eraginpean ego-tea arriskua dela gaixotasuna gara tzeko, parametro horrek uniber tsoan duen benetako balioa faktore babeslea (<1) edo arrisku-faktorea izan litekeelako (>1).

Arrisku erlatiborako % 95eko konfian tzatartea modu ho-netan kalkula tzen da:

KT % 95 = AE x e±1,96xEE(Ln(AE))

AE arrisku erlatiboaren estimazio puntuala da eta EE(Ln(AE))-k AEren logaritmo naturalaren estimazioari lotutako errore estandarra adierazten du, formula honek ematen du:

EE =1a a + b c + dc

1 1 1

a, b, c eta de balioek 2 x 2 taula bateko zenbakizko balioak ordezka tzen dituzte.

INPAKTUKO NEURRIAK

Lotura-neurriak ezin dira aise i tzuli populazioaren osasu-naren testuinguruan. Zein da esposizio baten garran tzia? Gaixotasunen zer propor tzio ego tzi dakioke aldagai horri? Esposizio jakin batek azter tzen ari den populazio batean edo xede-populazio batean duen eragina kalkulatu ahal izateko, beste neurri-mota ba tzuk kalkula tzea behar da, inpaktuko neurriak izenez ezagu tzen direnak.Inpaktuko neurriek jakineko biztanleria batean arrisku-faktoreetako bat edo gehiago alda tzen direnean edo preben tziozko ekin tza bat egiten denean espero den on-dorioa isla tzen dute. Eraginpekoen taldean ego tzi daitekeen zatikia (zatiki etiologikoa, eraginpekoetan egotzi daitekeen arrisku-ehunekoa): Esposizioak eraginpekoen artean gaixotasuna izateko duen eragina ezar tzen du. Honela kalkula tzen da:

Ie - Io eraginpekoetan EZ (eEZ )=

Ie

Si dividimos en numerador y el denominador por la Io (In-cidencia en los no expuestos), obtendremos una nueva fórmula que expresa la misma idea.

AE-1eEZ=

AE

Balioa 0.6 izango bali tz, eraginpekoen taldean ikusten du-gun gaixoen % 60 esposizioagatik direla ikusiko genuke.

Eraginpekoetan ego tzi daitekeen arriskua: Eraginpekoen eta ez-eraginpekoen in tziden tziaren aldeak zehazten du kalkulua. Gaixotasunaren arriskuaren balioa ematen du eraku tsitako kohortean. Esposizioaren ondoriozkoa da soilik. Honela kalkula tzen da:

Eea = Ie - Io

Balioa 3 – 1 = 2 izango bali tz eraku tsitako kohorteko gaixotasun-arriskua, esposizioaren ondoriozkoa soilik dena, eraginpean ez egotea baino 2 bider handiagoa dela adieraziko luke.


63

9. Taula. Osasunari egindako kalteen zerrenda adierazgarria arran tzasektoreko arrisku poten tzialen araberaARRISKU-FAKTOREAK OSASUNEAN ERAGINDAKO KALTE NAGUSIAK

Ergonomikoa Kargen eskuzko manipulazioa eta indarren aplikazioarekin bul tza tzea eta arrasta-tzea

Neke fisiko errepikakorra edo metagarriaMuskuluetako lesioak: uzkurdurak, arranpak, zun tz-hausturak eta muskulu-zorroen hanturaApofisi aran tza tsuen nekeagatiko erauzketalesioakTendoi eta lotailuetako lesioak: sinobitisa, tenosinobitisa, hausturak eta zaintiratuakArtikulazioetako lesioak: hantura-artritisa, diskoko herniaHezurretako lesioak: hausturak eta fisurakLesio neurologikoak: nerbio-harrapa tzeakSabel-hormako lesioak: herniak Haurdunaldia, erditu berria eta edoski tzaroa:

Aumento de la frecuencia o gravedad de los trastornos Hezur- eta muskulu-nahasmenduen maiztasuna edo larritasuna areago tzea Neke fisikoa areago tzea eta kargak manipula tzeko zailtasunaAbortuak, denbora gabeko erdi tzeak, pisu txikiko fetuakMultiparoetan, gernu-ihesa areago tzea edo betiko tzea

Mugimendu errepikatuak, jarrera behartuak eta presioagatiko neuropatiak

Sorbaldetako eta lepoko traumatismo metagarri espezifikoak:Birakarien mahukako tendinitisa.Hodi torazikoko edo kostoklabikularreko sindromea.Ten tsioagatiko lepoko sindromea

Besoko eta ukondoko traumatismo metagarri espezifikoak:Epikondilitisa eta epitrokleitisa. Prona tzaile biribilaren sindromea.Bur tsitisa

Eskuko eta eskumuturreko traumatismo metagarri espezifikoak:Tendinitisa.Tenosinobitis estenosantea:

De Quervain sindromeaTenosinobitis estenosante digitala, kako-ha tza edo malguki-ha tza

Belaunetako traumatismo metagarri espezifikoak:Bur tsitisaMeniskoko lesioakBelauneko lotailuetako lesioak

Presioagatiko neuropatiakBesoko sarea. Hodi torazikoko konpresioa.Sorbalda gaineko nerbioa. Arraila espinoglenoideoko konpresioa.Nerbio erradiala. Gal tzarbeko, humero-hodiko eta supina tzaileko gelaxkako konpresioa.Erdiko nerbioa. Karpoko tuneleko konpresioa.Nerbio kubitala. Kanal epitroklearreko eta Guyonen kanaleko konpresioa.Nerbio femorokutaneoa. Izterrondoko lotailuko harrapa tzeaKanpoko nerbio ziatiko popliteoa. Perone-buruko konpresioa.Tibia aurrealdeko nerbioa. Tibia aurrealdeko gelaxkako konpresioa eta iskemia.Tibia a tzealdeko nerbioa. Tar tso tuneleko konpresioa.Ha tzarteko nerbioak. Mortonen metatar tsalgia.

Haurdunaldia, erditu berria eta edoski tzaroa:Muskulu-nahasmenduen prebalen tzia handiagoa Zutik luzaroan egoteagatiko zorabio eta konorte-gal tzeak, gauetan karranpak, zango nekatu edo minberatuak, nekea.Edemak eta barizeak beheko gorpu tz-adarretan eta tronbosi benoso sakona azal tzeko arriskua. Berezko abortuak, hilda jaiotakoak, jaio tza-pisu txikiak eta denbora bete gabeko erdi tzeak

.../...


64

Higienikoa: Fisikoa

Zarata Zaratagatiko hipoakusiaHaurdunaldia:

Jaio tza-pisu txikia, denbora bete gabeko erdi tzearen meha txuaBibrazioak Gorpu tz osoko bibrazioak

Lunbagoa, gerriko diskopatia, ziatalgiaDigestio-arazoak eta sabeleko minakGernu-arazoak, prostatitisaNahasmenduak hilekoanOreka-arazoen gehikun tzaIkusmeneko nahasmenduak, zefaleak, insomnioaNahasmendu baskular periferikoak

Haurdunaldia:Karena aska tzea, berezko abortuak, garaiz lehenagoko erdi tzeak, pisu txikiegia jaio tzean

Erradiazio ultramorea (eguzkia)

Larruazaleko lesio gaiztoak eta premalignoakKeratosi aktinikoaKar tzinoma espinozelularrarKar tzinoma basozelularraMelanoma

Ho tza Nahasmendu orokorrakHipotermia

Nahasmendu lokalizatuakIzozteakEritema gon tzaLubaki-oinaMurgil tze-oina

Ho tzaren eraginpean egoteagatik larritutako gaixotasunakArterietako hiperten tsioaBiho tzeko patologia; iskemia, biho tz-gu txiegitasuna, arritmiakDiabetes mellitus Patologia basomotorrak: Raynaud-en eritasunaBeheko gorpu tz-adarren iskemia kronikoaAkrozianosiaHo tzagatiko urtikariaHo tzagatiko rinitisaErdiko otitisaArnasbideetako eritasunak: asma, arnasbideetako infekzioak, atelektasiak, arnas gu txiegitasunaHipotiroidismoaOdol-hodien hanturazko gaixotasunakKrioglobulinemiaka frigore hemoglobinuria paroxistikoa

Hezetasuna Larruazalaren bera tzea eta narritaduraHo tzaren ondorioak errazten ditu, kaltetutako larruazaleko infekzioak (dermatomikosia, intertrigoa, bakterioengatiko infekzioak) eta narritaduragatiko nahiz alergiagatiko dermatosiak eragiten dituzten beste agente ba tzuen ondorioak erraztuz

Beroa Nahasmendu sistemikoakBeroagatiko akidurarBeroagatiko arranpaBero-kolpeaHiperpirexiaSinkope termikoaBeroagatiko neke igarokorra

Larruazaleko alterazioakLarruazaleko erupzioakErredurak

Deshidratazioa eta ga tzgabe tzeaAnhidrosia

.../...


65

Zirkulazio-sistema periferikoko alterazioakHaurdunaldia:

ABeroarekiko sentikortasuna areago tzea: Zorabiorako edo konorte-galerarako joerak zeharkako istripu-arriskuak sor di tzake

Edoski tzaroa:Beroak eragindako deshidratazioaren ondorioz amaren esnea gu-txi tzean kaltetua izan daiteke

Higienikoa: Kimikoa

Dermatosia Ukipeneko dermatitis alergikoaUkipeneko dermatitis narrita tzaileaAkne okupazionalaUkipeneko urtikaria Larruazaleko minbizi okupazionala

Substan tziak inhala tzea Asma immunologikoa edo hipersentikortasunagatikoaAsma ez-immunologikoa edo sortasun-aldirik gabekoaLanak larritutako asma

Higienikoa: Biologikoa

Larruazalak eta mukosek ingurunea eta i tsasoko organismoak zuzenean uki tzea.

Ur gaziak eragindako forunkuluaAlga kizkurrek eragindako azkura edo erupzioaBakailaoak eragindako urtikariaArran tzalearen konjuntibitisaDermatomikosia:

Arrainagatiko erisipeloideaMycobacterium marinumSteptococcus iniaeBibrio generoaTetanosa

Bakterioengatiko infekzioakErisipeloide por pescadoMycobacterium marinumSteptococcus iniaeGénero vibrioTétanos

Ziztadengatiko lesioakHozkadengatiko lesioakUki tzeengatiko lesioakHonako hauek hartu behar dira kontuan:

Jarduera-mota Langileak zer lekutan gara tzen duen (eremu endemikoak). (Adib.: paludismoa, sukar horia…)

Psikosoziala I tsasoko lanaren laneko ezaugarri fisikoen inguruan gertatu edo larritutako alterazio psikiko eta mentalak.

Umore-nahasmenduak: Gertakari depresiboaNahasmendu depresibo errepikakorraUmorearen nahasmendu errepikakorrakBeste umore-nahasmendu ba tzuk:Umorearen nahasmendu zehaztu gabea

Nahasmendu neurotikoak, estresarekin loturiko nahasmenduak eta nahasmendu somatoformeak:

Fobiazko herstura-nahasmenduakBeste herstura-nahasmendu ba tzukNahasmendu obsesibo-konpul tsiboaEstres larriarekiko erreakzioa Egoki tze-nahasmenduakNahasmendu disoziatiboak (konber tsiokoak)Nahasmendu somatoformeakBeste nahasmendu neurotiko ba tzuk

Akidura emozionala edo “burn out”MendekotasunakHaurdunaldia:

Alterazio fisikoak eta psikikoak, preeklanpsia, jaio tzapisu txikia, fetuaren herio tza eta abar gaueko lanaren, txandakako lanaren edo beste agente estresa tzaile ba tzuen ondorioz.


66

10. taula. OSASUN-ADIERAZLEAKJATORRIAREN ARABERAKO

DATUAK

ERABILGARRITASUNA ADIERAZLEAK

Osasunaren zain tza indibiduala

Laneko kaltea goiz detekta tzea

In tziden tzia= aldi bateko kasu berrien kopurua/aldi horretan arriskuaren eraginpean egondako jende kopurua Prebalen tzia=une jakin batean egondako kasu kopurua/une horretako langile kopurua

Gaixotasun profesionalak

GP gisa aitortutako laneko kaltea

In tziden tzia= aldi bateko kasu berrien kopurua/aldi horretan arriskuaren eraginpean egondako jende kopurua Prebalen tzia=une jakin batean egondako kasu kopurua/une horretako langile kopuruaIn tziden tzia-tasa= aldi bateko GPen kasu berrien kopurua/100.000 langile GPengatiko bajen batez besteko iraupenaGPak GP mul tzoen arabera, sexuaren arabera, jardueraren arabera, adinaren arabera eta nazionalitatearen arabera

Laneko istripuak LI gisa aitortutako laneko kaltea

In tziden tzia-indizea= aldi batean gertatutako istripu kopurua/aldi horretako langile kopuruaMaiztasun-indizea= baja kopurua/lanorduen kopurua Larritasun-indizea= laneko istripuengatik lanera ez joandako egun kopurua/arriskuaren eraginpean egondako langileek lanean emandako ordu kopurua.

Gaixotasun arruntagatiko ABE

Aitortu gabeko laneko kalteaGaixotasun berriak detekta tzea

Prebalen tzia= gaixotasun arruntagatiko ABEgatik une jakin batean lanean ari ez den langile kopurua/une horretako langile kopuruaMaiztasun-indizea= baja kopurua/lanorduen kopurua

Osasun-inkesta Langileen gaixo tze-tasa In tziden tzia= aldi bateko kasu berrien kopurua/aldi horretan arriskuaren eraginpean egondako jende kopurua Prebalen tzia=une jakin batean egondako kasu kopurua/une horretako langile kopurua


67

11. taula. EZBEHARTASAREN (LI eta GP) DATUAK BIL TZEKO INPRIMAKIEREDUAEZBEHAR-TASAREN DATUAK Gizonezkoa EmakumeaLangile-kopuruaBajadun LI kopuruaBaja gabeko LI kopuruaBajadun GP kopuruaBaja gabeko GP kopuruaBajadun PANOTRA TTs* parte-kopurua -Lanak eragindako gaixotasunak

-Lanak larritutako gaixotasunak

Bajarik gabeko PANOTRA TTs* parte-kopurua -Lanak eragindako gaixotasunak


In tziden tzia-tasak x 1000Bajadun LIBaja gabeko LIBajadun GPBaja gabeko GP1. mul tzoko bajadun eta baja gabeko GP2. mul tzoko bajadun eta baja gabeko GP3. mul tzoko bajadun eta baja gabeko GP4. mul tzoko bajadun eta baja gabeko GP5. mul tzoko bajadun eta baja gabeko GP6. mul tzoko bajadun eta baja gabeko GPPANOTRA TTs (Patologiagatik jakinarazitako parte-kopurua) -Lanak eragindako gaixotasunak, bajarekin eta bajarik gabe

PANOTRA TTs (Patologiagatik jakinarazitako parte-kopurua) -Lanak larritutako gaixotasunak, bajarekin eta bajarik gabe

Maiztasun-tasakBajadun LIBaja gabeko LIBajadun GPBaja gabeko GPBajadun PANOTRA TTs -Lanak eragindako gaixotasunak

-Lanak larritutako gaixotasunako

Baja gabeko PANOTRA TTs -Lanak eragindako gaixotasunak

-Lanak larritutako gaixotasunako

Larritasun-indizeaBajadun LIBajaren iraupenaBajadun LIBajadun GPBajadun PANOTRA TTs -Lanak eragindako gaixotasunak


*PANOTRA TTs: gaixotasun profesionalen zerrendan sartuta ez dauden eta langileak bere lana egitearen ondorioz har tzen dituen gaixotasunak, baldin eta gaixotasunaren kausa bakarra lan hori egitea izan dela froga tzen bada .


68

12. taula. ARRAN TZA-SEKTOREAN SOR DAITEZKEEN GAIXOTASUN PROFESIONALAK, GAIXOTASUN PROFESIONALEN TAULARI JARRAITUTA.

Gaixotasun profesionalak eta horiek sor tzeko gai diren jarduera nagusien zerrendaAgente kimikoek eragindako gaixotasun profesionalakAgente fisikoek eragindako gaixotasun profesionalak

Zaratak eragindako hipoakusia edo gortasunaLaneko jarrera behartuek eta mugimendu errepikakorrek eragindako gaixotasunak; presioagatiko pol tsa serosoetako gaixotasunak, larruazal azpiko zelulitisa:Sinobialetako edo belaunak berma tzeko zonetako larruazal azpiko ehunetako bur tsitis kronikoa.Ipurmasaileko, orpohezur a tzeko eta C7ko eta akromiodeltoideas azpiko apofisi zorro tzeko bur tsitisaIzterreko aurreko fasziako bur tsitisaKanpoko maleoloko bur tsitisaUkondoko hidroma kronikoaLaneko jarrera behartuek eta mugimendu errepikakorrek eragindako gaixotasunak; nekeak eta tendoi-zorroen, ehun peritendinosoen eta muskulu eta tendoien lotuneen hanturak eragindako gaixotasunak:Sorbalda: birakarien mahukako tendoien patologia kronikoa.Ukondoa eta besaurrea: epikondilitisa eta epitrodeitisaEskumuturra eta eskua: abduktore luzeko eta ha tz lodiko heda tzaile laburreko tendinitisa (Quervainen tendinitisa), ha-tzeko tenosinobitis estenosantea (malguki-ha tza), lehen ha tzeko heda tzaile luzeko tenosinobitisaLaneko jarrera behartuek eta mugimendu errepikakorrek eragindako gaixotasunak:Apofisi aran tza tsuen nekeagatiko erauzketaLaneko jarrera behartuek eta mugimendu errepikakorrek eragindako gaixotasunak: nerbioen paralisia presioagatik:Kanal epitrokleo-olekranianoaren sindromea ukondoko nerbio kubitalaren konpresioagatikKarpoko kanalaren sindromea eskumuturreko erdiko nerbioaren konpresioagatik.Guyonen kanalaren konpresioa eskumuturreko nerbio kubitalaren konpresioagatikKanpoko nerbio ziatiko popliteoaren konpresioaren sindromea, perone-lepoaren pareko konpresioagatikZerradun nagusiko, angeluarreko, erronboideko eta zirkunflexuko nerbioen paralisia.Nerbio erradialaren paralisia konpresioagatikLaneko jarrera behartuek eta mugimendu errepikakorrek eragindako gaixotasunak:Meniskoko lesioak erauzketa eta konpresiomekanismo elkartuengatik, fisura edo haustura osoak eraginezKonpresio edo deskonpresio atmosferikoak eragindako gaixotasunakGaixotasun oftalmologikoak erradiazio ultramoreen eraginpean egotearen ondorioz. 100 eta 400 nm arteko uhin-luzeradun erradiazio ez-ioniza tzaileen eraginpeko lanak

Agente biologikoek eragindako gaixotasun profesionalakPaludismoa, amebiasia, tripanosomiasia, dengea, sukar horia, papataci sukarra, sukar errepikakorra, izurria, leishmaniosia, piana, exantema-tifusa, borreliak eta beste ricke tsiosi ba tzuk:Eremu endemikoetan garatutako lanak.Beste atal ba tzuetan jaso ez diren gaixotasun infekzioso eta parasitarioak: mikosia, legionella eta helmintiasisaHezetasuneko lanak.

Beste atal ba tzuetan jaso ez diren substan tzia eta agenteak inhala tzeagatiko gaixotasun profesionalakPisu molekular handiko substan tziak (landare- eta animalia-jatorriko eta mikroorganismoetako substan tziak eta landare- eta animalia-jatorriko eta mikroorganismoetako substan tzia en tzimatikoak):ErrinokonjuntibitisaAsmaArnasbideetako disfun tzio erreaktiboaren sindromea

Beste atal ba tzuetan jaso ez diren substan tzia eta agenteek eragindako larruazaleko gaixotasun profesionalak1000 dalton baino gu txiagoko pisu molekular txikiko substan tziak1000 dalton baino gehiagoko pisu molekular handiko substan tziakSubstan tzia fotosen tsibiliza tzaile exogenoakAgente infekziosoak

Agente kar tzinogenoek eragindako gaixotasun profesionalak


69

OSASUNAREN ZAIN tzA HAURDUNALDIAN ETA EDOSKI tzAROAN

HAURDUNALDIA, ERDI TZE GERTATU BERRIA ETA EDOSKITZE NATURALA

Amatasunaren babesa ugal tzearen babesaren adierazpen espezifikoa da, aldi berean, langile oso sentikorren babe-saren zati dena.

Haurdunaldia eta edoski tzaro naturala osasun-egoerak dira. Osasunegoera horietan aldaketa fisiologikoak gertatzen dira emakumeengan fetuak eta bularreko haurrak eu-ren garapenerako behar duten guztia dutela berma tzeko. Emakumea, fetua eta bularreko haurra euren osasunerako kaltegarriak izan daitezkeen kanpoko faktore jakin ba tzuen esposizioarekiko sentibera den sistema baten barruan daude. Horregatik daude horien inguruko araudi bat eta preben tziozko neurri espezifikoak.

Agente kimiko, fisiko, biologiko, ergonomiko edo psikoso-zial batek giza ugalketaren fase guztietan eta ugalketa-etapako hainbat unetan eragin dezake. Interferen tziek gizon eta emakumeen sistema endokrinoari, emakumea-ren hileko zikloari, espermatozoidearen eta obuluaren ga-rapenari, obulu ernaldu edo blastozitoaren ernalketari eta ezarpenari, enbrioiaren, fetuaren eta bularreko haurraren hazkundeari eta garapenari eta amaren esne-produkzioari eragin diezaiekete. Agente horien eraginak sor tze aurreko etapan, ernal tze-etapan, edoski tzaroan, haur tzaroan edo ondorengo etapetan aurkez daitezke.

Interferen tzia eta efektu horiek agente-motaren baitan, es-posizio-mailaren baitan, esposizioaren iraupenaren baitan, ugalketa-prozesuekiko esposizioaren unearen baitan, nor-banakoaren sentikortasunaren baitan, aldagai soziodemo-grafiko, nutrizional, genetiko eta osasunarlokoen baitan eta laneko eta lanetik kanpoko arrisku-faktoreen ekin tza konbinatu posiblearen baitan daude.

Edoski tzaroan kontaktu bidez edo amaren esnearen bi-dez transmititu daiteke agentea. Amaren esne-produkzioa goberna tzen duen hormona-oreka delikatuari gai kimikoek edo lan-baldin tzek ere eragin diezaiokete.

Bestalde, lanean jatorria duten eta emakume langilearen organismoan pila tzeko gaitasuna duten zenbait agentek ugalketa-fun tzioan eragin dezakete haurdunaldian edo edoski tzaroan mugituta.

Haurdun dagoen, erditu duen edo edoski tzaroan dagoen langilearen laneko segurtasuna eta osasuna hobe tzeko

sustatutako neurrien aplikazioari buruko Kon tseiluaren 92/85/EEE Zuzentarauak hainbat xedapen xedatu zituen erkidego-esparruan, jakineko arrisku ba tzuen aurrean oso sentikorrak diren langileen kolektibo horri babesa ematea xede zutenak. Gure herrialdeari dagokionez, Laneko Arris-kuen Preben tzio Legearen bitartez sartu zen zuzentaraua. Aurrena per tsona langileen familiako eta laneko bizi tza batera tzea susta tzeko legeak eta, berrikiago, gizon eta emakumeen arteko berdintasun eraginkorrerako Lege Or-ganikoak aldatutako 26. artikuluan, Zuzentarauko ia xeda-pen guztiak daude jasota.

Enpresariak haurdun dagoen, erditu berria den edo edoski-tzaroan dagoen emakumearekiko dituen betebeharrak arriskuen ebaluazioaren inguruan, preben tziozko neurriak har tzearen inguruan, prestakun tzaren inguruan eta osa-sunaren informazioaren eta zain tzaren inguruan gara tzen dira.

ARRISKUEN EBALUAZIOA

Ugalketarako eta amatasunerako arriskuak arriskuen ha-sierako ebaluazioan hartu behar dira kontuan, Laneko Arriskuen Preben tziorako Legeko 16. artikuluan aurreikusi-takoan. Legeko 26. artikuluaren arabera, ebaluazio horren ondorioz, enpresariak, langileen ordezkariei galdetu ondo-ren, haurdun dagoen, erditu berria den edo edoski tzaroan dagoen emakumearen tzako arriskurik ez duten lanpos-tuen zerrenda egin behar du, lanpostu hori emakume batek bete tzen badu edo ez.

Europako Erkidegoen ba tzordearen COM (2000) 446 Jaki-narazpenak agente kimiko, fisiko eta biologikoen ebalua-ziorako gidalerroak xedatu ditu eta baita haurdun dagoen, erditu duen edo edoski tzaroan dagoen langilearen segur-tasunerako edo osasunerako arrisku tsu tzat jo tzen diren prozedura industrialak ere, lehen aipaturiko 92/85/EEE Zu-zentarauaren garapen gisa.

Enpresariak langileen osasunerako eta segurtasunerako arrisku guztiak ezabatu, minimizatu edo kontrola tzeko duen preben tziozko fun tsezko tresna da arriskuen ebalua-zioa. Ugalketarako eta amatasunerako arriskuen kasuan, gu txienez, hiru unetan egin behar da ebaluazioa:

- Hasierako AE, denei egin beharrekoa, lanpostua emakume batek bete tzen ez badu ere.

- Aldizkako eta berrikuspeneko AE, lan-baldin tzak alda-tzen direnean, emakume langilearen ezaugarriak alda tzen direnean edo laneko arrisku-faktoreekin ze-rikusia duen osasunerako kalteren bat detekta tzen denean.

- AE gehigarria, arriskuko lanpostuetan, haurdunaldi-egoeraren, erdi tze gertatu berrikoaren edo edoski-tzarokoaren berri jakiten denean, emakume langilea bere osasunean, fetuarenean edo bularreko haurra-renean modu negatiboan eragin dezaketen agente, prozedura edo lan-baldin tzen eraginpean egotearen izaera, maila eta iraupena zehazteko. Ebaluazio ho-rretan emakume langilearen arrisku indibidualaren profila finkatu behar da, langile horren baldin tza fisiko,


70

mental eta sozialen arabera, esposizioaren izaera, maila eta iraupenaren arabera, esposizio konbinatuak egotearen arabera, lanaren benetako prozeduraren arabera, etab. Balorazioa 39/1997 Errege Dekretuko 37.3.g artikuluan xedatuta dagoen bezala egin behar da. Honako hau dio artikuluak: “Preben tzio-zerbi tzuko per tsonal sanitarioak, batik bat, haurdun dauden edo erditu berriak diren langileei, adingabeei eta arrisku jakin ba tzuekiko oso sentikorrak diren langileei eragin diezaieketen arriskuak aztertu eta baloratuko ditu eta preben tzio-neurri egokiak proposatuko ditu”.

Haurdunaldian, erdi tze ostean eta edoski tzaroan, emaku-mearen lan-baldin tzetan nahiz haren eta ondorengoen osasunean izaten den edozein aldaketari erreparatu behar zaio, arriskuen ebaluazioa berrikusi eta egunera tzeko. Zen-tzu horretan garran tzia har tzen du profesional sanitarioek gaixotasunagatik izaten dituzten absen tzia luzeen azter-ketak, bai banaka eta bai maila kolektiboan, lan-baldin-tzekin izan lezakeen lotura detekta tzeko eta preben tziozko neurri berriak abian jar tzeko.

Arriskuen ebaluazioek honako elementu hauek izan behar dituzte :

- Erreprodukzioari eragin diezaioketen arriskuen iden-tifikazioa.

- Lanpostuen eta zereginen inbentarioa eta karakteri-zazioa esposizio zuzena edo zeharkakoa dira.

Eraginpeko herritarren identifikazioa.

- Esposizioaren ebaluazio kualitatiboa: esposizioaren gertagarritasuna, efektuaren izaera eta probabilitatea.

Komeni bada, identifikatutako arriskufaktoreen eba-luazio kuantitatiboa.

- Kasuen deskripzioa eta, ahal izanez gero, haurdu-naldiarekin, erdi tze ostearekin eta edoski tzaroarekin zerikusia duten eta enpresan eskuragarri dauden da-tuen azterketa epidemiologikoa eta eboluzioa.

Arriskuen ebaluazioan kontuan izan beharko lirateke, gu-txienez, 298/2009 EDko VII. eta VIII. eranskinetan jasotako arriskuak, haurdun dagoen, erditu berria den edo edoski-tzaroan dagoen emakumearen laneko segurtasuna eta osasuna hobe tzeko sustatutako neurrien aplikazioari buruzko Kon tseiluaren 92/85/EEE Zuzentarauaren trans-posizioari dagozkionak, eta 14. taulan eta 15. taulan jaso direnak. Hala ere, ez dira horietara mugatuko eta aldi ho-rretan kaltea eragin dezakeen edozein lan-baldin tza har-tuko da kontuan.

PRESTAKUN TZA ETA INFORMAZIOA

Amatasunaren babesari buruzko informazio- eta prestakun tza-eskubideek enpresaria behar tzen dute haurdun edo edoski tzaro naturalean dauden emakumeek izan di tzaketen arriskuei buruz eta aldi biologiko horretan langileen segurtasunari eta osasunari buruz har tzen den edozein neurriri buruz informa tzera. Halaber, prestakun-

tzari dagokionez, emakume langileek euren jardueraren ondorioz izan di tzaketen eta haurdunaldirako eta edoski-tzarorako izan di tzaketen arriskuen gainean prestakun tza egokia jaso tzen dutela bermatu behar du.

Ugalketarako eta amatasunerako arriskuak detekta tzen diren lanpostu edo zereginetan, langileek informatuta egon behar dute arrisku horiei buruz. Halaber, emakume langi-leek jakin behar dute haurdunaldia lehenbailehen detekta-tzea eta enpresari jakinaraztea garran tzi tsua dela.

Enpresari jakinaraztea

Aurreko paragrafoan adierazi den bezala, oso garran tzi-tsua da amatasunerako arriskua duen lanposturen bat esleituta duten emakume langile guztiek enpresari euren egoeraren berri ematea, beraien eta ondorengoen osasu-na babesteko preben tziozko neurri egokiak lehenbailehen mar txan jar tzeko. Laneko Arriskuen Preben tzio Legeko 26. artikuluak aipa tzen duen legezko babes espezifiko eta indibiduala ez da aktibatuko harik eta emakume langileak enpresari bere egoeraren berri ematen ez dion arte, egoera nabarmena izan arte edo enpresa jakinaren gainean egon arte.

Lege horretako 29. artikuluak hauxe adierazten digu: “Lan-gile bakoi tzari dagokio, bere posibilitateen heinean eta kasu bakoi tzean hartutako preben tzio-neurriak betez, la-neko bere segurtasuna eta osasuna eta, laneko egin tzak eta ez-egiteak medio, bere lan-jarduerak eragin diezaie-keen per tsonena zain tzea, bere prestakun tzaren eta en-presariak emandako aginduen arabera”.

Horretarako, komeni da jakinarazpen-prozedura erraza eta arina izatea, preben tziozko jardueran a tzerapenak saihes-teko. Komenigarria da emakume langilearen jakinarazpe-na ida tzizkoa izatea eta zain tzen duen medikuaren ziurta-giriarekin batera aurkeztea.

KON TSULTA ETA PARTE-HAR TZEA

Kon tsulta eta parte-har tze eskubideari dagokionez, beste ba tzuen artean, enpresariaren betebeharra dago langileen ordezkariei aurretik kon tsulta egiteko (edo langile beraiei, ordezkaririk ez badago), amatasunerako arriskurik gabeko lanpostuak zehazteko.

OSASUNAREN ZAIN TZA

Osasunaren zain tza arriskuen ebaluazioan oinarrituta an-tolatu beharko da eta Laneko Arriskuen Preben tzio Legeko 22. artikuluan jasotako ezaugarrietara doitu.

Preben tzio-zerbi tzuen osasun-arloari ez dagokio haur-dunaldiaren, erdi tze ondoko aldiaren edo edoski tzaroaren jarraipena egitea, baina beharrezkoa da horretaz ardura-tzen direnekin elkarlanean ari tzea. Lan-baldin tzak emaku-me langilearen egoera espezifikora doi tzen direla une oro berma tzea da helburua, aldi horretan lanpostua egoki tzea ezinbestekoa egiten duten egoerak sor daitezkeelako. Ho-rrela, lanpostua modurik onenean beteko da ongizate eta


71

osasun onenekin. Zen tzu horretan, Laneko Segurtasun eta Higienerako Institutu Nazionalak (LSHIN) argitaratutako 915 zenbakiko preben tzio-ohar teknikoan (POT) jasotako irizpideak erabil tzea proposa tzen da, 13. taulan xehatuta dauden haurdunaldiko, erdi tze berriko eta edoski tzaroko osasunaren zain tzako elementu nagusiak jaso tzen ditue-na.

Bestalde, lanpostua egokitu edo alda tzearen inguruan edo haurdunaldiko edo edoski tzaroko arriskuagatik kontratua etetearen inguruan kasu jakin ba tzuetan har litezkeen era-bakiei dagokienez, 2. irudian jasotako jokabide-algoritmoa proposa tzen da. Halaber, 16. taula azaldu da, haurdunal-diko arriskuagatik kontratua etetearen ondoriozko pres-tazioak ematearen inguruko Gizarte Seguran tzaren jar-duketa bidera tzeko Espainiako Ginekologia eta Obstetrizia Elkarteak (SEGO) proposatutako epeak labur tzen dituena.

Haurdun dagoen emakumearen organismoaren aldake-tak, erditu ostekoak eta edoski tzarokoak

Emakumearen organismoan izaten diren aldaketak ho-nako hauetan laburbildu daitezke:

- Lehen hiruhilekoan estrogeno ugari sor tzen dira, likido-a txikipena eta arazo digestiboak eragiten di-tuztenak.

- Bigarren hiruhilekoan relaxina gehiago jaria tzen da, erdi tzeko lana presta tzeko behar dena baina lotai-luen laxotasuna eta maila normaletik haratagoko gil-tzaduren mugikortasuna eragiten dituena; minaren atalaseak behera egiten du eta pisua handi tzen has-ten da.

Bigarren hiruhilekoan muskulu eta hezurretako nahas-menduak (gerrikoak eta ziatikoak eta a tzipenagatiko neuropatiak) eta nekea sor tzen dira. Ohiko sintoma da hau, lanaren ondorioz edo bestela gerta daitekee-na baina, edozein kasutan, emakumeak ahalegin fi-sikoak egiten baditu edo jarrera behartuetan egoten bada areago tzen dena. Haurdun eta karga fisikoaren eraginpean dagoen emakumeak erdi tze goiztiarra izateko arriskuaren adierazle gisa ere deskribatu da neke-sen tsazioa.

- Hirugarren hiruhilekoan sabelaren bolumena ozto-poa izaten da jarrera egokia har tzeko, objektuetara iristeko nahiz emakumea bera mugi tzeko, eta oreka-arazoak ere sor tzen ditu grabitate-zentroa lekualdatu egiten delako. Besoen irismena mugatu egiten da eta objektuak gorpu tzetik gero eta urrunago manipula-tzera behar tzen du, goiko gorpu tz-adarretan (besoak eta sorbaldak) gainkargak eraginez. Haurdunaldia aurrera doan heinean gerriko lordosiaren kurbatura areagotu egiten da, eta lunbalgiak sor tzen lagun tzen du. Gorpu tzaren pisua handi tzeak gainkarga eragiten du muskulu eta gil tzaduretan. Haurdunaldiaren azken fasean kargak bul tza tzeko eta kargei tira tzeko indar maximoa murriztu egiten da, alde batetik, indar mus-kularra txiki tzen delako eta, bestetik, indarra egiteko jarrera egokia har tzeko zailtasuna duelako. Zutikako jarrerak edo eserita jarrera aldatu gabe egoteak behe-ko gorpu tz-adarretako zirkulazio-sistemako presioa

areago tzen du.

- Erdi tze ostean, batik bat emakume multiparoetan, gernu-ihesa da nahasmendu ohikoenetako bat, la-neko karga fisikoak larriagotu edo betikotu egin de-zakeena pelbis inguruko muskulu eta lotailuen ten-tsioagatik.

- Edoski tzaroan, bestalde, gorpu tzetik oso hurbil lan egitea eska tzen duten zenbait lanetan, eragozpenak eta kargak (objektuak nahiz per tsonak) maneia tzeko arazoak sor daitezke bularren tamaina eta sentikorta-suna handitu egiten delako.

- Azkenik, egoki tzapen kardiobaskularrak, beste gauza ba tzuen artean, geldiko biho tz-maiztasuna handi tzen du 15-25 bat taupadatan haurdunaldiaren hasieraren eta bukaeraren artean.

- Haurdunaldian izaten diren hormona aldaketek ere nerbio nagusia estutu dezakete, hau da, karpoko ka-nalaren sindromea izateko aukera handi tzen dute karpoko kanalean igaro tzean. Hori haurdun dauden eta lan errepikakorrik egiten ez duten emakumeen-gan gerta tzen da.. Zain tza medikoa areago tzea eta emakumea mugimendu errepikakorrak egitea eska-tzen duten lanetatik urrun tzea gomenda tzen da.

Osasunaren zain tzaren helburuak

Haurdunaldiko, erdi tze osteko eta edoski tzaroko egoeren kasuan garran tzi berezia har tzen dute osasunaren zain-tzaren helburu espezifikoek:

1. Haurdun dauden, erditu berriak diren edo edoski-tzaroan dauden langileen identifikazioa.

2. Arrisku gehigarri eta aldizkakoen ebaluazioak egite-ko proposamena eta lagun tza.

3. Amatasun-faseetan aipaturiko langileei jarraipena egitea lanpostua eta haien egoera bateragarriak di-rela eta osasun ona dutela egiazta tzeko.

4. Norbanakoetara doitutako preben tzio-neurrien edo babes bereziko neurrien proposamena.

5. Amatasun-baimenaren ondoren lanera i tzul tzeko prestaketa.

6. Haurdunaldiarekin, erdi tze ostearekin eta edoski-tzearekin zerikusia duten eta enpresako langile emakumeengan gerta tzen diren ondorio kaltegarrien eta lanean jatorria duten arrisku-faktoreekin izan de-zaketen loturaren azterketa.

7. Lanpostuaren eta langilearen egoera biologikoaren arteko bateragarritasunaren balorazioa.

Zaindu beharreko efektuak

Ugalketaren alterazioei eta haien preben tzioari dagokio-nez, haurdun dagoen emakumearen, fetuaren edo bula-rreko haurraren gaineko efektuak ez dira zaindu beharreko bakarrak.


72

Lan-baldin tzek ere eragina izan dezakete adin emanko-rrean dauden gizon eta emakumeengan hainbat modutan: an tzutasuna, sexu-grinarik eza, libidoa murriztea, inpoten-tzia edo alterazioak hilekoan; edo haurrarengan ager dai-tezke garapen fisiko edo mentalaren alterazio gisa, alte-razio fun tzional gisa, portaeraren alterazio gisa edo baita haurren minbizi gisa ere.

Preben tzio-zerbi tzuak lan-baldin tzek langileengan izan di tzaketen ondorioei buruzko informazioa bildu lezake hainbat iturritatik. Adibidez:

1. Bisita medikuen emai tzak:Haurdunaldiko, erdi tze osteko eta edoski tzaroko

sintomak eta zenbait arrasto (ten tsio arteriala handi tzea).

2. Emakume langilea edo bere haurra zain tzen duen medikuaren txostenak:Haurdunaldiaren eboluzioa, fetuaren hazkundea, erdi tzearen zirkunstan tziak eta haurren erikortasu-na.

3. Beste txosten ba tzuk:Jaio tza izan den ospitale edo klinikaren altako txostena, amaren osasunari buruzko, erdi tzeari buruzko eta jaioberriaren osasunari buruzko datuak jaso tzen dituena.

4. Laneko falten maiztasuna eta iraupena:Giza baliabideen saila.

.../...

13. taula Osasunaren zaintzaren elementu nagusiak haurdunaldian. Erditze gertatu berria eta edoskitzaroa OSASUNAREN ZAINTZAREN ELEMENTU NAGUSIAKHELBURUAKArrisku-faktore espezifikoen analisia arriskuen ebaluazioan.Emakume langile oso sentikorren identifikazioa.Ugalketa-osasunaren gaineko efektuen detekzio goiztiarra.Kasuen azterketa eta datuen azterketa epidemiologikoa.BISITA MEDIKOEN PERIODIKOTASUNALaneko medikuak proposatuko dio emakume langileari, arriskuen ebaluazioaren arabera, norbanakoaren ezaugarrien arabera eta egoeraren eboluzioaren arabera, zaintza medikoaren periodikotasuna. Gutxienez, honako une hauetan egitea gomendatzen da:Lehena Unea:

Langileak bere egoeraren susmoaren edo baieztapenaren berri ematen duen unean, plangintzaren aurretik.Objetivos:Emakume langile oso sentikorren identifikazioa.Arriskuei eta hartu beharreko neurriei buruzko informazioa.Enpresaren politikari eta haren eskura jarritako baliabideei buruzko informazioa.Haren premiak ebaluatzea.Prebentzio-neurrien proposamena.Aholku indibiduala.

Ondoren-goak

Unea:Haurdunaldian lehen bisitaren ondorengo bi bisita mediko antola daitezke: lehen lauhilekoaren bukaeran bat eta hirugarren hiruhilekoan bestea.Edoskitzaroan, bigarren bisita lanean berriro hasi eta hilabetera egin liteke.Portaeraren alterazioa, alterazio funtzionalak edo haur-minbizia detektatzeko elkarrizketa gehigarri bat edo bi egin beharko lirateke jaio ondorengo 3-5 urteetan.Helburuak:Lan-baldintzek eragindakoa edo larriagotua izan litekeen emakume langilearen, fetuaren, bularreko haurraren edo umearen osasunaren edozein gorabehera edo alterazio garaiz detektatzea.Premiak ebaluatzea.Emakume langilea gogobetetzea hartutako neurriekiko eta horien eraginkortasunarekiko. Prebentziozko neurriak proposatzea edo daudenak hobetzea.

Zirkunstan-tziala

Unea:Amak, fetuak edo haurrak osasun kalteren bat izatea.Lanpostua aldatzea edo arrisku berriak sortzeaGaixotasunagatik zazpi egun baino gehiagoz lanera joan gabe edo behin eta berriz lanera joan gabeko aldi txikiak izan ondoren.Emakume langileak eskatuta.Lanera itzuli eta berehala.Helburuak:Arrisku-faktore berrien detekzioa.Jakineko kasu bat edo kasu-multzo bat aztertzea.Premiak ebaluatzea.Prebentzio neurriak proposatzea edo daudenak hobetzea.Osasunerako heziketa.

BISITA MEDIKUEN EDUKIAEmakume langilearen zaintza medikoa espezifikoa izango da, lantokiak amatasunerako dituen arriskuen arabera. Inoiz ez da izango Laneko Medikuntza unitatearen egitekoa haurdunaldiaren edo edoskitzaroaren jarraipena egitea, hori osasun-sistema nazionaleko medikuaren ardura baita.

Lehen bisitaOndorengoak eta zirkuns-tantzialak

Behin emakume langilearen baimen informatua lortutakoan zaintza medikoa egiteko eta bere lanpostuko arriskuen azken ebaluazioa berrikusita, honako hauek egingo dira:Emakume langilearen historia klinikoa (ginekologia eta obstetrizia barne) eta laneko historia egin edo eguneratu.Egoera immunitarioa.Amaren, fetuaren edo bularreko haurraren osasun-egoerari buruzko informazioa biltzea.Bisitaren unean premiak ebaluatzea.Lan-baldintzekin zerikusia duen kalteren bat izateko arriskuaren pertzepzioa aztertzea.Arterietako tentsioa.Sentikortasun berezia baztertzeko edo jakinarazpena hilekoaren atzerapen bati buruzkoa den kasuan haurdunaldi-susmoa baieztatzeko egokitzat jotzen diren beste miaketa batzuk.

Ondorengoak eta zirkuns-tantzialak

Zaintzaren zatirik garrantzitsuena emakume langileari egingo zaion elkarrizketa izango da, azterketa-motaren arabera eta egiten den unearen arabera, honako hauen berri jakiteko:Lan-baldintzek eragin edo larriagotu dituzten alterazio posibleak.Bere egoeraren eboluzioarekin edo laneko aldaketekin zerikusia duten premia berriak.Zaintzen duen medikuak emandako informazioaren berrikuspena eta oharpena.Martxan jarritako neurriekiko gogobetetasuna.Aholku indibiduala.Eratorritako sentikortasun berezia edo aurretiko anamnesiagatikoa detektatzeko beharrezkotzat jotzen diren miaketak.

BISITA MEDIKOETAKO DATUEN ANALISIAArrisku-faktore berrien susmoa

Emakume langile batek edo horren haurrak kalteren bat izateak edo sail/arlo batean kasuak pilatzeak, aldi berean nahiz denbora luzean, arrisku-faktoreak berrikustea eragin beharko luke, bai lan-esparruan nahiz lanetik kanpokoan.Prebentzio-zerbitzuak uneoro eguneratu behar du ugalketak enpresan dituen arriskuei buruzko informazioa.

Hainbat kasu agertzearen azterketa

Denbora labur batean ugalketarako efektu kaltegarriak pilatzearen inguruko azterketak, beste gauza batzuen artean, haien deskripzio eta azterketa zorrotzak egitea eskatzen du, efektu- eta esposizio-motari dagokienez alderagarriak diren eta haien maiztasuna gainerako herritarrena baino handiagoa den jakiteko. Kasu horietan, gardentasuna eta komunikazio eraginkorra ezinbestekoak dira ikerketa eta erabakiak hartzea errazteko eragile nagusi guztien lankidetzan eta parte-hartzean oinarrituta.

Prebentzio-zko neurrien eraginkorta-suna

Amatasuna babesteko programan finkatutako helburuen arabera, prebentzio neurrien eraginkortasuna ebaluatzeko adierazleak ezarriko dira.

OHARRAKIkuspegi indibidualetik, amatasunaren babesak arriskuen ebaluazio orokor eta gehigarrien azterketa xehatuan, emakume langilearen ezaugarri indibidualetan eta haurdunaldiaren, erditze ostearen eta edoskitzaroaren eboluzioan oinarritu behar du.Ikuspegi kolektibotik, bestalde, ugalketa-osasunaren jarraipena denboran zehar arrisku-faktoreen arabera egiteko aukera ematen duten adierazleen elaborazioan, bilketan eta analisian oinarrituko da amatasunaren babesa.


73



Ondoren-goak


Zirkunstan-tziala
















Ondoren-goak


Zirkunstan-tziala














Iturria: POT 915. Haurdunaldia, edoski tzea eta lana: osasunaren zain tza. LSHIN 2011.


74

14. taula VII. ERANSKINAHaurdunaldian edo edoski tzaroan dauden emakume langileen osasunean, fetuaren osasunean edo edoski tzaroan dagoen haurraren osasunean eragin negatiboa izan dezaketen agente, prozedura eta lan-baldin tzen zerrenda.A. Agenteak.1. 1. Agente fisikoak, fetuari lesioak eragin diezazkiokeela edo karen-aska tzea eragin dezaketela uste denean, eta bereziki honako hauek:

a) Talkak, bibrazioak edo mugimenduak.b) Arriskuak sor di tzaketen karga astunak eskuz

manipula tzea, batik bat bizkarrerako eta gerrirako arriskuak.

c) Zarata.d) Erradiazio ez-ioniza tzaileak.e) Muturreko ho tza eta beroa.f) Haurdun dagoen, erditu berria den edo edoski tzaroan

dagoen langilearen jarduerarekin lotura duten lantoki barruko nahiz kanpoko mugimenduak, jarrerak, des-plazamenduak, buruko eta gorpu tzeko nekea eta beste karga fisiko ba tzuk.

2. Eragile biologikoak. Lanean agente biologikoen eraginpean egotearekin zerikusia duten arriskuen aurka langileak babesteari buruzko maia tzaren 12ko 664/1997 Errege Dekretuan ezarritako agente biologikoen sailkapenaren arabera, 2., 3. eta 4. arrisku-taldeetako agente biologikoak, agente horiek edo beraiekin nahitaez ekar tzen dituzten neurri terapeutikoek haurdun dauden langileen edo fetuaren osasuna arriskuan jar tzen dutela jakiten den heinean eta VIII. eranskinean jasota ez badaude.

3. Agente kimikoak.– Honako agente kimiko hauek, haurdun edo edoski tzaroan dauden langileen, fetuaren edo edoski tzaroan dagoen haurraren osasuna arriskuan jar tzen dutela jakiten den heinean eta VIII. eranskinean ez badaude:

a) Substan tzia eta nahasketak sailkatu, etiketatu eta on tzira tzeari buruzko Europako Parlamentuaren eta Kon tseiluaren 2008ko abenduaren 16ko 1272/2008 zenbakiko Erregelamenduak (EE) H340, H341, H350, H351, H361, H371, H361d, H361f, H350i eta H361fd gisa etiketatutako substan tziak.

b) Langileak lanean eragile kar tzinogenoen eraginpean egotearekin zerikusia duten arriskuen aurka babesteari buruzko maia tzaren 12ko 665/1997 Errege Dekretuko I. eta III. eranskinetan jasotako agente kimikoak.

c) Merkurioa eta deribatuak.d) Sendagai antimitotikoak.e) Karbono monoxidoa.f) Agente kimiko arrisku tsuak, azalean sar tzen direla

badakigunak.B. Prozedurak. Langileak lanean eragile kar tzinogenoen eraginpean

egotearekin zerikusia duten arriskuen aurka babesteari buruzko maia tzaren 12ko 665/1997 Errege Dekretuko I. eranskinean jasotako industria-prozedurak.


75

15. taula VIII. ERANSKINAHaurdun edo edoski tzaroan dauden langileek haien eraginpean egoteko arriskurik ez duten agente eta lan-baldin tzen zerrenda ez-exhaustiboa.A. Haurdun dauden langileak.1. Agenteak.a) Agente fisikoak: Erradiazio ioniza tzaileak.

Presio handiko giroetako lanak; adibidez, presioko lokaletan egiten dire-nak edo urpekari tza.

b) Agente biologikoak: Toxoplasma.Errubeolaren birusa.Haurdun dagoen langilea, bere immunizazio-egoeragatik, agente horien aurka nahikoa babestuta dagoela adierazten duten frogak daudenean izan ezik.

c) Agente kimikoak: Substan tzia eta nahasketak sailkatu, etiketatu eta on tzira tzeari buruzko Europako Parlamentuaren eta Kon tseiluaren 2008ko abenduaren 16ko 1272/2008 zenbakiko Erregelamenduak (EE) H360, H360D, H360F, H360FD, H360Fd, H360Df eta H370 gisa etiketatutako substan tziak.Substan tzia eta nahasketak sailkatu, etiketatu eta on tzira tzeari buruzko Europako Parlamentuaren eta Kon tseiluaren 2008ko abenduaren 16ko 1272/2008 zenbakiko Erregelamenduko (EE) VI. eranskineko 3. zatian ja-sotako 1A eta 1B kategoriako substan tzia kar tzinogeno eta mutagenoak.Beruna eta deribatuak, agente horiek giza organismoak xurga di tzakeen heinean.

2. Lan-baldin tzakLur azpiko mea tze-lanak.

B. Edoski tzaroan dauden langileak.1. Agente kimikoak: Substan tzia eta nahasketak sailkatu, etiketatu eta on tzira tzeari buruzko

Europako Parlamentuaren eta Kon tseiluaren 2008ko abenduaren 16ko 1272/2008 zenbakiko Erregelamenduak (EE) H362 gisa etiketatutako substan tziak.Substan tzia eta nahasketak sailkatu, etiketatu eta on tzira tzeari buruzko Europako Parlamentuaren eta Kon tseiluaren 2008ko abenduaren 16ko 1272/2008 zenbakiko Erregelamenduko (EE) VI. eranskineko 3. zatian ja-sotako 1A eta 1B kategoriako substan tzia kar tzinogeno eta mutagenoak.Beruna eta deribatuak, agente horiek giza organismoak xurga di tzakeen heinean.

2. Lan-baldin tzakLur azpiko mea tze-lanak.


76

Ondoren zerrendan jasota dauden arrisku-esaldiekin etike-tatutako produktu kimikoen eraginpean egonez gero, ha-siera batean, lanpostua edo zeregina aldatu behar da eta, hori ezinezkoa bada, lanpostua aldatu. Hori posible ez bali-tz, kontratua etengo da amatasunerako arriskuagatik:

- H340 (puede causar alteraciones genéticas heredi-tarias)

- H340 (alterazio genetiko hereditarioak eragin di-tzake)

- H341 (ondorio i tzulezinen arriskua)

- H350 (minbizia eragin dezake)

- H350i (minbizia eragin dezake inhala tzeagatik)

- H360D (kalte egin diezaioke umekiari)

- R361d (umekiaren tzako ondorio kaltegarrien arrisku posiblea haurdunaldian)

- R360F (kalte egin diezaioke ugalkortasunari)

- H361f (ugalkortasunari kalte egiteko arriskua)

- H360FD (kalte egin diezaieke ugalkortasunari eta umekiari)

- H361fd (kalte egin diezaioke ugalkortasunari eta ondorioak izan di tzake umekiarengan)

- H360Df (kalte egin diezaioke umekiari eta ugalkorta-sunari kalte egiten diola susma tzen da)

- H360Fd (kalte egin diezaioke ugalkortasunari eta umekiari kalte egiten diola susma tzen da)

- R362 (kalte egin diezaieke amaren esnearekin elika-tutako umeei)

2. irudia

Haurdunaldirako/edoski tzarorako arriskua, agente, prozedura edo lan-baldin tzen ondorioz

EZ

EZ

BAI

BAI

LANPOSTUAN MANTEN TZEA

LANPOSTUA-REN EGOKI -

TZAPENA

BAILANPOSTU-ALDAKETA EZ

KONTRATUA ETETEA HAUR-DUNALDIAREN/

EDOSKI -TZAROAREN

ARRISKUAGA-TIK

haurdun dagoen edo edoski tzaroan

dagoen emakume langileak ba al du?

egokitu al daiteke?

alda al daiteke lanpostua?


77

16. taulaARRISKUAK HARTUTAKO NEURRIAKZarata: > 80 dB 20. edo 22. astetik aurreraMuturreko tenperaturak: >36 ºC edo < 0 ºC Haurdunaldiaren hasieratikKimikoak: Behin haurdunaldia baieztatutakoan arrisku tsu gisa iden-

tifikatutako substan tziaren bat erabil tzean.Jarrera behartuak: Jarrera behartu iraunkorrak dira haurdun dagoenaren lan-

jarduera oztopa tzen duten ohiko zirkunstan tzietako bat. Gomendio zeha tzak emateko zirkunstan tzia desberdinak baloratu beharko lirateke (karga, maiztasuna, eusteko modua, jarrerak, etab.)

Pisuen erabilera errepikakorra, kargak arrastatu eta bul-tza tzea:

10 kg-tik gorako pisuen kargak errepikatuta (8 or-duko lanaldiko 4 aldiz edo gehiago).

18. astetik aurrera

Enborraren flexioa:Geldi tzeko egoera errepikakorrak belaun azpiko makurdurekin (10 aldiz baino gehiago/orduko)

18. astetik aurrera

Bi oinen gainean luzaroan egotea: 4 ordutik gora/eguneko

22. astetik aurrera

Bibrazioak: 25. astetik aurreraBiologikoa: Lanaren ikuspegitik, onartu behar den arriskua ondorio

negatiboa duela frogatuta dagoen egoeretarako da.


78

PREBEN tzIOKO DIZIPLINEN JARDUERA KOORDINATUA

PREBEN TZIO-ZERBI TZUAREN BARRUKO KOORDINAZIOA

337/2010 Errege Dekretuak, Preben tzio Zerbi tzuen Araudia alda tzen duenak, 18. artikuluan xeda tzen du preben tzio-espezialitateetako adituak koordinatuta ariko direla, batik bat lanpostuen preben tziozko diseinuari buruzko fun tzioen inguruan, arriskuen identifi kazioaren eta ebaluazioaren inguruan eta langileen prestakun tza-planen inguruan.

Laneko arriskuen preben tzio-zerbi tzuko talde “osoaren” fun tzio nagusiak laneko arriskuen preben tzioa eta langi-leen osasunaren babesa dira eta profesional sanitarioa da kideetako bat.

Preben tzioaren azken xedea lor tzeko, preben tziozko te-knika ugari jarri behar dira jokoan eta, ba tzuk profesional sanitarioek soilik erabil di tzaketen arren, gauza jakina da osasunaren zain tzak ez duela zen tzurik preben tzioko tres-na isolatu gisa.

Munduko Osasun Erakundeak honela defi nitu du Laneko Medikun tza: «Banaka edo modu kolektiboan jokatuz, lan-gileen ongizate fi siko, psikiko eta sozialaren maila gorena lor tzeko preben tziozko bitartekoak azter tzen dituena, ho-rien ahalmenarekin, euren lanaren ezaugarri eta arriskue-kin, laneko giroarekin eta giro horrek bere ingurunean duen eraginarekin lotuta, eta lanak eragin eta baldin tzatutako patologiaren diagnostiko, tratamendu, egoki tzapen, birgai-tze eta kalifi kaziorako bitartekoak susta tzen dituena.»

Langileen osasunaren zain tza laneko medikun tzaren jar-dueretako bat da. Enpresaren preben tzio-politikaren ba-rruan txertatutako eta enpresa-jardueran sartutako proze-dura gisa uler tzen da, informazio-bilketa sistematikoaren bitartez egiten dena, datuak etengabe sartuta eta langileek jarduera-esparru horretan eta enpresa horretan dituzten arazo espezifi koekin lotuta. Bere helburu nagusia lanbaldin tzek langileen osasunean duten inpaktua uler tzea da, kaltea gauzatu baino lehen hobetu ahal izateko, ahal izanez gero lehen mailako preben tzioarekin.

Horregatik, langileen osasunaren zain tza egokia lor tzeko, ezinbestekoa da ingurunearen zain tza egitea.

Langileen osasunaren zain tza (Europako Ba tzordearen Laneko Osasunaren Segurtasun, Higiene eta Babeserako Aholku Ba tzordeko ad hoc Taldearen Managing workplace health and safety: health surveillance (fi rst draft, 1999) lanean inspiratua).

LANGILEEN OSASUNAREN

ZAIN TZA

INGURUNEAREN ZAIN TZA

LANGILE BATEN

OSASUNAREN EBALUAZIOA

LANGILE BATEN OSASUNAREN

ZAIN TZA


79

Laneko Medikun tzako mediku espezialistaren eran-tzukizuna ez da muga tzen osasun-azterketak egitera eta lantokian arreta sanitario urgentea ematera; langileen ar-tean izaten diren gaixotasunen ezagu tza heda tzen, langi-leak presta tzen eta informa tzen eta, preben tzioko gaine-rako diziplinekin lankide tzan, lantokian osasuna susta tzen ere ari tzen da, langilearen osasunaren eta segurtasunaren babesa hobe tzeko etengabeko prozesuan. Kontrol-pro-gramarik gabe eta arriskuak murrizteko programarik gabe osasun-azterketak gara tzea desegoki tzat jo tzen da.

Hori, batik bat, osasunaren zain tzaren proiekzio kolekti-boaren zati bat da. Proiekzio kolektibo horrek preben tzio-prozesuari egiten dizkion ekarpen espezifikoak bere helbu-ruetan zehazten dira.

Horregatik, laneko medikuak eta erizainak diziplina ani-tzeko taldeko kide dira preben tzio-zerbi tzuko gainerako kideekin batera. Euren lana egiteko beste espezialista ba-tzuek emandako informazioa bil tzea behar dute eta, aldi berean, bere jarduera espezifikoaren emai tzak arriskuen ebaluazioaren eta preben tzioaren plangin tzaren diziplina ani tzeko esparruari gehitu, diziplina ani tzeko koordina-zioari buruzko Preben tzio Zerbi tzuen Araudiko 15.2 ar-tikuluko bigarren paragrafoan eta 18. artikuluan xedatuta dagoen bezala.

Laneko medikun tzako eta erizain tzako profesionalek, preben tzio-zerbi tzuko gainerako kideekin batera, laneko arriskuen eraginpean egotearen eta arrisku horiek osa-sunean eragin di tzaketen kalteen arteko lotura posibleak ikertu eta aztertu behar dituzte, laneko baldin tzak eta in-gurumena hobe tzeko eta horien eraginkortasuna balora-tzeko neurriak proposatuta. Horretarako, parte har tzen dute arriskuen identifikazioan eta ebaluazioan, lanpos-tuen diseinuan eta egoki tzapenean, langileei ematen zaien prestakun tzan eta informazioan eta enpresariei eta preben tzio-arloan eran tzukizunak dituzten organoei ema-ten zaien aholkulari tzan, euren preben tzio-jarduerak behar den bezala gara di tzaten.

Lantokiko ingurumen fisikokimikoaren eta psikosozio-logikoaren esparruan, laneko medikuek arrisku higieniko, kimiko eta fisikoen ebaluazioa, arrisku biologikoen azter-keta, ergonomia eta psikosoziologia aplikatuko arriskuak, lanpostuen eskakizun psikofisikoen (karga fisikoa, arrisku psikosozialak) azterketa eta esku-har tze higieniko, ergo-nomiko eta psikosozialeko metodologiak ezagutu behar dituzte eta horietan parte hartu behar dute.

Laneko mediku eta erizainek, diziplina ani tzeko taldeko gainerako kideekin batera, norbera babesteko ekipamen-duak (NBE) erabil tzeko premia ezagutu eta baloratu be-har du eta ekipamenduak erabili behar dituzten langileen baldin tza anatomiko eta fisiologikoak eta osasunegoera baloratu behar dituzte.

Osasunazterketa espezifikoak egiteko arriskuen ezagutzan oinarri tzen da eta, horretarako, horiek identifika tzeko aukera ematen duen diziplinarteko lana egin behar da..

ESTATUKO OSASUN SISTEMAREKIKO, OSASUN AGINTARI TZEKIKO ETA GIZARTE SEGURAN-TZAREKIKO KOORDINAZIOA ETA LANKIDE TZA.

Preben tzio-zerbi tzuaren barruan dagoen koordinazioa ez da langileen osasuna esku artean dugunean egiten den bakarra. Laneko Arriskuen Preben tzio Legeko 10. artiku-luan, Osasun Publikoari buruzko Lege Orokorreko IV. kapi-tuluan (21., 23. eta 24. artikuluak) eta Preben tzio Zerbi tzuen Araudiko 38. artikuluan xedatuta dagoen bezala, Estatuko Osasun Sistemarekiko eta Osasun Agintari tzekiko koordi-nazio eta lankide tza estua dago.

Horrelako lankide tza eta koordinazioa egotearen arrazoia Osasun Administrazioak langileen osasunarekiko duen zereginean dago. Laneko osasuna zain tzeko fun tzioen artean lanean osasuna gal tzearen kausak ezagu tzea dago eta, modu horretan, hori ekiditeko preben tzio-plan eta programak ezar tzea eta gauza tzea. Horregatik, Osa-sun Publikoari buruzko Lege orokorreko 23.1.j artikuluak adierazten du Osasun Administrazioek behar diren neu-rriak hartuko dituztela sorospen-zerbi tzuek eta osasun publikokoek Osasun Sistema nazionaleko fakultatiboen, Gizarte Seguran tzako erakunde kudea tzaile eta kolabora-tzaile eta osasunaren zain tza egiten duten preben tzio-zerbi tzuen artean profesional tzat jo litezkeen gaixota-sunen susmoa jakinarazteko mekanismoak ezar tzeko koordinazio eraginkorra ezar dezaten.

An tzeko helburu batekin, Gizarte Seguran tzako sisteman gaixotasun profesionalen taula onar tzen duen eta hura jakinarazi eta erregistra tzeko irizpideak ezar tzen dituen Errege Dekretuko 5. artikuluak preben tzio-zerbi tzuko eta Estatuko Osasun Sistemako medikuek profesional tzat jo li tzaketen gaixotasunen susmoa jakinarazi beharra xeda-tzen du.


80

LEHEN LAGUN tzEN ARRETA

SARRERA

Arran tza-jarduerako lan-baldin tzen ondorioz, gidako bes-te hainbat puntutan adierazi dugun bezala, ezbehar-tasa handienetarikoa da sektorea. Horregatik, laneko arriskuen preben tzioaren ikuspegitik, larrialdiei eta lehen lagun tzei eskain tzen zaien arretak garran tzi handia har tzen du arris-kuko egoerek sor di tzaketen kalteak minimiza tzeko kontuan izan behar diren jarduketen artean.

Laneko arriskuen preben tzioko legeria per tsonen laneko osasunaren eta segurtasunaren inguruko oinarrizko eskubi-deei eragiten dien legeria da. Bere esparru orokorra ezar tzen du eta baita enpresariaren betebeharrak ere, beste ba tzuen artean, larrialdiko eta lehen lagun tzetako egoeretan langileen segurtasuna eta osasuna babesteko behar diren neurriak har di tzan.

Baina arran tza-sektorean, on tziratutako langileen tzako la-rrialdi eta osasun-lagun tzako neurriei buruzko nazioarteko eta estatuko arauditik ondoriozta tzen direnak gehi tzen zai-zkie betebehar horiei. Kasu horretan, Gizarte Seguran tzaren esparruan sartutako prestazioa da.

Euren edukia kontuan hartuta, osatu egiten dira eta ez da ulertu behar bata besteari gailen tzen zaiola.

LANEKO ARRISKUEN PREBEN TZIOA

Laneko Arriskuen Preben tzioko Legeko 20. artikuluak dio enpresaria behartuta dagoela larrialdiko egoera posibleak azter tzera eta langileen segurtasuna eta osasuna babes-teko behar diren neurriak har tzera. Legezko betebehar hori edozein lan-mota, enpresa-jarduera edo sektoretarako da eta langileek laneko osasun eta segurtasunerako duten eskubideari eran tzuna ematea du xede. Arriskuen aurkako babesera muga tzen dena baino eduki handiagoko onda-sun juridikoa da.

Preben tzio Legea garatuz, arran tza-on tzien barruko la-neko segurtasun- eta osasun-baldin tza minimoak xeda-tzen dituen Errege Dekretua aldarrikatu zen. Garran tzi tsua da nabarmen tzea arau horrek esplizituki jaso tzen duela Preben tzio Zerbi tzuko Araudia onar tzen duen Errege De-kretuko xedapenak arran tza-on tzi guztietan aplikatuko di-rela. Arran tza-on tzi horien artean sartuko dira, Espainiako

bandera duten edo Espainiaren jurisdikziopean erregistra-tuta dauden eta, merkatari tza-ondorioetarako, arraina edo i tsasoko beste baliabide bizi ba tzuk harrapa tzeko edo ha-rrapatu eta molda tzeko erabil tzen diren on tzi guztiak.

Laneko Arriskuen Preben tzio Legeko 31. artikuluak xeda-tzen du enpresariak enpresa barruko edo kanpoko preben-tzio-zerbi tzu batera edo gehiagora jo tzen duenean, enpre-sako arrisku-moten arabera lehen lagun tzen prestazioan eta larrialdiko planetan behar diren aholkulari tza eta lagun-tza emateko baldin tzetan egon behar dutela zerbi tzu ho-riek. Preben tzio-zerbi tzu batek ezinbestean garatu behar dituen fun tzioetako bat enpresariari, lehen lagun tzen ar-loan, aholkulari tza eta lagun tza ematea da.

Arriskuen ebaluazioak aukera eman behar du lehen lagun-tzen prestazioarekin loturiko premiak zehazteko; honako hau da bere plangin tzarako zutabea: arriskuen ebalua-zioan duen oinarria, lagun tzak emateko premia eta behar den bezala eman ahal izateko behar diren baliabideak ze-haztuko dituena.

Hala, laburbilduta, enpresari edo armadorea, preben-tzio-zerbi tzuaren aholkulari tzarekin, preben tzio-jardueren egikari tzaren arduraduna da. Larrialdi eta lehen lagun-tzen kasuetan eta enpresaren tamainaren arabera, honako hauek har tzen dituzte:

• larrialdiko egoeren definizioa• lehen lagun tzetarako neurriak• suteen aurkako borrokarako neurriak• langileen ebakuazioa• aurreko guztia praktikan jar tzeaz arduratuko den per-

tsonala izenda tzea• aldiro-aldiro simulazioak egitea• langileen prestakun tza• tamainaren, jardueraren eta detektatutako larrialdi-

egoeren arabera egokia den materiala eskura izatea• larrialdiko eta salbamenduko kanpoko zerbi tzuekiko

harremanak.

ON TZIKO SEGURTASUNA

I tsas nabigazioa eta arran tza mundu osoan dira asko he-datutako, tradizio historiko handiko eta garran tzi politiko, sozial eta ekonomiko handiko jarduerak eta, horregatik, jarduera horien inguruko oinarrizko araudia komuna da he-rrialde askotan eta Nazioarteko Hi tzarmenetan oinarri tzen da, edo Zuzentarauetan Europar Batasuneko esparruan.

Osasun kontuetan, LANEren (Lanaren Nazioarteko Erakundea) 164. Hi tzarmena i tsasoko jendearen osasuna babesteari eta osasun-lagun tza emateari buruzkoa da. 92/29/EEE zuzentarauak, 258/1999 Errege Dekretuak al-datutakoak, on tzien barruko osasun-lagun tza, botika-ku-txen zuzkidura, i tsasoko langileen osasun-prestakun tza eta urrutiko mediku-kon tsulta arau tzen ditu. LANEren ai-


81

OSASUNAREN SUSTAPENA

Laneko osasunaren sustapenak Laneko Arriskuen Preben-tzioari buruzko araudian eta, berrikiago, Laneko Osasun eta Segurtasunerako Erkidegoko 2015-2002 Estrategian aurki-tu ditu bere jardueraren oinarriak. Osasunaren sustapena da bere jarduera-ildoetako bat: “osasunaren kultura susta-tzea lan-ingurunean ohitura osasungarriak indartuz”.

Osasunaren sustapenaren definizio onartuena OMEk 1986an O ttawako Gutunean emandakoa da: “Euren osasu-naren gaineko kontrola areagotu eta hobe tzeko per tsonen gaitasun-prozesua”.

Definizio horren arabera eta honako hauek kontuan hartuta:

- Osasuna ez da gaixotasunik ez izatea soilik

Osasunaren zain tzan eta sustapenean, alderdi fisikoei ez ezik, alderdi psikiko eta sozialei ere erreparatu be-har zaie.

- Osasuna ezinbesteko premiak gogobete tzeko ahal-men eta posibilitate gisa hartu behar da. Horien artean sar tzen ditugu autonomia, poztasuna eta solidarita-tea.

- Osasunak ingurumenarekin negozia tzea eska tzen du, indibidualki nahiz kolektiboki.

- Osasunak lotura du lan-baldin tzekin.

Lanean Osasuna Susta tzeko Europako Sareak lantokiari aplika dakiokeen honako definizio hau eman zuen 1966an: “Lanean osasuna susta tzea enpresarien, langileen eta gi-zartearen ahaleginak ba tzea da lantokian per tsonen osa-suna eta ongizatea hobe tzeko”.

Lanean osasuna susta tzea honako xede hauek dituzten jarduerak konbinatuta lor daiteke:

- Antolaketa eta lan-baldin tzak hobe tzea.

- Parte-har tze aktiboa susta tzea.

- Garapen indibiduala susta tzea.

Beraz, osasunaren sustapena laneko arriskuen preben-tzioko esku-har tze tradizionaletan txerta tzea defenda tzen da eta enpresan osasun-programak antola tzen eta mar-txan jar tzen lagunduko duen kon tzeptu-esparrua ezar tzeko ahalegina egingo da, maila guztietako jarduketak kontuan hartuta: indibiduala, per tsona artekoa, antolaketakoa, gi-rokoa, erakundeetakoa eta soziala; eta aktore garran tzi tsu guztien partaide tza eta lankide tza bilatuta eta sustatuta: administrazio eskudunena, adituena, enpresariena eta lan-gileena.

paturiko Hi tzarmenaren berrespenak, Osasunari buruzko Lege Orokorrak eta Estatuko Portuen eta Merkatari tzako On tzidiaren Legeak xeda tzen dute Hi tzarmenak eta Zuzen-tarauak adierazitako prin tzipioen estatuko lege-esparrua.

Bestalde, I tsasoko Gizarte Institutuaren egitura eta fun-tzioei buruzko Errege Dekretuak i tsasoko langileen osasun-lagun tza eslei tzen dio erakunde horri, on tzian na-hiz a tzerrian. Baita on tziko botika-ku txen ikuskapena eta kontrola eta i tsasoko langileen osasun-prestakun tza ere.

Oro har, laneko arriskuen eta i tsasoko segurtasunaren preben tzioko araudien osagarritasuna kontuan hartuta, larrialdietako arreta eta lehen lagun tzen prestazioa i tsas sektorearen parterik handienerako eta, zehazki, arran tza-sektorerako arau bidez eba tzitako eta teknikoki hornitu-tako egoera da. Honako hauek dira i tsasoko langileei on-tzian arreta eta lagun tza hori berma tzen dioten elementu nagusiak:

• I tsasoko Gizarte Institutuaren osasun-egitura,

• tripulazioen osasun-prestakun tza,

• on tziko botika-ku txaren erabilgarritasuna eta horni-dura ona, eta

• irrati bidezko mediku-kon tsulta.

Horrek asko errazten du on tziratutako langileen inguruko larrialdiekiko eta lehen lagun tzetarako neurriekiko arma-doreak dituen betebeharretako ba tzuk bete tzea. Beste be-tebehar ba tzuk, aldiz, bete gabe gera tzen dira, esaterako, larrialdiko egoeren definizioa, suteen aurka borroka tzeko neurriak edo aldiro-aldiro simulazioak egitea.

Langileak on tziratuta ez daudenean eta euren lana leho-rrean egiten dutenean, portuan edo inguruan, osasun-arreta on tzira tzen ez diren sektoreko gainerako langileek jaso tzen dutenaren an tzekoa da eta horien arretarako le-hen lagun tzen prestazioaren plangin tza egokia egon behar du, arriskuen ebaluazioan oinarritutakoa eta baliabideak ebaluazio horretan identifikatutako premietara egokituta dituena. Hori dela eta, enpresariak prestazio horretarako behar den guztia ezarri behar du, Laneko Arriskuen Preben-tzioko Legeak definitutako betebeharrei erreparatuta.

Premia dagoenean, preben tzio-zerbi tzuko per tsonal sa-nitarioak prestazio hori emango du bere presen tziarekin eta, presen tzia hori beharrezko tzat jo tzen ez denean, lehen lagun tzetarako ebakuaziorako eta lekualdaketarako me-kanismoak ezarriko ditu, bete beharreko prozedurak eta eskumenak deskribatuko dituen jarduketa-protokolo gisa.


82

Laneko Osasuna eta Osasun Publikoa an tzeko helburuak dituzten diziplinak dira, lehena bigarrenaren barruan baita-go. Lan-baldin tzei leporatu dakizkiekeen osasunerako kal-teak dira, euren handitasunagatik, osasun publikoko arazo garran tzi tsuenetariko bat eta gizarte osora iristen diren giza kostu eta kostu ekonomiko handiak dituzte. Bestalde, lane-tik kanpoko faktoreek eta jokabide-ohiturek eragin handia dute langileen osasun-egoeran. Horregatik da garran tzi-tsua langileei zuzendutako osasuna susta tzeko programa eta jarduera espezifikoak ezar tzea, lanpostuek eurekin di-tuzten arriskuen eraginpean egoteagatik langilearen osa-sunean kalteak prebeni tzera bideratutakoak, eta baita lan-gileen bizi- eta osasun-baldin tzak hobe tzera bideratutako hedapen eta prestakun tzako ekin tzak gauza tzea ere.

Arran tza-sektoreko ezaugarriei erreparatuta, preben tzio-zerbi tzuek enpresa bakoi tzaren eta horien langileen premia zeha tzen arabera mar txan jar di tzaketen hainbat osasun-programa gomenda di tzakegu:

• Tabako-kon tsumoaren preben tzioa eta murrizketa

- Tabakoa uzteko komenigarritasunari buruzko aho-lku automatikoa

- Tabakoarekiko mendekotasuna gaindi tzeko pro-gramen sustapena

- Kerik gabeko guneen sustapena

• Alkoholismoaren eta beste droga-mendekotasun ba-tzuen preben tzioa eta arreta:

- Droga-kon tsumoa bul tza dezaketen laneko arris-ku-faktoreen gaineko jarduketa

- Bizi tza-ohitura osasungarrien eta droga-kon-tsumoa arbuia tzen duen osasun-kulturaren sus-tapena

- Alkoholarekin zerikusia duten arazoak detekta tzea elkarrizketa klinikoaren eta galdetegien bitartez. Balorazioa eta esku-har tzea mediku-aholkuaren bitartez

- Droga-mendekotasuna duen gaixoaren arretarako zerbi tzu espezifikoetara desbidera tzea, hala behar duten pazienteen diagnostiko, tratamendu eta ja-rraipenerako.

- Langile eta enpresarien arteko akordioa jarduketa horiek mar txan jar tzeko eta langileari lan-harre-manean ondoriorik ez duela izango berma tzeko.

• Arrisku kardiobaskularraren preben tzioa:

- Arrisku kardiobaskularraren preben tzioari buruzko prestakun tza eta aholkuak, dietetikari buruzko aholkuak emanda, elikagaiak presta tzeaz ardura-tzen diren langileei arreta berezia eskainiz.

- Historia klinikoa eta arrisku kardiobaskularra pre-benitu eta azter tzeko beharrezkoak diren azterketa

eta proba osagarri espezifikoak egitera bidera-tutako protokolo medikoen aplikazioa, baina ez modu generikoan, osasuna susta tzeko programa baten esparruan baizik.

- Hala behar duten langileen diagnostiko eta trata-mendu egokirako espezialistara bidal tzea.

• Sexu bidezko transmisioko gaixotasunen preben tzioa

- Bereziki HIES/GIB

- Sexu-transmisiozko gainerako gaixotasunak ahaztu gabe (sifilisa, gonokozia, txankro biguna, herpes soila, papilomabirusa, etab.)

• Lantokian bizi tza-estilo eta -ohitura osasungarriak susta tzea:

- Dieta orekatua eta egokia

Ariketa fisikoa

- Lo-ohiturak

• txertaketa-kanpainak

- I tsasoko Osasun Zentroetan egiten dira, jarduke-ta propioekin edo beste osasun-erakunde publiko ba tzuekin lankide tzan. Gaixotasun jakin baten au-rrean immunizatuta egoteko premia jomugaren eta on tziaren ibilbidearen baitan egongo da, eta baita hala aholka tzen duten arrisku-faktore per-tsonalen baitan ere.

- Tetanosaren aurkako txertoa gomendagarria da i tsasoko langile guztien tzat baina, edozein kasu-tan, per tsona helduek bizi diren autonomia-erki-degoan indarrean dagoen egutegira egokitu behar ditu bere txerto-pautak.

KAPITULUA

5.FASE, ZEREGIN,

AZPIZEREGIN ETA ARRISKUEN IDENTIFIKAZIOAREN

MATRIZEAK


José Antonio Rodríguez ArribeIñaki Zubia DíazMª. Isabel García LealDiego Castro Balboa

Baxurako flota eta artisau-flota


87

TXAN

ELEK

O A

KUIK

ULT

URA

: ID

ENTI

FIKA

TUTA

KO A

RRIS

KUAK

KOD

EAK

Fase

aZe

regi

naAz

pize

regi

naTG

PaM

oM

a1

23

45

67

89

1011

1213

14.1

14.2

14.3

1516

1718

19.1

19.2

2021

2223

2425

26.1

26.2

26.3

26.4

2728

2930

3132

33.1

33.2

3435

Hor

nitz

ea e

ta o

ntzi

ratz

eaAp

arai

luak

, err

egai

a, e

tab.

Ont

zira

tzea

xx

xx

xx

Bata

bes

tear

en k

ontr

a da

uden

ont

zien

art

ean

ibilt

zea

xx

xx

xx

xAz

terk

eta

orok

orra

eta

man

tent

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

zia

esku

z et

a m

ekan

ikok

i kar

gatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

zian

est

ibat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ekip

amen

duak

piz

tea

xx

xx

xEr

rega

ia h

artz

eax

xx

xx

xx

xM

akin

aren

azt

erke

ta o

roko

rra

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mak

ina

pizt

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Hai

tzet

arai

noko

edo

txan

eler

aino

ko n

abig

azio

ask

eax

xx

xx

xx

xx

Mus

kuilu

kum

ea lo

rtze

a H

aitz

ean

Hai

tzet

ara

leku

alda

tzea

xx

xx

xx

xx

xH

aitz

etar

ako

sarb

idea

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

spa

man

ipul

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xM

usku

iluku

mea

bilt

zea

eta

polts

etan

sar

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xM

usku

iluku

mea

ont

zira

gar

raia

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xO

ntzi

rako

sar

bide

ax

xx

xx

xx

xx

xx

x

Bilk

eta-

toki

anTx

anel

ean

atra

katz

eax

xx

xx

xx

xx

Txan

elea

n so

kak

lotz

ea/a

skat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Txan

elea

n on

tzira

tzea

/leho

rrer

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

Soka

bilt

zaile

ak o

ntzi

ra ig

otze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xBi

ltzai

leak

eta

tres

neria

pre

stat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xTx

anel

ean

desa

trak

atze

ax

xx

xx

xx

xx

Ont

zian

nor

aeze

an ib

iltze

a. Z

ereg

in d

esbe

rdin

akx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mus

kuilu

kum

eak

garb

itu e

ta s

ailk

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Aurr

egiz

entz

eaEs

kuz

lotz

eaTr

esne

ria e

ta s

okak

pre

stat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xM

usku

iluku

mea

org

etan

pre

stat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Esku

z lo

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xSo

kak

ohol

ari l

otze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xM

akin

az lo

tzea

Ekip

amen

duak

eta

tres

neria

pre

stat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xM

akin

az lo

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xSo

kak

ohol

ari l

otze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

Giz

entz

eaBi

koiz

keta

Gar

abia

, sas

kia

eta

uhal

ak p

rest

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Gar

abia

man

eiat

zea

eta

sask

ia a

ingu

ratz

ea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xSo

kak

aska

tzea

xx

xx

xx

xx

Uha

lak

soke

i lot

zea/

aska

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xG

arab

iare

kin

altx

atze

a et

a sa

skia

n so

kak

esku

ilatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Sask

ia b

izka

rrer

a ig

o et

a ire

kitz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xSo

kak

bizk

arre

an e

ta tx

anel

ean

garb

itu e

ta e

stib

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Pala

z al

etuz

elik

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xU

hal g

arra

iatz

aile

arek

in a

letu

z el

ikat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xPr

oduk

tua

alet

u et

a ga

rbitz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xEs

kuzk

o sa

ilkap

ena

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xSa

ilkap

en a

utom

atik

oax

xx

xx

xx

xx

xx

Esku

z lo

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xM

akin

az lo

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xSo

kak

ohol

ari l

otze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

Uzt

a-bi

lket

aIn

dust

riara

koG

arab

ia, s

aski

a et

a uh

alak

pre

stat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xG

arab

ia m

anei

atze

a et

a sa

skia

ain

gura

tzea

x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Soka

k as

katz

eax

xx

xx

xx

xU

hala

k so

kei l

otze

a/as

katz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Gar

abia

reki

n al

txat

zea

eta

sask

ian

soka

k es

kuila

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xSa

skia

biz

karr

era

igo

eta

ireki

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Soka

k bi

zkar

rean

eta

txan

elea

n ga

rbitu

eta

est

ibat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xG

arab

iare

kin

lurr

era

desk

arga

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xFr

esko

an k

onts

umitz

eko

Gar

abia

, sas

kia

eta

uhal

ak p

rest

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Gar

abia

man

eiat

zea

eta

sask

ia a

ingu

ratz

ea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xSo

kak

aska

tzea

xx

xx

xx

xx

Uha

lak

soke

i lot

zea/

aska

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xG

arab

iare

kin

altx

atze

a et

a sa

skia

n so

kak

esku

ilatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Sask

ia b

izka

rrer

a ig

o et

a ire

kitz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xSo

kak

bizk

arre

an e

ta tx

anel

ean

garb

itu e

ta e

stib

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xPa

laz

alet

uz e

likat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Uha

l gar

raia

tzai

lear

ekin

ale

tuz

elik

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Prod

uktu

a al

etu

eta

garb

itzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Esku

zko

sailk

apen

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Sailk

apen

aut

omat

ikoa

xx

xx

xx

xx

xx

xZa

kuet

an s

artz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Leku

alda

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Port

ura

nabi

gatz

eaN

abig

atze

aO

ntzi

an n

orae

zean

ibilt

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xIts

ason

tzia

gob

erna

tzea

xx

xx

xx

xZa

kuak

pre

stat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xIts

ason

tzia

gar

bitz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xEk

ipam

endu

ak a

zter

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

Mak

inar

ekik

o ar

reta

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAt

raka

tzea

x

xx

xx

xx

xx

Port

uko

lana

kD

eska

rgat

zea

Mak

ina

eta

nabi

gazi

oko

ekip

amen

duak

itza

ltzea

xx

xx

xx

xx

xx

Prod

uktu

a ga

rabi

arek

in lu

rrer

a de

skar

gatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ekip

amen

duak

eta

hor

nidu

rak

desk

arga

tzea

x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

zia

garb

itzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Leho

rrer

atze

aLe

horr

erat

zea

xx

xx

xx

xH

orni

dura

k le

horr

ean

pres

tatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

ARRI

SKU

JAK

IN B

ATZU

EI B

URU

ZKO

OH

ARRA

K 19

.1. E

guzk

i-err

adia

zioe

n er

agin

pean

ego

tea.

Arr

isku

a es

posi

zioa

izat

en d

en o

rdut

egie

n et

a la

ntok

ien

(biz

karr

a et

a ka

ia) a

rabe

rako

a da

.

16, 2

0 et

a 21

. Kon

takt

u el

ektr

ikoa

k, le

herk

etak

eta

sut

eak.

Aip

atur

iko

azpi

zere

gine

tako

esp

ezifi

koak

izan

arr

en, b

igar

ren

mai

lako

era

gina

izan

dez

aket

e tr

ipul

azio

guz

tian.

24

. “In

itín

ere”

istr

ipua

k. T

ripul

azio

guz

tia (T

G) e

ragi

npea

n da

go o

ntzi

ratu

aur

retik

eta

leho

rrer

atu

ondo

ren.

25, 2

9, 3

0 et

a 31

item

etar

ako,

hur

rene

z hu

rren

: kau

sa n

atur

alak

, ber

ezik

i sen

tikor

rak,

am

atas

una

eta

adin

gabe

ak. B

aldi

ntza

hor

iek

eure

n ex

iste

ntzi

aren

ara

bera

edo

aur

retik

o et

a ba

naka

ko o

sasu

n-ba

ldin

tzen

ara

bera

kon

tuan

har

tuko

dira

.

27. A

rris

ku p

siko

sozi

alak

. Ezi

n za

izki

e ze

regi

n et

a az

pize

regi

nei e

slei

tu e

ta, h

orre

gatik

, kas

u ba

koitz

a eb

alua

tuko

da.


88

KAZA

KO A

RRAN

TZA:

IDEN

TIFI

KATU

TAKO

ARR

ISKU

AK

KO

DEA

KFa

sea

Zere

gina

Azpi

zere

gina

TGPa

Mo

Ma

12

34

56

78

910

1112

1314

.114

.214

.315

1617

1819

.119

.220

2122

2324

2526

.126

.226

.326

.427

2829

3031

3233

.133

.234

35H

orni

tzea

eta

ont

zira

tzea

Apar

ailu

ak, e

rreg

aia,

bes

te h

orni

dura

bat

zuk

Ont

zira

tzea

xx

xx

xx

Bata

bes

tear

en k

ontr

a da

uden

ont

zien

art

ean

ibilt

zea

xx

xx

xx

xAz

terk

eta

orok

orra

eta

man

tent

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

zia

esku

z et

a m

ekan

ikok

i kar

gatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

zian

est

ibat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ekip

amen

duak

piz

tea

xx

xx

xEr

rega

ia h

artz

eax

xx

xx

xx

xM

akin

aren

azt

erke

ta o

roko

rra

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xM

akin

a pi

ztea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

okira

nab

igat

zea

Des

atra

katz

ea e

ta n

abig

atze

aD

esat

raka

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ntza

-tre

snak

eta

eki

pam

endu

ak p

rest

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xIts

ason

tzia

gob

erna

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

zian

nor

aeze

an ib

iltze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mak

inar

ekik

o ar

reta

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

Arra

ntza

xTx

anbe

rgak

pre

stat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kaza

k pr

esta

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xKa

zen

oper

atib

a. A

toia

n er

amat

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

kina

ri ka

koa

sart

u et

a on

tzira

igot

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xKa

koa

kend

u, a

skat

u et

a hi

ltzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

kina

k au

rreh

ozte

ko ta

ngar

a er

amat

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Aurr

ehoz

teko

tang

ara

izot

za b

otat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Hoz

kailu

an e

stib

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Hoz

kailu

an iz

otza

txik

itzea

xx

xx

xx

xx

xx

xH

ozka

ilura

izot

za b

otat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ina

aurr

ehoz

teko

tang

atik

hoz

kailu

ra h

uste

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ina

aurr

ehoz

teko

tang

atik

hoz

kailu

ra e

ram

atea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

x.

Kaze

n es

tiba

xx

xx

xx

xx

xx

x.

Txan

berg

ak lo

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Port

ura

nabi

gatz

eaN

abig

atze

aO

ntzi

an n

orae

zean

ibilt

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Itsas

ontz

ia g

ober

natz

eax

xx

xx

xx

xx

xIts

ason

tzia

gar

bitz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

resn

ak e

ta la

n-ek

ipam

endu

ak a

zter

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mak

inar

ekik

o ar

reta

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Atra

katz

ea

xx

xx

xx

xx

xPo

rtuk

o la

nak

Des

karg

atze

aPa

sabi

dea

jart

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rain

-kax

ak e

skuz

man

ipul

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rain

-kax

ak g

arab

iare

kin

man

ipul

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Itsas

ontz

ia g

arbi

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-a

para

iluak

des

karg

atze

a x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xKa

xa h

utsa

k on

tzira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xLe

horr

erat

zea

Leho

rrer

atze

ax

xx

xx

xPa

leta

k en

kant

e-lo

njar

a le

kual

datz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xH

auta

keta

, pre

stak

eta

eta

salm

enta

xx

xx

xx

xx

ARRI

SKU

JAK

IN B

ATZU

EI B

URU

ZKO

OH

ARRA

K 19

.1. E

guzk

i-err

adia

zioe

n er

agin

pean

ego

tea.

Arr

isku

a es

posi

zioa

izat

en d

en o

rdut

egie

n et

a la

ntok

ien

(biz

karr

a et

a ka

ia) a

rabe

rako

a da

.

16, 2

0 et

a 21

. Kon

takt

u el

ektr

ikoa

k, le

herk

etak

eta

sut

eak.

Aip

atur

iko

azpi

zere

gine

tako

esp

ezifi

koak

izan

arr

en, b

igar

ren

mai

lako

era

gina

izan

dez

aket

e tr

ipul

azio

guz

tian.

24

. “In

itín

ere”

istr

ipua

k. T

ripul

azio

guz

tia (T

G) e

ragi

npea

n da

go o

ntzi

ratu

aur

retik

eta

leho

rrer

atu

ondo

ren.

25, 2

9, 3

0 et

a 31

item

etar

ako,

hur

rene

z hu

rren

: kau

sa n

atur

alak

, ber

ezik

i sen

tikor

rak,

am

atas

una

eta

adin

gabe

ak. B

aldi

ntza

hor

iek

eure

n ex

iste

ntzi

aren

ara

bera

edo

aur

retik

o et

a ba

naka

ko o

sasu

n-ba

ldin

tzen

ara

bera

kon

tuan

har

tuko

dira

.

27. A

rris

ku p

siko

sozi

alak

. Ezi

n za

izki

e ze

regi

n et

a az

pize

regi

nei e

slei

tu e

ta, h

orre

gatik

, kas

u ba

koitz

a eb

alua

tuko

da.


89

ING

URA

SARE

A: ID

ENTI

FIKA

TUTA

KO A

RRIS

KUAK

KOD

EAK

Fase

aZe

regi

naAz

pize

regi

naTG

PaM

oM

a1

23

45

67

89

1011

1213

14.1

14.2

14.3

1516

1718

19.1

19.2

2021

2223

2425

26.1

26.2

26.3

26.4

2728

2930

3132

33.1

33.2

3435

Hor

nitz

ea e

ta o

ntzi

ratz

eaAp

arai

luak

, err

egai

a, b

este

hor

nidu

ra b

atzu

kO

ntzi

ratz

eax

xx

xx

xBa

ta b

este

aren

kon

tra

daud

en o

ntzi

en a

rtea

n ib

iltze

ax

xx

xx

xx

Azte

rket

a or

okor

ra e

ta m

ante

ntze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xO

ntzi

a es

kuz

eta

mek

anik

oki k

arga

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xO

ntzi

an e

stib

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xEk

ipam

endu

ak p

izte

ax

xx

xx

Erre

gaia

har

tzea

xx

xx

xx

xx

Mak

inar

en a

zter

keta

oro

korr

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mak

ina

pizt

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ntza

-tok

ira n

abig

atze

aD

esat

raka

tzea

eta

nab

igat

zea

Des

atra

katz

eax

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

resn

ak e

ta e

kipa

men

duak

pre

stat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Itsas

ontz

ia g

ober

natz

eax

xx

xx

xx

xx

xBe

ita lo

kaliz

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xO

ntzi

an n

orae

zean

ibilt

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xM

akin

arek

iko

arre

tax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

taAs

katz

eaBu

ia g

idar

ia a

skat

zea

xx

xx

xx

xx

xAp

arai

lua

aska

tzea

(sar

ea)

xx

xx

xx

xx

xx

xSa

re-b

aliz

ak a

skat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xIn

gura

sare

a eg

inez

ont

zia

gobe

rnat

zea

xx

xx

xx

xx

xEr

aztu

n-irt

eera

pat

roia

ri ad

iera

ztea

xx

xx

Bira

tzea

xx

xx

Buia

gid

aria

jaso

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xIn

gura

sare

a es

kuz

ixte

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xIn

gura

sare

aren

zer

ra b

ibie

tatik

eta

jira

gora

tik ig

arot

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xU

hala

k bi

ratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xAp

arai

lua

gara

biar

en y

o-yo

arek

in b

iratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAp

arai

lua

zaku

rain

o es

kuz

bira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAp

arai

lua

estib

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

"Har

rapa

kina

k bi

ltegi

ratz

eko

kaxa

k m

anip

ulat

zea”

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Bira

tzek

o ek

ipam

endu

ak k

ontro

latz

eax

xx

xx

xx

xx

Gar

abia

man

eiat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xEs

tibat

zea

xx

xx

Prep

arad

o de

caj

as p

ara

estib

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xSa

laba

rdeo

mec

ánic

ox

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Sala

bard

eo m

anua

lx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Aspi

raci

ón c

on b

omba

xx

xx

xx

xx

xx

xPa

lead

o de

hie

lo a

caj

asx

xx

xx

xx

xx

xx

xEs

tiba

de c

ajon

adas

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Port

ura

nabi

gatz

eaN

abig

atze

aO

ntzi

an n

orae

zean

ibilt

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Itsas

ontz

ia g

ober

natz

eax

xx

xx

xx

xx

xIts

ason

tzia

gar

bitz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

resn

ak e

ta la

n-ek

ipam

endu

ak a

zter

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mak

inar

ekik

o ar

reta

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Atra

katz

ea

xx

xx

xx

xx

xPo

rtuk

o la

nak

Des

karg

atze

aPa

sabi

dea

jart

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rain

-kax

ak e

skuz

man

ipul

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rain

-kax

ak g

arab

iare

kin

man

ipul

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Itsas

ontz

ia g

arbi

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-a

para

iluak

des

karg

atze

a x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xKa

xa h

utsa

k on

tzira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xLe

horr

erat

zea

Leho

rrer

atze

ax

xx

xx

xPa

leta

k en

kant

e-lo

njar

a le

kual

datz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xH

auta

keta

, pre

stak

eta

eta

salm

enta

xx

xx

xx

xx

Txal

upar

en e

rabi

lera

Arra

in-s

arda

fink

atze

ko m

anio

bra So

rgai

luak

txal

upan

gar

abia

reki

n ja

rtze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Txal

upa

uret

ara

bota

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

zira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

ziar

en b

oga

xx

xx

xx

xx

Ekip

amen

duak

piz

tea

eta

zain

tzea

xx

xx

xx

xSo

rgai

luak

txal

upat

ik g

arab

iare

kin

kent

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xTx

alup

a its

ason

tzira

igot

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

ARRI

SKU

JAK

IN B

ATZU

EI B

URU

ZKO

OH

ARRA

K 19

.1. E

guzk

i-err

adia

zioe

n er

agin

pean

ego

tea.

Arr

isku

a es

posi

zioa

izat

en d

en o

rdut

egie

n et

a la

ntok

ien

(biz

karr

a et

a ka

ia) a

rabe

rako

a da

.

16, 2

0 et

a 21

. Kon

takt

u el

ektr

ikoa

k, le

herk

etak

eta

sut

eak.

Aip

atur

iko

azpi

zere

gine

tako

esp

ezifi

koak

izan

arr

en, b

igar

ren

mai

lako

era

gina

izan

dez

aket

e tr

ipul

azio

guz

tian.

24

. “In

itín

ere”

istr

ipua

k. T

ripul

azio

guz

tia (T

G) e

ragi

npea

n da

go o

ntzi

ratu

aur

retik

eta

leho

rrer

atu

ondo

ren.

25, 2

9, 3

0 et

a 31

item

etar

ako,

hur

rene

z hu

rren

: kau

sa n

atur

alak

, ber

ezik

i sen

tikor

rak,

am

atas

una

eta

adin

gabe

ak. B

aldi

ntza

hor

iek

eure

n ex

iste

ntzi

aren

ara

bera

edo

aur

retik

o et

a ba

naka

ko o

sasu

n-ba

ldin

tzen

ara

bera

kon

tuan

har

tuko

dira

.

27. A

rris

ku p

siko

sozi

alak

. Ezi

n za

izki

e ze

regi

n et

a az

pize

regi

nei e

slei

tu e

ta, h

orre

gatik

, kas

u ba

koitz

a eb

alua

tuko

da.


90

BEIT

A BI

ZIKO

ARR

ANTZ

A: ID

ENTI

FIKA

TUTA

KO A

RRIS

KUAK

KOD

EAK

Fase

aZe

regi

naAz

pize

regi

naTG

PaM

oM

a1

23

45

67

89

1011

1213

14.1

14.2

14.3

1516

1718

19.1

19.2

2021

2223

2425

26.1

26.2

26.3

26.4

2728

2930

3132

33.1

33.2

3435

Hor

nitz

ea e

ta o

ntzi

ratz

eaAp

arai

luak

, err

egai

a, b

este

hor

nidu

ra b

atzu

kO

ntzi

ratz

eax

xx

xx

xBa

ta b

este

aren

kon

tra

daud

en o

ntzi

en a

rtea

n ib

iltze

ax

xx

xx

xx

Azte

rket

a or

okor

ra e

ta m

ante

ntze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xO

ntzi

a es

kuz

eta

mek

anik

oki k

arga

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xO

ntzi

an e

stib

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xEk

ipam

endu

ak p

izte

ax

xx

xx

Erre

gaia

har

tzea

xx

xx

xx

xx

Mak

inar

en a

zter

keta

oro

korr

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mak

ina

pizt

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ntza

-tok

ira n

abig

atze

aD

esat

raka

tzea

eta

nab

igat

zea

Des

atra

katz

eax

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

resn

ak e

ta e

kipa

men

duak

pre

stat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Itsas

ontz

ia g

ober

natz

eax

xx

xx

xx

xx

xO

ntzi

an n

orae

zean

ibilt

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xM

akin

arek

iko

arre

tax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

taAr

rant

zaAr

rain

a bi

star

atze

ax

xx

xx

xx

xKa

nabe

radu

nei b

eita

ban

atze

n di

en m

arin

ela

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xH

azte

giko

sar

rera

n be

ita p

ilatz

eax

xx

xx

xx

xx

xH

azte

gien

art

ean

beita

gar

raia

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAm

ua b

eita

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kana

bera

ren

oper

atib

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

kina

ri ka

koa

sart

u et

a on

tzira

igot

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xKa

koa

kend

u, a

skat

u et

a hi

ltzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ure

tara

bei

ta b

otat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

kina

k au

rreh

ozte

ko ta

ngar

a er

amat

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Aurr

ehoz

teko

tang

ara

izot

za b

otat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Hoz

kailu

an e

stib

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Hoz

kailu

an iz

otza

txik

itzea

xx

xx

xx

xx

xx

xH

ozka

ilura

izot

za b

otat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ina

aurr

ehoz

teko

tang

atik

hoz

kailu

ra h

uste

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ina

aurr

ehoz

teko

tang

atik

hoz

kailu

ra e

ram

atea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xPo

rtur

a na

biga

tzea

Nab

igat

zea

Ont

zian

nor

aeze

an ib

iltze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xIts

ason

tzia

gob

erna

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

Itsas

ontz

ia g

arbi

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ntza

-tre

snak

eta

lan-

ekip

amen

duak

azt

ertz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xM

akin

arek

iko

arre

tax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAt

raka

tzea

x

xx

xx

xx

xx

Port

uko

lana

kD

eska

rgat

zea

Pasa

bide

a ja

rtze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

in-k

axak

esk

uz m

anip

ulat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

in-k

axak

gar

abia

reki

n m

anip

ulat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xIts

ason

tzia

gar

bitz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ntza

-apa

railu

ak d

eska

rgat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kaxa

hut

sak

ontz

iratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

Leho

rrer

atze

aLe

horr

erat

zea

xx

xx

xx

Pale

tak

enka

nte-

lonj

ara

leku

alda

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Hau

take

ta, p

rest

aket

a et

a sa

lmen

tax

xx

xx

xx

x

ARRI

SKU

JAK

IN B

ATZU

EI B

URU

ZKO

OH

ARRA

K 19

.1. E

guzk

i-err

adia

zioe

n er

agin

pean

ego

tea.

Arr

isku

a es

posi

zioa

izat

en d

en o

rdut

egie

n et

a la

ntok

ien

(biz

karr

a et

a ka

ia) a

rabe

rako

a da

.

16, 2

0 et

a 21

. Kon

takt

u el

ektr

ikoa

k, le

herk

etak

eta

sut

eak.

Aip

atur

iko

azpi

zere

gine

tako

esp

ezifi

koak

izan

arr

en, b

igar

ren

mai

lako

era

gina

izan

dez

aket

e tr

ipul

azio

guz

tian.

24

. “In

itín

ere”

istr

ipua

k. T

ripul

azio

guz

tia (T

G) e

ragi

npea

n da

go o

ntzi

ratu

aur

retik

eta

leho

rrer

atu

ondo

ren.

25, 2

9, 3

0 et

a 31

item

etar

ako,

hur

rene

z hu

rren

: kau

sa n

atur

alak

, ber

ezik

i sen

tikor

rak,

am

atas

una

eta

adin

gabe

ak. B

aldi

ntza

hor

iek

eure

n ex

iste

ntzi

aren

ara

bera

edo

aur

retik

o et

a ba

naka

ko o

sasu

n-ba

ldin

tzen

ara

bera

kon

tuan

har

tuko

dira

.

27. A

rris

ku p

siko

sozi

alak

. Ezi

n za

izki

e ze

regi

n et

a az

pize

regi

nei e

slei

tu e

ta, h

orre

gatik

, kas

u ba

koitz

a eb

alua

tuko

da.


91

MAI

LASA

REA:

IDEN

TIFI

KATU

TAKO

ARR

ISKU

AKKO

DEA

KFa

sea

Zere

gina

Azpi

zere

gina

TGPa

Mo

Ma

12

34

56

78

910

1112

1314

.114

.214

.315

1617

1819

.119

.220

2122

2324

2526

.126

.226

.326

.427

2829

3031

3233

.133

.234

35H

orni

tzea

eta

ont

zira

tzea

Apar

ailu

ak, e

rreg

aia,

bes

te h

orni

dura

bat

zuk

Ont

zira

tzea

xx

xx

xx

Bata

bes

tear

en k

ontr

a da

uden

ont

zien

art

ean

ibilt

zea

xx

xx

xx

xAz

terk

eta

orok

orra

eta

man

tent

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

zia

esku

z et

a m

ekan

ikok

i kar

gatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

zian

est

ibat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ekip

amen

duak

piz

tea

xx

xx

xEr

rega

ia h

artz

eax

xx

xx

xx

xM

akin

aren

azt

erke

ta o

roko

rra

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xM

akin

a pi

ztea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

okira

nab

igat

zea

Des

atra

katz

ea e

ta n

abig

atze

aD

esat

raka

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ntza

-tre

snak

eta

eki

pam

endu

ak p

rest

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xIts

ason

tzia

gob

erna

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

zian

nor

aeze

an ib

iltze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mak

inar

ekik

o ar

reta

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

Aska

tzea

Aska

tzek

o ja

rrai

bide

ak e

ta o

ntzi

a go

bern

atze

ax

xx

xx

xx

Erre

fere

ntzi

ako

buia

ask

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

Erre

fere

ntzi

ako

aing

ura

aska

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xAp

arai

lua

aska

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Apar

ailu

aren

buk

aera

ko a

ingu

ra a

skat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Apar

ailu

aren

buk

aera

ko b

uia

aska

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Bizk

arra

gar

bitz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xO

ntzi

a ai

ngur

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xBi

ratz

eaEr

refe

rent

ziak

o bu

iara

ino

gobe

rnat

zea

xx

xx

xx

Erre

fere

ntzi

ako

buia

jaso

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Uha

la p

olip

asto

arek

in b

iratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xEr

refe

rent

ziak

o ai

ngur

a bi

ratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAi

ngur

a le

kual

datz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Apar

ailu

a po

lipas

toar

ekin

bira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

k sa

retik

ask

atze

a et

a es

tibat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ntza

-tre

sna

garb

itu e

ta e

stib

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xH

iru h

ortz

eko

aing

ura

altx

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xAp

arai

luar

en b

ukae

rako

bui

a as

katz

eax

xx

xx

xx

xx

Bizk

arra

gar

bitz

eax

xx

xx

xx

xx

Port

ura

nabi

gatz

eaN

abig

atze

aO

ntzi

an n

orae

zean

ibilt

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Itsas

ontz

ia g

ober

natz

eax

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tak

pres

tatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

in-k

axak

est

ibat

zea

xIts

ason

tzia

gar

bitz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

resn

ak e

ta la

n-ek

ipam

endu

ak a

zter

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mak

inar

ekik

o ar

reta

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Atra

katz

ea

xx

xx

xx

xx

xPo

rtuk

o la

nak

Des

karg

atze

aPa

sabi

dea

jart

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rain

-kax

ak e

skuz

man

ipul

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rain

-kax

ak g

arab

iare

kin

man

ipul

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Itsas

ontz

ia g

arbi

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-a

para

iluak

des

karg

atze

a x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xKa

xa h

utsa

k on

tzira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xLe

horr

erat

zea

Leho

rrer

atze

ax

xx

xx

xPa

leta

k en

kant

e-lo

njar

a le

kual

datz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xH

auta

keta

, pre

stak

eta

eta

salm

enta

xx

xx

xx

xx

ARRI

SKU

JAK

IN B

ATZU

EI B

URU

ZKO

OH

ARRA

K 19

.1. E

guzk

i-err

adia

zioe

n er

agin

pean

ego

tea.

Arr

isku

a es

posi

zioa

izat

en d

en o

rdut

egie

n et

a la

ntok

ien

(biz

karr

a et

a ka

ia) a

rabe

rako

a da

.

16, 2

0 et

a 21

. Kon

takt

u el

ektr

ikoa

k, le

herk

etak

eta

sut

eak.

Aip

atur

iko

azpi

zere

gine

tako

esp

ezifi

koak

izan

arr

en, b

igar

ren

mai

lako

era

gina

izan

dez

aket

e tr

ipul

azio

guz

tian.

24

. “In

itín

ere”

istr

ipua

k. T

ripul

azio

guz

tia (T

G) e

ragi

npea

n da

go o

ntzi

ratu

aur

retik

eta

leho

rrer

atu

ondo

ren.

25, 2

9, 3

0 et

a 31

item

etar

ako,

hur

rene

z hu

rren

: kau

sa n

atur

alak

, ber

ezik

i sen

tikor

rak,

am

atas

una

eta

adin

gabe

ak. B

aldi

ntza

hor

iek

eure

n ex

iste

ntzi

aren

ara

bera

edo

aur

retik

o et

a ba

naka

ko o

sasu

n-ba

ldin

tzen

ara

bera

kon

tuan

har

tuko

dira

.

27. A

rris

ku p

siko

sozi

alak

. Ezi

n za

izki

e ze

regi

n et

a az

pize

regi

nei e

slei

tu e

ta, h

orre

gatik

, kas

u ba

koitz

a eb

alua

tuko

da.


92

LERR

O B

ERTI

KALA

: ID

ENTI

FIKA

TUTA

KO A

RRIS

KUAK

KOD

EAK

Fase

aZe

regi

naAz

pize

regi

naTG

PaM

oM

a1

23

45

67

89

1011

1213

14.1

14.2

14.3

1516

1718

19.1

19.2

2021

2223

2425

26.1

26.2

26.3

26.4

2728

2930

3132

33.1

33.2

3435

Hor

nitz

ea e

ta o

ntzi

ratz

eaAp

arai

luak

, err

egai

a be

ste

horn

igai

bat

zuk

Ont

zira

tzea

xx

xx

xx

Bata

bes

tear

en k

ontr

a da

uden

ont

zien

art

ean

ibilt

zea

xx

xx

xx

xAz

terk

eta

orok

orra

eta

man

tent

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

zia

esku

z et

a m

ekan

ikok

i kar

gatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

zian

est

ibat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ekip

amen

duak

piz

tea

xx

xx

xEr

rega

ia h

artz

eax

xx

xx

xx

xM

akin

aren

azt

erke

ta o

roko

rra

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xM

akin

a pi

ztea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

okira

nab

igat

zea

Des

atra

katz

ea e

ta n

abig

atze

aD

esat

raka

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ntza

-tre

snak

eta

eki

pam

endu

ak p

rest

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xIts

ason

tzia

gob

erna

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

zian

nor

aeze

an ib

iltze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mak

inar

ekik

o ar

reta

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

Har

rapa

keta

Atal

arria

k et

a be

rbid

altz

eak

kare

leta

n m

unta

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xTx

irrik

etan

/kor

del a

mat

an p

unta

ko a

mua

k m

unta

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ina

bila

tzea

eta

ask

atze

ko a

gind

uax

xx

xx

xx

xBe

runa

ask

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

Berb

idal

tze/

itzul

tzed

un tx

irrik

ekin

arr

antz

atze

a x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Berb

idal

tze/

itzul

tzer

ik g

abek

o tx

irrik

ekin

arr

antz

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xBe

runa

jaso

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Txirr

iket

ako/

kord

el a

met

ako

punt

ako

amua

k de

smun

tatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

x

Atal

arria

k et

a be

rbid

altz

eak

desm

unta

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za m

anip

ulat

zea

Arra

ina

bizk

arre

an o

ntzi

ratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ina

kaxe

tan

jart

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xKa

xak

desk

arga

gune

ra g

arra

iatz

ea/e

skuz

man

ipul

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kaxa

-zut

abea

k de

skar

gagu

nera

arr

asta

ka e

ram

atea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xPo

rtur

a na

biga

tzea

Nab

igat

zea

Ont

zian

nor

aeze

an ib

iltze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xIts

ason

tzia

gob

erna

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

Itsas

ontz

ia g

arbi

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ntza

-tre

snak

eta

lan-

ekip

amen

duak

azt

ertz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xM

akin

arek

iko

arre

tax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAt

raka

tzea

x

xx

xx

xx

xx

Port

uko

lana

kD

eska

rgat

zea

Pasa

bide

a ja

rtze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

inez

bet

etak

o ka

xak

zuze

nean

des

karg

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xKa

xak

eduk

iont

zi/b

idoi

etar

a ira

ultz

ea o

ntzi

ko b

izka

rrea

nx

xx

xx

xx

xx

xEd

ukio

ntzi

ak z

uzen

ean

desk

arga

tzea

x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xBi

doia

k ed

ukio

ntzi

etar

a de

skar

gatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

Itsas

ontz

ia g

arbi

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-a

para

iluak

des

karg

atze

a x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xKa

xa h

utsa

k on

tzira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xLe

horr

erat

zea

Leho

rrer

atze

ax

xx

xx

xPa

leta

k en

kant

e-lo

njar

a le

kual

datz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xH

auta

keta

, pre

stak

eta

eta

salm

enta

xx

xx

xx

xx

ARRI

SKU

JAK

IN B

ATZU

EI B

URU

ZKO

OH

ARRA

K 19

.1. E

guzk

i-err

adia

zioe

n er

agin

pean

ego

tea.

Arr

isku

a es

posi

zioa

izat

en d

en o

rdut

egie

n et

a la

ntok

ien

(biz

karr

a et

a ka

ia) a

rabe

rako

a da

.

16, 2

0 et

a 21

. Kon

takt

u el

ektr

ikoa

k, le

herk

etak

eta

sut

eak.

Aip

atur

iko

azpi

zere

gine

tako

esp

ezifi

koak

izan

arr

en, b

igar

ren

mai

lako

era

gina

izan

dez

aket

e tr

ipul

azio

guz

tian.

24

. “In

itín

ere”

istr

ipua

k. T

ripul

azio

guz

tia (T

G) e

ragi

npea

n da

go o

ntzi

ratu

aur

retik

eta

leho

rrer

atu

ondo

ren.

25, 2

9, 3

0 et

a 31

item

etar

ako,

hur

rene

z hu

rren

: kau

sa n

atur

alak

, ber

ezik

i sen

tikor

rak,

am

atas

una

eta

adin

gabe

ak. B

aldi

ntza

hor

iek

eure

n ex

iste

ntzi

aren

ara

bera

edo

aur

retik

o et

a ba

naka

ko o

sasu

n-ba

ldin

tzen

ara

bera

kon

tuan

har

tuko

dira

.

27. A

rris

ku p

siko

sozi

alak

. Ezi

n za

izki

e ze

regi

n et

a az

pize

regi

nei e

slei

tu e

ta, h

orre

gatik

, kas

u ba

koitz

a eb

alua

tuko

da.


93

UR

GAI

NEK

O IT

SASK

I-BI

LKET

A (A

toia

n er

aman

dako

arr

antz

a-tr

esna

k): I

DEN

TIFI

KATU

TAKO

ARR

ISKU

KOD

EAK

Fase

aZe

regi

naAz

pize

regi

naTG

PaM

oM

a1

23

45

67

89

1011

1213

14.1

14.2

14.3

1516

1718

19.1

19.2

2021

2223

2425

26.1

26.2

26.3

26.4

2728

2930

3132

33.1

33.2

3435

Hor

nitz

ea e

ta o

ntzi

ratz

eaEr

rega

ia, s

okak

eta

dra

gak

Ont

zira

tzea

xx

xx

xx

Azte

rket

a or

okor

ra e

ta m

ante

ntze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xM

akin

a et

a ek

ipam

endu

ak p

izte

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Erre

gaia

har

tzea

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

okira

nab

igat

zea

Arra

ntza

-tok

ira n

abig

atze

aD

esat

raka

tzea

xx

xx

xx

xx

Arra

ntza

-tre

snak

eta

eki

pam

endu

ak p

rest

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xIts

ason

tzia

gob

erna

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

zian

nor

aeze

an ib

iltze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mak

inar

ekik

o ar

reta

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

taAs

katz

eaD

raga

k et

a so

kak

aska

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tan

ontz

ia g

ober

natz

eax

xx

xx

xx

xx

Bira

tzea

Jira

gora

n so

kak

kont

rola

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

Dra

ga o

ntzi

ra ig

otze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Zaku

a hu

stea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

k ha

utat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xBi

zkar

ra g

arbi

tzea

xx

xx

xx

xx

Best

e ar

rant

zald

i bat

erak

o pr

esta

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xJi

rago

ra m

anei

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

Port

ura

nabi

gatz

eaN

abig

atze

aO

ntzi

an n

orae

zean

ibilt

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tak

pres

tatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Itsas

ontz

ia g

arbi

tzea

xx

xx

xx

xx

Arra

ntza

-tre

snak

eta

eki

pam

endu

ak a

zter

tzea

xx

Port

ura

gida

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xAt

raka

tzea

x

xx

xx

xx

xx

Port

uko

lana

kD

eska

rgat

zea

Kapa

zuak

esk

uz m

anip

ulat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Hor

nidu

rak

desk

arga

tzea

x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xIts

ason

tzia

gar

bitz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Leho

rrer

atze

aLe

horr

erat

zea

xx

xx

xx

Ekip

amen

duak

leku

alda

tzea

x

xx

xx

xx

xx

Hau

take

ta, p

rest

aket

a et

a sa

lmen

tax

xx

xx

xx

x

ARRI

SKU

JAK

IN B

ATZU

EI B

URU

ZKO

OH

ARRA

K 19

.1. E

guzk

i-err

adia

zioe

n er

agin

pean

ego

tea.

Arr

isku

a es

posi

zioa

izat

en d

en o

rdut

egie

n et

a la

ntok

ien

(biz

karr

a et

a ka

ia) a

rabe

rako

a da

.

16, 2

0 et

a 21

. Kon

takt

u el

ektr

ikoa

k, le

herk

etak

eta

sut

eak.

Aip

atur

iko

azpi

zere

gine

tako

esp

ezifi

koak

izan

arr

en, b

igar

ren

mai

lako

era

gina

izan

dez

aket

e tr

ipul

azio

guz

tian.

24

. “In

itín

ere”

istr

ipua

k. T

ripul

azio

guz

tia (T

G) e

ragi

npea

n da

go o

ntzi

ratu

aur

retik

eta

leho

rrer

atu

ondo

ren.

25, 2

9, 3

0 et

a 31

item

etar

ako,

hur

rene

z hu

rren

: kau

sa n

atur

alak

, ber

ezik

i sen

tikor

rak,

am

atas

una

eta

adin

gabe

ak. B

aldi

ntza

hor

iek

eure

n ex

iste

ntzi

aren

ara

bera

edo

aur

retik

o et

a ba

naka

ko o

sasu

n-ba

ldin

tzen

ara

bera

kon

tuan

har

tuko

dira

.

27. A

rris

ku p

siko

sozi

alak

. Ezi

n za

izki

e ze

regi

n et

a az

pize

regi

nei e

slei

tu e

ta, h

orre

gatik

, kas

u ba

koitz

a eb

alua

tuko

da.


94

UR

GAI

NEK

O IT

SASK

I-BI

LKET

A (E

SKU

ZKO

A): I

DEN

TIFI

KATU

TAKO

ARR

ISKU

AK

KO

DEA

KFa

sea

Zere

gina

Azpi

zere

gina

TGPa

Mo

Ma

12

34

56

78

910

1112

1314

.114

.214

.315

1617

1819

.119

.220

2122

2324

2526

.126

.226

.326

.427

2829

3031

3233

.133

.234

35H

orni

tzea

eta

ont

zira

tzea

Erre

gaia

, hag

ak e

ta tx

arda

ngoa

Ekip

amen

duak

leku

alda

tzea

x

xx

xx

xx

xx

Ont

zira

tzea

xx

xx

xx

Azte

rket

a or

okor

ra e

ta m

otor

ra p

izte

ax

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

okira

nab

igat

zea

Nab

igat

zea

eta

aing

urat

zea

Arra

ntza

-tok

irain

oko

nabi

gazi

o as

kea

xx

xx

xx

xx

Hiru

hor

tzek

o ai

ngur

a bo

tatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

Hag

ak e

ta tx

arda

ngoa

k pr

esta

tzea

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

taAs

katz

eaAr

rant

za-t

resn

a as

katu

eta

itsa

sora

gid

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

resn

ari h

eltz

eko

man

iobr

ax

xx

xx

xx

xx

Bilk

eta

Hag

a-m

ugim

endu

ak s

orba

ldat

ikx

xx

xx

xx

xH

aga-

mug

imen

duak

ald

akat

ikx

xx

xx

xx

xBi

ratz

eaH

aga

esku

z al

txat

zeko

man

iobr

ax

xx

xx

xx

xTx

arda

ngoa

gar

bitz

eax

xx

xx

xx

Txar

dang

oa k

arel

ean

jart

zea

xx

xx

xx

xx

Hau

tatz

eaH

arra

pake

tak

haut

atze

ax

xx

xPo

rtur

a na

biga

tzea

Nab

igat

zea

Mot

orra

piz

tea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Hiru

hor

tzek

o ai

ngur

a al

txat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xIts

ason

tzia

gar

bitz

eax

xx

xx

xx

xx

xPo

rtur

a na

biga

tzea

xx

xx

xx

xx

Atra

katz

ea

xx

xx

xx

xx

Port

uko

lana

kD

eska

rgat

zea

Hor

nidu

rak

desk

arga

tzea

x

xx

xx

xx

xx

xx

xO

ntzi

a at

oian

era

mat

ea e

do a

ingu

ratz

eax

xx

xx

xx

xx

Leho

rrer

atze

aLe

horr

erat

zea

xx

xx

xx

xx

xEk

ipam

endu

ak le

kual

datz

ea

xx

xx

xx

xx

xH

auta

keta

, pre

stak

eta

eta

salm

enta

xx

xx

xx

xx

ARRI

SKU

JAK

IN B

ATZU

EI B

URU

ZKO

OH

ARRA

K 19

.1. E

guzk

i-err

adia

zioe

n er

agin

pean

ego

tea.

Arr

isku

a es

posi

zioa

izat

en d

en o

rdut

egie

n et

a la

ntok

ien

(biz

karr

a et

a ka

ia) a

rabe

rako

a da

.

16, 2

0 et

a 21

. Kon

takt

u el

ektr

ikoa

k, le

herk

etak

eta

sut

eak.

Aip

atur

iko

azpi

zere

gine

tako

esp

ezifi

koak

izan

arr

en, b

igar

ren

mai

lako

era

gina

izan

dez

aket

e tr

ipul

azio

guz

tian.

24

. “In

itín

ere”

istr

ipua

k. T

ripul

azio

guz

tia (T

G) e

ragi

npea

n da

go o

ntzi

ratu

aur

retik

eta

leho

rrer

atu

ondo

ren.

25, 2

9, 3

0 et

a 31

item

etar

ako,

hur

rene

z hu

rren

: kau

sa n

atur

alak

, ber

ezik

i sen

tikor

rak,

am

atas

una

eta

adin

gabe

ak. B

aldi

ntza

hor

iek

eure

n ex

iste

ntzi

aren

ara

bera

edo

aur

retik

o et

a ba

naka

ko o

sasu

n-ba

ldin

tzen

ara

bera

kon

tuan

har

tuko

dira

.

27. A

rris

ku p

siko

sozi

alak

. Ezi

n za

izki

e ze

regi

n et

a az

pize

regi

nei e

slei

tu e

ta, h

orre

gatik

, kas

u ba

koitz

a eb

alua

tuko

da.


95

OTA

RREA

K: ID

ENTI

FIKA

TUTA

KO A

RRIS

KUAK

KOD

EAK

Fase

aZe

regi

naAz

pize

regi

naTG

PaM

oM

a1

23

45

67

89

1011

1213

14.1

14.2

14.3

1516

1718

19.1

19.2

2021

2223

2425

26.1

26.2

26.3

26.4

2728

2930

3132

33.1

33.2

3435

Hor

nitz

ea e

ta o

ntzi

ratz

eaAp

arai

luak

, err

egai

a, b

este

hor

nidu

ra b

atzu

kO

ntzi

ratz

eax

xx

xx

xBa

ta b

este

aren

kon

tra

daud

en o

ntzi

en a

rtea

n ib

iltze

ax

xx

xx

xx

Azte

rket

a or

okor

ra e

ta m

ante

ntze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xO

ntzi

a es

kuz

eta

mek

anik

oki k

arga

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xO

ntzi

an e

stib

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xEk

ipam

endu

ak p

izte

ax

xx

xx

Erre

gaia

har

tzea

xx

xx

xx

xx

Mak

inar

en a

zter

keta

oro

korr

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mak

ina

pizt

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ntza

-tok

ira n

abig

atze

aD

esat

raka

tzea

eta

nab

igat

zea

Des

atra

katz

eax

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

resn

ak e

ta e

kipa

men

duak

pre

stat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Itsas

ontz

ia g

ober

natz

eax

xx

xx

xx

xx

xO

ntzi

an n

orae

zean

ibilt

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xBe

ita z

atitz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

Ota

rrea

k be

itatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

Mak

inar

ekik

o ar

reta

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

Aska

tzea

Aska

tzek

o ja

rrai

bide

ak e

ta o

ntzi

a go

bern

atze

ax

xx

xx

xx

Erre

fere

ntzi

ako

buia

ask

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

Erre

fere

ntzi

ako

aing

ura

aska

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xO

tarr

e-ka

za a

skat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kaza

buk

aera

ko a

ingu

ra a

skat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kaza

buk

aera

ko b

uia

aska

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Bizk

arra

gar

bitz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xO

ntzi

a ai

ngur

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xBi

ratz

eaEr

refe

rent

ziak

o bu

iara

ino

gobe

rnat

zea

xx

xx

xx

Erre

fere

ntzi

ako

buia

jaso

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Erre

fere

ntzi

ako

uhal

a bi

ratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xEr

refe

rent

ziak

o ai

ngur

a bi

ratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xO

tarr

re-k

aza

polip

asto

arek

in b

iratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tak

ater

a et

a es

tibat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xO

tarr

eak

garb

itu e

ta b

eita

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xO

tarr

eak

eta

uhal

ak le

kual

datu

eta

est

ibat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kaza

buk

aera

ko h

iru h

ortz

eko

aing

ura

altx

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xKa

za b

ukae

rako

bui

a ja

sotz

eax

xx

xx

xx

xx

Port

ura

nabi

gatz

eaN

abig

atze

aO

ntzi

an n

orae

zean

ibilt

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Itsas

ontz

ia g

ober

natz

eax

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tak

pres

tatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

in-k

axak

est

ibat

zea

xIts

ason

tzia

gar

bitz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

resn

ak e

ta la

n-ek

ipam

endu

ak a

zter

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mak

inar

ekik

o ar

reta

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Atra

katz

ea

xx

xx

xx

xx

xPo

rtuk

o la

nak

Des

karg

atze

aPa

sabi

dea

jart

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rain

-kax

ak e

skuz

man

ipul

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rain

-kax

ak g

arab

iare

kin

man

ipul

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Itsas

ontz

ia g

arbi

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-a

para

iluak

des

karg

atze

a x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xKa

xa h

utsa

k on

tzira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xLe

horr

erat

zea

Leho

rrer

atze

ax

xx

xx

xPa

leta

k en

kant

e-lo

njar

a le

kual

datz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xH

auta

keta

, pre

stak

eta

eta

salm

enta

xx

xx

xx

xx

ARRI

SKU

JAK

IN B

ATZU

EI B

URU

ZKO

OH

ARRA

K 19

.1. E

guzk

i-err

adia

zioe

n er

agin

pean

ego

tea.

Arr

isku

a es

posi

zioa

izat

en d

en o

rdut

egie

n et

a la

ntok

ien

(biz

karr

a et

a ka

ia) a

rabe

rako

a da

.

16, 2

0 et

a 21

. Kon

takt

u el

ektr

ikoa

k, le

herk

etak

eta

sut

eak.

Aip

atur

iko

azpi

zere

gine

tako

esp

ezifi

koak

izan

arr

en, b

igar

ren

mai

lako

era

gina

izan

dez

aket

e tr

ipul

azio

guz

tian.

24

. “In

itín

ere”

istr

ipua

k. T

ripul

azio

guz

tia (T

G) e

ragi

npea

n da

go o

ntzi

ratu

aur

retik

eta

leho

rrer

atu

ondo

ren.

25, 2

9, 3

0 et

a 31

item

etar

ako,

hur

rene

z hu

rren

: kau

sa n

atur

alak

, ber

ezik

i sen

tikor

rak,

am

atas

una

eta

adin

gabe

ak. B

aldi

ntza

hor

iek

eure

n ex

iste

ntzi

aren

ara

bera

edo

aur

retik

o et

a ba

naka

ko o

sasu

n-ba

ldin

tzen

ara

bera

kon

tuan

har

tuko

dira

.

27. A

rris

ku p

siko

sozi

alak

. Ezi

n za

izki

e ze

regi

n et

a az

pize

regi

nei e

slei

tu e

ta, h

orre

gatik

, kas

u ba

koitz

a eb

alua

tuko

da.


96

TRET

ZA: I

DEN

TIFI

KATU

TAKO

ARR

ISKU

AKKO

DEA

KFa

sea

Zere

gina

Azpi

zere

gina

TGPa

Mo

Ma

12

34

56

78

910

1112

1314

.114

.214

.315

1617

1819

.119

.220

2122

2324

2526

.126

.226

.326

.427

2829

3031

3233

.133

.234

35H

orni

tzea

eta

ont

zira

tzea

Apar

ailu

ak, e

rreg

aia,

bei

taO

ntzi

ratz

eax

xx

xx

xBa

ta b

este

aren

kon

tra

daud

en o

ntzi

en a

rtea

n ib

iltze

ax

xx

xx

xx

Azte

rket

a or

okor

ra e

ta m

ante

ntze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xSa

skia

k, b

eita

eta

ain

gura

k es

kuz

ontz

iratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xSa

skia

k, b

eita

eta

ain

gura

k m

akin

az o

ntzi

ratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xPo

txer

ei a

mua

k ez

artz

eax

xx

xKo

rdel

am

a pr

esta

tzea

xx

xx

Potx

erak

kor

del a

mar

i lot

zea

xx

xx

Ont

zian

est

ibat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ekip

amen

duak

piz

tea

xx

xx

xEr

rega

ia h

artz

eax

xx

xx

xx

xM

akin

aren

azt

erke

ta o

roko

rra

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xM

akin

a pi

ztea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

okira

nab

igat

zea

Des

atra

katz

ea e

ta n

abig

atze

aD

esat

raka

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ntza

-tre

snak

eta

eki

pam

endu

ak p

rest

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xIts

ason

tzia

gob

erna

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

zian

nor

aeze

an ib

iltze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Sask

iak,

bei

ta e

ta a

ingu

rak

pres

tatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xBe

ita p

rest

atu

eta

zatit

zea

xx

xx

xx

xx

xx

Amua

k be

itatz

eax

xx

xx

xx

xx

xM

akin

arek

iko

arre

tax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

taAs

katz

eaIts

ason

tzia

gob

erna

tzea

xx

xx

xx

xx

xBu

ia g

idar

ia, u

hala

eta

ain

gura

ask

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

Kord

el a

ma

eta

potx

erak

ask

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

Aing

urak

edo

har

riak

aska

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Biga

rren

bui

a as

katz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

Hiru

hor

tzek

o ai

ngur

a bo

tatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

Bira

tzea

Hiru

hor

tzek

o ai

ngur

a es

kuz

bira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Hiru

hor

tzek

o ai

ngur

a po

lipas

toar

ekin

bira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

Buia

gid

aria

eta

uha

la ja

sotz

eax

xx

xx

xx

xx

xU

hala

pol

ipas

toar

ekin

bira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Tret

za p

late

r-po

lipas

toar

ekin

bira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Tret

za s

aski

etan

est

ibat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

k as

katz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAm

uak

ezar

tzea

xX

Xx

Xx

xx

Aing

urak

edo

har

riak

bira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Aing

urak

edo

har

riak

estib

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tak

estib

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Port

ura

nabi

gatz

eaN

abig

atze

aO

ntzi

an n

orae

zean

ibilt

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Itsas

ontz

ia g

ober

natz

eax

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tak

pres

tatz

ea. T

ripak

ken

tzea

x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Itsas

ontz

ia g

arbi

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ntza

-tre

snak

eta

lan-

ekip

amen

duak

azt

ertz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xM

akin

arek

iko

arre

tax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAt

raka

tzea

x

xx

xx

xx

xx

Port

uko

lana

kD

eska

rgat

zea

Pasa

bide

a ja

rtze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

in-k

axak

esk

uz m

anip

ulat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

in-k

axak

gar

abia

reki

n m

anip

ulat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xIts

ason

tzia

gar

bitz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ntza

-apa

railu

ak d

eska

rgat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kaxa

hut

sak

ontz

iratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

Leho

rrer

atze

aLe

horr

erat

zea

xx

xx

xx

Pale

tak

enka

nte-

lonj

ara

leku

alda

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Hau

take

ta, p

rest

aket

a et

a sa

lmen

tax

xx

xx

xx

x

ARRI

SKU

JAK

IN B

ATZU

EI B

URU

ZKO

OH

ARRA

K 19

.1. E

guzk

i-err

adia

zioe

n er

agin

pean

ego

tea.

Arr

isku

a es

posi

zioa

izat

en d

en o

rdut

egie

n et

a la

ntok

ien

(biz

karr

a et

a ka

ia) a

rabe

rako

a da

.

16, 2

0 et

a 21

. Kon

takt

u el

ektr

ikoa

k, le

herk

etak

eta

sut

eak.

Aip

atur

iko

azpi

zere

gine

tako

esp

ezifi

koak

izan

arr

en, b

igar

ren

mai

lako

era

gina

izan

dez

aket

e tr

ipul

azio

guz

tian.

24

. “In

itín

ere”

istr

ipua

k. T

ripul

azio

guz

tia (T

G) e

ragi

npea

n da

go o

ntzi

ratu

aur

retik

eta

leho

rrer

atu

ondo

ren.

25, 2

9, 3

0 et

a 31

item

etar

ako,

hur

rene

z hu

rren

: kau

sa n

atur

alak

, ber

ezik

i sen

tikor

rak,

am

atas

una

eta

adin

gabe

ak. B

aldi

ntza

hor

iek

eure

n ex

iste

ntzi

aren

ara

bera

edo

aur

retik

o et

a ba

naka

ko o

sasu

n-ba

ldin

tzen

ara

bera

kon

tuan

har

tuko

dira

.

27. A

rris

ku p

siko

sozi

alak

. Ezi

n za

izki

e ze

regi

n et

a az

pize

regi

nei e

slei

tu e

ta, h

orre

gatik

, kas

u ba

koitz

a eb

alua

tuko

da.

Erauzketa-motak eta

arran tzarekin zerikusia duten jarduerak


99

OIN

EZKO

ITSA

SKI-

BILK

ETA:

TXI

RLA,

BER

BERE

TXO

A, K

ADEL

UXA

KOD

EAK

Fase

aZe

regi

naAz

pize

regi

naPa

Ib1

23

45

67

89

1011

1213

14.1

14.2

14.3

1516

1718

19.1

19.2

2021

2223

2425

26.1

26.2

26.3

26.4

2728

2930

3132

33.1

33.2

3435

3435

Haz

ia p

rest

atze

aTx

anel

eko

aurr

egiz

entz

eaH

azia

har

tzea

xx

xH

azia

por

tura

era

mat

eax

xx

xx

xx

xH

azia

eta

hor

nidu

rak

ontz

iratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Des

atra

katz

eax

xx

xx

xx

xx

xTx

anel

era

nabi

gatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xTx

anel

ean

atra

katz

eax

xx

xx

xx

xx

Haz

ia e

ta h

orni

dura

k le

horr

erat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xH

azia

edu

kion

tzie

tan

jart

zea

xx

xx

xx

xx

xx

Eduk

iont

ziak

gar

bitz

ea (t

rikua

k, a

lgak

, iza

rrak

, eta

b.)

xx

xx

xx

xx

xx

xPa

rke

eta

bank

ueta

ko e

rein

keta

rako

bilk

eta

xx

xx

xx

xx

xPr

oduk

tua

eta

horn

idur

ak o

ntzi

ratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Port

ura

nabi

gatz

eax

xx

xx

xx

xx

xPo

rtua

n at

raka

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xPr

oduk

tua

eta

horn

idur

ak le

horr

erat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xPa

rkek

o au

rreg

izen

tzea

Park

eko

hare

a es

kuz

pres

tatz

ea (a

itzur

ra, e

skua

rea)

x

xx

xx

xx

Park

eko

hare

a m

ekan

ikok

i pre

stat

zea

(mot

okul

tore

a)x

xx

xx

xx

xx

Haz

ia h

artz

eax

xx

xH

azia

par

kera

era

mat

eax

xx

xx

xH

azia

ahu

rtar

aka

erei

tea

xx

xx

xx

xx

Babe

s-es

talk

ia ja

rtze

a (s

area

, bur

din-

sare

ak, e

tab.

)x

xx

xx

Park

ea a

ldiro

-ald

iro e

skuz

gar

bitz

ea (a

lgak

, arri

bazo

iak,

etab

.)x

xx

xx

xx

xPa

rkek

o au

rreg

izen

tzea

eta

ba

kant

zea

Prod

uktu

a es

kuz

biltz

eax

xx

xx

xx

Park

eko

hare

a es

kuz

pres

tatz

ea (a

itzur

ra, e

skua

rea)

x

xx

xx

xx

xPa

rkek

o ha

rea

mek

anik

oki p

rest

atze

a (m

otok

ulto

rea)

xx

xx

xx

xx

xx

xAh

urta

raka

ere

itea

pres

tatu

tako

par

kera

zab

aldu

zx

xx

xx

xPr

oduk

tua

best

e ba

nku

batz

ueta

ra e

ram

atea

eta

ere

itea

xx

xx

xx

xx

xM

area

art

eko

harr

apak

eta

Pres

take

taLa

neko

arr

opa

jart

zea

xEk

ipam

endu

ak e

ta h

orni

dura

k pr

esta

tzea

xx

xIts

aski

-bilk

etak

o er

emur

a iri

stea

Itsas

-bilk

etak

o er

emur

a oi

nez

irist

eax

xx

xx

Ekip

amen

dua

eta

horn

idur

ak e

skuz

gar

raia

tzea

xx

xx

xx

xx

xEk

ipam

endu

a et

a ho

rnid

urak

org

an g

arra

iatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

Bilk

eta

Prod

uktu

a ga

ntxe

loar

ekin

bilt

zea

xx

xx

xx

xPr

oduk

tua

igita

iare

kin

biltz

eax

xx

xx

xx

Prod

uktu

a ai

tzur

rare

kin

biltz

eax

xx

xx

xx

xPr

oduk

tua

esku

area

reki

n bi

ltzea

xx

xx

xx

xx

Prod

uktu

a ko

ilara

reki

n bi

ltzea

xx

xx

xx

xPr

oduk

tua

arra

stel

uare

kin

biltz

eax

xx

xx

xx

xPr

oduk

tua

guru

tzet

adun

arr

aste

luar

ekin

bilt

zea

xx

xx

xx

xx

Prod

uktu

a bi

hel

dule

kudu

n sa

rdea

reki

n bi

ltzea

xx

xx

xx

xPr

oduk

tua

esku

z bi

ltzea

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tak

kont

rola

tzea

Tam

aine

n, e

spez

ieen

eta

pis

uen

hasi

erak

o ha

utak

eta

xx

xx

xx

Hor

nidu

rak

biltz

eax

xx

xx

xKo

ntro

lgun

era

leku

alda

tzea

xx

xx

xH

arra

pake

tak,

ekip

amen

duak

eta

hor

nidu

rak e

skuz

gar

raia

tzea

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tak,

ekip

amen

duak

eta

hor

nidu

rak o

rgaz

gar

raia

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tak

esku

z ba

hetz

eax

xx

xx

Har

rapa

keta

k m

ekan

ikok

i bah

etze

ax

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

k pi

satz

eax

xx

Har

rapa

keta

k za

kura

tzea

xx

xPr

oduk

tua

lonj

ara

garr

aiat

zea

xx

xx

xx

xx

Prod

uktu

a lo

njan

sal

tzea

xAr

ropa

ald

atze

a et

a ek

ipam

endu

ak e

ta h

orni

dura

k gar

raia

tzea

xx

xx

xM

area

peko

har

rapa

keta

Pres

take

taLa

neko

arr

opa

jart

zea

xEk

ipam

endu

ak e

ta h

orni

dura

k pr

esta

tzea

xx

xIts

aski

-bilk

etak

o er

emur

a iri

stea

Itsas

ki-b

ilket

ako

edo

ontz

iratz

eko

erem

ura

oine

z iri

stea

xx

xx

xEk

ipam

endu

a et

a ho

rnid

urak

esk

uz g

arra

iatz

eax

xx

xx

xx

xx

Ekip

amen

dua

eta

horn

idur

ak o

rgaz

gar

raia

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xEk

ipam

endu

a et

a ho

rnid

urak

ont

zira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xBa

nkur

a na

biga

tzea

x

xx

xx

xx

xx

xx

xBa

nkua

n zu

zene

an le

horr

erat

zea

xx

xx

Ekip

amen

duak

eta h

orni

dura

k lek

uald

atze

a (ka

pazu

ak, la

nabe

sak)

xx

xx

xx

xBi

lket

aPr

oduk

tua

arra

stel

arek

in b

iltze

a x

xx

xx

xx

Prod

uktu

a gu

rutz

etad

un a

rras

tela

reki

n bi

ltzea

x

xx

xx

xx

Prod

uktu

a bi

hel

dule

kudu

n sa

rdea

reki

n bi

ltzea

xx

xx

xH

arra

pake

tak

kont

rola

tzea

xH

arra

pake

tak,

eki

pam

endu

ak e

ta h

orni

dura

k on

tzira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Port

ura

nabi

gatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Port

uan

atra

katz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tak,

ekip

amen

duak

eta

hor

nidu

rak

leho

rrera

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xTa

mai

nen,

esp

ezie

en e

ta p

isue

n ha

sier

ako

haut

aket

ax

xx

xx

Hor

nidu

rak

biltz

eax

xx

xx

xx

Kont

rolg

uner

a le

kual

datz

eax

xx

xH

arra

pake

tak,

ekip

amen

duak

eta

hor

nidu

rak e

skuz

gar

raia

tzea

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tak,

ekip

amen

duak

eta

hor

nidu

rak o

rgaz

gar

raia

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tak

esku

z ba

hetz

eax

xx

xx

Har

rapa

keta

k m

ekan

ikok

i bah

etze

ax

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

k pi

satz

eax

xx

Har

rapa

keta

k za

kura

tzea

xx

xx

Prod

uktu

a lo

njar

a ga

rrai

atze

ax

xx

xx

xx

Prod

uktu

a lo

njan

sal

tzea

xAr

ropa

ald

atu

eta

ekip

amen

duak

eta

hor

nidu

rak

garra

iatz

eax

xx

xLa

n ge

nerik

oak

Bank

uak

garb

itzea

Alga

k es

kuz

garb

itzea

(aitz

urra

, esk

uare

a, e

tab.

)x

xx

xx

xx

Alga

k m

ekan

ikok

i gar

bitz

ea (t

rakt

orea

)x

xx

xx

xx

xx

xAl

gak

hond

artz

an e

skuz

pila

tzea

xx

xx

xx

xx

Alga

k ho

ndar

tzan

mek

anik

oki p

ilatz

eax

xx

xx

xx

xx

Alga

k ib

ilgai

luan

esk

uz k

arga

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xAl

gak

ibilg

ailu

an m

ekan

ikok

i kar

gatz

eax

xx

xx

xx

xx

Alga

k ho

ndar

tzat

ik k

anpo

gar

raia

tzea

xx

xx

xx

xx

Tam

aina

z ka

npo

harr

apat

utak

o es

pezi

eak

berr

erei

tea

xx

xx

xx

Zain

tza

Hon

dart

za e

ta b

anku

etak

o is

ilpek

oak

kont

rola

tzea

xx

ARRI

SKU

JAK

IN B

ATZU

EI B

URU

ZKO

OH

ARRA

K 24

. “In

itín

ere”

istr

ipua

k. L

angi

le g

uztia

k er

agin

pean

dau

de o

ntzi

ratu

aur

retik

eta

leho

rrer

atu

ondo

ren.

25, 2

9, 3

0 et

a 31

item

etar

ako,

hur

rene

z hu

rren

: kau

sa n

atur

alak

, per

tson

a be

rezi

ki s

entik

orra

k, a

mat

asun

a et

a ad

inga

beak

. Bal

dint

za h

orie

k eu

ren

exis

tent

ziar

en a

rabe

ra e

do a

urre

tiko

eta

bana

kako

osa

sun-

bald

intz

en a

rabe

ra k

ontu

an h

artu

ko d

ira.

27. A

rris

ku p

siko

sozi

alak

. Ezi

n za

izki

e ze

regi

n et

a az

pize

regi

nei e

slei

tu e

ta, h

orre

gatik

, kas

u ba

koitz

a eb

alua

tuko

da.

Ib

: Its

aski

-bilt

zaile

a


100

BALI

ABID

E ES

PEZI

FIKO

EN O

INEZ

KO B

ILKE

TA: D

ATIL

A / D

ATIL

HAN

DIA

, TRI

KUA,

ALG

AK, P

OLI

KETO

AK, E

TAB.

KOD

EAK

Fase

aZe

regi

naAz

pize

regi

naBl

12

34

56

78

910

1112

1314

.114

.214

.315

1617

1819

.119

.220

2122

2324

2526

.126

.226

.326

.427

2829

3031

3233

.133

.234

3533

.234

35H

arra

pake

taD

espl

azam

endu

a(T

rikua

, alg

ak, d

atila

/ da

til h

andi

a,po

liket

oak)

Har

rapa

keta

-ere

mur

a ib

ilgai

luz

leku

alda

tzea

xx

xH

arri-

erem

ura

edo

hond

artz

ara

oine

z hu

rbilt

zea

xx

xx

xx

xH

orni

dura

k es

kuz

garr

aiat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rieta

n ib

iltze

ax

xx

xx

xx

xx

xEs

kuz

harr

apat

zea

xBi

zi-le

rroa

ri lo

tzea

xx

xx

xx

xTr

ikua

esk

uare

arek

in b

iltze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Trik

ua e

skul

arru

ekin

bilt

zea

xx

xx

xx

xx

xx

Trik

uak

true

lean

sar

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xAl

gak

igita

iare

kin

biltz

eax

xx

xx

xx

xx

Alga

k ga

nibe

tare

kin

biltz

eax

xx

xx

xx

xx

Alga

k es

kuar

eare

kin

biltz

eax

xx

xx

xx

xx

Alga

k tr

uele

an s

artz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xBi

lket

a-er

emue

n ar

tean

iger

ian

igar

otze

ax

xx

xx

xH

arra

pake

tak

harr

ieta

tik ja

sotz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xD

atila

/dat

il ha

ndia

hiru

hor

tzek

oare

kin

harr

apat

zea

xx

xx

xx

xx

Mek

anik

oki h

arra

patz

ea (a

lgak

)Pa

lare

kin

edo

trak

tore

arek

in b

iltze

ax

xx

xx

xKa

mio

ia k

arga

tzea

xx

xx

xx

xx

xLe

hort

zeko

ere

mur

a ka

mio

ian

garr

aiat

zea

xx

xKa

mio

ia d

eska

rgat

zea

xx

xx

xx

xx

xLe

hort

zeko

tira

keta

xx

xx

xx

xx

Pake

tatz

eax

xx

xx

xx

xD

espl

azam

endu

aH

arra

pake

ta-e

rem

utik

oin

ez a

lde

egite

ax

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

k et

a ho

rnid

urak

esk

uz k

arga

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

k et

a ho

rnid

urak

mek

anik

oki k

arga

tzea

xx

xx

xH

arra

pake

ta-e

rem

utik

ibilg

ailu

z le

kual

datz

eax

xx

Port

uko

lana

kto

Har

rapa

keta

k de

skar

gatz

eaKa

xak

eta

ekip

amen

duak

des

karg

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tak

esku

z ha

utat

zea

xx

xx

xLe

kual

dake

ta e

ta s

alm

enta

xx

xx

xx

xx

ARRI

SKU

JAK

IN B

ATZU

EI B

URU

ZKO

OH

ARRA

K 24

. “In

itín

ere”

istr

ipua

k. L

angi

le g

uztia

k er

agin

pean

dau

de o

ntzi

ratu

aur

retik

eta

leho

rrer

atu

ondo

ren.

25, 2

9, 3

0 et

a 31

item

etar

ako,

hur

rene

z hu

rren

: kau

sa n

atur

alak

, per

tson

a be

rezi

ki s

entik

orra

k, a

mat

asun

a et

a ad

inga

beak

. Bal

dint

za h

orie

k eu

ren

exis

tent

ziar

en a

rabe

ra e

do a

urre

tiko

eta

bana

kako

osa

sun-

bald

intz

en a

rabe

ra k

ontu

an h

artu

ko d

ira.

27. A

rris

ku p

siko

sozi

alak

. Ezi

n za

izki

e ze

regi

n et

a az

pize

regi

nei e

slei

tu e

ta, h

orre

gatik

, kas

u ba

koitz

a eb

alua

tuko

da.

Ib

: Its

aski

-bilt

zaile

a

OH

AR G

ARRA

NTZ

ITSU

AG

aliz

ian

debe

kaut

a da

go h

onak

o az

pize

regi

na:

Fase

a: H

arra

pake

ta /

Zere

gina

: Esk

uz h

arra

patz

ea /

Azpi

zere

gina

: Bilk

eta-

erem

uen

arte

an ig

eria

n ig

arot

zea


101

URP

EKAR

ITZA

KO B

ALIA

BID

E ES

PEZI

FIKO

AK: D

ATIL

A, IT

SAS

BELA

RRIA

, TRI

KUA,

ALG

AK, P

OLI

KETO

AKKO

DEA

KFa

sea

Zere

gina

Azpi

zere

gina

TTPa

Bu1

23

45

67

89

1011

1213

14.1

14.2

14.3

1516

1718

19.1

19.2

2021

2223

2425

26.1

26.2

26.3

26.4

2728

2930

3132

33.1

33.2

3435

3637

Hor

nitz

ea e

ta o

ntzi

ratz

eaO

ntzi

a le

horr

ean

Port

ura

atoi

an e

ram

atea

xx

xx

xAr

rapa

latik

igot

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Gar

abia

reki

n ig

otze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Urg

aine

an ja

rtze

a et

a lo

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xH

orni

dura

k on

tzira

tzea

(eki

pam

endu

ak, b

onbo

nak,

eta

b.)

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xO

ntzi

a ai

ngur

anAi

ngur

ara

lagu

ntza

ilear

ekin

iris

tea

xx

xx

xx

xx

xPo

rtua

n at

raka

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Hor

nidu

rak

ontz

iratz

ea (e

kipa

men

duak

, bon

bona

k, e

tab.

)x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xBo

nbon

ak m

anip

ulat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ntza

-tok

ira n

abig

atze

aD

esat

raka

tzea

eta

na

biga

tzea

Des

atra

katz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ekip

amen

duak

pre

stat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

zia

gobe

rnat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

zian

ibilt

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xM

otor

ra z

aint

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xG

ober

natz

eaH

arra

pake

ta-e

rem

ura

hurb

iltze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xO

ntzi

a go

bern

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xO

ntzi

a ai

ngur

atze

a. A

lfa b

ande

ra ig

otze

ax

xx

xx

xx

xx

xU

rkek

aritz

a-ek

ipam

endu

a pr

esta

tzea

Konp

reso

reko

erre

gaia

bet

etze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xKo

npre

sore

a es

kuz

mar

txan

jart

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Gal

dara

txoa

pur

gatz

ea e

ta tu

tu m

algu

ak ja

rtze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

Erre

gula

gailu

ko g

asak

egi

azta

tzea

xx

xx

xx

Prep

arac

ión

del b

uzo.

(tr

aje,

last

re, b

otel

la d

e em

erge

ncia

,regu

lado

r)x

xx

xx

xx

xx

Prep

arac

ión

de e

quip

o.

(true

l, ho

z, n

avaj

a, g

anch

o, b

olsa

, etc

.)x

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

itsa

soz

Aire

a ga

inaz

alet

ikU

rpek

aria

k ur

etar

a. B

este

eki

pam

endu

bat

zuk

jart

zea

(bet

aurr

ekoa

k, e

rreg

ulag

ailu

a, e

tab.

)x

xx

x

Hon

dora

ino

urpe

ratz

eax

xx

xx

xD

atila

bilt

zea

Dat

ila e

skuz

bilt

zea

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

k po

ltsan

sar

tzea

xx

xx

xx

xU

rpek

aria

k ga

inaz

aler

ax

xx

xx

Ont

zira

tzea

Hor

nidu

rak

eta

harr

apak

etak

ont

zira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Urp

ekar

iak

ontz

iratz

eax

xx

xx

xx

xEr

emu-

alda

keta

. Bes

te u

rper

aket

a ba

tx

xx

xx

Itsas

bel

arria

bilt

zea

Itsas

bel

arria

tres

na z

orro

tzar

ekin

bilt

zea

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tak

polts

an s

artz

eax

xx

xx

xx

Urp

ekar

iak

gain

azal

era

xx

xx

Ont

zira

tzea

Hor

nidu

rak

eta

harr

apak

etak

ont

zira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Urp

ekar

iak

ontz

iratz

eax

xx

xx

xx

xEr

emu-

alda

keta

. Bes

te u

rper

aket

a ba

tx

xx

xx

Trik

ua b

iltze

aTr

ikua

esk

uare

arek

in b

iltze

ax

xx

xx

xx

xTr

ikua

esk

ular

ruek

in b

iltze

ax

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tak

true

lean

sar

tzea

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

k on

tzira

esk

uz ig

otze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tak

ontz

ira m

ekan

ikok

i igo

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xSa

rea

ireki

eta

har

rapa

keta

k hu

stea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

k on

tzira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xTr

uela

hon

dora

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xU

rpek

aria

k ga

inaz

aler

ax

xx

xO

ntzi

ratz

eaH

orni

dura

k on

tzira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xU

rpek

aria

k on

tzira

tzea

xx

xx

xx

xx

Erem

u-al

dake

ta. B

este

urp

erak

eta

bat

xx

xx

xAl

gak

biltz

eaAl

gak

igita

iare

kin

biltz

eax

xx

xx

xx

Alga

k ga

nibe

tare

kin

biltz

eax

xx

xx

xx

Alga

k tr

uele

an s

artz

eax

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

k on

tzira

esk

uz ig

otze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

k on

tzira

mek

anik

oki i

gotz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xSa

rea

ireki

eta

har

rapa

keta

k hu

stea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

k on

tzira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

True

la h

ondo

ratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xU

rpek

aria

k ga

inaz

aler

ax

xx

xO

ntzi

ratz

eaH

orni

dura

k on

tzira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xU

rpek

aria

k on

tzira

tzea

xx

xx

xx

xx

Erem

u-al

dake

ta. B

este

urp

erak

eta

bat

xx

xx

xPo

liket

oak

biltz

eaPo

liket

oak

esku

z bi

ltzea

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tak

polts

arat

zea

xx

xx

xx

xU

rpek

aria

k ga

inaz

aler

ax

xx

xO

ntzi

ratz

eaH

orni

dura

k on

tzira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xU

rpek

aria

k on

tzira

tzea

xx

xx

xx

xx

Erem

u-al

dake

ta. B

este

urp

erak

eta

bat

xx

xx

xx

Apn

eaUr

peka

riak

uret

ara.

Bet

aurre

koak

, esn

orke

la e

ta b

uia

jartz

eax

xx

Hon

dora

ino

urpe

ratz

eax

xx

xx

Dat

ila e

skuz

bilt

zea

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

k po

ltsar

atze

a x

xx

xx

xx

Urp

ekar

iak

gain

azal

era

xx

xx

xSe

gida

ko u

rper

aket

akx

xx

xO

ntzi

ratz

ea

.../..

.


102

Hor

nidu

rak

eta

harr

apak

etak

ont

zira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Urp

ekar

iak

ontz

iratz

eax

xx

xx

xx

xH

arra

pake

ta-e

rem

ua a

ldat

zea.

Bes

te u

rper

aket

a ba

tx

xx

xx

xPo

rtur

a na

biga

tzea

Nab

igat

zea

Ont

zian

ibilt

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

zia

gobe

rnat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xM

otor

ra z

aint

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAt

raka

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

zia

Gar

bike

tax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Aing

urat

zea

edo

atra

katz

eax

xx

xx

xx

xx

xKo

npre

sore

a, e

rreg

ulag

ailu

ak e

ta h

odi m

algu

ak g

arbi

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

Botil

ak e

ta b

onbo

nak

leho

rerr

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

pala

tik ig

otze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xG

arab

iare

kin

igot

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xLe

horr

eko

egon

aldi

ko e

rem

ura

atoi

an e

ram

atea

xx

xx

xPo

rtuk

o la

nak

Har

rapa

keta

k de

skar

gatz

eaKa

xak

eta

ekip

amen

duak

des

karg

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tak

esku

z de

skar

gatz

eax

xx

xx

xx

xx

Leku

alda

keta

eta

sal

men

tax

xx

xx

xx

xx

x

ARRI

SKU

JAK

IN B

ATZU

EI B

URU

ZKO

OH

ARRA

K24

. “In

itín

ere”

istr

ipua

k. T

ripul

azio

guz

tia (T

G) e

ragi

npea

n da

go o

ntzi

ratu

aur

retik

eta

leho

rrer

atu

ondo

ren.

25, 2

9, 3

0 et

a 31

item

etar

ako,

hur

rene

z hu

rren

: kau

sa n

atur

alak

, per

tson

a be

rezi

ki s

entik

orra

k, a

mat

asun

a et

a ad

inga

beak

. Bal

dint

za h

orie

k eu

ren

exis

tent

ziar

en a

rabe

ra e

do a

urre

tiko

eta

bana

kako

osa

sun-

bald

intz

en a

rabe

ra k

ontu

an h

artu

ko d

ira.3

6. L

os b

arot

raum

as d

eber

án te

ners

e en

cue

nta

siem

pre

que

se re

alic

en ta

reas

por

inm

ersi

ón.

27. A

rris

ku p

siko

sozi

alak

. Ezi

n za

izki

e ze

regi

n et

a az

pize

regi

nei e

slei

tu e

ta, h

orre

gatik

, kas

u ba

koitz

a eb

alua

tuko

da.

36. B

arot

raum

ak k

ontu

an h

artu

beh

ar d

ira u

rper

atut

a la

nak

egite

n di

ren

guzt

ieta

n.37

. Des

konp

resi

oaga

tiko

istr

ipua

k ko

ntua

n ha

rtu

beha

r dira

urp

erat

uta

lana

k eg

iten

dire

n gu

ztie

tan.

Ur:

Urp

ekar

ia


103

BALI

ABID

E ES

PEZI

FIKO

AK: L

ANPE

RNA

KOD

EAK

Fase

aZe

regi

naAz

pize

regi

naTG

PaLb

12

34

56

78

910

1112

1314

.114

.214

.315

1617

1819

.119

.220

2122

2324

2526

.126

.226

.326

.427

2829

3031

3233

.133

.234

35H

orni

tzea

eta

ont

zira

tzea

Ont

zia

leho

rrea

nPo

rtur

a at

oian

era

mat

eax

xx

xx

Arra

pala

tik ig

otze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xG

arab

iare

kin

igot

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ur g

aine

an ja

rtze

a et

a lo

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

Hor

nidu

rak

ontz

iratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xO

ntzi

a ai

ngur

anAi

ngur

ara

lagu

ntza

ilear

ekin

iris

tea

xx

xx

xx

xx

Port

uan

atra

katz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xH

orni

dura

k on

tzira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ntza

-tok

ira n

abig

atze

aD

esat

raka

tzea

eta

nab

igat

zea

Des

atra

katz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xEk

ipam

endu

ak p

rest

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

zia

gobe

rnat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xO

ntzi

an ib

iltze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mot

orra

zai

ntze

ax

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

ta it

saso

zG

ober

natz

eaH

arra

pake

ta-e

rem

ura

hurb

iltze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xO

ntzi

a go

bern

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xLe

horr

erat

zea

Har

rieta

ra ja

uzi e

gite

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Hor

nidu

rak

leho

rrer

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

Har

rieta

n ib

iltze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xBi

zi-le

rroa

ri lo

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xLa

nper

na e

rras

keta

reki

n bi

ltzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xLa

nper

na e

rras

keta

reki

n et

a tr

uela

reki

n bi

ltzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xLa

nper

na b

este

tres

na b

atzu

ekin

bilt

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tak

polts

arat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

ri ar

tean

iger

ian

igar

otze

ax

xx

xx

xx

Har

ri ar

tean

iger

ian

igar

otze

a la

gunt

zare

kin

(pai

poa,

ale

tak,

etab

.)x

xx

xx

xx

Ont

zira

tzea

Hor

nidu

rak

eta

harr

apak

etak

ont

zira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xO

ntzi

ratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

Port

ura

nabi

gatz

eaN

abig

atze

aO

ntzi

an ib

iltze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

zia

gobe

rnat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mot

orra

zai

ntze

ax

xx

xx

xx

xx

xAt

raka

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Port

uko

lana

kH

arra

pake

tak

desk

arga

tzea

Kaxa

k et

a ek

ipam

endu

ak d

eska

rgat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

k es

kuz

haut

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xLe

kual

dake

ta e

ta s

alm

enta

xx

xx

xx

xx

xO

ntzi

aG

arbi

keta

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Aing

urat

zea

edo

atra

katz

eax

xx

xx

xx

Arra

pala

tik ig

otze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Gar

abia

reki

n ig

otze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

Leho

rrek

o eg

onal

diko

ere

mur

a at

oian

era

mat

eax

xx

xLe

hore

rtik

har

rapa

tzea

Har

rapa

keta

Har

rapa

keta

-ere

mur

a ib

ilgai

luan

leku

alda

tzea

xx

Hor

nidu

rak

harr

i-ere

mur

a oi

nez

eram

atea

xx

xx

xx

Har

rieta

n ib

iltze

ax

xx

xx

xx

xx

xBi

zi-le

rroa

ri lo

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xLa

nper

na e

rras

keta

reki

n bi

ltzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Lanp

erna

err

aske

tare

kin

eta

true

lare

kin

biltz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xLa

nper

na b

este

tres

na b

atzu

ekin

bilt

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

k po

ltsar

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xH

arri

arte

an ig

eria

n ig

arot

zea

xx

xx

xx

xH

arri

arte

an ig

eria

n ig

arot

zea

lagu

ntza

reki

n (p

aipo

a, a

leta

k, et

ab.)

xx

xx

xx

xH

erra

pake

ta-e

rem

utik

oin

ez a

lde

egite

a x

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tak

esku

z ka

rgat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

-ere

mut

ik ib

ilgai

luz

leku

alda

tzea

xx

Port

uko

lana

kH

arra

pake

tak

desk

arga

tzea

Kaxa

k et

a ek

ipam

endu

ak d

eska

rgat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tak

esku

z ha

utat

zea

xx

xx

xx

xx

xLe

kual

dake

ta e

ta s

alm

enta

xx

xx

xx

xx

x

ARRI

SKU

JAK

IN B

ATZU

EI B

URU

ZKO

OH

ARRA

K24

. “In

itín

ere”

istr

ipua

k. T

ripul

azio

guz

tia (T

G) e

ragi

npea

n da

go o

ntzi

ratu

aur

retik

eta

leho

rrer

atu

ondo

ren.

25, 2

9, 3

0 et

a 31

item

etar

ako,

hur

rene

z hu

rren

: kau

sa n

atur

alak

, per

tson

a be

rezi

ki s

entik

orra

k, a

mat

asun

a et

a ad

inga

beak

. Bal

dint

za h

orie

k eu

ren

exis

tent

ziar

en a

rabe

ra e

do a

urre

tiko

eta

bana

kako

osa

sun-

bald

intz

en a

rabe

ra k

ontu

an h

artu

ko d

ira.

27. A

rris

ku p

siko

sozi

alak

. Ezi

n za

izki

e ze

regi

n et

a az

pize

regi

nei e

slei

tu e

ta, h

orre

gatik

, kas

u ba

koitz

a eb

alua

tuko

da.

Lb: L

anpe

rna-

biltz

aile

aPa

: Pat

roia

OH

AR G

ARRA

NTZ

ITSU

AG

aliz

ian

debe

kaut

a da

ude

hona

ko a

zpiz

ereg

inak

:Fa

sea:

Har

rapa

keta

itsa

soz

/ Zer

egin

a: H

arra

pake

ta /

Azpi

zere

gina

k:

- H

arri

arte

an ig

eria

n ig

arot

zea

-

Har

ri ar

tean

iger

ian

igar

otze

a la

gunt

zare

kin

(pai

poa,

ale

tak,

eta

b.)

Fase

a: L

ehor

retik

har

rapa

tzea

/ Ze

regi

na: H

arra

pake

ta /

Azpi

zere

gina

k: -

Har

ri ar

tean

iger

ian

igar

otze

a

- H

arri

arte

an ig

eria

n ig

arot

zea

lagu

ntza

reki

n (p

aipo

a, a

leta

k, e

tab.

)


104

BAXU

RAKO

SAR

EAK

KON

PON

TZEA

/ ER

ATZE

AKO

DEA

KFa

seTa

rea

Subt

area

Ma

Sa1

23

45

67

89

1011

1213

14.1

14.2

14.3

1516

1718

19.1

19.2

2021

2223

2425

26.1

26.2

26.3

26.4

2728

2930

3132

33.1

33.2

3435

Bizk

arre

ko -

kai

ko la

nak

Arra

ntza

-tre

snak

des

karg

atze

aPo

lipas

toar

ekin

des

karg

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Gar

abia

reki

n de

skar

gatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Lonj

ara

edo

konp

onke

ta-k

aira

gar

raia

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

resn

ak k

arga

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Leho

rrer

atze

aLe

horr

erat

zea

xx

xx

xx

xSa

reak

era

tzea

Arra

ntza

-tre

nsa

berr

iak

Sare

-far

doak

man

ipul

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

linga

k m

anip

ulat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xKo

rtxo

ak m

anip

ulat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xBe

runa

k, s

are-

eraz

tuna

k, e

tab.

man

ipul

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xJo

stor

ratz

ei h

aria

sar

tzea

xx

xx

Sare

-oih

alak

luza

tzea

xx

xx

xx

xx

xG

anib

etar

ekin

moz

tea

xx

xx

xx

Gur

aize

kin

moz

tea

xx

xx

xx

Oih

alak

lotz

eax

xx

xx

xx

xSa

re-m

utur

rak

erre

mat

atze

ax

xx

xx

xx

xM

aila

sare

, altx

agar

ri, m

ataz

a et

a ab

arri

punt

adak

em

atea

xx

xx

xx

xx

Oih

alak

jost

eax

xx

xx

xx

xAr

linga

n ko

rtxo

ak ja

rtze

ax

xx

xx

xx

xSa

rean

era

ztun

ak, b

erun

ak, e

tab.

jart

zea

xx

xx

xx

xx

xAr

linge

i oih

alak

era

nste

a (lo

tzea

)x

xx

xx

xx

xKa

loia

k er

atze

ax

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

resn

a bi

ribilk

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

Arlin

gak

edo

oiha

lak

alda

tzea

Arra

ntza

-tre

snak

man

ipul

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Trai

lak

gani

beta

reki

n pi

katu

eta

moz

tea

xx

xx

xx

xx

xKo

rtxo

ak ja

so e

ta ti

rade

reta

n go

rdet

zea

xx

xx

xx

xx

xBe

runa

k, e

razt

unak

eta

b. ja

so e

ta ti

rade

reta

n go

rdet

zea

xx

xx

xx

xx

xx

Arlin

gak

man

ipul

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kort

xoak

man

ipul

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xBe

runa

k, s

are-

eraz

tuna

k et

ab. m

anip

ulat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xJo

stor

ratz

ei h

aria

har

tzea

xx

xx

Arlin

gan

kort

xoak

jart

zea

xx

xx

xx

xx

Sare

an e

razt

unak

, ber

unak

, eta

b. ja

rtze

ax

xx

xx

xx

xx

Arlin

gei o

ihal

ak e

rans

tea

(lotz

ea)

xx

xx

xx

xx

Kalo

iak

erat

zea

xx

xx

xx

xx

Arra

ntza

-tre

sna

birib

ilkat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xSa

reak

kon

pont

zea

Hau

stur

ak b

ilatz

eaH

aust

urak

aur

kitz

eax

xx

xx

xx

xH

aust

ura-

punt

uak

sein

alez

tatz

eax

xx

xx

xx

xZu

loak

kon

pont

zea

Jost

orra

tzea

n ha

ria s

artz

eax

xx

xSa

rea

jarr

i eta

tink

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xO

ihal

a ga

rbitz

eax

xx

xx

xx

Gur

aize

z m

ozte

a (h

aria

k, e

tab.

)x

xx

xx

xx

Punt

adak

jost

eax

xx

xx

xx

Oih

al b

errie

n bi

dez

konp

ontz

eaJo

stor

ratz

etan

har

ia s

artz

eax

xx

xSa

rea

jarr

i eta

tink

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xO

ihal

a ga

rbitz

ea (m

ozte

a)x

xx

xx

xx

Gur

aize

z m

ozte

a (h

aria

k, e

tab.

)x

xx

xx

xx

Punt

adaz

jost

eax

xx

xx

xx

Mat

xura

k ko

npon

tzea

(urr

adur

a ha

ndia

k) Jost

orra

tzei

har

ia s

artz

eax

xx

xSa

rea

jarr

i eta

tink

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xO

ihal

a ga

rbitz

eax

xx

xx

xx

Gur

aize

z m

ozte

a (h

aria

k, e

tab.

)x

xx

xx

xx

Punt

adaz

jost

eax

xx

xx

xx

Ont

ziko

lana

kO

ntzi

ratz

eax

xx

xx

xO

ntzi

an ib

iltze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Leho

rrer

atze

ax

xx

xx

xKa

iko

- bi

zkar

reko

lana

kAr

rant

za-t

resn

ak k

arga

tzea

Arra

ntza

-tre

snak

des

karg

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xLo

njat

ik e

do k

onpo

nket

a-ka

itik

garr

aiat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Polip

asto

arek

in k

arga

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xG

arab

iare

kin

karg

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

zira

tzea

Ont

zira

tzea

xx

xx

xx

xx

ARRI

SKU

JAK

IN B

ATZU

EI B

URU

ZKO

OH

ARRA

K19

.1 e

ta 2

8 ite

mei

bur

uzko

arr

isku

ak k

ontu

an h

artu

ko d

ira, l

ehen

aip

atur

ikoe

z ga

in, z

ereg

inak

aire

zab

alek

o ka

ieta

n ed

o on

tzie

n bi

zkar

rean

egi

ten

dire

nean

.24.

Acc

iden

tes

“in it

íner

e”. S

e co

nsid

era

expu

esto

s to

dos

los

trab

ajad

ores

(as)

, en

perío

dos

prev

ios

al e

mba

rque

y p

oste

riore

s al

des

emba

rque

.24

. “In

itín

ere”

istr

ipua

k. L

angi

le g

uztia

k er

agin

pean

dau

de o

ntzi

ratu

aur

retik

eta

leho

rrer

atu

ondo

ren.

25

, 29,

30

eta

31ite

met

arak

o, h

urre

nez

hurr

en: k

ausa

nat

ural

ak, p

erts

ona

bere

ziki

sen

tikor

rak,

am

atas

una

eta

adin

gabe

ak. B

aldi

ntza

hor

iek

eure

n ex

iste

ntzi

aren

ara

bera

edo

aur

retik

o et

a ba

naka

ko o

sasu

n-ba

ldin

tzen

ara

bera

kon

tuan

har

tuko

dira

.30

. Am

atas

una

babe

stek

o ko

ntua

n ha

rtu

beha

rrek

o ar

risku

-fak

tore

ei d

agok

iene

z, e

z di

ra m

ugat

u be

har 2

98/2

009

EDko

VII.

eta

VIII

. Era

nski

neta

n ai

patu

tako

etar

a, h

aurd

un d

agoe

n em

akum

eare

ntza

t, er

ditu

ber

ria d

enar

entz

at e

do e

dosk

itzar

oan

dago

enar

entz

at k

alte

garr

ia iz

an d

aite

keen

edo

zein

lan-

bald

intz

a ha

rtu

beha

r da

kont

uan.

27. A

rris

ku p

siko

sozi

alak

. Ezi

n za

izki

e ze

regi

n et

a az

pize

regi

nei e

slei

tu e

ta, h

orre

gatik

, kas

u ba

koitz

a eb

alua

tuko

da.

Ma:

Mar

inel

aSa

: Sar

egile

a


105

ALTU

RAKO

SAR

EAK

KON

PON

TZEA

/ ER

ATZE

AKO

DEA

KFa

sea

Zere

gina

Azpi

zere

gina

Ma

Sa1

23

45

67

89

1011

1213

14.1

14.2

14.3

1516

1718

19.1

19.2

2021

2223

2425

26.1

26.2

26.3

26.4

2728

2930

3132

33.1

33.2

3435

Bizk

arre

ko -

kai

ko la

nak

Arra

ntza

-tre

snak

des

karg

atze

aG

arab

iare

kin

desk

arga

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xLo

njar

a ed

o ko

npon

keta

-kai

ra g

arra

iatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ntza

-tre

snak

kar

gatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xLe

horr

erat

zea

Leho

rrer

atze

ax

xx

xx

xx

Sare

ak e

ratz

eaAr

rant

za-t

resn

a be

rria

kSa

re-f

ardo

ak m

anip

ulat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

linga

k m

anip

ulat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kabl

eak

man

ipul

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xBu

iak

eta

flota

gailu

ak m

anip

ulat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xBe

heko

arli

nga,

bol

o-tre

na, a

rrab

olak

, kat

eak,

eta

b. m

anip

ulat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Jost

orra

tzei

har

ia s

artz

eax

xx

xSa

re-o

ihal

ak lu

zatz

eax

xx

xx

xx

xx

Gan

ibet

arek

in m

ozte

ax

xx

xx

xEr

radi

alar

ekin

moz

tea

xx

xx

xx

xx

xx

Oiha

lak

lotz

eax

xx

xx

xx

xx

Sare

-mut

urra

k er

emat

atze

ax

xx

xx

xx

xx

Mai

lasa

re, m

ataz

a et

a ab

arri

punt

adak

em

atea

xx

xx

xx

xx

xO

ihal

ak jo

stea

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

resn

ak a

stoa

n ja

rtze

ax

xx

xx

xx

xx

xAr

linge

i oih

alak

era

nste

a (lo

tzea

)x

xx

xx

xx

xx

xBu

iak

eta

flota

gailu

ak ja

rtze

ax

xx

xx

xx

xx

xBo

lo-t

rena

, gur

pila

k, k

atea

k, e

tab.

jart

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

resn

a bi

ribilk

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

Arlin

gak

edo

oiha

lak

alda

tzea

Arra

ntza

-tre

snak

man

ipul

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xG

anib

etar

ekin

moz

tea

xx

xx

xx

Erra

dial

arek

in m

ozte

ax

xx

xx

xx

xx

xBu

iak

eta

flota

gailu

ak k

entz

eax

xx

xx

xx

xBe

heko

arli

nga,

tren

ak, k

atea

k, e

tab.

ken

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

linga

k m

anip

ulat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Buia

k et

a flo

taga

iluak

man

ipul

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

Behe

ko a

rling

a, tr

enak

, kat

eak,

eta

b. m

anip

ulat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Jost

arra

tzei

har

ia s

artz

eax

xx

xAr

rant

za-t

resn

ak a

stoa

n ja

rtze

ax

xx

xx

xx

xx

Arlin

gei o

ihal

ak e

rans

tea

(lotz

ea)

xx

xx

xx

xx

xBu

iak

eta

flota

gailu

ak ja

rtze

ax

xx

xx

xx

xx

Behe

ko a

rling

a, tr

enak

, kat

eak,

eta

b. ja

rtze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

resn

a bi

ribilk

atze

ax

xx

xx

xx

xx

x

Sare

ak k

onpo

ntze

aH

aust

urak

bila

tzea

Hau

stur

ak a

urki

tzea

xx

xx

xx

xx

Hau

stur

a-pu

ntua

k se

inal

ezta

tzea

xx

xx

xx

xx

Zulo

ak k

onpo

ntze

aJo

stor

ratz

ei h

aria

jart

zea

xx

xx

Sare

a ja

rri e

ta ti

nkat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

Punt

adak

jost

eax

xx

xx

xx

Oih

al b

errie

n bi

dez

konp

ontz

eaJo

stor

ratz

ei h

aria

sar

tzea

xx

xx

Sare

a ja

rri e

ta ti

nkat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

Oih

ala

garb

itzea

(oih

alak

, har

iak,

eta

b. g

anib

etar

ekin

moz

tea)

xx

xx

xx

xO

ihal

ber

ria m

ozte

ax

xx

xx

xPu

ntad

ak jo

stea

xx

xx

xx

xM

atxu

rak

konp

ontz

ea (u

rrad

ura

hand

iak)

Jost

orra

tzei

har

ia s

artz

eax

xx

xSa

rea

jarr

i eta

tink

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xO

ihal

a ga

rbitz

ea (o

ihal

ak, h

aria

k, e

tab.

gur

aize

kin

moz

tea)

xx

xx

xx

xO

ihal

ber

ria m

ozte

ax

xx

xx

xPu

ntad

ak jo

stea

xx

xx

xx

xO

ntzi

ko la

nak

Ont

zira

tzea

xx

xx

xx

xx

Ont

zian

ibilt

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xLe

horr

erat

zea

xx

xx

xx

xx

Kaik

o -

bizk

arre

ko la

nak

Arra

ntza

-tre

snak

kar

gatz

eaAr

rant

za-t

resn

ak d

eska

rgat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kaiti

k ed

o ko

npon

keta

-lonj

atik

gar

raia

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Gar

abia

reki

n ka

rgat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xO

ntzi

ratz

eaO

ntzi

ratz

eax

xx

xx

xx

ARRI

SKU

JAK

IN B

ATZU

EI B

URU

ZKO

OH

ARRA

K19

.1 e

ta 2

8 ite

mei

bur

uzko

arr

isku

ak k

ontu

an h

artu

ko d

ira, l

ehen

aip

atur

ikoe

z ga

in, z

ereg

inak

aire

zab

alek

o ka

ieta

n ed

o on

tzie

n bi

zkar

rean

egi

ten

dire

nean

.24

. “In

itín

ere”

istr

ipua

k. L

angi

le g

uztia

k er

agin

pean

dau

de o

ntzi

ratu

aur

retik

eta

leho

rrer

atu

ondo

ren.

25, 2

9, 3

0 et

a 31

item

etar

ako,

hur

rene

z hu

rren

: kau

sa n

atur

alak

, per

tson

a be

rezi

ki s

entik

orra

k, a

mat

asun

a et

a ad

inga

beak

. Bal

dint

za h

orie

k eu

ren

exis

tent

ziar

en a

rabe

ra e

do a

urre

tiko

eta

bana

kako

osa

sun-

bald

intz

en a

rabe

ra k

ontu

an h

artu

ko d

ira.

27. A

rris

ku p

siko

sozi

alak

. Ezi

n za

izki

e ze

regi

n et

a az

pize

regi

nei e

slei

tu e

ta, h

orre

gatik

, kas

u ba

koitz

a eb

alua

tuko

da.

ARRA

NTZ

A-TR

ESN

AN S

ARE-

HAN

KAK,

KAL

OIA

K, M

AILE

TAK,

ETA

B. O

NTZ

IAN

EG

ITEN

DIR

A.M

a: M

arin

ela

Sa: S

areg

ilea


106

BEST

E AR

RAN

TZA-

TRES

NA

BATZ

UK

KON

PON

TZEA

/ ER

ATZE

AKO

DEA

KFa

sea

Zere

gina

Azpi

zere

gina

Ma

Sa1

23

45

67

89

1011

1213

14.1

14.2

14.3

1516

1718

19.1

19.2

2021

2223

2425

26.1

26.2

26.3

26.4

2728

2930

3132

33.1

33.2

3435

Bizk

arre

ko -

kai

ko l

anak

Arra

ntza

-tre

snak

des

karg

atze

aG

arab

iare

kin

desk

arga

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xEs

kuz

desk

arga

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Lonj

ara

edo

kaira

gar

raia

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

resn

ak k

arga

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Leho

rrer

atze

aLe

horr

erat

zea

xx

xx

xx

xx

Tret

za e

ratz

eaPi

tare

n ko

rdel

am

a Pi

ta-b

ilkar

iak

desk

arga

tu e

ta m

anip

ulat

zea

(kor

del a

ma)

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kord

el a

mar

en b

ilkar

iak

haril

katz

eko

mak

inan

jart

zea

xx

xx

xx

Kord

el a

ma

neur

rira

moz

tea

(har

ilkat

zea)

xx

xx

Kord

el a

mar

i bira

karia

k ja

rtze

ax

xx

xx

Punt

u fin

koko

bur

uko

atxi

kim

endu

a (g

akoa

)x

xx

(1) B

urut

ik tr

etza

rako

dis

tant

zia

neur

tzea

xx

xx

(2) B

iraka

irare

n go

iko

eta

behe

ko lo

tura

kx

xx

x(3

) Bira

karie

n ar

teko

dis

tant

zia

neur

tzea

xx

xx

1-2-

3 op

eraz

ioen

erre

pika

pena

bira

kari

bako

itzea

nx

xx

xLo

tuta

ko s

oka

pika

tzea

xx

xAr

rant

za-t

resn

a et

iket

atu

eta

birib

ilkat

zea

xx

xx

Arra

ntza

-tre

snak

o bi

lkar

iak

lotz

eax

xx

xPa

keta

tu e

ta k

arga

tzea

xx

xx

xx

xx

xSo

kare

n ko

rdel

am

aSo

kare

n ko

rdel

am

aSo

ka-b

ilkar

iak

(kor

del a

mak

) des

karg

atu

eta

man

ipul

atze

a x

xx

xx

xx

xx

xx

xBe

runa

k m

anip

ulat

zea

xx

xx

xx

xx

xSo

ka-b

ilkar

iak

luza

tzea

(kor

del a

ma)

xx

xx

xx

Beru

n et

a bi

raka

rien

dist

antz

iak

mar

katz

eax

xx

xBi

raka

riak

kord

el a

mar

i jar

tzea

xx

xx

xBe

runa

k ko

rdel

am

ari j

artz

eax

xx

xx

xBi

raka

riare

n go

iko

eta

behe

ko lo

tura

xx

xx

Beru

nak

finka

tzea

xx

xx

Arra

ntza

-tre

snak

biri

bilk

atu

eta

karg

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

Potx

erak

jart

zea

Potx

eret

arak

o pi

ta-b

iraka

riak

man

ipul

atze

ax

xx

xx

xx

xPo

txer

en le

rroa

neu

rrira

moz

tea

xx

xSa

skia

k, ti

rade

rak,

eta

b. m

anip

ulat

zea

xx

xx

xx

xx

Kord

el a

mar

en b

iraka

ria s

aski

, tira

dera

eta

aba

rreta

n bi

ribilk

atze

ax

xx

xPo

txer

ak b

iraka

rieta

n lo

tzea

xx

xx

Arra

ntza

-tre

snak

sas

ki, t

irade

ra e

ta a

barr

etan

biri

bilk

atze

ax

xx

xAm

ua p

otxe

rare

n m

utur

rean

lotz

eax

xx

xAm

ua s

aski

-ert

zeta

n, ti

rade

reta

n et

a ab

arre

tan

jart

zea

xx

xAr

rant

za-t

resn

ak d

ituzt

en s

aski

ak, t

irade

rak,

etab

. man

ipul

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xO

tarr

eak

erat

zea

Ota

rrea

kM

etal

ezko

arm

azoi

a m

anip

ulat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

Sare

-aho

ak (p

last

ikoa

) man

ipul

atze

ax

xx

xSa

reak

(pla

stik

oa e

ta a

rran

tza-

tresn

a) m

anip

ulat

zea

xx

xx

Plas

tikoz

ko s

area

moz

tea

xx

xAr

rant

za-t

resn

ako

sare

a m

ozte

ax

xx

Arm

azoi

a pl

astik

oz (r

afia,

har

ia, e

tab.

) for

ratz

eax

xx

Ahoa

jart

zea

xx

xSa

redu

n ar

rant

za-t

resn

aren

ald

amen

ean

haria

reki

n jo

stea

xx

xx

Kaza

-arr

antz

arak

o so

kak

man

ipul

atze

ax

xx

xx

xPo

txer

ak k

azar

i lot

zea

xx

xx

Potx

erak

ota

rrea

ri lo

tzea

xx

xx

Pisu

ak o

tarr

ean

jart

zea

xx

xx

xx

xx

Birib

ilkat

zea

eta

karg

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kaik

o- b

izka

rrek

o la

nak

Arra

ntza

-tre

snak

kar

gatz

eaAr

rant

za-t

resn

ak d

eska

rgat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Lonj

atik

edo

kai

tik g

arra

iatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xEs

kuz

karg

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xG

arab

iare

kin

karg

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Leho

rrer

atze

aO

ntzi

ratz

eax

xx

xx

xx

x

ARRI

SKU

JAK

IN B

ATZU

EI B

URU

ZKO

OH

ARRA

K24

. “In

itín

ere”

istr

ipua

k. L

angi

le g

uztia

k er

agin

pean

dau

de o

ntzi

ratu

aur

retik

eta

leho

rrer

atu

ondo

ren.

25

, 29,

30

eta

31ite

met

arak

o, h

urre

nez

hurr

en: k

ausa

nat

ural

ak, p

erts

ona

bere

ziki

sen

tikor

rak,

am

atas

una

eta

adin

gabe

ak. B

aldi

ntza

hor

iek

eure

n ex

iste

ntzi

aren

ara

bera

edo

aur

retik

o et

a ba

naka

ko o

sasu

n-ba

ldin

tzen

ara

bera

kon

tuan

har

tuko

dira

.27

. Arr

isku

psi

koso

zial

ak. E

zin

zaiz

kie

zere

gin

eta

azpi

zere

gine

i esl

eitu

eta

, hor

rega

tik, k

asu

bako

itza

ebal

uatu

ko d

a.M

a: M

arin

ela

Sa: S

areg

ilea


107

ARRA

IN T

XIKI

EN M

ANIP

ULA

ZIO

A ET

A G

ARRA

IOA:

Gar

raia

tzai

leak

/ Pa

keta

tzai

leak

/ Er

rai g

arbi

tzai

leak

/ La

gunt

zaile

ak /

Eros

leak

/ O

rga-

eram

aile

akKO

DEA

KFa

sea

Zere

gina

Azpi

zere

gina

Ol

Pl1

23

45

67

89

1011

1213

14.1

14.2

14.3

1516

1718

19.1

19.2

2021

2223

2425

26.1

26.2

26.3

26.4

2728

2930

3132

33.1

33.2

3435

Kaik

o la

nak

Des

karg

atze

aG

arra

iobi

de e

ta e

nbal

ajee

n pi

lake

tax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Karg

a so

toan

esl

inga

z lo

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rain

-kax

ak e

skuz

des

karg

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

in-k

axak

gar

abia

reki

n de

skar

gatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rain

-kax

ak k

arga

-bes

oare

kin

desk

arga

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xKa

rga

kaia

n ha

rtze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xSo

lteko

arr

aina

sal

abar

doar

ekin

des

karg

atze

ax

xx

xx

xx

xSo

lteko

arr

aina

pon

pa b

idez

des

karg

atze

ax

xx

xEd

ukio

ntzi

ak b

etet

zea

xx

xx

xKa

xak

/ edu

kion

tzia

k m

anip

ulat

zea

xx

xx

xx

xx

Plas

tikoz

ko b

ilkar

iare

kin

lotz

eax

xx

Eduk

iont

ziak

/ ka

xak

pale

t-ga

rrai

agai

luar

ekin

era

mat

eax

xx

xx

xx

xx

xx

Eduk

iont

ziak

/ ka

xak

orge

kin

eram

atea

xx

xx

xx

xx

xx

xEd

ukio

ntzi

ak /

kaxa

k es

korg

arek

in e

ram

atea

xx

xx

xx

xx

xx

xH

urre

ngo

karg

arer

n bi

la it

zultz

eax

xx

xx

xKa

ia g

arbi

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Lonj

ako

lana

kLa

gina

k au

rkez

tea

Gar

raio

bide

en p

ilake

tax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Piez

ak k

iloka

zen

batz

eax

xx

xx

xx

Lagi

n-ka

xak

erak

uske

ta-e

rem

ura

eram

atea

xx

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

ta o

soa

aurk

ezte

aKa

xa g

uztia

k lo

njar

a er

amat

eax

xx

xx

xx

xx

xx

Pisa

tzea

Pale

tak

pisa

keta

-ere

mur

a er

amat

eax

xx

xx

xx

xx

xKa

rga

bask

ulan

jart

zea

xx

xx

xKa

rga

pisa

tzea

xx

xx

xx

xx

xKa

rga

bask

ulat

ik a

tera

tzea

xx

xx

xAr

rain

-kax

ak m

anip

ulat

zea

xx

xx

xx

xx

xEt

iket

atze

ax

xEn

kant

eax

xx

Kaik

o la

nak

Mat

eria

la p

rest

atze

ax

Esku

zko

garr

aiob

idee

n pi

lake

tax

xx

xx

xx

xx

xx

xG

arra

iobi

de m

ekan

ikoe

n pi

lake

tax

xx

xx

xx

xx

xD

espl

azam

endu

aO

rgar

ekin

lonj

ara

leku

alda

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Pale

t-ga

rrai

agai

luar

ekin

lonj

ara

leku

alda

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Esko

rgar

ekin

lonj

ara

leku

alda

tzea

xx

xx

xx

xx

Lonj

an ib

iltze

ax

xx

xx

xx

xx

xKa

rga/

desk

arga

Ka

rgat

zea

Arra

in-k

axak

kok

atze

ax

xx

xx

Kaxa

k or

gan

lagu

ntza

rik g

abe

esku

z ka

rgat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kaxa

k or

gan

lagu

ntza

reki

n es

kuz

karg

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xKa

xak

pale

tean

lagu

ntza

rik g

abe

esku

z ka

rgat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kaxa

k pa

lete

an la

gunt

zare

kin

esku

z ka

rgat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Pale

tak

pale

t-ga

rrai

agai

luar

ekin

kar

gatz

eax

xx

xx

xx

xx

Pale

tak

esko

rgar

ekin

kar

gatz

eax

xx

xx

xx

Des

plaz

amen

dua

Org

a ka

rgat

uta

esku

z le

kual

datz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

Pale

t-ga

rrai

agai

lua

karg

atut

a le

kual

datz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xEs

korg

a ka

rgat

uta

leku

alda

tzea

xx

xx

xx

xx

xD

eska

rgat

zea

xKa

xak

orga

tik la

gunt

zarik

gab

e es

kuz

desk

arga

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xKa

xak

orga

tik la

gunt

zare

kin

esku

z de

skar

gatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Pale

tak

pale

t-ga

rrai

agai

luar

ekin

des

karg

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

Pale

tak

esko

rgar

ekin

des

karg

atze

ax

xx

xx

xx

xM

anip

ulat

zea

Asko

tarik

oak

Kaxa

k ba

skul

an ja

rtze

a. P

isat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

in-k

axak

bas

kula

tik k

entz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

inak

esp

ezie

eta

tam

aine

n ar

aber

a sa

ilkat

zea

xx

xx

xx

xx

Arra

inar

i aza

la m

ekan

ikok

i ken

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

inar

i aza

la e

skuz

ken

tzea

xx

xx

xx

xx

Arra

inar

i gan

ibet

arek

in e

rrai

ak k

entz

eax

xx

xx

xx

xAr

rain

a ur

gaz

iare

kin

eta

izot

zare

kin

garb

itzea

xx

xx

xKa

xak

bask

ulan

jart

zea.

Pis

atze

ax

xx

xx

xx

xx

Arra

in-k

axak

bas

kula

tik k

entz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

Enba

latz

eaAs

kota

rikoa

kKa

xa h

utsa

k ga

rbitu

eta

pre

stat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Izot

za p

alar

ekin

kax

etar

a bo

tatz

eax

xx

xx

xx

xx

xAr

rain

a ka

xan

jart

zea

xx

xx

xx

xx

xPl

astik

ozko

xaf

la ja

rtze

ax

xx

Izot

za p

alaz

xaf

lare

n ga

inet

ik b

otat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

Tapa

jart

zea

xx

xx

xEn

bala

jeak

lotz

ea, z

inta

z bi

ltzea

edo

zig

ilatz

eax

xx

xx

xKa

xa e

ta e

tiket

a id

entifi

katz

eax

xx

xx

x

Bana

keta

Des

plaz

amen

dua

Kaxa

k pa

lete

tan

jart

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xKa

rga-

kaie

tara

org

an g

arra

iatz

eax

xx

xx

xx

xx

Salg

aia

kam

ioia

n m

ekan

ikok

i kar

gatz

eax

xx

xx

xx

S alg

aia

kam

ioia

n es

kuz

karg

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ord

ena

eta

garb

iket

aAs

kota

rikoa

kBi

ltegi

a ga

rbitu

eta

bal

dear

ekin

ure

ztat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

in-h

onda

kina

k ka

rgat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Org

arek

in e

duki

ontz

ira le

kual

datz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Pale

t-ga

rrai

agai

luar

ekin

edu

kion

tzira

leku

alda

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xEs

korg

arek

in e

duki

ontz

ira le

kual

datz

eax

xx

xx

xx

Arra

in-h

onda

kina

k ed

ukio

ntzi

an d

eska

rgat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Gar

raio

bide

ak b

ilteg

iratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

x

ORG

A-ER

AMAI

LEAK

KARG

AK O

RGAN

ERA

MAT

EA P

ORT

U-E

REM

UAN

, LO

NJE

TAN

, BIL

TEG

IETA

N E

TA K

AMIO

IAK

KARG

ATZE

KO K

AIET

ANAu

rret

ikoa

Ekip

amen

dua

pres

tatz

eaKa

rga

berr

ikus

tea

(gas

a, g

asol

ioa,

bat

eria

)x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Esko

rgar

en e

goer

aren

azt

erke

ta o

roko

rra

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Birk

arga

kG

as-b

irkar

gaG

asa

birk

arga

tzek

o le

kura

hur

biltz

eax

xx

xx

xx

xKa

rga-

ahoa

irek

itzea

xx

xx

xx

xKa

rga-

hodi

a ja

rtze

ax

xx

xx

xx

xx

xKa

rgat

zeko

gai

luar

i era

gite

ax

xx

xx

xx

Karg

a-ho

dia

kent

zea

xx

xx

xx

xx

xx

.../..

.


108

Gas

olio

-birk

arga

Erre

gai-b

ilteg

ira h

urbi

ltzea

xx

xx

xx

xx

Erre

gai-t

anga

irek

itzea

xx

xx

xx

xKa

rga-

hodi

a ja

rtze

ax

xx

xx

xx

xx

xKa

rgat

zeko

gai

luar

i era

gite

ax

xx

xx

xx

Karg

a-ho

dia

kent

zea

xx

xx

xx

xx

xx

Birk

arga

ele

ktrik

oaBa

teria

k ka

rgat

zeko

leku

ra h

urbi

ltzea

xx

xx

xx

xx

Karg

atze

ko g

ailu

a ko

nekt

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xKa

rgat

zeko

gai

lua

kent

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Des

plaz

amen

dua

Lan-

erem

ura

joat

eax

xx

xx

xx

xx

xKa

rga/

desk

arga

Karg

aKa

rga

aurk

itzea

xx

xx

xx

xx

xPa

leta

k ja

sotz

eax

xx

xx

xx

xx

Met

alez

ko k

aiol

ak ja

sotz

eax

xx

xx

xx

xx

Des

plaz

amen

dua

Karg

a m

anip

ulat

zeko

ere

mur

a er

amat

eax

xx

xx

xx

xx

Des

karg

aSa

lgai

a bi

ltegi

an d

eska

rgat

zea

xx

xx

xx

xx

xH

aute

spen

aKa

xak

espe

zie

eta

helm

ugen

ara

bera

esk

uz s

ailk

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xSa

ilkat

utak

o ka

xak

birk

okat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Pale

tak

film

arek

in e

skuz

bilt

zea

xx

xx

xx

Karg

aPa

leta

k ja

sotz

eax

xx

xx

xx

xx

Met

alez

ko k

aiol

ak ja

sotz

eax

xx

xx

xx

xx

Des

plaz

amen

dua

Karg

a ka

ira e

ram

atea

xx

xx

xx

xx

xD

eska

rga

Salg

aia

desk

arga

tu e

ta k

amio

ian

karg

atze

ax

xx

xx

xx

xx

Lana

ldia

ren

amai

era

Apar

kale

kuko

bilt

egira

era

mat

eax

xx

xx

xx

xx

Mat

xura

k ko

npon

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ekip

amen

duak

man

tent

zea

xx

xx

xx

xx

xx

ARRI

SKU

JAK

IN B

ATZU

EI B

URU

ZKO

OH

ARRA

24. “

In it

íner

e” is

trip

uak.

Trip

ulaz

io g

uztia

(TG

) era

ginp

ean

dago

ont

zira

tu a

urre

tik e

ta le

horr

erat

u on

dore

n.

25, 2

9, 3

0 et

a 31

item

etar

ako,

hur

rene

z hu

rren

: kau

sa n

atur

alak

, per

tson

a be

rezi

ki s

entik

orra

k, a

mat

asun

a et

a ad

inga

beak

. Bal

dint

za h

orie

k eu

ren

exis

tent

ziar

en a

rabe

ra e

do a

urre

tiko

eta

bana

kako

osa

sun-

bald

intz

en a

rabe

ra k

ontu

an h

artu

ko d

ira.

27. A

rris

ku p

siko

sozi

alak

. Ezi

n za

izki

e ze

regi

n et

a az

pize

regi

nei e

slei

tu e

ta, h

orre

gatik

, kas

u ba

koitz

a eb

alua

tuko

da.

14.3

. Hez

etas

un-b

aldi

ntza

des

egok

ien

erag

inpe

an e

gote

a az

pize

regi

n et

a la

npos

tu g

uztie

tan

hart

uko

da k

ontu

an.

35. A

rgiz

tape

n-ba

ldin

tzen

ond

orio

zko

arris

kuak

jaki

neko

bal

dint

za b

atzu

en a

rabe

ra id

entifi

katu

beh

arko

lira

teke

.O

l: O

ntzi

ko la

ngile

akPl

: Por

tuko

lang

ileak

Mat

rize

hone

tan

desk

ribat

utak

o la

nbid

eek

izen

esp

ezifi

koak

ditu

zte

auto

nom

ia-e

rkid

egoa

ren

arab

era:

NES

KATI

LA -

CAR

REXÓ

N -

ESC

ABIC

HEI

RO -

ETA

B.


109

ARRA

IN H

AND

IEN

MAN

IPU

LAZI

OA

ETA

GAR

RAIO

A:G

arra

iatz

aile

ak /

Pake

tatz

aile

ak /

Erra

i gar

bitz

aile

ak /

Lagu

ntza

ileak

/ Er

osle

ak /

Org

a-er

amai

leak

KOD

EAK

Fase

aZe

regi

naAz

pize

regi

naO

lPl

12

34

56

78

910

1112

1314

.114

.214

.315

1617

1819

.119

.220

2122

2324

2526

.126

.226

.326

.427

2829

3031

3233

.133

.234

35Ka

iko

lana

kD

eska

rgat

zea

Gar

raio

bide

eta

enb

alaj

een

pila

keta

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xSa

skia

k, ti

nak

edo

eduk

iont

ziak

bet

etze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Karg

a so

toan

esl

inga

z lo

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Sask

iak,

tinak

, edu

kion

tzia

k ed

o pi

ezak

gar

abia

reki

n de

skar

gatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Sask

iak, ti

nak,

eduk

iont

ziak e

do p

iezak

karg

a-be

soar

ekin

des

karg

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xKa

rga

kaia

n ha

rtze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

kete

i pla

stik

ozko

edo

oih

alez

ko z

akua

k ke

ntze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

Karg

a ba

skul

a m

ugik

orre

an p

isat

zea

(ez

da o

hiko

a)x

xx

xx

xx

xx

Tina

k ed

o ed

ukio

ntzi

ak ta

mai

nen

arab

era

bete

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

Kalit

ate-

etik

eta

jart

zea

xx

xx

xx

xx

Tina

k ed

o ed

ukio

ntzi

ak p

alet

-gar

raia

gailu

arek

in e

ram

atea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xTi

nak

edo

eduk

iont

ziak

org

ekin

era

mat

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xTi

nak

edo

eduk

iont

ziak

esk

orge

kin

eram

atea

xx

xx

xx

xx

xx

xH

urre

ngo

karg

aren

bila

itzu

ltzea

xx

xx

xx

xx

xx

Kaia

gar

bitz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xLo

njak

o la

nak

Pila

tzea

kG

arra

iobi

deak

pila

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xPi

satz

eaPa

leta

k pi

satz

eko

erem

ura

eram

atea

xx

xx

xx

xx

xx

Karg

a ba

skul

an ja

rtze

ax

xx

xx

xx

xx

xKa

rga

pisa

tzea

xx

xx

xx

xx

xKa

rga

bask

ulat

ik a

tera

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

in-t

inak

edo

-ed

ukio

ntzi

ak m

anip

ulat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Etik

etat

zea

xx

xx

xx

xPr

oduk

tua

erak

uste

ax

xx

xx

xx

Enka

ntea

xx

xPo

rtuk

o la

nak

Mat

eria

la p

rest

atze

aEs

kuzk

o ga

rrai

obid

eak

pila

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Agar

raio

bide

mek

anik

oak

pila

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

Des

plaz

amen

dua

Org

arek

in lo

njar

a le

kual

datz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xPa

let-

garr

aiag

ailu

arek

in lo

njar

a le

kual

datz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xEs

korg

arek

in lo

njar

a le

kual

datz

eax

xx

xx

xx

xLo

njan

ibilt

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xKa

rgat

zea

Arra

in-p

ieza

k au

rkitz

eax

xx

xx

Piez

ak o

rgan

esk

uz k

arga

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Pale

tak

pale

t-ga

rrai

agai

luar

ekin

kar

gatz

eax

xx

xx

xx

xx

Pale

tak

esko

rgar

ekin

kar

gatz

eax

xx

xx

xx

xD

espl

azam

endu

aO

rga

karg

atut

a es

kuz

leku

alda

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Pale

t-ga

rrai

agai

lua

karg

atut

a le

kual

datz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Esko

rga

karg

atut

a le

kual

datz

eax

xx

xx

xx

xx

Des

karg

atze

aO

rgat

ik p

ieza

k es

kuz

desk

arga

tzea

x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Pale

tak

pale

t-ga

rrai

agai

luar

ekin

des

karg

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

Pale

tak

esko

rgar

ekin

des

karg

atze

ax

xx

xx

xx

xM

anip

ulat

zea

Asko

tarik

oak

Piez

ak b

asku

lan

jart

zea.

Pis

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xAr

rain

-pie

zak

bask

ulat

ik k

entz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

inak

tam

aina

ren

arab

era

sailk

atze

ax

xx

xx

xx

xAr

rain

ei e

rrai

ak g

anib

etar

ekin

ken

tzea

xx

xx

xx

xx

Arra

ina

ur g

azia

reki

n et

a iz

otza

reki

n ga

rbitz

eax

xx

xx

Piez

ak b

asku

lan

jart

zea.

Pis

atze

ax

xx

xx

xx

xx

Arra

in-p

ieza

k ba

skul

atik

ken

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xPl

astik

ozko

edo

ehu

nezk

o za

kua

jart

zea

xx

xx

xx

xEn

bala

tzea

Asko

tarik

oak

Eduk

iont

ziak

gar

bitu

eta

pre

stat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Eduk

iont

ziet

an iz

otza

pal

az b

otat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ina

eduk

iont

ziet

an ja

rtze

ax

xx

xx

xx

xx

Piez

ak id

entifi

katz

ea e

ta e

tiket

atze

ax

xx

xx

xBa

nake

taD

espl

azam

endu

aEs

korg

arek

in k

arga

-kai

etar

a ga

rrai

atze

ax

xx

xx

xx

xx

Salg

aia

kam

ioia

n m

ekan

ikok

i kar

gatz

eax

xx

xx

xx

Salg

aia

kam

ioia

n es

kuz

karg

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ord

ena

eta

garb

iket

aAs

kota

rikoa

kBi

ltegi

a ga

rbitu

eta

bal

dear

ekin

ure

ztat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

in-h

onda

kina

k ka

rgat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Org

arek

in e

duki

ontz

ira le

kual

datz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xPa

let-

garr

aiag

ailu

arek

in e

duki

ontz

ira le

kual

datz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

Esko

rgar

ekin

edu

kion

tzira

leku

alda

tzea

xx

xx

xx

xx

Arra

in-h

onda

kina

k ed

ukio

ntzi

an d

eska

rgat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Gar

raio

bide

ak b

ilteg

iratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

x

ARRI

SKU

JAK

IN B

ATZU

EI B

URU

ZKO

OH

ARRA

K24

. “In

itín

ere”

istr

ipua

k. T

ripul

azio

guz

tia (T

G) e

ragi

npea

n da

go o

ntzi

ratu

aur

retik

eta

leho

rrer

atu

ondo

ren.

25

, 29,

30

eta

31ite

met

arak

o, h

urre

nez

hurr

en: k

ausa

nat

ural

ak, p

erts

ona

bere

ziki

sen

tikor

rak,

am

atas

una

eta

adin

gabe

ak. B

aldi

ntza

hor

iek

eure

n ex

iste

ntzi

aren

ara

bera

edo

aur

retik

o et

a ba

naka

ko o

sasu

n-ba

ldin

tzen

ara

bera

kon

tuan

har

tuko

dira

.27

. Arr

isku

psi

koso

zial

ak. E

zin

zaiz

kie

zere

gin

eta

azpi

zere

gine

i esl

eitu

eta

, hor

rega

tik, k

asu

bako

itza

ebal

uatu

ko d

a.14

.3. H

ezet

asun

-bal

dint

za d

eseg

okie

n er

agin

pean

ego

tea

azpi

zere

gin

eta

lanp

ostu

guz

tieta

n ha

rtuk

o da

kon

tuan

.35

. Arg

izta

pen-

bald

intz

en o

ndor

iozk

o ar

risku

ak ja

kine

ko b

aldi

ntza

bat

zuen

ara

bera

iden

tifika

tu b

ehar

ko li

rate

ke.

Ol:

Ont

ziko

lang

ileak

Pl: P

ortu

ko la

ngile

akM

atriz

e ho

neta

n de

skrib

atut

ako

lanb

idee

k iz

en e

spez

ifiko

ak d

ituzt

e au

tono

mia

-erk

ideg

oare

n ar

aber

a: N

ESKA

TILA

- C

ARRE

XÓN

- E

SCAB

ICH

EIRO

- E

TAB.

Alturako eta

altura handiko arran tza-motak


113

ALTU

RAKO

AZA

LEKO

TRE

TZA

(long

line

)KO

DEA

KFa

sea

Zere

gina

Azpi

zere

gina

TTPa

Mo

Eng

CoCt

rM

a1

23

45

67

89

1011

1213

14.1

14.2

14.3

1516

1718

19.1

19.2

2021

2223

2425

26.1

26.2

26.3

26.4

2728

2930

3132

33.1

33.2

3435

Hor

nitz

ea e

ta o

ntzi

ratz

eaAp

arai

luak

, err

egai

a, b

eita

Ont

zira

tzea

xx

xx

xx

xBa

ta b

este

aren

kon

tra d

aude

n on

tzie

n ar

tean

ibilt

zea

xx

xx

xx

xAz

terk

eta

orok

orra

eta

man

tent

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xKo

rdel

am

aren

pol

ipas

toa

haril

katz

eax

xx

xx

xx

xx

xBe

ita, h

orni

dura

k et

a el

ikag

aiak

esk

uz k

arga

tzea

x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xBe

ita, h

orni

dura

k et

a el

ikag

aiak

mek

anik

oki k

arga

tzea

x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAm

uak

potx

erei

eza

rtze

ax

xx

xx

xx

xKo

rdel

am

a pr

esta

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Potx

erak

kor

del a

mar

i lot

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xO

ntzi

an e

stib

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ekip

amen

duak

piz

tea

xx

xx

xx

xEr

rega

ia h

artz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mak

inar

en a

zter

keta

oro

korr

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xM

akin

a, p

onpa

k et

a ab

ar p

izte

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xPa

sabi

dea

kent

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ntza

-tok

ira n

abig

atze

aDe

satra

katz

ea e

ta n

abig

atze

aD

esat

raka

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xIrr

atib

aliz

ak (a

rgia

, bat

eria

k) p

rest

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

resn

ak e

ta e

kipa

men

duak

pre

stat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Itsas

ontz

ia g

ober

natz

eax

xx

xx

xx

xx

xO

ntzi

an n

orae

zean

ibilt

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Prot

xera

k, a

rgia

k et

a bu

iak

pres

tatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Beita

pre

stat

u et

a za

titze

a x

xx

xx

xx

xx

xAm

uak

beita

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xM

akin

arek

iko

arre

tax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

taAs

katz

eaIts

ason

tzia

gob

erna

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

Anez

ka p

rogr

amat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

Polip

asto

aren

bob

ina

man

ipul

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xBa

liza

aska

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xBu

ia a

skat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kord

el a

ma

aska

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAm

uak

beita

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xPo

txer

ak lo

tu e

ta a

skat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

gia

lotu

eta

ask

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xBu

ia lo

tu e

ta a

skat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xBi

ratz

eaBa

liza

jaso

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Buia

jaso

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Tret

za p

olip

asto

arek

in b

iratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Harra

pake

tarik

gabe

ko po

txera

k kak

otik

aska

tu et

a est

ibatze

a x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Buia

k as

katu

eta

est

ibat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Argi

ak a

skat

u et

a es

tibat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

dun

potx

erar

i tira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

inar

i kak

oa ja

rtze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

inar

i lak

ioa

jart

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

itsa

sont

zira

jaso

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Baliz

a, b

uiak

, arg

iak

eta

potx

erak

est

ibat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xPo

txer

ak e

ta a

mua

k be

rriz

jart

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ama

kord

ako

ebak

iak

konp

ontz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

Proz

esat

zea

Izoz

tea

pres

tatz

eaH

arra

pake

tak

hiltz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Buru

a, b

uzta

na, h

egal

ak e

ta a

bar m

ozte

a x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rain

-par

kean

arr

aina

ri tr

ipak

ken

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Zaku

-oih

alez

ko z

orro

a ja

rtze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xIz

ozte

ko tu

nela

k ka

rgat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rain

-par

kea

garb

itzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Izoz

tea

estib

atze

aIz

ozte

ko tu

nela

k de

skar

gatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Izoz

teko

sot

ora

esku

z er

amat

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Izoz

teko

sot

ora

mek

anik

oki e

ram

atea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xIz

ozte

ko s

otoa

n ha

rrap

aket

ak e

stib

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Fres

koa

pres

tatz

eaH

arra

pake

tak

hiltz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Fres

koa

estib

atze

aH

arra

pake

tak

soto

ra e

skuz

era

mat

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tak

soto

ra m

ekan

ikok

i era

mat

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tak

fresk

oen

soto

an e

stib

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tak

izot

zez

esta

ltzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

x

Bota

ldi b

akoi

tzar

ekin

har

rapa

keta

k eg

iteko

man

iobr

en e

rrep

ikap

ena

Port

ura

nabi

gatz

eaN

abig

atze

aO

ntzi

an n

orae

zean

ibilt

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xIts

ason

tzia

gob

erna

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

Itsas

ontz

iare

n ga

rbik

eta

orok

orra

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

resn

ak e

ta la

n-ek

ipam

endu

ak a

zter

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mak

inar

ekik

o ar

reta

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Atra

katz

eax

xx

xx

xx

xx

Port

uko

lana

kD

eska

rgat

zea

Pasa

bide

a ja

rtze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xSo

toko

esk

otill

ak ir

ekitz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tak

esku

z m

anip

ulat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

k es

linga

z lo

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

k m

ekan

ikok

i des

karg

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Itsas

ontz

ia g

arbi

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Apar

ailu

ak e

ta h

orni

dura

k de

skar

gatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xLe

horr

erat

zea

Pale

tak

lonj

ara

edo

bilte

gira

leku

alda

tzea

x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Hau

take

ta, p

rest

aket

a et

a sa

lmen

tax

xx

xx

xx

xLe

horr

erat

zea

xx

xx

xx

xx

Suka

ldea

eta

ost

atua

Suka

ldek

o et

a os

tatu

ko la

nak

Elik

agai

ak e

skat

zea

xx

xx

xEl

ikag

aiak

ont

zira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Elik

agai

ak ja

ki-t

okie

tan

estib

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Suka

ldea

gar

bitz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Jana

riak

eta

tako

a eg

itea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Gel

ako

otor

du-z

erbi

tzua

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kabi

nak

garb

itzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

ARRI

SKU

JAK

IN B

ATZU

EI B

URU

ZKO

OH

ARRA

K19

.1 IT

EM-a

. Egu

zki-e

rrad

iazi

oen

erag

inpe

an e

gote

a. A

rris

kua

espo

sizi

oa iz

aten

den

ord

uteg

ien

eta

lant

okie

n (b

izka

rra

eta

kaia

) ara

bera

koa

da.

24 IT

EM-a

. “In

itín

ere”

istr

ipua

k. T

ripul

azio

guz

tia (T

G) e

ragi

npea

n da

go o

ntzi

ratu

aur

retik

eta

leho

rrer

atu

ondo

ren.

25, 2

9, 3

0 et

a 31

ITEM

-ak,

hur

rene

z hu

rren

: kau

sa n

atur

alak

, ber

ezik

i sen

tikor

rak,

am

atas

una

eta

adin

gabe

ak. B

aldi

ntza

hor

iek

eure

n ex

iste

ntzi

aren

ara

bera

edo

aur

retik

o et

a ba

naka

ko o

sasu

n-ba

ldin

tzen

ara

bera

kon

tuan

har

tuko

dira

. 27

ITEM

-a. A

rris

ku p

siko

sozi

alak

. Ezi

n za

izki

e ze

regi

n et

a az

pize

regi

nei e

slei

tu e

ta, h

orre

gatik

, kas

u ba

koitz

a eb

alua

tuko

da.

28 IT

EM-a

. Arr

isku

hor

i BET

I ON

ARTE

ZIN

A de

la u

lert

uko

da la

n-bi

zkar

rean

Lan

eko

Salb

amen

du T

xale

koa

erab

iltze

n ez

den

ean.

33

.1, 3

3.2

ITEM

-ak.

- Ar

risku

hor

iek,

oro

har

, its

ason

tzik

o er

emu

guzt

ieta

n eg

ongo

dira

mot

orre

n ba

t fun

tzio

natz

en a

ri de

nean

.Its

ason

tzik

o ek

ipam

endu

guz

tiek

1215

/97

EDko

ara

udia

bet

e be

har d

ute,

eta

dag

okie

n ar

risku

a ka

lkul

atuk

o da

. Ara

udi h

ori b

etet

zen

ez b

ada,

ARR

ISKU

ON

ARTE

ZIN

gis

a eb

alua

tuko

da.

1,2,

3,4,

5,7,

8 et

a 11

ITEM

etar

ako

ebal

uatu

tako

arr

isku

-mai

la e

gura

ldi-b

aldi

ntza

one

tara

ko, i

tsas

oare

n eg

oera

one

rako

edo

itsa

sont

zia

atra

katu

ta e

do k

aian

bab

estu

ta d

agoe

nera

ko d

a. A

rris

kuak

mai

la b

at ig

oko

dira

itsa

so tx

arra

reki

n ed

o eg

ural

di tx

arra

reki

n


114

ALTU

RAKO

HO

ND

OKO

TRE

TZA

KOD

EAK

Fase

aZe

regi

naAz

pize

regi

naTT

PaM

oEn

gCo

Ctr

Ma

12

34

56

78

910

1112

1314

.114

.214

.315

1617

1819

.119

.220

2122

2324

2526

.126

.226

.326

.427

2829

3031

3233

.133

.234

35H

orni

tzea

eta

ont

zira

tzea

Apar

ailu

ak, e

rreg

aia,

bei

taO

ntzi

ratz

eax

xx

xx

xx

Bata

bes

tear

en k

ontra

dau

den

ontz

ien

arte

an ib

iltze

ax

xx

xx

xx

Azte

rket

a or

okor

ra e

ta m

ante

ntze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xTi

rade

rak,

bei

ta, a

ingu

rak,

hor

nidu

rak

eta

elik

agai

ak

esku

z ka

rgat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Tira

dera

k, b

eita

, ain

gura

k, h

orni

dura

k et

a el

ikag

aiak

m

ekan

ikok

i kar

gatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

x

Amua

k po

txer

ei e

zart

zea

xx

xx

xx

xx

Kord

el a

ma

pres

tatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xPo

txer

ak k

orde

l am

ari l

otze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

zian

est

ibat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xEk

ipam

endu

ak p

izte

ax

xx

xx

xx

Erre

gaia

har

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mak

inar

en a

zter

keta

oro

korr

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mak

ina,

pon

pak

eta

abar

piz

tea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Pasa

bide

a ke

ntze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

okira

nab

igat

zea

Desa

traka

tzea

eta

nab

igat

zea

Des

atra

katz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Irrat

ibal

izak

(arg

ia, b

ater

iak)

pre

stat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ntza

-tre

snak

eta

eki

pam

endu

ak p

rest

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xIts

ason

tzia

gob

erna

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

zian

nor

aeze

an ib

iltze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xTi

rade

rak,

bei

ta e

ta a

ingu

rak

pres

tatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Beita

pre

stat

u et

a za

titze

a x

xx

xx

xx

xx

xAm

uak

beita

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xM

akin

arek

iko

arre

tax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

Aska

tzea

Itsas

ontz

ia g

ober

natz

eax

xx

xx

xx

xx

xIrr

atib

aliz

a as

katz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xBu

ia g

idar

ia, u

hala

eta

ain

gura

ask

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kord

el a

ma

eta

potx

erak

ask

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Aing

urak

edo

har

riak

aska

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

x2.

bui

a, u

hala

eta

ain

gura

ask

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Bira

tzea

Baliz

a ja

sotz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xBu

ia g

idar

ia, u

hala

eta

ain

gura

jaso

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xTr

etza

pla

ter-

/tak

o-po

lipas

toar

ekin

bira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

k as

katz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ure

tara

ero

ritak

o ar

rain

ari k

akoa

sar

tzea

x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAp

arai

luak

jaso

tzea

n ko

rapi

loak

ask

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xTr

etza

tira

dere

tan

estib

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

Aing

urak

edo

har

riak

bira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xH

arria

k es

kuz

popa

ra e

ram

atea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

riak

orga

z po

para

era

mat

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

riak

zint

a hi

drau

likoz

pop

ara

eram

atea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

riak

gida

n zi

ntzi

likat

uta

popa

ra e

ram

atea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Aing

urak

edo

har

riak

estib

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Potx

erak

eta

am

uak

berr

iz ja

rtze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Proz

esat

zea

Har

rapa

keta

k pr

esta

tzea

Har

rapa

keta

k ar

rain

-par

kera

era

mat

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rain

-par

kean

arr

aina

ri tr

ipak

ken

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

in-p

arke

an h

arra

pake

tak

garb

itzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ina

kaxe

tan

jart

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xKa

xak

plas

tikoz

ko x

afla

z es

taltz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

in-p

arke

a ga

rbitz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

k es

tibat

zea

Kaxa

k es

kuz

soto

ra e

ram

atea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kaxa

k m

ekan

ikok

i sot

ora

eram

atea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kaxe

tara

izot

za b

otat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

k es

tibat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Bota

ldi b

akoi

tzar

ekin

har

rapa

keta

k eg

iteko

man

iobr

en e

rrep

ikap

ena

Port

ura

nabi

gatz

eaN

abig

atze

aIts

ason

tzia

n no

raez

ean

ibilt

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xIts

ason

tzia

gob

erna

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

Itsas

ontz

iare

n ga

rbik

eta

orok

orra

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

resn

ak e

ta la

n-ek

ipam

endu

ak a

zter

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mak

inar

ekik

o ar

reta

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAt

raka

tzea

xx

xx

xx

xx

xPo

rtuk

o la

nak

Des

karg

atze

aPa

sabi

dea

jart

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Soto

ko e

skot

illak

irek

itzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

k es

kuz

man

ipul

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rain

-kax

ak g

arab

iaz

man

ipul

atze

a x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Itsas

ontz

ia g

arbi

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Apar

ailu

ak d

eska

rgat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kaxa

hut

sak

ontz

iratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xLe

horr

erat

zea

Pale

tak

enka

nte-

lonj

ara

leku

alda

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xH

auta

keta

, pre

stak

eta

eta

salm

enta

xx

xx

xx

xx

Leho

rrer

atze

ax

xx

xx

xx

xSu

kald

ea e

ta o

stat

uaSu

kald

eko

eta

osta

tuko

lana

k Elik

agai

ak e

skat

zea

xx

xx

xEl

ikag

aiak

ont

zira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Elik

agai

ak ja

ki-t

okie

tan

estib

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Suka

ldea

gar

bitz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Jana

riak

eta

tako

a eg

itea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Gel

ako

otor

du-z

erbi

tzua

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kabi

nak

garb

itzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

ARRI

SKU

JAK

IN B

ATZU

EI B

URU

ZKO

OH

ARRA

K14

.1, 1

4.2,

14.

3 IT

EM-a

k.-

Arris

ku h

orie

k, o

ro h

ar, b

izka

rrea

n eg

inda

ko la

neta

n eg

on d

aite

zke.

Itsa

sont

ziko

bar

ne-e

spaz

ioet

an z

irkun

stan

tzia

hor

i iza

ten

dene

an s

oilik

adi

eraz

iko

da m

atriz

ean

mod

u es

pezi

fikoa

n.19

.1 IT

EM-a

. Egu

zki-e

rrad

iazi

oen

erag

inpe

an e

gote

a. A

rris

kua

espo

sizi

oa iz

aten

den

ord

uteg

ien

eta

lant

okie

n (b

izka

rra

eta

kaia

) ara

bera

koa

da.

24 IT

EM-a

. “In

itín

ere”

istr

ipua

k. T

ripul

azio

guz

tia (T

G) e

ragi

npea

n da

go o

ntzi

ratu

aur

retik

eta

leho

rrer

atu

ondo

ren.

25

, 29,

30

eta

31 IT

EM-a

k, h

urre

nez

hurr

en: k

ausa

nat

ural

ak, b

erez

iki s

entik

orra

k, a

mat

asun

a et

a ad

inga

beak

. Bal

dint

za h

orie

k eu

ren

exis

tent

ziar

en a

rabe

ra e

do a

urre

tiko

eta

bana

kako

osa

sun-

bald

intz

en a

rabe

ra k

ontu

an h

artu

ko d

ira.

27 IT

EM-a

. Arr

isku

psi

koso

zial

ak. E

zin

zaiz

kie

zere

gin

eta

azpi

zere

gine

i esl

eitu

eta

, hor

rega

tik, k

asu

bako

itza

ebal

uatu

ko d

a.28

ITEM

-a. A

rris

ku h

ori B

ETI O

NAR

TEZI

NA

dela

ule

rtuk

o da

lan-

bizk

arre

an L

anek

o Sa

lbam

endu

Txa

leko

a er

abilt

zen

ez d

enea

n.

33.1

, 33.

2 IT

EM-a

k.-

Arris

ku h

orie

k, o

ro h

ar, i

tsas

ontz

iko

erem

u gu

ztie

tan

egon

go d

ira m

otor

ren

bat f

untz

iona

tzen

ari

dene

an.

Itsas

ontz

iko

ekip

amen

du g

uztie

k 12

15/9

7 ED

ko a

raud

ia b

ete

beha

r dut

e, e

ta d

agok

ien

arris

kua

kalk

ulat

uko

da. A

raud

i hor

i bet

etze

n ez

bad

a, A

RRIS

KU O

NAR

TEZI

N g

isa

ebal

uatu

ko d

a.1,

2,3,

4,5,

7,8

eta

11 IT

EMet

arak

o eb

alua

tuta

ko a

rris

ku-m

aila

egu

rald

i-bal

dint

za o

neta

rako

, its

asoa

ren

egoe

ra o

nera

ko e

do it

saso

ntzi

a at

raka

tuta

edo

kai

an b

abes

tuta

dag

oene

rako

da.

Arr

isku

ak m

aila

bat

igok

o di

ra it

saso

txar

rare

kin

edo

egur

aldi

txar

rare

kin


115

ALTU

RAKO

ING

URA

SARE

A (A

tuno

ntzi

ak)

KOD

EAK

Fase

aZe

regi

naAz

pize

regi

naTT

PaM

oEn

gCo

Ctr

PgM

a1

23

45

67

89

1011

1213

14.1

14.2

14.3

1516

1718

19.1

19.2

2021

2223

2425

26.1

26.2

26.3

26.4

2728

2930

3132

33.1

33.2

3435

Hor

nitz

ea e

ta o

ntzi

ratz

eaAp

arai

luak

, err

egai

a, b

eita Ont

zira

tzea

xx

xx

xx

xBa

ta b

este

aren

kon

tra d

aude

n on

tzie

n ar

tean

ibilt

zea

xx

xx

xx

xAz

terk

eta

orok

orra

eta

man

tent

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Hor

nidu

rak

eta

elik

agai

ak m

ekan

ikok

i kar

gatz

ea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ekip

amen

du e

rrad

ioel

ektr

ikoa

k pi

ztea

xx

xx

Erre

gaia

har

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

Mak

inar

en a

zter

keta

oro

korr

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mak

ina,

pon

pak

eta

abar

piz

tea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Pang

aren

por

tuko

man

iobr

akx

xx

xx

xx

xx

Pang

a on

tzira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Pasa

bide

a ke

ntze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ntza

-tok

ira n

abig

atze

aD

esat

raka

tzea

eta

nab

igat

zea

Des

atra

katz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ntza

-tre

snak

eta

eki

pam

endu

ak p

rest

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xIts

ason

tzia

gob

erna

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

zian

nor

aeze

an ib

iltze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mak

inar

ekik

o ar

reta

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAB

Gak

Erai

kunt

zax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

ABG

ak u

rpet

zea

eta

ontz

iratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAB

Gak

ont

zira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

Aska

tzea

Itsas

ontz

ia g

ober

natz

eax

xx

xx

xx

xx

xAr

rain

a bi

latu

eta

aur

kitz

ea (*

)x

xx

xx

xx

xx

xx

xPa

nga

aska

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

resn

a, z

erra

eta

Pr/

Pp u

hala

k as

katz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ntza

ko e

kipa

men

duen

kon

trola

xx

xx

xx

xx

xM

anio

bra

bizk

arre

ko k

onts

olan

xx

xx

xx

xG

ober

nua

eta

man

iobr

a pa

ngan

xx

xx

xx

xx

xx

xO

ntzi

last

erra

ask

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Man

iobr

a on

tzi l

aste

rrea

nx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xIts

ason

tzia

pan

gara

hur

biltz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xBi

ratz

eaBr

anka

ko u

hala

pan

gatik

ent

rega

tzek

o m

anio

bra

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xZe

rra

pang

atik

ent

rega

tzek

o m

anio

bra

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xU

hala

ren

mut

urra

ent

rega

tzek

o m

anio

bra

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Pang

ako

lagu

ntza

ileak

atu

nont

zian

ont

zira

tzea

x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Pang

aren

trak

zioa

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Bran

kako

kal

oia

bira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Zerr

a bi

ratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

Popa

ko k

aloi

a bi

ratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ntza

-tre

sna

bira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Flot

azio

ko a

rling

a bi

ratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Last

ako

arlin

ga b

iratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xZe

rrar

en e

razt

unak

bira

tzea

eta

ask

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xZa

kua

erat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xZe

rra

eta

uhal

ak e

stib

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Pang

a on

tzira

tzea

/ be

rres

kura

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ina

ontz

iratz

eaSa

laba

rdat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xPr

ozes

atze

aAr

rain

a m

anip

ulat

zea

Arra

ina

upel

etar

a le

kual

datz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xPo

rtur

a na

biga

tzea

Nab

igat

zea

Ont

zian

nor

aeze

an ib

iltze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xIts

ason

tzia

gob

erna

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

Itsas

ontz

iare

n ga

rbik

eta

orok

orra

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

resn

ak e

ta la

n-ek

ipam

endu

ak a

zter

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xM

akin

arek

iko

arre

tax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Atra

katz

eax

xx

xx

xx

xx

Port

uko

lana

kD

eska

rgat

zea

Pasa

bide

a ja

rtze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xLe

horr

erat

zea

xx

xx

xx

xx

Zuta

beek

in d

eska

rgat

zea

(**)

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Upe

lak

garb

itzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xSu

kald

ea e

ta o

stat

uaSu

kald

eko

eta

osta

tuko

lana

kEl

ikag

aiak

esk

atze

ax

xx

xx

Elik

agai

ak o

ntzi

ratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xEl

ikag

aiak

jaki

-tok

ieta

n es

tibat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xSu

kald

ea g

arbi

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xJa

naria

k et

a ta

koa

egite

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xG

elak

o ot

ordu

-zer

bitz

uax

xx

xx

xx

xx

xx

xKa

bina

k ga

rbitz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

x

ALTU

RAKO

ING

URA

SARE

- A

TUN

ON

TZIE

I BU

RUZK

O A

RGIB

IDEA

KPg

Pa

nger

oaSu

Su

kald

eko

pert

sona

la: s

ukal

daria

, eltz

ezai

na e

ta z

erbi

tzar

ia(*

) P

rism

atik

oak:

enf

okea

, des

enfo

kea

Patro

iak

eta

kapi

tain

ak z

ereg

in u

gari

elka

rtru

katz

en d

ituzt

eAB

G: A

rrai

nak

biltz

eko

gailu

aSp

eed

boat

: Ont

zi a

zkar

ra(*

*) Z

ereg

in h

onet

an tr

ipul

azio

koak

ez

dire

n la

ngile

ek h

artz

en d

ute

part

e, g

ehie

neta

n its

ason

tzia

k ge

lditz

en d

iren

herr

iald

eeta

ko je

ndea

(ehu

nka

lagu

n iz

an d

aite

zke)

Har

rapa

keta

k iz

ozte

ko ja

rdue

reki

n ze

rikus

ia d

uten

arr

isku

ak id

entifi

katz

eko

ikus

Aza

leko

Tre

tzar

en fi

txak

- F

asea

: Izo

ztek

o ha

rrap

aket

ak p

roze

satz

ea

ARRI

SKU

JAK

IN B

ATZU

EI B

URU

ZKO

OH

ARRA

K19

.1 IT

EM-a

. Egu

zki-e

rrad

iazi

oen

erag

inpe

an e

gote

a. A

rris

kua

espo

sizi

oa iz

aten

den

ord

uteg

ien

eta

lant

okie

n (b

izka

rra

eta

kaia

) ara

bera

koa

da.

24 IT

EM-a

. “In

itín

ere”

istr

ipua

k. T

ripul

azio

guz

tia (T

G) e

ragi

npea

n da

go o

ntzi

ratu

aur

retik

eta

leho

rrer

atu

ondo

ren.

25, 2

9, 3

0 et

a 31

ITEM

-ak,

hur

rene

z hu

rren

: kau

sa n

atur

alak

, ber

ezik

i sen

tikor

rak,

am

atas

una

eta

adin

gabe

ak. B

aldi

ntza

hor

iek

eure

n ex

iste

ntzi

aren

ara

bera

edo

aur

retik

o et

a ba

naka

ko o

sasu

n-ba

ldin

tzen

ara

bera

kon

tuan

har

tuko

dira

. 27

ITEM

-a. A

rris

ku p

siko

sozi

alak

. Ezi

n za

izki

e ze

regi

n et

a az

pize

regi

nei e

slei

tu e

ta, h

orre

gatik

, kas

u ba

koitz

a eb

alua

tuko

da.

28 IT

EM-a

. Arr

isku

hor

i BET

I ON

ARTE

ZIN

A de

la u

lert

uko

da la

n-bi

zkar

rean

Lan

eko

Salb

amen

du T

xale

koa

erab

iltze

n ez

den

ean.

33

.1, 3

3.2

ITEM

-ak.

- Ar

risku

hor

iek,

oro

har

, its

ason

tzik

o er

emu

guzt

ieta

n eg

ongo

dira

mot

orre

n ba

t fun

tzio

natz

en a

ri de

nean

.Its

ason

tzik

o ek

ipam

endu

guz

tiek

1215

/97

EDko

ara

udia

bet

e be

har d

ute,

eta

dag

okie

n ar

risku

a ka

lkul

atuk

o da

. Ara

udi h

ori b

etet

zen

ez b

ada,

ARR

ISKU

ON

ARTE

ZIN

gis

a eb

alua

tuko

da.

1,2,

3,4,

5,7,

8 et

a 11

ITEM

etar

ako

ebal

uatu

tako

arr

isku

-mai

la e

gura

ldi-b

aldi

ntza

one

tara

ko, i

tsas

oare

n eg

oera

one

rako

edo

itsa

sont

zia

atra

katu

ta e

do k

aian

bab

estu

ta d

agoe

nera

ko d

a. A

rris

kuak

mai

la b

at ig

oko

dira

itsa

so tx

arra

reki

n ed

o eg

ural

di tx

arra

reki

n


116

ATZE

-ARR

ASTE

A (a

ltura

koa,

altu

ra h

andi

koa)

KOD

EAK

Fase

aZe

regi

naAz

pize

regi

naTT

PaM

oEn

gCo

Ctr

Ma

12

34

56

78

910

1112

1314

.114

.214

.315

1617

1819

.119

.220

2122

2324

2526

.126

.226

.326

.427

2829

3031

3233

.133

.234

35H

orni

tzea

eta

ont

zira

tzea

Apar

ailu

ak, e

rreg

aia

eta

best

e ho

rnid

ura

batz

ukO

ntzi

ratz

eax

xx

xx

xx

Bata

bes

tear

en k

ontra

dau

den

ontz

ien

arte

an ib

iltze

ax

xx

xx

xx

Azte

rket

a or

okor

ra e

ta m

ante

ntze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kaia

n ka

rga

pres

tatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Hor

nidu

rak,

elik

agai

ak e

ta e

kipa

jeak

esk

uz o

ntzi

ratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Hor

nidu

rak,

elik

agai

ak e

ta e

kipa

jeak

mek

anik

oki

ontz

iratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

zian

est

ibat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Esko

tilla

k ix

tea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xEk

ipam

endu

err

adio

elek

trik

oak

pizt

eax

xx

xx

xEr

rega

ia h

artz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mak

inar

en a

zter

keta

oro

korr

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xM

akin

a, p

onpa

k et

a ab

ar p

izte

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

zian

nor

aeze

an ib

iltze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Pasa

bide

a ke

ntze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

resn

a pr

esta

tzea

Kabl

ea p

rest

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mai

leta

pre

stat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAt

eak

pres

tatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Sare

a pr

esta

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

okira

nab

igat

zea

Nab

igat

zea

Des

atra

katz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ntza

-tre

snak

eta

eki

pam

endu

ak p

rest

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xIts

ason

tzia

gob

erna

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

Ont

zian

nor

aeze

an ib

iltze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mak

inar

ekik

o ar

reta

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mak

inak

eta

ekip

amen

duak

kon

trola

tu e

ta m

ante

ntze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ntza

-tre

sna

pres

tatz

eaAp

arai

luak

pre

stat

zea:

flot

azio

ak, jo

skur

ak, s

ents

orea

k, …

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

Aska

tzea

Sare

aren

zak

ua ja

sotz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xSa

rear

en z

akua

ask

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xSa

rear

en a

hoa

eta

arra

ste-

trena

ask

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xKa

deno

te-k

aloi

a m

aile

tari

girg

iluz

lotz

ea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xM

aile

ta a

tear

en b

ibik

oari

aska

tzea

x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mai

leta

falts

uare

n m

anio

bra

( Mai

leta

falts

ua

mai

leta

leku

tik a

skat

zea

eta

atea

ri ed

o ka

blea

ri lo

tzea

) x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Atee

n m

anio

bra

(Arr

aste

ko a

teak

ask

atze

a)x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAt

eak

aska

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kabl

ea a

skat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rast

eaAr

rast

ea k

ontro

latz

eax

xx

xx

xBi

ratz

eaKa

blea

bira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAt

eak

bira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAt

eak

lotz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Parp

aillo

aren

man

iobr

a (M

aile

tato

kiko

parp

aillo

a m

aile

-ta

falts

uari

lotz

ea e

ta h

au a

te e

do k

able

tik a

skat

zea)

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Bibi

koa

aska

tzea

x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xM

aile

tak

bira

tzea

xx

xx

xx

xKa

deno

te-k

aloi

a m

aile

tatik

ask

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xSa

rear

en a

hoa

eta

arra

ste-

trena

bira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Zaku

a bi

ratu

eta

est

ropu

z lo

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xZa

kua

jaso

eta

irau

ltzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xZa

kua

ireki

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tak

urte

gian

hus

tea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xBe

ste

bota

ldi b

at p

rest

atze

aAr

rant

za-t

resn

ako

sent

sore

ak m

anip

ulat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kort

xozk

o ar

linga

ren

flota

garr

itasu

na d

oitz

ea

(flot

agai

luen

mai

suak

jart

zea)

xx

xx

xx

xx

xx

xx

x

Man

iobr

ak e

gin

bita

rtean

egi

ten

dire

n ko

npon

keta

eta

do

ikun

tza

txik

iak

xx

xx

xx

xx

xx

xx

x

Arra

ntza

-tre

snak

eta

apa

railu

ak k

onpo

ntze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kabl

eak

jost

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Fres

kota

rako

har

rapa

keta

k pr

ozes

atze

aPr

esta

tzea

xx

Neu

rrie

n et

a es

pezi

een

arab

era

sailk

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

kete

i esk

uz tr

ipak

ken

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

k ga

rbitz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ina

kaxe

tan

estib

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xKa

xak

hozk

ailu

ra e

ram

atea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tak

pala

z bo

tatz

ea (u

hal g

arra

iatz

aile

rik

gabe

ko it

saso

ntzi

ak)

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

x

Arra

in-p

arke

a ga

rbitz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Izoz

teko

har

rapa

keta

k pr

ozes

atze

aPr

esta

tzea

Neu

rrie

n et

a es

pezi

een

arab

era

sailk

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xEs

kuz

buru

a ke

ntze

a

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mek

anik

oki b

urua

ken

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xEs

kuz

buzt

ana

moz

tea

x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xM

ekan

ikok

i buz

tana

moz

tea

x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Trip

ak e

skuz

ken

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Trip

ak m

ekan

ikok

i ken

tzea

x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

k ga

rbitz

ea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mek

anik

oki x

erra

tzea

x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xEs

kuz

azal

a ke

ntze

a

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xM

ekan

ikok

i aza

la k

entz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xEs

kuz

sailk

atze

a x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mek

anik

oki s

ailk

atze

a x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xPa

keta

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Tune

lean

esk

uz k

arga

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Tune

lean

mek

anik

oki k

arga

tzea

x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

mai

ruan

esk

uz k

arga

tzea

x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

mai

ruan

mek

anik

oki k

arga

tzea

x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-p

arke

a ga

rbitz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx ...

/...


117

Fres

kota

rako

har

rapa

keta

k es

tibat

zea

Hoz

kailu

an

Soto

an m

ekan

ikok

i kar

gatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Soto

an e

skuz

kar

gatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

inez

bet

etak

o ka

xeta

n iz

otza

ban

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kaxa

k so

toan

est

ibat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xIz

ozte

ko h

arra

pake

tak

estib

atze

aSo

toan

Tune

letik

des

karg

atze

a ( e

skuz

)

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Tune

letik

des

karg

atze

a ( m

ekan

ikok

i )

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xM

olde

a ke

ntze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arm

airu

tik d

eska

rgat

zea

(esk

uz)

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arm

airu

tik d

eska

rgat

zea

(mek

anik

oki)

x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Izot

zez

esta

ltzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

k ka

xeta

n ja

rtze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kaxa

k lo

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Soto

an m

ekan

ikok

i kar

gatz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xSo

toan

est

ibat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Port

ura

nabi

gatz

eaN

abig

atze

aO

ntzi

an n

orae

zean

ibilt

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Itsas

ontz

ia g

ober

natz

eax

xx

xx

xx

xx

xIts

ason

tzia

ren

garb

iket

a or

okor

rax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

za-t

resn

ak e

ta la

n-ek

ipam

endu

ak a

zter

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

ntza

-tre

snak

eta

lan-

ekip

amen

duak

est

ibat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Mak

inar

ekik

o ar

reta

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAt

raka

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xPo

rtuk

o la

nak

Des

karg

atze

aPa

sabi

dea

jart

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Esko

tilla

k ire

kitz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tez

bete

tako

kax

ak e

skuz

des

karg

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xKa

xak

soto

an m

anip

ulat

u et

a es

linga

z lo

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tez

bete

tako

kax

ak m

ekan

ikoki

desk

arga

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kaxa

hut

sak

ontz

iratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Pale

tak

enka

nte-

lonj

ara

leku

alda

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAp

arai

luak

des

karg

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Hoz

kailu

an e

do s

otoa

n ga

rbitz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Itsas

ontz

ia g

arbi

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Leho

rrer

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xSu

kald

ea e

ta o

stat

uaSu

kald

eko

eta

osta

tuko

lana

k Elik

agai

ak e

skat

zea

xx

xx

xEl

ikag

aiak

ont

zira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Elik

agai

ak ja

ki-t

okie

tan

estib

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Suka

ldea

gar

bitz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Jana

riak

eta

tako

a eg

itea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Gel

ako

otor

du-z

erbi

tzua

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kabi

nak

garb

itzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

ARRI

SKU

JAK

IN B

ATZU

EI B

URU

ZKO

OH

ARRA

K19

.1 IT

EM-a

. Egu

zki-e

rrad

iazi

oen

erag

inpe

an e

gote

a. A

rris

kua

espo

sizi

oa iz

aten

den

ord

uteg

ien

eta

lant

okie

n (b

izka

rra

eta

kaia

) ara

bera

koa

da.

24 IT

EM-a

. “In

itín

ere”

istr

ipua

k. T

ripul

azio

guz

tia (T

G) e

ragi

npea

n da

go o

ntzi

ratu

aur

retik

eta

leho

rrer

atu

ondo

ren.

25, 2

9, 3

0 et

a 31

ITEM

-ak,

hur

rene

z hu

rren

: kau

sa n

atur

alak

, ber

ezik

i sen

tikor

rak,

am

atas

una

eta

adin

gabe

ak. B

aldi

ntza

hor

iek

eure

n ex

iste

ntzi

aren

ara

bera

edo

aur

retik

o et

a ba

naka

ko o

sasu

n-ba

ldin

tzen

ara

bera

kon

tuan

har

tuko

dira

. 27

ITEM

-a. A

rris

ku p

siko

sozi

alak

. Ezi

n za

izki

e ze

regi

n et

a az

pize

regi

nei e

slei

tu e

ta, h

orre

gatik

, kas

u ba

koitz

a eb

alua

tuko

da.

28 IT

EM-a

. Arr

isku

hor

i BET

I ON

ARTE

ZIN

A de

la u

lert

uko

da la

n-bi

zkar

rean

Lan

eko

Salb

amen

du T

xale

koa

erab

iltze

n ez

den

ean.

33

.1, 3

3.2

ITEM

-ak.

- Ar

risku

hor

iek,

oro

har

, its

ason

tzik

o er

emu

guzt

ieta

n eg

ongo

dira

mot

orre

n ba

t fun

tzio

natz

en a

ri de

nean

.Its

ason

tzik

o ek

ipam

endu

guz

tiek

1215

/97

EDko

ara

udia

bet

e be

har d

ute,

eta

dag

okie

n ar

risku

a ka

lkul

atuk

o da

. Ara

udi h

ori b

etet

zen

ez b

ada,

ARR

ISKU

ON

ARTE

ZIN

gis

a eb

alua

tuko

da.

1,2,

3,4,

5,7,

8 et

a 11

ITEM

etar

ako

ebal

uatu

tako

arr

isku

-mai

la e

gura

ldi-b

aldi

ntza

one

tara

ko, i

tsas

oare

n eg

oera

one

rako

edo

itsa

sont

zia

atra

katu

ta e

do k

aian

bab

estu

ta d

agoe

nera

ko d

a. A

rris

kuak

mai

la b

at ig

oko

dira

itsa

so tx

arra

reki

n ed

o eg

ural

di tx

arra

reki

n


118

BIKO

TEKO

ARR

ASTE

A ( a

ltura

koa,

altu

ra h

andi

koa)

KOD

EAK

Fase

aZe

regi

naAz

pize

regi

naTT

PaM

oEn

gCo

Ctr

Ma

12

34

56

78

910

1112

1314

.114

.214

.315

1617

1819

.119

.220

2122

2324

2526

.126

.226

.326

.427

2829

3031

3233

.133

.234

35H

arra

pake

taAs

katz

eaSa

rear

en z

akua

jaso

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Sare

aren

zak

ua a

skat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Sare

aren

bis

era

aska

tzea

eta

sen

tsor

eak

finka

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xSo

kak

aska

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xSo

ken

kalo

ia g

ako

jaur

titza

ilera

lotz

eax

xx

xx

xx

xx

xA

itsas

ontz

iko

kalo

ia B

itsa

sont

zira

bid

altz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xM

aile

ta e

ta k

able

a as

katz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

stek

mai

leta

k fin

katz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

stea

Arra

stea

kon

trola

tzea

xx

xx

xx

Bira

tzea

Bi ts

ason

tzie

tan

berb

iratz

ea s

aihe

stea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rast

eko

mai

leta

k as

katz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kabl

eak

eta

mai

leta

k bi

ratz

ea

xx

xx

xx

xx

B its

ason

tzik

o ka

loia

k A

itsas

ontz

iko

kalo

ia h

artz

ea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Soka

k bi

ratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

Bise

ra b

iratz

ea e

ta s

ents

orea

k ke

ntze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xZa

kua

bira

tu e

ta e

stro

puz

lotz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Zaku

a ja

so e

ta ir

aultz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Zaku

a ire

kitz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

k bi

itsa

sont

zien

art

ean

bana

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xJi

rago

ra b

atet

ik b

este

ra a

ldat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xKo

rtxo

zko

arlin

gare

n flo

taga

rrita

suna

doi

tzea

(fl

otag

ailu

en n

agus

iak

jart

zea)

xx

xx

xx

xx

xx

xx

x

Man

iobr

ak e

gin

bita

rtea

n eg

iten

dire

n ko

npon

keta

et

a do

ikun

tza

txik

iak

xx

xx

xx

xx

xx

xx

x

Arra

ntza

-tre

sna

eta

apar

ailu

a pr

esta

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xKa

blea

k jo

stea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rant

zako

man

iobr

etan

ain

gura

-jira

gora

k er

abilt

zea

xx

xx

xx

xx

xx

x

ARRI

SKU

JAK

IN B

ATZU

EI B

URU

ZKO

OH

ARRA

K19

.1 IT

EM-a

. Egu

zki-e

rrad

iazi

oen

erag

inpe

an e

gote

a. A

rris

kua

espo

sizi

oa iz

aten

den

ord

uteg

ien

eta

lant

okie

n (b

izka

rra

eta

kaia

) ara

bera

koa

da.

24 IT

EM-a

. “In

itín

ere”

istr

ipua

k. T

ripul

azio

guz

tia (T

G) e

ragi

npea

n da

go o

ntzi

ratu

aur

retik

eta

leho

rrer

atu

ondo

ren.

25, 2

9, 3

0 et

a 31

ITEM

-ak,

hur

rene

z hu

rren

: kau

sa n

atur

alak

, ber

ezik

i sen

tikor

rak,

am

atas

una

eta

adin

gabe

ak. B

aldi

ntza

hor

iek

eure

n ex

iste

ntzi

aren

ara

bera

edo

aur

retik

o et

a ba

naka

ko o

sasu

n-ba

ldin

tzen

ara

bera

kon

tuan

har

tuko

dira

. 27

ITEM

-a. A

rris

ku p

siko

sozi

alak

. Ezi

n za

izki

e ze

regi

n et

a az

pize

regi

nei e

slei

tu e

ta, h

orre

gatik

, kas

u ba

koitz

a eb

alua

tuko

da.

28 IT

EM-a

. Arr

isku

hor

i BET

I ON

ARTE

ZIN

A de

la u

lert

uko

da la

n-bi

zkar

rean

Lan

eko

Salb

amen

du T

xale

koa

erab

iltze

n ez

den

ean.

33

.1, 3

3.2

ITEM

-ak.

- Ar

risku

hor

iek,

oro

har

, its

ason

tzik

o er

emu

guzt

ieta

n eg

ongo

dira

mot

orre

n ba

t fun

tzio

natz

en a

ri de

nean

.Its

ason

tzik

o ek

ipam

endu

guz

tiek

1215

/97

EDko

ara

udia

bet

e be

har d

ute,

eta

dag

okie

n ar

risku

a ka

lkul

atuk

o da

. Ara

udi h

ori b

etet

zen

ez b

ada,

ARR

ISKU

ON

ARTE

ZIN

gis

a eb

alua

tuko

da.

1,2,

3,4,

5,7,

8 et

a 11

ITEM

etar

ako

ebal

uatu

tako

arr

isku

-mai

la e

gura

ldi-b

aldi

ntza

one

tara

ko, i

tsas

oare

n eg

oera

one

rako

edo

itsa

sont

zia

atra

katu

ta e

do k

aian

bab

estu

ta d

agoe

nera

ko d

a. A

rris

kuak

mai

la b

at ig

oko

dira

itsa

so tx

arra

reki

n ed

o eg

ural

di tx

arra

reki

nH

arra

pake

tak

bi it

saso

ntzi

en a

rtea

n ba

natz

eko

azpi

zere

gine

an e

z di

ra id

entifi

katu

arr

isku

ak, a

rrai

na h

aien

art

ean

bana

tzek

o ha

inba

t auk

era

daud

elak

o.


119

ARRA

STE

KLAS

IKO

A (a

ltura

koa,

altu

ra h

andi

koa)

KOD

EAK

Fase

aZe

regi

naAz

pize

regi

naTT

PaM

oEn

gCo

Ctr

Ma

12

34

56

78

910

1112

1314

.114

.214

.315

1617

1819

.119

.220

2122

2324

2526

.126

.226

.326

.427

2829

3031

3233

.133

.234

35H

arra

pake

taAs

katz

eaSa

rear

en z

akua

jaso

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Sare

aren

zak

ua a

skat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Sare

aren

aho

a et

a ar

rast

e-tre

na a

skat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kade

note

-kal

oia

mai

leta

ri gi

rgilu

z lo

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xM

aile

ta a

tear

en b

ibik

oari

aska

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xM

aile

ta fa

ltsua

ren

man

iobr

a (M

aile

ta fa

ltsua

m

aile

tale

kutik

ask

atze

a et

a at

eari

edo

kabl

eari

lotz

ea)

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

x

Atee

n m

anio

bra

(Arr

aste

ko a

teak

ask

atze

a)x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xAt

eak

aska

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kabl

ea a

skat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xPa

stek

atze

ko k

able

ak lo

tu e

ta b

iratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Atoi

ko p

aste

kan

past

ekat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xKa

blea

k se

gurt

asun

erak

o es

tropu

z lo

tzea

x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

stea

Arra

stea

kon

trola

tzea

xx

xx

xx

Bira

tzea

Kabl

eeta

tik s

egur

tasu

nera

ko e

stro

puak

ask

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

Atoi

ko p

aste

kare

n la

rako

a ke

ntze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xPa

stek

a ja

urtit

zea

kabl

eak

aska

tuta

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kabl

ea b

iratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Atea

k bi

ratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Atea

k lo

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xPa

rpai

lloar

en m

anio

bra

(Mai

leta

toki

ko p

arpa

illoa

m

aile

ta fa

ltsua

ri lo

tzea

eta

hau

ate

edo

kab

letik

as

katz

ea)

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Bibi

koa

aska

tzea

x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xM

aile

tak

bira

tzea

xx

xx

xx

xKa

deno

te-k

aloi

a m

aile

tatik

ask

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xSa

rear

en a

hoa

eta

arra

ste-

trena

bira

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Zaku

a bi

ratu

eta

est

ropu

z lo

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xZa

kua

jaso

eta

irau

ltzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xZa

kua

ireki

tzea

x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Har

rapa

keta

k ur

tegi

an h

uste

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Best

e bo

tald

i bat

pre

stat

zea

Arra

ntza

-tre

snak

o se

ntso

reak

man

ipul

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xKo

rtxo

zko

arlin

gare

n flo

taga

rrita

suna

doi

tzea

(fl

otag

ailu

en m

aisu

ak ja

rtze

a)x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Man

iobr

ak e

gin

bita

rtea

n eg

iten

dire

n ko

npon

keta

et

a do

ikun

tza

txik

iak

xx

xx

xx

xx

xx

xx

x

Arra

ntza

-tre

sna

eta

apar

ailu

a ko

npon

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xKa

blea

k jo

stea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

x

ARRI

SKU

JAK

IN B

ATZU

EI B

URU

ZKO

OH

ARRA

K19

.1 IT

EM-a

. Egu

zki-e

rrad

iazi

oen

erag

inpe

an e

gote

a. A

rris

kua

espo

sizi

oa iz

aten

den

ord

uteg

ien

eta

lant

okie

n (b

izka

rra

eta

kaia

) ara

bera

koa

da.

24 IT

EM-a

. “In

itín

ere”

istr

ipua

k. T

ripul

azio

guz

tia (T

G) e

ragi

npea

n da

go o

ntzi

ratu

aur

retik

eta

leho

rrer

atu

ondo

ren.

25, 2

9, 3

0 et

a 31

ITEM

-ak,

hur

rene

z hu

rren

: kau

sa n

atur

alak

, ber

ezik

i sen

tikor

rak,

am

atas

una

eta

adin

gabe

ak. B

aldi

ntza

hor

iek

eure

n ex

iste

ntzi

aren

ara

bera

edo

aur

retik

o et

a ba

naka

ko o

sasu

n-ba

ldin

tzen

ara

bera

kon

tuan

har

tuko

dira

. 27

ITEM

-a. A

rris

ku p

siko

sozi

alak

. Ezi

n za

izki

e ze

regi

n et

a az

pize

regi

nei e

slei

tu e

ta, h

orre

gatik

, kas

u ba

koitz

a eb

alua

tuko

da.

28 IT

EM-a

. Arr

isku

hor

i BET

I ON

ARTE

ZIN

A de

la u

lert

uko

da la

n-bi

zkar

rean

Lan

eko

Salb

amen

du T

xale

koa

erab

iltze

n ez

den

ean.

33.1

, 33.

2 IT

EM-a

k.-

Arris

ku h

orie

k, o

ro h

ar, i

tsas

ontz

iko

erem

u gu

ztie

tan

egon

go d

ira m

otor

ren

bat f

untz

iona

tzen

ari

dene

an.

Itsas

ontz

iko

ekip

amen

du g

uztie

k 12

15/9

7 ED

ko a

raud

ia b

ete

beha

r dut

e, e

ta d

agok

ien

arris

kua

kalk

ulat

uko

da. A

raud

i hor

i bet

etze

n ez

bad

a, A

RRIS

KU O

NAR

TEZI

N g

isa

ebal

uatu

ko d

a.1,

2,3,

4,5,

7,8

eta

11 IT

EMet

arak

o eb

alua

tuta

ko a

rris

ku-m

aila

egu

rald

i-bal

dint

za o

neta

rako

, its

asoa

ren

egoe

ra o

nera

ko e

do it

saso

ntzi

a at

raka

tuta

edo

kai

an b

abes

tuta

dag

oene

rako

da.

Arr

isku

ak m

aila

bat

igok

o di

ra it

saso

txar

rare

kin

edo

egur

aldi

txar

rare

kin


120

SARD

EDU

N A

RRAS

TEA

(altu

rako

a, a

ltura

han

diko

a)KO

DEA

KFa

sea

Zere

gina

Azpi

zere

gina

TTPa

Mo

Eng

CoCt

rM

a1

23

45

67

89

1011

1213

14.1

14.2

14.3

1516

1718

19.1

19.2

2021

2223

2425

26.1

26.2

26.3

26.4

2728

2930

3132

33.1

33.2

3435

Har

rapa

keta

Aska

tzea

(Sar

dea)

Txan

berg

aren

pol

eeta

tik k

able

ak p

asat

zea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xTx

anbe

rgak

zab

altz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xTx

anbe

rgak

o so

kak

lotz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Sare

a ba

kant

zea

(zak

ua, k

atea

k, p

atin

ak, e

tab.

)x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kabl

ea s

arde

ari e

ta p

atin

ei g

irgilu

z lo

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xZa

kuak

itsa

soan

urp

etze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kabl

eak

aska

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Arra

stea

kon

trola

tzea

xx

xx

xAs

katz

ea (A

teak

)Tx

anbe

rgar

en p

olee

tatik

kab

leak

pas

atze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Txan

berg

ak z

abal

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xTx

anbe

rgak

o so

kak

lotz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Sare

a ba

kant

zea

(zak

ua, k

atea

k, p

atin

ak, e

tab.

)x

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Kabl

ea a

teei

eta

pat

inei

girg

iluz

lotz

ea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xZa

kuak

itsa

soan

urp

etze

ax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xKa

blea

k as

katz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xAr

rast

eaAr

rast

ea k

ontro

latz

eax

xx

xx

xBi

ratz

eaKa

blea

k bi

ratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Atea

k, p

atin

ak e

do s

arde

ak b

iratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xZa

kuar

en b

iratz

aile

ari t

iratz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xZa

kua

estro

puz

lotz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Zaku

a bi

zkar

rera

jaso

tzea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

Zaku

a ire

kitz

eax

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xH

arra

pake

tak

urte

gian

hus

tea

xx

xx

xx

xx

xx

xx

xx

x

ARRI

SKU

JAK

IN B

ATZU

EI B

URU

ZKO

OH

ARRA

K19

.1 IT

EM-a

. Egu

zki-e

rrad

iazi

oen

erag

inpe

an e

gote

a. A

rris

kua

espo

sizi

oa iz

aten

den

ord

uteg

ien

eta

lant

okie

n (b

izka

rra

eta

kaia

) ara

bera

koa

da.

24 IT

EM-a

. “In

itín

ere”

istr

ipua

k. T

ripul

azio

guz

tia (T

G) e

ragi

npea

n da

go o

ntzi

ratu

aur

retik

eta

leho

rrer

atu

ondo

ren.

25, 2

9, 3

0 et

a 31

ITEM

-ak,

hur

rene

z hu

rren

: kau

sa n

atur

alak

, ber

ezik

i sen

tikor

rak,

am

atas

una

eta

adin

gabe

ak. B

aldi

ntza

hor

iek

eure

n ex

iste

ntzi

aren

ara

bera

edo

aur

retik

o et

a ba

naka

ko o

sasu

n-ba

ldin

tzen

ara

bera

kon

tuan

har

tuko

dira

. 27

ITEM

-a. A

rris

ku p

siko

sozi

alak

. Ezi

n za

izki

e ze

regi

n et

a az

pize

regi

nei e

slei

tu e

ta, h

orre

gatik

, kas

u ba

koitz

a eb

alua

tuko

da.

28 IT

EM-a

. Arr

isku

hor

i BET

I ON

ARTE

ZIN

A de

la u

lert

uko

da la

n-bi

zkar

rean

Lan

eko

Salb

amen

du T

xale

koa

erab

iltze

n ez

den

ean.

33

.1, 3

3.2

ITEM

-ak.

- Ar

risku

hor

iek,

oro

har

, its

ason

tzik

o er

emu

guzt

ieta

n eg

ongo

dira

mot

orre

n ba

t fun

tzio

natz

en a

ri de

nean

.Its

ason

tzik

o ek

ipam

endu

guz

tiek

1215

/97

EDko

ara

udia

bet

e be

har d

ute,

eta

dag

okie

n ar

risku

a ka

lkul

atuk

o da

. Ara

udi h

ori b

etet

zen

ez b

ada,

ARR

ISKU

ON

ARTE

ZIN

gis

a eb

alua

tuko

da.

1,2,

3,4,

5,7,

8 et

a 11

ITEM

etar

ako

ebal

uatu

tako

arr

isku

-mai

la e

gura

ldi-b

aldi

ntza

one

tara

ko, i

tsas

oare

n eg

oera

one

rako

edo

itsa

sont

zia

atra

katu

ta e

do k

aian

bab

estu

ta d

agoe

nera

ko d

a. A

rris

kuak

mai

la b

at ig

oko

dira

itsa

so tx

arra

reki

n ed

o eg

ural

di tx

arra

reki

n

KAPITULUA

6.OSASUN-AZTERKETAKO

FI txAK ARRISKUEN ARABERA


Aitor Guisasola YereguiNieves Lorenzo EspesoHelena Abigail Rodríguez GonzálezDulce Mª. Platero GarcíaIñigo Fernández Fernández


123

ARRISKU ERGONOMIKOA

ARRISKU ERGONOMIKOAKargen eskuzko manipulazioa eta indarren aplikazioarekin bul tza tzea eta arrasta tzea

Kalte posibleakNeke fisiko errepikakorra edo metagarriaMuskuluetako lesioak: uzkurdurak, arranpak, zun tz-hausturak eta muskulu-zorroen hanturaApofisi aran tza tsuen nekeagatiko erauzketalesioakTendoi eta lotailuetako lesioak: sinobitisa, tenosinobitisa, hausturak eta zaintiratuakArtikulazioetako lesioak: hantura-artritisa, diskoko herniaHezurretako lesioak: hausturak eta fisurakLesio neurologikoak: nerbio-harrapa tzeakSabel-hormako lesioak: herniakHaurdunaldia, erditu berria eta edoski tzaroa:Hezur- eta muskulu-nahasmenduen maiztasuna edo larritasuna areago tzea Neke fisikoa areago tzea eta kargak manipula tzeko zailtasunaAbortuak, denbora gabeko erdi tzeak, pisu txikiko fetuakMultiparoetan, gernu-ihesa areago tzea edo betiko tzea

OsasunazterketaAnamnesi espezifikoa

Patologia muskulu-eskeletikoaren aurrekariakPatologia neurologikoaren aurrekariakRaynauden sindromearen aurrekariakEgungo egoeraEmakumearen kasuan, haurdunaldia, erditu berria edo edoski tzaroa Multiparoetan: gernu-ihesaren gaineko anamnesia

Miaketa espezifikoaLokomozio-aparatuaren miaketa: ikuskapena, haztapena eta mugikortasuna

Goiko gorpu tz-adarraBizkarrezurraBeheko gorpu tz-adarra

Miaketa neurologikoa: haztapena, sen tsibilitatea, erreflexuakGoiko gorpu tz-adarraBizkarrezurraBeheko gorpu tz-adarra

Sabelaldeko miaketa: ikuskapena, haztapena eta auskultazioa


124

ARRISKU ERGONOMIKOAMugimendu errepikatuak, jarrera behartuak eta presioagatiko neuropatiak

Kalte posibleakSorbaldetako eta lepoko traumatismo metagarri espezifikoak.

Birakarien mahukako tendinitisa.Hodi torazikoko edo kostoklabikularreko sindromea.Ten tsioagatiko lepoko sindromea

Besoko eta ukondoko traumatismo metagarri espezifikoakEpikondilitisa eta epitrokleitisaProna tzaile biribilaren sindromeaBur tsitisa

Eskuko eta eskumuturreko traumatismo metagarri espezifikoakTendinitisaTenosinobitis estenosantea:

De Quervain sindromeaTenosinobitis estenosante digitala, malguki-ha tza edo kako-ha tza

1. ha tzaren heda tzaile luzeko tenosinobitisaBelaunetako traumatismo metagarri espezifikoak

Bur tsitisaMeniskoko lesioakBelauneko lotailuetako lesioak

Presioagatiko neuropatiakBesoko sarea: Hodi torazikoko konpresioaSorbalda gaineko nerbioa: Arraila espinoglenoideoko konpresioaNerbio erradiala: Gal tzarbeko, humero-hodiko eta supina tzaileko gelaxkako konpresioaErdiko nerbioa: Karpoko kanaleko konpresioaNerbio kubitala: Kanal epitroklearreko eta Guyonen kanaleko konpresioaNerbio femorokutaneoa: Izterrondoko lotailuko harrapa tzeaKanpoko nerbio ziatiko popliteoa: Perone-buruko konpresioaTibia aurrealdeko nerbioa: Tibia aurrealdeko gelaxkako konpresioa eta iskemiaTibia a tzealdeko nerbioa: Tar tso tuneleko konpresioaHa tzarteko nerbioak: Mortonen metatar tsalgia

Jarrera behartuak eta mugimendu errepikatuak haurdunaldian eta edoski tzaroanMuskulu-nahasmenduen prebalen tzia handiagoa

Osasun-azterketaAnamnesi espezifikoa

Patologia muskulu-eskeletikoaren aurrekariakPatologia neurologikoaren aurrekariakRaynauden sindromearen aurrekariakEgungo egoeraEmakumearen kasuan, haurdunaldia edo edoski tzaroa

Miaketa espezifikoaLokomozio-aparatuaren miaketa: ikuskapena, haztapena eta mugikortasuna

Goiko gorpu tz-adarraBizkarrezurraBeheko gorpu tz-adarra

Miaketa neurologikoa: haztapena, sen tsibilitatea, erreflexuakGoiko gorpu tz-adarraBizkarrezurraBeheko gorpu tz-adarra


125

BIZKARREZURRALOKOMOZIO APARATUAREN MIAKETA

IKUSKAPENASorbalden asimetriaBizkarrezurraren arda tzak: Aurretik a tzerakoa eta albokoa

HAZTAPENAApofisi zorro tz mingarriakMuskuluetako uzkurdurak

MUGIKORTASUN PASIBOA ETA AKTIBOAFlexioa - luzapenaLateralizazioaBiraketa

MINAMIAKETA NEUROLOGIKOA

MANIOBRAK: Laségue, Bragard, Schober, Valsalva

SENTIKORTASUNA


126

GOIKO GORPU TZ-ADARRALOKOMOZIO APARATUAREN MIAKETA

IKUSKAPENA (Ingurua, hanturak, desbidera tzeak, atrofiak...)HAZTAPENA (Puntu mingarriak, hantura-aztarnak, krepitazioa…)

SorbaldaBesoa UkondoaBesaurrea EskumuturraEskuakHa tzak

MUGIKORTASUN PASIBOA ETA AKTIBOASorbalda: Abdukzioa, adukzioa, flexioa, luzapena, barne-biraketa, kanpo-biraketaUkondoa: Flexioa, luzapena, pronazioa, supinazioaEskumuturra: Flexioa, luzapena, pronazioa, supinazioa, desbidera tze kubitala, desbidera tze erradialaHa tzak: Flexioa, luzapena, abdukzioa, adukzioa


NERBIO-HODIEN HAZTAPENA Hodi klabikularra Kanal epitroklea-

rraEskualde epikon-

dileoaKarpoko tunela Guyonen kanala

MIAKETA NEUROLOGIKOETARAKO MANIOBRAKTinelen zeinua

nerbio-hodietanFinkelsteinen

zeinua Phalen-en testa Adsonen maniobra

Estugune kostoklabikularra

HiperabdukzioaNerbio kubita-laren luxazioa

ukondo pareanAllenen maniobra

Erresisten tziaren aurkako prona-

zioaTENDOI-ERREFLEXUAK

Bizipitala Trizipitala Estiloerradiala Kubitoprona tzailea

SENTIKORTASUNAUkipenezkoa Mingarria


127

BEHEKO GORPU TZ-ADARRALOKOMOZIO APARATUAREN MIAKETA

IKUSKAPENA (Dismetriak, ingurua, hanturak, desbidera tzeak, atrofiak...)HAZTAPENA (Puntu mingarriak, hantura-aztarnak,…)

AldakaIzterra BelaunaZangoaOrkatilaOinakHa tzak

MUGIKORTASUN PASIBOA ETA AKTIBOAAldaka: Abdukzioa, adukzioa, flexioa, luzapena, barne-biraketa, kanpo-biraketaBelauna: Flexioa, luzapenaOrkatila: Flexioa, luzapena, pronazioa, supinazioa, barne-biraketa, kanpo-biraketaHa tzak: Flexioa, luzapena, abdukzioa, adukzioa

MIAKETARAKO MANIOBRAK

Aldaka: Trendelenburg

Belau-na:

Lach-man

Care Pibota

Cari Pibota

Aurreko kaxa

A tzeko kaxa LLE aharrausia LLI aharrausia

Meniskoa: Steimann Graham Apley Mc Murray Moragas


NERBIO-HODIEN HAZTAPENA Muxarradura ziatikoa Perone-burua Tar tsoko tunela

MIAKETA NEUROLOGIKOETARAKO MANIOBRAK

Tinelen zeinua nerbio-hodietan

Piramidalaren maniobra

Laségueren ma-niobra

Laségueren ma-niobra alderan-

tzikatua

Erresisten tziaren aurkako indarra

TENDOI-ERREFLEXUAKErrotulianoa Akilesekoa

OIN-ZOLAKO LARRUAZALEKO ERREFLEXUAKFlexioan Luzatuta

SENTIKORTASUNAUkipenezkoa Mingarria


128

JARRERA BEHARTUAK: BI OINEN GAINEAN LUZAROAN EGOTEAKalte posibleak muskuluetako eta hezurretako nahasmenduez gain

Beheko gorpu tz-adarretan edemak eta barizeak azal tzeaTronbosi benoso sakonaHaurdunaldia:

Edemak, barizeak eta tronbosi benoso sakona azal tzeko arriskua areago tzea.Zorabioak, konorte-galerak, gaueko arranpak eta zango nekatu edo mingarriak.

Fetua:Berezko abortuen, hilda jaiotakoen, jaio tza-pisu txikien eta denbora bete gabeko erdi tzeen in tziden tzia handiagoa

OsasunazterketaANAMNESIA

Zirkulazio-sistema periferikoko patologiaren aurrekariakEgungo egoeraEmakumearen kasuan, haurdunaldia

IKUSKAPENAZainen balorazio klinikoa (Internacional Consensus Commite on Venous Disease)

Klasea Definizioa Argi tzeak

C0 IVCren begien bistako zeinurik edo zeinu nabarmenik gabe

C1 Telangiektasiak, sare-formako zai-nak, maleoloko sumintasuna

Telangiektasia: <1mm-ko diametroko benula intradermikoa. Sare-formako zaina: <3mm-ko dia-metroko zain subdermiko dilatatua eta ez-haztagarria.<3mm.

C2 Barizedun zainak

C3 Larruazaleko alteraziorik gabeko edema

C4 IVCren larruazaleko bigarren mailako alterazioak

C4A Pigmentazioa, zain-ekzema edo biak

C4B Lipodermatosklerosia, atrofia zuria edo biak

C5 Zaineko ul tzera orbandua

C6 Zaineko ul tzera aktiboa

HAZTAPENATenperatura, pul tsu periferikoen alterazioak, Schwar tzen maniobra

MANIOBRAKTrendelemburg, Perthes, Pra tt


129

ARRISKU HIGIENIKOA

ARRISKU HIGIENIKOA FISIKOAZarata

Kalte posibleakZaratagatiko hipoakusiaHaurdunaldia:

Jaio tza-pisu txikia, denbora bete gabeko erdi tzearen meha txuaOsasunazterketa

Anamnesi espezifikoaPatologia otologikoaren aurrekariakEn tzumenaren egungo egoera Botika ototoxikoak har tzeaTabako-kon tsumoaNBEen benetako erabileraLanetik kanpoko giroan zarataren eta substan tzia ototoxikoen eraginpean egoteaEmakumearen kasuan, haurdunaldia

Miaketa espezifikoaEn tzumen-aparatuaren miaketa

OtoskopiaAudiometria


130

ARRISKU HIGIENIKOA FISIKOAGorpu tz osoko bibrazioak

Kalte posibleakLunbagoa, gerriko diskopatia, ziatalgia Digestio-arazoak eta sabeleko minakGernu-arazoak, prostatitisaNahasmenduak hilekoanOreka-arazoen gehikun tzaIkusmeneko nahasmenduak, zefaleak, insomnioaNahasmendu baskular periferikoakHaurdunaldia: Karena aska tzea, berezko abortuak, garaiz lehenagoko erdi tzeak, pisu txikiegia jaio tzean


Lunbagoa, gerriko diskopatia, ziatalgiaDigestio-arazoak eta sabeleko minakGernu-arazoak, prostatitisaNahasmenduak hilekoanOreka-arazoen gehikun tzaIkusmeneko nahasmenduak, zefaleak, insomnioaNahasmendu baskular periferikoakHaurdun tza

Miaketa espezifikoa (anamnesiaren arabera)Bizkarrezurra

Lokomozio-aparatuaren miaketaIkuskapena

Sorbalden asimetriaBizkarrezurraren arda tzak: Aurretik a tzerakoa eta albokoa

HaztapenaApofisi zorro tz mingarriakMuskuluetako uzkurdurak

Mugikortasun pasiboa eta aktiboaFlexioa - luzapenaLateralizazioaBiraketa

MinaMiaketa neurologikoa

ManiobrakLaségue, Bragard, Schober, Valsalva

SentikortasunaSabelaldeko miaketa: ikuskapena, haztapena eta auskultazioaMiaketa prostatikoa: ikuskapena, haztapena, behar izanez gero espezialistarengana bidal tzeaMiaketa ginekologikoa: ikuskapena, eta behar izanez gero espezialistarengana bidal tzeaMiaketa neurologikoa

Oreka eta mugimenduen koordinazioaNistagmo, eskua-sudurra koordinazioa, Rombergen proba, Unterbergerren eta Babinsky-Weilen probak, Baranyren proba,

Ikusmen-alterazioakBegi-ikuskapena eta ikusmen-zolitasunaren balorazioa

Zirkulazio-sistema periferikoko alterazioakIkuskapena: Zainen balorazio klinikoa (Internacional Consensus Commite on Venous Disease)Haztapena: Tenperatura, pul tsu periferikoen alterazioak, Schwar tzen maniobraManiobrak: Trendelemburg, Perthes, Pra tt


131

ARRISKU HIGIENIKOA FISIKOAErradiazio ultramorea (eguzkia)

Kalte posibleakLarruazaleko lesio gaiztoak eta premalignoak Keratosi aktinikoaKar tzinoma espinozelularraKar tzinoma basozelularraMelanoma

OsasunazterketaAnamnesi espezifikoaLarruazalaren miaketa (lupadun lanparak erabilita)

IkuskapenaHaztapenaDeskripzioa: i txura, tamaina, hedapena, kokapena eta lesioen banaketa-eredua


132

ARRISKU HIGIENIKOA FISIKOAHo tza

Kalte posibleakNahasmendu orokorrak

HipotermiaNahasmendu lokalizatuak

IzozteakEritema gon tzaLubaki-oinaMurgil tze-oina

Ho tzaren eraginpean egoteagatik larritutako gaixotasunakArterietako hiperten tsioaBiho tzeko patologia: iskemia, biho tz-gu txiegitasuna, arritmiakDiabetes mellitusPatologia basomotorrak: Raynaud-en eritasunaBeheko gorpu tz-adarren iskemia kronikoaAkrozianosiaHo tzagatiko urtikariaHo tzagatiko rinitisaErdiko otitisaArnasbideetako eritasunak: asma, arnasbideetako infekzioak, atelektasiak, arnas gu txiegitasunaHipotiroidismoaOdol-hodien hanturazko gaixotasunakKrioglobulinemiak“a frigore” hemoglobinuria paroxistikoa

OsasunazterketaNahasmendu lokalizatuak

IkuskapenaHaztapena

Per tsona oso sentikorrakPatologia kronikodun per tsonak: egoera ho tzetan areago tzeko edo oreka gal tzeko aldiak izan di tzaketen biho tzeko edo arnasbideetako patologiak, patologia hematologikoak, endokrinoak edo odol-hodien mugi-menduarenakLasaigarriekin, depresioaren aurkakoekin eta abarrekin tratamenduan dauden per tsonakEmakumearen kasuan, haurdunaldia

Sentikortasunaren araberako anamnesi espezifikoaSentikortasunaren araberako miaketa espezifikoa

KardiobaskularraArterietako ten tsioaBiho tz-auskultazioaElektrokardiogramaMedikuaren irizpidearen araberako beste proba ba tzuk

ArnasbideetakoaBiriken auskultazioaArnasbideen fun tzio-probakBularraldeko x izpiak eta medikuaren irizpidearen araberako beste proba ba tzuk

Endokrinoak eta hematologikoakGluzemia HematimetriaGernuaren analitikaTiroide-probakMedikuaren irizpidearen araberako beste proba ba tzuk


133

ARRISKU HIGIENIKOA FISIKOAHezetasuna

Kalte posibleakLarruazalaren bera tzea eta narritaduraHo tzaren ondorioak errazten ditu, kaltetutako larruazaleko infekzioak (dermatomikosia, intertrigoa, bakterioen-gatiko infekzioak) eta narritaduragatiko nahiz alergiagatiko dermatosiak eragiten dituzten beste agente ba tzuen ondorioak erraztuz


IkuskapenaHaztapenaDeskripzioa: i txura, tamaina, hedapena, kokapena eta lesioen banaketa-eredua


134

ARRISKU HIGIENIKOA FISIKOABeroa

Kalte posibleakNahasmendu sistemikoak

Beroagatiko akiduraBeroagatiko arranpaBero-kolpeaHiperpirexiaSinkope termikoaBeroagatiko neke igarokorra


Deshidratazioa eta ga tzgabe tzeaAnhidrosiaZirkulazio-sistema periferikoko alterazioakHaurdunaldia eta edoski tzaroa

Beroarekiko sentikortasuna handi tzea: Zorabiorako edo konorte-galerarako joerak zeharkako istripu-arris-kuak sor di tzakeBeroak eragindako deshidratazioaren ondorioz amaren esnea gu txi tzean edoski tzea kaltetua izan daiteke

OsasunazterketaZirkulazio-sistema periferikoko alterazioak

Ikuskapena: Zainen balorazio klinikoa (Internacional Consensus Commite on Venous Disease)Haztapena: Tenperatura, pul tsu periferikoen alterazioak, Schwar tzen maniobraManiobrak: Trendelemburg, Perthes, Pra tt

Per tsona oso sentikorrakZereginean ohiturarik ez duten per tsonakBerora ohi tzeko aldirik izan ez duten per tsonak55 urtetik gorako per tsonakPer tsona gizenakPatologia kronikodun per tsonak: egoera beroetan areago tzeko edo oreka gal tzeko aldiak izan di tzaketen biho tzeko edo arnasbideetako patologiak edo patologia hematologikoak edo endokrinoak Hiperten tsioaren aurkakoekin, lasaigarriekin edo depresioaren aurkakoekin tratamenduan dauden per tsonakEmakumearen kasuan, haurdunaldia edo edoski tzaroa

Sentikortasunaren araberako anamnesi espezifikoaSentikortasunaren araberako miaketa espezifikoa

GizentasunaGMI

KardiobaskularraArterietako ten tsioaBiho tz-auskultazioaElektrokardiogramaMedikuaren irizpidearen araberako beste proba ba tzuk

ArnasbideetakoaBiriken auskultazioaArnasbideen fun tzio-probakX izpiak eta medikuaren irizpidearen araberako beste proba ba tzuk

Endokrinoak eta hematologikoakGluzemia HematimetriaTiroide-probakMedikuaren irizpidearen araberako beste proba ba tzuk


135

ARRISKU HIGIENIKOA KIMIKOADermatosia

Kalte posibleakUkipeneko dermatitis alergikoa Ukipeneko dermatitis narrita tzaileaUkipeneko urtikariaAkne okupazionalaLarruazaleko minbizi okupazionala


IkuskapenaHaztapenaDeskripzioa: i txura, tamaina, hedapena, kokapena eta lesioen banaketa-ereduaProba alergikoak: IgE espezifikoak, Pricktesta, probokazio espezifikoko probak

ARRISKU HIGIENIKOA KIMIKOAAsma okupazionala

Kalte posibleakAsma immunologikoa edo hipersentikortasunagatikoaAsma ez-immunologikoa edo sortasun-aldirik gabekoaLanak larritutako asma


Asma okupazionalaren eta ez-okupazionalaren aurretiko historiaErrinitis edo errinokonjuntibitis okupazionalaren historiaEgungo sintomatologiaAtopiaren aurrekariakTabakismoa

Miaketa espezifikoaBiho tzaren eta biriken auskultazioaOinarrizko espirometriaBronkodilatazio-probadun espirometriaSubstan tzia-motaren araberako proba alergikoakSerieko peak-flowa


136

ARRISKU PSIKOSOZIALA

ARRISKU PSIKOSOZIALAKalte posibleak

Umore-nahasmenduak: Aldi depresiboa, nahasmendu depresibo errepikakorra, umorearen nahasmendu errepikakorrak, umorearen beste nahasmendu ba tzuk, umorearen nahasmendu espezifikatu gabea

Nahasmendu neurotikoak, estresarekin loturiko nahasmenduak eta nahasmendu somatoformeak:Herstura-nahasmendu fobikoak, hersturaren inguruko beste nahasmendu ba tzuk, nahasmendu obsesibo-konpul tsiboa, estres larriaren eta egoki tzapen-nahasmenduen aurreko erreakzioa, nahasmendu disoziati-boak (konber tsiokoak), nahasmendu somatoformeak, beste nahasmendu neurotiko ba tzuk

Akidura emozionala edo “burn out”MendekotasunakHaurdunaldian: txandakako lanaren eta gaueko lanaren ondorioz, lanaldiaren iraupenaren ondorioz, laneko errit-moa ez kontrola tzearen ondorioz eta agente estresa tzaileen eraginpean egotearen (jarrera-eskakizunak, ahale-gin fisikoa, etab.) ondorioz alterazio fisikoak eta psikikoak areago tzeak preeklanpsia, jaio tzapisu txikia, fetuaren herio tza eta abar eragin dezake.

OsasunazterketaAnamnesia eta miaketa espezifikoa

1. mailako esku-har tzea Xede-populazioa eta/edo arriskuen ebaluazioa

+10Q-FRP oinarrizko galdetegia

+Jasotako eta alderatutako osasunaren egungo egoeraren per tzepzioa (SF36)

+Elkarrizketa erdi egituratua gai hauei buruz:

gertaera orokorrak (I. blokea)edo/eta

laneko gertaerak (II. blokea)2. mailako esku-har tzea

Goldberg-en GHQ12+

Estresaren sintomatologia balora tzeko adierazle sinplea (estresari buruzko galdera sinplea)eta

Ondoezaren Balorazio Orokorrerako galdetegia- 2Q-IGM+

Elkarrizketa per tsonal erdi egituratua:I. blokea (jarrera)

II. blokea (portaera)III. blokea (gai tzikortasun paranoidea-nahasmendu faktoreen baheketa-indizea (NFI)


137

3. mailako esku-har tzeaAnamnesi gidatua:

Sintomen galdetegiak:C1 Hezur- eta muskulu-nahasmenduen galdetegia (Nordiko egokitua)etaC2: Somatizazio-sintomen galdetegia (S-10Q-FRP)

Miaketa fi sikoa:Miaketa fi siko/anamnesikoa (5 mul tzo CIE 9MC)Oinarrizko miaketa sistematikoa aparatuka:

Datu biometrikoakLarruazalaSistema muskulu-eskeletikoaSistema gastrointestinalaBiho tz-biriken aparatuaMiaketa neurologiko/mentala

Aurkikun tzen araberako proba osagarriak: kontrol biologikoa, EKG, espirometria... Beste galdetegi espezifi ko ba tzuk sar tzearen balorazioa

4. mailako esku-har tzeaLangilea Erakunde Kudea tzaileko – Mutualitateko edo Osasun Zerbi tzu Publikoko Espezialistarengana desbidera tzea (kasu bakoi tzean dagokionaren arabera)edoKon tseilu mediko-preben tziozkoaedo/etaLanpostua berrebalua tzea

Esku-har tzeko mailen algoritmoa

MAILAKO ESKU-HAR TZEA

1.Xede-populazioa eta/edo

10Q-FRP oinarrizko galdetegia, Osasunaren egungo per tzepzioa

eta per tzepzio konparatua. Gertaerei buruzko elkarrizketa

(I. eta II. blokeak)


4.Langilea Erakunde Kudea tzaileko Espezialistarengana bidera tzea

edo Osasun Zerbi tzu Publikora, kasu bakoi tzean dagokiona.

edoKon tseilu mediko-preben tziozkoa

edo/etaLanpostua berrebalua tzea


2.Goldberg-en GHQ12, Estres sinplearen

galdera, Ondoezaren Balorazio Orokorraren Galdetegia - 2Q-IGM,

Elkarrizketa per tsonal erdi egituratua: I. blokea (jarrera),

II. blokea (portaera), III. blokea (NFI)

Zain tza espezifikoko protokoloak aplika tzea, bere kasuan

dagozkion beste arrisku-faktore ba tzuen arabera


3.C1 eta C2 sintomen galdetegiak,

miaketa fisikoa eta proba osagarriak, beste galdetegi espezifikok ba tzuk sar tzea

baloratuz.

-

-

-

+

+

+

1. irudia.- Esku-har tze mailak


138

Lan-erlazioa balora tzeko algoritmoa

KASU POSIBLEA KASU PROBABLEA KASU BERRE TSIA

LANEKOA EZ DEN KALTEA

LANAK LARRITUTAKO KALTEA

LANAREN ONDORIOZKO KALTEA

Bete tzen al da esposizio-

irizpidea?

Bete tzen al dira denborazkotasun-

irizpideak?

Ba al dago gaixotasuna sor tzen lagundu ahal izan

duten lanetik kanpoko arrisku-faktorerik?

Horietakoren bat izan al da

eragilea??

BAI

BAI

BAI

BAIBAI

EZ

EZ

EZ

EZ

Esposizioak larriagotu egiten al du sintomatologia?


139

Aldizkakotasuna

ADINA PUNTUAZIOA<18 URTE 118-25 URTE 026-50 URTE 2>50 URTE 3LANPOSTUAREN ARRISKU PSIKOSOZIALAREN BALORAZIOABAXUA 0ERTAINA 1ALTUA 2SAILKATU GABEA 1LANAREN INGURUAN DETEKTATUTAKO KALTEA (eragindakoa edo larritua)AURKIKUN TZARIK GABE (arrasto eta/edo sintomarik ez) 0KASU POSIBLEA (sintomen presen tzia) 1KASU PROBABLEA (arrasto eta sintomen presen tzia) 3KASU BERRE TSIA (ziurtasunezko diagnostikoa) 3GAITASUNAGAI 0GAI MUGAPENEKIN EDO JAKINEKO MURRIZKETA BA TZUEKIN 1LEGEZKO ADIERAZPENA (legez xedatutako gu txieneko periodikotasuna)ADIERAZPENIK GABE 0ADIERAZPENAREKIN 1EMAI TZAGOMENTATUTAKO GU TXIENEKO PERIODIKOTASUNA BATURAHIRU URTEKOA < 2BI URTEKOA 2 - 6URTEKOA > 6


140

URPERA tzE BIDEZKO I tsASKI-BILKETA

URPERA TZE BIDEZKO I TSASKI-BILKETAKalte posibleak

Agente fisikoak:• Presioa:

- Barotraumak.- En tzumenaren alterazioak.- Deskonpresio-gaixotasuna.- Deskonpresio-gaixotasunaren forma kronikoak.- Biriketako lesioak.

• Ho tza:- Hipotermia.- Raynauden sindromea.- Murgil tze-oina.

Agente kimikoak:• Gasagatiko intoxikazioak:

- Narkosi nitrogenatua.- Hiperoxia.- Hiperkapnia.- Gas ku tsa tzaileak: olio-lurrunak eta karbono monoxidoa.

• Urpekari tzako materialekiko hipersen tsibilizazioagatiko dermatitisa.Agente biologikoak:

• I tsasoko organismoek eragindako lesioak.• Kanpoko otitisak.

OsasunazterketaOsasunari buruzko adierazpen per tsonalaAnamnesi espezifikoa

Istripu disbarikoen historia.Deskonpresio-gaixotasunaren azalpenik gabeko kasu errepikatuak.Istripu disbarikoen ondorioak.Urpeko jarduera galarazten duten patologia espezifiko diagnostikatuak.Ohiturak:

Alkohol- eta tabako-kon tsumoak.Sendagaiak ohituraz edo aldiro-aldiro har tzea.Kirola egitea.

Anamnesi otorrinolaringologikoaSinu paranasalei eragingo dieten prozesuak daudela susmarazi dezaketen sintomak.Anamnesi kardiobaskularraBiho tz aurreko minaren, palpitazioen edo zorabioen aurrekariak, biho tzeko patologia dagoela susmaraz-ten dutenak.Arnasbideetako anamnesiaEztula, karkaxa edo arnasestua bezalako sintomak, osagai buxa tzaile edo murriztailea duen biriketako prozesuaren susmoa sor tzen dutenak.

.../...


141

Digestio-aparatuko anamnesiaAzidotasuna, disepsia, disfagia, jateko gogoaren alterazioak, gorakoa, heste-erritmoaren alterazioak eta an tzeko sintomak.Gernu-aparatuko anamnesia txiza egitean mina, mina gil tzurrun-hobietan, edo gernu-maiztasuna handi tzea bezalako sintomak.Anamnesi muskulu-eskeletikoaGil tzaduretako minaren, mugapenen, gil tzaduretako hanturen, zerbikalgien, lunbalgien eta dorsalgien ira-ganeko edo berritako sintomak.Anamnesi neurologikoaEpilepsia, konbul tsio edo konorte-galeren gertakariak.

Miaketa espezifikoaDatu antropometrikoak

Garaiera.Pisua.Gorpu tz-masaren indizea.Gorpu tzeko gan tz-ehunekoa.

Azterketa dermatologikoaLarruazalaren oinarrizko miaketa alergiak edo dermatitisak detekta tzeko.

Azterketa oftalmologikoaBegi-globoaren miaketa.Begi-zorroztasuna.Kolore-ikusmena.Begi-hondoaren azterketa.

Miaketa otologikoaOtoskopia Valsalvaren maniobrarekin.Tinpanometria.Audiometria.

Errinologia-miaketa.Kopetako eta masailetako sinuen gaineko perkusioa.Errinoskopia.Sinu paranasalen (nasomentoplaka) erradiografia.

Masailetako eta kopetako sinuak eta aurrealdeko sinu etimoidalak.Azterketa odontologikoa

Hor tzetako barotraumak eragin di tzaketen infekzioak.Miaketa kardiobaskularra

Biho tz-auskultazioa.Arteria-presioaren neurketa.Beheko gorpu tz-adarren miaketa.

Erradioko, a tzeko tibiako eta oineko pul tsuak.Sistema benosoaren egoera.Maleoloko edemak.

Geldiko elektrokardiograma.Esfor tzu-proba.

Arnasbideen miaketaBiriken auskultazioa.Toraxeko erradiografiak (aurretik a tzerakoa eta albokoa).Espirometria behartua.

.../...


142

Digestio-aparatuaren azterketaSabelaldeko auskultazioa eta haztapena hernia-masa edo -puntuen bila.

Gernu-aparatuaren azterketaUkabil-perkusioko maniobrak bi gil tzurrun-hodietan.

Azterketa muskulu-eskeletikoaHezurretako gil tzaduren oinarrizko miaketa.Erradiografia lokalizatuak.

Urpekariak, gil tzaduretan, hezurretan, bizkarrezurrean mina suma tzen badu edo miaketa oroko-rrean mugikortasuna murriztu dela detekta tzen bada soilik.

Miaketa neurologikoaOinarrizko miaketa neurologikoaElektroen tzefalograma.

Sakonera handiko urpekariei soilik eta osasunari buruzko adierazpen per tsonalean alterazio psiko-logikoaren susmoak ager tzen badira soilik.

Exploración del equilibrioOrekaren miaketaBabinski-Weillen froga.

Ebaluazio psikologikoaAnalitika

Odola:Hematimetria osoa, jalkiera-abiadura barne.Gil tzurrun-fun tzionaltasunaren, fun tzionaltasun hepatikoaren, gluzemiaren, azido urikoaren,kolesterolaren eta deribatuen probak.

GernuaAnormalak eta jalkina.

KAPITULUA

OSASUN-AZTERKETA ESPEZIFIKOA

7.


Aitor Guisasola YereguiNieves Lorenzo Espeso


145

SARRERA

Laneko osasunari buruzko azterketa mediko edo osasun-azterketa espezifikoa laneko arriskuen preben tzioaren es-parruan langileen osasunaren jarraipenerako tresna bat da. Arrisku jakin ba tzuen eraginpean dauden langileen osasunaren egoerari eta eboluzioari buruzko informazioa bil tzea eta lan tzea da bere helburua, azterketa indibiduala eta kolektiboa egiteko.

Osasunazterketa espezifikoan anamnesia, miaketa eta proba osagarriak sar tzen dira. Horien bidez, langilea arris-ku jakin ba tzuen eraginpean egoteak osasunean dituen ondorioak baloratuko dira. Osasun-azterketaren emai tzek aukera ematen diote langile bakoi tzari lan-baldin tza horiek bere osasun-egoerari eragin dioten jakiteko. Halaber, bere ondorioen bidez, laneko medikuari erraztu egiten diote enpresaria eta preben tzio-arloan eran tzukizunak dituzten per tsona eta organoak langileak bere lanpostua bete tzeko jarreraren inguruan edo babes- edo preben tzio-neurriak sartu edo hobe tzeko premiaren inguruan informa tzeko, preben tzio-arloan dituzten betekizunak behar bezala gara di tzaten. Era berean, gaixotasun profesionalen edo laneko gaixotasunen detekzio goiztiarra ahalbide tzen dute.

Osasun-azterketa indibidualen emai tzak dira osasuna-ren zain tza kolektiborako datu-iturri nagusia. Osasunaren zain tza kolektiboaren helburua da laneko arriskuek osasu-nean dituzten ondorioak, horien maiztasuna, larritasuna eta joera balora tzea, arriskuen eta horien ondoriozko ara-zoen arteko kausaefektu hipotesia finka tzea, preben tziojarduerak lehenestea eta neurri horien eraginkortasuna ebalua tzea.

Honenbestez, laneko osasuna zain tzearen helburua preben tziozkoa da. Osasunaren zain tza arriskuen ebalua-zioa ezagutu gabe egiteak ez du aukerarik ematen osasun-alterazio jakin ba tzuek lanarekin izan lezaketen loturaren arteko erlaziorik ezar tzeko eta gaitasunaren edo gaitasu-nik ezaren txostenak egiteko, ez duelako erabat balora-tzen arriskua kontrolatu gabe langilea lan-baldin tza jakin ba tzuen eraginpean jar tzearen garran tzia. Sanitarioen eta langilearen artean egon beharko lukeen konfian tzazko konpromisoa eten dela eta enpresan preben tzioa kudea-tzeko sistemak hu ts egin duela esan nahi du horrek.

OSASUN-AZTERKETEN EDUKIA

Osasun-azterketa indibidualen edukia ezar tzeko, langileari eragin diezaioketen laneko arriskuen ezagu tzatik abia tzen da. Kasu honetan, i tsaser tzeko inguraketa-on tzi batean lan egiten duen marinel baten laneko osasun-azterketa baten

edukia erakusten da, lanpostuaren arriskuen ebaluazioak, gida honetan eredu gisa aurkezten denak, ematen duen ezagu tzatik abiatuta.

Ebaluazio hori oinarri tzat hartuta, on tzi horretako marine-lari eragiten dioten arriskuak honako hauek direla ikusten da:

- Arrisku ergonomikoak• bul tza tzeak eta arrasta tzeak• jarrera behartuak• mugimendu errepikakorrak• kargak eskuz manipula tzea

- Arrisku higienikoak• zarata• eguzkian jatorria duten erradiazio ultramoreak • ho tza• beroa• agente kimikoak• agente biologikoak

- Arrisku psikosozialak

- Segurtasun-arriskuak

Gida honetan jaso diren arriskuen araberako osasunmiaketako fi txek anamnesiari buruzko, miaketei buruzko eta osasun-proba egokienei buruzko jarraibideak ematen dituzte. Kontuan izan behar da gida egiteko langileen osa-sunaren zain tza espezifikorako protokoloak erabili direla, Osasun, Gizarte Zerbi tzu eta Berdintasun Ministerioak eta Autonomia Erkidegoek xede horretarako argitaratutakoak. Protokolorik argitaratuta ez dagoenerako, hainbat miake-ta eta osasun-proba orienta tzaile prestatu dira, gida egin duen taldearen adostasunez.

Arrisku psikosozialen kasuan, probak erabat oinarritu dira OSALANek finan tzatutako “Arrisku psikosozialeko fakto-reen eraginpean dauden langileen osasunaren zain tza espezifikorako Gida. PSICOVS2012 protokoloa” izeneko ikerketa-proiektuan.

Azkenik, haurdunaldian, erditu berritan eta edoski tzaroan osasunaren zain tza bidera tzeko xedez, batez ere jardue-ra honetako arrisku espezifikoei dagokienez (laneko kar-ga fisikoa eta segurtasunbaldin tzak), haurdunaldian eta edoski tzaroan osasuna zain tzeko atalean, Laneko Segur-tasun eta Higieneko Institutu Nazionalaren 915 zenbaki-dun Preben tzioko Ohar Teknikoa erabil tzea proposa tzen da, hain zuzen ere, emakumearen fun tsezko aldi horretako osasunaren zain tzako elementu nagusiak jaso tzen dituena.

Honako hauek dira marinelaren lan-osasunean kalteak eragin di tzakeen arriskuen ebaluazioan identifikatutako laneko arriskuak:

Arrisku ergonomikoak: aparatu muskulu-eskeletikoa

146

Arrisku higienikoak:• zarata: en tzumen-aparatua• eguzkian jatorria duten erradiazio ultramoreak: la-

rruazala• ho tza: larruazala eta efektu sistemikoak• beroa: efektu sistemikoak• agente kimikoak:

• larruazalaren eta begien narritadura, erredurak sor tzeko arriskuarekin

• larnasbideen narriadura• linhalazioaren ondoriozko toxikotasuna• lazaleko nahiz arnasbideetako asma edo aler-

gia• agente biologikoak:

Arrisku psikosozialak: osasunmiaketako fi txan zehaztutako efektu psikikoak eta fi sikoak

Segurtasun-arriskuak: ondorio akutuak gorpu tzeko hainbat alderditan

Gida honetan ebaluatutako lanpostua duen marinelaren laneko osasunaren azterketa indibidualen edukia honela banatuta dago: aparatuen araberako anamnesi espezi-fi koa eta osasunmiaketa espezifi koa.



147

Aparatu muskulueskeletikoa:Arrisku ergonomikoak

Neke fisiko errepikakorra edo metagarriaMuskuluetako lesioak:

Uzkurdurak, arranpak, zun tz-hausturak eta muskulu-zorroen hanturaApofisi aran tza tsuen nekeagatiko erauzketalesioakTendoi eta lotailuetako lesioak:

Sinobitisa, tenosinobitisa, hausturak eta zaintiratuakGil tzaduretako lesioak:

Hantura-artritisa, diskoko herniaHezurretako lesioak:

Hausturak eta fisurakLesio neurologikoak:

Nerbioak harrapa tzeaSabel-hormako lesioak:HerniakSorbaldetako eta lepoko traumatismo metagarri espezifikoak.

Birakarien mahukako tendinitisa.Hodi torazikoko edo kostoklabikularreko sindromea.Ten tsioagatiko lepoko sindromea

Besoko eta ukondoko traumatismo metagarri espezifikoakEpikondilitisa eta epitrokleitisaProna tzaile biribilaren sindromeaBur tsitisa

Eskuko eta eskumuturreko traumatismo metagarri espezifikoakTendinitisaTenosinobitisa: De Quervainen sindromea eta malguki-ha tzaren tenosinobitisa edo tenosinobitis estenosantea.

Belaunetako traumatismo metagarri espezifikoakBur tsitisaMeniskoko lesioakBelauneko lotailuetako lesioak

Presioagatiko neuropatiakBesoko sarea: Hodi torazikoko konpresioaSorbalda gaineko nerbioa: Arraila espinoglenoideoko konpresioaNerbio erradiala: Gal tzarbeko, humero-hodiko eta supina tzaileko gelaxkako konpresioaErdiko nerbioa: karpoko kanaleko konpresioaNerbio kubitala: kanal epitroklearreko eta Guyonen kanaleko konpresioaNerbio femorokutaneoa: izterrondoko lotailuko harrapa tzeaKanpoko nerbio ziatiko popliteoa: perone-buruko konpresioaTibia aurrealdeko nerbioa: tibia aurrealdeko gelaxkako konpresioa eta iskemiaTibia a tzealdeko nerbioa: tar tso tuneleko konpresioaHa tz arteko nerbioak: Mortonen metatar tsalgia

Zirkulaziosistema periferikoko alterazioak:

Arrisku ergonomikoakBeroa

Barizeak EdemakUl tzerak

En tzumena: Zarata

En tzumena gal tzeaPatologia otologikoa

OtalgiaOtorreaAkufenoakBertigoa

En tzumenarekin eta audizioarekin zerikusia duten faktoreakBotika ototoxikoak har tzea

Lanetik kanpoko giroan zarataren eta substan tzia ototoxikoen eraginpean egotea

.../...

ANAMNESIA

Egungo osasun-egoeraren eta osasun-aurrekarien ezagu tza


148

Larruazalaren nahasmenduak : Agente kimikoakAgente biologikoak Erradiazio UMak

Ukipeneko dermatitis narrita tzaileaUkipeneko dermatitis alergikoaUkipeneko urtikariaAkne okupazionalaInfekzioak larruazal kaltetuan (dermatomikosia, intertrigoa, bakterioengatiko infe-kzioak)Larruazaleko lesio gaiztoak eta premalignoak

Begiko nahasmenduak:Erradiazio UMakAgente kimikoak

NarriaduraLesioakErredurak

Trastornos respiratorios:Agentes químicos

IrritaciónDificultades de respiración Asma

Ho tzarekin zerikusia duten nahasmenduak

Orokorrak:Hipotermia

Kokatuak:AkrozianosiaHo tzagatiko urtikariaHo tzagatiko rinitisaRaynauden sindromeaIzozteakEritema gon tzaLubaki-oinaMurgil tze-oina

Ho tzaren eraginpean egoteagatik larritutako gaixotasunakBeroarekin zerikusia duten nahasmenduak

Nahasmendu sistemikoakBeroagatiko akiduraBeroagatiko arranpaBero-kolpeaHiperpirexiaSinkope termikoaBeroagatiko neke igarokorra


Deshidratazioa eta ga tzgabe tzeaAnhidrosiaZirkulazio-sistema periferikoko alterazioak

Faktore psikosozialekin zerikusia duten nahasmenduak

Umorearen nahasmenduak Nahasmendu neurotikoakEstresarekin zerikusia duten nahasmenduak Nahasmendu somatoformeakAkidura emozionala edo “burn out”Mendekotasunak

Laneko patologiaren aurrekariak

Gaixotasun profesionalakLaneko istripuakLanarekin zerikusia duten beste osasun-arazo ba tzuk

NBEen erabilera NBEen erabilgarritasunaNBEen benetako erabilera

Haurdunaldia, erdi tze berria eta edoski tzaroa:

AurrekariakEgungo egoera

.../...


149

Sentikortasun berezia Patologia kronikodun per tsonak: areago tzeko edo oreka gal tzeko aldiak izan di-tzaketen biho tzeko edo arnasbideetako patologiak edo patologia hematologikoak edo endokrinoakPer tsona gizenakHiperten tsioaren aurkakoekin, lasaigarriekin, depresioaren aurkakoekin eta abarre-kin tratamenduan dauden per tsonakAdinaBeste ba tzuk

Ohiturak Substan tzien kon tsumoa:TabakoaAlkoholaBeste substan tzia ba tzuk

Lanetik kanpo arrisku ergonomiko, higieniko, kimiko eta biologikoko faktoreen era-ginpean egoteaAriketa

MIAKETA

Aparatu muskulueskeletikoa:Arrisku ergonomikoak

BIZKARREZURRALOKOMOZIO APARATUAREN MIAKETA

IKUSKAPENASorbalden asimetriaBizkarrezurraren arda tzak: aurretik a tzerakoa eta albokoa

HAZTAPENAApofisi zorro tz mingarriakMuskuluetako uzkurdurak

MUGIKORTASUN PASIBOA ETA AKTIBOAFlexioa - luzapenaLateralizazioaBiraketa


MANIOBRAK: Laségue, Bragard, Schober, ValsalvaSENTIKORTASUNA

GOIKO GORPU TZ-ADARRALOKOMOZIO APARATUAREN MIAKETA

IKUSKAPENAAsimetriak, ingurua, hanturak, desbidera tzeak, atrofiak...

HAZTAPENA (Puntu mingarriak, hantura-aztarnak, krepitazioa…)SorbaldaBesoa UkondoaBesaurrea EskumuturraEskuakHa tzak

MUGIKORTASUN PASIBOA ETA AKTIBOASorbalda: Abdukzioa, adukzioa, flexioa, luzapena, barne-biraketa, kanpo-biraketaUkondoa: Flexioa, luzapena, pronazioa, supinazioaEskumuturra: Flexioa, luzapena, pronazioa, supinazioa, desbidera tze kubi-tala, desbidera tze erradialaHa tzak: Flexioa, luzapena, abdukzioa, adukzioa

MINA

.../...


150

MIAKETA NEUROLOGIKOANERBIO-HODIEN HAZTAPENA:

Hodi klabikularra, kanal epitroklearra, eskualde epikondileoa, karpoko ka-nala, Guyonen kanala

MIAKETA NEUROLOGIKOETARAKO MANIOBRAKTinel-en zeinua nerbio-hodietan, Finkelstein-en zeinua, Phalen-en testa, Adson-en maniobra, estugune kostoklabikularra, hiperabdukzioa, nerbio kubitalaren luxazioa ukondo parean, Allen-en maniobra, erresisten tziaren aurkako pronazioa

TENDOI-ERREFLEXUAKBizipitala, trizipitala, estiloerradiala, kubituprona tzailea

SENTIKORTASUNAUkipenezkoa, mingarria

BEHEKO GORPU TZ-ADARRALOKOMOZIO APARATUAREN MIAKETA

IKUSKAPENADismetriak, ingurua, hanturak, desbidera tzeak, atrofiak...

HAZTAPENA (Puntu mingarriak, hantura-aztarnak, krepitazioa…)AldakaIzterra BelaunaZangoaOrkatilaOinakHa tzak

MUGIKORTASUN PASIBOA ETA AKTIBOAAldaka: Abdukzioa, adukzioa, flexioa, luzapena, barne-biraketa, kanpo-biraketaBelauna: Flexioa, luzapenaOrkatila: Flexioa, luzapena, pronazioa, supinazioa, barne-biraketa, kanpo-biraketaHa tzak: Flexioa, luzapena, abdukzioa, adukzioa

MIAKETARAKO MANIOBRAKAldaka: TrendelenburgBelauna: Lachman, Pívot Care, Pívot Cari, aurreko kaxa, a tzeko kaxa, LLE aharrausia, LLI aharrausiaMeniskoa: Steimann, Graham Apley, Mc Murray, Moragas


NERBIO-HODIEN HAZTAPENA Muxarradura ziatikoa, perone-burua, tar tsoko tunela

MIAKETARAKO MANIOBRAKTinel-en zeinua nerbio-hodietan, Laségueren maniobra, Laségueren ma-niobra alderan tzikatua, erresisten tziaren aurkako indarra

TENDOI-ERREFLEXUAKErrotulianoa, Akilesekoa

OIN-ZOLAKO LARRUAZALEKO ERREFLEXUAKUzkurtuta, luzatuta

SENTIKORTASUNAUkipenezkoa, mingarria

.../...


151

Zirkulaziosistema periferikoa:Arrisku ergonomikoakBeroa

IKUSKAPENAZainen balorazio klinikoa (Internacional Consensus Commite on Venous Disea-se)

HAZTAPENATenperatura, pul tsu periferikoen alterazioak, Schwar tzen maniobra

MANIOBRAKTrendelemburg, Perthes, Pra tt

En tzumena:Zarata

OTOSKOPIAAUDIOMETRIA

Larruazala:Ho tzaErradiazio UMakAgente kimikoakAgente biologikoak

IKUSKAPENAHAZTAPENADESKRIPZIOAI txura, tamaina, hedapena, kokapena eta lesioen banaketa-eredua

Alterazio alergikoakPROBA ALERGIKOAK: IgE espezifikoak

Begiak:Erradiazio UMakAgente kimikoak

KORNEAREN MIAKETA KONJUNTIBAREN MIAKETABEGI-ZORROZTASUNAREN BALORAZIOA

Arnas-aparatua:Agente kimikoak

AUSKULTAZIOAESPIROMETRIA

Alterazio alergikoak:AUSKULTAZIOA ESPIROMETRIA ESPIROMETRIA BRONKODILATAZIO PROBAREKINSERIEKO PEAK-FLOWAPROBA ALERGIKOAK: IgE espezifikoak

Faktore psikosozialekin zerikusia duten nahasmenduak

1. MAILAKO ESKU-HAR TZEA10Q-FRP oinarrizko galdetegia

+Jasotako eta alderatutako osasunaren egungo egoeraren per tzepzioa (SF36)

+Elkarrizketa erdi egituratua gai hauei buruz:

gertaera orokorrak (I. blokea)edo/eta

laneko gertaerak (II. blokea)2. MAILAKO ESKU-HAR TZEA

Goldberg-en GHQ12+

Estresaren sintomatologia balora tzeko adierazle sinplea (estresari buruzko galdera sinplea)

etaOndoezaren Balorazio Orokorrerako galdetegia- 2Q-IGM

+Elkarrizketa per tsonal erdi egituratua:

I. blokea (jarrera) II. blokea (portaera)III. blokea (gai tzikortasun paranoidea-nahasmendu faktoreen baheketa-indizea (NFI)

.../...


152

3. MAILAKO ESKU-HAR TZEASintomen galdetegiak:

C1 Hezur- eta muskulu-nahasmenduen galdetegia (Nordiko egokitua)eta

C2: Somatizazio-sintomen galdetegia (S-10Q-FRP)Miaketa fisikoa:

Miaketa fisiko/anamnesikoa (5 mul tzo CIE 9MC)Oinarrizko miaketa sistematikoa aparatuka:

Datu biometrikoakLarruazalaSistema muskulu-eskeletikoaSistema gastrointestinalaBiho tz-biriken aparatuaMiaketa neurologiko/mentalaAurkikun tzen araberako proba osagarriak: kontrol biologikoa, EKG, espi-rometria... Beste galdetegi espezifiko ba tzuk sar tzearen balorazioa

4. MAILAKO ESKU-HAR TZEALangilea Erakunde Kudea tzaileko – Mutualitateko edo Osasun Zerbi tzu Pu-blikoko Espezialistarengana desbidera tzea (kasu bakoi tzean dagokionaren arabera)

edoKon tseilu mediko-preben tziozkoa

edo/etaLanpostua berrebalua tzea

Haurdun tza

Sentikortasun berezia SENTIKORTASUNAREN ARABERAKO MIAKETA ESPEZIFIKOA



Ondoren-goak


Zirkunstan-tziala














KAPITULUA

ARRISKUEN EBALUAZIOA

8.

8.1. kapituluaren egileakXavier Alfonso CornesAlexandre Alfonso CornesMarta Abruñedo Salaberri

8.2.1. kapituluaren egileakAlfonso Pérez SantiagoJosé Rega PiñeiroJosé Mª Santurio Díaz

8.2.2. kapituluaren egileakJosé Rega PiñeiroJosé Mª Santurio Díaz

8.2.3. kapituluaren egileakYolanda Juanes Pérez

8.2.4. kapituluaren egileakAitor Guisasola Yeregui

8.2.5. kapituluaren egileakAitor Guisasola YereguiLuis Agirre Muxika

8.2.6. kapituluaren egileakAitor Guisasola Yeregui

8.2.7. kapituluaren egileakMª Nieves de la Peña Loroño

8.2.8. kapituluaren egileakAitor Guisasola YereguiMª. Isabel García LealLuz Gómez Lastra

8.3. kapituluaren egileakMaite Gomez EchevarriaLuis Agirre Muxika

8.4. kapituluaren egileakJosé Antonio Rodríguez ArribeIñaki Zubia DíazMª. Isabel García LealDiego Castro Balboa

8.5. kapituluaren egileakAitor Guisasola YereguiNieves Lorenzo Espeso


155

SARRERA

Gida honen aurreko zatiek ikuspegi teknikotik eta modu xehatuan deskribatu dute arran tza-modalitate desber-dinetan eta zerikusia duten jardueretan nahasita dauden langileek egiten duten lan-prozesu osoa. Analisiak, por-tuan hasi eta, nabigatu eta arran tza egin ondoren, bertan amai tzen den lana hartu du kontuan. Emai tza matrize gisa jaso da, eta lanpostuaren eta lanpostuak berekin dituen meha txuen deskripzio xehatua eskaini du. Matrize horiek modu generikoan erakusten dutenon eta nola aurkez dai-tezkeen arriskuak arran tza-mota bakoi tzean eta sektorea osa tzen duten jarduera lagungarrietan, baina Gida honetan azaldu den bezala, on tzi edo azpisektore bakoi tzak dago-kion moduan ebaluatu behar du arriskua. Zen tzu horretan adierazi behar da arriskuen ebaluazioak langileen osasu-naren zain tzari aplika dakizkiokeen osasun-protokolo eta proba espezifikoei buruz orienta tzen duela, eta zain tzaren emai tzek, ebaluazioarenekin batera, arriskuak saihesteko edo minimiza tzeko preben tzio-neurri egokienak proposa-tzeko balioko dutela.

Arriskuen hasierako ebaluazioak arriskuen ikuspegi oroko-rra eta bere garran tziaren lehen estimazioa eskain tzen ditu, preben tziozko jarduerak sailka tzeko eta lehenesteko aukera emanaz. Aldi berean, arriskuek langileen osasuna-ren gainean dituzten ondorioak ezagu tzea xede duten osa-sun-jarduera bidera tzen du. Jarduera hori, preben tziozko gainerako diziplina tekniko isolatuetatik ondorioztatua be-zala, ez da finalista, eta arriskuek langileen tzako dituzten eraginak ezagu tzea du xede, langile horiei, haien eragin-pean egoten direnean gerta tzen zaienari buruzko ulermen orokorra emanaz. Bere emai tzek, arriskuen ebaluazioaren emai tzekin batera, aukera ematen dute enpresaren preben-tziozko jarduerak bidera tzea, lehenestea, mar txan jar tzea eta, garran tzi tsuena, ebalua tzea. Kalteak desagertu edo murrizten badira soilik izango du zen tzua preben tzioak. Arriskuen ebaluazioaren ondorengo berrikuspenak emai-tza horiek lor tzearen eta ebaluazioaren ondorioz aurreikus daitezkeen kalteen arabera bideratuko dira.

Preben tzioko diziplinek egiten dituzten jardueren izae-ra ezfinalista nabarmen tzeko asmoz, eta osasunerako egon litezkeen kalteen azterketarik ez badago datuak osa-tu gabe geratuko liratekeela kontuan hartuta, Gidan ez da aurkeztu kasu honetan aplikatu beharreko preben tziozko neurri zeha tzik. Arriskuen ebaluazioekin batera doazen neurri horiek argitaratu egin daitezke xehetasun guztiekin.

Azkenik, nabarmen tzekoa da Gida egiteko prozesuan ze-har kontuan hartu dela aplikazio praktiko zuzenekoa izatea eta beraien zereginen artean langileen osasunaren zain tza egitea, arriskuen ebaluazioak egitea, preben tzio-planak ezar tzea, marinelak presta tzea dituztenen tzat eta, oro har, marinelen eta arran tza-sektoreko gainerako langileen la-neko arriskuen preben tzioan nolabaiteko eran tzukizuna

duten per tsona guztien tzat erreferen tzia gisa har tzearen komenigarritasuna.

HELBURUAK

Arran tza-sektorean osasuna zain tzeko Gidaren zati honen helburua Arriskuen Ebaluazio Eredu bat aurkeztea da, hain zuzen ere, arran tza-sektorean arriskuaren ebaluazioak egiteko eredu gisa balioko duena eta arriskuen ebalua-zio honen xede den lanpostua okupa tzen duten langileei aplika dakizkiekeen protokolo eta osasun-probei buruzko proposamen bat egiteko aukera emango duena.

METODOLOGIA

I tsaser tzeko ingurasarearekin lan egiten duen flota Kan-tauriko ipar-ekialdeko i tsaser tzean erabil tzen diren arran-tza-aparailu guztien artean garran tzi tsuenetarikoa da. Ho-rregatik erabaki da Arriskuen Ebaluazio Eredua on tzi-mota horretan egitea.

Zerradun ingurasarea i tsas espezie pelagikoak harrapa-tzeko erabil tzen da, besteak beste, sardina, txi txarroa, ber-dela, bokarta, an txoa, sardinzarra, bakalada, tunidoak eta, aldiro-aldiro, lupia eta muxar handia. Arran tza-mota hau sare angeluzuzen batek osa tzen du. Sareak arrain-sardak ingura tzen ditu. Sarea behe aldetik i txi egiten da, arrainak bizirik har tzen dituen zaku modukoa eratuz, eta gero on-tzira igo tzen da.

Arriskuak ebalua tzeko lan hori premisa hauen pean egitea proposa tzen da:

- Ergonomia-, higiene-, psikosoziologia- eta segurta-sunarriskuak identifikatu eta ebalua tzeko prozedu-ra sekuen tziatua. Ebaluazio-zati bakoi tzerako, hura egiteko erabilitako metodologia deskribatu eta horren emai tzak aurkeztuko dira.

- Perpendikularren artean 18 metrotik gorako luzera duen i tsaser tzeko inguraketa-on tzia (arran tza-on-tzietako laneko segurtasun- eta osasun-arloko gu-txieneko xedapenei buruzko 1216/97 EDren aplika-zio-eremuan sartuta dagoen arran tza-on tzia).

- Lanpostua: marinela

- Ebaluatu beharreko laneko elementuak: azpizereginak


156

Lanpostuaren azterketa, premia praktiko eta logistikoak medio, hainbat on tzitan egin da, ebaluazioa arlo eta es-pezialitatetan azpibanatuz eta Kantauriko erlai tzeko lane-ko segurtasun- eta osasun-institutuen artean lana bana-tuz. Horretarako, at arran tza-on tzi aztertu dira i tsaser tz osoko hainbat portutan. Bakoi tzean arlo desberdinak az-tertu dira, aztertutako on tzi guztiak oso an tzekoak badira ere on tzi-motari dagokionez eta erabil tzen dituzten laneko aparailu eta ekipamendu, arran tzako prozedura eta tripu-lazioei dagokienez.

Lanaren konplexutasunak nahitaezkoa egin du inplika-tutako institutuen lurralde-zentroetako teknikari eta me-dikuen lagun tzaz gain, erakunde espezializatuen lagun tza ere, oso baliagarria izan baita. Kredituen atalean, parte-har tzaile horien erreferen tziak adierazten dira.

Ebaluazioa egitean aurreko faseetan kontuan hartu ez zi-ren arriskuak identifikatu dira eta bere garaian Gida egiteko erabili zirenak osa tzen dituzte. Ebaluazioan ugalketarako arriskuen ebaluazioa ere sartu da, amatasunari buruzkoak barne. Enpresariak, Laneko Arriskuen Preben tzio Legeko 26. agindua betez, arrisku horiek hasierako ebaluaziotik hartu behar ditu kontuan eta haurdun dagoen, erditu be-rria den edo edoski tzaroan dagoen emakumearen tzako arriskurik gabeko lanpostuen zerrenda bat egin behar du, lanpostua bete tzen emakume bat badago eta ez badago.

Arestian aipatu den bezala, lan honetan ez da gara-tu preben tzioko neurri zuzen tzaileen plangin tza-fasea, proposa tzen den ereduzko arrisku-ebaluazioa osatuko lukeena. Dena den, aurretiko urra ts gisa, arriskuen eba-

luazioen garapenak langileen zain tzaren emai tzak barne hartu beharko lituzke eta, horrela, bere osotasunean hartu.

Preben tziozko plangin tzak, bestalde, kontuan hartu behar ditu ebaluatutako arrisku bakoi tzaren aurrean hartu be-har diren neurri zuzen tzaileak, zuzenketei nolako urgen-tzia eta lehentasuna eman behar zaien eta zuzenketak inplementa tzeko ardura hartuko duten per tsonak.

ON TZI-MOTA

Arriskuen ebaluazioaren xede den on tzia i tsaser tzeko arran tza-on tzia da. Giza Bizi tzaren I tsasoko Segurta-sunerako Nazioarteko Hi tzarmenaren Arau Osagarriek (SEVIMAR) xedatutakoaren arabera, i tsaser tzaren eta 60 miliako lerro paraleloaren artean egiten den arran tzarako on tzia da. Sailkapen bera erabil tzen du (badira haiek sistematiza tzeko beste modu ba tzuk ere) 1216/97 EDko Gida Teknikoak arran tza-on tzietan arriskuak ebaluatu eta prebeni tzeko. Halaber, “arran tza-on tzi berria” dela eta perpendikularren artean 18 metro baino gehiagoko luzera duela kontuan hartuta, ED berean ikusten den bezala, bere I. eranskinean aurreikusitako gu txieneko segurtasun- eta osasun-xedapenak bete beharko ditu.

Azterketaren xede diren on tziek honako ezaugarri nagusi hauek dituzte:

Arriskuen identifikazioa baxurako ingurasarearen matrizeari dagokiona da. Matrize horretan, Laneko Segurtasun eta Hi-gienerako Institutu Nazionalak (LSHIN) garatutako laneko arriskuak ebalua tzeko metodoan Gidaren egileek egindako aldaketarekin bat datozenak dira arriskuak. Gida honen ondorioetarako forma-kode deitu zaienak dira.

OINARRIZKO PORTUAK Galizia, Asturias, Kantabria eta EAE autonomia-erkidegoetako arran tza-portuak.

ZERRENDA 3 EGT 60,41 (gu txi gorab.) TH 50,92 (gu txi

gorab.)

APARAILU-MOTA Ingurasarea ARRAN TZA-MOTA I tsaser tzekoa TRIPULA TZAILE-

KOP. 9tik 16ra

ARRAN TZA-TOKIA

Ipar-ekialdeko Kantauri i tsasoa ALTAREN DATA 2000. urtea baino

geroagokoa KROSKOA Al tzairua

LUZERA OSOA 19 m baino gehiago bp LUZERA 18 m baino

gehiago


157

ARRISKU ERGONOMIKOEN EBALUAZIOA

HELBURUA

Ebaluazio horren xedea marinellanpostuko karga fisiko estatikoaren eta dinamikoaren ondoriozko arrisku ergo-nomikoak azter tzea da Kantauriko Erlai tzeko eta Galiziako baxurako on tzietan ingurasare-modalitatean.

Azterketak honako hauek aurreikusten ditu:

1- Arrisku ergonomikoaren ikuspegitik garran tzi-tsuenak diren zeregin eta azpizereginen ebaluazio ergonomikoak egitea.

2- Honako hauek eragindako osasunerako arriskuen ebaluazioa:

a. bul tza tzeak eta arrasta tzeakb. jarrera behartuakc. mugimendu errepikakorrakd. kargak eskuz manipula tzea

3- Europako eta nazioarteko metodo ergonomiko es-tandarren erabilera 4 arriskuak balora tzeko:a. Kargak eskuz manipula tzea honako hauen bidez:

NIOSH metodoab. Mugimendu errepikakorrak honako hauen bidez:

CHECK-LIST OCRA metodoac. Jarrera behartuak honako hauen bidez:

REBA metodoad. Bul tza tzea eta arrasta tzea honako hauen bidez:

Snook & Ciriello metodoa

4- Adierazitako arauetan jasota dauden eskakizunak bete tzea deskribatutako metodoak aplikatuz:• ISO 11228-2 (Manual handling – Part 2: Pushing

and pulling. 2007)• UNE 1005-3-3:2002 (Makinen segurtasuna. Gi-

zakiaren portaera fisikoa. 3. zatia: Makinak erabiltzeagatik gomendatutako indar-mugak)

• UNE EN 1005-4:2005 (Makinen segurtasuna. Gi-zakiaren portaera fisikoa. 4. zatia: Laneko jarrera eta mugimenduen ebaluazioa makinekiko)

• ISO 11226 (Ergonomics - Evaluation of static wor-king postures. 2000), jarrera estatikoetarako

• UNE 1005-5:2007 (Makinen segurtasuna. Giza-kiaren portaera fisikoa. 5. zatia: Maiztasun handiko manipulazio errepikakorragatiko arriskuaren eba-luazioa)

• ISO 11228-3 (Ergonomics - Manual handling - Part 3: Handling of low loads at high frequency. 2007)

• UNE EN 1005-2: 2004+A1:2009 (Makinen segurta-suna. Gizakiaren portaera fisikoa. 2. zatia: Makinen eta horien osagaien maneiua)

• ISO 11228-1 (Ergonomics – Manual handling – Part 1: Lifting and carrying. 2003)

METODOLOGIA ERAGINKORRA

Ebaluazioaren faseak

Ebaluazioa 3 FASETAN egin da:

• Azterketarako metodo ergonomiko egokienen hautake-ta

Fase honetan arriskuen ebaluaziorako egungo metodo er-gonomiko estandarren balorazioa egin da. Zeregin bakoi-tza Europako eta nazioarteko metodo ergonomiko estan-darren bidez ebaluatu da. Arrisku-faktore bakoi tzerako bi metodo ergonomiko aztertu dira eta baxurako on tzien in-gurasare-modalitatean marinel-lanpostura ongien egoki-tzen den metodoa hautatu da arrisku-faktore bakoi tzerako.

• Landalana. Datubilketa (In situ)

Fase honetan in situ egin dira neurketa ergonomikoak baxurako on tzien ingurasare-modalitateko marinel-lan-postuaren jarduera errealetan eta lehorrean egindako ze-reginetan.

• Arriskuen kalkulua eta ebaluazioa lanpostuetan

Arriskuen kalkulua eta ebaluazioa lehen fasean hautatu-tako metodoen bidez egin da.

8.1ARRISKU ERGONOMIKOEN EBALUAZIOA


158

FASEAK

1 Azterketarako metodo ergonomiko egokienen hau-taketa

Arrisku-faktore beraren azterketari aplika dakizkiokeen metodoek eskainitako emai tzen analisia egin ondoren iku-si da metodo horiek desberdinak izan daitezkeela (NIOSH eta SNOOK kargak manipula tzeko; CHECK‐LIST OCRA eta STRAIN mugimendu errepikakorretarako; REBA eta OWAS jarrera behartuetarako; eta SNOOK eta ISO‐11228‐2 bultza tzeko eta arrasta tzeko). Zeregin berean faktore baten larritasuna 2 metodo desberdinen bidez azter tzean sor-tzen den desadostasuna 4 gertakariren ondoriozkoa da batik bat:

(1) metodo bakoi tzak sarrerako parametro desberdinetatik egiten ditu kalkuluak

(2) metodo bakoi tzak kalkulua egiteko bere algoritmoak ditu, sarrerako parametro horiek modu desberdinean kon-binatu, operatu eta hazta tzen dituztenak.

(3) metodo bakoi tzak bere balorazio-eskala du, eskala bakoi tza bere mailekin, eta eskala horiek ez dira beti bat etor tzen metodo desberdinen artean (ez maila-kopuruan eta ez arriskuaren/larritasunaren definizioan), eta

(4) metodo bakoi tza egokiagoa da (edo ez hain egokia) aplikazio-kasu bakoi tzerako, beraien araudietan isla tzen diren kon tsiderazioen arabera.

Horregatik, desadostasunak edo interpretazio okerrak bazter tzeko helburuarekin eta azken emai tzen interpreta-zioa errazteko, arrisku-faktore bakoi tzerako metodo ego-kiena hautatu da ondoren azalduko diren irizpideen arabera

a. Metodo ergonomikoak

a.1. NIOSH metodoaren bidez kargak eskuz manipulatzearen kalkulua eta ebaluazioa

Kargak eskuz manipula tzearekin loturako TME arris-kuen azken balorazioa egiteko NIOSH metodoa hautatu da. SNOOK & CIRIELLO metodoa aplika tzeko araudiek beraiek aitor tzen dute NIOSH ekuazioaren nagusita-suna kargak manipula tzeko zereginak ebalua tzeko or-duan (kargak al txa tzea eta jaistea barne).

Horrenbestez, NIOSH metodoa egokiena da kargak manipula tzeari lotutako arrisku-mailen azken balora-ziorako.

NIOSH metodoa National Institute for Occupational Safety and Health-ek (NIOSH) garatu zuen 1981ean kargak eskuz manipula tzearen ondoriozko osasun-arriskuak ebalua tzeko metodo gisa. Karga simetrikoak bi eskurekin al txa tzeko zereginetarako gomendatutako pisua kalkula tzeko ekuazioa ere badago metodo horre-tan. 1991n ekuazioa berrikusi zen eta faktore berriak sartu ziren: kargen maneiu asimetrikoa, zereginaren iraupena, al txaldien maiztasuna eta heldulekuaren ka-litatea.

Hiru irizpide kontuan hartuta egin zen ekuazioa: bio-mekanikoa, gerrialdean eta sakro eskualdean estresa muga tzen duena, gu txitan egiten diren baina aparteko esfor tzua eska tzen duten al txaldietan garran tzi tsuago dena; irizpide fisiologikoa, estres metabolikoa eta ze-regin errepikakorrei lotutako nekea muga tzen dituena; eta irizpide psikofisikoa, karga muga tzen duena langi-leak bere ahalmenari buruz duen per tzepzioan oinarri-tuta, era guztietako zereginei aplika tzeko modukoa, al-txaldien maiztasun handia dutenetan izan ezik.

Zeregin bati lotutako arrisku-mailaren estimazio er-latiboa ematen duen Al txa tze Indizea (AI) kalkula-tzen du metodoak. AI hori honela kalkula tzen da: AI = al txatutako karga / pisu-muga gomendatua. Pisu-muga gomendatua NIOSH metodoko behaketa- eta kalkulu-protokoloaren arabera lortutako parametroa da. Gainera, metodo horrek aukera ematen du Al txa tze Indize Konposatuaren (AIK) kalkuluaren bidez kargak manipula tzeko zeregin anizkoi tzak azter tzeko.

Azterlan honetan NIOSH ekuazioaren 1994ko berrikus-pena erabili da eta, horregatik, Al txa tze Indizearen (AI) haren irizpideak deskribatu eta aplika tzen dira. Hala ere, UNE-EN 1005-2 arauan xedatutako irizpide murriztai-leagoetan eta apirilaren 14ko 487/1997 EDk garatu-tako Gida Teknikoaren irizpideetan oinarrituta, NIOSH ekuazioa aplika tzearen ondoriozko AI balioak muga ja-kin ba tzuekin hartu behar dira kontuan. Hala, 25 kg-tik gorako pisu errealeko egoera guztiak onartezin tzat jo behar dira AI balioak definitutako arriskueremua kon-tuan izan gabe.

Honako hauek dira Al txa tze Indizearen (AI) araberako emai tzak:

- Arrisku mugatua (Al txa tze Indizea ≤1): Zeregin horiek egiten dituzten langile gehienek ez lukete arazorik izan behar.

- Arrisku moderatua (1 < Al txa tze Indizea ≤ 3): Langi-le ba tzuek ajeak edo lesioak izan di tzakete zeregin horiek eginez gero. Horrelako zereginak birdiseinatu egin behar dira edo kontrolpean egongo diren langile hautatuei esleituko zaizkie.

- Muturreko arriskua (Al txa tze Indizea > 3): Zeregin ho-riek onartezinak dira ikuspegi ergonomikotik eta alda-tu egin behar dira.

a.2. Mugimendu errepikakorren kalkulua eta ebalua-zioa honako hauen bidez: CHECKLIST OCRA meto-doa

Mugimendu errepikakorrei lotutako TME arriskuen azken balorazioa egiteko CHECK-LIST OCRA meto-doa aukeratu da, ISO 11228-3:2007 eta UNE EN 1005-5:2007 arauek zeregin errepikakorren ondoriozko TME arriskua ebalua tzeko erreferen tziazko metodo tzat jo duelako.

CHECK-LIST OCRA (Occupational Repetitive Action) metodoak, Unità di Ricerca Ergonomia della Postura e Movimento (EPM) erakundeko Occhipinti eta Colom-


159

bini egileek 1998an argitaratutakoak, goiko gorpu tz-adarraren lan errepikakorraren arriskua ebalua tzen du, arrisku-maila nahasmendu bat denbora jakin batean azalduko dela aurreikusteko ahalmenarekin lotuz.

Lanpostu bateko karga fisikoa ebalua tzeak, zereginak eta hura gara tzen den inguruneak ezarritako eskakizun fisikoen maila muga fisiologiko eta biomekaniko onar-garrien barruan dauden zehazteko edo per tsonaren ahalmen fisikoak gainditu eta bere osasunerako arris-kua sor dezaketen zehazteko balio du.

Honako hauek dira CHECK-LIST OCRA metodoak mu-gimendu errepikakorrak dituen zeregin bakoi tzerako azter tzen dituen arrisku-faktoreak:

- Mugimendu errepikakorraren iraupen garbia

- Susperraldi edo a tsedenaldiak

- Burututako egin tzen maiztasuna

- Egindako indarraren iraupena eta mota

- Mugimendua egitean sorbalda, ukondo, eskumutur eta eskuek hartutako jarrera

- Arrisku-faktore gehigarriak egotea, hala nola, eskula-rruak erabil tzea, bibrazioak egotea, doitasun-zeregi-nak, laneko erritmoa, etab.

Faktore horietatik abiatuta, CHECK‐LIST OCRA me-todoak aukera ematen du langile bakoi tzak ezkerreko eta eskuineko gorpu tz-adarrerako duen Arrisku Indizea lor tzeko.

Honako hauek dira Al txa tze Indizearen (AI) araberako emai tzak:

- Arrisku onargarria (Arrisku Indizea ≤ 7.5): Lanpostuak ez du ekin tza zuzen tzailerik behar

- Arrisku arina (7.5 < Arrisku Indizea ≤ 11): Beste azter-keta bat egitea edo lanpostua hobe tzea gomenda tzen da

- Arrisku moderatua (11 < Arrisku Indizea ≤ 14): Lan-postua hobe tzea, medikuak gainbegira tzea eta entrena tzea gomenda tzen da

- Arrisku handia (14 < Arrisku Indizea < 22.5): Lanpos-tua hobe tzea, medikuak gainbegira tzea eta entrena-tzea gomenda tzen da

- Muturreko arriskua (22.5 ≤ Arrisku Indizea): Lanpos-tua hobe tzea, medikuak gainbegira tzea eta entrena-tzea gomenda tzen da.

CHECK-LIST OCRA metodoak nabarmendu beharreko hainbat muga ditu:

- Soilik goiko gorpu tz-adarren jarrera behartuen arris-kua ebalua tzen du, azterketatik kanpo u tziz buruaren, lepoaren, enborraren, zangoen eta abarren jarrera be-hartuak azterketatik kanpo u tziz.

- Metodoa gehienez 8 orduz (480 minutu) okupatutako lanpostuen ebaluaziora bideratuta dago.

Okupazioa 8 ordutik gorakoa bada, emai tzaren “fida-garritasuna” aldatu egingo da, arriskua propor tzio be-rean alda tzen delako 9 lanordurako, 12 lanordurako, 13 lanordurako, etab.

- Metodoak susperraldietarako planteatutako aukerek 6 eta 8 ordu arteko mugimenduak aipa tzen dituzte.

- Faktore gehigarrien ebaluazioetan (eskularruak, bi-brazioak, konpresioa, doitasuna...) aukera ematen du faktore bakarra hauta tzeko, esangura tsuena. In-guruabar horietako ba tzuk bat etor tzean, arriskuaren informazioa eta zehaztapena gal tzen dira.

- Metodoak ez du sailka tzen faktore desberdinei eman-dako tarteko puntuazioetarako arriskua. Faktore bakoi tzaren azterketa osagarria emai tza par tzialen elkarren arteko eta azken indizearekiko konparazio subjektibora murrizten da.

- Metodoak indarra balora tzen du ziklo gu txitik behin egiten bada eta mugimendu errepikakor osoan zehar baldin badago. Modu horretan, lanpostu batek behar duen kargen unean uneko maneiuari lotutako arris-kua ez li tzateke ondo islatuta geratuko arriskuaren azken balorazioan.

- Azter tzen ari den jakineko egoera deskribatuta ez du-ten faktoreei tarteko puntuazioak eslei tzeko aukera iradoki tzen du metodoak. Puntuazio horiek subjekti-boak dira eta ebalua tzailearen irizpidearen mende-koak.

- Metodoak ez ditu “mikropausak” susperraldi tzat jo-tzen eta, ondorioz, ez ditu arriskua gu txi tze gisa har-tzen, langileak gorpu tzeko arrisku-guneei a tseden eman diezaiekeelako, segundo gu txi ba tzuetan bada ere.

- Ez du uzten indar-faktorea ebalua tzen indarra arina bada.

- Jarrera guztiei larritasun bera egozten zaie eta gehia-go irauteak soilik eragiten dio arriskuari.

- Helduleku-mota guztiak arrisku berarekin balora tzen ditu metodoak. Iraupenak soilik areago tzen du arris-kua, baina “ma txarda” gisako heldulekuek errazago eragiten dituzte hezur eta muskuluetako nahasmen-duak esku-ahurreko edo kako gisako heldulekuek baino.

a.3. Jarrera behartuen kalkulua eta ebaluazioa ho-nako hauen bidez: REBA metodoa

Jarrera behartuei lotutako TME arriskuen azken balora-zioa egiteko REBA metodoa hautatu da.

Zeregin, azpizeregin eta mugimendu/jarreren identi-fikazioa eta sailkapena in situ egitean aipatu zen beza-la, lanaldi desberdinetan marinelen artean haiek bana-tzeko orduan zegoen ausazkotasuna egiaztatu zen. Horrek eragin zuen baxurako on tzietako ingurasare-modalitatean marinel “lanpostua” defini tzeko ezintasu-na. Izan ere, marinel berak egindako zereginak guztiz


160

alda daitezke lanaldi batetik bestera eta ezinezkoa da bere lanaldiaren balorazio ergonomiko orokorra egitea.

Horregatik, zeregin, azpizeregin eta mugimendu/ja-rrera bakoi tzaren karga fisikoaren eta arrisku ergono-mikoaren azterketa xehatua modu independentean egin da, haietako bakoi tzaren arrisku-mailei buruzko informazio zeha tza lortuz.

Baina ikuspegi horrek (posible den bakarrak) ezinezkoa egiten du OWAS metodoa aplika tzea. Bere metodologia bateraezina da zeregin, azpizeregin eta mugimendu/ja-rreren azterketa indibidualarekin. Izan ere, jarduera-aldi luzeak azter tzen ditu eta jarduera-aldi horietan langi-learen jarrerak kodetu egiten dira beraien artean 30-60 segundoko aldi sekuen tziatuetan. Ondoren, haietako bakoi tzaren ager tze-maiztasuna eta aldi horri lotutako karga fisikoa eta arrisku ergonomikoa azter tzen dira. Marinelen jarduerak azpizeregin eta mugimendu/jarre-ra txikietan bereizi izanak ezinezkoa egiten du OWAS metodoa orokorrean aplika tzea. Horregatik baztertu da OWAS metodoa REBA metodoaren mesedetan.

REBA (Rapid Entire Body Assessment) metodoa Higne-tt eta McAtamney-k (No ttingham, 2000) garatu zuten, lanean jarrera behartuak har tzearekin lotutako gorpu-tz-nahasmenduak jasateko arriskua kalkula tzeko.

Metodoak aukera ematen du enborrak, lepoak, zangoek eta goiko gorpu tz-adarrek (besoa, besaurrea eta esku-muturra) hartutako jarrerak elkarrekin azter tzeko. Gai-nera, jarreraren azken baloraziorako erabakigarri tzat jo tzen dituen beste faktore ba tzuk defini tzen ditu, hala nola, maneiatutako karga edo indarra, heldulekua edo langileak egindako muskulu-jardueraren mota.

REBA metodoa ustekabeko jarrera aldaketak ekar tzen dituzten zereginak modu berezian azter tzen dituen tresna bat da. Jarrera aldaketa horiek, gehienetan, kar-ga ezegonkor edo aurreikusi ezin direnak manipula tzen ondorioa izaten da.

REBA koefizientea jarreren azterketatik abiatuta ateratzen da, eta jarrera behartu bati lotutako lesioak izateko arriskua adierazten du, batez ere muskulu eta hezurre-tako lesioak izateko arriskua. Honako hauek dira REBA Koefizientearen (AI) araberako emai tzak:

- Arrisku hu tsala (REBA Koefizientea=1): Jarrerak ez du ekin tza zuzen tzailerik behar (ekin tza-maila=0)

- Arrisku txikia (REBA Koefizientea=23): Baliteke ja-rrerak ekin tza zuzen tzaile bat behar izatea (ekin tza-maila=1)

- Arrisku moderatua (REBA Koefizientea=47): Jarrerak ekin tza zuzen tzailea behar du (ekin tza-maila=2)

- Arrisku handia (REBA Koefizientea=810): Jarrerak ekin tza zuzen tzailea behar du lehenbailehen (ekin tza-maila=3)

- Arrisku handia (REBA Koefizientea=1115): Jarre-rak ekin tza zuzen tzailea behar du berehala (ekin tza-maila=4).

Metodoak aukera ematen du zeregin bat egiten ari diren langileek hartutako jakineko jarrera behartuak ebalua-tzeko. Lanpostua azter tzeko bereizita aztertu behar da jarrera bakoi tza.

a.4. Bul tza tze eta arrasta tzeen kalkulua eta ebalua-zioa honako hauen bidez: Snook & Ciriello metodoa

Kargak bul tza tzeari eta arrasta tzeari lotutako TME arriskuen azken balorazioa egiteko Snook & Ciriello metodoa aukeratu da, ISO 11228‐2 araudiko balora-zio-eskalak (Manual handling – Part 2) 2 maila soilik identifika tzen dituelako (onargarria/ezonargarria), eta Snook & Ciriello eskalak, aldiz, 3 maila dituelako (arris-kuko zeregina/zeregin hobegarria/zeregin onargarria) eta doitasun-maila handiagoa eskain tzen duelako az-tertutako azpizereginen karga fisikoaren balorazio er-gonomikoa egiteko.

Metodoa Snook eta Ciriellok garatu zuten 1978an kar-gak al txatu, gordailutu, garraiatu, bul tzatu eta tira tzeko zereginetako arriskuak ebalua tzeko. Azterketa honetan bul tzatu eta arrasta tzeko arriskuak ebalua tzeko soilik erabil tzen da metodoa. Snook eta Ciriellok taula ba-tzuk sortu zituzten langileen muga eta gaitasunekiko sentikorrak diren kargak eskuz manipula tzea eska tzen duten zereginen ebaluazio eta diseinurako jarraibideak emateko helburuarekin eta, modu horretan, gerrialdeko lesioak murrizten lagun tzeko. Egileek 1991n argitaratu zituzten taulak berrikusita.

Taula horiek gara tzeko erabilitako metodologia hainbat motatako irizpidetan oinarrituta dago: biomekanikoak, karga mekanikoen maneiuari lotutako mugak ezar-tzen dituztenak; psikofisikoak, karga errepikakorrak manipula tzeko zereginei lotutako kon tsumo metabo-likoa eta nekea muga tzen dituztenak; eta fisiologikoak, lan-karga muga tzen dutenak langileek egiten duten al-txa tzeko ahaleginaren per tzepzioan oinarrituta.

Zereginaren aldagaien araberako baldin tzetan popula-zio-ehuneko jakin baterako pisu eta indarren Gehiene-ko Balio Onargarriak ezar tzean da tza metodoa.

Lortutako emai tzen arabera esan daiteke:

- Zeregin bat onargarri tzat jo tzen da gu txienez langi-leen % 90 zeregin hori bete tzeko gai denean.

- Populazioaren % 90 eta % 75 arteko kopuruak egin dezakeenean, zeregina hobetu egin behar da, treba-tutako langile ba tzuek osasunerako arrisku handirik gabe egin badezakete ere.

- Populazioaren % 75 baino gu txiagok egin di tzakeen zereginak arrisku tsu tzat jo tzen dira eta birdiseinatu egin behar dira.

- Gehieneko pisu onargarria per tsona batek maiztasun jakin batean eta denbora jakin batean gehiegi estre-satu edo nekatu gabe maneia dezakeen gehieneko pisuari dagokio.

Gehieneko pisu onargarriak bost ehunekotarako ze-hazten dira (10, 25, 50, 75 eta 90). Horiek adierazten


161

dituzte baimendutako gehieneko pisuak ekin tza segu-rua izan dadin gizonezkoen edo emakumezkoen % 10, % 25, % 50, % 75 eta % 90aren tzat.

Snook eta Ciriello metodoari buruzko oharrak:

- Snook eta Cirielloren tauletako sarrerek ez dituzte au-rreikusten ekin tza-egoera posible guztiak eta, horre-gatik, gu txi gorabehera egin behar da.

- Taula guztietako gehieneko pisu onargarriak bat da-toz heldulekuak dituzten eta gorpu tzetik hurbil dau-den kaxen manipulazioarekin.

- Gehieneko pisu onargarrietako ba tzuk ez dira lortu modu esperimentalean.

- Taulan onargarri gisa ageri diren gehieneko pisuetako ba tzuek gainditu egiten dute gomendatutako irizpi-de fisiologikoa (NIOSH 1981) 8 ordu edo gehiagotan jarraian egiten direnean. Baldin tza horietarako 1000 ml/min-ko oxigeno-kon tsumoaren muga ezarri da gi-zonezkoetan eta 700 ml/min-koa emakumezkoetan. Taula berrikusietan (Snook eta Ciriello 1991) muga horiek gaindi tzen dituzten balioak letra e tzanez ageri dira.

- Tauletako balioak bat datoz karga sinpleak eskuz manipula tzeko zereginekin.

Egileek zeregin anizkoi tzaren osagai bakoi tza banaka azter tzea gomenda tzen dute zeregin konbinatuaren maiztasuna erabiliz. Populazio-ehuneko txikiena duen osagaiaren pisua zeregin konposaturako gehieneko pisu onargarri gisa hartuko da. Hala ere, azpimarra-tzekoa da zeregin konposatuen kostu fisiologikoa osagai indibidualen tzako kostua baino, eta gerta liteke zeregin konposatuak aldi luzeetarako gomendatutako muga fisiologikoak gaindi tzea.

2 Landalana. Datubilketa (In situ)

a. Zeregin, azpizeregin eta mugimendu edo jarreretan bana tzea

Landa-laneko fasearen garapenean. Datu-bilketa (In situ). Marinelen lana osa tzen duten eta proiektuan az-tergai izan diren fase, zeregin, azpizeregin eta mugi-mendu/jarreren mul tzoa ezarri da.

Gidaren aurreko zatietan aurkeztutako ingurasarearen matrizeko faseak/zereginak/azpizereginak eskematik abiatuta eta marinelek in situ egindako jardueren az-terlanaren bitartez, aztergai diren zeregin eta azpize-reginen behin betiko eskema lortu da. Eskema horrek matrizeari buruzko hainbat aldaketa jaso tzen ditu, az-pizeregin ba tzuen deitura zeha tzagoak aurkezten ditu eta matrizean ez dauden hainbat zeregin eta azpizere-gin jaso tzen ditu.

Arrainsarda finka tzeko maniobra ( txalupa erabiliz) ez da aztertu, ez delako ia batere erabil tzen arran tza-flotan.

Azken batean, identifikatutako laneko FASEAK ZERE-GIN, AZPIZEREGIN eta MUGIMENDU/JARRERETAN xehatu ziren eta modu honetan definitu ziren:

ZEREGINAK ETA AZPIZEREGINAK: Baxurako ingurasa-reko on tzi barruan egiten den lanak dituen fase bakoi-tzean tripulazioak egiten dituen jarduerak. Zeregin edo azpizeregin bakoi tza mugimendu edo jarrera batek edo gehiagok osa tzen dute.

MUGIMENDUA: Zeregin edo azpizeregin batek osa tzen duten ekin tza edo ekin tza-mul tzoa. Mugimenduak lan-gile batek edo gehiagok egin di tzakete. Mugimendutan zati tzea beharrezkoa da honako hauek kalkulatu eta ebalua tzeko:

- NIOSH metodoaren bidez kargak eskuz manipula tzea.

- Mugimendu errepikakorrak CHECK-LIST OCRA me-todoaren bidez.

- Snook & Ciriello metodoaren bidezko bulkadak eta arrasta tzeak.

JARRERA: PLanak egiten ari direnean langileek har tzen duten posizioa edo jarrera. Hartutako jarrerak REBA metodoaren bidez jarrera behartuen kalkulua eta eba-luazioa egindakoan aztertuko dira.

Azpimarra tzekoa da zeregin, azpizeregin eta mugimen-du/jarreren identifikazioa eta sailkapena in situ egitean, lanaldi desberdinetan marinelen artean haiek bana-tzeko orduan zegoen ausazkotasuna egiaztatu zela. Horrek eragin zuen baxurako on tzietako ingurasare-modalitatean marinel “lanpostua” defini tzeko ezintasu-na. Izan ere, marinel berak egindako zereginak guztiz alda daitezke lanaldi batetik bestera. Hau da, lantegi eta industrietan (adibidez) gerta tzen denaren kontra, langi-le batek (ingurasareko marinela) lanaldi batean egiten dituen zereginak oso aldakorrak eta ausazkoak dira, eta ezinezkoa da bere lanaldiaren balorazio ergonomiko orokorra egitea. Baina bestalde, posible da zeregin, azpizeregin eta mugimendu/jarrera bakoi tzaren karga fisikoaren eta arrisku ergonomikoaren azterketa xeha-tua modu independentean egitea, haietako bakoi tzaren arrisku-mailei buruzko eta dauden arrisku-faktoreei buruzko informazio zeha tza lortuz. Horrek aukera emango luke marinel guztiei mesede egingo liekeen preben tziozko neurriak har tzeko.

Honako hau da azterketaren muina eta xedea osa tzen duten FASE, ZEREGIN, AZPIZEREGIN ETA MUGIMEN-DU/JARREREN xehakapen osoa:


162

ZEREGINEN | METODOEN MATRIZEA

FASEA

KOD

EA

ZEREGINA

KOD

EA

AZPIZEREGINA MUGIMENDU / JARRERA

KOD

EA

Karg

ak

man

ipul

atze

a

Erre

pika

kort

asun

a

Jarr

era

beha

rtua

k

Bultz

atze

a et

a ar

rast

atze

a

NIO

SH

CHEC

K-LI

ST O

CRA

REBA

SNO

OK

Hornitzea eta ontziratzea

1Ontzian eskuz eta mekanikoki kargatzea

1.1 Kaxak eskuz kargatzea

Kaxa-blokeak lurrera eraitsi | 04 marinela | 05 marinela 1.1.1Kaxak mugitzea | 04 marinela 1.1.2Kaxak mugitzea | 01 marinela 1.1.3Kaxak mugitzea eta pilaratzea | 08 marinela 1.1.4

1.2 Metalezko paletak eskuz kargatzeaPaletak mugitzea | 05 marinela 1.2.1Paletak mugitzea | 08 marinela 1.2.2Paletak garraiatu eta pilaratu | 08 marinela 1.2.3

1.3 Zakuak eskuz kargatzea soka laguntzaileekinPoltsak mugitzea soka laguntzaileekin | 04 marinela | 05 marinela 1.3.1Poltsak mugitzea soka laguntzaileekin | 06 marinela | 08 marinela 1.3.2Poltsak arrastaka eraman soka laguntzaileekin | 06 marinela | 08 marinela 1.3.3

1.4 Salabardoak kargatzeaSalabardoak mugitzea | 05 marinela 1.4.1Salabardoak mugitzea | 01 marinela | 08 marinela 1.4.2Salabardoak garraiatu eta biltegiratu | 01 marinela | 08 marinela 1.4.3

1.5 Uztaiak kargatzea

Uztaiak mugitzea | 03 marinela 1.5.1Uztaiak mugitzea | 05 marinela | 06 marinela 1.5.2Uztaiak arrastaka eramatea | 06 marinela 1.5.3Uztaiak biltegiratu | 06 marinela 1.5.4

1.6 Tiroa danborrean kargatzea eta biltegiratzea Tiroa danborrean biltegiratzea | 02 marinela 1.6.11.7 Zerra troilan kargatzea eta biltegiratzea_1 Zerra troilan biltegiratzea | 01 marinela 1.7.11.8 Troilan soka laguntzailea kargatzea eta biltegiratzea_2 Troilan soka laguntzailea biltegiratzea | 07 marinela 1.8.1

1.9 Izotza kargatzeaIzotzaren mahukari heltzea | 04 marinela | 05 marinela 1.9.1Izotza palaz zabaltzea | 05 marinela 1.9.2

2 Aparailua ontzian estibatzea

2.1 Aparailua ontzitik ateratzea Aparailua ontzitik ateratzea | Marinel guztiak 2.1.12.2 Ontzian aparailua kargatzea Ontzian aparailua kargatzea | Marinel guztiak 2.2.1

Harrapaketa

3 Askatzea3.1 Gida-buia askatzea Gida-buia askatzea | 01 marinela 3.1.13.2 Aparailua luzatzea (sarea) Tiroa botatzea | 01 marinela 3.2.1

Zerra botatzea | 02 marinela 3.2.2

4 Aparailua jasotzea (biratzea)

4.1 Gida-buia jasotzea Gida-buia jasotzea | 01 marinela 4.1.1

4,2 Behe aldetik aparailua ixtea (aparailua biratzea)

Zerra besotik pasatzea | 03 marinela | 05 marinela 4.2.1Zerra lurrean jasotzea | 03 marinela 4.2.2Zerra troilan jasotzea | 02 marinela 4.2.3Zerra aingura-jiragoratik pasatzea | 05 marinela | 06 marinela 4.2.4Besoa jasotzea | 01 marinela 4.2.5

4.3 Aparailua estibatzea

Berunen arlinga eskuz jasotzea | 02 marinela | 03 marinela 4.3.1Sarea polipastotik eskuz ateratzea | Marinel guztiak 4.3.2Eraztunak askatu / lotu polipastotik pasatzeko | 06 marinela 4.3.3Brankako luma manipulatzea | 02 marinela | 03 marinela 4.3.4Brankako danborretik sarea eskuz ateratzea | 02 marinela 4.3.5Itsasotik sarea eskuz estibatzea | Marinel guztiak 4.3.6

5 Estibatzea

5.1 Arraina estibatzeaSalabardoz estibatzea | 01 marinela 5.1.1Salabardorik gabe zakutik estibatzea | 01 marinela | 04 marinela 5.1.2

5.2 Harrapaketak biltegiratzeko kaxak manipulatzeaKaxa hutsen manipulazioa | 02 marinela | 03 marinela| 07 marinela 5.2.1Kaxa beteen manipulazioa | 02 marinela | 03 marinela| 07 marinela 5.2.2Izotza kaxetara palaz zabaltzea | 06 marinela 5.2.3

6Nabigatzean botaldia prestatzea

6.1 Hurrengo botaldirako aparailuak prestatzeaZerraren bigarren erdia troilan jasotzea | 02 marinela 6.1.1

Uztai-multzoa kokatzea | 01 marinela | 02 marinela 6.1.2

Portuko lanak

7 Deskargatzea7.1 Arrain-kaxak deskargatzea

Kaxak metalezko paletaren gainean eskuz jartzea | 02 marinela | 08 marinela 7.1.1Kaxak eskuz manipulatzea | 02 marinela | 08 marinela 7.1.2Kaxak eskuz arrastan eramatea | 02 marinela | 08 marinela 7.1.3Arrainak kaxetan palaz zabaldu | 02 marinela | 08 marinela 7.1.4Kaxak garraiatzeko enbalatzea | 05 marinela 7.1.5

7.2 Aparailua deskargatzea Ontzitik aparailua ateratzea | Marinel guztiak 7.2.1

8 Garbiketa

8.1 Lurzorua kentzeaLurzorua desmontatzea | 01 marinela | 08 marinela 8.1.1Lurzorua garraiatzea | 01 marinela | 08 marinela 8.1.2

8.2 Arrain-hondakinak palaz jasotzea Arrain-hondakinak palaz jasotzea | 01 marinela 8.2.18.3 Garbiketa bertikalean eskuilarekin Garbiketa bertikalean eskuilarekin | 01 marinela | 04 marinela 8.3.18.4 Garbiketa horizontalean eskuilarekin Garbiketa horizontalean eskuilarekin | 01 marinela | 08 marinela 8.4.18.5 Garbiketa mahukarekin Garbiketa mahukarekin | 01 marinela | 04 marinela 8.5.1

9 Karga 9.1 Kaxa hutsak ontziratzea

Kaxa hutsakmetalezko paletaren gainean jartzea | 01 marinela | 05 marinela 9.1.1Kaxa hutsakmetalezko paletetatik deskargatzea | 02 marinela | 08 marinela 9.1.2Kaxa hutsak arrastan eramatea | 04 marinela | 08 marinela 9.1.3Kaxa hutsak pilaratu | 04 marinela | 08 marinela 9.1.4


163

b. Aztertutako azpizereginen deskripzio operatiboa-FASEA: HORNI TZEA ETA ON TZIRA TZEA

Fase horrek i tsasora arran tzara irten aurretik portuan egiten diren zereginak har tzen ditu..

1. On tzian eskuz eta mekanikoki karga tzea

1.1. Kaxak eskuz karga tzea

Kaxa hu tsak kaitik on tziko bizkarrera eskuz karga tzea da azpizeregina. Lau marinelen artean egiten dute: bi kaian, hirugarren bat on tzian izo tz-ku txaren gainean bizkar-mailatik 1,5 m-ko altueran eta laugarren mari-nela bizkar gainean. Kaian kokatutako bi marinelek lu-rrera eraisten dute kaxa-bloke bat (2,5 metro inguruko garaiera eta 25 kg-ko pisua dituena); lurretik kaxa-mul-tzoak har tzen dituzte (4 eta 6 unitate artekoak, 3,5 kg-ko gehieneko pisuarekin) eta katean pasa tzen dizkiote elkarri azken marinelak hartu eta bizkarrean behar be-zala pila tzen dituen arte.

Egunero 600 eta 700 kaxa artean igo tzen dira on tzira eta azpizereginak 4 minutu inguru irauten du.

Gerrialdeari eragiten dioten kargak manipula tzea eta blokeak eraisteko mugimenduan nahiz marinel ba-tzuetatik beste ba tzuetara pasa tzen ari direnean, lepoa bira tzeko, sorbaldaren kanpoaldea eta barrualdea ab-duzitu, flexionatu eta bira tzeko eta gerrialdea eta zan-goak flexiona tzeko jarrera behartuak har tzea ezaugarri-tzat dituen azpizeregina da. 700 kaxa karga tzean goiko gorpu tz-adarretan mugimenduak errepika tzea ere bere ezaugarrietako bat da.

1.2. Metalezko paletak eskuz karga tzea

Metalezko paletak kaitik on tziko bizkarrera eskuz karga tzea da azpizeregina. Bi marinelek egiten dute. Marineletako bat kaian egoten da eta bizkarrean ego-ten den marinelari pasa tzen dio metalezko paleta. bi-zkarreko marinelak paleta har tzen du eta bizkarrean pila tzen den gunera eramaten du (12 metroko ibilbidea du gu txi gorabehera).

Egunero 15 kg inguruko metalezko 4 paleta mugi tzen dira, eta azpizereginak 120 segundo irauten du gu txi gorabehera.

Ezaugarri hauek dituen zeregina da: gerrialdeari era-giten dion karga bat mugi tzea; lepoaren jarrera behar-tuak, sorbalda flexionatu eta bira tzekoak eta eskumu-turra flexiona tzekoak paleta laga tzen duenaren aldetik eta biltegira tze-zonarako garraioan eta gerrialdearen eta zangoen jarrera behartua kaitik paleta laga tzen duenaren aldetik.

1.3. Zakuak eskuz karga tzea soka lagun tzaileekin

Soka lagun tzailez betetako zaku bat kaitik on tziko bi-zkarrera eskuz karga tzea da azpizeregina. Lau mari-nelek egiten dute. Bi marinel kaian egoten dira eta bi-zkarrean egoten diren beste bi marineli pasa tzen diete zakua eta bizkarrean biltegira tzen den gunera erama-ten dute (12 metroko ibilbidea du gu txi gorabehera).

Egunero 15 kg inguruko 4 zaku handi mugi tzen dira, eta azpizereginak 120 segundo irauten du gu txi gorabehe-ra.

Gerrialdeari eragiten dion karga bat manipula tzea eta arrasta tzea da azpizereginaren ezaugarri nagusia; lepoaren jarrera behartuak, sorbalda flexionatu eta bira tzekoak, eskumuturra flexionatu eta kubituran tz desbidera tzekoak eta gerrialdearen eta zangoen jarrera behartuak har tzen dituzte kaian zakuak pasa tzen di-harduten marinelek.

1.4. Salabardoak karga tzea

Salabardoak kaitik on tziko bizkarrera eskuz karga tzea da azpizeregina. Hiru marinelek egiten dute. Marinel bat kaian egoten da eta bizkarrean egoten diren beste bi marineli pasa tzen dizkie salabardoak. Horiek, sala-bardoak hartu eta bizkarrean biltegira tzen diren gunera eramaten dituzte (12 metroko ibilbidea gu txi gorabe-hera).

Egunero 15 kg inguruko 4 salabardo handi mugi tzen dira on tzian, eta azpizereginak 120 segundo irauten du gu txi gorabehera.

Bizkarrari eragiten dion karga bat manipula tzea da azpizereginaren ezaugarri nagusia; lepoaren jarrera behartuak, sorbalda flexionatu eta bira tzekoak, esku-muturra flexionatu eta kubituran tz desbidera tzekoak har tzen dira salabardoak garraia tzen direnean eta ge-rrialdearen eta zangoen jarrera behartuak har tzen ditu kaian salabardoak pasa tzen diharduen marinelak.

1.5. Uztaiak karga tzea

Soka batez lotutako uztai-mul tzo bat kaitik on tziko bi-zkarrera eskuz karga tzea da azpizeregina. Hiru mari-nelek egiten dute. Marinel bat kaian egoten da eta bi-zkarrean egoten diren beste bi marineli pasa tzen diote uztai-mul tzoa. Horiek uztaiak har tzen dituzte eta batek bizkarrean u tzi behar diren gunera eramaten ditu arras-tan (12 metroko ibilbidea gu txi gorabehera).

Egunero 30 kg inguruko uztai-mul tzoa sar tzen da on-tzian, eta azpizereginak 60 segundo irauten du gu txi gorabehera.

Gerrialdeari eragiten dion karga bat manipula tzea eta arrasta tzea da azpizereginaren ezaugarri nagusia; le-poaren jarrera behartuak, sorbalda abduzitu eta bira-tzekoak, eskumuturra flexiona tzekoak, gerrialdea flexiona tzekoak eta zangoen jarrera behartuak har tzen ditu kaian lanean diharduen marinelak.

1.6. Tiroa danborrean karga tzea eta biltegira tzea

Marinel bakarrak egiten duen zeregina. Tiroari eus-teaz ardura tzen da, hura, automatikoki eta abiadura iraunkorrean, danborrean sar tzen den bitartean. Mari-nela zutik egoten da, bizkarra flexionatuta.

Tiro osoa jaso tzeko prozesuak 17 minutu irauten du, gu txi gorabehera.


164

Azpizereginaren ezaugarria da lepoan, sorbaldan, ukondoan, eskuan, eskumuturrean, gerrialdean eta zangoetan jarrera estatikoa eta behartua har tzea.

1.7. Zerra troilan karga tzea eta biltegira tzea_1

Marinel bakarrak egiten duen zeregina. Zerrari eus-teaz ardura tzen da, hura, automatikoki eta abiadura iraunkorrean, troilan sar tzen den bitartean. Troilaren al-tuera kontuan hartuta, marinelak piko txean bete behar du zeregina.

Tiro osoa jaso tzeko prozesuak 9 minutu irauten du, gu-txi gorabehera.

Azpizereginaren ezaugarria da lepoan, sorbaldan, ukondoan, eskuan, eskumuturrean, gerrialdean eta zangoetan jarrera estatikoa eta behartua har tzea. Ma-rinelak 3 kg inguruko pisuari eusten dio soka tenkatuta eduki tzeko troilan bil tzen ari den bitartean.

1.8. Troilan soka lagun tzailea karga tzea eta biltegira -tzea_2

Zeregina marinel bakarrak egiten du. Marinelak eskuz birarazten du troila bat, bertan bilduz soka lagun tzaile bat. Marinelak zutik egiten du zeregina, eta esku baka-rrarekin manipula tzen du troila.

Tiro osoa jaso tzeko prozesuak 8 minutu irauten du, gu-txi gorabehera.

Zereginaren ezaugarri nagusietako bat da lepoak eta gerrialdeak har tzen duten jarrera estatikoa; le-poak eta sorbaldak, abdukzio-, flexio- eta luza tze-mugimenduetan har tzen duten jarrera behartua eta bizkarraren albo-flexioa. Marinelak 1 kg inguruko in-darra egiten du soka troilan bil tzeko. Azpizereginaren ezaugarria da sorbaldaren, ukalondoaren, eskuaren eta eskumuturraren mugimenduen errepikakortasuna troi-la manipula tzean.

1.9. Izo tza karga tzea

On tziko ku txa izo tzez karga tzeko azpizeregina. Bi mari-nelek egiten dute. Ku txara igota, izo tza horni tzen duen mahukari eusten diote. Mahukak izo tz guztia deskarga-tzen duenean, marinel batek ku txa barruan zabal tzen du pala baten lagun tzarekin.

Izo tza karga tzeko prozesuak 6 minutu irauten du, gu txi gorabehera.

Mahukari eustean eta izo tza palaz bota tzean lepoaren jarrera behartuak, sorbaldaren abdukzio, flexio eta luza tzekoak, eskumuturra luza tzekoak eta zangoen ja-rrera behartua har tzea eta gerrialdea flexiona tzea dira zereginaren ezaugarri nagusiak. Pala manipula tzen duenean, marinelak 10 kg inguruko indarra egiten du.

2. Aparailua on tzian estiba tzea

2.1. Aparailua on tzitik atera tzea

SIngurasarea on tzitik kaira eskuz atera tzeko zeregina. Azpizeregin horretan marinel guztiek har tzen dute par-

te. Marinelak zutik egoten dira kaian, on tziaren ondoan, eta sarea atera tzen duten heinean, besakadaz besaka-da, gora igo tzen dira on tzitik sare osoa atera arte.

Azpizereginak 15 minutu irauten du, gu txi gorabehera.

Honako hauek dira azpizereginaren ezaugarri nagusiak: sorbaldaren, ukondoaren, eskuaren eta eskumuturra-ren mugimenduen errepikakortasuna 1,5 segundoko maiztasunarekin; lepoa flexionatu, sorbalda abduzitu eta flexionatu eta gerrialdea flexiona tzeko jarrera be-hartuak har tzea; eta lepoaren eta gerrialdearen jarrera estatikoak har tzea besoekin indarka ari denean.

2.2. On tzian aparailua karga tzea

Ingurasarea kaitik on tzira polipastoaren bidez es-kuz sar tzeko zeregina. Azpizeregin horretan marinel guztiek har tzen dute parte. Zutik egoten dira on tziaren bizkarrean. Sarea sar tzen doazen heinean, besakadaz besakada, gora igo tzen dira on tziaren bizkarraren albo batean erabat zabalduta gera tzen den arte.


Honako hauek dira azpizereginaren ezaugarri nagu-siak: sorbaldaren, ukondoaren, eskuaren eta esku-muturraren mugimenduen errepikakortasuna 1,5 se-gundoko maiztasunarekin; lepoa flexionatu, sorbalda abduzitu eta flexionatu, eskua eta eskumuturra luzatu eta kubituran tz desbidera tzeko eta gerrialdea flexiona-tzeko jarrera behartuak har tzea; eta lepoaren eta ge-rrialdearen jarrera estatikoak har tzea besoekin indarka ari denean.

FASEA: HARRAPAKETA

I tsasoan arran tzan ari direnean on tzian egiten diren ze-reginak har tzen ditu fase honek.

3. Aska tzea

3.1. Gida-buia aska tzea

Gida-buia uretara bota tzeko azpizeregina, aparailua aska tzeko maniobrako lehen mugimendua. Marinel bakarrak egiten du. Buia bizkarretik hartu eta i tsasora bota tzen du kapitainak agindua ematen duenean arra-in-sarda kokatu duelako.

Mugimenduak 5 segundo baino ez du irauten.

Azpizereginaren ezaugarri nagusiak dira: 5 kg-ko kar-ga manipula tzea, bizkarrari eraginez; lepoa luzatu eta bira tzeko, sorbalda abduzitu eta flexiona tzeko, ukalon-doa supina tzeko, eskumuturra luzatu eta kubituran-tz desbidera tzeko jarrera behartuak, zangoen jarrera behartua eta gerrialdea flexionatu eta bira tzekoa har-tzea.

3.2. Aparailua luza tzea

Gida-buia uretara bota eta berehala egiten den azpize-regina da eta aparailua uretara bota tzean da tza. Alde batetik, marinel batek bizkarrean jasota dagoen tiroa bota tzen du i tsasora eta sarea kareletik atera tzen has-


165

ten da. Bestetik, bigarren marinel batek zerra biltegira-tuta dagoen troila kontrola tzen du. Zerra ere kareletik atera tzen hasten da.

Tiroa aska tzeko mugimenduak 5 segundo baino ez du irauten eta zerrak 5 minutu behar izaten ditu irteteko.

Tiroa aska tzeko prozesuak lepoak, sorbaldak, eskuak, eskumuturrak, zangoek eta gerrialdeak jarrera behar-tuak har tzea eska tzen du eta gerrialdeari eragiten dion 10 kg-ko karga manipula tzea.

4. Aparailua jaso tzea. Aparailua bira tzea

4.1. Gida-buia jaso tzea

Gida-buia uretara bota tzeko azpizeregina da, eta aparailua jaso tzeko maniobrako lehen mugimendua. Marinel bakarrak egiten du. Kizki-makila baten lagun-tzarekin gida-buia jaso tzen du on tziaren brankatik eta bizkarrera igo tzen du.

Mugimenduak 10 segundo irauten du.

Azpizereginaren ezaugarri nagusiak dira: 5 kg-ko kar-ga manipula tzea, bizkarrari eraginez; lepoa luzatu eta bira tzeko, sorbalda abduzitu eta flexiona tzeko, ukalon-doa supina tzeko, eskumuturra luzatu eta kubituran tz desbidera tzeko jarrera behartuak, zangoak flexiona-tzeko eta gerrialdea flexionatu eta bira tzeko jarrerak har tzea.

4.2. Behe aldetik aparailua ixtea (aparailua bira tzea)

Aparailua bira tzeko azpizeregina aparailua behe aldetik ixtea da, eta hainbat marinelen artean egindako hainbat mugimendutan gauza tzen da. Lehenik eta behin, bi marinelek zerraren mutur bat atera tzen dute uretatik eta bizkarraren aldamenetako batean dagoen besotik pasa tzen dute. Ondoren hiru mugimendu egiten dira aldi berean; bi marinelek zerra pasa tzen dute aingura-jiragoran zehar, beste marinel batek bizkarraren zoruan aingura-jiragoratik atera tzen den zerraren muturretako bat jaso tzen du eta beste marinel batek zerraren bes-te muturra jaso tzen du troilan, sarea behe aldetik i txiz. Modu horretan zerraren erdia troilan jasota gera tzen da eta zerraren beste erdia bizkarraren zoruan. Zerra osoa on tziratu ondoren, beste marinel batek besoa jaso tzen du.

Zereginak 10 bat minutu irauten du. Zerra besotik pasa tzeko 5 segundo baino ez dira behar eta beste 8 segundo maniobra amai tzean besoa jaso tzeko.

Azpizeregineko mugimendu kritikoak zerra besotik pasa tzea eta besoa jaso tzea dira. Hauek dira zerra be-sotik pasa tzeko mugimenduaren ezaugarriak: lepoa flexiona tzeko, sorbalda abduzitu eta flexiona tzeko, es-kumuturra luza tzeko eta kubituran tz desbidera tzeko eta gerrialdea flexionatu eta bira tzeko jarrera behartuak har tzea. Hauek dira besoa jaso tzeko mugimenduaren ezaugarriak: lepoa eta sorbalda flexiona tzeko, eskumu-turra luza tzeko eta gerrialdea flexionatu eta bira tzeko jarrera behartuak har tzea.

Zerra lurrean eta danborrean jaso tzeko eta zerra ain-gura-jiragoratik pasa tzeko zereginek mugimendu erre-pikakorrak eragiten dituzte goiko gorpu tz-adarretan.

Besoa jaso tzeko zereginak 20 kg-ko indarra eragiten du.

4.3. Aparailua estiba tzea

La subtarea de estibar el aparejo se lleva a cabo en di-fAparailua estiba tzeko azpizeregina hainbat marinelen artean egindako hainbat mugimendutan gauza tzen da. Lehenik eta behin, bi marinelek eskuz jaso tzen dute berunen arlinga uretatik bizkarrera, besakadaz besaka-da. 5 minutu behar izaten dira berunezko arlinga atera-tzeko. Ondoren, marinel guztiek, batek izan ezik, eskuz atera tzen dute sarea uretatik polipastoan zehar, besa-kadaz besakada, eta bizkarrean jar tzen dute. Marine-lak zutik egoten dira on tziaren bizkarrean. Marinel ge-hienek sarea uretatik atera tzen duten bitartean, beste batek zerra igo tzen du uretatik eta eraztunak aska tzen ditu banan-banan, zerra polipastoan zehar pasatu ahal izateko, eta eraztunak berriro lo tzen dizkio polipasto-tik pasatutako zerrari on tzian biltegira tzeko. Sare osoa polipastoan zehar pasatu ondoren, bi marinelen artean aparailuaren azken zatia igoko dute uretatik, bizkarrean dagoen beso baten lagun tzarekin. Ondoren, marinel batek eskuz aterako du brankako danborrarekin jaso-tako sarearen zati bat bizkarrean zabal tzeko.

Mugimendu horietako bakoi tzak minutu bat irauten du, gu txi gorabehera.

Sarearen azken zatia marinelek estiba tzen dute ure-tatik, besakadaz besakada, polipastotik pasatu gabe. Aparailuaren azken zati hori igo tzeko 3 minutu behar izaten dituzte.


Azpizereginaren ezaugarri nagusia sorbaldaren, uka-londoaren, eskuaren eta eskumuturraren mugimen-duen errepikakortasuna da, 1,6 segundoko maizta-sunarekin, aparailua jaso tzeko besoekin indarka ari direnean. Lepoa flexiona tzeko, sorbalda abduzitu eta flexiona tzeko, ukalondoa supinatu eta prona tzeko, es-kua eta eskumuturra flexionatu, luzatu eta kubituran-tz eta erradioran tz desbidera tzeko eta gerrialdea flexiona tzeko jarrera behartuak har tzeagatik berunen arlingak eskuz jaso tzeko, brankako besoa manipula-tzeko eta brankako danborreko aparailua eskuz jaso-tzeko mugimenduetan. Lepoaren jarrera estatikoak eta zangoak eta gerrialdea flexiona tzekoak har tzeagatik aparailua jaso tzeko besoekin indarka ari direnean. Eta azkenik, 20 kg arterainoko indar-kargei eustea berunen arlinga eskuz jaso tzen ari direnean.

5. Estiba tzea

5.1. Arraina estiba tzea

Aparailua jaso eta harrapaketa zakuan dagoenean, ma-rinel batek harrapaketa zakutik atera tzeko azpizeregina bete tzen du bizkarretik salabardo baten lagun tzarekin eta on tzian uzten du kaxatan. Salabardoarekin harra-


166

paketaren zatirik handiena kendu duenean, bi marine-lek eskuz jaso tzen dute zakua, eta kaxetara iraul tzen dute harrapaketaren azken zatia atera tzeko.


Azpizereginaren ezaugarri nagusiak dira: 15 kg-ko kar-ga manipula tzea, bizkarrari eraginez zakua eskuz igo-tzen dutenean; lepoa flexionatu eta bira tzeko, sorbalda abduzitu, flexionatu eta luza tzeko, eta gerrialdea flexio-natu eta bira tzeko jarrerak har tzea.

5.2. Harrapaketak biltegira tzeko kaxak manipula tzea

Zakuko arrain guztia kaxetara deskargatu denean, bi marinelek harrapaketa antolatu eta uniformeki bana-tzen dute kaxa bakoi tzean. Marinelak zutik egoten dira, hasiera batean zoru gainean, baina kaxak bete tzen eta pila tzen doazen heinean, oinak kaxa er tzetan dituzte-la jarri behar dira ez eror tzeko eta salgaia ez honda-tzeko arreta berezia jarriz. Zakua hustu eta kaxak bete tzearekin batera, ku txa barruan dagoen marinel batek izo tza bota tzen du arrainaren gainean pala baten lagun tzarekin.

Azpizereginak 7 minutuko iraupena izaten du batez beste.

Hauek dira kaxak manipula tzeko mugimenduen ezau-garriak: lepoaren eta gerrialdearen jarrera estatikoak har tzea; lepoa luza tzeko, sorbalda abduzitu eta flexiona-tzeko, zangoak flexiona tzeko eta gerrialdea flexionatu eta bira tzeko jarrera behartuak har tzea. Gainera, kaxak beteta daudenean, marinelek gerrialdeari eragiten dio-ten 13 kg arterainoko kargak jasaten dituzte.

6. Nabiga tzean botaldia presta tzea

6.1. Hurrengo botaldirako aparailuak presta tzea

Hurrengo botaldia egin aurretik, marinel batek zerraren bigarren erdia jaso behar du troilan, aparailua bira tzean bizkarreko zoruan jasota geratu zena. Troilak automa-tikoki bil tzen du zerra eta lurrean belauniko dagoen ma-rinelak tenkatuta eusten dio sokari, biltegira tzea behar den bezala egiten dela berma tzeko. Halaber, bi marine-len artean aparailua bira tzean jasotako uztai-mul tzoa jaso eta karelean koka tzen dute hurrengo botaldirako dena prest u tziz.

Zerraren erdia jaso tzeko 3 minutu eta erdi behar dira, gu txi gorabehera eta uztaiak koka tzeko maniobran 30 segundo baino ez.

Zerra manipula tzen ari denean, marinelak 3 kg ingu-ruko kargari eusten dio soka tenkatuta eduki tzeko, eta uztaiak mugi tzen dituzten marinelek gerrialdeari eragi-ten dioten 20 kg karga tzen dituzte.

Zerra jaso tzeko mugimenduan lepoaren, sorbaldaren, ukondoaren eta gerrialdearen jarrera estatikoak har-tzen dira.

Hauek dira uztaiak manipula tzeko mugimenduaren ezaugarriak: lepoa flexiona tzeko, sorbalda abduzitu eta

flexiona tzeko, eskumuturra luza tzeko eta zangoak eta gerrialdea flexiona tzeko jarrera behartuak har tzea.

FASEA: PORTUKO LANAK

I tsasoan arran tzan egitetik i tzul tzen direnean on tzian egiten diren zereginak har tzen ditu fase honek.

7. Deskarga tzea

7.1. Arrain-kaxak deskarga tzea

On tzia portura iristen denean, lehenik eta behin arra-in-kaxak deskarga tzen dira on tziko garabiaren lagun-tzarekin. Bizkarrean dauden bi marinelek garabiak al txatuko duen metalezko paletaren gainean jar tzen dituzte kaxak. Kaxak deskarga tzen ari diren bitartean, bizkarreko bi marinel horiek arrastan eraman behar di-tuzte kaxa-blokeak garabiak al txatuko dituen tokiraino; eskuz manipulatu behar dituzte kaxak mul tzoka tzeko eta paleta gainean jarriko diren k era tzeko; azkenik, palaz jaso behar dute kaxetatik eror tzen den arraina. Kaian, kaxaz kargatutako paletak jaso tzen dira, eta marinel bat ardura tzen da kaxa-blokeak enbala tzeaz errazago garraia tzeko.

Kaxak deskarga tzeko azpizereginak 4 minutu irauten du.

Hauek dira azpizereginaren ezaugarri nagusiak: 13 kg arterainoko pisua har tzen duten arrainez betetako kaxak manipula tzea eta 5 kg arterainoko arrainez kar-gatutako pala bat manipula tzea, gerrialdeari eragi-nez; 32,5 kg arterainoko pisua har tzen duten arrainez betetako kaxak arrasta tzea, gerrialdeari eraginez; eta lepoaren, sorbalden, ukondoen, eskuaren eta eskumu-turraren jarrera behartuak eta zangoak eta gerrialdea flexiona tzekoak har tzea.

7.2. Aparailua deskarga tzea

Ingurasarea on tzitik kaira polipastoaren bidez eskuz atera tzeko zeregina. Azpizeregin horretan marinel guztiek har tzen dute parte. Zutik egoten dira on tziaren bizkarrean. Sarea sar tzen doazen heinean, besakadaz besakada, gora igo tzen dira on tziaren bizkarraren albo batean erabat zabalduta gera tzen den arte.

Azpizereginak 40 minutu irauten du.

Honako hauek dira azpizereginaren ezaugarri nagusiak: sorbaldaren, eskuaren eta eskumuturraren mugimen-duen errepikakortasuna 2 segundoko maiztasunarekin; lepoa flexionatu, sorbalda abduzitu eta flexionatu, es-kua eta eskumuturra luzatu eta kubituran tz desbidera-tzeko eta zangoak flexiona tzeko jarrera behartuak har-tzea.

8. Garbiketa

8.1. Lurzorua ken tzea

On tziaren zorua eskuz desmuntatu eta ken tzeko zere-gina, bizkarra garbitu ahal izateko. Bi marinelen artean egiten duten zeregina da.


167

Azpizereginak 24 minutu soilik irauten du.

Azpizereginaren ezaugarri nagusiak dira: 5 kg-ko kar-ga manipula tzea, bizkarrari eraginez; lepoaren jarrera behartuak, sorbalda abduzitu eta flexiona tzekoak, zan-goak flexiona tzekoak eta gerrialdea flexionatu eta bira-tzekoak har tzea.

8.2. Arrain-hondakinak palaz jaso tzea

On tziaren bizkarrean geratutako arrain-hondakinak ken tzeko zeregina. Zutik dagoen marinel batek egiten du pala baten lagun tzarekin.


Azpizereginaren ezaugarri nagusiak dira: 10 kg-ko kar-ga manipula tzea, gerrialdeari eraginez; lepoaren jarrera behartuak, sorbalda abduzitu eta flexiona tzekoak, zan-goak flexiona tzekoak eta gerrialdea flexionatu eta bira-tzekoak har tzea.

8.3. Garbiketa bertikalean eskuilarekin

Marinel batek egiten du eta on tziko horma bertikalak eskuilaz garbi tzean da tza.

Azpizereginak 5 minutu irauten du. Azpizereginaren ezaugarri nagusiak dira: lepoaren eta gerrialdearen jarrera estatikoak har tzea garbi tzen ari den bitartean; sorbalda abduzitu eta flexiona tzeko jarrera behartuak, eskumuturra luzatu eta kubituran tz desbidera tzekoak eta gerrialdea flexionatu eta bira tzekoak har tzea. Eskui-la manipula tzen den bitartean goiko gorpu tz-adarretan mugimenduak errepika tzea ere bere ezaugarrietako bat da.

8.4. Garbiketa horizontalean eskuilarekin

Marinel batek egiten duen azpizeregina da, eta on-tziaren zorua eskuila batez garbi tzean da tza.


Azpizereginaren ezaugarri nagusiak dira: lepoaren eta gerrialdearen jarrera estatikoak har tzea garbi tzen ari den bitartean; sorbalda abduzitu eta flexiona tzeko ja-rrera behartuak, eskumuturra luzatu eta kubituran tz desbidera tzekoak eta gerrialdea flexionatu eta bira-tzekoak har tzea. Eskuila manipula tzen den bitartean goiko gorpu tz-adarretan mugimenduak errepika tzea ere bere ezaugarrietako bat da.

8.5. Garbiketa mahukarekin

Marinel batek egiten duen azpizeregina da eta mahuka-rekin on tziko hainbat gune (hormak eta zorua lankideak eskuilarekin garbi tzen dituen bitartean, bizkarraren al-damenak, ku txa, etab.) garbi tzean da tza.

Mahukarekin garbi tzeko azpizereginak 20 minutu iraun dezake.

Zereginaren ezaugarria: sorbaldan, ukalondoan eta eskumuturrean jarrera behartuak har tzea eskuan ma-hukari eusten zaion bitartean.

9. Karga

9.1. Kaxa hu tsak on tzira tzea

Lonjara arrainez beteta joan ziren kaxa hu tsak berriro on tzian karga tzean da tza azpizeregina. Kaian dauden bi marinelek garabiak al txatuko duen metalezko pale-taren gainean jar tzen dituzte kaxak. Bizkarrean dau-den bi marinel ardura tzen dira kaitik garabiaren lagun-tzarekin on tzira igotako metalezko paletetatik kaxa hu tsak deskarga tzeaz, eta kaxa hu tsen bloke horiek lurrean arrasta tzeaz kaxak eskuz pilatuko dituzten bi-zkarreko tokiraino.

Azpizereginak 2 minutu baino ez du irauten.

Azpizereginaren ezaugarriak dira: 10 kg arterainoko pi-sua duten kaxa hu tsen blokeak arrasta tzea gerrialdeari eraginez; Lepo, sorbalda, ukalondo, esku eta eskumu-turraren jarrera behartuak eta zangoak eta gerrialdea flexiona tzekoak har tzea kaxa hu tsak manipula tzean.

c. Matrizea Zereginak | Metodoak

Laneko FASEAK ZEREGIN, AZPIZEREGIN ETA MUGI-MENDU/JARREREN banaketan eta azaldutako arris-kuak ebalua tzeko metodoetan oinarrituta, zeregin, az-pizeregin eta mugimendu/jarrera bakoi tzari zer metodo aplika tzen zaion xeha tzen duen Matrizea Zereginak | Metodoak izenekoa eraiki da.


168


FASEA

KOD

EA

ZEREGINA

KOD

EA


KOD

EA

Karg

ak

man

ipul

atze

a

Erre

pika

kort

asun

a

Jarr

era

beha

rtua

k

Bultz

atze

a et

a ar

rast

atze

a

NIO

SH

CHEC

K-LI

ST O

CRA

REBA

SNO

OK














Harrapaketa









5 Estibatzea






Portuko lanak




8 Garbiketa





3 Arriskuen kalkulua eta ebaluazioa lanpostuetan

a. Fi txa teknikoak

Proiektuaren emai tzak aurkezteko eta interpreta tzeko, langileen jardueraren behaketatik lortutako datuak labur-tzen dituzten Fi txa Teknikoak garatu dira. Bai eta aztertutako azpizeregin bakoi tzeko mugimendu guztien arriskuak ebalua tzeko metodo bakoi tza aplika tzetik ondorioztatutako emai tzak ere. Mugimendu horiek kodetu egiten dira eta zer langilek egiten dituzten zehazten da.

Metodo bakoi tzaren Fi txa Teknikoek goiburua, bete tzeko irizpide bat eta emai tzak balora tzeko eskala orokor erkide bat dituzte. Horrela, erraz ulertu, aztertu eta konpara daitezke.


169

Goiburua: Arriskuaren kausa eta aplikatutako anali-siaren metodoa adierazten dira.

- Lanpostua: Lanpostuari buruzko datuak jaso tzen dira eta aztertutako Zeregina eta Azpizeregina identifikatzen dira.

Mugimenduak: Zeregin bakoi tzeko mugimenduei buruzko datuak jaso tzen dira. Azterketa-metodo bakoi tzak datu jakin ba tzuk behar ditu taulan sar-tzeko (adibidez, maiztasuna, indarra, iraupena, etab.). Azterketa-metodo bakoi tzaren arabera, zeregineko mugimenduak fi txa tekniko berean edo fi txa indepen-denteetan azter tzen dira.

Mugimendu bakoi tzaren irudi identifika tzailea: Ma-rinelaren mugimendu edo jarrera bakoi tzarekin irudi argi tzaile bat erakusten da, zereginaren ikusmen-identifikazio bizkor baterako soilik balio duena. Espe-ro bezala, zaila da aztertutako mugimenduan langi-

leak egiten dituen ekin tza guztiak edo har tzen dituen jarrera guztiak argazkian jaso tzea; horregatik, mugi-menduak hobeto uler tzeko, zereginen bideoak eran tsi dira.

Emai tzak: Emai tzek aukera ematen dute zeregin bakoi tzean dagoen karga fisikoaren eta arriskuaren maila balora tzeko, metodo desberdinak erabiliz egin-dako azterketaren arabera. Gauza jakina da meto-do bakoi tzak balorazio-eskala desberdina duela, bai eskalako maila-kopuruari dagokionez (2, 3 edo 5) eta bai maila horien izenari dagokionez. Horregatik, guztien tzat 5 koloreko eskala bera erabil tzea adostu da (3 mailako eskaletan 2. eta 4. mailak alde batera u tzita), konparazioa ikusmen bidez, bizkor eta erraz egin ahal izateko. Hurrengo taulak erakusten du eba-luazio ergonomikoko metodo bakoi tzari esleitutako kolore-eskala eta haietako bakoi tzak maila horietan duen larritasun-/arrisku-irizpidea ere adierazten du

Kargen manipulazioa

Mugimendu errepikakorrak

Jarrera behartuak

Bul tza tzea eta arrasta tzea

NIOSH CHECK-LIST OCRA REBA SNOOK

Muturreko arriskua

Muturreko arriskua

Arrisku oso handia

Arriskuko zeregina

Arrisku handia

Arrisku handia

Arrisku moderatua

Arrisku moderatua

Arrisku moderatua

Hobe tzeko moduko zeregina

Arrisku arina Arrisku txikia

Arrisku mugatua

Arrisku onargarria

Arrisku hu tsala Zeregin onargarria


170

NIOSH metodoa

NIOSH metodoaren bidez azter tzen dira karga manipula tzea eska tzen duten azpizereginak. Mugimendu bakoi tzerako Al txa tze Indizea kalkula tzen da eta, azkenik, azpizereginaren Al txa tze Indize Kritiko globala aurkezten da

Azterketametodoa

Mugimendu bakoi tzaren al txa tzeindizea

NMugimendu bakoi tzaren arriskumaila

Zereginaren arriskumailaAl txa tzeindize kritikoa

Sarrerako datuak

Lanpostuari buruzko datuak

IL > 3 Muturreko arriskua1 < IL ≤ 3 Arrisku moderatua

IL ≤ 1 Arrisku mugatua


171

CHECKLIST OCRA metodoa

CHECK-LIST OCRA metodoaren bidez azter tzen dira mugimendu errepikakorrak egitea eska tzen duten azpizereginak.

Azpizeregin bakoi tzeko mugimendu bakoi tzerako Analisien Fi txa Tekniko bat eginda; hau da, mugimendu errepikakorren analisiaren kasuan, mugimendu errepikakor motak adina fi txa izango ditu azpizereginak.

22.5 ≤ Arrisku indizea Muturreko arriskua14 < Arrisku indizea < 22.5 Arrisku handia11 < Arrisku indizea ≤ 14 Arrisku moderatua7.5 < Arrisku indizea ≤ 11 Arrisku arina

Arrisku indizea ≤ 7.5 Arrisku mugatua

Azterketametodoa

Aparte aztertutako faktore bakoi tzaren indizea

Eskuineko gorpu tz adarraren arrisku indizea

Ezkerreko gorpu tz adarraren arrisku indizea

Lanpostuari buruzko

datuak

Sarrerako datuak

Ezke

rrek

o go

rpu t

zad

arra

ren

azte

rket

a

Esku

inek

o go

rpu t

zad

arra

ren

azte

rket

a


172

REBA metodoa

REBA metodoaren bidez azter tzen dira karga manipula tzea eska tzen duten azpizereginak. Langile batek jarrera behartu bat edo gehiago hartu behar dituen azpizeregin bakoi tzerako REBA metodoaren bidezko Analisien Fi txa Tekniko bat egin da. Jarrera desberdinak bereizita azter tzen dira eta REBA Koefiziente bat lor tzen da horietako bakoi tzaren tzat. Gainera, azpizereginaren azterketa globalaren ondorioz, REBA Koefiziente kritiko bat lortuko da.

Azterketametodoa

Lanpostuari buruzko datuak

Jarrera bakoi tzaren REBA koefizien-tea

Jarrera bakoi tzari aplika tzeko moduko ekin tzamaila

Jarrera bakoi tzaren arriskumaila

Jarrera bakoi tzerako jardueragomendioa

Zereginaren REBA koefiziente kritikoa

Sarrerako datuak

1. mailako koefizienteak



11 ≤ REBA koefizientea Arrisku oso handia8 ≤ REBA koefizientea < 11 Arrisku handia4 ≤ REBA koefizientea < 8 Arrisku moderatua2 ≤ REBA koefizientea < 4 Arrisku txikia

REBA koefizientea < 2 Arrisku hu tsala


173

Método Snook y Ciriello

Se analizan por el método Snook y Ciriello las subtareas que que presentan empuje o arrastre de cargas.

En la ficha se analizan independientemente los diferentes movimientos que componen la subtarea; se obtienen por tanto resultados individuales para cada movimiento para finalmente presentar el resultado del análisis global de la subtarea.

Balio kritikoa < 75% Arriskuko zeregina

75% ≤ Balio kritikoa ≤ 90% Hobe tzeko moduko zeregina

90% < Balio kritikoa Zeregin onargarria

Azterketametodoa

Diseinukarga (hasierako karga eta karga eu tsia bereiziz)Lanpostuari

buruzko datuak

Sarrerako datuak

Mugimendu hori egitean karga onargarria duen populazioaren % (hasierako karga eta karga eu tsia bereiziz)

Gehieneko karga (hasierakoa eta eu tsia) onargarria adierazitako populazioaren %en tzako

Mugimendu hori egitean zeregin onargarria duen

populazioaren % (hasierako karga eta karga eu tsia bereiziz)


174

b. Sektorearen alderdi partikularrak: lanaren anto-laketa

Baxurako on tzietako ingurasare-modalitateko mari-nelen lanbidejarduerei lotutako karga fisikoaren eta arrisku ergonomikoen edozein balorazio egin aurretik, ezinbestekoa da lanaren antolaketari buruzko zenbait alderdi aipa tzea, garran tzi berezikoak direnak eta eba-luazio ergonomikoko metodoek erabat edo par tzialki bazter tzen dituztenak.

Lanpostu edo jarduera profesional jakin baten TME arrisku-maila ez dago soilik arrisku-faktore biome-kanikoen baitan (jarrera behartuak, mugimendu erre-pikakorrak, kargen manipulazioa, bul tza tzeak eta arrasta tzeak, bibrazioak,...), zenbait antolaketa-fakto-reren baitan ere badago (lanaldiaren iraupena, etenal-diak, lanaren inten tsitatea, eskakizun psikologikoa...).

Baxurako on tzietako ingurasare modalitateko arran-tzaren kasuan, zaila da antolaketa-faktore horiek ze-haztasunez balora tzea zereginen garapenean dagoen ausazkotasunagatik eta lanaldien aldakortasunagatik, betiere botaldien baitan eta aurreikusi ezin den arran-tzaren arrakastaren baitan.

Dena den, lanaldien iraupena aldakorra den arren (inoiz ez 12 ordutik beherakoa) bada orokortu daitekeen faktore bat, hain zuzen ere, a tsedenaldi luzeak izaten direla. Benetako lan-denbora % 50 inguru izaten da, ze-regin, azpizeregin eta mugimendu/jarreren artean ete-naldi luze eta ugariak egiten baitira.

Horregatik, arrisku ergonomikoari buruzko datuen in-terpretazioa ikuspegi moderatu batetik egin behar da, ebaluazio ergonomikoko metodoek ez dituztelako kontuan har tzen aipaturiko “etenaldiak” zeregin, azpi-zeregin eta mugimendu/jarreren azterketa indibidua-lizatuak egiteko orduan. Beraz, arrisku ergonomikoen benetako mailak emai tzen taulan lortutakoak baino apalagoak dira

EMAI TZAK

Emai tzen matrizea eta laburpentaula

Emai tzen matrizean zeregin, azpizeregin eta mugimendu/jarrera bakoi tzerako arrisku-faktore bakoi tzaren analisi-rako metodo egokienaren bidez lortutako karga fisikoaren eta arrisku ergonomikoaren balorazioak erakusten dira.

Informazio hori osatu eta egindako azterketaren ondo-rioak argi eta zeha tz labur tzeko, emai tzak taula laburtu batean ere jaso tzen dira. Taula horretan, zeregin, azpize-regin eta mugimendu/jarrera bakoi tzerako arrisku ergo-nomikoaren mailak, gorpu tzeko arriskuko eskualde edo zonak eta arrisku-faktore nagusiak erakusten dira. Laneko medikuaren tzat oso informazio baliagarria da hau, arrisku ergonomikoen eraginpean egotearen ondorioz kalteak izan di tzaketen zona anatomikoak balora di tzan.


175


FASEA

KOD

EA

ZEREGINA

KOD

EA


KOD

EA

Karg

ak

man

ipul

atze

a

Erre

pika

kort

asun

a

Jarr

era

beha

rtua

k

Bultz

atze

a et

a ar

rast

atze

a

NIO

SH

CHEC

K-LI

ST O

CRA

REBA

SNO

OK














Harrapaketa









5 Estibatzea






Portuko lanak.




8 Garbiketa





Muturreko arriskua Muturreko arriskua Arrisku oso handia Arriskuko zereginaArrisku handia Arrisku handia

Arrisku moderatua Arrisku moderatua Arrisku moderatua Hobe tzeko moduko zeregina

Arrisku arina Arrisku txikiaArrisku mugatua Arrisku onargarria Arrisku hu tsala Zeregin onargarria


176

EMAITZEN MATRIZEA

FASEA ZEREGINA AZPIZEREGINA

ARRISKU-FAKTOREA ARRISKU-ESKUALDEA

ARRISKUAREN DESKRIBAPENAizena intentsitatea lepoa

goiko gorputz-adarrak

gerrialdea zangoak

Hor

nitz

ea e

ta o

ntzi

ratz

ea

Ontzian eskuz eta mekanikoki kargatzea


Kargak manipulatzea x - 2,5 m inguruko altuera eta 25 kg-ko pisua duten kaxa-blokeak 2 pertsonaren artean manipulatzea

- Gerrialdean eragina duten 3,5 kg-ko kaxa-blokeak manipulatzea- 700 kaxa kargatzeko mugimenduak errepikatzea- Blokeak eraisteko mugimenduan nahiz garaiera desberdinetan kokatutako pertsona

batzuetatik beste batzuetara pasatzen ari direnean, lepoa biratzeko, sorbaldaren kanpoaldea eta barrualdea abduzitu eta flexionatzeko eta gerrialdea eta zangoak flexionatzeko jarrera behartuak hartzea

- Zereginaren iraupena: 4 minutu

Errepikakortasuna x

Jarrera behartuak x x x x

Bultzatzea eta arrastatzea

1.2 Metalezko paletak eskuz kargatzea

Kargak manipulatzea x

- Gerrialdeari eragiten dioten 15kg-ko metalezko paletak manipulatzea- Lepoaren jarrera behartuak, sorbalda flexionatu eta biratzekoak eta eskumuturra

flexionatzekoak paleta lagatzen duenaren aldetik eta biltegiratze-zonarako garraioan eta gerrialdearen eta zangoen jarrera behartua kaitik paleta lagatzen duenaren aldetik

- Zereginaren iraupena: 120 segundo

Errepikakortasuna



1.3 Zakuak eskuz kargatzea soka laguntzaileekin

Kargak manipulatzea x - Gerrialdeari eragiten dioten 50 kg-ko zakuak manipulatzea - Gerrialdeari eragiten dioten 50 kg-ko zakuak 12 metrotan arrastatzea - Zakuak kaitik ontzira pasatzeko mugimenduan sorbaldaren jarrera behartuak hartzea- Lepoaren jarrera behartuak, sorbalda flexionatu eta biratzekoak eta eskumuturra

flexionatu eta kubiturantz desbideratzekoak zakuak arrastan eramatean - Kaian zakuak pasatzen ari diren langileek gerrialdearen eta zangoen jarrera behartua

hartzea- Zereginaren iraupena: 120 segundo

Errepikakortasuna


Bultzatzea eta arrastatzea x

1.4 Salabardoak kargatzea

Kargak manipulatzea x- Bizkarrari eregiten dioten 15 kg inguruko salabardo handiak manipulatzea - Lepoaren jarrera behartuak, sorbalda flexionatu eta biratzekoak eta eskumuturra

flexionatu eta kubiturantz desbideratzekoak hartzea salabardoak garraiatzean- Kaitik salabardoak lagatzen dituenak gerrialdearen eta zangoen jarrera behartua

hartzea- Zereginaren iraupena: 120 segundo

Errepikakortasuna




Kargak manipulatzea x- Gerrialdeari eragiten dioten 30 kg-ko uztai-multzoak manipulatzea- Gerrialdeari eragiten dioten uztai-multzoak 12 metrotan arrastatzea- Nahasita dauden langile guztiek lepoaren jarrera behartuak, sorbalda abduzitu eta

luzatzekoak eta eskumuturra flexionatzekoak hartzea, eta kaian dagoen marinelak gerrialdea flexionatzeko jarrera eta zangoen jarrera behartua hartzea


Errepikakortasuna




Kargak manipulatzea

- Danborrean sartzen ari den tiroari eusten zaion bitartean jarrera estatikoa eta behartua hartzea lepoan, sorbaldan, ukalondoan, eskuan, eskumuturrean, gerrialdean eta zangoetan.


Errepikakortasuna



1.7 Tiroa danborrean kargatzea eta biltegiratzea

Kargak manipulatzea

- Troilan biltzen ari den zerrari eusten zaion bitartean jarrera estatikoa eta behartua hartzea lepoan, sorbaldan, ukalondoan, eskuan, eskumuturrean, gerrialdean eta zangoetan.


Errepikakortasuna



1.8 Troilan soka laguntzailea kargatzea eta biltegiratzea_2

Kargak manipulatzea- Errepikakortasuna sorbaldaren, ukalondoaren, eskuaren eta eskumuturraren

mugimenduetan troila manipulatzean- Abdukzio-, flexionatze- eta luzatze-mugimenduetan jarrera behartua hartzea lepoan

eta sorbaldan, eta bizkarrean alboko flexionatzearekin.- 1 kg inguruko indarra soka troilan biltzeko- Zereginaren iraupena: 8 minutu

Errepikakortasuna x

Jarrera behartuak x x x


1.9 Izotza kargatzea

Kargak manipulatzea

- Mahukari eustean eta izotza palaz botatzean lepoaren jarrera behartuak, sorbaldaren abdukzio, flexionatze eta luzatzekoak, eskumuturra luzatzekoak eta zangoen jarrera behartua hartzea eta gerrialdea flexionatzea

- Pala manipulatzen duenean, marinelak 10 kg inguruko indarra egiten du- Zereginaren iraupena: 6 minutu

Errepikakortasuna



Aparailua ontzira estibatzea

2.1 Aparailua ontzitik ateratzea


mugimenduetan 1,5 segundoko maiztasunarekin - Lepoa flexionatzeko, eskua eta eskumuturra flexionatzeko, luzatzeko eta kubiturantz

desbideratzeko, sorbalda abduzitu eta flexionatzeko eta gerrialdea flexionatzeko jarrera behartuak hartzea besoekin indarka aritzean.


Errepikakortasuna x



2.2 Ontzian aparailua kargatzea


mugimenduetan 2 segundoko maiztasunarekin- Lepoa flexionatzeko, sorbalda abduzitu eta flexionatzeko, eskua eta eskumuturra

flexionatzeko, luzatzeko eta kubiturantz desbideratzeko eta gerrialdea flexionatzeko jarrera behartuak hartzea besoekin indarka aritzean.


Errepikakortasuna x



Muturreko arriskuaArrisku handia

Arrisku moderatuaArrisku arina

Arrisku mugatua


177

EMAITZEN MATRIZEA





gerrialdea zangoak

Har

rapa

keta

Askatzea

3.1 Gida-buia askatzea

Kargak manipulatzea x- Bizkarrari eregiten dioten 5 kg inguruko buia bat manipulatzea- Lepoa luzatzeko eta biratzeko, sorbalda abduzitu eta flexionatzeko, ukalondoa

supinatzeko, eskumuturra kubiturantz luzatu eta desbideratzeko jarrera behartuak, zangoen jarrera behartua eta gerrialdea flexionatu eta biratzekoa hartzea buia jaurtitzeko mugimenduan


Errepikakortasuna



3.2 Aparailua (sarea) askatzea


- Tiroa manipulatzea uretara jaurtitzeko, 10 kg-ko pisuarekin eta gerrialdeari eraginez- Lepoaren, sorbaldaren, eskuaren, eskumuturraren, zangoen eta gerrialdearen jarrera

behartuak tiroa uretara askatzen denean- Zereginaren iraupena: 5 minutu (horietatik 5 segundo behar dira tiroa askatzeko)

Errepikakortasuna



Aparailua jasotzea (biratzea)

4.1 Gida-buia jasotzea


- Bizkarrari eregiten dioten 5 kg inguruko gida-buia manipulatzea- Lepoa luzatzeko eta biratzeko, sorbalda abduzitu eta flexionatzeko, ukalondoa

supinatzeko, eskumuturra kubiturantz luzatu eta desbideratzeko, zangoak flexionatzeko eta gerrialdea flexionatu eta biratzeko jarrera behartuak hartzea


Errepikakortasuna



4.2 Behe aldetik aparailua ixtea (aparailua biratzea)

Kargak manipulatzea x - 20 kg arterainoko bulkada besoa jasotzean, gerrialdeari eraginez- Mugimendu errepikakorrak goiko gorputz-adarretan zerra lurrean eta danborrean

jasotzean, eta zerra aingura-jiragoratik pasatzean- Lepoa flexionatzeko, sorbalda abduzitu eta flexionatzeko, eskumuturra luzatzeko

eta kubiturantz desbideratzeko eta gerrialdea flexionatzeko eta biratzeko jarrera behartuak hartzea zerra besotik pasatzean.

- Lepoa eta sorbalda flexionatzeko, eskumuturra luzatzeko eta gerrialdea flexionatzeko eta biratzeko jarrera behartuak hartzea besoa jasotzean.

- Zereginaren iraupena: 10 minutu (5 seg. zerra besotik pasatzen eta 8 seg. besoa jasotzen)

Errepikakortasuna x




Kargak manipulatzea x - 20 kg arterainoko indar-kargak berunezko arlinga eskuz jasotzen ari direnean. - Errepikakortasuna sorbaldaren, ukalondoaren, eskuaren eta eskumuturraren

mugimenduetan 1,6 segundoko maiztasunarekin, aparailua jasotzeko besoekin indarka ari direnean

- Lepoa flexionatzeko, sorbalda abduzitu eta flexionatzeko, ukalondoa supinatu eta pronatzeko, eskua eta eskumuturra kubiturantz eta erradiorantz luzatzeko eta desbideratzeko eta gerrialdea flexionatzeko jarrera behartuak hartzea berunezko arlingak eskuz jasotzeko, brankako besoa manipulatzeko eta brankako danborreko aparailua eskuz jasotzeko mugimenduetan

- Zereginaren iraupena: 21 minutu (5 min berunezko arlinga eskuz jasotzeko, 60 seg. brankako besoa manipulatzeko eta 60 seg. brankako besoko aparailua ateratzeko)

Errepikakortasuna x



Estibatzea

5.1 Arraina estibatzea

Kargak manipulatzea x- Gerrialdeari eragiten dion 15 kg-ko karga bat manipulatzea, zakua eskuz igotzen

dutenean- Polipastoari lotutako 5 kg-ko salabardoa manipulatzea - Lepoa flexionatzeko eta biratzeko, sorbalda abduzitu, flexionatu eta luzatzeko eta

gerrialdea flexionatu eta biratzeko jarrera behartuak salabardoa eta harrapaketa duen zakua jasotzean


Errepikakortasuna



5.2 Harrapaketak biltegiratzeko kaxak manipulatzea


- Gerrialdean eragina duten 13 kg-raino betetako kaxak manipulatzea- Lepoa luzatzeko, sorbalda abduzitu eta flexionatzeko, zangoak flexionatzeko eta

gerrialdea flexionatzeko eta biratzeko jarrera behartuak kaxak manipulatzen diren bitartean.


Errepikakortasuna



Nabi-gatzean botaldia prestatzea

5.3 Hurrengo botaldirako aparailuak prestatzea


- Gerrialdean eragina duten 20 kg-ko uztai-multzoak manipulatzea- Lepoa flexionatzeko, sorbalda abduzitu eta flexionatzeko, eskumuturra luzatzeko,

zangoak flexionatzeko eta gerrialdea flexionatzeko jarrera behartuak hartzea uztaiak manipulatzen diren bitartean.

- Zereginaren iraupena: 3,5 minutu (30 seg, uztaiak manipulatzen)

Errepikakortasuna





Arrisku mugatua


178

EMAITZEN MATRIZEA





gerrialdea zangoak

Port

uko

lana

k

Deskarga-tzea

7.1 Arrain-kaxak deskargatzea

Kargak manipulatzea x- Arrainez beteriko 13 kg arterainoko kaxak manipulatzea, kaxetan 6 kg arrain

kargatzeko pala bat manipulatzea, eta gerrialdeari eragiten dioten 32,5 kg arte betetako kaxa-blokeak arrastatzea.

- Lepoaren, sorbalden, ukalondoen, eskuaren, eskumuturraren jarrera behartuak eta zangoak eta gerrialdea flexionatzeko jarrerak hartzea


Errepikakortasuna



7.2 Aparailua deskargatzea

Kargak manipulatzea- Errepikakortasuna sorbaldaren, eskuaren eta eskumuturraren mugimenduetan 2

segundoko maiztasunarekin, besoekin indarka ari direnean- Lepoa flexionatzeko, sorbalda abduzitu eta flexionatzeko, eskua eta eskumuturra

luzatzeko eta kubiturantz desbideratzeko eta zangoak flexionatzeko jarrera behartuak hartzea.


Errepikakortasuna x



Garbiketa

8.1 Lurzorua kentzea


- Bizkarrari eregiten dioten 10 kg inguruko lurzoruko plakak manipulatzea- Lepoaren jarrera behartuak, sorbalda abduzitu eta flexionatzekoak, zangoak

flexionatzekoak eta gerrialdea flexionatu eta biratzekoak hartzea.- Zereginaren iraupena: 24 segundo

Errepikakortasuna



8.2 Arrain-hondakinak palaz jasotzea


- Gerrialdean eragina duten 5 kg-raino kargatutako pala manipulatzea- Lepoaren jarrera behartuak, sorbalda abduzitu eta flexionatzekoak, zangoak

flexionatzekoak eta gerrialdea flexionatu eta biratzekoak hartzea.- Zereginaren iraupena: 4 minutu

Errepikakortasuna



8.3 Garbiketa bertikalean eskuilarekin

Kargak manipulatzea

- Mugimenduen errepikakortasuna goiko gorputz-adarretan eskuilarekin garbitzen den bitartean

- Sorbalda abduzitu eta flexionatzeko, eskumuturra luzatu eta kubiturantz desbideratzeko eta gerrialdea flexionatu eta biratzeko jarrera behartuak hartzea.


Errepikakortasuna x

Jarrera behartuak x x


8.4 Garbiketa horizontalean eskuilarekin

Kargak manipulatzea

- Mugimenduen errepikakortasuna goiko gorputz-adarretan eskuilarekin garbitzen den bitartean

- Sorbalda abduzitu eta flexionatzeko, eskumuturra luzatu eta kubiturantz desbideratzeko eta gerrialdea flexionatu eta biratzeko jarrera behartuak hartzea.


Errepikakortasuna x

Jarrera behartuak x x


8.5 Garbiketa mahukarekin

Kargak manipulatzea

- Sorbaldan, ukalondoan eta eskumuturrean jarrera behartuak hartzea eskuan mahukari eusten zaion bitartean


Errepikakortasuna

Jarrera behartuak x


Karga 9.1 Kaxa hutsak ontziratzea


- Gerrialdean eragina duten 10 kg-ko kaxa-blokeak arrastatzea- Lepoaren, sorbalden, ukalondoen, eskuaren, eskumuturraren jarrera behartuak eta

zangoak eta gerrialdea flexionatzekoak hartzea kaxa hutsak manipulatzen direnean- Zereginaren iraupena: 2 minutu

Errepikakortasuna





Arrisku mugatua


179

ONDORIOAK

Kaxak eskuz karga tzea

Azpizeregin horretan, muturreko arrisku-faktoreak dira kargak manipula tzea (25 kg-tik gorako blokeak eta 3,5 kg-ko kaxa-mul tzoak) eta jarrera behartuak har tzea (lepoa bira tzea, sorbalda abduzitu, flexionatu eta kanpoaldera eta barrualdera bira tzea eta gerrialdea eta zangoak flexiona-tzea). Gainera, arrisku-faktore handia da kaitik on tzira 700 kaxa pasa tzeko behar diren mugimenduak errepika tzea.

Metalezkopaletak, zaku laguntzaileak, salabardoaketauztaiak eskuz karga tzea

Kargak manipula tzeko muturreko arriskuko azpizereginak dira (15 kg-ko paletak, 50 kg-ko zakuak, 15 kg-ko salabar-doak eta 30 kg-ko uztai-mul tzoak) eta lepoaren jarrera be-hartuak, sorbalda flexionatu eta bira tzekoak, eskumuturra kubituran tz desbidera tzekoak eta gerrialdearen eta zan-goen jarrera behartuak har tzekoak. Gainera, bizkarreko zo-ruan objektuak arrastan eramaten diren azpizereginetan, gerrialdeari eragiten dion kargak arrasta tzearen arrisku arin edo mugatua dago.

Danborretan eta troiletan sokak karga tzea eta biltegira tzea

Azpizeregin-mul tzo horretan arrisku-faktore handia da le-poaren, sorbaldaren, ukondoaren, eskuaren, eskumuturra-ren, gerrialdearen eta zangoen jarrera estatikoak eta be-hartuak har tzea motordun danbor edo troiletan bil tzen edo zabal tzen ari diren sokei eusten zaienean. Biradera bati era-ginez marinel batek soka eskuz karga tzen duenean, lepo, sorbalda, eskumutur eta gerrialdeko jarrera behartuak har-tzeak arrisku moderatua du; hala ere, kasu honetan arrisku-faktore handia dago sorbaldaren, ukondoaren, eskuaren eta eskumuturraren mugimenduak errepika tzeagatik, 8 minutu inguru egon daitezkeelako biraderari eragiten.

Izotzakargatzea

Mahukari eustean eta izo tza palaz bota tzean lepoaren jarrera behartuak, sorbalda abduzitu, flexionatu eta luza-tzekoak, eskumuturra luza tzekoak eta zangoak eta gerrial-dea flexiona tzekoak har tzea arrisku handiko faktorea da izo tza karga tzeko lanean.

Aparailua estiba tzea (on tzitik aparailua atera tzea, on tzian aparailua karga tzea, i tsasotik aparailua estiba tzea, on tzitik aparailua deskarga tzea)

Zeregin horiek arrisku handia dute sorbaldaren, ukon-doaren, eskuaren eta eskumuturraren mugimenduen errepikakortasunagatik. Gainera, arrisku moderatua dago besoekin indarka ari tzean lepoa flexiona tzeko, sorbal-da abduzitu eta flexiona tzeko, eskua eta eskumuturra flexiona tzeko, luza tzeko eta kubituran tz desbidera tzeko eta gerrialdea flexiona tzeko jarrera behartuak har tzeagatik.

Gida-buiaetaaparailuaaskatzea

Muturreko arriskua duten azpizereginak dira lepoa luza-tzeko eta bira tzeko, sorbalda abduzitu eta flexiona tzeko,

ukalondoa supina tzeko, eskumuturra kubituran tz luza-tu eta desbidera tzeko, eta gerrialdea eta beheko gorpu-tz-adarrak flexiona tzeko eta bira tzeko jarrera behartuak har tzen direlako. Azpizeregin horiek, bestalde, kargak manipula tzearen ondoriozko arriskua dute (5 kg buiaren kasuan eta 10 kg tiroaren kasuan), batik bat gerrialdeari eragiten diotenak.

Gida-buiajasotzea

Muturreko arrisku-faktoreak dira: kargak manipula tzea (5 kg-ko buia) eta lepoa luzatu eta bira tzeko, sorbalda ab-duzitu eta flexiona tzeko, ukalondoa supina tzeko, esku-muturra luzatu eta kubituran tz desbidera tzeko, zangoak flexiona tzeko eta gerrialdea flexionatu eta bira tzeko jarrera behartuak har tzea.

Aparailuabiratzea(aparailuabehealdetikixtea)

Besoa jaso tzeko zereginak muturreko arriskua du kargak manipula tzen direlako. Marinelak 20 kg arterainoko bul-tzada egiten du, gerrialdeari eragiten diona. Zerra lurrean eta troilan jaso tzeko eta zerra aingura-jiragoratik pasa-tzeko zereginek 10 bat minutu irauten dute eta arrisku handia dute goiko gorpu tz-adarren mugimendu erre-pikakorrengatik.

Zerra besotik pasa tzeko zereginak, bestalde, muturre-ko arriskua du lepoa flexiona tzeko, sorbalda abduzitu eta flexiona tzeko, eskumuturra luza tzeko eta kubituran tz desbidera tzeko eta gerrialdea flexionatu eta bira tzeko ja-rrera behartuak har tzen direlako. Besoa jaso tzeko zere-ginak muturreko arriskua du lepoa eta sorbalda flexiona-tzeko, eskumuturra luza tzeko eta gerrialdea flexionatu eta bira tzeko jarrera behartuak har tzen direlako.

Aparailua estiba tzea

Berunen arlinga eskuz jaso tzeko zereginak muturreko arriskua du kargak manipula tzen direlako. Marinelek 20 kg arterainoko indarra egiten dute. Gainera, berunen ar-linga eskuz jaso tzea, brankako besoa manipula tzea eta brankako danborreko aparailua eskuz jaso tzea muturre-ko arriskua duten azpizereginak dira, lepoa flexiona tzeko, sorbalda abduzitu eta flexiona tzeko, ukondoa supinatu eta prona tzeko, eskua eta eskumuturra flexionatu, luzatu eta kubituran tz eta radioran tz desbidera tzeko eta gerrialdea flexiona tzeko jarrera behartuak har tzen direlako.

Arraina estiba tzea

Arraina zakutik zuzenean, salabardorik gabe, estiba tzeko zereginak arrisku moderatua du, arraina saretik eskuz igo tzen denean gerrialdeari eragiten dion 15 kg-ko karga manipula tzen delako. Bestalde, bai salabardoa manipula-tzeko zereginak eta bai zakua harrapaketarekin manipula-tzekoak muturreko arriskua dute, lepoa flexionatu eta bira tzeko, sorbalda abduzitu, flexionatu eta luza tzeko, eta gerrialdea flexionatu eta bira tzeko jarrera behartuak har-tzen direlako

Arrain-kaxak manipula tzea portuan estiba tzean eta za-malanak egitean

13 kg arterainoko arrain-kaxak manipula tzeak arrisku mo-


180

deratua sor tzen du gerrialdeari eragiten diolako. Gaine-ra, muturreko arriskua da 10 kg arterainoko pisua duten arrainez betetako kaxa-blokeak arrasta tzea gerrialdeari eraginez, eta baita lepo, sorbalda, ukalondo, esku eta es-kumuturraren jarrera behartuak eta zangoak, bizkarra eta gerrialdea flexiona tzekoak har tzea ere.

Arraina palaz botatzea, kaxak betetzeko edo bizkarragarbi tzeko

5 edo 6 kg-raino arrainez kargatutako pala manipula tzea muturreko arriskua da, gerrialdeari eragiten diona. Le-poaren jarrera behartuak, sorbalda abduzitu eta flexiona-tzekoak, zangoak flexiona tzekoak eta gerrialdea flexionatu eta bira tzekoak har tzea ere muturreko arriskua da.

Hurrengo botaldirako aparailuak presta tzea

20 kg-ko uztai-mul tzoa manipula tzea arrisku moderatua da, gerrialdeari eragiten diona. Muturreko arriskua ere bada, lepoa flexiona tzeko, sorbalda abduzitu eta flexiona-tzeko, eskumuturra luza tzeko eta zangoak eta gerrialdea flexiona tzeko jarrera behartuak har tzen direlako.

Zorua ken tzea garbi tzeko

10 kg-ko zoru-plakak manipula tzea arrisku moderatua da, gerrialdeari eragiten diona. Lepoaren jarrera behartuak, sorbalda abduzitu eta flexiona tzekoak, zangoak flexiona-tzekoak eta gerrialdea flexionatu eta bira tzekoak har tzea muturreko arriskua da kasu honetan.

Eskuilaz garbi tzea

Arrisku handiko azpizeregina da, goiko gorpu tz-adarren mugimenduak errepika tzen direlako, eta arrisku modera-tuko azpizeregina da, sorbalda abduzitu eta flexiona tzeko jarrera behartuak, eskumuturra luzatu eta kubituran tz desbidera tzekoak eta gerrialdea flexionatu eta bira tzekoak har tzen direlako.

Mahukarekingarbitzea

Arrisku moderatuko azpizeregina da, sorbaldan, ukalon-doan eta eskumuturrean jarrera behartuak har tzen dire-lako eskuan mahukari eusten zaion bitartean.

8.2.1 - Zarata

ZARATAREN ERAGINPEAN EGOTEKO ARRISKUA-REN EBALUAZIOA

HELBURUA

Azterlan honen xedea baxurako ingurasare-modalitatea-ren sektorean zarataren eraginpean egoteko arriskuaren balorazio eta ebaluaziorako lehen hurbilketa izatea da eta, horretarako, marinel-lanak egiten dituena har tzen da se-ktorearen langile ordezkari gisa.

SARRERA

DArran tza-sektoreko arrisku higienikoen artean, zarataren eraginpean egotea dago.

Tripula tzaileek on tzian ematen dute ia lanaldi osoa. On-tzian askotariko zaratafokuak identifika daitezke, bes-teak besta: makina eta sistema lagun tzaileak, ihes-hodiak eta maniobra-ekipamenduak. Baina ezin da alde batera u tzi zenbait lanetan sor tzen den zarata, esaterako, izo tza karga tzean edo arraina estiba tzeko lanetan.

LANPOSTUAREN DESKRIPZIOA

Laginketa-estrategia egoki bat diseina tzeko xedez, ezinbestekoa da baloratu nahi den lanpostuaren berezita-sunak ahalik eta xehetasun handienarekin ezagu tzea.Baxurako ingurasare-modalitateko arran tzaleek lanaldi luzeak egiten dituzte, 11 bat ordukoak. 20:00 eta 21:00 bi-tartean on tziratu eta hurrengo eguneko 8:00 eta 9:00 bitar-tean i tzul tzen dira.Jarraian laburbilduko dira marinelaren ohiko egitekoak:I tsasoratu aurretik, izo tza kargatu eta on tziko gauzak an-tolatu behar dituzte- Nabigazioan, marinelek kabinan edo sukaldean ematen dute denbora gehiena, arrain-sarda aurkitu ondoren bi-zkarrera dei tzen dieten arte. Bizkarrean izaten da hurrengo lan-sekuen tzia:

1- aparailua aska tzeko maniobrak.2- sarea bira tzea

8.2ARRISKU HIGIENIKOEN EBALUAZIOA


181

3- salabardoarekin lan egitea eta aparailua igo tzea.4- arraina sailkatu eta estiba tzea (izo tzez betetako

kaxetan)

aurreko lanak portura iri tsi baino lehen amai tzen badi-ra, marinelak a tsedenlekuetara i tzul tzen dira (kabina edo sukaldea) lanaldiari gera tzen zaion denboran.

Portura iristen direnean harrapaketak eta aparailuak deskarga tzeaz eta on tziaren garbiketa orokorrez ardura-tzen dira

METODOLOGIA

On tzia neurri txiki samarreko lantokia dela, aurreko atalean ikusi den bezala, zereginak nahiko ondo zehaztuta daude-la, eta lanaldien artean aldakortasun handirik ezin dela es-pero kontuan hartuta, zen tzuzkoa da zarataren eraginpean egotearen ebaluazioa lantoki bakoi tzeko soinu-mailen arabera eta leku horietako berezko zereginak egiten eman-dako denboren arabera plantea tzea.

Inguraketa-on tzi moderno batean egin ziren neurketak, udan eta eguraldi onarekin, astebetean i tsasora egindako irteeretan eta fun tzionamendu normaleko tzat jo tzen diren baldin tzetan.

Arazo akustikoaren ikuspegitik, gogoan izan behar da i tsasoratu aurreko portuko eragiketak motorra ralentian jarrita egiten direla, eta deskargako zereginak motor nagu-sia i tzalita egiten direla.

Brüel&Kjaer e txeko sonometro bat erabili zen, 2236 mode-loa. Bosna minutuko hainbat sonometria egin ziren hauta-tutako leku bakoi tzean, eta presio akustiko jarraitu balioki-dearen mailak finkatu zituen: LAeq,Ti dB(A)-n.

Emai tza horietatik abiatuta, leku eta zeregin bakoi tzaren berezko LAeq,Ti batez besteko balioa kalkulatu zen, 5. ata-lean jasota daudenak.

Bestalde, tripulazioko marinelek jakineko zona/zeregine-tan zarataren eraginpean ematen zituzten batez besteko

denborak identifikatu ziren 11 orduko batez besteko lanaldi baterako.

Eragiketen iraupena langileek eta patroiak emandako in-formazioa alderatuz erabaki zen, behaketa zuzenarekin eta jardueraren neurketarekin. Horren emai tzak ere 5. atalean daude.

Ez dira identifikatu higieneikuspegitik arazoa sor tzen du-ten muturreko mailak. Lanpostua ebalua tzeko presio ja-rraitu baliokidearen mailak soilik hartu dira kontuan.

Erreferen tziabalioak

286/2006 Errege Dekretuak, mar txoaren 10ekoak, zara-taren eraginpean egotearekin zerikusia duten arriskuen aurrean langileen osasuna eta segurtasuna babesteari buruzkoak, presio jarraitu baliokidearen mailei eta mutu-rreko mailei buruzko honako balio hauek finka tzen ditu:

a) Ekin tza bat eragiten duten eraginpeko balio txikiak:

LAeq,d = 80 dB(A) eta Lmuturrekoa = 135 dB(C)

b) Ekin tza bat eragiten duten eraginpeko balio handiak:


c) Esposizioaren muga-balioak:


ED berak, 7. 8. eta 10. artikuluetan, kontuan izan beharreko hainbat ekin tza xeda tzen ditu, mugak gaindi tzearen edo ez gaindi tzearen baitan.

EMAI TZAK

Hurrengo taulak jaso tzen ditu, zona eta zereginen arabera, neurketetan lortutako eraginpean emandako denborak (Ti) eta zeregin bakoi tzaren berezko presio jarraitu baliokidea-ren maila (LAeq,Ti) :

Zona / Zeregina Ti (ordutan) L Aeq,Ti (dB(A))Bizkarra, izo tza karga tzea (ralentia) 0,2 79Sukaldea 1,6 77Kabina 3 72Bizkarra, maniobra aparailua – jiragora 0,8 79Bizkarra, maniobra aparailua – danborra 0,8 79Bizkarra, maniobra aparailua – polipastoa 1 79Bizkarra, hautaketa eta sailkapena 1,5 84Arraina estiba tzea 0,8 79Arraina deskarga tzea 0,8 78Kaiko operazioak 0,5 78


182

Kasu guztietan ± 2 dB-ko ziurgabetasuna onar tzen da eta azpimarratu egin behar dugu ez dela gainditu muturreko mailaren 135 dB(C) balioa.

Emai tza horietan oinarrituta, eguneko esposizio-maila ba-liokidea (LAeq,d) kalkula daiteke honako adierazpen honen bidez:

LAeq, d = 10 log Ti · 100,1·LAeq,Tii=m

i=l

1

8

Gure kasuan, eguneko esposizio-maila baliokide hau daukagu marinel-lanposturako:

LAeq,d = 80 ± 2 dB(A)

Horrenbestez, ziurgabetasuna kontuan hartuta atera tzen den tartean koka tzen den erreferen tzia-mailan gaude ( le-hen ekin tza-maila 286/2006 EDren arabera).

Langileak zarataren eraginpean egotearekin zerikusia du-ten arriskuen ebaluazio eta preben tziorako KSHINen Gida Teknikoko 5. eranskineko irizpideak aplikatuz, ezin da on-dorio bat atera erreferen tzia-balioa gaindi tzeari dagokio-nez; baina preben tzioaren ondorioetarako gaindi tzen dela esan daiteke.

Neurketak eguraldi-baldin tza onetan eta on tzi moderno batean egin izanak irizpide hori babesten dute. Eguraldi txarrarekin eta on tzi zaharrago batean, seguruenik, lortuko li tzatekeen eguneko esposizio baliokidearen balioa ez li-tzateke hori baino baxuagoa izango.

ONDORIOAK

Zarataren eraginpean egotearekin zerikusia duten arris-kuen aurrean langileen osasuna eta segurtasuna babes-teari buruzko mar txoaren 10eko 286/2006 Errege De-kretuaren arabera, ingurasare-modalitateko marinelaren lanpostua 80 dB(A) baino zarata-maila handiagoen era-ginpean dago, ekin tza bat eragiten duena baino esposizio-balio txikiagoa dena.

Beraz, agente horren eraginpean egoteko arriskua dago eta, Errege Dekretu horren arabera, hurrengo atalean aipa-tuko diren hainbat betebehar daude. Preben tziozko neurri posible ba tzuk ere iradokiko dira.

11 orduko lanaldiak egitearen ondoriozko esposizio-den-bora maila hori gaindi tzen lagun tzen duten faktore nagu-sietako bat da.

Aurreko taulako emai tzei erreparatuta, esposizio-maila al-tuenak arraina hautatu eta sailka tzeko zereginean izaten direla ikusten da, harrapaketak kaxetan jar tzeko unean palarekin izo tza bota tzen denean zarata handia egiten de-lako eta, batik bat, lana popan egiten den kasuetan, presio akustikoaren mailak altuak baitira motorraren ihes-hodiak hurbil daudelako.

Izo tza karga tzea eta arraina estiba tzea ere zeregin oso zarata tsuak dira.

Bestalde, ebaluatu den on tziaren gisako modernoek a tsedenaldirako guneak dituzte, esaterako, sukaldea eta tripulazioaren eta patroiaren kabinak. Gune horietan, za-rata-mailak “onargarriak” dira, eta lanaldi osoko esposizio haztatua horrelako instalazioak ez dituztenena baino de-zentez hobea da

.

8.2.2 - Bibrazioak

BIBRAZIOEN ERAGINPEAN EGOTEKO ARRISKUAREN EBALUAZIOA

HELBURUA

Azterlan honen xedea baxurako ingurasare-modalitatearen sektorean bibrazioen eraginpean egoteko arriskua balora-tzea eta ebalua tzea da eta, horretarako, marinel-lanak egi-ten dituena har tzen da sektorearen langile ordezkari gisa.

SARRERA

On tzia da tripula tzaileek ia lanaldi osoa igaro tzen duten lantokia. Makina eta bere sistema lagungarriak dira on-tziaren egituran zehar zabaldu eta transmiti tzen diren bi-brazio mekanikoen iturri nagusia.

I tsaso txarrarekin nabiga tzen denean, aldaketak izaten dira motor nagusiaren erregimenean eta pon tzakadek bibrazioak eragin di tzakete on tziaren egituran, maizta-sun-osagaiekin kontuan hartutako tartean. Hala ere, be-hin-behinekotasuna dela eta, egoera hori ez da kontuan hartu azterlan honetan eta, nolanahi ere, lortutako emai-tzak pixka bat handi tzen lagunduko luke.

Bestalde, on tziaren berezko mugimenduek, batez ere ku-lunka eta balan tza egitekoek, bibrazioak eragiten dituzte eta, horiek organismoan eragina izan dezaketen arren, es-aterako zinetosi edo bidaiariaren zorabioa, horien maizta-suna aplikazioko araudiak xedatutako mailaren azpitik dago (1Hz-tik 80 Hz-ra) eta, horregatik, ez dira lan honen xede.

LANPOSTUAREN DESKRIPZIOA

Deskripzioa zaratarekiko esposizioaren ebaluazioaren ka-suan egindako bera da.Baxurako ingurasare-modalitateko arran tzaleek lanaldi luzeak egiten dituzte, 11 bat ordukoak. 20:00 eta 21:00 bi-tartean on tziratu eta hurrengo eguneko 8:00 eta 9:00 bitar-tean i tzul tzen dira.Jarraian laburbilduko dira marinelaren ohiko egitekoak:


183

I tsasoratu aurretik, izo tza kargatu eta on tziko gauzak an-tolatu behar dituzte- Nabigazioan, marinelek kabinan edo sukaldean ematen dute denbora gehiena, arrain-sarda aurkitu ondoren bi-zkarrera dei tzen dieten arte. Bizkarrean izaten da hurrengo lan-sekuen tzia:

1- aparailua aska tzeko maniobrak.2- sarea bira tzea.3- salabardoarekin lan egitea eta aparailua igo tzea.4- arraina sailkatu eta estiba tzea (izo tzez betetako

kaxetan).

aurreko lanak portura iri tsi baino lehen amai tzen badi-ra, marinelak a tsedenlekuetara i tzul tzen dira (kabina edo sukaldea) lanaldiari gera tzen zaion denboran.

Portura iristen direnean harrapaketak eta aparailuak deskarga tzeaz eta on tziaren garbiketa orokorrez ardura-tzen dira.

Laginketa-estrategia baloratu nahi den lanpostuaren be-rezitasunei erreparatuta ezarri da, hurrengo atalean aipa-tuko diren kon tsiderazio gehigarri ba tzuekin.

METODOLOGIA

Neurketak zarataren ebaluazioari dagozkionarekin batera egin ziren ingurasare-modalitateko on tzi moderno batean, udan, eguraldi onarekin eta fun tzionamendu normaleko-tzat jo tzen diren baldin tzetan astebetean i tsasora egin-dako irteeretan.

Garran tzi tsua da adieraztea on tzian ez direla erabil tzen eskuz gidatutako tresna motordunak, eta aparailuen ma-niobrak egiteko makina lagun tzaileek (jiragorak, danbo-rrak, polipastoak, etab.) palanka eta botoi bidezko eragin-gailuak dituztela. Horregatik, eskuen eta eskumuturren bibrazioekiko esposizioa hu tsala da.

1311/2005 EDk, azaroaren 4koak, bibrazio mekanikoen eraginpean egotearen ondoriozko arriskuen aurrean langi-leen osasuna eta segurtasuna babesteari buruzkoak, ISO-2631-1 (1997) araua har tzen du kontuan gorpu tz osoko bibrazioen ebaluaziorako.

Arau horrek xeda tzen du neurketak arda tz ortogonalen arabera egin behar direla. Z arda tzak bat etorri behar du beti langilearen burutik oinetara doan lerroarekin. Hasiera batean, jarrera estatikoetan lan egiten duten langileei zu-zenduta dauden balorazio-irizpideak proposa tzen ditu, es-aterako, gidariei edo makina-operadoreei zuzendutakoak.

Hortik dator neurketak egiteko lehen zailtasuna. Lan ho-netan langileak etengabe ibili eta mugi tzen dira gainazal bibra tzaile baten gainean, eta maila desberdinekin, sukal-dean eserita edo kabinetan e tzanda egoten diren a tseden-uneetan izan ezik.

Zarataren tzako egindakoaren an tzera, bibrazioekiko espo-sizioaren ebaluazioa lantoki bakoi tzeko azelerazio-mailen zehaztapenaren bidez planteatu da, marinelek lana egiten duten bizkarren gainazalaren gainean azelerometroa jarriz,

aztertutako on tziaren kasuan egurrezko gainazalaren gai-nean.

Kaiko zereginak, motorra geldian dela egiten direnak, ez dira kontuan hartu, ez eta a tsedeneko hiru orduak ere, ka-binetan eta jangelan neurtutako mailak ez direlako garran-tzi tsuak. Hori guztia kontuan hartuta, egunean 7,5 orduko bibrazio mekanikoekiko esposizio-denbora kalkulatu da, emai tzen atalean xehatu den bezala banatuta.

Laginketarako Larson Davis bibrometro bat erabili zen, HVM-100 modeloa, SEN-027 azelerometroarekin hornitu-takoa. Maiztasunean haztatutako azelerazioaren benetako mailen zor tzi minutuko iraupeneko laginak hartu ziren hiru arda tzetan (awx, awy, awz) eta hautatutako hiru lan-ere-muetako bakoi tzean.

Arda tz bakoi tzean eguneko esposizio-balio handiena bila-tzeko irizpidearekin, azelerazio-maila handiena Z arda-tzean izaten dela ikusi da. Arda tz horretarako emai tzak 5. atalean daude jasota.

Erreferen tziabalioak

1311/2005 EDk, mar txoaren 10ekoak, gorpu tz osoari transmititutako bibrazioen tzako honako azelerazio-balio hauek ezar tzen ditu zor tzi orduko (A(8)) aldirako normali-zatutako eguneko esposizio-mailei dagokienez:

d) Ekin tza bat eragiten duen esposizio-balioa:

A(8) = 0,5 m/s2

e) Esposizioaren muga-balioa:

A(8) = 1,15 m/s2

ED berak, 5. artikuluan xeda tzen ditu ekin tza-balioa gaindi-tzen denean kontuan hartu beharreko ekin tzak, eta inoiz ezin duela egon muga-balioa gaindi tzen duen esposizio-mailarik.

Dena den, i tsas- eta aire-nabigazioen sektoreen tzako sal-buespena har tzen du kontuan gorpu tz osoari transmiti-tutako bibrazioei dagokienez, teknikaren egungo egoera kontuan hartuta muga hori errespetatu ezin denean.


184

Emai tza horietan oinarrituta, eguneko esposizio-maila (A(8)) kalkula daiteke honako adierazpen honen bidez:

n

i=lA(8)= Ai (8)2

Gure kasuan, eguneko esposizio-maila hau daukagu ma-rinel-lanposturako:

A(8) = 0,246 m/s2

Ekin tza bat eragiten duen balioaren % 50, gu txi gorabehe-ra. Hala ere, kontuan izan behar da neurketak eguraldi ona-rekin, egurrezko bizkarra zuen on tzi moderno batean egin zirela. Eta horri neurketa-mota horiek berezkoak dituzten errore-iturriak gehituta, kalkulatutakoa baino eguneko es-posizio-balio zerbait handiagoak aurreikusten dira.

ONDORIOAK

Bibrazio mekanikoen eraginpean egotearen ondoriozko arriskuen aurrean langileen osasuna eta segurtasuna ba-besteari buruzko azaroaren 4ko 1311/2005 EDren arabera, ingurasare-modalitateko marinelaren lanpostua 0,3 m/s2; inguruko azelerazio-mailen eraginpean dago, ekin tza bat eragiten duena baino esposizio-balio txikiagoa dena.

Beraz, ez du ematen arriskurik dagoenik, ez zuzena eta ez zeharkakoa, bibrazio mekanikoen eraginpean egoteagatik, eta ez da beharrezkoa preben tzioneurri espezifikoak hartzea.

8.2.3 - Agente kimikoak

AGENTE KIMIKOEKIKO ESPOSIZIOAREN EBALUAZIOA

HELBURUA

Baxurako ingurasare-modalitateko on tzi batean marinel lanpostua duen langile bat agente kimikoen eraginpean egotearen ondoriozko arriskuen gu txi gorabeherako eba-luazioa lor tzea da helburua.

OROKORRAK

374/2001 Errege Dekretuak, lanean eragile kimikoen era-ginpean egotearekin zerikusia duten arriskuen aurka lan-gileen osasuna eta segurtasuna babesteari buruzkoak, agente kimikoek sortutako arriskuak ebalua tzeko, arrisku horiek ezaba tzea ezinezkoa bada, enpresariak duen be-tebeharra xeda tzen du, preben tziozko ekin tzen plan bat gauza tzeko helburuarekin. Ebaluazioa aldiro-aldiro egon behar da eta lan-baldin tzetan aldaketak izaten diren bakoi-tzean berrikusi behar da.

Arrisku kimikoaren ebaluazioan, lantokian egon daitezkeen agente kimikoak identifika tzea da lehen etapa, eta langile bakoi tzak garatutako jarduera guztien erabilera-baldin-tza eta preben tzio-neurriak eta langileen egoera bereziak identifika tzea.

Agente kimiko batekin kontaktua izateak ondorio lokalak eragin di tzake (lesioak, narriadurak, sen tsibilizazioa, etab.) edo, agentea larruazal kaltetuaren bidez xurgatu edo barnera tzen bada, baita ondorio sistemikoak ere. Agente kimikoak organismoan sar tzeko bide ohikoenak arnasa eta azala dira, baina kontaktua digestio-aparatuaren bi-dezkoa, begi bidezkoa edo parenterala ere izan daiteke.

EMAI TZAK

Ondorengo taulak zona eta zereginen arabera jaso tzen ditu neurketetan lortutako esposizio-denborak (Ti), zeregin bakoi-tzeko Z arda tzerako maiztasunean haztatutako benetako azelerazio balioa (awzi), xeta eguneko esposizio-balioa Ai (8):

Zona / Zeregina Ti (ordutan) awzi (m/s2) Ai(8) (m/s2)Popako bizkarra (nabigazioa) 3,9 0,2288 0,16Popako bizkarra (ralentia) 1 0,1356 0,05Harrapaketa 2,6 0,3232 0,18


185

METODOLOGIA

1. Inhala tzearen ondoriozko arriskuaren ebaluazioa (edo arnasa bidezkoa)

Inhala tzearen ondoriozko arriskua ebalua tzeko esposizio-maila zehaztu behar da langileak arnasa har tzen duen in-guruan aireko agente-kon tzentrazioak neurtuta, baldin eta ebalua tzeko beste bide ba tzuen bidez ezin bada argi frogatu preben tzio eta babes egokiak lor daitezkeela. Egoera horie-tan, neurketak saihestu daitezke lantokian dauden ku tsa-tzaileen identitatea ezagu tzen denean, horiek sen tsibiliza-tzaileak, kar tzinogenoak, mutagenikoak eta toxikoak ez direnean eta teknikari espezialistaren ikuspegi profesiona-lak, une horretako lan-baldin tzetan eta dauden agente ki-mikoen kantitatea eta hartutako preben tzio-neurrien era-ginkortasuna kontuan hartuta, haien giroko kon tzentrazioak beraien esposizio-mugak lor tzetik urrun daudela¬.

Inhala tzearen ondoriozko arrisku kimikoa ebalua tzeko tresna gisa metodo sinplifi katu edo kualitatiboak erabil

daitezke. Horiekin, egoera onargarriak, hau da, arrisku arina dutenak eta ebaluazio xehatuagoa eta/edo neurri zuzen-tzaileak har tzea eska tzen dutenak bereiz daitezke. Arrisku arineko kasuetan etapa honetako ebaluazioa¬ amaitu tzat eman daiteke eta txosten higienikoa egiten hasi. Bestal-de, esposizioa zuzen tzeko premia azalduko bali tz, neurri zuzen tzaileak aplikatu beharko lirateke, behin inplementa-tuta, ebaluazioa errepikaraziko luketenak.

1.1. Inhalazio bidezko esposizioaren ondoriozko Arriskua Ebalua tzeko Metodologia Sinplifi katua

Inhalazio bidezko agente kimikoekiko esposizioa kalkulatu ahal izateko, COSHH ESSENTIALS Eredua erabili da (Control of Substances Hazardous to Health).

Ebalua tzen ari den operaziorako kontrol-neurri egokia den zehazteko metodologia da, eta ez dagoen arrisku-maila zehazteko. Arrisku “poten tzialeko” mailak izango dira, me-todoaren sarrerako aldagai gisako kontrol-neurriek ez du-telako esku har tzen.

COSHH ESSENTIALS Eredua (Control of Substances Hazardous to Health)

R edo H esaldien araberako arriskugarritasuna

Arrisku poten tzialaren maila

Kontrol-neurriak

Operazio-mota

Esposizio poten tziala

A. Begiak/larruazala narria tzen dituztenak, narkotikoak

B. KaltegarriakC. ToxikoakD. Oso toxikoak: Kar tz.: 2. kat.... E. Kar tz.: 1A eta 1B kat., Muta, Sen ts…

BaxuaErtainaAltua

txikia (g edo ml)Ertaina (kg edo l) Handia (t edo m3)

Lurruntasuna edo hau ts bihur-tzeko gaitasuna

Erabilitako kantitatea


186

1. aldagaia Arriskua H esaldien edo R esaldien arabera

2. aldagaia Airera pasa tzeko joera

Azala edo begiak ukituz gero arrisku tsuak diren agente kimikoak

R21R20/21R20/21/22R21/22R24R23/24R23/24/25R24/25

R27R27/28R26/27/28R26/27R34R35R36R36/37R36/38R36/37/38

R38R37/38R41R43R42/43R48/21R48/20/21R48/20/21/22R48/21/22

R48/24R48/23/24R48/23/24/25R48/24/25R66

* Lau zutabeak arriskugarritasun gorakorrari dagozkie, arrisku poten tzialaren identifikazioa soilik den arren, arriskuaren ebalua-zioarekin jarraitu gabe.

Arriskua H esaldien edo R esaldien arabera

AR36, R38, R65, R67B eta E arteko taldeetan dagoen R esaldirik gabeko edozein substan tzia

B R20/21/22, R68/20/21/22

C R23/24/25, R34, R35, R37, R37/38, R39/23/24/25, R41, R43, R48/20/21/22, R68/23/24/25

D R26/27/28, R39/26/27/28, R40, R48/23/24/24/25, R48/23/25, R48/24, R60, R61, R62, R63, R64

E Mut. Cat. 3 R40*, R42, R45, R46, R49, R68** 1997 baino lehen R40 esaldia 363/1995 EDren ara-

bera 3. kategoriakoak ziren mutagenoak identifikatzeko erabil tzen zen. 1997tik aurrera, R68 esaldiarekin identifika tzen ziren horiek eta R40 esaldia 3. katego-riako kar tzinogenoei esleitu zi tzaien. Taulan mantendu egin da sarrera hori, oraindik egon daitezkeelako 1997 baino lehen eskuratutako agente kimikoak.

A

H303, H304, H305, H313, H315, H316, H318, H319, H320, H333, H336B eta E arteko taldeetan dagoen H esaldirik gabe-ko edozein substan tzia

B H302, H312, H332, H371

C H301, H311, H314, H317, H318, H331, H335, H370, H373

D H300, H310, H330, H351, H360, H361, H362, H372E H334, H340, H341, H350

Likidoen lurrunkortasunmailak

Laneko tenperatura ºC

Irak

ite-p

untu

a ºC

Lurrunkortasun altua

Lurrunkortasun ertaina

Lurrunkortasun baxua

350

300

250

200

150

100

50

20 50 80 110 140

0


187

3. aldagaia Erabilitako substan tziaren kantitatea

Baxua Ertaina AltuaGalau ts formako (pellet) substan-tziak, hausteko joerarik ez dutenak. Manipula tzean ez da hau tsik ikusten.Adibideak: PVC galau tsak, ezkatak, pipitak, etab.

Pikor-formako solidoak edo solido kristalinoak. Manipula tzean hau tsa sor tzen da. Hau tsa azkar jalki tzen da eta inguruko gainazaletan ikus daiteke.Adibidez: detergente-hau tsa

Hau ts xeheak eta den tsitate txikikoak. Erabil tzean hau ts-lainoak ikusten dira. Esekita egoten dira hainbat minutuz. Adibideak: zementua, kearen bel tza, igel tsua, etab.

Solidoen joera hau tsak era tzeko

(*) Zalan tzarik izanez gero, aukeratu maila altuena.

ARRISKUGARRI-TASUN-MAILA

LURRUNTASUNA / HAU TS BIHUR TZEKO GAITASUNA

Erabilitako kantitatea

Lurrunkortasun edo hau ts bihur tzeko

gaitasun txikia

Lurrunkortasun ertaina

Hau ts bihur tzeko gaitasun ertaina

Lurrunkortasun edo hau ts bihur tzeko

gaitasun handia

A txikia 1 1 1 1Ertaina 1 1 1 2Handia 1 1 2 2

B txikia 1 1 1 1Ertaina 1 2 2 2Handia 1 2 3 3

C txikia 1 2 1 2Ertaina 2 3 3 3Handia 2 4 4 4

D txikia 2 3 2 3Ertaina 3 4 4 4Handia 3 4 4 4

E Arriskugarritasunmaila horretako substan tziak dauden egoera guztietan, arriskumaila 4koa izango da.

Agente kimikoen eraginpean egotearen ondoriozko arriskumaila zehaztea

Substan tziakantitatea Operazio bakoi tzean erabilitako kantitatea txikia Gramoak edo mililitroak

Ertaina Kilogramoak edo litroakHandia Tonak edo metro kubikoak


188

Arrisku poten tzialaren maila / Behar den kontrolmaila* Neurrimota** Aurreikusitako esposiziorako

lor tzen duen murrizketa1 Diluzio bidezko aireztapen orokorra --

2Erauzketa lokalizatua (eta pixkanaka-pixkanaka beste neurri ba tzuk par tzialki i txi arte)

% 10ean 1eko kontrol-maila duen neurri baten aplikazioarekiko

3 Prozesua ixtea % 1ean 1eko kontrol-maila duen neu-rri baten aplikazioarekiko

4

Azterketa indibidualizatua irizpide teknikoarekin. Azkenean aplikatuko den neurria, oro har, 2. eta 3. mailako edozein izan daiteke. Agente kimiko arrisku tsua alda tzeko aukera seriotasunez planteatu behar da.

Ezin da zehaztu

*Arrisku poten tzialaren maila bakoi tza behar den kontrol-maila berari dagokio.**Maila guztietan preben tzioko prin tzipio orokorrak aplikatuko direla aurrsuposa tzen da.

Kontrolmailak eredu kualitatiboetan (COSHH Essentials eredua)

1. arriskumaila:

Egoera horietan, oro har, esposizioa aireztapen orokorra-ren bidez kontrola daiteke.

Arrisku-maila hori arrisku arinarena dela onar daiteke, 374/2001 Errege Dekretuaren ildotik.

374/2001 EDko Gida Teknikoan irizpide bat ematen da agente kimikoen arriskuaren arabera arriskua arina den zehazteko. COSHH Essentials eredua pixka bat haratago doa, eta erabili edo manipulatutako kantitatea eta agente kimikoaren airera pasa tzeko joera sar tzen ditu kontu berari buruzko judizioa lor tzeko. Azpimarra tzekoa da arrisku ari-na kantitatearen baitan adierazten bada (374/2001 EDko 3.3 artikuluan aipa tzen den bezala), arrisku-maila poten-tzialaren taulatik ondoriozta tzen da erabili edo manipula-tutako agente kimikoaren kantitatea txikia denean arriskua beti arina dela A eta B arrisku-mailako agenteen tzat, eta baita C arrisku-mailako agenteen tzat ere airera pasa tzeko joera txikia adierazten dutenean. Ez gara inoiz aurki tzen arrisku arineko egoeran D edo E arrisku-mailako agenteekin.

2. arriskumaila:

Gisa horretako egoeretan preben tzioneurri espezifikoeta-ra jo beharko da arriskua kontrola tzeko (374/2001 EDko 5. artikulua). Agente kimikoekiko esposizioa kontrola-tzeko instalazio-mota ohikoena erauzketa lokalizatua da. Erauzketa lokalizatua diseinatu eta eraiki tzeko, oro har, horni tzaile espezializatuetara jo behar da. Garran tzi tsua da, batetik, horni tzailea gisa horretako instalazioetan fro-gatutako eskarmentuari erreparatuta aukera tzea eta, bes-tetik, argi eta garbi adieraztea, lanpostuetan, gai kimikoen kon tzentrazioa adierazten zaion kon tzentrazio-balioaren azpitik egotea lor tzea dela instalazioaren helburua.

3. arriskumaila:

Gisa horretako egoeretan, konfinamendua edo sistema i txiak erabili beharko dira, operazio arruntetan gai kimikoa atmosferara igaro tzeko aukerarik egon ez dadin. Ahal den

guztietan, prozesua atmosferakoa baino presio baxua-goan egin beharko da substan tziek ihes egitea zail tzeko.

2. eta 3. arrisku-mailetan, kontrol-instalazio egokiak eza-rri ondoren, edo lehendik zeudenak behar den diseinu eta fun tzionamendura egoki tzeko zuzendu ondoren, esposi-zioaren ebaluazio kuantitatiboa egingo da. Esposizioak muga-balioak baino baxuagoak direla susma tzen denean, emai tza hori berrestea ebaluazio-prozedura kuantitati-boekin egin daiteke, exhaustiboak izan behar ez dutenak (UNE-EN 689:1996 arauko “oinarrizko azterketa” egokia izan daiteke). Azterlan horren emai tzetatik ondorioztatuko da preben tzio-neurri gehigarriak har tzeko edo ez har tzeko eta esposizioaren aldizkako neurketak egiteko programa baten premia. Nolanahi ere, ezinbestekoa izango da kon-trol-instalazioen fun tzionamenduko parametroak aldiro-aldiro egiazta tzea denborak aurrera egin ahala eraginko-rrak izaten jarrai tzen dutela berma tzeko.

4. arriskumaila:

Mota horretako egoerak substan tzia oso toxikoak edo to-xikotasun moderatuko substan tziak kantitate handietan erabil tzen direnak eta atmosferara erraz aska daitezkee-nak dira. 665/1997 EDk eta horren aldaketek araututako substan tzia kar tzinogenoak eta/edo mutagenoak erabil-tzen diren zehaztu behar da. Kasu horietan ezinbestekoa da prozesurako berariaz diseinatutako neurriak har tzea, aditu baten aholkulari tzarekin. Arrisku-maila horrek es-posizioaren ebaluazio kuantitatiboa egitea eska tzen du, eta kontrol-instalazioen eraginkortasunaren aldizkako egiaztapenaren maiztasuna areago tzea.

Dena den, ezarritako neurriak aldiro-aldiro mantendu eta egiaztatu behar dira.

2. Azala uki tzearen ondoriozko arriskuaren ebaluazioa (edo azalaren bidezkoa)

Azalaren esposizioaren bidezko arriskua ebalua tzearen arazoetako bat ondorio lokal eta sistemikoetarako aza-laren esposizioaren erreferen tziazko balio gu txi izatea


189

da. Horregatik, metodologia sinplifi katu bat aplika tzeak garran tzi berezia du azala gai kimikoen eraginpean izatea-ren ondoriozko arriskuaren ebaluazioan.

Hainbat metodologia daude arriskua kalkulatu ahal izateko, eta hainbat kategoria ezarri dira substan tziek azalerako du-ten arriskuaren arabera eta langileen esposizioaren arabera.

2.1. Azala uki tzearen eta/edo azaletik xurga tzearen ondoriozko Arriskua Ebalua tzeko Metodologia Sinplifi katua.

Azala uki tzearen ondoriozko arrisku kimikoa kalkula tzeko, INRS ereduan (Institut National de Recherche et de Sécurité) oinarritu gara. Eredu horrek aukera ematen du arris-kuaren hasierako estimazioa egiteko.

SUBSTAN TZIAK BA AL DU 1.

TAULAN AGER-TZEN DEN R ESALDIREN

BAT?

BA AL DU “AZAL BIDEZKO”

NOTAZIOA? (1)


NOTAZIOA? (1)


NOTAZIOA? (1)

KONTAKTUA AZALAREKIN / BEGIEKIN

BAI

BAI

BAI

BAI

EZ

EZ

EZ

EZ

EBALUATU: INRS METODOA

AZAL BIDEZ XURGA TZEA

(1) Kon tsultatu “Agente kimikoen esposizio profesionalaren mugak Espainian” dokumentua

ARRISKU TXIKIA

ARRISKU MODERATUA

ARRISKU PROBABLE OSO HANDIA

AZAL BIDEZ XURGA TZEA

RISKODERM

TXOSTENA

NEURRIAK HAR TZEA

TXOSTENA

Eraginpeko gainazalak

Azaleko arriskua

Esposizioaren maiztasunaArriskua


190

ArriskumotaArriskumota R esaldiak H esaldiak VLA mg/m3

1Baditu R esaldiak, baina ondoren aipa tzen direnetako batere ez

Baditu H esaldiak, baina ondoren aipa tzen direnetako batere ez

> 100

2

R36**R38R36/37, R36/38R36/37/38R37/38R66

H315H319**EUHO66

> 10≤ 100

3

R21R20/21, R21/22R20/21/22R33R34R48/21, R48/20/21R48/21/22R48/20/21/22R62*, R63*, R64**R68/21, R68/20/21/22

H312H314 (Corr. Cut. 1B y 1C)H361H361f, H361d, H361fdH362H371H373

> 1≤ 10

4

R15/29R24R23/24, R24/25R23/24/25R29, R31R35R39/24R39/23/24, R39/24/25R39/23/24/25R40*R41**R43R42/43R48/24, R48/23/24R48/24/25R48/23/24/25R60*, R61*R68*

H311H314 (Corr. Cut. 1A)H317H318**H341H351H360, H360F, H360FDH360D, H360Df, H360FdH370H372EUH029EUH031EUH202**

> 0,1≤ 1

5

R27R26/27, R27/28R26/27/28R32R39R39/27, R39/26/27R39/26/27/28R45*R46*

H310H340H350EUH032EUH070

≤ 0,1

(1) Materia bereizia denean, balioa zati 10 egiten da(2) “Agente kimikoen esposizio profesionalaren mugak Espainian” dokumentuan “azal bidezko”

notazioa duen substan tzia ageri denean * Ez dira aplikatuko azalean zuzenean xurga tzen ez badira edo azalari zuzenean eragiten ez badie ** Gomendio espezifiko ba tzuk emateko bakarrik hartuko dira kontuan


191

Kantitatemotak Kantitate-

motak Eguneko

kantitatea1 < 100 g2 ≥ 100 g y < 1 kg3 ≥ 1 kg y < 10 kg4 ≥ 10 kg y < 100 kg5 ≥ 100 kg

Arriskumota poten tzialakArriskumotak

5 4 4 5 5 54 3 3 4 4 53 2 2 3 3 42 1 1 2 2 31 1 1 1 1 2

1 2 3 4 5 Kantitatemotak

Arrisku poten tzialaren ondoriozko puntuazioa zehazteaArriskumota poten tzialak Arrisku poten tzialaren puntuazioa

5 10.0004 1.0003 1002 101 1

Eraginpeko gainazalak

Eraginpeko gainazalak Gainazaleko puntuazioa

Esku bat 1Bi eskuEsku bat + besaurrea 2

Bi esku + besaurreaBeso osoa 3

Goiko gorpu tz-adarrak eta gorpu-tz-enborra eta/edo pelbisa eta/edo zangoak har tzen dituen gainazala

10

Ukipen eta/edo xurgapen bidezko arriskuaren karakterizazioaArriskuaren puntuazioa (Meha txua x Gainazala

x Maiztasuna)

Ekin tzalehentasuna Arriskuaren karakterizazioa

> 1000 1 Arrisku probable oso handia (berehalako neurri zuzen tzaileak)

100 - 1000 2Arrisku moderatua. Baliteke neurri zuzen tzaileak eta ebaluazio xehatua-goa behar izatea

< 100 3 A priori, arrisku txikia (aldaketarik egin gabe)

Esposizioaren maiztasuna

Esposizioaren maiztasuna Maiztasunaren puntuazioa

Aldizkakoa: < 30 min/egunean 1Etenkakoa: 30 min – 2 h/egunean 2Ohikoa: 2-6 h/egunean 5Iraunkorra: 6 h/egunean 10

Azalaren arriskua= meha txua x eraginpean dauden gainazalak x esposizioaren maiztasuna


192

Beste aukera bat RISKOFDERM proiektuan oinarritutako metodologia aplika tzea da. Tresna informatiko baten bi-dez, informazio xeheagoa lor tzeko aukera ematen du eta neurri zuzen tzaileak har tzeko premia dagoen zehazten du. Dauden substan tziek “azal bidezko notazioa” izango ba-lute, larruazalaren bidezko xurgapen-arriskuaren ebalua-zioarekin jarraitu beharko li tzateke, eta tresna hori erabiliko li tzateke INRS Ereduaren ordez.

“Azal bidezko notazioa” duten substan tziak ezagu tzeko “Agente kimikoen esposizio profesionalaren mugak Espai-nian” dokumentua kon tsulta daiteke.

Metodologia horiek egoteaz gain, nabarmen tzekoa da REACH Erregelamenduak ezarritako betebeharrarekin, hain zuzen ere, segurtasundatuen fi txei esposizio-egoerak eranstekoarekin, esposizio-egoera horiek izateari a txikitako substan tzia bakoi tza (10 t/urtean baino ge-hiagoko merkatura tzea) bere ebaluazio sinplifikatu erantsiarekin merkaturatuko da, hau da, bere arriskugarritasu-na eta erabilera-baldin tzak kontuan hartuta behar diren preben tzio-neurriak gomenda tzeko. Beraz, egoera ho-riek agente kimikoen esposizioaren ondoriozko arriskuen ebaluazio on bat egin ahal izateko kon tsultatu beharreko preben tzio-tresna onenetako bat izango dira.

EMAI TZAK

Esku artean daukagun kasuan, marinelak egiten dituen garbiketa-zereginetarako behar diren produktuak iden-tifikatu dira agente kimiko bakar gisa. Beraz, agente ki-mikoak erabiliz egiten diren zereginak ondo definituta daude, agenteen berezko arriskugarritasuna ezagu tzen da eta esposizioaren iraupena txikia da eta, horren ondo-rioz, zen tzuzkoa da arrisku kimikoaren kudeaketarako es-posizioaren ebaluazioa metodologia sinplifikatuen bidez plantea tzea.

Garbiketa-zereginekin zerikusia duten honako produktu hauek identifikatu dira:

- A agente garbi tzailea. Sotoa, trenkadak, kanpoko bi-zkarra eta abar garbi tzeko erabil tzen da. Astean behin edo bitan egiten da zeregin hori, eta ez du irauten 90 minutu baino gehiago. Uretan dilui tzen da eta erra-tzarekin aplika tzen da garbitu beharreko gainaza-la igur tziz. Azkenik, urarekin garbi tzen dira gainazal guztiak mahuka baten lagun tzarekin.

- E eta F garbi tzaile desoxida tzailea. Burdinazko eta al-tzairu herdoilgai tzezko gainazaletan oxido-orbanak ezaba tzeko eta hainbat gainazaletan metatutako ka-rea aska tzeko erabil tzen da. Erabilera-maiztasuna: hilean behin 30 minutu baino gu txiago. Bi garbi tzaile desoxida tzaile desberdin identifikatu dira. Produktua ihinztagailu batekin aplika tzen da oxido-orbanean, 15 bat minutuz uzten da bere lana egiten eta urarekin ken tzen da gera tzen den produktua.

- Lixiba komunak, komun-askak, zoruak eta abar garbi-tzeko desinfekta tzaile gisa. Erabilera-maiztasuna: astean 2-3 aldiz 5 minutuz. Uretan dilui tzen da eta erra tzarekin aplika tzen da garbitu beharreko gaina-zala igur tziz. Ondoren urarekin garbi tzen da, mahuka bidez.

- L desinfekta tzailea eta/edo koipegabe tzailea (sotoa garbi tzeko). Egunero erabil tzen da 30 minutuz, ge-hienez. Uretan dilui tzen da eta erra tzarekin aplika tzen da garbitu beharreko gainazala igur tziz. Azkenik, ura-rekin garbi tzen dira gainazal guztiak mahuka baten lagun tzarekin.

- B garbi tzaile kon tzentratua. Lehen aipatutako pro-duktu guztien ordez agente garbi tzaile bakar hau erabil tzeko ahaleginak egiten ari direla egiaztatu da. Gainazal guztiak garbi tzeko erabil tzen da, batez ere sotoa. Egunero erabil tzen da, eta astean behin gar-biketa sakonagoa egiten da. Uretan dilui tzen da (eza-batu beharreko zikinaren arabera diluzio desberdinak onar tzen ditu, baina uretan produktuaren % 2 bota-tzea gomenda tzen da), ihinzta tzeko ekipamendua-rekin aplika tzen da, 10 bat minutuz uzten da, erra-tzarekin igurzten da gainazala eta presioan botatako ur ugarirekin garbi tzen da.

Ondorengo taulan jaso dira erabil tzen diren garbiketa-produktuak, zer substan tzia dituzten azalduz meha txu-adierazpenekin edo H esaldiekin (CLP Araudiaren arabera) eta baita arrisku-esaldiekin edo R esaldiekin ere.


193

PRODUKTUA DITUZTEN SUBSTAN TZIAK H ESALDIAK R ESALDIAK

A agente garbi tzailea

Sodium Laureth Sulfate 5-10%Sulfuric acid 5-10%Sodium Lauryl Sulphate 5-10%Lauramine Oxide 5-10%

Lixiba Sodio hipokloritoa 12%Sodio hidroxidoa <=2%

EUH031H314

R31R34

E desoxida tzailea

Ten tsoaktibo anionikoak <5%Ten tsoaktibo ez-ionikoak <5%Propilen glikol monometil éter >5%Bifluoruro amonikoa >5%

H314H315H318H319H335

R35R36/37/38

R41

F desoxida tzailea Azido fosforikoa <25% H319H315 R36/38

L desinfekta tzailea (espektro zabaleko bakterio-detergentea)

Glutaraldehidoa 2,5%

H330H331H335H315H334H317

R22/23R37/38

R41R42/43

B garbi tzaile kon-tzentratua

Sodio metasilikato pentahidratatua 2,5- <10%2-butoxietanol 2,5- <10%Azido ben tzenosulfonikoa, 4-C10-13-sec-alquil deribatuak 1 - <2,5%Sodio hidroxidoa <1%

H314H317 R34

Garbiketako zeregin guztiak giro-tenperaturan egiten dira. Operazio bakoi tzean erabil tzen den produktu kimikoaren kantitatea txikia izaten da, hainbat mililitrokoa.

Marinelak ez ditu ezagu tzen eta ez ditu eskueran maneia-tzen dituen produktu kimikoen Segurtasuneko Datuen Fi-txak.

Ez dute NBErik erabil tzen. L desinfekta tzailea eta B garbi-tzaile kon tzentratua maneia tzeko soilik erabil tzen dituzte markatu gabeko gomazko eskularruak.

On tzian ez dira biltegira tzen garbiketako produktuen kan-titate handiak.

Produkturen bat on tzi batetik bestera alda dezakete. Hain zuzen ere, desoxida tzailea eta B garbi tzaile kon-tzentratua, hurrenez hurren 5 litroko eta 60 litroko bidoie-

tan merkatura tzen direnak, ihinztagailu batera pasa tzen dira. Ihinztagailua ez dago ondo etiketatua, ez delako adie-razten zer produktu duen barruan.

On tziko garbiketak egiten diren zona guztietan aireztapen ona egiten da. Aireztapen eskasena sotoan egoten da.

Garbiketako zereginetan erabilitako produktu kimikoak soi-lik hartu dira kontuan. Ez dira kontuan hartu manten tzean, pintaketan eta beste hainbat zereginetan erabil daitezkeen agente kimikoak. Ingurasare-on tziko marinelak zeregin-mota horiek egingo balitu, agente kimikoekiko esposizioa arriskuen ebaluazioan gehitu beharko li tzateke.

Ondorengo taulak jaso tzen ditu agente kimikoekiko espo-sizioaren ondoriozko arriskuari buruzko datuen laburpena eta arrisku horren balorazioa:


194

ARN

ASA

BID

EZ A

GEN

TE K

IMIK

OEN

ERA

GIN

PEAN

EG

OTE

KO A

RRIS

KUAR

EN E

BALU

AZIO

A.M

ETO

DO

LOG

IA S

INPL

IFIK

ATU

A (C

OSH

H E

SSEN

TIAL

S Er

edua

C

ontr

ol o

f Sub

stan

ces

Haz

ardo

us to

Hea

lth)

OPE

RAZI

OA

ZERE

GIN

AAG

ENTE

AH

ESAL

DIAK

R ES

ALDI

AKAR

RISK

UG

ARRI

-TA

SUN

ALU

RRU

NKO

R-TA

SUN

AKO

PURU

AAR

RISK

U-M

AILA

ING

URA

KETA

-O

N TZ

IARE

N

GAR

BIKE

TA

(MAR

INEL

A)

GU

ZTIA

REN

GAR

BIKE

TAB

GAR

BI TZ

AILE

KO

N-

TZEN

TRAT

UA

H31

4H

317

R34

C( S

KIN

)ER

TAIN

A(A

dib.

: 10

7ºC)

BAXU

A2

SOTO

AREN

, TRE

NKA

DEN

, KAN

POKO

BI

ZKAR

RARE

N G

ARBI

KETA

,A

AGEN

TE G

ARBI

-TZ

AILE

AA

BAXU

ABA

XUA

1

KOM

UN

EN E

TA Z

ORU

EN G

ARBI

KETA

LIXI

BAEU

H03

1H

314

R31

R34

C( S

KIN

)ER

TAIN

A(A

dib.

: ±10

0ºC)

BAXU

A2

ON

tzIK

O M

ETAL

EZKO

EL

EMEN

TUET

AN O

XID

OAK

EZA

BA-

TZEA

E D

ESO

XID

A TZA

ILEA

H31

4H

315

H31

8H

319

H33

5

R35

R36/

37/3

8R4

1C(

SKI

N)

ERTA

INA

(Adi

b.:±

100º

C)BA

XUA

2

F D

ESO

XID

A TZA

ILEA

H31

9H

315

R36/

38C(

SKI

N)

ERTA

INA

(Adi

b.: ±

172º

C)BA

XUA

1

SOTO

AREN

GAR

BIKE

TAL

DES

INFE

KTA T

ZAIL

EA

H33

0H

331

H33

5H

315

H33

4H

317

R22/

23R3

7/38

R41

R42/

43

E( S

KIN

)BA

XUA

4


195

1. Emai tzen azterketa (inhalazio bidezkoa):

Metodo honek adierazten du:

- L desinfekta tzailearen tzat (beste substan tzia ba tzuen artean glutaraldehidoa du, nahasketak R42/43 arris-ku-esaldia esleituta izateko adinako kon tzentrazioan: arnasa bidez eta azala ukituta sentikortasuna izateko posibilitatea), 4ko arrisku-maila ezarri da, erabil tzen den kantitatea kontuan izan gabe. Egoera horren aurrean, aipaturiko produktu arrisku tsuaren ordez arrisku tsua ez den edo hain arrisku tsua ez den beste bat erabil tzea da lehentasunezko prin tzipioa. Agente kar tzinogeno, mutageno, ugalketarako toxiko, sen-tsibiliza tzaile eta bioakumulatiboekin, egingarriak di-ren preben tzioneurri espezifikoak hartu behar dira beti arriskua ahalik eta gehien murrizteko, agente ho-riekin ez dagoelako esposizio segururik.

- Lanpostu horretan 2ko arrisku-maila lor tzen da li-xibarekin egiten den garbiketarako. Metodo horrek xeda tzen du 2ko arrisku-maila baten aurrean agente kimiko horiekiko esposizioa kontrola tzeko lehenta-sunezko neurria erauzketa lokalizatua dela. Produktu horrekin, ordea, egunero erabil tzen ez denez eta zere-ginaren iraupena oso laburra denez, hain zuzen ere 5 minutukoa, honela lor daiteke arriskua kontrola tzea: aireztapen orokorraren bidez, produktuaren etiketan adierazten den bezala uretan diluituz, Segurtasuneko

Datuen Fi txan aipaturiko babes-ekipamendu egokiak erabiliz eta higiene-neurri egokiak hartuz.

- E desoxida tzailea hilean behin erabil tzen da 30 mi-nutu baino gu txiagoan, eta ereduak 2ko arrisku-maila adierazten du. Egoera horren aurrean ere modu ho-netan lortuko da arriskua kontrola tzea: aireztapen orokorraren bidez, produktuaren etiketan adierazten den bezala uretan diluituz, Segurtasuneko Datuen Fi-txan aipaturiko babes-ekipamendu egokiak erabiliz eta higiene-neurri egokiak hartuz.

- Hala ere, F desoxida tzaileak (1eko arrisku-maila) E desoxida tzaileak (2ko arrisku-maila) baino arrisku-maila txikiagoa duela ikusten da. Horregatik, bigarre-na baztertu eta F desoxida tzailea erabil liteke meta-lezko elementuetako oxidoa ezaba tzeko, biek fun tzio bera bete tzen baitute.

- B garbi tzaile kon tzentratuak ere 2ko arrisku-maila duenez, modu honetan lortuko da arriskua kontrola-tzea: aireztapen orokorraren bidez, produktuaren etiketan adierazten den bezala uretan diluituz, Segur-tasuneko Datuen Fi txan aipaturiko babes-ekipamen-du egokiak erabiliz eta higiene-neurri egokiak hartuz. Horregatik, espero diren garbiketa- eta desinfekzio-emai tzak eskain tzen baditu, komenigarria izango da erabil tzen diren gainerako produktu kimikoen ordez garbi tzaile bakar hori erabil tzea.


196

AZAL

A ER

AGIN

PEAN

EG

OTE

KO A

RRIS

KUAR

EN E

BALU

AZIO

A.

MET

OD

OLO

GIA

SIN

PLIF

IKAT

UA

(INST

ITU

T N

ATIO

NAL

DE

RECH

ERCH

E ET

DE

SÉCU

RITÉ

IN

RS E

RED

UA)

.

ZERE

GIN

AAG

ENTE

AR

ES

ALD

IAK

H

ESAL

DIA

K

Uki

pen

/ xu

rgap

en

bide

zko

ARRI

SKU

-M

OTA

ARRI

SKU

-M

OTA

PO

TEN

-TZ

IALA

(1 K

g ba

ino

gu tx

iago

)

ARRI

S-KU

AREN

PU

NTU

A-ZI

OA

(P)

ERAG

IN-

PEAN

EG

ON

DAKO

G

ORP

U TZ

-AZ

ALER

A (A

)

ESPO

. M

AIZT

A-SU

NA

(M)

EXPO

. Px

SxF

EKIN

-TZ

A LE

-H

EN-

TA -

SUN

A

UKI

PEN

ETA

/ED

O

XURG

APEN

BI-

DEZ

KO A

RRIS

KUA-

REN

KAR

AKTE

RIZA

-ZI

OA

GAR

BIKE

TA

GU

ZTIE

TA-

RAKO

B G

ARBI

TZAI

LE

KON

TZEN

TRAT

UA

(Ph=

13,5

±0,

5)R3

4H

314

H31

73

210

BI E

SKU

, ESK

U

BAT+

BESA

URR

EA:

2

ALD

IZKA

KOA<

30´/

EG

UN

EAN

1

203

A PR

IORI

AR

RISK

U B

AXU

A AL

DAK

ETAR

IK E

GIN

G

ABE

SOTO

AREN

, TR

ENKA

-D

EN,

KAN

POKO

BI

ZKAR

RA-

REN

GAR

-BI

KETA

AGEN

TE G

ARBI

-TZ

AILE

A1

11

13

A PR

IORI

AR

RISK

U B

AXU

A AL

DAK

ETAR

IK E

GIN

G

ABE

KOM

UNEN

ET

A ZO

RUEN

G

ARBI

KETA

LIXI

BA(P

h=12

,5)

R31

R34

EUH

031

H31

44

310

0

200

2

ARRI

SKU

M

OD

ERAT

UA

BALI

TEKE

NEU

RRI

ZUZE

N TZ

AILE

AK

ETA

EBAL

UAZ

IO

XEH

ATU

AGO

A BE

HAR

IZAT

EA

ON

TZIK

O

MET

ALEZ

KO

ELEM

EN-

TUET

AN

OXI

DO

AK

EZAB

A tzE

A

E D

ESO

XID

A-TZ

AILE

A

R35

R36/

37/3

8R4

1

H31

4H

315

H31

8H

319

H33

5

43

100

SOTO

AREN

G

ARBI

KETA

L D

ESIN

FEKT

A -TZ

AILE

A

R22/

23R3

7/38

R41

R42/

43

H33

0H

331

H33

5H

315

H33

4H

317

43

100

ON

TZIK

O

MET

ALEZ

KO

ELEM

EN-

TUET

AN

OXI

DO

AK

EZAB

A tzE

A

F D

ESO

XID

A-TZ

AILE

A(P

h=0,

75)

R36/

38H

319

H31

52

11

23

A PR

IORI

AR

RISK

U B

AXU

A AL

DAK

ETAR

IK E

GIN

G

ABE

Azal

eko

babe

sa a

zale

rako

arr

isku

a du

ten

prod

uktu

ei lo

tuta

ko R

edo

H e

sald

iak

izat

eak

bere

izte

n du

.


197

2. Emai tzen azterketa (inhalazio bidezkoa)

Ingurasare-modalitateko on tziko garbiketa-zeregin horre-tako kontaktua zuzenekoa dela uler tzen da, eta lurrunak arnasteko arriskua, a priori, baxua dela, substan tzien lu-rrunkortasuna eta erabilitako kantitateak kontuan hartuta. Aurreko taulan jaso den proposatutako metodoaren ara-bera, honako hauek izango lirateke puntuazioak:

- 4. arrisku-motarako (R43, R31, R35 eta/edo R 41) eta 1 kantitateko (100 gramo baino gu txiago edo baita 1 Kg baino gu txiago ere) 3ko arrisku poten tziala dago-kio eta, horren ondorioz, 100eko arrisku poten tzialeko puntuazioa.

- Eraginpean egondako azaleraren puntuazioari dago-kionez, 2koa izango li tzateke, kontaktuak eskuei eta noizean behin besaurreari eragin diezaiekeelako. Es-posizioaren maiztasunari dagokionez, aldizkako tzat jo daiteke <30 minutu/egunean eta, horregatik, 1eko puntuazioa du.

- Horrenbestez, kantitatea izan ezik, metodoaren bes-te zuzenketarik kontuan hartu gabe, puntuazioaren emai tza 100x2x1=200 izango li tzateke. Horrek arris-ku moderatua adieraziko luke (100-1000), seguruenik neurri zuzen tzaileak eta ebaluazio xeheagoa beharko lituzkeena.

- Frogatuta dago baldin tza egokiak bete tzen dituzten eskularruak erabil tzea substan tzia kimikoak sar tzea murrizteko neurri eraginkorra eta behar adinakoa dela. Horrela, 0,1eko azken zuzenketa egin daiteke, puntuazioa 20an u tziko lukeena, hau da, a priori, arris-ku txikia, eta aldaketarik gabea.

- Desoxida tzailearen erabilerari dagokionez, F desoxida tzailearekin ebaluazioaren emai tza arrisku txikia da eta E desoxida tzailearekin, berriz, emai tza arrisku moderatua da. Egoera horren aurrean, meta-lezko elementuetan oxidoak ezaba tzeko, bigarrena baztertu eta F desoxida tzailea erabil tzea izango li-tzateke aukerarik onena.

- B garbi tzaile kon tzentratuarekin, ebaluazioak adieraz-ten du arriskua, a priori, txikia dela. Horregatik, espero diren garbiketa- eta desinfekzio-emai tzak eskain-tzen baditu, komenigarria izango da erabil tzen diren

gainerako produktu kimikoen ordez garbi tzaile bakar hori erabil tzea, NBEen erabilera eta etiketaren eta Se-gurtasuneko Datuen Fi txaren gomendioak kontuan hartuta.

3. Norbera babesteko ekipamenduen erabilera

Erabil tzen diren produktu kimikoek R36 arrisku-esaldiak (begiak narria tzen ditu) eta R41 (begiko lesio larrien arris-kua) arrisku-esaldiak, eta/edo H314 (azaleko erredura la-rriak eta begiko lesio larriak eragiten ditu), H318 (begiko lesio larriak edo begiko narriadura) eta H319 (begiko na-rriadura larria eragiten du) arrisku-oharrak dituztela ikus-ten da. Begiak uki tzeko arriskua dagoenean, NBEak behar bezala erabiliz ekidin behar da.

Nabarmendu beharra dago, on tziaren arabera, sotoaren barrualdea garbi tzean garran tzi handiagoko arriskuak egon daitezkeela, sarbide zailagatik, neurriengatik edo aireztapen kaskarragatik eta, horregatik, kontuan hartu behar direla eta ondo baloratuta eta identifikatuta egon behar dutela arrisku-faktore posibleak. Zen tzu horretan, on tzietako sotoek arreta berezia merezi dute, eta gune konfinatu den zehaztu behar da.

Horregatik guztiagatik, enpresariak zereginerako norbera babesteko ekipamendu (NBE) egokiak eman behar ditu. EE markatua eta jarraibide-liburuxka izan behar dituzte. Arrisku kimikoen aurka babesten duten NBEek III. katego-riakoak izan behar dute, hain zuzen ere:

- Eskuak babesteko material egokiko eskularruak erabiliko dira, esaterako, neoprenozkoak edo kau-txuzkoak. PVA materiala (polibinilo estaldura du-ten eskularruak), aldiz, ez da gomendagarria sodio hidroxidoa edo azido fosforikoa duten produktue-tan. Fabrika tzaileak adierazitako igaro tze-denborak (Breakthroght Time) produktuaren erabilerarena bai-no handiagoa izan behar du.

- Begiak babesteko (produktuek S 39 esaldia dutenean: erabili begietarako/aurpegirako babesa). Esaterako, lixibaren, E desoxida tzailearen eta B garbi tzaile kon-tzentratuaren kasuan, eustoin integraleko babes-betaurrekoak erabiliko dira eta, zipriztin-arriskua da-goenean, babes-pantailak langilearen aurpegi osoa babestu behar du.

Piktograma NBE Markatua ENB arauak Oharrak

Aurpegia nahitaez babestea

Aurpegiko pantaila

CAT B

EN 166:2001EN 167:2001EN 168:2001

EN 172: 1994/A1:2000EN 172: 1994/A2:2001

EN ISO 4007:2012

Egunero garbitu eta aldiro-aldiro desinfektatu fabrika tzailearen jarraibideen arabera. Zipriztin-arriskua dagoenean erabil tzea

gomenda tzen da.


198

P motako iragazkia: partikula eta aerosolen aurkakoa (kolore zuria)

E motako iragazkia: sufre dioxidoaren eta lurrun azi-doen aurkakoa (kolore horia)

A motako iragazkia: IP>65 ºC duten gas eta lurrun or-ganikoen aurkakoa (kolore marroia)

Arestian aipaturiko lau agente kimiko horien aurka aldi be-rean babesteko, AEP iragazki konbinatu bat erabili beharko da (irakite-puntu altuko lurrunen tzako, azido eta partikulen aurrean)

B garbi tzaile kon tzentratua soilik erabil tzen bada, gaine-rako produktuak baztertuz, kon tzentrazio handietan erabil-tzen den kasuetan AP iragazki konbinatua izango li tzateke babes-ekipamendu egokia.

- Aireztapena behar adinakoa ez bada, manipula tzen diren substan tziei aurre egiteko egokiak diren arnasa babesteko ekipamenduak erabili. Beraz:

PRODUKTUA SUBSTAN TZIA CAS ZK. IRAGAZKI GOMENDATUALixiba Sodio hipokloritoa

Sodio hidroxidoa7681-52-91310-73-2

E/PP

F desoxida tzailea Azido fosforikoa 7664-38-2 PL desinfekta tzailea Glutaraldehidoa 111-30-8 A/PB garbi tzaile kon tzentratua 2-butoxietanol

Sodio hidroxidoa111-76-21310-73-2

AP

8.2.4 - Beroa

BEROAREKIKO ESPOSIZIOAREN EBALUAZIOA

HELBURUA

Baxurako ingurasare-on tzi batean beroaren eraginpean egotearen ondoriozko osasunerako arriskuaren estima-zioa, sen tsazio termikoko balioak erabiliz.

OROKORTASUNAK

Beroa

Zereginak aire zabalean egiten dituzten langileek beroarekin zerikusia duten gaixotasunak jasateko arriskua dute, bero- eta hezetasun-baldin tzetan lan egiten dutelako. Arrisku hori areagotu egiten da tenperatura eta hezetasuna ere handi-tzen diren heinean. Faktore horiek bereziki garran tzi tsuak dira eguraldi-baldin tzak salbuespenezkoak direnean. Alda-gai horiez gain, kontuan hartu behar dira irizpide fisiko eta indibidualak eta lana egiteari lotutako gastu energetikoa.

Egun bat oso bero tzat jo tzen da giroko tenperaturak 30 ºC gaindi tzen dituenean egunean zehar. Arriskua areagotu egi-ten da gaueko tenperaturak 25 ºC-tik gorakoak direnean, organismoari ez diotelako uzten erabat susper tzen desero-sotasun termikoa eta kalitate txarreko loa izaten direlako, eta baita aireko hezetasun erlatiboa % 70etik gorakoa denean ere.

Eguraldi-baldin tzak dira aire zabaleko langileen tzako mutu-rreko beroaren iturri nagusia. Hala ere, kontuan izan behar da, batetik, lanari lotutako gastu energetikoa eta, bestetik, beroari ematen zaion eran tzunean eragiten duten faktore indibidualak. Hala, girora moldatuta ez dauden langile be-rriek beroarekin zerikusia duten gaixotasunak jasateko arris-ku handiagoa izan dezakete. An tzeko zerbait gerta daiteke denboraldi-hasieran beroa bat-batean ager tzen denean, langileak eguraldi berora egoki tzeko aukera izan baino lehen.

Langileek 2 bero-iturri nagusi izaten dituzte:

- Ingurumen-baldin tzak

Ahalegin fisikoak sortutako barneko beroa


199

Beroaren ondoriozko alterazioak gorpu tza nahikoa bero gal tzeko gai ez denean izaten dira. Galera hori beharrezkoa da lan fisikoak eta kanpoko beroiturriek sortutako beroa oreka tzeko. Horregatik, eguraldi beroarekin garran tzi tsua izaten da lan-karga pixkanaka handi tzea edo a tsedenaldi sarriagoak egiten uztea langileak ohi tzen joan daitezen.

Baldin tza horien ondorioak askotarikoak izan daitezke: deserosotasuna, arreta gal tzea eta baita ondorio espezi-fikoagoak ere, esaterako, muskuluetako arranpak eta berokolpea. Udan baldin tza termiko gogorrak izaten direnean, laneko ohiko arriskuei beste espezifikoago ba tzuk gehi tzen zaizkie. Hala, baldin tza horien zain tza murrizteak lan-istri-puak izateko arriskua handitu dezake.

Sen tsazio termikoa

Sen tsazio termikoa terminoa erabil tzen da neguan ten-peratura eta haizea konbina tzearen ondorioz eta udan tenperatura, hezetasuna eta haizea konbina tzearen on-dorioz, gizaki batek senti tzen duen deserosotasun-maila deskriba tzeko.

Aire zabaleko lanetan, tenperatura altuaren eraginpean egoteak sortutako arriskua areagotu egiten da giroko he-zetasun erlatiboarekin. Bi faktoreen efektu konbinatuak “sen tsazio termikoa” izeneko bero-sen tsazioa eragiten du, aldi berean haizearen abiadurak alda dezakeena. Ten-peratura 32 ºC (azalaren tenperatura) baino baxuagoa denean, haizeak txikiagotu egiten du sen tsazio termikoa. Tenperatura 32 ºC baino handiagoa bada, aldiz, areagotu egiten du.

Udan, hezetasunak sargori-sen tsazioa areago tzen du. R.G. Stedman-ek (EE.UU. 1979) sen tsazio termikoaren pa-rametroa garatu zuen beroaren eta hezetasunaren efektu konbinatu gisa, giza fisiologiari eta gorpu tzaren, jan tzien eta ingurunearen arteko bero-transferen tziari buruzko azterketetan oinarrituta. Hezetasuna handia denean, sen-tsazio termikoaren balioak aireko tenperaturarena gaindi-tzen du. Kasu honetan, sen tsazio termikoak kuantifikatu egiten du barneko metabolismoak sortutako beroa eta gehiegizko beroarekin lotutako deserosotasuna arin tzeko organismoak aurki tzen duen zailtasuna. Hezetasuna txikia denean, sen tsazio termikoaren balioa aireko tenperatu-rarena baino baxuagoa da. Kasu honetan, parametroak ongizate-sen tsazioaren gehikun tza neur tzen du, aireko hezetasun txikiak lagunduta izerdia gehiago lurrun tzearen ondorioz azala gehiago hozten delako.

Egun beroetan, hezetasun erlatibo altuak bero sen tsazioa areago tzen du, izerdia lurrun tzea, gorpu tzeko beroa mu-rrizteko bitarteko nagusia dena, zailago delako airean da-goen gehiegizko hezetasunagatik.

Udan, 20 ºC-tik gorako balioetarako kalkula tzen da sen-tsazio termikoa.

METODOLOGIA

Airearen hezetasun erlatiboa kontuan hartuta, “Heat index” edo bero-indizeak aukera ematen du giroko bero-iturrien arriskua hobeto kalkula tzeko aireko tenperatura modu iso-latuan neur tzeak baino. Hezetasun-maila altuak gorputza berez hozteko gaitasuna murriztu egiten duela kontuan hartuta, baldin tza horietan izaten den sen tsazio termikoa handiagoa da tenperatura modu isolatuan neur tzeak adie-razten duena baino, eta horrela adierazten da bero-indizean.

“Heat index” edo bero-indizea erabil tzeak aukera ematen du ingurumen-faktoreen edo faktore meteorologikoen arriskua erraz kalkula tzeko giroko tenperatura eta airearen hezetasuna neurtuta. AEBetako meteorologia departa-menduak udako bero-boladetan gerta daitezkeen istripuak eta herio tzak prebeni tzeko 1985ean garatu zuen tresna bat da, eta gaur egun xede horrekin gehien erabil tzen den tresnetako bat da.

Hodeiak eta haize leunak zeudenerako ezarri zen indize hori (i tzalean neurtutako tenperaturak). Gainera, indize hori aldatuko luketen beste faktore ba tzuk hartu behar dira kontuan, esaterako:

- Eguzkitan lan egitea

- Lan luzea edo nekagarria

- Jan tzi babesle astunak edo iragazgai tzak janztea. Horregatik, indizea 15ean gehitu behar da lana eguz-kitan egiten denean

Lan nekagarriak eta arropa babesle espezializatua edo as-tuna erabil tzeak ere eragin gehigarria izan dezake. Horren ondorioz, bero-indize jakin bateko arriskua handiagoa izan liteke aurreko taulan erakusten dena baino lana eguzkitan eta haizerik gabe egiten bada, lan nekagarriak egiten badi-ra edo babes-arropa astuna edo espezializatua erabili be-har bada. Baldin tza horietan neurri gehigarriak hartu behar dira, hurrengo arrisku-mailako neurriak barne.


200

Eguzkitan egoteak 8 ºC-tan handitu di tzake bero-indizearen balioak

Tenperatura 32 ºC (azalaren tenperatura) baino baxuagoa denean, haizeak txikiagotu egiten du sen tsazio termikoa. 32 ºC baino handiagoa bada, handitu egiten du.

Sen tsazio termikoaren balioa lortutakoan, lortutako balioa zuzendu egin daiteke, airearen tenperaturaren eta haizearen abiaduraren arabera kalkulatuz gehikun tza.

BeroindizeaTenperatura ºC-tan

27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44

Hez

etas

un e

rlatib

oa %

45 27 28 29 30 32 33 35 37 39 41 43 46 49 51 54 57 61 6450 27 28 30 31 33 34 36 38 40 43 46 48 52 55 58 6255 28 29 30 32 34 36 38 40 43 46 48 52 55 59 6260 28 29 31 33 35 37 40 42 45 48 51 55 59 6365 28 30 32 34 36 39 41 44 48 51 55 59 6370 29 31 33 35 38 40 43 47 50 54 58 6375 29 31 34 36 39 42 46 49 53 58 6280 30 32 35 38 41 44 48 52 57 6185 30 33 36 39 43 47 51 55 60 6590 31 34 37 41 45 49 54 58 6495 31 35 38 42 47 51 57 62100 32 36 40 44 49 54 60

Iturria AEMET

Beroindizea Arazo fisiologiko posibleak beroaren eraginpean denbora asko igaro tzeagatik

Zuhur tzia 27-32 Nekea eraginpean denbora asko igaro tzeagatik edo jarduera fisikoagatik

Muturreko zuhur tzia 33-40 In tsolazioa, bero-kolpea, arranpak. Posibleak eraginpean denbora asko igaro tzeagatik edo jarduera fisikoagatik

Arriskua 41-53 In tsolazioa, bero-kolpea, arranpak. Oso posibleak eraginpean denbora asko igaro tzeagatik edo jarduera fisikoagatik

Muturreko arriskua 54 edo gehiago Bero-kolpea, berehalako in tsolazioa.


201

Ho tzagatiko Sen tsazio Termikoaren Indizea kalkula tzeko, 2014ko eguneko tenperatura maximoen hileko batez bes-tekoaren balio baxuenak hartu dira, beroaren inguruko balio txarrenetara hurbil daitezkeen heinean eta arran tza-denboraldiko tenperatura handien aldian egoera ohikoagoa irudika dezaketelako. Egoera txarrena kalkula tzeko erregis-troak egiten direnetik izan den tenperatura minimo absolutuaren balioa hartu da. Horrela, egoera txarrenaren eta ohiko egoera txarrenaren arteko arriskua koka litekeen tartea ematen da.

Ez dago i tsasoan egindako neurketarik. Datuak ezagu tzeko AEMETek bere web-orrian ematen duen informaziora jo da, hain zuzen ere, Donostiako, Santanderko, Asturiasko aireportuko (Castrillón), Coruñako, Pontevedrako eta Vigoko estazio meteorologikoetan jasotako 2014ko balio klimatologiko normalak kon tsultatu dira. Estazio meteorologiko bakoi tzean jasotako muturreko balio absolutuak ere kon tsultatu dira. Balio horiek aldatu egiten dira estazio bakoi tzean erregistroak egiten hasi ziren urtearen arabera.

Tenperatura ºC-tan

Haizearen abiadura 12,5

km/h baino txikiagoa

Haizearen abiadura 12,5 eta 21,5 km/h

artekoa

Haizearen abiadura

21,5 eta 36 km/h artekoa

Haizearen abiadura 3

6 eta 50 km/h artekoa

Haizearen abiadura

50 km/h baino handiagoa

20 0 -1 -3 -4 -421 0 -1 -3 -4 -422 0 -1 -2 -3 -423 0 -1 -2 -3 -424 0 -1 -2 -3 -425 0 -1 -2 -3 -426 0 -1 -2 -3 -327 0 -1 -2 -3 -328 0 -1 -2 -3 -329 0 0 -1 -2 -330 0 0 -1 -2 -231 0 0 -1 -2 -232 0 0 -1 -1 -133 0 0 0 -1 -134 0 0 0 0 035 0 0 0 0 +136 0 0 0 +1 +137 0 0 0 +1 +238 0 0 0 +1 +239 0 0 +1 +2 +240 0 0 +1 +2 +341 0 0 +1 +2 +342 0 0 +1 +2 +343 0 0 +1 +2 +344 0 0 +1 +2 +345 0 0 +1 +2 +346 0 0 +1 +2 +347 0 0 +1 +2 +348 0 0 +1 +2 +349 0 0 +1 +2 +350 0 0 0 +2 +3


202

EMAI TZAK

Batez besteko tenperatura maximoak oso an tzekoak dira Galiziatik EAEraino. 2014ko eguneko tenperatura maximoen hileko batez bestekoaren balio altuenak 19,6 eta 23,8 ºC arteko tartean kokatu zen, hain zuzen ere ekaineko balioekin bat datorrena. Gero, tenperatura maximoak hazi egiten dira irailera arte eta berriro jai tsi abendura arte. Baina hil horietan ez da baxurako ingurasarearekin lanik egiten.

AEMETen datuetatik aterata

Tenperatura maximo altuenen batez bestekoen artean, 1920an Pontevedran datuak jaso tzen hasi zirenetik 2015eko o tsailaren amaiera arte erregistratu den balio altuena estazio meteorologiko horretan txe 1981ean jaso-takoa da, uztailean 29,6 ºC-koa izan bai tzen. Urte horretan bertan, tenperatura maximo absolutua abuztuan erregis-tratu zen: 40 ºC. Ohikoak ez diren muturreko egoerak dira.

- Beroagatiko sen tsazio termikoaren balioen taula oinarri tzat hartuta, eguneko tenperatura maximoen hileko batez bestekoa % 100erainoko hezetasun er-latiboekin konbinatuta, ohiko egoera ez bada ere, he-zetasun erlatiboa % 70 eta % 80 artekoa izaten baita, arriskua baxua dela adierazten digu, hau da, beroa-ren eraginpean egotearen ondoriozko alterazioak izateko posibilitate gu txi dago (nekea).

- Tenperatura maximo altuenen batez bestekoaren ba-lioak oinarri tzat hartuz gero, hau da, 29.6 ºC balioa, % 100 arterainoko hezetasun erlatiboekin konbina-tuta, egoerarik txarrena hartuz gero, arriskumailak neurriak har tzera edo muturreko neurriak har tzera behartuko lukeela adierazten digu. Beraz, baldin tza horien eraginpean luzaroan egotearen ondorioz edo jarduera fisikoa egitearen ondorioz, neke, in tsolazio, bero-kolpe edo arranpa-arriskua dago.

- 1981ean erregistratutako tenperatura maximo abso-lutua (40 ºC) hartuz gero, bero-kolpea edo in tsolazioa berehala jasateko muturreko arriskumailara hel zi-tekeen.

ONDORIOAK

Baxurako ingurasareko lana gauez egiten da batik bat, eta udakoak ez diren hiletan, hau da, tenperatura baxuena denean. Nolanahi ere, lau egunetik behin, lanaldia egunez egin daiteke, eta hori kontuan hartu behar da.

Oro har, beroaren eraginpean egotearen ondorioz altera-zioak izateko arriskua txikia da. Baina unean-unean, mutu-rreko egoerekin bat etorriz, arriskua handiagoa izan daite-ke. Baldin tza horietan babes-neurri zorro tzak hartu behar dira. Lehorrean ere bero-boladen kasuan izaten diren an-tzeko egoerak dira. Egoera horietan preben tzio neurriak areagotu egin behar dira.

Eguneko tenperatura maximoen hileko batez bestekoa

20

15

10

5

0

Urtarril

a

O tsaila

Mar txoa

Apirila

Maia tza

Ekaina

Urria

Azaroa

Abendua

Donostia-SS

Sanatander

Asturias

A Coruña

Pontevedra

Vigo


203

8.2.5 - Ho tza

HO TZAREKIKO ESPOSIZIOAREN EBALUAZIOA

HELBURUA

Baxurako ingurasare-on tzi batean ho tzaren eraginpean egotearen ondorioz marinel baten osasunerako arriskua-ren estimazioa.

OROKORTASUNAK

Ho tza

Ezin da definitu laninguruneko tenperatura “ho tzaren” atalase-balio bat. Horretaz hi tz egiteko, kontuan hartu behar dira irizpide fisiko eta indibidualak eta lana egiteari lotutako gastu energetikoa.

Sen tsazio termikoa

Tenperatura baxuen eraginpean egoteak sortutako arris-kua areagotu egiten da haizearen eraginpean egonda. Bi faktoreen efektu konbinatuak “sen tsazio termikoa” izeneko hozte-sen tsazioa sor tzen du.

Girotenperatura eta haizea

15 ° C baino gu txiagoko tenperaturek deserosotasun ter-mikoko egoerak sor di tzakete, batez ere lan sedentario edo arinetan. Ez dute inpaktu zuzen handirik izaten giza osa-sunean, baina trebezia gal tzeak, nekeak edo muskulu eta hezurretako nahasmenduak areago tzeak eragindako istri-puen ondoriozko zeharkako inpaktua izan dezakete.

Tenperatura 5° C baino baxuagoa denean, ho tzaren era-ginpean egotea, luzaroan edo ez, eragin zuzena du giza osasunean.

Hala ere, airearen tenperatura ez da beti adierazle segurua eta konfian tzazkoa per tsona batek senti dezakeen ho tza zehazteko. Per tsona baten sen tsazio termikoa zehazteko, ematen dion haizearen abiadura ere ezagutu behar da.

Organismoaren etengabeko galera handiagoa da azalaren tenperaturaren eta ingurumeneko tenperaturaren arteko aldea handiagoa denean. Bada gorpu tz osoa ingura tzen duen geruza bat, milimetro gu txiko lodiera duena eta “muga geruza” deri tzona. Geruza horretan egiten da gorpu tzaren eta ingurumenaren arteko tenperatura-trukea. Haizeak murriztu egiten du “muga geruzaren” lodiera, eta bizkortu egiten du giza gorpu tzak beroa gal tzea. Zenbat eta gehia-go murriztu geruza horren lodiera haizearen eraginez, bero gehiago gal tzen da denbora-unitateko.

METODOLOGIA

Ho tzaren eraginpean egoteak osasunaren tzako sor tzen duen arriskua kalkula tzeko, bi egoera desberdin hartu dira

kontuan. Lehenengoa on tziko sotoan kaxak estiba tzean gerta tzen dena da, eta bigarrena, berriz, arran tzako denbo-ran kanpoko ho tzaren eraginpean egotearen ondoriozkoa.

Sotoa:

Ebaluazioa Laneko Segurtasun eta Higienerako Insti-tutu Nazionalaren (LSHIN) “EVALFRIO” tresnaren bidez egiten da. Gorpu tzak bero gehiegi gal tzearen ondorio-zko arriskuak eta eragozpenak ebalua tzea errazten duen aplikazio informatikoa da. Egileen esanetan, indarre-ko legearaudi espezifikoa kontuan hartuta prestatu da aplikazioa, hain zuzen ere, lanaldi bereziei buruzko iraila-ren 21eko 1.561/1995 Errege Dekretua eta Ho tz Indus-trialeko Industrien tzako Estatuko Hi tzarmen Kolektiboa. Ikuspuntu teknikotik begiratuta, ho tzak eragindako estres termikoaren ondoriozko arriskuak ebalua tzeko metodoe-tan oinarrituta dago “EVALFRÍO”, UNE-ENV ISO 11079 Giro ho tzen ebaluazioa izeneko Espainiako arau esperimenta-lean jasotako metodoetan. Arropak behar duen isolamen-dua zehazteko, Ingvar Holmer eta Hakan Nilssonek (1990) garatu eta egile beraiek aldatutako (1992) programa infor-matikoa dago. Ebaluazioan erabilitako balorazio-irizpidea gaindi tzen ez duen arrisku edo eragozpena izenda tzeko, arrisku onargarri edo eragozpen onargarri kalifikazioa erabil tzen da “EVALFRÍO” tresnan, eta arrisku edo eragoz-pen onartezina gaindi tzen duena izenda tzeko.

“EVALFRÍO” tresnarekin arroparen isolamendu termikoa kalkula daiteke. Langileek arropa egokia janzten badute, hipotermia-arriskua eta ho tzagatiko eragozpenak onarga-rriak izango dira.

“EVALFRÍO” tresnak erabil tzen duen hipotermia-arriskua ebalua tzeko metodoa indize termiko baten kalkuluan oinarri tzen da, hain zuzen ere, IREQ (arropak behar duen isolamendua) edo azter tzen ari den egoeran langilearen arropak eman beharko lukeen isolamendua, gorpu tzaren oreka termikoa hausten duten gorpu tzeko bero-galera onartezinak gerta ez daitezen.

Arriskuaren balorazioan erabilitako erreferen tzia-balioak bi irizpide fisiologikotan oinarri tzen dira:

Gainkarga fisiologiko altuaren irizpidea. Irizpide ho-rren arabera, azaleko eta gorpu tz-adarretako hodiak uzkur tzeari esker eusten zaio oreka termikoari. Be-ro-galera onar tzen du, norbanakoarengan ho tzaren sen tsazio termikoa eragiten duena. Irizpide horrekin kalkula tzen da IREQmin, arropak behar duen gu-txieneko isolamendua, ohikoa baino erdiko tenperatu-ra-balio pixka bat baxuago baterako oreka termikoari eu tsiko diona eta, ondorioz, ho tz-sen tsazio desero-soa eragingo duena. Hipotermiaarriskuaren onar-garritasunaren muga marka tzen du.

Gainkarga fisiologiko baxuaren irizpidea. Irizpide ho-rri esker, oreka termikoa tenperatura zentralaren ba-lio normalean egoten da, gorpu tzaren bero-galera txikiarekin eta eskuhar tze termoerregula tzaile fi-siologiko minimoarekin. Norbanakoaren sen tsazioa neutraltasun termikoarena da. Irizpide hori aplikatuta kalkula tzen da IREQneutral, arropak behar duen iso-


204

lamendu neutroa, ho tzagatiko ondoeza edo eragoz-penak onar tzearen muga marka tzen duena.

Hipotermia-arriskuaren balorazioa (edo ho tzagatiko on-doezarena, nahi bada), langileak soinean daraman arro-paren isolamendu termikoa Iclr (arroparen ondoriozko isolamendua) eta oreka termikoari eusteko behar den iso-lamendua konparatuta:

- Langilearen arroparen Iclr IREQmin baino txikiagoa bada, hipotermia-arriskua onartezin tzat jo tzen da.

- Langilearen arroparen Iclr IREQmin-en berdina edo handiagoa bada, hipotermia-arriskua onargarri tzat jo tzen da.

Baina horrez gain:

- Iclr IREQmin baino txikiagoa bada, ondoez onartezina sortuko da ho tz-sen tsazioagatik.

- Iclr IREQmin-en berdina edo handiagoa bada, gorpu-tza gehiegi berotu daiteke eta, ondorioz, izerdi gehia-go atera, arropa busti eta hipotermia-arriskua handi-tzen joango li tzateke, onartezina izatera iristeraino.

Iclr < IREQmin 3Hipotermia arriskua onartezina

HozteonartezinaprebenitzekonahikoaarroparikezeKalkulatu Dlim min

IREQmin ≤ Iclr < IREQneutral 3

Hipotermia arriskua onargarriaHozteonartezinaprebenitzekonahikoaarropa

Ho tzagatiko ondoez onartezinaHotz-sentsazioaprebenitzekonahikoaarroparikez

Iclr ≥ IREQneutral

Hipotermia arrisku onargarria eta ho tzagatiko ondoez onargarriaNahikoaarropa

Gainbero tzearriskua4

Arropa izerdituta izateak areagotu egingo luke hipotermiaarriskua

Hipotermia-arrisku onartezina edo, bere kasuan, ho tz-sen tsazioagatiko eragozpen onartezinak, onargarriak bihur litezke langileari IREQmin edo IREQneutral-en Iclr berdina duen arropa emanez gero, hurrenez hurren. Hori posible izango ez bali tz, ho tzaren eraginpean egoten den denbora mugatu beharko li tzateke maila onargarrira iri tsi arte. Horretarako, espo-sizioaren gehieneko iraupena kalkulatuko da, Dlim min edo Dlim neutral, hurrenez hurren. Gainera, RT susper tze-denbora kalkulatu behar da, langileak leku epel batean egon behar duen denbora Dlim denboran galdutako beroa berreskura tzeko. RTren iraupena susper tze-lekuaren giro-baldin tzen baitan (zenbat eta epelago lekua laburrago izango da denbora, baina lokaleko tenperaturak ez du izan behar 27 ºC baino handiagoa), susperraldiko jarduera fisikoaren baitan eta langileak soinean duen arroparen baitan dago.

Kalkuluak egiteko, “lokal i txiari” dagokion “EVALFRIO” tresnaren atala erabili da, sotoko tenperaturak 0ºC-tik gorakoak direlako.

Kon tsumo metabolikoa egiteko, “EVALFRIO”k eskain tzen duen okupazioagatiko tasa metabolikoa kalkula tzeko aukera erabili da.

Sarea biratu ondoren, sotoan, arraina sailkatu eta izo tzez betetako kaxetan estiba tzen dutenean, baxurako ingurasare-on tzietako hozkailuetan marinelek lan egiten duten tenperaturari buruzko datuak jaso tzeko xedez, ingurasare-on tzi mo-derno bateko sotoan neurketa bat egiten da.


205

Operazioa egiten den on tziko sotoak edo hozkailuak 55,2 m3-ko bolumena du (1,95 m-ko altuera, 6 m-ko luzera eta 4,80 m-ko zabalera, gu txi gorabehera). 1.700 kaxa har-tzeko edukiera du

Testo 177-T3 tenperatura erregistra tzeko bi gailurekin egin zen neurketa (ez ziren erabili zunden tzako konexioak). Ho-rrenbestez, sotoko bi puntutako tenperaturak lortu ziren. Tenperaturaren erregistroa bost minututik behin errepikatu zen neurketak iraun zuen hamabi orduetan.

Soto barruko operazioen iraupenari buruzko informazioa eta operazio horietan nahasitako marinel-kopurua on tziko patroiak eman zuen.

Neurketa egin zen gauean, on tziko tripulazioak hiru arran-tza-operazio edo -botaldi egin zituen. An txoa-harrapaketak on tziko sotoan biltegiratutako 570 kaxatan jaso ziren.

Sotoan harrapaketak sailkatu eta estiba tzeko egindako la-nen aldiak honako hauek izan ziren:

Lehen botaldia (sailkatu eta estiba tzeko lanak))Hasierako ordua 21:25 hAmaierako ordua: 21:40 hHozkailuko marinel-kopurua: 8

Bigarren botaldia (sailkatu eta estiba tzeko lanak)Hasierako ordua: 00:30 hAmaierako ordua: 00:45 hHozkailuko marinel-kopurua: 8

Hirugarren botaldia (sailkatu eta estiba tzeko lanak)Hasierako ordua: 01:50 hAmaierako ordua: 02:00 hHozkailuko marinel-kopurua: 8

Lanean erabil tzen dela eta kalkuluak egiteko erabili dela ain tzat hartutako arropak honako hauek dira:

• Azpiko arropa luzea, bi pieza: beheko gorpu tz-adarretan nahiz enborrean.

• txandal gisako gal tzak.• Kotoizko alkandora edo kamiseta, beso luzea.• Jer tsea edo kirol-jer tsea. • Lumazko txalekoa.• Artilezko txanoa.• Neguko gal tzerdi lodiak.• Uretako arropa.• Zoru lodiko uretako segurtasuneko botak.• Laneko eskularruak.

Aire zabalean:

Urte-sasoiaren arabera eta lanaldiko uneen arabera ere eguraldi-baldin tzak aldatu egiten direla kontuan hartuta, Kantauriko ipar-ekialdeko baxurako ingurasare-arran-tzako marinel batek jasaten dituen eguraldi-baldin tzetara erraz eta bizkor hurbil tzeko ahalegina egin da. Horretarako, Ho tzagatiko Sen tsazio Termikoaren Indizea erabili da, ten-peraturaren eta haizearen abiaduraren arabera kalkulatu-ta. Ho tzagatiko Sen tsazio Termikoaren Indizea (Wind Chill Temperature Index) ez da tenperatura bat zeha tz-meha tz, airearekin kontaktuan dagoen gizakiaren azalaren gainean haizeak sor tzen duen hozte-efektu gehigarria kalkula tzen lagun tzen duen unitaterik gabeko kantitate bat baizik. “Haizerik gabe aurpegiko azalean ho tz-efektu beraiek era-gingo lituzkeen tenperaturaren” balioa dela esan daiteke.


206

Taulan nabarmendu dira populazioaren % 5 sentikorrenari 30 minutuan edo gu txiagoan giroko tenperaturan egondako azalean izozteak eragin diezazkioketen balioak. Eguzki-erradiaziorako egoera okerrena onar tzen da, hodeirik gabeko gauko baldin tzak.

Garran tzi tsua da gogora tzea haizeak ezin duela eragin azalaren tenperatura giroko tenperatura baino baxuagoa izatea. Ez da izozterik izango airearen tenperatura zerotik gorakoa bada.

Erabil tzen den indizea aurpegiaren, hau da, ho tzaren eragina gehien jasaten duen gorpu tzeko zatiaren bero-galeran oinarri tzen da, neguko arropa egokia jan tzita duten per tsona helduen kasuan.

Ho tzagatiko sen tsazio termikoaren balioen taula (wind chill)Tenperatura ºC-tan

Hai

zear

en a

biad

ura

km/h

0 5 0 -5 -10 -15 -20 -25 -30 -35 -40 -45 -50

5 4 -2 -7 -13 -19 -24 -30 -36 -41 -47 -53 -5810 3 -3 -9 -15 -21 -27 -33 -39 -45 -51 -57 -6315 2 -4 -11 -17 -23 -29 -35 -41 -48 -54 -60 -6620 1 -5 -12 -18 -24 -31 -37 -43 -49 -56 -62 -6825 1 -6 -12 -19 -25 -32 -38 -45 -51 -57 -64 -7030 0 -7 -13 -20 -26 -33 -39 -46 -52 -59 -65 -7235 0 -7 -14 -20 -27 -33 -40 -47 -53 -60 -66 -7340 -1 -7 -14 -21 -27 -34 -41 -48 -54 -61 -68 -7445 -1 -8 -15 -21 -28 -35 -42 -48 -55 -62 -69 -7550 -1 -8 -15 -22 -29 -35 -42 -49 -56 -63 -70 -7655 -2 -9 -15 -22 -29 -36 -43 -50 -57 -63 -70 -7760 -2 -9 -16 -23 -30 -37 -43 -50 -57 -64 -71 -7865 -2 -9 -16 -23 -30 -37 -44 -51 -58 -65 -72 -7970 -2 -9 -16 -23 -30 -37 -44 -51 -59 -66 -73 -8075 -3 -10 -17 -24 -31 -38 -45 -52 -59 -66 -73 -8080 -3 -10 -17 -24 -31 -38 -45 -52 -60 -67 -74 -81

Iturria: AEMETetik eta Institut National de Recherche et de Sécurité (INRS) erakundearen Documen ts pour le Médecin du Travail N° 97 (2004ko 3. hiruhilekoa), del Institut National de Recherche et de Sécurité (INRS)

Arrisku txikia- Arrisku txikia azal lehorrarekin egiten diren ordu bat baino gu txiagoko esposizioetarako.- Izozte-arrisku txikia Deserosotasuna.- Hipotermia-arriskua babes egokirik gabe egiten diren iraupen handiko esposizioetarako.

Arrisku moderatua

- Arrisku gorakorra -25 eta -40 ºC arteko tenperatura baliokideetarako: azala izoztu egin daiteke 10 eta 30 minutuko tartean. Aurpegiaren eta gorpu tz-adarren sorgor tze edo zuri tze oro zaindu egin behar da.

- Hipotermia-arriskua babes egokirik gabe egiten diren iraupen handiko esposizioetarako.

Arrisku handia

- Arrisku handia -40 eta -55 ºC arteko tenperaturetarako: 10 minutu baino gu txiagoan izozte la-rriak izateko arriskua. Aurpegiaren eta gorpu tz-adarren sorgor tze edo zuri tze oro zaindu egin behar da.

- Hipotermia-arrisku larria iraupen handiko esposizioetarako.

Muturreko arriskua- -55 ºC baino gu txiagoko tenperatura baliokideetan, eraginpean dagoen azala 2 minutu baino gu-

txiagoan izoztu daiteke.- Kanpoko baldin tzak muturrekoak dira.


207

Ho tzagatiko Sen tsazio Termikoaren Indizea kalkula tzeko, 2014ko eguneko tenperatura minimoen hileko batez bes-tekoaren balio baxuenak hartu dira, ho tzaren inguruko balio txarrenetara hurbil daitezkeen heinean eta arran tza-denboraldiko tenperatura ho tzen aldian egoera ohikoa-goa irudika dezaketelako. Egoera txarrena kalkula tzeko erregistroak egiten direnetik izan den tenperatura minimo absolutuaren balioa hartu da. Horrela, egoera txarrenaren eta ohiko egoera txarrenaren arteko arriskua koka litekeen tartea ematen da.

Ez dago i tsasoan egindako neurketarik. Datuak ezagu tzeko AEMETek bere web-orrian ematen duen informaziora jo da, hain zuzen ere, Donostiako, Santanderko, Asturiasko aireportuko (Castrillón), Coruñako, Pontevedrako eta Vi-goko estazio meteorologikoetan jasotako 2014ko balio klimatologiko normalak kon tsultatu dira. Estazio meteo-

rologiko bakoi tzean jasotako muturreko balio absolutuak ere kon tsultatu dira. Balio horiek aldatu egiten dira estazio bakoi tzean erregistroak egiten hasi ziren urtearen arabera.

Modu horretan egindako estimazioa ez da arriskuen eba-luazio bat, ez duelako kontuan har tzen gastu energe-tikoaren ebaluazioa, ez delako egiten beroaren balan tze espezifikoa eta ez delako kontuan har tzen arropak behar duen isolamendua.

EMAI TZAK

Sotoa:

1. eta 2. erregistragailuek on tziko hozkailuan aldi horie-tan markatutako tenperaturak ondoren adieraziko direnak dira:

Neurketa zk. Ordua Tenperatura (1. erregistragailua) Tenperatura (2. erregistragailua)114 21:25:00 9,8 9,7115 21:30:00 9,8 9,7116 21:35:00 9,8 9,4117 21:40:00 9,8 8,7118 21:45:00 9,8 8,4151 0:30:00 8,2 8,1152 0:35:00 8,1 8,1153 0:40:00 8,2 8,1154 0:45:00 8,2 8,2155 0:50:00 8,2 8,3167 1:50:00 7,7 8,6168 1:55:00 7,7 8,6169 2:00:00 7,8 8,6170 2:05:00 7,9 8,6

1. erregistragailuak on tziko hozkailuan 12 orduz lortutako tenperaturak

2. erregistragailuak on tziko hozkailuan 12 orduz lortutako tenperaturak


208

Kalkulua egiteko, zereginean eta botaldien artean aldakun-tzak oso txikiak direla kontuan hartuta, tenperatura baxue-na hartu da: 7,7 ºC

Tasa metabolikoa: altua, besoaren eta eta gorpu tz-enborraren lan handiari dagokiolako, material astuna garraia tzeko eta pala maneia tzeko.

Zereginaren denbora: 15 minutu botaldiko

Kon tsumo metabolikoa: 230 W/m2

Hezetasun erlatiboa: % 90

Airearen abiadura: 0,4 m/s

IREQneutral: 0,4 (clo)

Iclneutral: 0,5 (clo) (ISO 9920)

IREQmin: 0,3 (clo)

Iclmin: 0,4 (clo) (ISO 9920)

Hortik ondoriozta tzen da:

- Gorpu tz osoko ho tzaren ondoriozko hipotermia eta eragozpenarriskua, onargarria egungo baldin tzetan.

- Arroparen isolamendu termikoa nahikoa.

- Arnasbideetako ho tzaren ondoriozko hozte eta eragozpenarriskua, onargarria egungo baldin tzetan.

Arroparen isolamendua behar dena baino handiagoa bada, gehiegi bero tzeko arriskua egon liteke (beroagatiko estres termikoa), batez ere masa metabolikoa handi tzen bada. Izerdiarekin bustitako arroparekin jarrai tzen bada, gero eta bero gehiago galduko li tzateke eta hipotermia izateko arrisku-egoera onartezinera edo gorpu tz osoan ho tzaren ondoriozko eragozpenak izateko egoera onartezinera iri ts liteke.

Aire zabalean:

Batez besteko tenperatura minimoak oso an tzekoak dira Galiziatik EAEraino. 2014ko eguneko tenperatura mini-moen hileko batez bestekoaren balio baxuenak 5.4 eta 8.1 ºC arteko tartean kokatu ziren, hain zuzen ere urtarrileko eta o tsaileko balioekin bat zetozenen artean. Gero, tenpe-ratura minimoak hazi egiten dira ekainera arte eta berriro jai tsi urritik abendura arte.

Tenperatura minimo baxuenen batez bestekoen ar-tean, 1920an Pontevedran datuak jaso tzen hasi zirenetik


Eguneko tenperatura minimoen hileko batez bestekoa

16

14

12

10

8

6

4

2

0

Urtarril

a

O tsaila

Mar txoa

Apirila

Maia tza

Ekaina

Urria

Azaroa

Abendua

Donostia-SS

Sanatander

Asturias

A Coruña

Pontevedra

Vigo


209

2015eko o tsailaren amaiera arte erregistratu den balio baxuena Donostian 1956an jasotakoa da, -2,7 ºC-koa izan bai tzen. Urte horretan bertan, tenperatura minimo absolu-tua -12,1 ºC izan zen. Ohikoak ez diren muturreko egoerak dira.

- Ho tzagatiko sen tsazio termikoaren (wind chill) ba-lioen taula oinarri tzat hartuta, eguneko tenperatura minimoen hileko batez bestekoa 80 km/h arterai-noko haizeekin konbinatuta, egoerarik okerrena izan-go li tzatekeena, honako hau adierazten digu: neguko arropa egokia janzten duten per tsona helduen tzako arriskua txikia da, hau da, aire zabalean luzaroan egotearen ondoriozko hipotermiaarriskua txikia da.

- Tenperatura minimo baxuenen batez bestekoen se-gidako balioak oinarri gisa hartuz gero, hau da, -2,7 ºC balioa hartuz gero, balio hori 80 km/h arterai-noko haizeekin konbina tzeak honako hau adierazten digu: neguko arropa egokia janzten duten per tsona helduen tzako arriskua txikia da, hau da, aire zaba-lean luzaroan egotearen ondoriozko hipotermiaarriskua txikia da.

- 1956an erregistratutako tenperatura minimo abso-lutua (-12,1ºC) hartuz gero, -10 eta -15 balioen ar-tean dagoelako, eta 80 km/h arterainoko haizeekin, orduan soilik iri ts zitekeen esposizio luzearen, 10 eta 30 minutu arteko esposizioen ondoriozko izozteen arrisku-mailara. Dena den, 50 km/h-tik gorako haize jarraituekin, izozte horiek lehenago gerta litezke. Kasu horretan, arriskua moderatua izango li tzateke.

ONDORIOAK

Hipotermia-arriskua eta gorpu tz osoko ho tzaren ondoriozko eragozpenen arriskua onargarriak dira sotoan egiten den la-nean eta arroparen isolamendu termikoa egoera horretan nahikoa dela uste da. Halaber, sotoan hozteko arriskua eta arnasbideak hozteagatik eregozpenak izatea onargarria da.

Aire zabaleko lanari dagokionez, esan beharra dago baxu-rako ingurasareko lana gauez egiten dela batik bat, eta udakoak ez diren hiletan, hau da, tenperatura baxuena de-nean. Dena den, hipotermia- eta izozte-arriskua txikia da, batez ere marinelek erabili ohi duten laneko arropak nahikoa babesten dituztelako ho tzaren aurka. Hezetasun-baldin tzek eta euriak arroparen babes-efektuari eragin diezaiokete, baina arran tzaleak gorabehera horren jakitun izaten dira eta azkar alda tzen dute arropa bustia ez hozteko.

Unean-unean, muturreko egoerekin bat etorriz, arriskua handiagoa izan daiteke. Baldin tza horietan babes-neurri zorro tzak hartu behar dira.

8.2.6 - Erradiazio ultramorea

EGUZKIAN JATORRIA DUTEN ERRADIAZIO ULTRAMOREEKIKO ESPOSIZIOAREN EBALUAZIOA

HELBURUA

Marinel bat baxurako ingurasare-on tzi batean eguzki-jato-rriko erradiazio ultramorearen (UV) eraginpean egotearen ondoriozko osasunerako arriskuaren estimazioa, indize ul-tramorearen (IUV) balioak erabiliz.

OROKORTASUNAK

Erradiazio ultramorea

Lurreko eguzki-espektroaren osagai ultramorea har tzen dugun erradiazio-energiaren % 5 da, baina osagai hori da eguzkiarekiko esposizioak gizakian dituen efektuen eran-tzule nagusia.

Lurreko UV erradiazioak UV-A eta UV-B erradiazioak ditu osagai nagusiak. Erradiazio-energia igor tzen duten iturri artifizialek soilik igor tzen dute UVC erradiazioen espektrozerrendan..

Lurreko erradiazioaren kalitatea (espektroa) nahiz kantita-tea (irradian tzia) aldatu egiten dira eguzkiak hodeier tzean era tzen duen angelua handi tzen denean, eguzki-zenitaren angelu edo zenit azpiko angeluaren osagarria dena. Ange-lu horiek latitude geografikoaren, urtaroaren, egunaren eta eguneko orduaren baitan daude. Langileak egiten dituen zereginak eta lanaldiak gehitu behar zaizkio horri. Arran-tzale ba tzuek egunaren hasierako orduetan edo amaierako orduetan egin di tzakete kanpoko lanak, eta beste ba tzuek eguzkiarekiko esposizioa handiena denean. Kasu horretan, zereginen iraupenak eta otorduen ordutegiek eragina izan dezakete UV izpiekiko esposizioan.

Atmosferan zehar egiten duen ibilbidean, UV izpien kali-tatea eta kantitatea asko alda tzen da. Hodeiek birbanatu eta, gehienetan, murriztu egiten dute lurrazalera iristen den erradiazioa, baina ba tzuetan ez dute murrizten es-pero adina eta, horregatik, erredurak eragin di tzake lan-gileen azalean egun hodei tsuetan ere. Hau da fenomeno horren kausa: ur-lurrunak erradiazio ultramorea baino askoz erradiazio infragorri gehiago xurga tzen du, langi-leak ez du eguzkiaren berotasuna suma tzen eta errazago egoten da UV erradiazioen eraginpean. Hodeiek, oro har, gu txi murrizten dute UV erradiazioa, % 10 baino ez hodei-estaldura % 50ekoa bada, baina estaldura handiagoekin efektua asko handi tzen da: zerua estaldura osoko kumu-loninboek estal tzen dutenean, UV erradiazioa erabat eza-ba daiteke.

UV izpien islapena langileek har tzen duten erradiazioan eragiten duten faktoreetako bat da. Urak UV izpien % 20 inguru isla tzen dute eta i tsasoko uraren aparrak % 25 edo % 30. Lainotuta badago % 5 isla dezake, baina oskarbi da-goenean % 20 ere isla dezake. Beste gainazal ba tzuek ere


210

erradiazio ultramorearen kantitate handiak isla di tzakete, esaterako, metalek, hareak eta beste hainbat materialek.

UV erradiazioarekiko sentikortasuna

Per tsona guztiek ez dute modu berean jasaten UV erra-diazioekiko esposizioa. Norbanakoen eguzkiarekiko sen-tikortasuna aldatu egiten da azalaren konposizioaren eta kolorearen arabera, eta per tsona batek eguzkiaren era-ginpean egotearen lehen ondorioak azal tzeko behar duen

denboran isla tzen dira. Per tsona ba tzuen eta besteen ar-teko aldakortasun handia melanozitoek sor tzen duten bi melanina-moten arteko erlazioaren baitan dago hein handi batean: eumelanina (marroi iluna-bel tza) eta feomelanina (horia-gorria). Bi melanina-mota horiek propor tzio desber-dinean dauden gizakiengan.

Hala, per tsonek melanina sor tzeko duten gaitasunaren arabera, fototipotan sailka tzen dira:

Fototipoa Eguzkiarekiko sentikortasuna

Eguzkiaren erredurak jasateko erraztasuna

Lor tzen den bel tzaran-kolorea Norbanako-motak

I Oso sentikorra Beti erre tzen da: < 2 SED Ez da belzten Melanokonprometitua

II Sentikor samarra Altua: 2-3 SED Bel tzaran-kolore arina Melanokonprometitua

III Ez oso sentikorra Moderatua: 3-5 SED Bel tzaran-kolore ertaina Melanogaitua

IV Soraioa Baxua: 5-7 SED bel tzaran-kolore iluna Melanogaitua

V Soraioa Oso baxua: 7-10 SED Berezko azal bel tzarana Melanobabestua

VI Soraioa Izugarri baxua: < 10 SED Berezko azal bel tza Melanobabestua

Fototipoa MED indibiduala egoki tzapenik gabe MED indibiduala egoki tzapenarekinI-II (zeltikoa) 2 SED 5 SED

III-IV (mediterraneoa) 5 SED 12 SEDV (asiarra) 10 SED 60 SEDVI (bel tza) 15 SED 80 SED

ICNIRP STATEMENT ON PROTECTION OF WORKERS AGAINST ULTRAVIOLET RADIATION. Health Physics 99 (1): 66-87; 2010.

Azalak UV erradiazioekiko duen sentikortasuna neur tzen duten unitateak garatu dituzte dermatologoek:

- “Eritemaren gu txieneko dosia” (MED): Norbanako batek jasandako erradiaziotik 8 – 24 ordura nabari tzen den go-rritasuna (eritema) eragiten duen UV izpiekiko esposizioa da. MED erradiazio-iturriaren espektroaren baitan, nor-banakoaren belzteko gaitasunaren baitan eta aurreko esposizioen ondoriozko beste edozein egoki tzapenen baitan dago.

- “Eritemaren dosi estandarra” (SED): MED dosiak norbanakoa har tzen du kontuan eta SED, berriz, unitate estandari-zatua da, eta iturri batek eritema sor tzeko duen gaitasuna kuantifika tzen du. Beraz: 1 SED = 100 J m-2

Gehienetan aire zabalean egiten diren lanetan kontuan hartu beharreko faktoreetako bat azala eguzkitara egoki tzea da, erredurak izateko eta melanoma bat jasateko arriskua handiagoa delako egoki tzapen hori egiten ez de kasuetan.

Hurrengo taulan erakusten da fototipoen eta egoki tzapenarekin eta egoki tzapenik gabe egindako esposizio-atalasearen arteko erlazioa:

ICNIRP STATEMENT ON PROTECTION OF WORKERS AGAINST ULTRAVIOLET RADIATION. Health Physics 99 (1): 66-87; 2010.


211

Per tsonak UV erradiazioaren eraginpean maiz egotearen ondoriozko egoki tzapena azala ilun tzeko efektuaren baitan dago, hau da, azala belzteko efektu edo melanogenesiaren eta azala lodi tzeko efektu edo hiperpalasiaren baitan. Aza-leko geruza korneoa 3 eta 5 bider artean loditu daiteke UV erradiazioaren eraginpean 1 eta 7 aste artean egon ondo-ren. Azala lehengo egoerara i tzul tzen da UV erradiazioen eraginpean hilabete bat edo bi egon ondoren.

Azkenik, kontuan izan behar da agente fotosen tsibiliza -tzaileen presen tziak, hau da, lan-giroan edo lanetik kanpo egon daitezkeen agente kimiko edo sendagarriek, eragina dutela UV erradiazioaren esposizioarekiko norbanakoaren erreakzioan.

Esposiziodosia

UV erradiazioekiko esposizioaren dosimetriak hainbat neurri eta unitate erabil tzea eska tzen du. Erradian tzia (W m-2) esposizio-indizearen dosia da metro karratuko wa-tt-etan neurtuta, eta erradiazio-esposizioa (J m-2), berriz, metro karratuko pilatutako erradiazio-energia da.

Erradiazio Ez-ioniza tzaileen Babesari buruzko Nazioar-teko Ba tzordeak (ICNIRP) 2004an ezarri zuen erradiazio-esposizioaren gehieneko muga biologikoki eraginkorra azalerako eta begien tzako UV erradiazioen aurka 8 orduko aldirako: 30 J m-2 eraginkor.

Azalerako ondorio akutuei dagokienez, 30 J m-2 muga 1.0-1.3 SED-ren (Eritema-dosi estandarra) baliokidea da gu txi gorabehera. Aldi berean, MED baten erdia da, gu txi gora-behera (Eritema-dosi minimoa) azal argiaren tzako. SED-rekin aldera tzen den esposizio-maila CIEren (Commission Internationale de l´Eclaraige) 1998ko eritema-eraginkorta-sunaren kurbarekiko neur tzen da.

Beraz, azalerako arriskuaren magnitudea eguraldi-fakto-reen baitan eta per tsonak UV erradiazioarekiko duen sen-

tikortasunaren baitan dago. Norbanakoaren sentikorta-sunean dagoen aldakortasun handi hori ez dago begien kasuan. Horregatik, arraza desberdinetako per tsonek berdin-berdin jasan di tzakete kalteak begietan UV erradia-zioaren eraginpean egotearen ondorioz.

METODOLOGIA

Indize ultramorea (IUV)

ICNIRP gidan aire zabaleko esposizioaren inguruan jaso-tako dosi-atalaseen erabilerak arazo ugari sor tzen ditu aplika tzeko orduan. Orain arte ikusi dugun bezala, badira anatomia- eta jarrera-faktore ba tzuk eguzki-argiarekiko esposizioaren larritasuna murrizten dutenak; gainera, aire zabalean egindako neurketek muga asko dituzte. Horrega-tik, UV indizea (IUV) baliagarria izan liteke oinarrizko espo-sizioen balioak ezar tzeko.

Indize hori eguzkiaren UV erradiazioak lurrazalean duen inten tsitatearen adierazle sinplea da. Aldi berean, UVB erradiazioak giza osasunean dituen arriskuen adierazlea da.

UV indizea lurzoruak erradiazio handieneko orduan hurren-go 24 orduetarako finkatutako leku batean hartuko duen erradiazio ultramorearen kantitate probablearen eguneko iragarpena da. Osasunaren Mundu Erakundearen (OME), Nazio Batuen Ingurumen Programaren (NBIP) eta Mun-duko Meteorologia Erakundearen (MME) arteko baterako lanaren emai tza da.

UV indizea zenbaki adimen tsionala da, eremu-unitate bakoi tzeko mW m-2 edo MED h-1 gisa adierazten den Dosi Tasatik atera tzen dena.

IUV 1-2 3-5 6-7 8-10 11 edo gehiagoEsposizio-arriskua Baxua Moderatua Handia Oso handia Ikaragarria

Erradiazio ultramorearen indizea kalkula tzeko AEMETek bere “Erradiazioultramorearen(UVI)etaozono-geruzarenhi-leko laburpenean” emandako balioak erabili dira, hain zuzen ere, 2012tik 2014ra bitartean Donostia eta Santanderko IUVen gehieneko balioak. Gehieneko balioak direla kontuan hartuta, marinelak aurre egin diezaiokeen egoera txarrena irudika tzen dute.


212

EMAI TZAK

IUV-k portaera erregularra erakusten du. Honela labur tzen da:

IUV 1-2 3-5 6-7 8-10 11 edo gehiagoEsposizio-arriskua Baxua Moderatua Handia Oso handia Ikaragarria

Hila UrtarrilaAbendua

O tsailaMar txoa

IrailaUrria

Mar txoaUrria

ApirilaMaia tzaEkaina

Ekaina


UVB INDIZEAREN GEHIENEKO BALIOAK (IUV) 2012

12

10

8

6

4

2

0

Donostia-SS

Santander

Urtarri

la

O tsaila

Mar txo

a

Apirila

Maia tza

Ekaina

Urria

Azaro

a

Abendua

Mar txoa eta urria tran tsizioko hil gisa porta tzen dira eta, urteen arabera, muga moderatuaren eta altuaren arteko gehie-neko balioak izan dituzte. Ekainak, oro har, oso balio altuak izaten ditu, baina muga hori gainditu eta balio ikaragarri altuak ere eman di tzake.


213

AEMETen datuetatik aterata. h ttp://www.aemet.es/es/serviciosclimaticos/vigilancia_clima/radiacion_ozono



12

10

8

6

4

2

0

Donostia-SS

Santander

Urtarri

la

O tsaila

Mar txo

a

Apirila

Maia tza

Ekaina

Urria

Azaro

a

Abendua

12

10

8

6

4

2

0

Donostia-SS

Santander

Urtarri

la

O tsaila

Mar txo

a

Apirila

Maia tza

Ekaina

Urria

Azaro

a

Abendua


214

ONDORIOAK

Baxurako ingurasareko lana gauez egiten da batik bat, eta udakoak ez diren hiletan, hau da, UV erradiazioa baxuena denean. Dena den, izpi ultramoreekiko esposizio-arriskua egunez lan egiten denean oso kontuan hartu beharreko errealitatea da, are gehiago agente kar tzinogenoa dela kontuan hartuta. Kontuan hartu behar da urak UV izpien ia % 20 isla tzen duela eta horrek kalkulatu den eta marinelak har tzen duen erradiazio-dosia handitu dezakeela.

8.2.7 - Eremu elektromagnetikoak

EREMU ELEKTROMAGNETIKOEKIKO ESPOSIZIOAREN EBALUAZIOA

HELBURUA

Baxurako ingurasare-on tzi batean erradiazio elektromag-netikoen eraginpean egotearen ondorioz marinel baten osasunerako arriskuaren ebaluazioa.

OROKORTASUNAK

Arran tza-on tziek hainbat komunikazio- eta detekzio-eki-pamendu dituzte. Ekipamendu ba tzuek, esaterako, on-tziaren ingurunean arrainak detekta tzen dituen sonarrak, ultrasoinuak eragin eta i tsas-hondora zuzen tzen dituzte. Beste ekipamendu ba tzuek, batik bat komunikazio-ekipa-menduek, erradiazio elektromagnetikoak erabil tzen dituz-te. On tzian instalatutako antenetatik abiatuta, i tsas inguru-nean hedatuko dira on tzia erdigune tzat hartuta. Erradiazio elektromagnetikoek eremu elektromagnetikoak eragin di-tzakete on tziaren bizkarrean.

Irrati-maiztasuneko eremuen tzako esposizio-mugak na-zioarteko erakundeek garatuta daude, besteak beste, Erra-diazio Ez-ioniza tzaileen Babesari buruzko Nazioarteko Ba-tzordeak (ICNIRP). ICNIRP gobernuz kanpoko erakundea da, OMEk formalki aitortutakoa. Ba tzordeak osasunaren arrisku-ebaluazioak erabil tzen ditu, minbizia eta efektu ez-termikoak barne esposizio-mugei buruzko gomendioak proiekta tzeko.

Irrati-maiztasuneko eremuek ehuneko molekulek bibra-tzea eta beroa sor tzea eragiten dute. Osasunaren aurkako edozein efektu eragiteko, atalase-mailaren gaineko irrati-maiztasunarekiko esposizio bat egon behar du. Atalase ezagunaren maila ehunaren tenperatura gu txienez 1 ºC igo tzeko behar den esposizioa da. Orain arte, iker tzaileek ez dute ebiden tziarik aurkitu atalase-maila azpitik irrati-maiztasuneko eremuekiko askotariko esposizioek osasu-naren aurkako efektuak eragiten dituela froga tzeko, eta ez du ematen irrati-maiztasunaren maila baxuen eraginpean behin eta berriz egon diren ehunetan kaltea meta tzen de-nik.

METODOLOGIA

CBaxurako on tzi baten bizkarreko eremu elektromagne-tikoen kalkulua egiteko xedez, neurketak egiten dira bizka-rrean.

Neurketak egiteko erabil tzen den on tziak komunikazio-eki-pamendu bat du, Scanti. Ekipamendu horretan maiztasun-tarte handi batean opera daiteke (uhin metrikoa, uhin labu-rra eta uhin ertaina), egin behar den komunikazio-motaren baitan. 16. kanalean (156,80 MHz) eta 6,5 MHz-ko maizta-sunarekin egin ziren neurketak.


215

On tziak Kelvin Hughes Nucleus 5000A radar bat ere badu, 9 GHz-ko maiztasunean lan egiten duena. Baina gailu-mota eta instalazioeskuliburuan definitutako segurtasunneurriak kontuan hartuta, on tziaren bizkar osoa radarrak igorritako seinalearen eragin-eremutik kanpo dagoela uste da.

Neurketak egiteko, Narda Safety Test Solutions-en SRM-3000 Selective Radiation Meter erabili da, neurketak egite-ko hiru zunda dituena: zunda triaxiala 75 MHz eta 3 GHZ arteko eremu elektrikoetarako, 16. kanalaren seinalea neur tzeko erabili dena (VHF DSC CONTROLLER-RECEI-VER DSC 3000. MARCA SKANTI), eta eremu elektriko 100 KHz eta 300 MHz arteko eremu elektriko eta eremu mag-netikoetarako zunda uniaxialak, 6,5 MHz-ko seinalearen-tzako (MF/HF DSC CONTROLLER-RECEIVER DSC 9000.HF-SSB RADIO SYSTEM TRP 8000).

Komunikazio-sistemak on tzian lan egiten den bitartean erabil tzea ohikoa ez denez eta erabil tzen direnean linean ahalik eta denbora gu txien egoteko joera dagoenez, pre-mia duten beste on tzi ba tzuen tzat kanalak blokeatuta ez uzteko, seinaleen muturreko balioak sartu dira fun-tzionamendualdi laburretan. Eremua finka tzeko aukera-tutako puntua branka ingurukoa izan da, aginte-zubiaren aurreko muturretik 4,5-5 m-ra, azkenean mutur horretatik hurbil ere balioak hartu ziren arren. Halaber, neurketen bi-garren egunean zubiaren goiko aldera igo zen, 6,5 Mhz-ko seinalea antenetatik hurbilago zegoela kontuan hartuta aldakun tzarik ba ote zen egiazta tzeko.

EMAI TZAK

Neurketen emai tzak taula honetan daude laburbilduta:

Maiztasuna (MHz)

E gehienekoa H gehienekoa E erreferentziabalioa (1)

H erreferentziabalioa

E erreferentziabalioa (publikoa) (2)

H erreferentziabalioa (publikoa)

156,80 < 10 V/m ---- 61 V/m --- 28 V/m ----6,5 < 1 V/m < 10 mA/m 93,85 V/m 246,15 mA/m 34,12 V/m 112,3 mA/m

(1) 2013-35-UE CEM Zuzentaraua. Efektu termikoak. Ez dira sar tzen efektu sen tsorialei buruzko balioak askoz handiagoak direlako.(2) 1066/01 ED, ingurune publikoa igorpen erradioelektrikoen aurka babesteari buruzkoa

1. irudia 16. kanalaren seinalearen eremu elektrikoaren argazkia

6

5

4

3

2

1

0

Value (V/m)

Value (V/m)

75 300200 250100 150 165


216

ONDORIOAK

Neurketa-egunetakoen an tzeko ekipamenduak eta erabilerak dituen baxurako on tzi baten bizkarrean erradiazio elektro-magnetikoen eraginpean egotearen ondoriozko arriskua arin tzat jo tzen da.

2. irudia 6.5 Mhzko seinalearen eremu elektrikoaren argazkia

3. irudia 6.5 Mhzko seinalearen eremu magnetikoaren argazkia

0,10

0,09

0,08

0,07

0,06

0,05

0,04

0,03

0,02

0,01

0

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Value (V/m)

Value (V/m)

0,5

0,4

0,3

0,2

0,1

0

2

3,5 5

6,5 8

9,5 11

12,5 14

15,5 17

18,5 20

Value (mA/m)

Value (V/m)


217

8.2.8 – Agente biologikoak

AGENTE BIOLOGIKOEKIKO ESPOSIZIOAREN EBALUAZIOA

HELBURUA

Baxurako ingurasare-on tzi batean agente biologikoen era-ginpean egotearen ondorioz marinel baten osasunerako arriskuaren ebaluazioa.

OROKORTASUNAK

664/1997 Errege Dekretuak, langileak lanean eragile biolo-gikoen eraginpean egotearekin zerikusia duten arriskuen aurka babesteari buruzkoak, honela defini tzen ditu agente horiek: “Edozein motatako infekzio, alergia edo toxikotasun sor dezaketen mikroorganismoak dira, genetikoki aldatu-takoak, hazkun tza zelularrak eta giza endoparasitoak barne”.

Hauek izan daitezke osasunerako ondorioak:

- Infekzioa: Agente biologiko baten kolonizazio- eta biderketa-prozesua izaki bizidun batean, ehun batean, gorpu-tzeko likidoan, edo azalaren edo mukien gainaza-lean, gaixotasun bat eragiteko arriskuarekin.

- Infestazioa: Infekzioa parasitoek eragindakoa denean.

- Alergia:Sistema immunitarioaren erreakzioa, alergeno edo sen tsibiliza tzaile deituriko substan tziek eraginda. Laneko esposizioaren kasuan, batez ere arnas sis-temako alterazioekin (rinitis, asma, albeolitis aler-gikoa) eta azalekoekin (dermatitis alergikoa) adie-razten dena.

- Toxikotasuna: Zenbait mikroorganismoren presen tziak sortutako toxinekin zerikusia duen efektua. Horiek, aldi be-rean, hauetako bat izan daitezke:

Exotoxinak: Molekula bioaktiboak dira, gehienetan pro-teinak eta, oro har, bakterio gram-positiboek sortu eta askatutakoak, hazten ari direnean edo lisi bakterianoak irauten duen bitartean.

Gehienetan gaixotasun infekziosoei lotuta egoten dira.

Toxina botulinikoa eta tetanospasmina dira adibide ba tzuk, Clostridium botulinum eta Clostridium tetani neurotoxinek eragin-dakoak, hurrenez hurren.

Endotoxinak: Bakterio Gram-negatiboen zelula-paretaren osagaiak dira, zelula-zatiketan zehar edo

bakterioak hil ondoren ingurunera igaro dai-tezkeenak.

Mikotoxinak: Zenbait onddok (esaterako, Aspergillus, Pe-nicillium eta Fusarium onddoek) hezetasun- eta tenperatura-baldin tza jakin ba tzuetan sortutako bigarren mailako metabolitoak dira. Garran tzi tsuenen artean daude aflatoxinak edo okratoxinak.

Agente biologikoek sortutako substan tziak agente biologiko tzat jo daitezke sor tzen dituzten mikroorga-nismoak ere bertan daudenean eta horiek heda tzea edo ugal tzea posible denean. Adibidez, onddoek sortu-tako mikotoxinen eraginpean egotea; laborategi toxiko-logiko batean garbitutako mikotoxinen erabilera, aldiz, agente kimikoen esparruan geratuko li tzateke.

Agente biologikoek beste izaki bizidun ba tzuekin duten er-lazioaren baitan, izaki bizidun horiek izango dira:

- Patogenoak: Gaixotasunak eragin di tzakete.

- Oportunistak:Baldin tza normaletan ez dira patogenoak, baina izan daitezke izaki ostalariaren (Staphylococcus epidermidis) defen tsa immunologikoak ahul tzen badira.

- Jankideak:Beste espezie bateko izaki bizidun baten kanpoan edo barruan bizi dira, haren kontura elikatuz kalte-rik egin gabe edo hari lagun tzeko (Escherichia coli gehienak).

- Parasitoak:Beste izaki bizidun baten bizkar bizi dira eta gaixo-tasunak eragiten dituzte. Endoparasitoak dira os-talariaren barruan gara tzen badira (Plasmodium falciparum).

Agente biologikoekiko esposizio-kon tzeptutik kanpo gera-tzen dira laneko jardueraren ondoriozkoak ez direnak, adibi-dez, lankideen artean arnas infekzioak ku tsa tzea (marranta, gripea). Baita ere ektoparasitoak (akaroak, zorriak, etab.), in tsektuak, goragoko mailako izaki bizidunak (animaliak edo landareak) eta horietatik sortutako produktuak, egitu-rak edo hondarrak (polena, zerrau tsa, gernuan edo listuan dauden proteinak, etab.)

Langileen esposizioa honako hauetako baten ondoriozkoa izan daiteke:

- Agente biologiko bat erabil tzeko edo manipula tzeko asmoz egindako lan-jarduera.

- Agente biologiko bat erabil tzeko edo manipula tzeko asmorik gabeko lan-jarduera, baina esposiziora era-man dezakeena.


218

664/1997 Errege Dekretuak agente biologikoak erabil tzeko asmorik gabeko jardueren zerrenda adierazgarria jaso tzen du I eranskinean. Horien artean daude animaliekiko edo animalia-jatorriko produktuekiko kontaktua duten jardue-rak, arran tzan aplika daitekeen kasua.

Halaber, 664/1997 Errege Dekretuak agente biologikoen arrisku-talde ba tzuk ezar tzen ditu, taula honetan laburbil-duta daudenak:

1. taula. Agente biologikoen arriskutaldea

Arriskutaldeko agente biologikoa Infekzioarriskua Taldean zabal tzeko

arriskua

Profilaxi edo tratamendu eraginkorra

1 Aukera gu txi gaixotasuna eragiteko Ez Beharrik ez

2 Gaixotasuna eragin dezakete eta arrisku-tsuak izan daitezke langileen tzat Probabilitate gu txi Oro har, litekeena

3 Gaixotasuna eragin dezakete eta oso arrisku tsuak izan daitezke langileen tzat Probabilitatea Oro har, litekeena

4 Gaixotasun larria eragin dezakete eta oso arrisku tsuak izan daitezke langileen tzat Probabilitate handi Gaur egun ez da

ezagu tzen

Infekzio bidezko gaixotasunik eragiten ez duten agente biologikoak 1. taldeko tzat jo tzen dira. Baina gogoan izan behar da infekziorik eragiten ez badute ere, talde horretako mikroorganismo ba tzuek alergiak eragin edo substan tzia toxikoak sor di tzaketela, narriadurak, minbiziak edo beste hainbat ondorio eraginez.

METODOLOGIA

“Langileak agente biologikoen eraginpean egotearekin ze-rikusia duten arriskuen ebaluazio eta preben tziorako LS-HINen Gida Teknikoak”, proposatutako eskemari jarraituko zaio. Horren arabera, lanean agente biologikoekiko espo-sizioarekin loturiko arrisku bat edo gehiago identifikatu ondoren, saihestu ezin izan direnak ebaluatuko dira. Arris-kuen ebaluazioak esposizioaren izaera (agente biologikoa eta dagokion taldea), maila (manipulatutako kantitatea/agente biologikoen aireko kon tzentrazioa) eta iraupena (langile bat kantitate/kon tzentrazio jakin baten eraginpean dagoen denbora) zehaztu behar ditu. Hainbat kategoria-tako agente biologikoekiko esposizioa eragiten duten la-nen kasuan, dauden agente biologiko guztiek sor tzen du-ten meha txuan oinarrituta ebaluatuko dira arriskuak.

Agente biologikoak manipula tzeko edo haiekin lan egiteko asmorik ez dagoen jardueretan, baina jardueraren izaera kontuan hartuta esposizioa egon litekeenetan, sektoreari buruz eta sektoreko arrisku ohikoenei buruz dagoen infor-maziotik abiatuta lor daiteke agente biologikoen identita-tea. Horregatik, neurketak barne har tzen dituen arriskuen ebaluazioak dituen eragozpenen aurrean, ebaluazio sinpli-fikatuko metodologiak erabil tzea proposa tzen da. Horreta-rako, 2 metodo erabil daitezke:

- Askotariko lan-jardueretan arrisku biologikoa ebalua-tzeko eskuliburu praktikoa (Biogaval 2013).

- NTP 833 Preben tzioko Ohar Teknikoan proposatutako ebaluaziometodologia sinplifikatua

Biogaval metodoak arrisku-maila kalkula tzen du honako parametro hauen arabera:

- Kaltea: Infekzioaren ondorioen eta haren ondoriozko aldi baterako ezintasunaren edo herio tzaren arabera kalkulatuta. Hartutako neurri higienikoen arabera gu-txiagotuta.

- Infekzioaren aurreko urteko in tziden tzia-tasa.

- Transmisio-bidea: Zuzena, zeharkakoa edo airekoa.

- Arriskuko zereginen maiztasuna.

- txertatutako langile-kopurua.

NTP 833ren ebaluaziometodologia sinplifikatuak bi al-dagai nahasmenduaren araberako arrisku-maila poten-tziala du: esposizioa eta kausa horren eraginpean egon-dako langile batek jasan di tzakeen ondorioak. Horretarako, lehenik eta behin, lanpostuan agente biologiko bat egoteari buruzko ziurgabetasun-mailaren arabera ordena tzen dira lan-jarduerak. Horrek adierazten digu lanpostuko esposi-zioarriskua eta, hori finkatutakoan, esposizioa zehazten da hiru faktore aztertu ondoren: aerosolen sorkun tza, kon-taktu-maiztasuna eta maneiatutako kantitateak. Azkenik, ebaluatu beharreko infekzioen ondorioak balora tzen dira, agente biologikoak infekzio-arriskuaren arabera sailka-tzeko 664/1997 Errege Dekretuan definitutako lau taldee-kin bat datozenak.


219

Metodo horren bidez, hala badagokio, agente biologikoen arrisku poten tziala edo infekziosoak ez diren baina alergia edo toxikotasuna eragin dezaketen jatorri biologikoko ku-tsa tzaileen arrisku poten tziala ere ebaluatuko da.

Agente biologiko infekziosoak

Laneko Segurtasun eta Higienerako Institutu Nazionala-ren Biodat datu-basea kon tsultatu ondoren, i tsas arran tza jarduera eta arran tzako peoi gisa definitutako lanpostuari dagozkion zereginak 2. taldeko bi agente infekziosorekin lotuta daudela ikusi da: Erysipelothrix rhusiopathiae eta Mycobacterium marinum.

Erysipelothrix rhusiopathiae agenteak erisipeloide eragiten du, batez ere azalari eragiten dion, eskuetan eta ha tzetan azal tzen den, bere sarbidea den zauriaren inguruan gorri-dura eta edema eragiten dituen eta azalak kolore morea hartuz areago tzen joaten den infekzioa. Ha tzetako artiku-lazioak handituta eta minberatuta egoten dira. Infekzioa berez senda daiteke zona kaltetuak lehortu eta ezkatatuta. Baina per tsona immunokonprometituek edo tratamendu-rik har tzen ez dutenek artritisa, septizemia edo endokardi-tisa izan dezakete. Ku tsapena arrain-hezurrekin, ezkatekin edo arrain eta krustazeoen er tzekin egindako zaurien bidez sor tzen da. Zauri zaharrak ku tsatuta ere sor daiteke.

Mycobacterium marinum agentea azal higatuan soilik da patogenoa eta, horregatik, traumatismoak izaten dituzten zonek dute horren arrisku handiena. Ohiko aurkezpen-for-ma klinikoak hauek dira: nodularra, azaleko lesio bakar eta minik gabeko gisa azal tzen dena gehienetan oharkabean geratutako aurretiko higadura edo traumatismo txikien inguruan, edo forma kliniko esporotrikoidea, primoinoku-lazio-lesio baten ondorioz ibilbide linfatiko bati jarrai tzen dioten antolamendu linealeko azalpeko lesio nodularrak dituena. Forma barreiatuak deskribatu dira eta beste ba-

tzuk azpiko egiturei eragiten dietenak, esaterako, artikula-zioei edo hezurrei. Ku tsapena zaurien bidez sor tzen da.

Infekzioa onddo bidez sor tzeko arriskua ere badago, esa-terako, Trichophyton mentagrophytes eta Epidermophyton floccosum onddoen bidez. Ezkania (tinea pedis) eragin de-zakete marinelaren zereginen hezetasun-baldin tzengatik.

Ebaluaziometodoaren aukeraketa

Biogaval metodoak ebalua tzen ari garen gaixotasun infe-kziosoen kalteei eta eraginari buruzko datuak behar ditu. Datu horiek jakiteko hainbat iturritara jo da: gaixotasun pro-fesionala, gaixotasun arrunta, langileen osasunaren zain-tza. Gaixotasun profesionalari dagokionez, aitortutako kasu urriek in tziden tzia oso txikia dutela ondoriozta tzera era-mango lukete eta, gainera, eskura dauden datuek ez dute aukerarik ematen in tziden tzia horiek sektoreko zer alder-diri eragiten dioten jakiteko, ez eta gida honetako arrisku-ebaluazioa aplika tzen zaion langile-motari buruzkoak direla jakiteko ere. Gaixotasun arruntari buruzko datuetara jo tzen denean, kontuan izan behar da ez direla nahitaez aitortu be-harreko gaixotasunak eta, horregatik, ezin izan da kalkulatu lanbide-okupazio jakin baten inguruko in tziden tzia. Azkenik, arran tza-sektorean osasunaren zain tza kolektibo bat ez egoteak eragiten du datu horien ezagu tza iturri horretatik ez etorri ahal izatea. Horregatik guztiagatik, zehaztugabetasun handia espero da ebaluazioa metodo horren bidez egiten bada. Horregatik erabaki da NTP 833ren ebaluazio-meto-dologia sinplifikatua erabil tzea

NTP 833ren ebaluaziometodologia sinplifikatua

Ziurgabetasunaren estimazioa

Lanpostuan agente biologiko bat egoteari buruzko ziurgabetasuna honako taula hau kontuan hartuta kalkula tzen da:

2. taula Ziurgabetasunaren kategorizazioa

AGENTE BIOLOGIKOAK MANIPULA TZEKO ASMOA DUTEN JARDUERAK

• Industria-prozesu bioteknologikoak• IAgente biologikoekin egindako ikerketa-lanak• IBerariaz ku tsatutako animaliekin egindako lanak• IDiagnostiko mikrobiologikoa egiten duten laborategiak

AGENTE BIOLOGIKOAK MANIPULA TZEKO ASMORIK GABEKO JARDUERAK

I. ERANSKINA

• Ospitale-isolamenduko zerbi tzuak• Hondakin-uren arazketa• Hondakinen ezabaketa• Animaliak eta/edo horien produktuak uki tzea• Elikagaiak ekoizteko zentroak• Nekazari tza-lanak• Osasun-lagun tza• Laborategi klinikoak eta albaitari tza-laborategiak


220

Esposizioaren estimazioa

Esposizioa hiru faktoreren azterketan oinarrituta zehazten da: aerosolen sorkun tza, kontaktu-maiztasuna eta ma-neiatutako kantitateak, taula honetan azalduko den bezala.

Ondorioak

Agente biologiko infekziosoak

Ondoriomailak agente biologiko desberdinen tzako deskribatutako efektuen larritasunean oinarrituta defini tzen dira, 664/1997 Errege Dekretuko arrisku-talde gisa sailkatutakoetan.

3. taula EsposiziomailakBaxua

Bioaerosolen sorkun tza • Eskasa• Moderatua baina noizbehinkakoa

• Analisi klinikoen laborategia• Ikerketa-lanak• Albaitari tza-klinikak• Elikagai-industria• Industria bioteknologikoa

Kontaktu-maiztasuna lanaldiaren <% 20

Maneiatutako kantitatea txikia

Ertaina

Bioaerosolen sorkun tza • Moderatua baina etenkakoa• Handia baina noizbehinkakoa

• Aireztapen-sistemen garbiketa• Animaliak eta/edo horien produktuak

maneia tzea• Material bustiak alda tzea• Osasun-lagun tza• Industria bioteknologikoa• Nekazari tza-zereginak

Kontaktu-maiztasuna lanaldiaren <% 75

Maneiatutako kantitatea Ertaina

Altua

Bioaerosolen sorkun tza • Moderatua baina jarraitua• Handia

• Hiri-hondakinen bereizketa• Hondakin-uren tratamendua• Zerealen maneiua• Osasun-lagun tza• Gizarte-lagun tzaileak – Segurtasun-indarrak

Kontaktu-maiztasuna lanaldiaren >% 75

Maneiatutako kantitatea Handia

Agente biologikoak eta jatorri biologikoko ku tsa tzaile ezinfekziosoak

Infekzioagatik gaixotasunik eragiten ez duten agente biologikoak 1. taldeko tzat jo tzen dira, baina alergiak eragin di-tzakete edo substan tzia toxikoak sortu, narriadurak, minbiziak edo beste hainbat ondorio eragiten dituztenak. Agente horiekiko esposizioa eragin di tzaketen efektu poten tzialen arabera zehazten da.

Larritasunaren kategorizazioa oinarri tzeko datuen faltan (arrisku-esaldiak, muga-balioak, etab.), metodologia hone-tan, ondorio-mailak agente biologiko desberdinen tzako eta/edo jatorri biologikoko ku tsa tzaileen tzako deskribatutako

1. taula. Agente biologikoen arriskutaldea

Arriskutaldeko agente biologikoa Infekzioarriskua Taldean zabal tzeko

arriskua

Profilaxi edo tratamendu eraginkorra

1 Aukera gu txi gaixotasuna eragiteko Ez Beharrik ez

2 Gaixotasuna eragin dezakete eta arrisku-tsuak izan daitezke langileen tzat Probabilitate gu txi Oro har, litekeena

3 Gaixotasuna eragin dezakete eta oso arrisku tsuak izan daitezke langileen tzat Probabilitatea Oro har, litekeena

4 Gaixotasun larria eragin dezakete eta oso arrisku tsuak izan daitezke langileen tzat Probabilitate handi Gaur egun ez da

ezagu tzen


221

4. taula. Arrisku poten tzialaren mailakAgente infekziosoak

G1 G2 G3 G4BAXUA 1 2 3 4

ERTAINA 1 3 3 4ALTUA 1 3 4 4

5. taula. Agente ezinfekziosoen tzako arrisku poten tzialaren mailakAgente eta ku tsa tzaile ezinfekziosoak

I II III IVBAXUA 1 1 2 4

ERTAINA 1 2 3 4ALTUA 2 3 4 4

efektuen larritasunean oinarrituta defini tzea aukeratu da.

I. kategoria

Efektu kaltegarri edo narritagarri tzat jo daitezkeen efektuak dituzten jatorri biologikoko substan tziak. Onddoek, hau ts organikoak edo dermatitis narrita-garriak eragiten dituzten landare- edo animalia-ja-torriko substan tziek sortutako konposatu organiko lurrunkor jakin ba tzuk izango lirateke adibide ba tzuk.

II. kategoria

Toxiko tzat eta/edo sen tsibiliza tzaile dermiko tzat jo tzen diren efektuak dituzten agenteak, adibidez, endotoxina bakterianoak eta landare-substan tzia edo -egitura jakin ba tzuk.

III. kategoria

Inhalazio bidez efektu oso toxikoak eta/edo sen-tsibiliza tzaileak dituzten agenteak. Kategoria horre-tan egongo lirateke, besteak beste, mikotoxinen zati handi bat eta hipersen tsibilitate bidezko neumonitisa eragiten duten agenteak.

IV. kategoria

Kar tzinogenoak, esaterako, mikotoxina jakin ba-tzuk, honako hauek nabarmenduz: aflatoxina B1, okratoxina, fumonisinak, etab.

Arriskumaila poten tziala

Lortutako esposizio-maila agente biologiko-mota bakoi-tzaren ondorio-mailekin lotuta dago..

EMAI TZAK

Ziurgabetasuna: Erysipelothrix rhusiopathiae eta Mycobacterium ma-rinum agenteekiko esposizio-arriskua dago agente biologikoak manipula tzeko asmorik gabeko jardue-retan, animaliekiko edo animalien produktuekiko kontaktua dagoelako. Epidermophyton floccosum eta Trichophyton mentagrophytes onddoen bidezko infekzio-arriskua ere badago, azala hezetasunarekin kontaktuan egotearen ondorioz.

Esposiziomaila:Arestian aipaturiko edozein agenterekiko esposizio-maila ertaina dela jo tzen da, kontuan hartuta lan-prozesuan ez dela aerosolik sor tzen, agente biolo-gikoarekiko kontaktuaren maiztasuna lanaldiaren % 20tik % 75era doan aldian gerta daitekeela eta maneia tzen den agente biologikoaren kantitatea eze-zaguna dela. Esposizio-maila zehazteko aitor tzen den jarduera animalien eta horien produktuen ma-neiua da.

Ondorioak:Agente infekziosoak

Erysipelothrix rhusiopathiae: 2. taldea

Mycobacterium marinum: 2. taldea

Epidermophyton floccosum: 2. taldea

Trichophyton mentagrophytes: 2. taldea

Agente eta ku tsa tzaile ezinfekziosoakEpidermophyton floccosum: A oharra (efektu alergiko posibleak)

Arriskumaila poten tziala:Agente infekziosoak

Arrisku-maila ertaina eta ondorioen maila lotuta, arriskumaila poten tziala 3koa da. Arrisku-maila poten tzial horrek adierazten du a txikitako neurriak azkar hartu behar direla.

Agente eta ku tsa tzaile ezinfekziosoakArriskumaila poten tziala:

Epidermophyton floccosum agentearekiko es-posizioaren ondoriozko efektu alergiko posibleek 2ko arriskumaila poten tziala dute.Arrisku-maila poten tzial horrek adierazten du a txikitako preben tziozko neurriak ahalik eta laste-rren hartu behar direla.

ONDORIOAK

Jarduera-mota horretan ezinezkoa da agente biologikoen neurketa egitea. Horregatik, arrisku-mailak estimazioetan oinarrituta daude.

Ebaluazioan erabil tzen den metodoak aukera ematen du arrisku poten tzialaren estimazio bat egiteko, baina ez da oinarri tzen datu kuantitatiboetan. Ebaluazioaren doitasuna areago tzeko, beharrezko tzat jo tzen da agente biologikoei lotutako patologien in tziden tzia ezagu tzea eta haien bene-


222

tako efektuak balora tzea ebaluazioaren xede-populazioan. Horretarako, azter tzen ari garen esparruan osasunaren zain tza kolektiboa garatu behar dela uste da.

I tsas ingurunean bizi diren animaliak direla kontuan hartu-ta esposizioaren kausen gainean eragitea posible ez denez, langilearengan eta kontrola daitekeen lan-ingurunearen zatian zentra tzen dira preben tziozko neurriak. Horreta-rako, izaten diren gaixotasun-kasuak ezagu tzeko aukera ematen duten osasuna zain tzeko protokoloak ezarri be-har dira eta haien emai tzekin elikatu esposizioari buruzko ezagu tzak eta proposatutako neurrien eraginkortasuna. Protokolo horien artean, oro har, norbera babesteko eki-pamenduak (NBE) egoki tzea proposa tzen da, eta horien erabilera onaren, manten tzearen eta biltegira tzearen ja-rraipena egitea. Instalazioak garbi tzeko prozedurak ezarri edo hobetu ere egin behar dira, eta langileen higiene per-tsonalerako denborak ezarri eta erabili, otorduen aurretik eta lana uztean gu txienez. Zauriak ahalik eta lasterren desinfektatu eta sendatu behar dira. Azkenik, hondakin ku tsatuak edo ku tsatuta egoteko susmagarriak gaika bil-tzeko, biltegira tzeko, trata tzeko eta ezaba tzeko programak ezar tzea proposa tzen da. Nolanahi ere, neurri horiek bizkor hartu behar dira.

ANTOLAKETA-ARRISKUEN / ARRISKU PSIKOSOZIALEN EBALUAZIOA

HELBURUA

Ebaluazio honen xedea baxurako inguraketa-on tzi ba-teko antolaketa-egoera orokor bati buruzko informazioa lor tzea da arrisku psikosozialaren faktoreei dagokienez, tripula tzaileen osasunerako arrisku-iturri izan daitezkeen egoerak detektatu ahal izateko.

OROKORTASUNAK

Arrisku psikosozialen ebaluazioa egiteko orduan kontuan hartu beharreko oinarrizko definizioak.

• Arrisku psikosozialeko faktorea

Lanaren antolaketarekin, edukiarekin eta gauza tzearekin zerikusia duen lan-egoera batean dagoen baldin tza, lan-gileen ongizateari nahiz osasunari (fisikoa, psikikoa edo soziala) eta lanaren garapenari eragin diezaiokeena.

• Arrisku psikosozialen ebaluazioa

Prozedura sistematiko eta protokolizatua da, tresna es-tandarizatu, fidakor eta ondo baliozkotuen bidez, eta argi eta garbi definitutako oinarri zientifiko, enpiriko eta le-gezkoarekin, kalitate-baldin tza psikosometriko eta profe-sionalak bete tzen ditu preben tzio-arloko enpresa eta pro-fesionalei eskain tzeko langileen eta erakundeen osasunari eta segurtasunari eragiten dioten faktoreen ezagu tza eta, ondorioz, egokiak izan daitezkeen esku-har tzeei buruzko jarraibideak.

METODOLOGIA

1. Ebaluaziometodoaren aukeraketa

Arrisku psikosozialen ebaluazioa egiteko, ospe handiko erakundeek diseinatu eta erabilitako hainbat metodo az-tertu ziren, kasu honetan aplika litezkeenak. Metodo ho-rietako bakoi tzak ezaugarri espezifiko desberdinak ditu: kontuan hartutako arrisku-faktoreak, konplexutasuna, iris-garritasuna, etab.

8.3ANTOLAKETA-ARRISKUEN/ARRISKU PSIKOSOZIALEN EBALUAZIOA


223

Metodologia globalak eta jakineko alderdiak balora tzeko jakineko alderdiak daude, esaterako, laneko giroa, estresa, gizarte-babesa, gogobetetasuna, etab.

Metodologia kuantitatiboek galdetegi indibidualaren tek-nika erabil tzen dute eta aukera ematen dute lan-alderdi/-baldin tza ba tzuk hautemateari buruzko informazioa lor-tzeko, borondatea, anonimotasuna eta konfiden tzialtasuna bermatuz.

Ba tzuetan, beharrezkoa egiten da langileen esanahiak, esperien tziak eta ikuspegiak ezagu tzeko aukera ematen duten metodo kualitatiboen erabilera osagarria (elkarrizke-tak, eztabaida-taldeak, etab.) eta, modu horretan, inkestak emandako informazio kuantitatiboa testuinguruan jar tzea.

Datu kuantitatibo eta kualitatiboak elkar tzeak ebaluatu-tako zentroaren jakineko egoeraren “argazki” zeha tzagoa ematen du.

Egoera partikularraren baldin tza eta ezaugarriei buruzko metodoen azterketa konparatiboak haietako biren hau-taketa erraztu zuen. Batetik, COPSOQ-Istas 21 metodoa zen, Kopenhageko galdetegi psikosozialaren Espainiarako egoki tzapena, hain zuzen ere, 25 langile baino gu txiagoko enpresen tzako ber tsio laburra (1.5 ber tsioa) eta, bestetik, FPsico 3 metodoa, Laneko Segurtasun eta Higienerako Institutu Nazionalarena (LSHIN), PAI formatuan (Preben-tziorako Aplikazio Informatikoa), F-Psico, Faktore Psiko-sozialak Ebalua tzeko Metodoa izenekoa. Azkeneko hori LSHINen Faktore Psikosozialak Ebalua tzeko Metodoaren ber tsio berrikusia eta eguneratua da.

Honako alderdi hauek hartu ziren kontuan hautaketa egi-teko:

• Ospe handiko erakundeek egin edo egokitutako me-todoak.

• Erabilera publiko eta doako metodoak.

• Datuen analisi estandarizatua eta bakuna.

• Inplementatuta duten beste lan-sektore ba tzuekin aldera tzeko aukera ematen duten metodoak.

ABi tresnak izaera globalekoak dira eta enpresa baten diagnostiko psikosoziala haietako bakoi tzak mugatutako faktoreen identifikazioaren eta estimazioaren bidez lor tzea dute xede.

38 galderako galdetegian oinarritutako COPSOQ-Istas 21 metodoaren ber tsio laburrak faktore hauek azter tzen ditu:

- Lanaren eskakizun psikologikoak- Presen tzia bikoi tza- Lanaren gaineko kontrola- Gizarte-babesa- Estimua- Etorkizunari buruzko ziurgabetasuna

FPsico 3 metodoak 44 galderaz osatutako galdetegia du. Galdera horietako ba tzuk askotarikoak direnez guztira 89 galdera dira. Faktore psikosozial hauek azter tzen ditu:

- Lan-denbora- Laneko denbora- Lan-karga- Eskaera psikologikoak- Barietatea/edukia- Parte-har tzea/gainbegira tzea- Langileagatiko interesa/konpen tsazioa- Rola bete tzea- Erlazioak eta gizarte-babesa

Bi metodoak on tzi desberdinetan baina tamainari, langile-kopuruari, oinarrizko portuari, produkzio-antolaketari eta abarri dagokienez an tzekoak direnetan aplikatuta, arrisku psikosozialeko faktoreak ebalua tzeko eta Kantauriko Erlai-tzeko on tzietako giza baliabideak modu eraginkorrean kudea tzen lagun tzeko tresna baliagarriak direla eraku tsi zuten.

Ebaluazio horren xedeetarako COPSOQ-Istas 21 metodoa erabil tzea erabaki zen, baina horrek ez du esan nahi me-todo hori hobesten denik FPsico 3 metodoaren kaltetan, azken honen errendimendua ere lehengoaren pareko tzat jo tzen baita. Kasu bakoi tzean, metodo bakoi tzak azter-tzen dituen eta zirkunstan tziei ongien egoki tzen zaizkien faktoreak kontuan hartuta egin daiteke hautaketa.

Lehen urra tsa sektorearekin, kofradiekin eta armadoreekin harremanetan jar tzea izan zen. Hainbat elkarrizketa egin zi tzaizkien sektoreko profesional teknikoei (AZTI-Tecnalia, I tsas eta elikagaien ikerketan adituak) eta patroi/armado-reei.

Azken kasu horretan, ebaluazioaren zati gisa, gida bat egin zen “Elkarrizketa armadore-patroiari. Informaziogarrantzitsuaren bilketa”, on tzietan egiten den arran-tza-jardueraren berezitasunei eta baldin tzei buruzko eta aztertutako sektorean laneko arriskuen preben tzioaren kudeaketaren egoerari buruzko informazio esangura tsua bil tzeko helburuarekin. Horren bidez, besteak beste, hie-rarkia- eta antolaketa-egiturari, lanaren antolaketari, lan-postuei, banaketari, fun tzio eta eran tzukizunei, absentis-mo-datuei, protokoloei eta antolaketa-arriskuen inguruan dauden prozedurei buruzko informazioa bildu zen.

Egindako elkarrizketen bidez lanpostuen instalazioak, fun-tzioak, eran tzukizunak, arazoak eta eguneroko garapena ezagu tzea fun tsezkoa dela uste da, aukera ematen due-lako datuak trata tzeko fasean galdetegien azterketan lor-tutako emai tzak testuinguruan jar tzeko.

Laburbilduta, bi metodoen aplikazioan jarraitu beharreko prozeduraren xedea da:

• Talde teknikoak antolaketa-mailan dagoen errealita-teari buruz duen ezagu tza areago tzea marinelekin, patroi/armadorearekin eta gure azterketarako infor-mazio garran tzi tsua eman diguten beste eragile ba-tzuekin izandako harreman zuzenaren bidez.

• Azterketan ahalik eta langile gehienek parte har tzea, tripulazio osoari galdetegia bete tzeko aukera emanaz.


224

2. Landalana

“Elkarrizketa armadore-patroiari. Informazio garrantzi-tsuarenbilketa” aurreko atalean azaldutako baldin tzetan egin zen.

Ebaluazioaren xede den on tziko tripulazioa 15 marinelek eta patroiak osa tzen dute. Azterketan parte-har tze handia susta tzeko eta galdetegiaren eran tzun-tasa handia susta-tzeko asmoz, galdetegiaren helburuari buruzko informa-zioa eman zi tzaien marinelei.

Ebaluazio-metodoan edo -tresnan ezarritako jarraibide edo irizpideei jarraitu zi tzaien une oro. Galdetegiak mari-nel guztiei eman zi tzaizkien, kontuan hartuta galdetegia-ren teknika anonimoa dela (ez ziren identifikatu galdeke-tari eran tzun ziotenak), konfiden tziala zela (norbanakoen informazioa enpresaren eskura ez zela egongo bermatu zen) eta borondatez eran tzutekoa zela.

Preben tzioko teknikariak arduratu ziren galdetegiak bana-tzeaz, sortutako zalan tzak argi tzeaz eta galdetegiak jaso-tzeaz.

Jasotako informazio per tsonalaren tratamendua eta kon-tserbazioa Datuak babesteari buruzko abenduaren 13ko 15/1999 Lege Organikoan (BOE 298, 99-12-14koa) xeda-tutako baldin tzen arabera egin zen.

EMAI TZAK

1. “Elkarrizketa armadorepatroiari. Informazio garrantzi tsuaren bilketa”

Armadore-patroiei egindako elkarrizketen eran tzunak oi-narri hartuta, Kantauriko Erlai tzeko ingurasare-arran tzaren ezaugarri nagusiak honako alderdi hauetan laburbildu dai-tezke:

Enpresarekin zerikusia duten alderdiak:

• Armadore patroia eta armadore marinela:on tzi asko-tan askotariko fun tzioak bete tzen dituzten armadore bat edo gehiago egoten dira: patroia, makinista, ma-rinela.

• Tripulazio balioaniztuna: on tzi bakoi tzak hainbat arran tza-aparailu erabil tzen ditu urtean zehar: ingura-sarea, beita bizia, etab.

• Preben tzioa txerta tzea: enpresek laneko arriskuen preben tzio-plan bat dute ezarrita. Hala ere, ez dago arrisku psikosozialak identifikatu eta ebalua tzeko pro-zedurarik.

• Osasunaren zain tza: enpresek uste dute osasuna-ren zain tza egiten dutela tripulazioko marinel guztiek I tsasoko Gizarte Institutuak agindutako on tzira tzeko azterketa gainditu behar dutela kontuan hartuta.

Tripulazioarekin zerikusia duten alderdiak:

• Jarduera maskulinoa: denak gizonezkoak dira.

• Lantalde zahartua: tripulazioen batez besteko adi-na altu samarra da, 40 eta 50 urte artekoa. Hala ere, gaur egun, armadore horiek ez dute arazorik lantaldea arran tzale gazteekin berri tzeko arrazoi batengatik edo besteagatik marinel bat kontrata tzea behar dutenean. Herrikoak ez badira inguruko herrietako gazteak har-tzen dituzte.

• Tripulazio kohesionatuak eta esperimentatuak dituz-ten on tziak: esperien tzia handiko tripulazioek osa tzen dituzte on tziak eta marinel gehienek urte asko egiten dituzte elkarrekin arran tzan.

• Tripulazioa osa tzen duen taldearen kohesio-faktore bat langileen artean dagoen ahaidetasunezko erla-zioen sarea da: anaiak, lehengusuak, koinatuak.

• Tripulazioen kultura aniztasuna: tripulazioaren zati handi bat a tzerritarra da (senegaldarrak, perutarrak, etab.). Horrek ez du esan nahi hizkun tza ez uler-tzearen ondoriozko komunikazio-arazoak daudenik.

• Oinarrizko prestakun tza-maila: Tripulazioko kide ge-hienen prestakun tza-maila oinarrizkoa da.

Lanaren antolakun tzarekin zerikusia duten alderdiak:

• Patroiaren aginpidea/lidergoa: patroiak du azkenen-go hi tza lanaren antolaketari dagokion guztian: noiz i tsasoratu edo noiz lehorrean geratu, lana nola anto-latu, etab. Nabigazioaren eta arran tzaren arduradun nagusia da.

• Tripulazioaren batasuna egin beharreko zeregin eta lanei dagokienez: armadore diren baina patroi ez diren on tziko tripula tzaileek, makinistaren edo 2. patroiaren eran tzukizunez gain, on tziaren premien baitan eta okupa tzen duten postua kontuan izan gabe egiten di-tuzte beraien zereginak, marinelen lan beraiek eginez.

• Zereginen eta ordutegien antolaketa: zereginen orde-na, laneko erritmoa eta laneko etenaldien banaketa eta iraupena produktibitateak marka tzen ditu, hau da, harrapaketek marka tzen dituzte. Mareetan, tripula-tzaileen bizimodua harrapaketen inguruan antola tzen da: arran tza-tokietara nabigatu, arrain-sardak bilatu eta lokalizatu, sarea askatu eta biratu, botaldiak erre-pikatu, portuetara nabigatu arraina deskarga tzera, on tzia prestatu berriro arran tzara irteteko. Oro har, ez dira errespeta tzen loaren eta otorduen ordutegiak. Laneko erritmoa altua izaten da, “piezako” eta arran-tza-premien arabera lan egiten da.

• Lan fisikoa: ingurasarearran tzako zereginek lan fisiko gogorra egitea eska tzen dute: gehiegizko esfor tzuak, mugimendu errepikakorrak, jarrera estatikoak.

• “Zatia” ordain tzeko sistema: patroiek eta marinelek ustiapen-gastu jakin ba tzuetan parte har tzen dute eta harrapaketen propor tzioan irabazten dute. Lor-tutako salmenta gordinaren % 2 Kofradiaren zerbi-tzuak ordain tzeko da eta gainerakoa bi zati berdine-tan bana tzen da: zati bat armadoreen tzat eta bestea tripulazioaren tzat.


225

Marinelen bat laneko baja egoeran baldin badago, tripula-zioko kide gisa dagokion zatia kobratzen jarraituko du eta Gizarte Segurantzatik jasotako zenbatekoa ontziko kidee-kin partekatuko du. Elkarri laguntzeko sistema solidario hori faktore garrantzitsua izan daiteke ingurasarearekin arrantzatzen duten baxurako ontzietako absentismo-mai-la baxua azaltzeko.

Lanharremanekin zerikusia duten alderdiak:

• Patroiaren aginpidea/lidergoa: on tziko langileen arduradun-fun tzioak bete tzeaz gain, tripula tzaile guztiekiko hurbiltasunak on tziko lan-harremanen berma tzaile bihur tzen dute. Marinelen artean sor tzen diren gatazkak ebazteko erreferen tzia da. Ez dago prozedurarik ezarrita gatazka-ebazpenerako.

• Bizi tza sozial mugatua: tripula tzaileen bizi tza arran-tzaren inguruan antola tzen da. Arran tza-tokien koka-penaren arabera, on tziak egun berean i tzul daitezke portura, eta denbora gehiago edo gu txiago izan de-zakete familiekin edo lagunekin egoteko, edo astebete baino gehiago egin dezakete e txetik kanpo. Astebu-ruak (ostiral arra tsaldea, larunbata eta igandea) eta jaiegunak e txean igaro tzen dituzte normalean. Ekai tz-egunetan ere ez dira portutik atera tzen. Hala ere, egiten dituzten zereginen ezaugarriek eta lanaldien antolake-tak ez diete uzten aisialdirako denbora asko.

Portura egunero edo ia egunero i tzulita ez dituzte haus-ten familia- eta gizarte-loturak. Hala ere, gera tzen zaizkien ordu apurrak a tseden har tzeko eta afal tzeko erabil tzen di-tuzte, eta ezin izaten dute bizi tza sozial sakonagoa egin.

• Oporrak: baxurako on tzietako tripulazioek, oro har, bi lotura-mota dituzte enpresarekin. Ba tzuk, gu txienak, autonomoak dira (armadoreak) eta gainerakoak langi-le finko etendunak. Berdela arran tza tzen hasi aurreko neguko geldialdian autonomoek on tziak manten tzen eta puntuan jar tzen lan egiten dute eta tripulazioko gainerako kideen tzat jarduerarik gabeko aldia izaten da. A tzerriko tripula tzaileek jatorriko herrialdeetara i tzul tzeko eta familiakoekin eta lagunekin elkar tzeko erabil tzen dute denbora hori.

• Komunitate i txi baten barruan mugatutako gune ba-tean egiten den lana: tripula tzaileek espazio mugatu baten barruan egiten dute lana, on tziaren egitura-baldin tzei eta bertan nabiga tzen duten per tsonei lotu-ta. Beraz, murrizketa handiak dituzte intimitatearekin edo eremu per tsonalarekin zerikusia duten alderdie-tan.

2. COPSOQ-Istas 21

a- Eran tzun-tasa

Galdetegiari eran tzun dioten marinelen ehunekoa % 80 izan da.

Emai tza nagusiak aurkeztu eta marinelek galdetegiari emandako eran tzunak xeha tzen dira, haien iri tziz arazo gehien sor tzen dituzten alderdiak antolaketa-alderdiak zein diren xehetasun handiagoarekin azter tzeko.

b Esposizioa

*Etorkizunari buruzko ziurgabetasunean, langile batek ez dio eran tzun dimen tsio horretako galdera bakar bati ere. Eman zaion tratamendua dimen tsio honetan galdetegi hori kontuan ez har tzea izan da. Horregatik, 11 langileren artean eginda batez bestekoa. Tratamendu bera eman zaio Presen tzia bikoi tza dimen tsioari; bi langilek ez dute eran tzun galdera-mul tzo hori.

Osasunerako ter tzil kaltegarriagoa Tarteko ter tzila Osasunerako ter tzil onuragarriagoa

Esposizioen antolaketa prebalen tziaren araberaDimen tsioa Kaltegarriagoa Tarteko egoera Onuragarriagoa

N % N % N %ARAZO GEHIAGO SOR tzEN DITUEN

ARAZO GU txIAGO SOR tzEN

DITUENA EDO ONURAGARRIA-

GOA

*Etorkizunari buruzko ziurgabetasuna 8 72.7 3 18.3

Eskakizun psikologikoak 7 58.3 4 33.3 1 8.3

Estimua 6 50 5 41.6 1 8.3*Presen tzia bikoi tza 5 50 4 40 1 10Lanaren gaineko kontrola 4 33.3 4 33.3 4 33.3

Lagun tza soziala eta lidergo-kalitatea 1 8.33 6 50 5 41.6


226

Talde guztietan dago marinel bat edo gehiago osasune-rako maila kaltegarriagoenean.

Esposizio problematiko nagusiak: osasunerako egoera kaltegarrienaren (gorria) eraginpean dauden langileen ehunekoa % 50 edo handiagoa den arrisku psikosozialeko faktoreak dira. Kasu honetan, honako hauek dira:

1. Etorkizunari buruzko ziurgabetasuna (% 72,7)

2. Eskakizun psikologikoak (% 58,3)

3. Estimua (% 50)

4. Presen tzia bikoi tza (% 50)

Beste esposizio problematiko ba tzuk: osasunerako egoera kaltegarrienaren (gorria) eraginpean dauden lan-

gileen ehunekoa % 49 eta % 33,3 edo artekoa den arrisku psikosozialeko faktoreak dira.

lanaren gaineko kontrola esposizio problematiko gisa aur-kezten da tripulazioaren % 33,3ren tzat.

Esposizio onuragarriak: osasunerako egoera onuragarrie-naren (berdea) eraginpean dauden langileen ehunekoa % 33,3 baino handiagoa den arrisku psikosozialeko faktoreak dira.

Lagun tza soziala eta lidergo-kalitatea esposizio-baldin tza onuragarri gisa har tzen du tripulazioaren % 41,6k eta lana-ren gaineko kontrola, berriz, tripulazioaren % 33,3k..

c c Dimen tsioen araberako azterketa

a. Eskakizun psikologikoak

Eskakizun kuantitatiboak

Beti + Askotan Ba tzuetan Noizbait +

Inoiz ez Ez du eran tzuten

% zk. % zk. % zk. % zk.Oso bizkor egin behar duzu lan 66.6 8 33.3 4 0 0 0 0Zereginen banaketa irregularra da eta lana pila tzea eragiten du 50 6 41.66 5 8.33 1 0

Egunean eguneko lana egiteko denbora duzu 100 12 0 0 0 0 0 0

Eskakizun kuantitatiboak



% zk. % zk. % zk. % zk.Kostatu egiten zaizu laneko arazoak ahanztea 16.66 2 25 3 58.33 7 0 0

Zure lanak, oro har, ahitu egiten du emozionalki 41.66 5 41.66 5 16.66 2 0 0

Zure lanak emozioak ezkuta tzea eska tzen du 25 3 25 3 50 6 0 0

On tziko tripula tzaile gehienek aitor tzen dute bizkor eta modu irregularrean lan egin behar dela.

Lanaren ezaugarriek beraiek, hau da, egunean bertan arran tza egin behar izateak, lanaren metaketarekiko esposizioa garran tzi tsua ez izatea eregiten du lana eguneratuta eramateko denborarik ez dagoelako.

Eskakizun emozionalak ez dira eskakizun kuantitatiboak bezain esangura tsuak baxurako ingurasare-on tzi batean. Hala ere, langileen % 41,66k adierazten du on tziko lana emozionalki ahi tzen dituen lana dela. Tripulazioaren laurden batek adierazten du lanean ezkutatu egin behar izaten dituela emozioak eta kostatu egiten zaiola laneko arazoak ahanztea. Bestalde, bi kontu horietan, marinelen % 50ek adierazten du lanean noizbait bakarrik edo inoiz ez dituela ezkutatu behar izaten emozioak. % 58,3k adierazten du noizbait edo inoiz ez zaiola kosta tzen laneko arazoak ahanztea.


227

b. Lanaren gaineko kontrola

Eragina edo autonomia



% zk. % zk. % zk. % zk.Eragina duzu eslei tzen zaizun lan-kantitatearen gainean 16.66 2 58.33 7 25 3 0 0

Zure iri tzia kontuan har tzen da zereginak eslei tzen zaizkizunean 25 3 33.33 4 41.66 5 0 0

Eragina duzu zereginen ordenaren gainean 16.66 2 41.66 5 41.66 5 0 0

Trebetasunak gara tzeko aukerak



% zk. % zk. % zk. % zk.Zure lanak ekimena izatea eska tzen du 75 9 25 3 0 0 0 0

Zure lanak aukera ematen dizu gauza berriak ikasteko 75 9 25 3 0 0 0 0

Denboraren gaineko kontrolaBeti +

Askotan Ba tzuetan Noizbait + Inoiz ez Ez du eran tzuten

% zk. % zk. % zk. % zk.A tseden noiz hartu erabaki dezakezu 0 0 25 3 75 9 0 0

Kontu per tsonal edo familiar bat baduzu, u tz al dezakezu lanpostua gu txienez ordubetez baimen berezirik eskatu gabe?

41.66 5 8.33 1 50 6 0 0

Eragina edo autonomia faktoreari dagokionez, eguneroko lanari buruzko erabakiak har tzeko orduan marinelek dezente-ko autonomia dutela adierazten dute. Hala, tripulazioaren % 75ek adierazten du parte har dezakeela, nolabait, eslei tzen zaion lan-kantitateari buruzko erabakian. Propor tzioa % 58,33ra iristen da zereginak eslei tzeko orduan edo zereginak egiteko orduan haien iri tzia kontuan har tzen den galde tzen zaienean.

Balorazio positiboa dago trebetasunak gara tzeko aukerei buruz. Marinelek uste dute jarduerak aukera ematen diela trebetasunak eta esperien tzia gara tzeko eta, horregatik, okupazio aktibo tzat jo tzen dute arran tza.

Denboraren gaineko kontrolari dagokionez, baxurako ingurasare-arran tzaren berezitasunek erabaki tzen dute jasotako eran tzunen zen tzua. Hala, marinelek uste dute ez dutela autonomia-marjina handirik laneko eta a tsedeneko denboraren gainean. % 75ek adierazten du noizbait bakarrik edo inoiz ezin duela erabaki noiz hartu a tseden.

Premia per tsonalei edo familiarrei dagokienez, on tziko marinelek askotariko balorazioa dutela ikus daiteke, eta an tzeko banaketak eta eduki desberdinekoak sor tzen dituzte. Ondorio argia lor tzeko helburuarekin, faktore horren azterketa zorro tzagoa egin beharko li tzateke, desadostasun horiek argi tzeko aukera emango duten beste mota bateko teknika kualitatibo ba tzuk aplikatuz.


228

Lanaren zen tzua dimen tsioari dagokionez, tripulazioaren gehiengoa konprometituta dago bere lanbidearekin eta balio ukaezina ematen die zereginei. Horrek aukera emango du bere eskakizunei modu positiboagoan aurre egiteko.

Lanaren zen tzuaBeti +


% zk. % zk. % zk. % zk.Zure lanbidearekin konprometituta senti tzen zara 91.66 11 8.33 1 0 0 0 0

Zure zereginek zen tzua dute 91.66 11 8.33 1 0 0 0 0

Laneko segurtasunfaltaBeti +


% zk. % zk. % zk. % zk.Une honetan, kezkatuta al zaude...

...langabezian geratuko bazina beste lan bat aurki tzea zaila izango li tzatekeelako?

75 9 8.33 1 8.33 1 8.33 1

...zure gogoz kontra zereginak alda-tzen badizkizute? 0 0 25 3 66.66 8 8.33 1

...zure gogoz kontra ordutegia alda tzen badizute ( txanda, asteko egunak, sarrera eta irteerako orduak)?

16.66 2 8.33 1 66.66 8 8.33 1

...soldata alda tzen badizute (ez dizutela eguneratuko, jai tsi egingo dizutela, soldata aldakorra sartuko dutela, gauzatan ordainduko dizutela, etab.)

25 3 16.66 2 50 6 8.33 1

KonpromisoaBeti +


% zk. % zk. % zk. % zk.Zure enpresari buruz gogo handiz hi tz egiten diezu beste per tsona ba tzuei

50 6 33.33 4 16.66 2 0 0

Konpromiso dimen tsioan, tripula tzaile askok konpromiso egokia erakusten dute. Tripulazioaren % 50ek argi eta garbi adierazten du egiten dituen jarduerekin duen konpromisoa. % 16,6k adierazten du noizbait edo inoiz ez diela gogo handiz hi tz egiten bere enpresari buruz beste per tsona ba tzuei.

c. Laneko segurtasunfalta

Etorkizunari buruzko ziurgabetasunari dagokionez, aztertutako on tziko tripulazioak ziurgabetasuna erakusten du, osa-sunerako arrisku tsua dena. Hala ere, etorkizunari buruzko ziurgabetasun hori egungo lan-merkatuaren egoerak, ia lanik ez delako sor tzen, eragiten dien beldurrera muga tzen da. Tripula tzaileen % 75ek langabezian gera tzeko kezka azal tzen du, beste lan bat aurki tzeko arazoak izango lituzketelakoan.

Etorkizunari buruzko ziurgabetasuna arindu egiten da beraien lan-baldin tzek jasan di tzaketen aldaketa posibleei buruz galde tzen zaienean (zereginak, ordutegia, soldata). % 66 oso gu txi kezka tzen da beraien zereginek edo ordutegiak jasan di tzaketen aldaketa posibleengatik. Soldatak izan di tzakeen aldaketengatik kezka tzen den tripulazioaren ehunekoa, be-rriz, % 50era iristen da.

d. Lagun tza soziala eta lidergokalitatea

On tzi horretako marinelek nahiko ondo definituta dituzte zereginak eta ezagu tzen dute haien gainean duten eran tzukizuna.


229

On tzi honetako marinelek balorazio positiboa egin dute lankideen lagun tza sozialari buruz. Lankideen lagun tza jaso tzen duen galdetuta, % 75ek beti edo askotan eran tzun du. On tziko tripulazioak lantalde baten moduan fun tziona tzen duela ondoriozta daiteke, marinel gu txi ba tzuek lankideen arteko lagun tza hori hain segurua ez dela eran tzuten badute ere.

LidergokalitateaBeti +


% zk. % zk. % zk. % zk.Zure egungo buruzagiek ondo planifika tzen al dute lana? 33.33 4 33.33 4 33.33 4 0 0

Zure egungo buruzagiak ondo komunika tzen al dira langileekin? 41.66 5 33.33 4 25 3 0 0

TaldesentimenduaBeti +


% zk. % zk. % zk. % zk.Zure lanpostua lankideen lanpostutik isolatuta dago. 0 0 25 3 75 9 0 0

Lanean talde bateko kide zarela senti tzen al duzu? 100 12 0 0 0 0 0 0

GizartebabesaBeti +


% zk. % zk. % zk. % zk.Zure lankideen lagun tza eta babesa jaso tzen duzu 75 9 16.66 2 8.33 1 0 0

Goragoko mailakoen lagun tzaBeti +


% zk. % zk. % zk. % zk.Goragoko mailakoen lagun tza eta babesa jaso tzen duzu 41.66 5 41.66 5 16.66 2 0 0

Goragokomailakoenlaguntzaridagokionez, marinelen eran tzunek adierazten dute goragoko mailakoarengandik jaso-tzen duten lagun tza lankideen artekoa baino txikiagoa dela. Hala ere, egoera onuragarrienean daudenen ehunekoa % 41,6koa da, eta beste % 41,6k adierazten du ba tzuetan jaso tzen duela goragoko mailakoen lagun tza eta babesa. Gu-txiengoak esaten du goragoko mailakoen lagun tza noizbait edo inoiz ez dutela jaso tzen.

Lidergo-kalitatean ikusten da buruzagiek lanaren plangin tzari buruz egindako plangin tzaren balorazioa eta haiekiko ko-munikazioa desberdina dela eta berdin bana tzen dela on tziko marinelen artean. Buruzagiek lana ondo planifika tzen duten galdetuta, iri tziak oso desberdinak izan dira. Tripulazioaren heren batek uste du plangin tza beti edo askotan izaten dela ona, beste heren batek dio ba tzuetan izaten dela ona, eta beste herenak dio noizbait edo inoiz ez dela ona. Datu hori modu xeheagoan aztertu beharko li tzateke desberdintasun horien sostengu diren zirkunstan tziak ezagu tzeko.

Tripulazioaren % 41,66ren esanetan, buruzagiak ondo komunika tzen dira tripulazioarekin. Hori bat dator goragoko mai-lakoen lagun tza jaso tzen duten marinelen propor tzioarekin. Hala ere, tripulazioaren laurden batek dio goiko mailakoen eta marinelen arteko komunikazio ona noizbait bakarrik izaten dela edo inoiz ez.


230

Talde-sentimendua: galdera horren tzako eran tzunak lagun tza sozialaren dimen tsioen emai tzen amaiera gisa interpreta daitezke, tripula tzaile guztiek senti tzen direlako talde bateko kide. Kolektibo bateko kide izateko sentimendua adierazten duen sendotasuna tripulazioaren osasunaren preben tzioan lagunduko duen faktorea da, dudarik gabe.

Aurreikusgarritasuna Beti +


% zk. % zk. % zk. % zk.Enpresa honetan nahikoa denborarekin jakinarazten zaizkizu zure etorkizunari eragin diezaioketen aldaketak

33.33 4 33.33 4 33.33 4 0 0

Zure lana ondo egiteko behar duzun informazio guztia jaso tzen duzu

66.66 8 25 3 8.33 1 0 0

Rolaren argitasunaBeti +


% zk. % zk. % zk. % zk.Zeha tz-meha tz dakizu zer autonomia-marjina duzun zure lanean

41.66 5 41.66 5 16.66 2 0 0

Zeha tz-meha tz dakizu zer zeregin diren zure eran tzukizunekoak 75 9 8.33 1 16.66 2 0 0

Presen tzia bikoi tza

Arduradun nagusia naiz

eta e txeko eta familiako ze-

regin gehienak egiten ditut

E txeko eta familiako

zereginen erdia egiten dut, gu-txi gorabehera

E txeko eta familiako zere-ginen laurden bat egiten dut, gu txi gorabe-

hera

Unean une-ko zereginak

bakarrik egiten ditut

Zeregin horie-tako batere ez

edo ia batere ez dut egiten

Ez du eran-tzuten

% zk. % zk. % zk. % zk. % zk. % zk.Familiako eta e txeko lanaren zer zati egiten duzu zuk?

0 0 41.66 5 25 3 16.66 2 0 0 16.66 2

Aurreikusgarritasuna aipa tzen dugunean, tripulazioaren gehiengoak (% 66,6) uste du bere zeregina bete tzeko behar duen informazioa jaso tzen duela. Baina etorkizunari eragin diezaioketen aldaketei buruzko informazioa emateko aurrerapenari buruz galde tzen zaienean iri tziak askotarikoagoak dira. Galdera horren aurrean tripulazioaren heren batek dio nahikoa denborarekin ematen diotela informazioa, beste heren batek ba tzuetan eran tzuten du eta beste herenak, berriz, noizbait edo inoiz ez. Eran tzunek an tzeko banaketa dutenez hiru mailen artean, beste teknika-mota bat erabil tzea komeniko li-tzateke datu hori argi tzeko.

Rolaren argitasuna: marinel-kopuru handi batek argi du beraien lanean duten autonomia-marjina, eta beraien eran-tzukizuneko zereginez galde tzen zaienean, marinelen rolaren argitasuna are eta nabarmenagoa da, tripulazioaren hiru laurdenek beraien lanpostuko zereginak zein diren badakiela eran tzuten baitute.

e. Presen tzia bikoi tza


231

Ingurasare-arran tzaren jarduerak lanaldi luzeak egitera behar tzen ditu marinelak. Horrek zaildu egiten du familiako bizi-tzan ekarpenak egitea eta bizi tza sozial normalizatua eramatea. Dena den, alturako arran tzan ez bezala, marinelek aldi lu-zeak egiten baitituzte e txetik kanpo, arran tza-mota horrek egunero edo ia egunero e txera i tzul tzeko eta astero gu txienez bi egun e txean igaro tzeko aukera ematen die. Presen tzia hori marinelek galderei emandako eran tzunetan isla tzen da.

Hala, tripulazioaren % 41,6k uste du familian garran tzi tsua dela, gu txi gorabehera familiako eta e txeko zereginen erdia egiten duela eran tzuten baitu. % 25ek eran tzuten du familiako eta e txeko zereginen laurden bat egiten duela gu txi gora-behera eta % 16,6k unean uneko zereginak bakarrik egiten dituela. Bi marinelek ez diote eran tzun galdera horri.

Tripulazioko kideen kopuru handi batek e txeko lanetan parte har tzen duela uste badu ere, emandako eran tzunen arabera egiten duten ekarpena ez da ezinbestekoa, % 66,6k uste baitu zereginak ez liratekeela egin gabe geratuko egunen batean e txean egongo ez balira ere (marinel batek ez dio eran tzun galdera horri). Halaber, % 66,6k eran tzun du noizbait bakarrik edo inoiz ez duela pen tsa tzen e txeko lanetan on tzian dagoenean (marinel batek ez dio eran tzun galdera horri). Azkenik, % 25ek dio noizbait bakarrik edo inoiz ez lukeela beharko enpresan eta e txean aldi berean egotea eta beste % 58,3k dio ba tzuetan beharko lukeela (marinel batek ez dio eran tzun galdera horri).

f. Estimua



% zk. % zk. % zk. % zk.Egunen batean falta bazara, zuk egin ohi dituzun e txeko lanak egin gabe gera tzen al dira?

8.3 1 16.66 2 66.66 8 8.33 1

Enpresan zaudenean, e txeko eta familiako zereginetan pen tsa tzen al duzu?

8.3 1 16.66 2 66.66 8 8.33 1

Une ba tzuetan enpresan eta e txean aldi berean egotea beharko al zenuke?

8.3 1 58.33 7 25 3 8.33 1

EstimuaBeti +


% zk. % zk. % zk. % zk.Une honetan, kezkatuta al zaude...

Goragoko mailakoek merezi dudan aitorpena ematen didate. 41.66 5 33.33 4 25 3 0 0

Laneko egoera zailetan behar dudan lagun tza jaso tzen dut 50 6 41.66 5 8.33 1 0 0

Nire lanean tratu bidegabea ematen didate 0 0 16.66 2 83.33 10 0 0

Egin dudan lan eta esfor tzu guztian pen tsa tzen badut, nire lanean jaso tzen dudan aitorpena egokia irudi tzen zait

41.66 5 41.66 5 16.66 2 0 0

Ez dago balorazio negatiborik profesional eta per tsona gisa ematen den tratuaren inguruan eta marinelek lanean egiten duten ahaleginarekiko jaso tzen duten aitorpenaren eta errespetuaren inguruan.

Tripula tzaile gehienek ez dute uste tratu bidegabea jaso tzen dutenik (% 83,3). Egoera zailetan behar duten lagun tza jaso-tzen duten galdetuta, tripulazioaren erdiak beti edo askotan eran tzuten du eta beste % 41,6k ba tzuetan. % 41,6k dio beti edo askotan jaso tzen duela goragoko mailakoengandik merezi duen aitorpena eta, azkenik, egiten duten lanaren ezau-garriak kontuan hartuta jaso tzen duten aitorpena egokia den galdetuta, % 41,6k beti edo askotan eran tzuten du, beste % 41,6k ba tzuetan soilik % 16,6k eran tzuten du modu negatiboagoan (noizbait edo inoiz ez).


232

d Dimen tsioen araberako azterketa

COPSOQIstas 21 metodoak kontuan hartutako arriskufaktore psikosozialen identifikazioan eta ebaluazioan oinarritu-tako arriskuen ebaluazio psikosozialak pen tsarazten digu dauden arrisku psikosozialen magnitudea honako hau dela probabilitate eta ondorioen metodoaren arabera laburbilduta: MODERATUA.

ONDORIOAK

Arran tzaleen lan-baldin tzei buruzko aipamenak eta ar-gitalpenak irakurri eta egindako elkarrizketak aztertu on-doren ondoriozta tzen da baxurako ingurasare-arran tzako lanaren gogortasun objektiboa.

Armadoreari-patroiari egindako elkarrizketatik ondoriozta-tzen da arran tza-jardueraren garapena i tsas zabaleko arran tzako lanaren izaerak berak zehazten duela, tripula-zioaren borondatearen baitan ez dauden baldin tzen era-ginpean dagoelako, esaterako, eguraldiaren eta i tsasoaren egoeraren eraginpean, arrain-sarden presen tziaren edo absen tziaren eta oinarrizko portutik duten hurbiltasunaren edo urruntasunaren eraginpean, armadoreek eta tripula-zioak harrapa di tzaketen arrain-kantitateei buruz duten ziurgabetasuna ahaztu gabe.

Horren ondorioz, kontrako baldin tza psikosozialen aukera dagoela pen tsatu behar da. Baina lortutako datuen azter-keta ez dator bat uste horrekin. Emai tzek erakusten dute arrisku psikosozialen magnitudea moderatua dela.

Egoera psikosoziala/antolaketa-arlokoa hobegarri tzat jo genezake marinelek problematikoeneko tzat jo tzen dituz-ten arrisku-faktoreei eta problematikoenetako tzat hartu-tako antolaketa-dimen tsioei erreparatuta.

On tzi horretan, aztertutako arrisku-faktore psikosozial gehienak modu egokian har tzen dituzte marinelek. Hala ere, marinelak bat datoz ebaluatutako faktore ba tzuen inguruko per tzepzio negatiboan, esaterako, aurre egin

ARRISKUAREN BALIOAREN ESTIMAZIOAOndorioak

BAXUA ERTAINA ALTUA

ProbabilitateaBAXUA Tribiala Onargarria Moderatua

ERTAINA Onargarria Moderatua Garran tzi tsuaALTUA Moderatua Garran tzi tsua Larria

beharreko lan-eskaeraren maila, eskakizun psikologiko kuantitatiboak, denboren presioak eta zereginen banaketa irregularra.

Aztertutako beste arrisku-faktore psikosozial batek, presen tzia bikoi tzarenak, lan-jarduerak bizi tza familiarra eta soziala uztar tzeko aukerarik ez ematearen per tzepzioa transmiti tzen du.

On tziko tripulazioak faktore problematikoenetako tzat jo-tzen duen etorkizunari buruzko ziurgabetasunari dago-kionez, nabarmendu egin behar da etorkizunari buruzko ziurgabetasun hori egungo lan-merkatuaren egoerak, ia enplegurik sor tzen ez duenak, sor tzen duen beldurrera muga tzen dela.

Estimuaren faktore psikosozialari dagokionez, balio oroko-rrek adierazten dute marinelen % 50, beheko muga-balioa, osasunerako egoera kaltegarrienaren eraginpean dagoela. Dena den, faktorea osa tzen duten elementuen azterketa espezifikoak erakusten du gehienek ez dutela uste bidega-be trata tzen dituztenik, eta tripulazioaren zati garran tzi tsu batek uste du goragoko mailakoen eta lankideen aitorpena eta lagun tza jaso tzen duela.

Hainbat faktore sozialen barruan dimen tsio espezifikoak daude, arrisku-maila banatuak isla tzen dituztenak, an-tzeko ehuneko-banaketekin baina eduki oso desberdine-kin. Horietan gomendagarria izango li tzateke desadosta-sun horiek argi tzeko aukera emango luketen beste mota bateko teknika kualitatiboak aplika tzea

233

ERANSKINA

ELKARRIZKETA ARMADORE-PATROIARI

AURKIBIDEA

• ENPRESAREN DATUAK.

• PREBEN TZIO-SISTEMAREN KUDEAKETA ARRISKU PSIKOSOZIALEN INGURUAN.

• OSASUNAREN ZAIN TZA ARRISKU PSIKOSOZIALEN INGURUAN.

• TRIPULAZIOAREN EZAUGARRIAK.

• LANEKO ANTOLAKETA ETA HARREMANAK.

• ELKARRIZKETATUTAKO PATROIAREN OHARRAK

OSASUNA ZAIN tzEKO GIDA ARRAN tzA SEKTOREA

234

1. ENPRESAREN DATUAK.

Armadorea al zara? (Patroiari galdera):

Eta, bestela, nor da armadorea?

1. Zer sektoretakoa da enpresa:

2. Ba al dago sektoreko hi tzarmenik? Lor al daiteke?

3. Enpresaren an tzinatasuna:

4. Zenbat on tziren jabea da enpresa?

5. On tziaren ezaugarriak:

- Eraikun tza-urtea:

- perpendikularren arteko luzera:

- Eraikun tza-materiala:

- Motorraren poten tzia:

- Oinarrizko portua:

6. Erabilitako aparailu-motak.

7. Lantaldeko langile-kop. (bereizi on tzikoak eta lehorrekoak)

8. Tripula tzaile-kop.

On tziaren informazio fotografikoa (desiragarria, baina on tziaren Preben tzio Plan globalean koka daiteke):• Orokorra.• Makina-aretoa.• Aparailua.• Laneko ekipamenduak.• Ordena eta garbitasun orokorra.• Lantokiak.• A tseden lekuak.

2. PREBEN TZIO-SISTEMAREN KUDEAKETA ARRISKU PSIKOSOZIALEN INGURUAN.

9.Enpresaren preben tzio-modalitatea: Enpresaria, izendatutako teknikaria, PS (Norberarena, kanpokoa, mankomunatua)

10. Organo kolektiboren batetik kudeatutako preben tzioa, esaterako, Kofradiatik.

11. Eginda al dago on tziaren arrisku psikosozialen ebaluazioa? (Eskatu kopia).

12. Noiz egin zen ebaluazioa?

13.

Ezarri al da ebaluazioaren ondoriozko neurri zuzen tzaileen plan bat?

Neurrien zerrenda: Planaren arabera.

Kontrola:Berrikuspena:


235

4. TRIPULAZIOAREN EZAUGARRIAK.

Lantaldearen organigrama.

Soldaten egitura (finkoa, zatia ordainduta, etab.).

Kontratumotak (finkoak, aldizkakoak, etab.)

Erretirorako baldin tzak.

Postu bakoi tzaren baldin tzak: Espezifikoa eta konbinatua.

• Patroia.

• Makinista.

• Marinela.

• Sukaldaria.

• Beste ba tzuk.

14. Ba al dago ordezkari tza sindikalik enpresan?

15. Izendatu al Preben tzio Ordezkari bat?

16. Egiten al dira gaiari buruzko Prestakun tza eta Informazio-jarduerak?

17.

Ba al dago tripulazioan inor Laneko Arriskuen Preben tzioan prestakun tza duenik? BAI …….EZ …….

Prestakun tza-maila: Per tsona-kopurua- Oinarrizkoa: …………………..- Ertaina : …….................- Goi-mailakoa: ………………..

3. OSASUNAREN ZAIN TZA ARRISKU PSIKOSOZIALEN INGURUAN.

18. Nor ardura tzen da osasunaren zain tza egiteaz?

19. Zenbat denboratik behin egiten da?

20. Erabilitako prozedura espezifikoak

21. Droga-kon tsumoaren kasuak detektatu al dira?

22.Egin al da absentismoari buruzko azterketarik?(Eran tzuna baiezkoa bada, eskatu azterketaren edo txostenen kopia)

23.

Bajadun istripu-kopurua2011 - 2012

ArinakLarriakOso larriakHilgarriak


236

Tripulazioaren ezaugarriak:

Sexua:

Nazionalitatea:

Adina: Tarteak.

Marinelen an tzinatasuna: Tarteak.

Ikasketa-maila:

Tripulazioko zenbat kidek duten ahaidetasun-erlazioa.

Zer ahaidetasun-erlazio dira (erlaziorik egonez gero)?:

Marinelen familia-unitateak:

Bakarrik bizi dira:

Bikotekidearekin bizi dira:

Bikotekidearekin eta seme-alabekin bizi dira:

Familiako beste kide ba tzuekin bizi dira:

5. LANEKO ANTOLAKETA ETA HARREMANAK.

• Ingurasare-arran tzaren urteko aldia edo aldiak?

• Zer espezie harrapa tzen dira?

• Zein dira ingurasare-arran tzan sar tzen diren operazioak eta botaldiak?

• Asteko eta hileko irteera-maiztasuna.

• Kanpaina bakoi tzean zenbat aldiz uzten da bertan behera irteera batez beste (hausturak, festak, meteorologia, merka-tuko prezioa, kuota agor tzea,...)?

• Nolakoa da eguneko lanaldi-sistema arran tza-mota horretan?

• Diru-sarreren nolako murrizketa eragiten du baja-egoerak?

• Nolakoa da laneko egun normal bat?

• Arran tza-tokietarako nabigazioa: nork egiten du lan?

• Arran tza-tokietako arran tza: nork egiten du lan?

• Zenbat irauten du botaldi bakoi tzak?

• Portura i tzul tzea: nork egiten du lan?

• Arraina deskarga tzea: nork egiten du lan?

• On tzia berriro arran tzara irteteko presta tzea: nork egiten du lan?

• Otorduak beti ordutegi berean egiten al dira?:


237

• Nork presta tzen ditu otorduak?

• Nolakoak dira on tziko a tsedenaldiak?

• Baliabide kolektiboak eta indibidualak denbora librerako.

• Norbanakoen komunikazioa lehorrekoekin egun bat baino gehiagorako atera tzen denean

LANAREN ANTOLAKETA.

PATROIAREN TZAKO ESPEZIFIKOAK, aurrekoen hautapen batez gain.

• Nola har tzen da ez irteteko erabakia eguraldi txarra dagoenean?

• Zer tripulazio behar da arran tza-mota hori egiteko?

• Marinelek har al dezakete egun bat libre lehorrean eginkizunen bat badute?

• Ordezka tzen al dira bajak?

• Oro har, nork har tzen du portutik ez irteteko erabakia?

• Ba al da lana bakarka egitea eska tzen duen lanposturik?

• Lanbideko alderdi orokor gogorrenak.

LANEKO HARREMANAK.

• Nork antolatu eta zuzen tzen du egin beharreko lana?

• Marinelek/makinistak har tzen al dute parte lana antola tzeko orduan?

• Patroiaren eta tripulazioko gainerakoen arteko lan-harremana.

• Marinelek/makinistak alda al di tzakete lan egiteko moduak hobetu di tzaketela uste badute?

• Marinelek/makinistak har al di tzakete a tseden txikiak?

• Denek al dakite igeri egiten?

• Zerk marka tzen du laneko erritmoa?

• Gatazkak sor tzen al dira tripula tzaileen artean? Nola konpon tzen dira?

• Nolakoak dira tripulazioko kideen arteko harremanak? Lagun tzen al diote elkarri?

• Eraso, lan-gatazka eta abarri buruzko salaketak eta kexak.

• Komunikazio-arazorik izaten al da tripulazioan hizkun tza dela eta?

• Gatazkarik izaten al da beste on tzi ba tzuetako tripulazioekin? Nola konpon tzen dira?

• Ba al dago gatazkak ebazteko prozedurarik?

• 2011 – 2012. Enpresa edo sektorea uztea per tsonei gehiegi eska tzen zaielako lanean.


238

ELKARRIZKETATUTAKO PATROIAREN OHARRAK:


239

SEGURTASUN-ARRISKUEN EBALUAZIOA

HELBURUAK

Baxurako ingurasare-modalitateko on tzi batean marinel lanpostua duen langile baten segurtasun-arriskuen eba-luazioa egitea.

METODOLOGIA

Marinelak on tzian bete tzen dituen fase, zeregin eta azpi-zereginen ezagu tzatik eta horiei loturiko arriskuen identi-

8.4SEGURTASUN-ARRISKUEN EBALUAZIOA

fikaziotik abiatuta, ebaluazioaren metodologia arriskuen estimazio subjektiboan oinarri tzen da.

Arriskuaren estimazioa jakineko arrisku-faktore ba tzuk kalte bihur tzeko probabilitatearen eta haien magnitudea-ren baterako ebaluaziotik atera tzen da, hau da, gertakari horren ondorioetatik.

Kaltea gerta tzeko probabilitatea baxua, ertaina edo altua izan daiteke, irizpide honen arabera:

Probabilitatearen balorazioaBaxua ( B ) Kaltea gu txitan gertatuko daErtaina (E) Kaltea ba tzuetan gertatuko daAltua (A) Kaltea beti edo gehienetan gertatuko da

Kaltearen ondorio poten tziala zehazteko kontuan hartu behar dira kaltea jasan dezaketen gorpu tzeko zatiak eta kaltearen izaera eta honela sailkatuko li tzateke: pixka bat kaltegarria, kaltegarria edo oso kaltegarria.

Larritasunaren balorazioaPixka bat kaltegarria

PK

Azaleko kalteak: ebaki eta ubeldu txikiak, begien narritadura hau tsagatik.

Eragozpenak eta narritadura, adibidez, buruko mina, deserosotasuna.

Kaltegarria

( K )

Urradurak, erredurak, kommozioak, bihurritu garran tzi tsuak, haustura txikiak.

Dermatitisa, gorreria, asma, hezur eta muskuluen nahasmenduak, ezintasun arina eragiten duen gaixotasuna.

Oso kaltegarria

( OK )

Anputazioak, haustura handiak, intoxikazioak, lesio anizkoi tzak, lesio hilgarriak.

Minbizia eta bizi tza asko mozten duten gaixotasun kronikoak.

Arriskuaren estimazioa kalte bat gerta tzeko probabilitatearen emai tza eta kalte hori gauza tzeak izango lituzkeen ondo-rioak konbinatuta lor tzen da.

ARRISKUAREN ESTIMAZIOAONDORIOAK

Zerbait kaltegarria Kaltegarria Oso kaltegarria

PROBABILITATEABaxua Tribiala (T) Onargarria (O) Moderatua (M)Ertaina Onargarria (O) Moderatua (M) Garran tzi tsua (G)Altua Moderatua (M) Garran tzi tsua (G Onartezina (OE)



240

Adierazitako arriskuen estimazioek era tzen dute lehendik dauden kontrolak hobe tzea behar den edo berriak eratu behar diren erabaki tzeko oinarria eta baita ekin tzen tenporizazioa ere.

Hurrengo taulan daude jasota arrisku-maila bakoi tzaren esanahia, hura kontrola tzeko behar diren ahaleginak eta kontrol-neurriak zer urgen tziarekin hartu behar diren.

I tsasoko segurtasunaren esparruak bi alderdi garran tzi tsu har tzen ditu, nabigazioaren ondoriozkoa eta on tzian egiten den lanaren ondoriozkoa. Lehenengoaren garran tzia alde batera u tzi gabe, arran tza-sektorean osasuna zain tzeko gidak bigarrengoan jarri du arreta, langileen osasunean zuzenago eragin dezaketen arriskuak direlako. Arrisku horiek arran-tza-aparailuak askatu eta bira tzeko erabil tzen den askotariko tresneriarekin egindako lanaren, eguraldi-baldin tza txarren eraginpean egotearen eta harrapaketak manipula tzean, arran tza-tresnetatik aska tzean, bizkarrean edo sotoetan estiba-tzean edo portuan deskarga tzean egiten diren gehiegizko esfor tzuen ondoriozkoak dira gehien bat. Beraz, arriskuen eba-luazio horrek ez ditu kontuan har tzen nabigazioaren, on tziaren eskoraren, ur-zirrituen, i tsasoaren egoeraren eta abarren ondorioz on tziak dituen flotagarritasun-arazoen ondoriozko arriskuak.

Zen tzu horretan, i tsasoaren baldin tza onetarako kalkulatu dira arriskuak, i tsasoaren egoera olatuen arabera defini tzeko balio duen Douglas eskalako 0, 1. edo 2. mailekin bat etor daitezkeenak. Dena den, 3. edo 4. mailako i tsas-baldin tzak lanerako moduko tzat har litezke, egoera horietan lanaren atal desberdinetan arreta handiagoz ari tzea gomenda tzen dela kontuan izan behar bada ere. Baldin tza okerragoak espero badira, arriskuaren estimazioa handitu egin behar da.

ARRISKUA EKIN TZA ETA TENPORIZAZIOATribiala Ez da ekin tza espezifikorik eska tzen.

Onargarria

Ez da behar preben tziozko ekin tza hobe tzea. Baina kontuan hartu behar dira soluzio errentaga-rriagoak edo karga ekonomiko garran tzi tsua behar ez duten hobekun tzak.

Aldizkako egiaztapenak egitea behar da kontrol-neurrien eraginkortasunari eusten zaiola berma-tzeko.

Moderatua

Ahaleginak egin behar dira arriskua murrizteko, behar diren inber tsioak zehaztuz. Arriskua mu-rrizteko neurriak aldi jakin batean ezarri behar dira.

Arrisku moderatua ondorio oso kaltegarriekin lotuta dagoenean, ondorengo ekin tza bat beharko da zehaztasun handiagoarekin ezarri ahal izateko kalte-probabilitatea kontrol-neurriak hobe tzeko premia zehazteko oinarri gisa.

Garran tzi tsuaArriskua murriztu arte ez zaio lanari ekin behar. Arriskua kontrola tzeko baliabide asko behar izan litezke. Arriskua egiten ari den lan bati dagokionean, arrisku moderatuena baino denbora gu-txiagoan konpondu behar da arazoa.

Onartezina Arriskua murriztu arte ez zaio lanari ekin behar eta ez da lanean jarraitu behar. Arriskua murriztu ezin bada, baita baliabide mugatuekin bada ere, lana debekatu behar da.

I tsasoaren egoerari buruzko Douglas eskalaMailak Izena Olatuen altuera (m)

0 Barea edo laua 01 Kizkurra 0tik 0,1era2 I tsaskirria 0,1etik 0,5era3 I tsaskia 0,5etik 1,25era4 I tsaski handia 1,25etik 2,5era5 Zakarra 2,5etik 4ra6 Oso zakarra 4tik 6ra7 Handia 6tik 9ra8 Oso handia 9tik 14ra9 Ikaragarria 14tik gorakoa


241

Datubilketa eta emai tzen aurkezpena

Datu-bilketa modu sistematikoan egin da xede horrekin sortutako fi txa tekniko baten bidez. Ebaluazioaren emaitzak azal tzeko ere erabil tzen da fi txa. Xede horretarako prozedura estandarizaturik ez dagoenez, datuen balora-zioa apreziazio tekniko kalifikatuaren bidez egin da.

Datuak informazio-sarrera bikoi tzean antolatu dira:

• Alde batetik, kontuan hartutako ezaugarriak dituzten on tzietan uneren batean sor litezkeen arrisku posible guztiak hartu dira kontuan.

• Bestetik, azterketaren egileek hainbat preben tzio-kanpainaren garapenean on tzi-mota horretan ikusi-tako arriskuak aurkeztu dira.

Fi txa teknikoak honako informazio hau du:

• Goiburua: eraginpean dauden lan, zeregin, azpizere-gin eta tripulazioaren prozesuko faseari buruzko da-tuak jaso tzen dira.

• Gorpu tza: arriskuak, arrisku horien jatorria eta egin-dako estimazioa identifika tzen dira.

• Kodea: forma-kodearen zenbakia• Arriskuak: forma-kodearen literala• Meha txuaren jatorria: ingurunefisikoari eta azpi-

zereginari lotutako lan-baldin tzak• Arriskua eragiten duten faktoreak

• Aurreikusteko moduko faktoreak: kontuan hartutako arrisku posibleak

• Detektatutako faktoreak: bisitetan detektatu-tako arriskuak

• P: kaltea gerta tzeko probabilitatea• O: kaltearen ondorioak• E: arriskuaren estimazioa

Aurreikus daitezkeen arrisku-faktore ba tzuk azal tzeko hainbat kausa egon daitezke, eta horrela jaso tzen du identifika tzen dituen testuak; adibidez, zoru bustiak eta/edo olio-, koipe- edo harrapaketa-hondarrak dituztenak. Datu-bilketan gerta liteke detektatutako faktoreak testu horrekin bat ez etor tzea eta, kasu horretan, benetan iden-tifikatutakoak nabarmendu dira, eta kolore berdez adierazi dira. Hau da, adibide berarekin jarraituz, zoru bustiak eta/edo olio-, koipe- edo harrapaketa-hondarrak dituztenak.

Fi txa teknikoa

Kodea Arriskua

Arrisku-faktorea / Arriskuaren jatorria

P K EstimazioaArriskuaren jatorria

Arriskua eragiten duten faktoreak

Aurreikusteko moduko faktoreakDetekta-

tutako faktoreak

Fasea ---------- Zeregina ----------Azpizeregina ---------- Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)

1 Fasea Hornitzea eta ontziratzea Zeregina Aparailuak, erregaia, beste hornidura batzuk.Azpizeregina Ontziratzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

1

Pertsonak maila batetik

bestera erortzea

Eskailerak / Eskalak / Pasabideak

Ontziratzeko pasabidea falta da X

M ED Garrantzitsua

Ontziratzeko eskailera falta daOntziratzeko eskala falta da

Pasabide desegokia edo gaizki egonkortuaEgonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo ontziratzeko nahikoa

luzera ez dutenak eta/edo maila irristakorrak edo desegokiak X

Argiztapen egokia falta da.Oinetako desegokiak X

Bizkarrak maila desberdinean Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak

Desnibela kaiaren eta ontziaren artean

Ontziratzean eskuak okupatuta bagajearekin edo hornidurekin X

Ontziratzeko pasabidea falta, desegokia edo gaizki jarria XKaiko eskalak edo eskailerak irristakorrak X

Kaiko eskalak edo eskailerak eskudelik gabeMailak falta karel-gainaren eta bizkarraren artean. X

Ertzen ondoan igarotzea eta egoteaKarelaren ondoan igarotzea eta egotea

Argiztapen egokia falta daZorua edo karel-gaina labainkorrak

Oinetako desegokiak X

Ontzi laguntzailea

Eskala falta daEgonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo ontziratzeko nahikoa

luzera ez dutenak eta/edo maila irristakorrak edo desegokiak.Oinetako desegokiak

Eskuak okupatuta ontziratzean, lehorreratzean edo ontzi batetik bestera igarotzeanArgiztapen egokia falta da

Ontziaren mugimenduak Eskudel eta heldulekuen faltaOntzi laguntzailearen

mugimenduaOntziratzean eskuak okupatuta bagajearekin edo

hornidurekin X

2Pertsonak

maila berean erortzea

Zoru irristakorrak

Akabera irristagaitzen falta

M D Moderatua

Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak XOinetako desegokiak X

Eskuak okupatuta ontziratzeko orduan X

Oztopoak

Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak, ate-palkak eta

elementuak X

Aparailuen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da

Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta

Ontziratzean eskuak okupatuta bagajearekin edo hornidurekin X

6Objektuen gainean

zapaltzea

Pasabideetan kokatutako objektuak

Biribilkatu gabeko sokak

M LD OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak

Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X

7Geldirik dauden

objektuen kontra talka egitea

Desegoki estibatutako objektuak

Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea edo egotea B D Onargarria

Ontziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatu edo argiztatutako elementuak. X

11

Objektuek edo objektu artean

harrapatuta geratzea

Kaia / Ontziaren aldamena / Ontzi laguntzailea Sarbide-baliabide egokien falta edo gaizki kokatuak X B ED Moderatua

28 Itsasora erortzea

Kaitik Ertzen ondoan igarotzea eta egotea X

B ED Moderatua

Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X

Ontzi laguntzailea




242

EMAI TZAK


2 Fasea Hornitzea eta ontziratzea Zeregina Aparailuak, erregaia, beste hornidura batzuk.Azpizeregina Elkarren ondoan jarritako ontzien artean ibiltzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

1


bestera erortzea

Pasabideak eta/edo plantxak

Pasabide edo plantxarik ez egotea X

M ED Garrantzitsua

Plantxa edo pasabide desegokiak, babestu gabeko ertzak dituztenak, gaizki lotutakoak edo irristakorrak

Oinetako desegokiak XEskuak okupatuta zirkulazioan zehar X

Mailak falta plantxa edo pasabidearen eta bizkarraren artean XArgiztapen egokia falta da

Elkarren ondoan jarritako ontzien arteko desnibela

Pasabide edo plantxarik ez egotea XPlantxa edo pasabide desegokiak, babestu gabeko ertzak

dituztenak, gaizki lotutakoak edo irristakorrakOinetako desegokiak X

Eskuak okupatuta zirkulazioan zehar XMailak falta plantxa edo pasabidearen eta/edo karel-

estalkiaren eta bizkarraren artean X


Eskuak okupatuta ontzien arteko zirkulazioan zehar X

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


M D Moderatua

Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak X

Oinetako desegokiak XEskuak okupatuta zirkulazioan zehar

Oztopoak

Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro

har X



Eskuak okupatuta bagajearekin edo hornidurekin ibiltzean X

6Objektuen gainean

zapaltzea





7

Geldirik dauden

objektuen kontra talka

egitea

Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea

B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatutako edo argiztatutako elementuak. X

11



Ontzien aldamenak Sarbide-baliabide egokien falta edo gaizki kokatuak X B ED Moderatua

28 Itsasora erortzea Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua

243


3 Fasea Hornitzea eta ontziratzea Zeregina Aparailuak, erregaia, beste hornidura batzuk.Azpizeregina Berrikuspen orokorra eta mantentzea. Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

1


bestera erortzea

Eskotillak eta/edo tanbutxoak

Ixteko estalkirik gabeko eskotillak edo gaizki itxitakoak X

M ED Garrantzitsua

Itxi gabeko tanbutxoakBehar adinako altuerarik gabeko potxerak X

Argiztapen egokia falta da

Bizkarrak maila desberdinean Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X

Eskailerak eta/edo eskalakEskailera-falta

Egonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo nahikoa luzera ez dutenak eta/edo maila irristakorrak edo desegokiak. X

Olana, mastak, ontzien aldamena

Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X

Kaxa edo horniduren pilatzeak Pilatzeen gainetik igarotzea

2Pertsonak


Zoru irristakorrakAkabera irristagaitzen falta X

M D Moderatua

Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak XOinetako desegokiak

Oztopoak

Gaizki estibatutako objektuakSeinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X



Eskuak okupatuta noraezean ibiltzean X

3Lurreratzearen edo behea jo-

tzearen ondoriozPilatzeak

Bizkar edo sotoetan gaizki pilatutako kaxakB D Onargarria

Gaizki estibatutako aparailuak X

4Manipulatzen

diren objektuak erortzea

Objektuak

Masaren arabera edo manipulatu beharreko kargen beste ezaugarri batzuen arabera desegokiak diren ekipamenduen erabilera.

B ED ModeratuaIgotzeko osagarri desegoki edo narriatuen erabilera.Gaizki lotutako kargak.

Kargak pertsonen gainetik igarotzea X

6Objektuen gainean

zapaltzea



B D OnargarriaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak

Ordena eta garbiketa faltaPasaguneak mugatu gabe X

7

Geldirik dauden objektuen

kontra talka egitea



8Mugitzen ari diren objektuen kontra

talka egitea

Laneko ekipamenduak eta/edo kargak

Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak, besoak eta beste ekipamendu batzuk B D Onargarria

Karga esekiak X

9

Objektu edo tresnekin kolpeak,

ebakiak edo zulatuak egitea

Laneko ekipamenduak, aparailuak, hornidurak, tresnak

Tresna desegokiak erabiltzea edo gaizki erabiltzea mantentze-zereginetan. X

M LD OnargarriaBizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, aparailuak, etab.

Babesak faltatzea

10Zatiak edo partikulak jaurtitzea

Laneko ekipamenduak eta tresnak Babesik gabeko ekipamenduak eta tresnak erabiltzea X M D Moderatua

11



Sokak, zerrak, kableak, kateak, aparailuak oro har Sokak, zerrak eta gainerako elementuak manipulatzea

M ED GarrantzitsuaLaneko ekipamenduak Babesak faltatzea X

Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea eta/edo egotea

15 Ukipen termikoak

MakinakLaneko ekipamenduak

Argi-ekipamenduak

Makinen gainazal beroak ukitzea, edo ekipamenduenak eta/edo argienak X B D Onargarria

16

Ukipen elektrikoen arriskuan

egotea

Laneko ekipamenduakEkipamenduek isolamendurik ez izatea X

M ED Garrantzitsua

Konexioa eta deskonexioa X

Tresna elektrikoakEkipamenduek isolamendurik ez izatea X

Konexioa eta deskonexioa X

InstalazioakErabileran edo kontserbazioan

Akatsak babes edo aparailuetan X

18Substantzia kaltegarrien

eraginpean egoteaProduktu kimikoak Olio, disolbatzaile, detergente eta pinturak manipulatzea X B LD Tribiala


32Agente

kimikoekiko esposizioa

Produktu kimikoakIsuriak, ihesak aldaketetan X

M LD OnargarriaManipulazioa eta/edo aplikazioa X

244


4 Fasea Hornitzea eta ontziratzea Zeregina Aparailuak, erregaia, beste hornidura batzuk.Azpizeregina Ontzian eskuz eta mekanikoki kargatzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

1Pertsonak maila batetik bestera

erortzea



M ED Garrantzitsua










Ontziratzeko pasabidea falta, desegokia edo gaizki jarria XKaiko eskalak edo eskailerak irristakorrak X

Kaiko eskalak edo eskailerak eskudelik gabeMailak falta karel-gainaren eta bizkarraren artean. X

Ertzen ondoan igarotzea eta egoteaKarelaren ondoan igarotzea eta egotea

Argiztapen egokia falta daZorua edo karel-gaina labainkorrak

Oinetako desegokiakEskuak okupatuta zereginetan X

2 Pertsonak maila berean erortzea

Zoru irristakorrakAkabera irristagaitzen falta

M D Moderatua

Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak. XOinetako desegokiak

Oztopoak





3

Lurreratzearen edo behea jo tzearen

ondorioz objektuak lurrera erortzea

Pilatzeak

Bizkar edo sotoetan gaizki pilatutako kaxak

M D ModeratuaGaizki estibatutako aparailuak X

4Manipulatzen


Kargak eta objektuak


M D ModeratuaIgotzeko osagarri desegoki edo narriatuen erabilera.Gaizki lotutako kargak. X


5Askatutako objektuak erortzea

Besoa edo garabia

Segurtasun-kisketarik ez egotea

B D Onargarria

Gaizki lotutako kargak XEslinga desegokiak edo narriatuak

Igotzeko ekipamenduarentzako karga desegokiaGaizki kontrolatutako karga-mugimenduak

Gaizki lotutako kargak

6Objektuen gainean

zapaltzea





7Geldirik dauden


Desegoki estibatutako objektuak Tránsito junto cajas, aparejos, cabos, pertrechos, etc.B D Onargarria

Ontziko egiturazko elementuak Elementos mal señalizados o iluminados. X


talka egiteaEquipos de trabajo y/o cargas

Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak, besoak eta beste ekipamendu batzuk B D Onargarria

Karga esekiak X

9



Laneko ekipamenduak, aparailuak, hornidurak,

objektuak, oro har

Tresna desegokiak erabiltzea edo gaizki erabiltzea mantentze-zereginetan.

M LD OnargarriaBizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten

ekipamenduak, aparailuak, etab. X

11



Sokak, zerrak, kableak, kateak, aparailuak oro har Sokak, zerrak eta gainerako elementuak manipulatzea X

B ED ModeratuaLaneko ekipamenduak Babesak faltatzea X

Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea eta/edo egotea


Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea XB ED Moderatua

Kaitik Kaien ertzean igarotzea, egotea edo operazioak egitea X

245


5 Fasea Hornitzea eta ontziratzea Zeregina Aparailuak, erregaia, beste hornidura batzuk.Azpizeregina Ontzian estibatzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

1


bestera erortzea



M ED Garrantzitsua


Argiztapen desegokia




Olana, mastak, Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X


2Pertsonak



M LD Onargarria


Oztopoak





3

Lurreratzearen edo behea jotzearen

ondorioz ob-jektuak lurrera

erortzea

Pilatzeak


M D Moderatua


4

Manipulatzen diren

objektuak erortzea


Masaren arabera edo manipulatu beharreko kargen beste ezaugarri batzuen arabera desegokiak diren ekipamenduen

erabilera.M D ModeratuaIgotzeko osagarri desegoki edo narriatuen erabilera.

Gaizki lotutako kargak. XKargak pertsonen gainetik igarotzea X

6Objektuen gainean

zapaltzea





7

Geldirik dauden


egitea



8

Mugitzen ari diren


egitea


Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak, besoak eta beste ekipamendu batzuk

B D OnargarriaKarga esekiak X

9




objektuak, oro har

Bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, aparailuak, etab. X M LD Onargarria

11




B ED ModeratuaLaneko ekipamenduak Babesak faltatzea XDesegoki estibatutako

objektuakKaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea

eta/edo egotea X

28 Itsasora erortzea Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea, egotea eta lanak egitea X B ED Moderatua

246


1 Fasea Arrantza-tokirainoko nabigazioa Zeregina Desatrakatzea eta nabigazioaAzpizeregina Desatrakatzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

1


bestera erortzea



M ED Garrantzitsua




Eskailerak eta/edo eskalak

Eskailera-faltaEgonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo nahikoa luzera

ez dutenak eta/edo maila irristakorrak edo desegokiak. X

Oinetako desegokiakArgiztapen desegokia


Kaiko eskala edo eskailera irristakorrak. XKaiko eskalak edo eskailerak eskudelik gabe

Mailak falta karel-gainaren eta bizkarraren artean. XErtzen ondoan igarotzea eta egotea

Karelaren ondoan igarotzea eta egoteaArgiztapen egokia falta da

Zorua edo karel-gaina labainkorrakOinetako desegokiakArgiztapen desegokia


2Pertsonak



M LD Onargarria


Oztopoak


har X


Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen faltaEskuak okupatuta operazioan X

6Objektuen gainean

zapaltzea


Biribilkatu gabeko sokak X



7

Geldirik dauden


egitea



9



Sokak eta, oro har, lotzeko elementuak Soken manipulazioa X B LD Tribiala

11



Sokak, kableak, kateak, aparailuak oro har Sokak eta gainerako elementuak manipulatzea



eta/edo egoteaOntzien aldamena Zereginak aldamenen ondoan X


Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea XB ED Moderatua

Kaitik Operazioak kaiaren ertzean X

247


2 Fasea Arrantza-tokirainoko nabigazioa Zeregina Desatrakatzea eta nabigazioaAzpizeregina Aparailuak eta ekipamenduak prestatze Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

1


bestera erortzea



M ED Garrantzitsua





Eskailera-faltaEgonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo nahikoa

luzera ez dutenak eta/edo eskailera-maila irristakorrak edo desegokiak.

X

Olana, mastak, Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak


2Pertsonak



M LD Onargarria


Oztopoak


har X



Eskuak okupatuta aparailuak eta ekipamenduak prestatzean X

3



erortzea

Pilatzeak


M D Moderatua

Gaizki estibatutako tresnak eta aparailuak X

4

Manipulatzen diren

objektuak erortzea

Tresnak eta aparailuakKargak modu desegokian manipulatzea

M D ModeratuaKargak pertsonen gainetik igarotzea X

6Objektuen gainean

zapaltzea




Ordena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe x

7

Geldirik dauden


egitea

Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea X

B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatutako edo argiztatutako elementuak.

8

Mugitzen ari diren


egitea



B D OnargarriaKarga esekiekin egindako talkak X

9



Tresnak, laneko ekipamenduak, aparailuak, hornidurak,

objektuak, oro har

Tresna desegokiak erabiltzea edo gaizki erabiltzea. X

M LD OnargarriaBizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, aparailuak, etab. X

11






eta/edo egotea

15 Ukipen termikoak


Argi-ekipamenduak



248


3 Fasea Arrantza-tokirainoko nabigazioa Zeregina Desatrakatzea eta nabigazioaAzpizeregina Ontzian noraezean ibiltzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

1


bestera erortzea



M ED Garrantzitsua


Argiztapen desegokiaBizkarrak maila desberdinean,

olanak, mastak.Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik

gabeko ertzeko babesak X



Kaxa edo horniduren pilatzeak Pilatzeen gainetik igarotzea X

2Pertsonak



M D Moderatua


Oztopoak





6Objektuen gainean

zapaltzea





7

Geldirik dauden


egitea



8

Mugitzen ari diren


egitea



B D OnargarriaManipulatzen ari diren kargak X

9




objektuak, oro har

Izkinak, bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, aparailuak, etab. X M LD Onargarria

11






eta/edo egotea X


249


1 Fasea Harrapaketa Zeregina AskatzeaAzpizeregina Gida-buia askatzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


B D Onargarria


Oinetako desegokiak

Oztopoak




Eskuak okupatuta azpizereginean zehar X

6Objektuen gainean

zapaltzea





7

Geldirik dauden


egitea



9



Sokak eta aparailuak Sokak eta aparailuak manipulatzea X M LD Onargarria


250


2 Fasea Harrapaketa Zeregina AskatzeaAzpizeregina Aparailuak askatzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


B D Onargarria


Oinetako desegokiak

Oztopoak





6Objektuen gainean

zapaltzea





7

Geldirik dauden


egitea



8

Mugitzen ari diren


egitea

Laneko ekipamenduak Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak, besoak eta beste ekipamendu batzuk

B D OnargarriaAparailuak Buiak, kableak, sokak, lastak X

9




11



Sokak, zerrak, kableak, kateak, aparailuak oro har Sokak, zerrak eta aparailuak manipulatzea X

M ED GarrantzitsuaLaneko ekipamenduak Babesak faltatzea XDesegoki estibatutako


eta/edo egotea


251


3 Fasea Harrapaketa Zeregina AskatzeaAzpizeregina Uztaietako irteera patroiari kantatzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


B D Onargarria


Oinetako desegokiak

Oztopoak





6Objektuen gainean

zapaltzea





9





252


4 Fasea Harrapaketa Zeregina BiratzeaAzpizeregina Gida-buia jasotzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


B D Onargarria


Oinetako desegokiak

Oztopoak





6Objektuen gainean

zapaltzea




Ordena eta garbiketa faltaPasaguneak mugatu gabe X

7

Geldirik dauden


egitea



8

Mugitzen ari diren


egitea

Laneko ekipamenduak Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak, besoak eta beste ekipamendu batzuk


9



Laneko ekipamenduak, sokak, aparailuak, hornidurak,

objektuak, oro har


11






eta/edo egotea


253


5 Fasea Harrapaketa Zeregina BiratzeaAzpizeregina Ingurasarea eskuz ixtea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


B D Onargarria


Oinetako desegokiak

Oztopoak





6Objektuen gainean

zapaltzea





7

Geldirik dauden


egitea



8

Mugitzen ari diren


egitea

Laneko ekipamenduak Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak, besoak eta beste ekipamendu batzuk X


9




objektuak, oro har


11






eta/edo egotea


254


6 Fasea Harrapaketa Zeregina BiratzeaAzpizeregina Zerra besotik pasatzea eta biratzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


B D Onargarria


Oinetako desegokiak

Oztopoak





4

Manipulatzen diren

objektuak erortzea

Objektuak



Gaizki lotutako kargak.Kargak pertsonen gainetik igarotzea X

6Objektuen gainean

zapaltzea





7

Geldirik dauden


egitea



8

Mugitzen ari diren


egitea



9




objektuak, oro har


11






eta/edo egotea


255


7 Fasea Harrapaketa Zeregina BiratzeaAzpizeregina Uhalak biratzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


B D Onargarria


Oinetako desegokiak

Oztopoak





6Objektuen gainean

zapaltzea





7

Geldirik dauden


egitea



8

Mugitzen ari diren


egitea



9




objektuak, oro har


11






eta/edo egotea


256


8 Fasea Harrapaketa Zeregina BiratzeaAzpizeregina Aparailuak garabiaren yo-yoarekin biratzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


B D Onargarria


Oinetako desegokiak

Oztopoak





3



erortzea

PilatzeakBizkar edo sotoetan gaizki pilatutako kaxak X

M D ModeratuaGaizki estibatutako aparailuak

Garabia Garabia erortzea behar bezala ez erabiltzeagatik B ED Moderatua

4

Manipulatzen diren

objektuak erortzea

Objektuak




6Objektuen gainean

zapaltzea





7

Geldirik dauden


egitea



8

Mugitzen ari diren


egitea



9




objektuak, oro har


11






eta/edo egotea


257


9 Fasea Harrapaketa Zeregina BiratzeaAzpizeregina Aparailuak eskuz biratzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


B D Onargarria


Oinetako desegokiak

Oztopoak





6Objektuen gainean

zapaltzea





7

Geldirik dauden


egitea



8

Mugitzen ari diren


egitea



9




objektuak, oro har


11






eta/edo egotea


258


10 Fasea Harrapaketa Zeregina BiratzeaAzpizeregina Aparailua estibatzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


B D Onargarria


Oinetako desegokiak

Oztopoak





4

Manipulatzen diren

objektuak erortzea

Objektuak




6Objektuen gainean

zapaltzea





7

Geldirik dauden


egitea



8

Mugitzen ari diren


egitea



9




objektuak, oro har


11






eta/edo egotea


259


11 Fasea Harrapaketa Zeregina BiratzeaAzpizeregina Harrapaketak biltegiratzeko kaxak manipulatzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

1


bestera erortzea



M ED Garrantzitsua





Eskailera-falta XEgonkortu gabeko eskailerak edo eskalak eta/edo nahikoa luzera ez dutenak eta/edo eskailera maila irristakorrak edo

desegokiak.X


2Pertsonak



B D Onargarria

Zoru bustiak eta/edo olio, koipe, arrain-hondarrak dituztenak XOinetako desegokiak

Oztopoak





3



erortzea

Pilatzeak

Bizkar edo sotoetan gaizki pilatutako kaxak X


4

Manipulatzen diren

objektuak erortzea

Objektuak




6Objektuen gainean

zapaltzea





7

Geldirik dauden


egitea



8

Mugitzen ari diren


egitea

Laneko ekipamenduak eta/edo horien kargak Karga esekiak X M D Moderatua

9




objektuak, oro har

Bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, kaxak, etab. X M LD Onargarria

11



Laneko ekipamenduak Babesak faltatzea X

M ED GarrantzitsuaDesegoki estibatutako objektuak

Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea eta/edo egotea


260


12 Fasea Harrapaketa Zeregina EstibatzeaAzpizeregina Kaxak estibatzeko prestatzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

1


bestera erortzea



M ED Garrantzitsua





Eskailera-falta XEgonkortu gabeko eskailerak edo eskalak eta/edo nahikoa luzera ez dutenak eta/edo eskailera maila irristakorrak edo

desegokiak.X


2Pertsonak


Zoru irristakorrak


B D Onargarria

Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, harrapaketa-hondarrak dituztenak X

Oinetako desegokiak

Oztopoak





3



erortzea

Pilatzeak



4

Manipulatzen diren

objektuak erortzea

Objektuak




6Objektuen gainean

zapaltzea





7

Geldirik dauden


egitea



8

Mugitzen ari diren


egitea

Laneko ekipamenduak eta/edo horien kargak Karga esekiak X M D Moderatua

9




objektuak, oro har


11



Laneko ekipamenduak Babesik eta/edo babesgarririk ez egotea X

B ED ModeratuaDesegoki estibatutako objektuak

Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea eta/edo egotea X


261


13 Fasea Harrapaketa Zeregina EstibatzeaAzpizeregina Salabardoak mekanikoki erabiltzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


B D Onargarria


Oinetako desegokiak

Oztopoak





4

Manipulatzen diren

objektuak erortzea

Objektuak




6Objektuen gainean

zapaltzea





7

Geldirik dauden


egitea



8

Mugitzen ari diren


egitea

Laneko ekipamenduak eta/edo horien kargak Sokak, garabia, besoak, salabardoa, etab. X B D Onargarria

9




objektuak, oro har


11




M D ModeratuaDesegoki estibatutako objektuak



34Agente

biologikoekiko esposizioa

Harrapatutako espezieak, kaxak eta tresnak

Bakterio, birus, parasito eta onddoen presentzia espezie, kaxa eta tresnetan, dermatomikosia eta/edo larruazaleko

ultzerak eragin ditzaketenakX B D Tolerable

262


14 Fasea Harrapaketa Zeregina EstibatzeaAzpizeregina Salabardoak eskuz erabiltzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


B D Onargarria


Oinetako desegokiak

Oztopoak





4

Manipulatzen diren

objektuak erortzea

Objektuak


erabilera. M D ModeratuaIgotzeko osagarri desegoki edo narriatuen erabilera.


6Objektuen gainean

zapaltzea





7

Geldirik dauden


egitea



8

Mugitzen ari diren


egitea

Laneko ekipamenduak eta/edo horien kargak Sokak, garabia, besoak, salabardoa, etab. X B LD Tribiala

9




objektuak, oro har


22

Izaki biziek eragindako

istripuak (hozkadak, helduak,…)

Harrapatutako espezieak Marmokak, xabiroiak eta hainbat marrazo-espezie X M LD Onargarria


34Agente




ultzerak eragin ditzaketenakX B D Onargarria

263


15 Fasea Harrapaketa Zeregina EstibatzeaAzpizeregina Ponparekin xurgatzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


B D Onargarria


Oinetako desegokiak

Oztopoak





6Objektuen gainean

zapaltzea





7

Geldirik dauden


egitea



8

Mugitzen ari diren


egitea

Laneko ekipamenduak eta/edo horien kargak Sokak, garabia, besoak, hurrupatzeko mahukak X B LD Tribiala

9




objektuak, oro har


11




B M ModeratuaKaxak eta kaxa-pilaketak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea

eta/edo egotea


264


16 Fasea Harrapaketa Zeregina EstibatzeaAzpizeregina Izotza kaxetara palaz botatzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

1


bestera erortzea



M ED Garrantzitsua

Itxi gabeko tanbutxoakBehar adinako altuerarik gabeko potxerak


Bizkarrak maila desberdinean Baranda eta/edo potxerarik gabeko zonak X


Eskailera-falta XEgonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo nahikoa



Kaxak edo hornidurak pilatzea Pilatzeen gainetik igarotzea X

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


M D Moderatua


Izotza XOinetako desegokiak

Oztopoak





6Objektuen gainean

zapaltzea





7

Geldirik dauden


egitea



8

Mugitzen ari diren


egitea

Laneko ekipamenduak eta/edo horien kargak Palak X B LD Tribiala

9




objektuak, oro har


11



Kaxak eta kaxa-pilaketak Kaxak manipulatzea eta pilatzea X M D Moderatua


265


17 Fasea Harrapaketa Zeregina EstibatzeaAzpizeregina Kaxak estibatzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

1


bestera erortzea



M ED Garrantzitsua



Bizkarrak maila desberdinean Baranda eta/edo potxerarik gabeko zonak X




X


Kaxak edo hornidurak pilatzea Pilatzeen gainetik igarotzea X

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


M D Moderatua


Izotza XOinetako desegokiak

Oztopoak





3



erortzea

Pilatzeak


M D ModeratuaGaizki estibatutako aparailuak

4

Manipulatzen diren

objektuak erortzea

Objektuak




6Objektuen gainean

zapaltzea





7

Geldirik dauden


egitea



8

Mugitzen ari diren


egitea

Kargak Manipulatzen ari diren kargak X M D Moderatua

9




objektuak, oro har


11



Laneko ekipamenduak Babesak faltatzea X

M ED GarrantzitsuaDesegoki estibatutako objektuak



34Agente




ultzerak eragin ditzaketenakX B D Onargarria

266


1 Fasea Porturainoko nabigazioa Zeregina NabigazioaAzpizeregina Ontzian noraezean ibiltzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

1


bestera erortzea



M ED Garrantzitsua








X


2Pertsonak


Zoru irristakorrak


M D Moderatua


Oinetako desegokiak

Oztopoak





6Objektuen gainean

zapaltzea





7

Geldirik dauden


egitea


B D OnargarriaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatu edo argiztatutako elementuak. X

8

Mugitzen ari diren


egitea

Laneko ekipamenduak Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak, besoak eta beste ekipamendu batzuk X B D Onargarria

9




objektuak, oro har

Bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, aparailuak, etab. X

M LD OnargarriaGaizki estibatutako aparailuak, hornidurak edo objektuak X

11




B ED ModeratuaLaneko ekipamenduak Babesak faltatzeaDesegoki estibatutako


eta/edo egotea X


267


2 Fasea Navegación a puerto Zeregina NavegaciónAzpizeregina Limpieza de la embarcación Eraginpeko tripulazioa Marinero (M)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

1Caída de

personas a distinto nivel



M ED Garrantzitsua








X

Olana, mastak, danborra Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X


2Pertsonak


Zoru irristakorrak


M D Moderatua

Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak. XZoruak garbitzeko produktuak X

Oinetako desegokiak

Oztopoak





3



erortzea

Pilatzeak


M D Moderatua


4

Manipulatzen diren

objektuak erortzea

Objektuak




6Objektuen gainean

zapaltzea





7Geldirik dauden





talka egiteaLaneko ekipamenduak Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak,

besoak eta beste ekipamendu batzuk X B D Onargarria

9




objektuak, oro har

Tresna desegokiak erabiltzea edo gaizki erabiltzea garbitze-zereginetan. X



11




M ED ImportanteLaneko ekipamenduak Babesgarririk eta/edo babesik ez egotea XDesegoki estibatutako


eta/edo egotea

13 Gas edo lurrunen-gatiko asfixia Produktu kimikoak Arnasbideen narritaduragatik disnea puntualak eragin

ditzaketen garbiketa- eta/edo pintura-produktuen erabilera X B ED Moderatua

15 Ukipen termikoak


Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea eta/edo egotea X B D Onargarria

17

Substantzia kaltegarrien eraginpean

egotea

Produktu kimikoak Garbiketa- eta/edo pintura-produktu narritagarriak erabiltzea X B D Onargarria

18Substantzia kaustikoak

ukitzeaProduktu kimikoak Garbiketako produktuak X B D Onargarria


32Agente


Produktu kimikoak Isuriak, ihesak aldaketetan X B LD Tribiala

268


3 Fasea Porturainoko nabigazioa Zeregina NabigazioaAzpizeregina Aparailuak eta ekipamenduak berrikustea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

1


bestera erortzea



M ED Garrantzitsua








X



2Pertsonak


Zoru irristakorrak


M D Moderatua

Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak. XZoruak garbitzeko produktuak

Oinetako desegokiak

Oztopoak




Eskuak okupatuta azpizereginean zehar

3



erortzea

Pilatzeak


M D Moderatua


4

Manipulatzen diren

objektuak erortzea

Objektuak




6Objektuen gainean

zapaltzea





7Geldirik dauden





talka egiteaLaneko ekipamenduak Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak,

besoak eta beste ekipamendu batzuk X B D Onargarria

9



Tresnak, laneko ekipamenduak, aparailuak, hornidurak,

objektuak, oro har

Tresna desegokiak erabiltzea edo gaizki erabiltzea mantentze-zereginetan X



11






eta/edo egotea

15 Ukipen termikoak


Argi-ekipamenduak


28Itsasora erortzea

Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua

269


4 Fasea Porturainoko nabigazioa Zeregina NabigazioaAzpizeregina Atrakatzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

1


bestera erortzea



M ED Garrantzitsua







X



Kaiko eskala edo eskailera irristakorrak. XKaiko eskalak edo eskailerak eskudelik gabe X

Mailak falta karel-gainaren eta bizkarraren artean. XErtzen ondoan igarotzea eta egotea

Karelaren ondoan igarotzea eta egoteaArgiztapen egokia falta da

Zorua edo karel-gaina labainkorrak XOinetako desegokiakArgiztapen desegokia


2Pertsonak


Zoru irristakorrak

Akabera irristagaitzen falta X

M D Moderatua

Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, harrapaketa-hondarrak dituztenak. X

Oinetako desegokiak

Oztopoak




Eskuak okupatuta atrakatzean X

6Objektuen gainean

zapaltzea





7

Geldirik dauden


egitea



9




11



Sokak, kableak, kateak, aparailuak oro har Sokak eta gainerako elementuak manipulatzea



eta/edo egoteaOntzien aldamena Zereginak aldamenen ondoan X


270


1 Fasea Portuko lanak Zeregina DeskargatzeaAzpizeregina Pasabidea jartzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

1


bestera erortzea


Ontziratzeko pasabidea falta da X

M ED Garrantzitsua

Pasabide desegokia edo gaizki egonkortuaEgonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo ontziratzeko

nahikoa luzera ez dutenak eta/edo eskailera-maila irristakorrak edo desegokiak.

X

Oinetako desegokiakArgiztapen egokia falta da



Ontziratzeko pasabidea, desegokia edo gaizki jarriaKaiko eskala edo eskailera irristakorrak. X

Kaiko eskalak edo eskailerak eskudelik gabe XMailak falta karel-gainaren eta bizkarraren artean. X

Ertzen ondoan igarotzea eta egotea XKarelaren ondoan igarotzea eta egotea X

Argiztapen egokia falta daZorua edo karel-gaina irristakorrak X

Oinetako desegokiakEskuak okupatuta lehorreratzean


Eskuak okupatuta X

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


M D Moderatua


Oinetako desegokiakEskuak okupatuta azpizereginean zehar

Oztopoak


elementuak, oro har X




3

Lurreratzearen edo behea jo-

tzearen ondorioz objektuak lurrera

erortzea

PilatzeakBizkarretan gaizki pilatutako kaxak X


4

Manipulatzen diren

objektuak erortzea

Pasabidea

Masaren arabera edo manipulatu beharreko kargaren beste ezaugarri batzuen arabera desegokiak diren ekipamenduen



6Objektuen gainean

zapaltzea



M LD TribialaGaizki kokatutako edo lotu gabeko hornidurak


7


kontra talka egitea


Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea edo egotea X


8

Mugitzen ari diren objektuen

kontra talka egitea

Pasabidea eta bizkarreko laneko ekipamenduak Pasabidearen mugimenduak X B D Onargarria

9




11



Kaia / Ontziaren aldamena / Ontzi laguntzailea Sarbide-baliabide egokien falta X B ED Moderatua


Kaitik Ertzen ondoan igarotzea eta egotea XB ED Moderatua

Bizkarretik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X

271


2 Fasea Portuko lanak. Zeregina DeskargatzeaAzpizeregina Kaxak eskuz manipulatzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

1


bestera erortzea



M ED Garrantzitsua







X


Igarotzeko pasabidea falta da XOntziratzeko pasabidea, desegokia edo gaizki jarria


Mailak falta karel-gainaren eta bizkarraren artean. XErtzen ondoan igarotzea eta egotea X

Karelaren ondoan igarotzea eta egotea XArgiztapen egokia falta da

Zorua edo karel-gaina irristakorrak XOinetako desegokiak

Eskuak okupatuta azpizereginean zehar XKaxa edo horniduren pilatzeak Pilatzeen gainetik igarotzea X

Kaia Kaxak kaitik edo eskaileretatik manipulatzea X

2Pertsonak



M D Moderatua


Oztopoak


Aparailu edo kaxen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da


Eskuak okupatuta deskargatzean X

3



erortzea



4

Manipulatzen diren

objektuak erortzea





6Objektuen gainean

zapaltzea





7

Geldirik dauden


egitea



8

Mugitzen ari diren


egitea


11



Sokak, kateak, pilatzeak, aparailuak oro har Zereginean aldi berean presente dauden elementuak X



eta/edo egotea X

23Ibilgailuek

harrapatzea edo kolpatzea

Transpaletak Harrapatzeak eta talkak orgen artean eta/edo beste mantentze-ekipamendu batzuekin X B ED Moderatua


Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea XModeratua


272


3 Fasea Portuko lanak. Zeregina DeskargatzeaAzpizeregina Arrain-kaxak garabiarekin manipulatzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

1


bestera erortzea



M ED Garrantzitsua


Oinetako desegokiakArgiztapena falta da


Eskailerak eta/edo eskalakEskailera-falta X

Egonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo nahikoa luzera ez dutenak eta/edo eskailera-maila irristakorrak edo desegokiak. X


Igarotzeko pasabidea falta da XOntziratzeko pasabidea, desegokia edo gaizki jarria


Mailak falta karel-gainaren eta bizkarraren artean. XErtzen ondoan igarotzea eta egotea X

Karelaren ondoan igarotzea eta egotea XArgiztapen egokia falta da

Zorua edo karel-gaina irristakorrak XOinetako desegokiak

Eskuak okupatuta azpizereginean zehar XKaxa edo horniduren pilatzeak Pilatzeen gainetik igarotzea X

Kaia Kaxak kaitik edo eskaileretatik manipulatzea X

2Pertsonak



B D Onargarria


Oztopoak





3

Lurreratzearen edo behea jo-tzearen ondo-rioz objektuak

lurrera erortzea



4Manipulatzen







Besoa edo garabia


B D Onargarria


Igotzeko ekipamenduarentzako karga desegokiaGaizki kontrolatutako karga-mugimenduak X

Gaizki estibatutako kargak

6Objektuen gainean

zapaltzea





7Geldirik dauden objektuen kon-tra talka egitea

Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea XB D Onargarria


8

Mugitzen ari diren objektuen

kontra talka egitea


9




objektuak, oro har

Tresna desegokiak erabiltzea edo gaizki erabiltzea mantentze-zereginetan. X



11



Sokak, kateak, pilatzeak, aparailuak oro har Kaxak manipulatzea

M ED GarrantzitsuaLaneko ekipamenduak Babesik eta/edo babesgarririk ez egotea X

Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea eta/edo egotea X

23Ibilgailuek


TranspaletakOrgak

Harrapatzeak eta talkak orgen artean eta/edo beste mantentze-ekipamendu batzuekin X B ED Moderatua




273


4 Fasea Portuko lanak. Zeregina DeskargatzeaAzpizeregina Ontziaren garbiketa Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

1


bestera erortzea



M ED Garrantzitsua



Bizkarrak maila desberdinean Barandarik gabeko zonako edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X




X

Olana, mastak, danborra Barandarik gabeko zonak edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X

Kaxa edo horniduren pilatzeak Pilatzeen gainetik igarotzea XKaia Garbiketa-operazioak kaitik, eskaileretatik eta abar. X

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


M D Moderatua

Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak. XZoruak garbitzeko produktuak X

Oinetako desegokiak

Oztopoak





3


ondorioz objektuak lurrera erortzea



4Manipulatzen


Objektuak




6Objektuen gainean

zapaltzea





7

Geldirik dau-den objektuen

kontra talka egitea




talka egitea

Laneko ekipamenduak eta kargak

Soka- eta zerra-danborrak, kabiroiak, garabia, salabardoak, besoak eta beste ekipamendu batzuk X B D Onargarria

9




objektuak, oro har

Tresna desegokiak erabiltzea edo gaizki erabiltzea garbiketa-zereginetan X



11





objektuakKaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea,

operazioak egitea eta/edo egotea X

13Gas edo

lurrunengatiko asfixia

Produktu kimikoak Arnasbideen narritaduragatik disnea puntualak eragin ditzaketen garbiketa- eta/edo pintura-produktuen erabilera X B ED Moderatua

15 Ukipen termikoak Makinak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea,

operazioak egitea eta/edo egotea X B D Onargarria

17

Substantzia kaltegarrien eraginpean

egotea

Laneko ekipamenduakLaneko ekipamenduak

Argi-ekipamenduak


18Substantzia kaustikoak

ukitzeaProduktu kimikoak Garbiketako produktuak X B D Onargarria


Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea, egotea eta zereginak egitea XB ED Moderatua

Kaitik Kaiaren ertzean igarotzea edo egotea eta kaiaren ertzean, eskaileretatik eta abar zereginak egitea. X

32Agente


Produktu kimikoak Isuriak, ihesak aldaketetan X B LD Tribiala

274


5 Fasea Portuko lanak. Zeregina DeskargatzeaAzpizeregina Aparailuak deskargatzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

1


bestera erortzea



M ED Garrantzitsua


Argiztapena falta da



Egonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo nahikoa luzera ez dutenak eta/edo eskailera-maila irristakorrak edo desegokiak. X


Ontziratzeko pasabidea falta, desegokia edo gaizki jarria XKaiko eskala edo eskailera irristakorrak. X



Argiztapen egokia falta daZorua edo karel-gaina labainkorrak X

Oinetako desegokiakEskuak okupatuta azpizereginean zehar X


Barandarik gabeko zonako edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X

Kaxa edo horniduren pilatzeak Pilatzeen gainetik igarotzea XKaia Aparailuak kaitik edo eskaileretatik manipulatzea X

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


M D Moderatua

Zoru bustiak eta/edo olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak. X

Oinetako desegokiak

Oztopoak





3



erortzea



4Manipulatzen


Aparailuak





Besoa edo garabia


B D Onargarria




6Objektuen gainean

zapaltzea





7Geldirik dauden objektuen kon-tra talka egitea

Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzeaB D Onargarria



talka egitea

Igotzeko ekipamenduak eta horien kargak

Igotzeko ekipamenduen zatiak XOnargarria

Karga esekiak X

9



Laneko ekipamenduak, aparailuak


11



Aparailuak, oro har Aparailuen manipulazioa


Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea, operazioak egitea eta/edo egotea X

23Ibilgailuek


TranspaletakOrgak





275


6 Fasea Portuko lanak. Zeregina DeskargatzeaAzpizeregina Kaxa hutsak ontziratzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

1


bestera erortzea



M ED Garrantzitsua


Argiztapena falta da


Eskailerak Eskailera-falta X

Egonkortu gabeko eskailerak edo nahikoa luzera ez dutenak eta/edo eskailera-maila irristakorrak edo desegokiak. X


Pasabidea falta, desegokia edo gaizki jarria XKaiko eskala edo eskailera irristakorrak. X




Oinetako desegokiakEskuak okupatuta azpizereginean zehar X


Barandarik gabeko zonako edo behar adinako altuerarik gabeko ertzeko babesak X

Kaxa edo horniduren pilatzeakPilatzeen gainetik igarotzea

Horniduren gainetik igarotzea XKaia Kaxak kaitik edo eskaileretatik manipulatzea X

2Pertsonak



M D Moderatua


Oztopoak





3

Lurreratzearen edo behea jo-tzearen ondo-rioz objektuak

lurrera erortzea

PilatzeakKaian, bizkarretan edo sotoetan gaizki pilatutako kaxak X


4Manipulatzen


Kaxak





Besoa edo garabia

Segurtasun-kisketarik ez egotea X

B D Onargarria




6Objektuen gainean

zapaltzea





7


kontra talka egitea

Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea eta operazioak egitea X

B LD TribialaOntziko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatu edo argiztatutako elementuak. X


talka egitea

Kaxak eta igotzeko ekipamenduak Igotzeko ekipamenduen eta kargen zatiak X B D Onargarria

9

Objektu edo tresnekin kolpeak, ebakiak edo zula-

tuak egitea

Laneko ekipamenduakKaxak


11



Pilaketak, oro har Kaxak manipulatzea X


Desegoki estibatutako objektuak Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea eta/edo egotea X

23Ibilgailuek


TranspaletakOrgak





276


7 Fasea Portuko lanak. Zeregina LehorreratzeaAzpizeregina Lehorreratzea Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

1


bestera erortzea


Pasabidea edo eskailera falta. X

M ED Garrantzitsua

Pasabide desegokia edo gaizki egonkortua.Egonkortu gabeko eskailerak edo eskalak edo lehorreratzeko

nahikoa luzera ez dutenak eta/edo eskailera-maila irristakorrak edo desegokiak.

Argiztapen egokia falta da.Oinetako desegokiak. X



Lehorreratzeko pasabidea falta, desegokia edo gaizki jarria XKaiko eskala edo eskailera irristakorrak. X




Oinetako desegokiak XEskuak okupatuta lehorreratzean X

Ontzi laguntzailea




Ontziaren mugimenduakOntzi laguntzailearen

mugimendua

Eskudel eta heldulekuen falta XModeratua

Eskuak okupatuta X

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


M D Moderatua


Oinetako desegokiak XEskuak okupatuta lehorreratzean X

Oztopoak


elementuak X

Aparailuen gainetik ibiltzea XArgiztapen egokia falta da

Ontziaren mugimenduakEskudel eta heldulekuen falta X

Eskuak okupatuta lehorreratzean X

6Objektuen gainean

zapaltzea





7

Geldirik dauden


egitea


Kaxa, aparailu, soka, hornidura eta abarren ondoan igarotzea edo egotea


11



Kaia / Ontziaren aldamena / Ontzi laguntzailea Sarbide-baliabide egokien falta edo gaizki kokatuak X B ED Moderatua



B ED Moderatua

Bizkarretatik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea X

Ontzi laguntzailea



Eskuak okupatuta lehorreratzean edo ontzi batetik bestera igarotzean


277


8 Fasea Portuko lanak. Zeregina LehorreratzeaAzpizeregina Paletak enkante-lonjara eramatea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


M D Moderatua



Oztopoak



3



erortzea

Pilatzeak Kaietan gaizki pilatutako kaxak X M D Moderatua

4

Manipulatzen diren

objektuak erortzea

Kaxak


erabilera.

M D ModeratuaGarraiatzeko eta/edo igotzeko osagarri desegoki edo narriatuak erabiltzea.

Gaizki lotutako kargak. XKargak pertsonen gainetik igarotzea

6Objektuen gainean

zapaltzea


Gaizki kokatutako aparailuak

M LD OnargarriaGaizki kokatutako hornidurak


7

Geldirik dauden


egitea


B D OnargarriaKaiko egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatu edo argiztatutako elementuak. X

8

Mugitzen ari diren


egitea

Kaxak eta mantentzeko ekipamenduak

Mantentzeko ekipamenduen, transpaleten, orgen, paleten, kaxen zatiak. X B D Onargarria

11



TranspaletakTranspaletaren edo orgen eta horma, ate eta beste elementu

finko batzuen artean harrapatzea X M ED GarrantzitsuaOrgak

Kaietako elementu finkoak

12

Laneko ekipamenduak eta ibilgailuak

iraulita harrapatuta

geratzea

Transpaletak

Transpaleta edo orgak iraultzea X B ED ModeratuaOrgak

23Ibilgailuek


Transpaletak Harrapatzeak eta talkak orgen artean eta/edo beste mantentze-ekipamendu batzuekin X B ED Moderatua

Orgak

28 Itsasora erortzea Kaitik Ertzen ondoan igarotzea eta egotea X B ED Moderatua

278


9 Fasea Portuko lanak. Zeregina LehorreratzeaAzpizeregina Hautaketa, prestaketa eta salmenta Eraginpeko tripulazioa Tripulazio guztia (TG)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


M D Moderatua



Oztopoak

Gaizki estibatutako objektuak

Seinaleztatu gabeko eskailera-mailak eta elementuak, oro har X


4

Manipulatzen diren

objektuak erortzea

Kaxak


erabilera.

M D ModeratuaGarraiatzeko eta igotzeko osagarri desegoki edo narriatuak erabiltzea.

Gaizki lotutako kargak. XKargak pertsonen gainetik igarotzea

6Objektuen gainean

zapaltzea


Gaizki kokatutako aparailuak

M LD OnargarriaGaizki kokatutako hornidurak


7

Geldirik dauden


egitea


B D OnargarriaKaiko edo lonjako elementuak Gaizki seinaleztatu edo argiztatutako elementuak. X

8

Mugitzen ari diren


egitea

Transpaletak eta orgak kargatzea

Gaizki seinaleztatu edo argiztatutako ekipamenduak eta kargak X B D Onargarria

9



Laneko ekipamenduak eta kargak

Bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak, kaxak, etab. X M D Moderatua

34Agente



Bakterio, birus, parasito eta onddoen presentzia espezie, kaxa eta tresnetan X B D Onargarria

279


1 Fasea Txaluparen erabilera Zeregina Arrain-sarda finkatzeko maniobraAzpizeregina Sorgailuak jartzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


M D Moderatua

Zoru bustiak eta/edo olio-, erregai-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak. X

Oinetako desegokiak

Oztopoak



4

Manipulatzen diren

objektuak erortzea

Sorgailu elektrikoaBateriakArgiak



Gaizki lotutako kargak.Kargak pertsonen gainetik igarotzea X


Besoa edo garabia


B D Onargarria


Igotzeko ekipamenduarentzako karga desegokiaKontrolatu gabeko kargen mugimenduak X


6Objektuen gainean

zapaltzea


Espazio-falta X

B LD Tribiala

Gaizki kokatutako aparailuakGaizki kokatutako hornidurak

Gaizki estibatutako laneko ekipamenduakOrdena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X

7

Geldirik dauden


egitea

Desegoki estibatutako objektuak Pasabideetan kokatutako elementuak X

B D OnargarriaOntziko edo txalupako egiturazko elementuak Gaizki seinaleztatu edo argiztatutako elementuak X

8

Mugitzen ari diren


egitea

Manipulatzen ari diren elementuak Eskegitako sorgailuak eta beste karga eta elementu batzuk X B D Onargarria

9



SorgailuakKargak manipulatzeko

ekipamenduak

Bizarrak, ertzak edo babestu gabeko elementuak dituzten ekipamenduak X M LD Tribiala

11




B ED ModeratuaDesegoki estibatutako objektuak Sokak, hornidurak, laneko ekipamenduak, etab. X


Bizkarretik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea eta bizkarretik txalupara igarotzea eta alderantziz X M ED Garrantzitsua

Txalupatik Zereginetan X M ED Garrantzitsua

280


2 Fasea Txaluparen erabilera Zeregina Arrain-sarda finkatzeko maniobraAzpizeregina Txalupa urpetzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


M D Moderatua


Oinetako desegokiak

Oztopoak



4

Manipulatzen diren

objektuak erortzea






Besoa edo garabia


B D Onargarria


Igotzeko ekipamenduarentzako karga desegokiaKontrolatu gabeko kargen mugimenduak X


6Objektuen gainean

zapaltzea


Espazio-falta X

B LD Tribiala


Gaizki estibatutako laneko ekipamenduak XOrdena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X

7

Geldirik dauden


egitea



8

Mugitzen ari diren


egitea


9




ekipamenduak


11






Bizkarretik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea eta bizkarretik txalupara igarotzea eta alderantziz X M ED Garrantzitsua

Txalupatik Zereginetan X M ED Garrantzitsua

281


3 Fasea Harrapaketa Zeregina AskatzeaAzpizeregina Uztaietako irteera patroiari kantatzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


B D Onargarria


Oinetako desegokiak

Oztopoak





6Objektuen gainean

zapaltzea





9





282


4 Fasea Txaluparen erabilera Zeregina Arrain-sarda finkatzeko maniobraAzpizeregina Arraun egitea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


B D Onargarria

Zoru bustiak eta/edo erregai-, olio-, koipe-, arrain-hondarrak-dituztenak X

Oinetako desegokiak

Oztopoak


Aparailu edo kaxen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da X

6Objektuen gainean

zapaltzea


Espazio-falta X

B LD TribialaGaizki kokatutako hornidurak

Gaizki estibatutako laneko ekipamenduakOrdena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe

7

Geldirik dauden


egitea

Karel-gaina, arraunak, txaluparen aldamena Arraun egiteak berekin duen arriskua X

B LD TribialaDesegoki estibatutako

objektuak Sokak, hornidurak, laneko ekipamenduak, etab. X

9



Arraunekin emandako kolpeak Arraun egitearen ondoriozko kolpeak X M LD Onargarria

28 Itsasora erortzea Txalupatik Arraun egitean X M ED Garrantzitsua

283


5 Fasea Txaluparen erabilera Zeregina Arrain-sarda finkatzeko maniobraAzpizeregina Argi-ekipamenduak piztea eta zaintzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


B D Onargarria

Zoru bustiak eta/edo erregai-, olio-, koipe-, arrain-hondarrak-dituztenak X

Oinetako desegokiak

Oztopoak


Aparailu edo kaxen gainetik ibiltzeaArgiztapen egokia falta da X

6Objektuen gainean

zapaltzea


Espazio-falta X

B LD TribialaGaizki kokatutako hornidurak

Gaizki estibatutako laneko ekipamenduakOrdena eta garbiketa falta

7

Geldirik dauden


egitea

Desegoki estibatutako objektuak Operazio-zonetan kokatutako elementuak X

B LD TribialaTxalupako egiturazko

elementuak Karel-gainaren, arraunen eta abarren aurka talka egitea X

16

Ukipen elektrikoen arriskuan

egotea

Laneko ekipamenduak Ekipamenduek isolamendurik ez izateaKonexioa eta deskonexioa X M D Moderatua

28 Itsasora erortzea Txalupatik Azpizereginean X M ED Garrantzitsua

284


6 Fasea Txaluparen erabilera Zeregina Arrain-sarda finkatzeko maniobraAzpizeregina Sorgailuak garabiarekin kentzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


M D Moderatua

Zoru bustiak eta/edo erregai-, olio-, koipe-, arrain-hondarrak dituztenak. X

Oinetako desegokiak

Oztopoak



4

Manipulatzen diren

objektuak erortzea






Besoa edo garabia


B D Tolerable




6Objektuen gainean

zapaltzea


Espazio-falta X

B LD Tribiala


Gaizki estibatutako laneko ekipamenduakOrdena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe

7

Geldirik dauden


egitea



8

Mugitzen ari diren


egitea


9




ekipamenduak


11



Laneko ekipamenduak Babesik eta/edo babesgarririk ez egotea



Bizkarretik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea zereginean zehar X M ED GarrantzitsuaTxalupatik Azpizereginean zehar X M ED Garrantzitsua

285


7 Fasea Txaluparen erabilera Zeregina Arrain-sarda finkatzeko maniobraAzpizeregina Txalupa ontzira igotzea Eraginpeko tripulazioa Marinela (M)

Kodea Arriskua





tutako faktoreak

2Pertsonak


Zoru irristakorrak


M D Moderatua


Oinetako desegokiak

Oztopoak



4

Manipulatzen diren

objektuak erortzea






Besoa edo garabia


B D Onargarria




6Objektuen gainean

zapaltzea


Espazio-falta X

B LD Tribiala


Gaizki estibatutako laneko ekipamenduakOrdena eta garbiketa falta Pasaguneak mugatu gabe X

7

Geldirik dauden


egitea



8

Mugitzen ari diren


egitea


11






Bizkarretik Karelaren ondoan igarotzea eta egotea azpizereginean zehar X M ED GarrantzitsuaTxalupatik Azpizereginean zehar X M ED Garrantzitsua

286



287

ONDORIOAK

Lortutako emai tzak ikusita, beraien arriskugarritasuna kontuan hartuta berehala zerbait egitea eska tzen duten haiek nabarmen tzen dira, haiek ezaba tzera edo gu txienez murriztera eramango duten preben tzio-neurriak ezarriz.

Arrisku garran tzi tsuak edo jasanezinak

Honako hauek dira aztertutako i tsaser tzeko ingurasare-on tzi batean on tziratutako marinel baten lanean garran tzi-tsu tzat edo jasanezin tzat jo tzen diren arriskuak:

1. Langileak maila batetik bestera eror tzea

2. I tsasora eror tzea

3. Objektuek edo objektu artean harrapatuta gera tzea

4. Ukipen elektrikoen arriskuan egotea. Arrisku horren norainokoa erlatibizatu egin behar da. Azpizeregin batean (berrikuspen orokorra edo manten tzea) soi-lik jo tzen da onartezin tzat eta aipaturiko beste hiru arriskuak marinelak bete tzen dituen azpizeregin as-kotan ageri dira.

Arrisku garran tzi tsuak edo jasanezinak identifika tzen zaizkien azpizereginak

1 Langileak maila batetik bestera eror tzeal

On tzira tzea; elkarren ondoan jarritako on tzien arteko zirkulazioa; berrikuspen orokorra eta manten tzea; on tziko eskuzko karga eta karga mekanikoa; on tzian estiba tzea; desatraka tzea; aparailuak eta ekipamen-duak presta tzea; on tzian noraezean ibil tzea; harra-paketak biltegira tzeko kaxak manipula tzea; kaxak estiba tzeko presta tzea; izo tza palaz kaxetara bota-tzea; kaxak estiba tzea; on tzia garbi tzea; aparailuak eta ekipamenduak berrikustea; atraka tzea; pasabi-dea jar tzea; kaxak eskuz manipula tzea; arrain-ka-xak garabiarekin manipula tzea; on tzia garbi tzea; aparailuak deskarga tzea; kaxa hu tsak on tzira tzea; lehorrera tzea.

2- I tsasora eror tzea

El riesgo se consideraría siempre intolerable en el Arriskua onartezin tzat joko li tzateke tripula tzaileak salbamendu- txalekoa soinean eramango ez balu on tziaren bizkarrean dagoenean edo dabilenean. Hala ere, ebaluazioan errespetatu egin zen segurta-sun-neurri hori. Horren ondorioz, moderatu tzat jo da arriskua.

Nolanahi ere, on tziarekin zerikusia duten azpizere-ginetan arriskua beti jo tzen da garran tzi tsu tzat. Ho-nako hauek dira: txalupan sorgailuak jar tzea; txalupa uretara tzea; txalupara sar tzea; txalupan arraun egi-tea; txalupan argi-ekipamenduak piztea eta zain-tzea; txalupatik sorgailuak garabiarekin ken tzea; txalupa on tzira igo tzea.

3 Objektuek edo objektu artean harrapatuta gera tzea

Berrikuspen orokorra eta manten tzea; aparailua aska tzea; zerra besotik igaro tzea eta bira tzea; apa-railua garabiko yo-yoarekin bira tzea; aparailua es-kuz bira tzea; aparailua estiba tzea; harrapaketak biltegira tzeko kaxak manipula tzea; kaxak estiba tzea; on tzia garbi tzea; aparailuak eta ekipamenduak be-rrikustea; kaxak eskuz manipula tzea; arrain-kaxak eskuz manipula tzea; on tzia garbi tzea; aparailuak deskarga tzea; kaxa hu tsak on tzira tzea; paletak enkante-lonjara eramatea.

4 4 Ukipen elektrikoen arriskuan egotea

Berrikuspen orokorra edo manten tzea.

Larritasunbalorazioa edo oso ondorio kaltegarriak di-tuzten arriskuak

1. Lurrera tzearen edo behea jo tzearen ondorioz obje-ktuak lurrera eror tzea

2. Gas edo lurrunengatiko asfixia

3. Ibilgailuek harrapa tzea edo kolpa tzea

4. Laneko ekipamenduak eta ibilgailuak iraulita harra-patuta gera tzea

Kasu horietan, kaltea izateko probabilitatea baxu tzat jo de-nez, arriskua moderatu tzat jo da.


288

AMATASUNERAKO (HAURDUNALDIA ETA EDOSKI TZAROA) ARRISKUEN EBALUAZIOA

HELBURUAK

Baxurako ingurasare-on tzi bateko marinel baten postuko arriskuen ebaluazioan haurdunaldi, erdi tze izan berri edo edoski tzaro egoeran dauden langileei eragin diezaieketen agenteak, prozedurak edo lan-baldin tzak, langileen edo fetuaren osasunean eragin negatiboa izan dezaketen hei-nean.

OROKORTASUNAK

Amatasuna babesteko programa enpresaren laneko arris-kuak Prebeni tzeko Planeko ekin tza bat da.

Laneko Arriskuen Preben tzioari buruzko 31/1995 Legeko 26. artikuluak amatasuna babestea du xede eta honako hau jaso tzen du:

1. Lege honetako 16. artikuluak aipa tzen duen arris-kuen ebaluazioak honako hauek jaso behar ditu: arrisku espezifikoa izan dezakeen edozein jardueratan, haur-dun dauden edo erditu berriak diren langileek, agente, prozedura edo lan-baldin tzekiko esposizioaren izaera, maila eta iraupena. Ebaluazioaren emai tzek adierazten badute lan-baldin tzek edo lanaldiak arriskua sor tzen dutela langile horien segurtasunerako edo osasune-rako edo ondorioren bat izan dezaketela haien haur-dunaldian edo edoski tzaroan, enpresariak behar diren neurriak hartu beharko ditu arrisku horren eraginpean egotea ekiditeko langilearen lan-baldin tzak edo lanal-dia egokituta. Neurrien artean, behar izanez gero, gaue-ko lana edo txandakako lana ez egitea sartuko da.

2. Lan-baldin tzak edo lanaldia egoki tzea ezinezkoa denean edo, egokituta ere, lanpostuaren baldin tzek haurdun dagoenaren edo haurraren osasunean eragin negatiboa izan badezakete eta Gizarte Seguran tzako erregimen aplikagarrian langilea zain tzen duen me-dikuak hala ziurta tzen badu, haurdun dagoen langileak beste lanpostu edo fun tzio bat beteko du, bere egoera-rekin bateragarria dena. Enpresariak finkatu beharko du, langileen ordezkariei kon tsulta egin ondoren, xede horietarako arriskurik ez duten lanpostuen zerrenda.

8.5ARRISKUEN EBALUAZIOA HAURDUNALDIAN ETA EDOSKI tzAROAN

Lanpostu edo fun tzio aldaketa mugikortasun fun-tzionaleko kasuetan aplika tzen diren arau eta irizpideen arabera egingo da eta langilearen osasun-egoerak bere aurreko lanpostura i tzul tzeko aukera ematen duen arte izango ditu ondorioak.

Aurreko paragrafoan aipatutako arauak aplikatuta ere lanpostu edo fun tzio bateragarririk ez balego, langilea bere taldeari edo kategoria baliokideari ez dagokion lanpostura bidali ahal izango da, baina bere jatorrizko lanpostuari dagozkion ordainsari-eskubideekin.

3. Artikulu honetako aurreko puntuetan xedatutakoa aplikagarria izango da edoski tzaroan ere, baldin eta lan-baldin tzek eragin negatiboa izan badezakete emakumearen edo haurraren osasunean eta Gizarte Seguran tzako erregimen aplikagarrian langilea zain-tzen duen medikuak hala ziurta tzen badu.

4. Haurdun dauden langileek eskubidea izango dute lanpostua uzteko, ordainsari-eskubidearekin, jaio au-rreko azterketak egiteko eta erdi tzerako presta tzeko teknikak ikasteko, enpresariari aurrez jakinarazita eta lanaldiaren barruan egiteko premia justifikatuta.

Enpresaria behartuta dago ugalketarako arriskua ain tzat har tzera, amatasunari buruzkoa barne, arriskuen hasierako ebaluaziotik. Enpresariak osasunerako eta segurtasune-rako arrisku guztiak ezabatu, minimizatu edo kontrola tzeko duen preben tziozko fun tsezko tresna da amatasunerako arriskuen ebaluazioa preben tzio-ekin tzaren abiapuntu gisa. Horretarako, haurdun dagoen, erditu berria den edo edoski-tzaroan dagoen emakumearen tzako arriskurik gabeko lan-postuen zerrenda egin behar du, lan hori egiten emakume bat dagoen edo ez kontuan izan gabe.

Baina Laneko Arriskuen Preben tzio Legeko 26. artikuluak aipa tzen duen legezko babes espezifiko eta indibiduala ez da aktibatuko emakume langileak enpresari bere egoera-ren berri ematen ez dion arte, egoera nabarmena izan arte edo enpresa jakinaren gainean egon arte. Horregatik, oso garran tzi tsua da amatasunerako arriskua duen lanpostu-ren bat esleituta duten emakume langile guztiek enpresari euren egoeraren berri ematea, beraien eta ondorengoen osasuna babesteko preben tziozko neurri egokiak le-henbailehen mar txan jar tzeko.

Hala, ugalketarako eta amatasunerako arriskuen kasuan, gu txienez, hiru unetan egin behar da ebaluazioa:

1. Hasierako AE, arestian aipatu den bezala, oro har egin behar dena, lanpostua haurdun dagoen, erditu berria den edo edoski tzaroan dagoen emakume batek bete tzen duen ala ez kontuan izan gabe.

2. Aldizkako eta berrikuspeneko AE, lan-baldin tzak alda tzen direnean, emakume langilearen ezaugarriak alda tzen direnean edo laneko arrisku-faktoreekin ze-rikusia duen osasunerako kalteren bat detekta tzen de-nean.

3. AE gehigarria, arriskuko lanpostuetan, haurdunaldi-egoeraren, erdi tze gertatu berrikoaren edo edoski-tzarokoaren berri jakiten denean, emakume langilea


289

bere osasunean, fetuarenean edo bularreko haurrare-nean modu negatiboan eragin dezaketen agente, pro-zedura edo lan-baldin tzen eraginpean egotearen izae-ra, maila eta iraupena zehazteko.

Arriskuen ebaluazioan kontuan izan beharko lirateke, gu-txienez, 298/2009 EDko VII. eta VIII. eranskinetan jasotako arriskuak, haurdun dagoen, erditu berria den edo edoski-tzaroan dagoen emakumearen laneko segurtasuna eta osasuna hobe tzeko sustatutako neurrien aplikazioari buruzko Kon tseiluaren 92/85/EEE Zuzentarauaren trans-posizioari dagozkionak.

Ugalketarako eta amatasunerako arriskuak detekta tzen di-ren lanpostu edo zereginetan, langileek informatuta egon behar dute arrisku horiei buruz. Amatasunaren babesari buruzko informazio- eta prestakun tza-eskubideek enpre-saria behar tzen dute haurdun edo edoski tzaro naturalean dauden emakumeek izan di tzaketen arriskuei buruz eta aldi biologiko horretan langileen segurtasunari eta osasunari buruz har tzen den edozein neurriri buruz informa tzera. Ha-laber, prestakun tzari dagokionez, emakume langileek euren jardueraren ondorioz izan di tzaketen eta haurdunaldirako eta edoski tzarorako izan di tzaketen arriskuen gainean prestakun tza egokia jaso tzen dutela bermatu behar du.

Bestalde, kon tsulta eta parte-har tze eskubideari dagokio-nez, beste kontu ba tzuen artean, enpresariaren betebeha-rra dago langileen ordezkariei aurretik kon tsulta egiteko (edo langile beraiei, ordezkaririk ez badago), amatasune-rako arriskurik gabeko lanpostuak zehazteko helburuare-kin.

Azkenik, osasunaren zain tza arriskuen ebaluazioan oina-rrituta antolatu beharko dela eta Laneko Arriskuen Preben-tzio Legeko 22. artikuluan jasotako ezaugarrietara doitu beharko dela berre tsi behar da.

Horri guztiari gehitu behar zaio i tsason tzietan on tzira tzeko osasun-azterketak arau tzen dituen abenduaren 14ko 1969/2007 Errege Dekretuak II. eranskinean xeda tzen di-tuela on tzira tzeko gaitasuna balora tzeko irizpideak eta 2.15 atalean adierazten duela langile emakumeak gai izan daitezkeela, murrizketekin, espezialistaren aldeko txostena eta haurdunaldiaren jarraipen egokia egiteko aukera dituz-tenean, arrisku fisiko, kimiko edo biologikoen eraginpean ez daudenean eta ohiko zereginak egitearekin bateragarria denean. Nolanahi ere, on tzira tzeko osasun-azterketaren iraungi tze-data erdi tze-data probablearen aurreko 14 as-teak baino lehenagokoa izango da.

METODOLOGIA

Ebaluazio horren eta bere ondorioen garapenerako, La-neko Segurtasun eta Higieneko Institutu Nazionalaren argitalpenean jasotako “Laneko arriskuak ebalua tzeko eta lanean amatasuna babesteko jarraibideak” hartu dira kontuan. Jarraibide horietako paragrafo ba tzuk hi tzez hi tz txertatuko dira testuan.

Baxurako ingurasare-on tzi bateko marinel-lanpostu ba-teko fase, zeregin eta azpizereginen ezagu tzatik eta horiei

a txikitako arriskuen identifikaziotik abiatuta, haurdun edo edoski tzaro naturaleko aldian dauden emakume langi-leei diezaieketen agenterik eta lan-baldin tzarik badagoen egiaztatuko da lehenik eta behin, 39/1997 Errege Dekre-tuko VIII. eranskina erreferen tzia gisa hartuta.

Bigarrenik, haurdunaldian edo edoski tzaroan dauden emakume langileen osasunean, fetuaren osasunean edo edoski tzaroan dagoen haurraren osasunean eragin nega-tiboa izan dezaketen agente, prozedura eta lan-baldin tzak daudela egiaztatuko da, 39/1997 Errege Dekretuko VII- eranskina erreferen tzia tzat hartuta. Zerrendan oinarritu-ta eta egindako arrisku-ebaluazioetan agente, prozedura eta lanbaldin tza horiek identifikatuta, langileen edo fe-tuaren osasunean eragin negatiboa izan dezaketen haiek nabarmen tzen dira.

Komunitate zientifikoak kaltegarri tzat jo tzen dituen lanbaldin tzak ere kontuan hartuko dira eta, zen tzu horretan, Laneko Arriskuen Preben tzioko 31/1995 Legeko ama-tasunaren babesari buruzko 26. artikuluan xedatutakoa txerta tzen da. Haurdunaldian edo edoski tzaroan izan di-tzakeen eragin posibleak prebeni tzeko neurri gisa jaso tzen du gaueko edo txandakako lanik ez egitea

EMAI TZAK

1- VII. eranskina:

Haurdunaldian edo edoski tzaroan dauden emakume langileen osasunean, fetuaren osasunean edo edoski-tzaroan dagoen haurraren osasunean eragin negatiboa izan dezaketen agente hauek identifikatu dira:

a. Agente fisikoak

i. Talkak, bibrazioak edo mugimenduak

ii. Arriskuak sor di tzaketen karga astunak eskuz manipula tzea, batik bat bizkarrerako eta gerri-rako arriskuak sor di tzaketenak.

iii. Zarata

iv. Muturreko ho tza eta beroa.

v. Jarduerarekin lotura duten lantoki barruko na-hiz kanpoko mugimenduak, jarrerak, despla-zamenduak, buruko eta gorpu tzeko nekea eta beste karga fisiko ba tzuk.

b. Agente biologikoak

i. Erysipelothrix rhusiopathiae

ii. Mycobacterium marinum

Egin beharreko tratamendu antibiotikoren ba-tek haurdun dagoen langilearen, fetuaren edo edoski tzaro naturalean dagoen haurraren osasu-na arriskuan jar lezakeen heinean.

2- VIII. eranskina:

No se identifica ningún agente o condición de trabajo al cual no podrá haber riesgo de exposición por parte de tra-bajadoras embarazadas o en período de lactancia natural


290

3- Arrisku psikosozialeko agente edo faktoreak: laneko denbora eta gaueko lana. Laneko erritmoaren eta agen-te estres-sor tzaileen gaineko kontrola.

Baxurako ingurasarean batik bat gauez egiten da lana, gehienetan 11 bat orduko lanegun luzeetan. 20:00 eta 21:00 bitartean on tziratu eta hurrengo eguneko 8:00 eta 9:00 bitartean i tzul tzen dira. Lau egunetik behin lanaldia egunez egin daiteke..

ONDORIOAK

Ingurasareko marinel-lanpostuak haurdun edo edoski-tze naturaleko aldian dauden langileen osasunean eragin negatiboa izan dezaketen agenteen ondoriozko arriskuak ditu.

Laneko Arriskuen Preben tzioko 31/1995 Legeko amatasu-naren babesari buruzko 26. artikuluak haurdunaldian edo edoski tzaroan izan daitezkeen eragin posibleak prebeni-tzeko neurri gisa jaso tzen du gaueko edo txandakako lanik ez egitea. Lan-baldin tza hori badago ebaluatutako lanpos-tuan.

Eginda dauden eta aurreko kapituluetan aurkeztu diren arriskuen ebaluazioek preben tzio-ekin tzarako abiapuntua adierazten dute. Ebaluazio horiek, lanpostua haurdun da-goen, erditu berria den edo edoski tzaroan dagoen emaku-me batek bete tzen duen ala ez kontuan izan gabe egin dira. Hala, atal honetan aipaturiko arriskuren bat sor tzen denean, lanpostu horretan amaren tzako eta ondorengoen-tzako arrisku poten tzial bat dagoela pen tsatuko da.

Lanpostu horretan dagoen emakume batek haurdun da-goela adierazten duen unean, ebaluazio “gehigarri” bat egingo da langilearen arrisku indibidualaren profila ezarriz. garran tzi tsua da balorazio hori preben tzio-zerbi tzuko sail medikoaren eta teknikoaren arteko jarduketa koordenatu baten bidez egitea.

Ebaluazioetan kontuan izandako zereginetan eta azpizere-ginetan identifikatutako arriskua saihesteko premia dakar

horrek guztiak. Hori posible ez bali tz, emakumeak lanpos-tuan jarrai tzeko ahalegina egingo li tzateke, arriskuarekiko esposizioa saihestuz lan-baldin tzak edo laneko denbora egokituta, zereginen murrizketa barne.

Egoki tzapena egin ezin denean edo, egoki tzapena egin arren, ezinezkoa izango bali tz lanpostuan jarrai tzea eta arriskuarekiko esposizioa desagerraraztea, bere egoera-rekin bateragarria den beste lanpostu edo fun tzio batera aldatu beharko li tzateke langilea. Aurreko aldaketa ezi-nezkoa bali tz arrazoi tekniko objektiboengatik edo, arrazoi justifikatuak medio, eskatu ezingo bali tz, eraginpeko pertsona lan-kontratua etenda u tzi ahal izango da haurdu-naldiko edo edoski tzaroko arriskuagatik. Egoera horretan jarraituko da arriskuak irauten duen bitartean eta lehengo lanpostuan jarrai tzeko edo bere egoerarekin bateragarria den beste postu batean ari tzeko ezintasunak irauten duen bitartean.

Nolanahi ere, kontuan izan behar da laneko arriskuetatik haratago, badirela haurdunaldiarekin, edoski tzaroarekin edo ingurune sozialarekin lotura duten faktore indibidual ba tzuk zain tza medikoa areago tzea eska tzen dutenak, la-neko arrisku-faktore jakin batekiko sentikortasun handia-goa ekar lezaketelako edo beraiek arrisku-faktorea izan daitezkeelako.

Osasunaren zain tzaren bidez emakumearen osasuna-ren eboluzioa eta etapa horretan sor tzen diren arazo edo eragozpenak ezagutu ahal izango dira. Horrek aukera emango du, alde batetik, lan-baldin tzekin zerikusia izan le-zakeen edozein aldaketa modu goiztiarrean detekta tzeko eta horren arabera joka tzeko eta, bestetik, lan-baldin tzak langilearen egoera espezifikora doi tzea, lana modurik one-nean egitea eta denen tzako ahalik eta ongizate handiena lor tzeko.

Nolanahi ere, gogoan izan behar da 1696/2007 Errege Dekretuak, abenduaren 14koak, i tsason tzietan on tzira-tzeko osasun-azterketak arau tzen dituenak, on tzira tzeko osasun-azterketaren iraungi tze-data erdi tze-data proba-blearen aurreko 14 asteak baino lehenagokoa izango dela xeda tzen duela.


291

GLOSARIOA

Ababorra: Popatik brankara begira jarrita, on tziaren ezke-rraldea.

Abarloatu: On tzi bat beste on tzi baten edo kai baten alda-menean jar tzea, haren aldamena uki tzen duela. Bat baino gehiago badaude, bata bestearen ondoan, lehen ilaran, bi-garren ilaran eta abar lotuta daudela esaten da.

Aginte-tokia: Bizkarraren gaineko leku garaiena, on-tzia goberna tzeko eta, egonez gero, etengabeko zain tza antola tzeko erabil tzen dena.

Ahokatu: Hornidurak eta abar leku batera bidera tzea. Ubi-de, i tsasarte edo portu batean sar tzen hastea.

Aingura: On tzia hondoari lo tzeko erabil tzen den objektu astuna. Oro har, metalezkoak izaten dira eta kako-forma izaten dute bere muturretako batean. Mutur horiei “aza-zkalak” esaten zaie eta aingura modernoetan mugikorrak izaten dira, patenteko ainguretan bezala. Horiek ez dute zeporik izaten. Aingura tzea.

Ainguratu: aingura bat edo gehiago erabiliz, on tzia hon-doari lo tzeko ekin tza da.

Aingurajiragora: Danbor-forma eta katu gisako barne-mekanismoa duen tresna mekanikoa, sokak lo tzen lagun-tzen duena.

Ai tzurra: Burdinazko lau angeluko lamina edo pala duen tresna, gehienetan 20 eta 25 cm arteko aldeak dituena. Horietako bat zorro tza da eta beste aldekoak kirten edo heldulekua ahoka tzeko balio duen eraztuna du, palarekin angelu zorro tz samarra eratuz. Oinezko i tsaski-bilketan harea-jalkinak iraul tzeko eta moluskuak atera tzeko erabil-tzen da.

Alatu: Marinelen hizkeran, arran tza-aparailu bati buruz ari garenean, jaso tzea esan nahi du.

Alga: Landare talofito, zelulabakar, plurizelularrak, ahal iza-nez gero uretan bizi direnak, ur gezatan nahiz gezitan eta, oro har, klorofila dutenak, ba tzuetan askotariko beste pig-mentu ba tzuez lagunduta. Plurizelularren taloak filamen-tu-, zinta- edo lamina-forma du eta adarkatua izan daiteke.

Altura: I tsasoan altura hi tza erabil tzen da kostatik urrun dagoen guztia izenda tzeko. Adibidez, alturako arran tza, alturako flota, alturako tre tza, etab. Hedaduraz, industrial- edo komer tzial-adiera ere badu.

Alturako arran tza: Ekin tza-erradio oso handia duen arran-tza industriala da. 60 miliako lerrotik kanpo eta 60º I eta 35º H paraleloen artean eta 52º E eta 20º M meridianoen artean kokatutako eremuraino ere iristen da bere jardue-


292

ra. Poten tzia, luzera eta tonaje handiko on tziak erabil tzen dira, esaterako, 1.200 CVko poten tziara iristen direnak eta 30 metroko luzera gaindi tzen dutenak. Tre tza eta arrastea dira gehien erabil tzen diren arran tza-motak.

Altura handiko arran tza: I tsasoen eta kostako distan tzien mugarik gabe eta alturako arran tzan sar tzen diren ere-muetatik kanpo arran tza industrialean ari tzen diren tamai-na handiko on tziek egiten dutena da. Altura handiko flotak i tsason tzi handiek osa tzen dituzte, 100 metrotik gorako luzera eta 7.500 CV baino gehiagoko poten tzia dituztenek, botaldi bakoi tzean arrain-kantitate handiak atera tzeko gai direnek. “Lantegi-on tziak” dira, inguraketa-on tziak edo arraste-on tzi izoztaileak, arraina arran tza tzeko, eralda-tzeko eta biltegira tzeko askoz ahalmen handiagoa du-tenak, eta ekoizpen-prozesu konplexuagoak gara tzeko aukera ematen dute.

Al txatu: On tzira zerbait jaso tzea, oro har, kable edo polea bidez.

Amarra: I tsasoan erabil tzen den soka edo kablea, objektu edo piezaren bat finka tzeko balio duena.

Amua: Metalezko arpoi txiki edo kakoa da, pita edo alanbre batetik zin tzilikatu eta beita jarrita arran tzan egiteko balio duena.

Amuarran tza: Arran tzako aparailu selektiboa da. Beita ja-rrita duen amuarekin egiten da, arraina beita jaten hasten denean amuan harrapatuta gera tzen da. Amu-arran tzako hainbat aparailu daude: lerro edo txanbela, tre tza txikia, ha-rri bola, kazako edo xaxiango arran tza, etab.

Anamnesia: grekoko ana, berria, eta mnasthai, gogoratu, hi tzek osa tzen dute. Pazienteak berak edo familiakoek emandako datuak dira, gaixotasunaren hasieratik me-dikuak aztertu arterainokoak. Anamnesia historia kliniko-tik abia tzen da eta hainbat datu bil tzen ditu, esaterako, filiazioa, kon tsultaren motiboa edo aurrekari familiarrak eta per tsonalak. Horietako ba tzuei buruzko informazio zabala izango da aurrez egindako elkarrizketaren bitartez. Galdeketa sistematikoak aukera eman behar du sintoma nabarmenenak eta sintoma horiek pazientearen biografian duten bilakaera ezagu tzeko. Baiezta tzeko edo ezezta tzeko datuak bil tzeko aukera emango duen hipotesi diagnos-tikoa egitea da kontua.

Aparailua: Erabil tzen diren elementu edo tresnen mul tzoa. Arran tza-motaren arabera, ba tzuk edo besteak erabil tzen dira, ba tzuk generikoak diren arren. Aparailua esaten zaio arran tzako lerroaren azken zatiari ere.

Apnea: Arnasa falta tzea edo etetea.

Argitu: Aparailuan sokak ordenatuta biribilka tzen direnean eta i tsuta mugigarria nahasi gabe lan egiteko antola tzen denean.

Arlinga: Arran tza-aparailuaren kor txoei edo berunei eus-ten dien amarra sendoa. Aldi berean, bukaera ematen dio mailari.

Armairua: Hoztutako errezeptakulua, harrapaketez bete-tako erretiluak har tzen dituena, haiek izozteko.

Arran tza-aparailua: Arran tzaleen esanetan arran tzan egiteko asmakizuna zen arran tza-aparailua, tranpa- edo sare-motaren batek osatutakoa. Gaur egun arrainak harrapa tzeko balio duen edozer gauzari esaten zaio arran-tza-aparailua, baita edozein tre tza edo aparailuri ere.

Arran tzatokia: Arran tza egiten den plataforma kontinen-talaren barruan dagoen espazioa.

Arrastea: Lan egiteko moduagatik izen hori har tzen duen arran tza-mota da, hondoan arrastan egiten delako, alegia. On tzi batek, arraste-on tziak, atoian eramaten du eta, au-rrera doan heinean, parean jar tzen zaion arran tza harrapa-tzen du sarean. Sarea arrastan eramanda harrapa tzen da arraina, mailasarean geratu gabe. Hondoko arraste-arran-tza edo irekidura bertikal handiko arraste-arran tza izan daiteke.

Arrastelua: Helduleku luze eta mehe batek osatutako tresna, muturretako batean hor tz moduan jarritako ziriz hornitutako zeharraga batek zeharka tzen duena harea-substratua iraul tzeko eta moluskuak azalera atera tzeko helburuarekin.

Artisau-arran tza: Arran tzale batek edo gehiagok egindako jarduera. Erregistro gordineko 10 tona (EGT) baino gu-txiagoko on tziekin i tsasoan, kosta inguruko uretan, edo barruko uretan, geza nahiz gazietan, egindako arran tza da.

Askatu: Lotuta edo i tsa tsita zegoena askatu, libre u tzi. Hon-doa jotakoa libratu. Eragozpen edo arrisku batetik libratu.

Askatu: Soka bat lasa tzea, aska tzea.

Askatu: Marinelen hizkeran, zerbait uretara bota edo aska-tzea.

Atrakatu: On tzi bat kaiaren edo beste on tzi ba tzuen kontra jar tzea, geldirik uzteko asmoz.

Baliza: Leku arrisku tsuak adierazteko edo i tsasgizona orienta tzeko marka gisa jar tzen den seinale finko edo mu-gikorrari esaten zaio.

Baxurako arran tza: Kosta inguruan egiten da on tzi txikiekin, oro har, artisau-metodoekin eta egunez. Ba tzuetan gauez ere egiten da argi egokiekin. I tsaser tzeko edo baxurako flota 20 eta 100 tona bitarteko on tziek osa tzen dute eta fa-milia- edo artisau-flota 20 tona baino gu txiagoko on tziek.

Baxurako flota: Baxurako arran tza, askotan “artisau” dei-turiko arran tzarekin identifika tzen dena, arran tza egiteko aparailu tradizionalak erabil tzen dituena da, oro har, on tzi txiki edo ertainetan, eta kostaldeko uretan edo, gu txienez, plataforma kontinentalean gera tzen dena.

Beita: Arrainen tzako janaria. Amuan jar tzen den jakia.

Beitatu: Amuan beita jar tzea.

Bibikoa: Aparailua finka tzeko erabil tzen den soka edo ka-ble baten adarrak.

Biratu: Norabidea aldatu. On tziak ez dira “jira tzen”, biratu egiten dira.


293

Biratu / Bira tze: Harrapaketak bil tzeko sare edo tre tza ure-tatik atera tzea.

Bogatu: Arraun egitea.

Botaldia: Bota tzeko (jaurti tzeko) ekin tza eta ondorioa. Sa-rea arran tza egiteko bota tzea. Aldi batean atera tzen den arran tza.

Branka: On tziaren aurreko aldea.

Brankako uhala: Amulatik (brankaren aldamenean) askatu edo jaso tzen den soka.

Buia: Objektu arin eta flota tzailea da, soka baten eta lasta edo euskarri baten bidez hondoari lo tzen zaiona. On tzi bat seinalezta tzeko edo lo tzeko erabil tzen da.

Datila: I tsasoko molusku lamelibrankioa. Maskorrak bi kusku simetriko, leun eta berdexka ditu distira zuri eta urdinxkekin, hamar eta hamabi zentimetro bitarteko lu-zerakoak eta bi zentimetroko zabalerakoak, alde handie-netako batetik bat eginda daudenak labana baten kirten-azalen gisa.

Datil handia: Molusku lamelibrankio jangarria da, datilaren oso an tzekoa, hura bezain forma kurbatua ez duen arren. Datil handia krema kolorekoa da kanpotik eta barrutik. Kuskua kolore desberdineko bi zonatan bereizten duen beta diagonal mehe bat duelako bereizten da datiletik.

Draga: I tsasbeherako zonetan oinezko i tsaski-bilketan erabil tzen den tresna. Tresnak, batetik, 40-50 cm-ko me-talezko armazoia du eta, bestetik, metalezko xafla laua eta 7-10 cm-ko zabalerakoa. Armazoi horretatik, maneia tzeko balio duen 1,5 m-ko heldulekua atera tzen da. Tresnaren ahoko aldamenetan bi zirgilo handi daude eta zirgilo ho-rietatik bi soka atera tzen dira, gerriko edo uhala era tzen dutenak. Ondoren sarezko zakua dago, 24 eta 26 iraga-naldikoa, harrapatutako i tsaskia gorde tzeko balio duena. Tresna uretara bota tzen da eta arrastaka eramaten da hondo harea tsuan. Azkenean, igo egiten da bizkor bira tzen den bitartean eta, horrela, moluskuak harrapatuta gera tzen dira burdinazko hor tzen artean.

Edukiera: Kroskoaren eta gainegituraren barruko bolume-na. Morson Tonatan neur tzen da (1 Morson Tona = 2,83 m3).

Ematea: Lor tzea, sar tzea edo baimen tzea.

Ekinodermatua: Simetria erradiatu pentagonala eta aza-lean karekizko pikor sakabanatuz edo, gehienetan, elkarren ondoan ipinitako eta ba tzuetan aran tzaz hornitutako kare-kizko plakaz osatutako dermatoeskeletoa duten i tsasoko animalia metazooak; adibidez, holoturiak eta i tsas izarrak. Dermatoeskeletoan zulo txiki asko daude eta zulo horie-tatik hodi formako apendize zutikorrak atera tzen dira, ba-tzuetan bentosatan amai tzen direnak eta serie erradiale-tan antolatuta daudenak.

Errasketa: Burdinazko plan txa, er tz zorro tzekoa eta zu-rezko heldulekuarekin, on tzietako mastak, bizkarrak eta saihe tsaldeak harraska tzeko erabil tzen dena eta oinezko i tsaski-bilketan, berriz, i tsas belarriak eta lapak atera tzeko.

Erreferen tziakoa: Ingurasarean heldulekua lo tzeko erabil-tzen den soka.

Erregistroko tonaje gordina: On tziaren tamainaren neurri fiskala. Ez da pisua. Honela kalkula tzen da: (luzera x zaba-lera x garaiera)/5. On tzi baten desplazamendua tonatan.

Erriatu: Soka bat, kate bat edo beste zerbait aska tzea.

Eskotilla: Bizkarretan on tziaren zerbi tzurako dauden ireki-durak.

Eslinga: Gakoz hornitutako soka, pisu handiak jaso tzekoa.

Estibatu: On tzi baten karga modu egokian kokatu eta jar-tzea.

Estropua: Muturretan lotutako soka-zatia, gauzak zin-tzilika tzeko erabil tzen dena.

Flota: On tzi-mul tzoa.

Gaixotasunaren maiztasunneurriak: Epidemiologia-ren helburu nagusietako bat gaixotasunen banaketa eta determina tzaileak azter tzea da. Gaixotasuna eta interese-ko beste aldagai ba tzuk kuantifika tzea eta neur tzea funtsezko elementuak dira hipotesiak formulatu eta testa tzeko eta biztanleria desberdinen artean edo jakineko biztanleria baten barruan esposizio edo ezaugarri bat duten edo ez duten per tsonen artean gaixotasun-maiztasunak aldera-tzeko aukera emateko ere.

Gan txueloa: Ai tzur txikia eta metalezko pieza bakarrekoa, kusku bikoak bil tzeko erabil tzen dena.

Garaiera: On tzi baten beheko aldetik goiko bizkarrerainoko garaiera.

Girgilua: “U” formako burdineria, on tzian hainbat eta hainbat aplikazio dituena. Hainbat motatakoak daude: bi-rakariak, okertuak, automatikoak, etab.

Girgiluz lotu: Girgilu batekin bi kate-zati, katea bat eta uztaia bat edo beste zerbait lo tzea edo segurta tzea.

Gobernatu: On tzia zuzendu, norabide bateran tz eraman.

Haga: Kanabera.

Harilkatu: Hariak, alanbrea edo beste zerbait biribildu edo bildu haril gisa, gehienetan txirrika baten inguruan.

Hiruhor tza: Gezi-puntan amai tzen den lan tza modukoa da, datila eta datil handia harrapa tzeko erabil tzen dena. Mo-luskuaren kuskuen artean sar tzen denean, moluskua i txi egiten da tresna barruan geratuz. Orduan, tresnari tiratu eta i tsaskia harrapa tzen da.

Hiru hor tzeko aingura: Hiru hor tzeko aingura.

Hornidura: Edozein operaziotarako behar den tresna.

Hornitu: On tzia eguneko biderako behar den guztiaz horni-tzea.

Igitaia: Al tzairuzko orri kurbatuak eratutako tresna da, mu-tur oso zorro tzarekin eta sorba tza alde konkaboan due-


294

na zurezko heldu leku batean finkatuta. Oinezko i tsaskibilketan erabil tzen da txirlak eta berbere txoak atera tzeko. Orriaren muturra kusku bikoak harean ikusteko moduan uzten duen zulotik sar tzen da, biraketa bizkor baten bidez atera tzeko.

Ingurasarea: Arrain-sardak inguratuz eta harrapatuz lan egiten duen aparailua. Bi mota nagusi daude: arrainak ihes egiten ahalegin tzen direnean sarean harrapa tzen dituena eta inbutu modukoa eratuz beheko aldetik ixten dena.

Ingurasarea: Bertikalean urpera tzen den eta arrain-sarda inguratuz lan egiten duen arran tza-aparailua. Arrainak sa-rean harrapatu edo inbutua eratuz ixten ditu.

Istriborra: Popatik brankara begira jarrita, on tzi baten es-kuineko aldamena. Argi berdea.

I tsas belarria: Maskor obalatua duen molusku gastero-podoa, espira oso baxukoa, inguruaren erdian er tz mehea duena eta ezpain moduko zerbait beste erdian. Animalia hazten doan heinean ixten diren zuloak ditu ezpain mo-duko horretan. Zimurtua eta arrexka da kanpoaldetik eta nakar-i txurakoa barrualdetik. Espainiako i tsasoetan bizi da.

I tsas trikua: Animalia ekinodermoa, plaka poligonalek osa-tutako eta aran tza artikulatuz estalitako dermatoeskeleto batek babestutako gorpu tz hemisferikoa duena. Beheko aurpegiaren erdian du ahoa eta goiko aurpegiaren erdian uzkia. Ahotik uzkira pieza anbulakralez osatutako bost se-rie bikoi tz luza tzen dira.

I tsaser tza: I tsaser tzeko zona marearen eragina jaso tzen duen eta hainbat biotopo har tzen dituen kostako zerren-da da. Biotopo horietako bakoi tzak, aldi berean, izaki bizien hainbat komunitate era tzen ditu. Biotopoen ezaugarriak, fun tsean, sakoneraren araberakoak dira.

I tsaser tzeko ingurasarea: Arran tza-mota honetan, arrain-sarda baliabide elektronikoen edo artisau-baliabideen bi-tartez aurkitu ondoren, kor txozko goiko arlinga eta beru-nezko beheko arlinga dituen sarearekin ingura tzen da. Azken horrek zerra bat du, arraina harrapatuta gera tzen den zakua ixten duena. Zakua on tzira jaso tzen da baliabi-de mekaniko eta eskuzkoen bitartez eta estibatu egiten da. Arran tza-mota hau sardatan mugi tzen diren arrainak ingura tzeko erabil tzen da eta eguzkia ezkutatu ondoren egiten da gehienetan.

I tsaser tzeko on tzia: Kostatik hurbil nabiga tzeko prestatu-tako on tzia.

I tsaskia: Sukaldari tzan balio handia duten krustazeo eta moluskuak.

I tsaskitan ibili: I tsaskiak arran tzatu edo bil tzea. Jarduera profesionala da, lizen tzia espezifikoa eska tzen duena.

I tsasoratu: On tzia i tsasoran tz abia tzea.

Izo tzez estali: Arraina kaxetatik ken tzea.

Jakitokia: Jaki-tokia, janariak gorde tzeko tokia.

Jaso: Sokari tira tzea, etengabe jasoz.

Jiragora: Kanpoko bi danbor eta barruko beste bi dituen eta aparailua jaso tzeko erabil tzen den makina txikia.

Kabina: On tzi bateko espazio bizigarri eta estalia.

Kadenotea: Kate lodia.

Kaia: Portuko dikea.

Kakoa: Tresna zorro tza eta kurbatua, hainbat erabilera di-tuena.

Kaloia: Ia metro inguruko masta biribila, sareak zabalduta eduki tzeko erabil tzen dena, aldamen batetik zin tzilikatuta.

Kanabera: Arran tzarako erabil tzen den haga luzea. Modelo ugari daude, arran tza-mota guztietara egokitutakoak.

Karela: On tzi baten aldamenaren goiko er tza. Bizkarraren eta karelaren arteko zatia.

Karelgaina: Karelaren goiko aldea estal tzen duen egu-rrezko zerrenda.

Karnata: Gehienetan hilda egoten den animalia-jatorriko beitari ematen zaion izen generikoa.

Kazako arran tza: Arran tza-metodo tradizionala, xaxiango arran tza izenez ere ezagu tzen dena. Apeua arrastan era-maten da, beita lana egiten duen animalia bizi baten i txura egiteko.

Kordel ama: Arran tza-aparailua munta tzeko erabil tzen dena eta euskarri lana egiten duena.

Krustazeoa: Zaka tz-arnasketa eta bi antena-pare dituzten, kal tzifikatutako maskorrak estal tzen dituen eta apendizekopuru aldakorra duten animalia artropodoak.

Kusku bikoa: Bi kusku dituena. Molusku lamelibrankioen eta beste ornogabe ba tzuen maskorra osa tzen duten pie-za gogor eta mugikorretako bakoi tza.

Lanperna: Krustazeo zirropodoa da. Bost piezaz osatutako maskorra eta pedunkulu mami tsu bat ditu. Pedunkulu horren bidez i tsasten da i tsaser tzeko hai tzetara. Taldeak eratuz hazten da eta jangarria da.

Lasta: Harria, harea, ura edo on tziaren hondoan jar tzen den pisudun beste gauzaren bat, on tzia uretan komeni den tokiraino sar dadin.

Lehorreratu: On tzitik gauzak atera eta lehorrera eramatea. Per tsonei ere aplika dakieke.

Lerroa: Arran tzarako pita edo haria da. Hainbat materiale-takoa izan daiteke, hari bakunekoa edo kable bihurritukoa, eta hainbat kolore, loditasun, malgutasun edo erresisten-tziakoa.

Lokarria: Gauza bati lo tzen zaion soka edo alanbre luzea, goian zuzen eusteko edo alde batera segurtasunez mugi-tzeko.

Lonja: Portuan edo inguruan kokatutako teilatupeko lekua, lehorreratutako arrainaren enkantea egiteko erabil tzen dena.


295

Lotu: On tziko gauzak soka, kable edo kateekin segurta tzea edo gogor lo tzea.

Luzera: On tziaren luzera da, flotazio-marran neurtuta.

Maila: Sare-mamia. Sarea.

Mailasarea: Bertikalean jar tzen diren sarez osatutako arran tza-aparailua. Arrainak igaro tzean sarean harrapatu-ta gera tzen dira.

Maileta: Hondoko arraste-arran tzarako diseinatutako erdi alanbratutako soka mistoa.

Marea barrukoa: I tsasgoraren eta i tsasbeheraren maila ezagunen artean kokatutako i tsaser tzeko zatia da. “Erre-tiro-zona” ere esaten zaio.

Marea eraginpekoa: Marea baxueneko lerrotik hurbil dau-den azaleko uren zona.

Matrizea: Erabilera-erakusketako matrizea, langile batek bete dituen lanpostu guztiak arriskuen eraginpean ego-teari buruzko informazio espezifikoarekin lo tzeko aukera ematen duena.

Mazia: Uretara bota tzen den janaria da, gure arran tza-aparailura arrainak erakar tzea xede duena.

Mendekoa: Po txera ere esaten zaio eta amu ani tzeko apa-railuetan, esaterako, tre tzan, kordel amatik zin tzilikatutako pita da.

Moluskua: Tegumento bigunak dituzten metazooak dira. Helduek segmentatu gabeko gorpu tza dute, biluzia edo maskor batez estalia, eta aldebiko simetria du, beti perfe-ktua ez dena.

Muskuilukumea: Muskuiluaren hazia edo “muskuilu-ku-mea”. Berezko bankuetan bilduta edo muskuilu-haziak bil-tzeko sokak txaneletan jarrita lor tzen da. Behin muskuilu-haziek 1-2 cm-ko tamaina har tzen dutenean, sokaz lo tzen dira.

Neskatila: Arraina Euskal Herriko arran tza-portuetara iris-ten denean, hura deskargatu eta garbi tzeaz ardura tzen den emakumea.

Otarrea: Tranpa edo kaiola modukoa, i tsaski-bil tzaile pro-fesionalek krustazeoak harrapa tzeko erabil tzen dutena. Arran tza pasiboko sarea da, estutu egiten den zilindro-formakoa (inbutu alderan tzikatuaren forma). Behin harra-pakina (arraina) sarean sar tzen denean, zuzenduta du no-rabidea eta irtetea galaraziko dion deposituan eroriko da. Arrain edo i tsaskiei sar tzera bul tzatuko dituen beitarekin erabil tzen da.

Paketa tzailea: Arran tza-portuetan, gero saldu egingo den arraina kaxetan jar tzen duen emakumea.

Paleta: Salgaiak biltegira tzeko eta garraia tzeko erabil tzen den oholez egindako plataforma.

Panga: I tsason tzi txikia.

Pasabidea: Zubi txikia, askotan behin-behinekoa, material

arinez egindakoa eta on tziaren eta kaiaren arteko espazioa gaindi tzeko erabil tzen dena.

Pasteka: Polea ferratuaren gisakoa, bere kaxaren aldame-netako batean irekidura bat duena, lanerako erabiliko den soka pasa tzeko.

Patina: Bizkarrean errail finko baten gainean ibil tzen den eta polea baten euskarri mugikor lana egiten duen burdi-neria, gehienetan eskota baten polearena.

Polea: Soka baten norabidea alda tzeko erabil tzen den bur-dineria.

Poliketoa: Uretako animalia da, ia i tsasoan soilik izaten dena. Segmentu bakoi tzean bi parapodo ditu, bizkarralde-ko adarrarekin eta sabelaldekoarekin, eta keta (zurdaren an tzekoa) ugarirekin. Batez ere hondo harea tsuetako ha-ragijalea da, baina badira jalkina jate espezializatutako for-mak, lur-zizareek egiten duten moduan, edo ura iragazten espezializatutakoak.

Polipastoa: Arran tza-aparailua jaso tzeko polea berezia.

Popa: On tziaren a tzeko aldea.

Popako uhala: Hegaletik (poparen aldamenean) askatu edo jaso tzen den soka.

Po txerak: Ikus mendekoak. Batik bat tre tzakoak.

Sakela: Arran tza-aparailuaren a tzeko partea. Sareak bere alde sakonenean eta arlingatik urrunen dagoenean sareak era tzen duen pol tsa edo zakua da.

Salabardoa: Markoan sartutako eta makila edo kirten bati lotutako sare txikia. Sarexka baino tamaina handiagokoa.

Sarda: Oro har, espezie bereko arrain-sarda. Ba tzuetan mi-laka ale izaten ditu, taldeko diziplina sendoa izaten dutenak eta formazioan bizi eta aurrera egiten dutenak. Harrapa-tzaileei aurre egiteko teknikak dituzte eta denak batera mugi tzen dira, egungo ezagu tzen arabera, guztiz ezagu-nak ez diren estimuluek gidatuta.

Sardea: I tsason tzi baten aparailua osa tzen duen masta oro.

Sardea: Ababorretik eta istriborretik, on tziaren bi aldame-netan jar tzen den haga luzea da. Kazako arran tza egiten denean kanaberen pitak kroskotik bereizteko eta lerroen artean nahasmendua ekiditeko balio dute. Ingelesezko izenez ere oso ezagunak dira: “outriggers”.

Saregilea: Arran tza-mota desberdinetarako (ingurasarea, tre tza, arrastea edo aparailu txikiak) sareak egitea edo konpon tzea lanbide duen per tsona, gehienetan emaku-mea.

Sareratu: Arraina arran tzako sarean preso gera tzea.

Sargazoa: Kolore gorri arrexkako alga, i tsasoko zenbait tokitan ugaria dena, sargazoen i tsasoa deiturikoa eratuz.

Soka: On tziak eramaten dituen soka edo amarrak.

Sokaz lotu: “Hazi-lokarriak” era tzeko fasea. Muskuilu-


296

kumea sokan bil tzen da, i tsasoan jarri eta egun gu txi ba-rru desegiten den kotoizko edo azetatozko sare fin baten lagun tzarekin.

Sotoa: On tzi barneko konpartimentua da, bizkar azpian egoten dena eta salgaiak edo hornidurak estiba tzeko erabil tzen dena.

Takoa: Janari arina eta erraz presta tzekoa.

Tonaje gordina: Bolumen-neurria da, ez pisu-neurria. EGT edo Erregistro Gordineko Tona esaten zaio eta ingelesez GRT (Gross Register Tonnage). Gaur egun GT (Gross Ton-nage) esaten zaio. On tziaren bolumen i txi osoa da. Hor sar-tzen dira sotoak, deposituak, makina-gelak, egoki tzapena, zubia, biltegia eta i txita dagoen guztia, hau da, on tzi osoa, tximiniaren hodia izan ezik.

Tresmaila: Elkarren gainean jarritako hiru sare-mami dituen arran tza-aparailua da. Sare-mami horietan kan-pokoenak barrualdekoek baino maila zabalagoa du. Ba-rrualdekoak trinkoagoak dira, argi gu txiagokoak. Horrela, arraina sartu eta sarean harrapatuta gera tzen da.

Tre tza: Arran tza-aparailu bat da, kordel ama batek eta kor-del ama horretatik zin tzilikatutako eta amuan amaitutako hainbat mendeko edo po txerak osatutakoa. Hainbat mota eta tamainatakoa izan daiteke. Lan egiten den zonaren arabera, hondokoa edo azalekoa esango zaio, baina baita alturakoa edo baxurakoa ere. Gaur egun badira amurik ez baina beste amarru-mota ba tzuk dituzten tre tzak ere, es-aterako, kaiola- edo otarre-tre tza, i tsaskiak arran tza tzeko erabil tzen dena.

Tre tzaon tzia: Arran tza-aparailu tzat tre tza erabil tzen duen on tzia.

Truela: Salabardoa. Markoan sartutako eta makila edo kir-ten bati lotutako sare txikia. Sarexka baino tamaina han-diagokoa.

Tunikatua: Gorpu tz biguna eta gelatina i txura duten eta zelulosaren gisako substan tzia batez eratutako min tz edo tunika batez inguratutako animalia prokordatuez esaten da. Jaio tzean apaburu baten forma dute. Isa tsak notokor-da du eta animalia heldutasunera hel tzen denean desager-tu egiten da.

txalupa: Arraundun on tzi txikia. Ba tzuetan motorra jar tzen zaio, oro har, karelez kanpokoa.

txanberga: Hainbat erabileretarako komeni denean, i tsason tziaren kanpoalderan tz atera tzen den masta luzea.

txanela: Gu txi gorabehera 27 x 20 metroko artefaktu flota-tzailea da, habe eta langetez osatutakoa. Horietatik 12 me-tro luzeko sokak zin tzilika tzen dira, 500 gehienez, eta soka horietan i tsasten da moluskua merkaturatu arte gizen-tzeko.

txaneleko akuikultura: Uretako landare- eta animalia-es-pezieak hazteko jarduera, teknika eta ezagu tzen mul tzoa da. Hazkun tzak marea arteko eremuetako hondo harea-tsuen gainean, hondoan bermatutako egituren gainean, esaterako, hazkun tza-hesola eta -mahaien gainean, edo

flota tzen dauden egituren gainean, esaterako, txanel le-rroen gainean egiten dira, merkatura tzeko moduko tamai-na har tzeraino gizenduz. Jarduera horretarako bi elemen-tu nagusiak txanela eta lagun tzako on tzi edo txanel-on tzia dira. txaneletara iri tsi ahal izateko, lagun tzako on tziak (4. zerrenda) erabili behar dira. On tzian gauza tzen dira lo-tzea, zabal tzea, zakuan sar tzea eta beste hainbat zeregin; 20 bat metro luzeko eta garabiaz hornitutako on tziak dira. Garabiarekin egiten dira produktua txaneletik on tzira tzeko lan guztiak, gero manipulatu ahal izateko.

Txikota: On tziaren puntu finko batean dagoen muturrak finko bihur tzen duen sokazatia, lanean ari den kalabrotea-ri, kateari edo beste zerbaiti emandako biren bitartez irrist egitea galarazten duena.

Uhala: Soka baten zatia, polea batetik igarota, horizonta-lean luza tzen dena, i tsasgizonek hari helduta tira ahal iza-teko.

Ur gaineko i tsaskibilketa, (atoian eramandako arran tzatresnak) .- On tziaren motorraren lagun tzarekin arrastan eramaten da hondoko espezieak, esaterako, txirla, bieira, zanburiña edo i tsas belarria harrapa tzeko aukera ematen duen draga. Dragari lotuta doan mailazko zakuan bilduta gera tzen dira.. Harrapaketak on tzira igo tzeko jiragoraren erroak erabili behar dira eta, ba tzuetan, besoak edo lumak.

Ur gaineko i tsaskibilketa (eskuzkoa): On tzia ainguratuta i tsaskiak atera tzeko jarduera, batik bat txirla eta berbere-txoa. Haga sorbaldan edo aldakan jarrita eta gorpu tza mugituz arran tza-aparailua hondoan arrastan eramanaz, marinelek eskuz maneiatutako artisau-baliabideen bitar-tez ( txardangoa, kakoa, etab.) egiten da.

Urkila: Muturretako batean bi puntatan amai tzen den ma-kila. Y formako mekanismoa duen pieza, beste pieza ba-tzuei eusteko edo pieza horiek birarazteko erabil tzen dena.

Urtegia: Arran tza-parkeko errezeptakulua, goiko bizkarre-tik harrapaketak jaso tzen dituena.

Zerra: Ingurasare baten beheko soka, jaso tzen denean aparailua i txi eta arraina sare barruan uzten duena.

Zumi tzez eu tsi: Zumi tzak jar tzea fardelak segurta tzeko.


297

BIBLIOGRAFIA

ARAUDIA

LANEREN HI TZARMEN ETA GOMENDIOAK

• Osasuna babesteari eta osasun-lagun tza emateari (i tsasoko jendeari) buruzko 164. hi tzarmena, 1987. La-naren Nazioarteko Erakundea. h ttp://www.ilo.org/ilolex/cgi-lex/convds.pl?C164

• C188 Arran tzako lanari buruzko hi tzarmena, 2007. h ttp://www.ilo.org/ilolex/cgi-lex/singles.pl?query=012007188@ref&chspec=01

• R199 Arran tzako lanari buruzko gomendioa, 2007. h ttp://www.ilo.org/ilolex/cgi-lex/singles.pl?query=022007199@ref&chspec=02

IMO HI TZARMENAK

• I tsasoan giza bizi tza segurta tzeko nazioarteko hi-tzarmena, 1974 (SOLAS 1974). Nazioarteko I tsas Erakundea. h ttp://www.imo.org/KnowledgeCentre/ReferencesAn-dArchives/HistoryofSOLAS/Documen ts/SOLAS%201974%20-%20Brief%20History%20-%20List%20of%20amendmen ts%20to%20date%20and%20how%20to%20find%20them.html#Chapter_IV_–_Radiocommunica-tions

• I tsasoan Giza Bizi tza Segurta tzeko Nazioarteko Hi-tzarmenari, 1974koari, 2011n egindako zuzenketak, MSC 317(89) Ebazpenaren bitartez 2011ko maia tzaren 20an Londresen erabakitako zuzenketak. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2012/12/05/pdfs/BOE-A-2012-14814.pdf

ERKIDEGOKO ARAUDIA

• Ba tzordearen 498/2007 Erregelamendua (CE), 2007ko mar txoaren 26koa, Arran tzaren Europako Fun tsari buruzko Kon tseiluaren 1198/2006 Erregelamendua aplika tzeko xedapenak ezar tzen dituena. h ttp://europa.eu/legislation_summaries/maritime_affairs_and_fisheries/fisheries_sector_organisation_and_financing/l66041_es.htm

• 1272/2008 (EE) Erregelamendua, Europako Parlamen-tuarena eta Kon tseiluarena, 2008ko abenduaren 16koa, substan tzien eta nahasketen sailkapenari, etiketa-


298

tzeari eta on tzira tzeari buruzkoa, eta 67/548/EEE eta 1999/45/EE zuzentarauak aldatu eta indargabetu eta (EE) 1907/2006 Erregelamendua alda tzen duena (Testu egokia EEEren ondorioetarako). L 353 Aldizkari Ofiziala, 2008/12/31koa 0001 – 1355 or. h ttp://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32008R1272:ES:HTML

• 92/29/EEE zuzentaraua, Europako Kon tseiluarena, 1992ko mar txoaren 31koa, on tzietan osasun-lagun tza hobea susta tzeko gu txieneko segurta-sun- eta osasun-xedapenei buruzkoa. L 113 Al-dizkari Ofiziala, 1992/04/31koa 0019 – 0036 or. h ttp://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31992L0029:es:HTML

• Kon tseiluaren 94/33/EE zuzentaraua, 1994ko ekainaren 22koa, lanean gazteak babesteari buruzkoa. L 216 Aldizkari Ofiziala, 1994/08/20koa, 0012 – 0020 or. h ttp://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31994L0033:ES:HTML

• 2007/30/EE zuzentaraua, Europako Parlamentuarena eta Kon tseiluarena, 2007ko uztailaren 20koa, Kon-tseiluaren 89/391/EEE zuzentaraua, bere zuzentarau espezifikoak eta Kon tseiluaren 83/477/EEE, 91/383/EEE, 92/29/EEE eta 94/33/EE zuzentarauak alda tzen dituena, bere aplikazio praktikoari buruzko txostenak sinplifikatu eta arrazionalizatu ahal izateko. L 165 AO, 2007/6/27koa, 21/24 or. h ttp://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2007:165:0021:01:ES:HTML

• 92/85/EEE zuzentaraua, Europako Kon tseiluarena, 1992ko urriaren 19koa, haurdun dagoen, erditu duen edo edoski tzaroan dagoen langilearen laneko segur-tasuna eta osasuna hobe tzeko neurriak aplika tzeari buruzkoa (89/391/EEE zuzentarauko 16. artikuluko 1. ida tz-zatiaren araberako hamargarren zuzentarau espezifikoa). L 348 Aldizkari Ofiziala, 1992/11/28koa, 0001 – 0008 or. h ttp://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31992L0085:ES:HTML

• 2013/35/EE zuzentaraua, Europako Parlamentuarena eta Kon tseiluarena, 2013ko ekainaren 26koa, langileak agente fisikoen (eremu elektromagnetikoak) ondoriozko arriskuen eraginpean egoteari buruzko gu txieneko osa-sun- eta segurtasun-xedapenei buruzkoa (89/391/EEE zuzentarauko 1. ida tz-zatiko 16. artikuluaren araberako hogeigarren zuzentarau espezifikoa), eta 2004/40/EE zuzentaraua indargabe tzen duena. h ttp://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2013:179:0001:0021:ES:PDF

ESTATUKO ETA AUTONOMIA-ERKIDEGOETAKO ARAUDIA

• 15/1999 Lege Organikoa, abenduaren 13koa, Datu Per-tsonalak Babesteari buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1999/12/14/pdfs/A43088-43099.pdf

• 3/2007 Lege Organikoa, mar txoaren 22koa, emakume eta gizonezkoen arteko berdintasun eraginkorrerakoa, emakumeak lanean berdintasun eraginkorra izateko es-kubidearen zati gisa esparru horretan neurriak har tzeko premia aurreikusten duena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2007/03/23/pdfs/A12611-12645.pdf

• 14/1986 Legea, apirilaren 25ekoa, Osasunari buruzko Lege Orokorra. h ttp://www.boe.es/aeboe/consultas/bases_datos/act.php?id=BOE-A-1986-10499

• 27/1992 Legea, azaroaren 24koa, Estatuko Portuei eta Merkatari tzako On tzidiari buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1992/11/25/pdfs/A39953-39984.pdf

• 31/1995 Legea, azaroaren 8koa, Laneko Arriskuen Preben tzioari buruzkoa. h ttp://www.boe.es/aeboe/consultas/bases_datos/act.php?id=BOE-A-1995-24292

• 39/1999 Legea, azaroaren 5ekoa, langileen familiako eta laneko bizi tza batera tzea susta tzekoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1999/11/06/pdfs/A38934-38942.pdf

• 3/2001 Legea, mar txoaren 26koa, Estatuko I tsas Arran-tzari buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2001/03/28/pdfs/A11509-11532.pdf

• 33/2011 Legea, urriaren 4koa, Osasun Publikoari buruzko Lege Orokorra. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2011/10/05/pdfs/BOE-A-2011-15623.pdf

• 1/1994 Legegin tzako Errege Dekretua, ekainaren 20koa, Gizarte Seguran tzaren Lege Orokorraren Testu Bategina onar tzen duena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1994/06/29/pdfs/A20658-20708.pdf

• 1/1995 Legegin tzako Errege Dekretua, mar txoaren 24koa, Langileen Estatutuaren Legearen testu bategina onar tzen duena h ttp://www.boe.es/boe/dias/1995/03/29/pdfs/A09654-09688.pdf

• 39/1997 Errege Dekretua, urtarrilaren 17koa, Preben tzio Zerbi tzuen Araudia onar tzen duena. 27. BOE, urtarrilaren 31koa. h ttp://www.boe.es/aeboe/consultas/bases_datos/act.php?id=BOE-A-1997-1853

• 485/1997 Errege Dekretua, apirilaren 14koa, laneko segurtasun eta osasuneko seinaleztapen arloko gu-txieneko xedapenei buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1997/04/23/pdfs/A12911-12918.pdf

• 486/1997 Errege Dekretua, apirilaren 14koa, langileek bizkarreko eta gerriko lesioak izateko arriskua eragiten duen kargak eskuz manipula tzeari buruzko segurtasun


299

eta osasuneko gu txieneko xedapenei buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1997/04/23/pdfs/A12926-12928.pdf

• 664/1997 Errege Dekretua, maia tzaren 12koa, langileak lanean eragile biologikoen eraginpean egotearekin ze-rikusia duten arriskuen aurka babesteari buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1997/05/24/pdfs/A16100-16111.pdf

• 665/1997 Errege Dekretua, maia tzaren 12koa, langileak lanean eragile kar tzinogenoen eraginpean egotearekin zerikusia duten arriskuen aurka babesteari buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1997/05/24/pdfs/A16111-16115.pdf

• 773/1997 Errege Dekretua, maia tzaren 30ekoa, langileek norbera babesteko ekipamenduak erabil tzeari buruzko segurtasun eta osasuneko gu txieneko xedapenei buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1997/06/12/pdfs/A18000-18017.pdf

• 1215/1997 Errege Dekretua, uztailaren 18koa, langileek laneko ekipamenduak erabil tzeko segurtasun eta osasu-neko gu txieneko xedapenak xeda tzen dituena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1997/08/07/pdfs/A24063-24070.pdf

• 1216/1997 Errege Dekretua, uztailaren 18koa, arran tza-on tzietan laneko segurtasun eta osasunaren inguruko gu txieneko baldin tzak xeda tzen dituena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1997/08/07/pdfs/A24070-24078.pdf

• 930/1998 Errege Dekretua, maia tzaren 14koa, Merkatari tzako On tzidiko eta arran tza-sektoreko zenbait lanbideren egokitasun- eta titulazio-baldin tza orokorrei buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1998/05/26/pdfs/A17313-17317.pdf

• 439/1998 Errege Dekretua, mar txoaren 20koa, urpekari-tza profesionalaren arloan Estatuko Administrazioaren fun tzioak eta zerbi tzuak Kantabriako Autonomia Erkide-goari eskualda tzeari buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1998/04/01/pdfs/A11045-11046.pdf

• 258/1999 Errege Dekretua, o tsailaren 12koa, i tsasoko langileen osasunaren babesari eta osasun-lagun tzari buruzko gu txieneko baldin tzak xeda tzen dituena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1999/02/24/pdfs/A07614-07680.pdf

• 809/1999 Errege Dekretua, maia tzaren 14koa, 98/85/EE Zuzentarauak aldatutako 96/98/EE Zuzentaraua aplikatuta, on tziratu beharreko i tsas ekipamenduek bete beharreko baldin tzak arau tzen dituena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/1999/05/29/pdfs/A20396-20425.pdf

• 1032/1999 Errege Dekretua, ekainaren 18koa, 24 metro edo gehiagoko luzera duten arran tza-on tziek bete beha-rreko segurtasun-arauak xeda tzen dituena.

h ttp://www.boe.es/boe/dias/1999/07/01/pdfs/A24971-24984.pdf

• 1837/2000 Errege Dekretua, azaroaren 10ekoa, i tsason-tzi zibilak ikuskatu eta ziurta tzeko Erregelamendua onar tzen duena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2000/11/28/pdfs/A41142-41164.pdf

• 374/2001 Errege Dekretua, apirilaren 6koa, lanean eragile kimikoen eraginpean egotearekin zerikusia duten arriskuen aurka langileen osasuna eta segurtasuna babesteari buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2001/05/01/pdfs/A15893-15899.pdf

• 285/2002 Errege Dekretua, mar txoaren 22koa, i tsasoko lanaldi bereziei buruzko irailaren 21eko 1561/1995 Erre-ge Dekretua alda tzen duena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2002/04/05/pdfs/A13007-13015.pdf

• 1422/2002 Errege Dekretua, abenduaren 27koa, 24 metro edo gehiagoko luzera duten arran tza-on tziek bete beharreko segurtasun-arauak xeda tzen dituen ekainaren 18ko 1032/1999 Errege Dekretua alda tzen duena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2002/12/28/pdfs/A45758-45768.pdf

• 1277/2003 Errege Dekretua, urriaren 10ekoa, osasun-zentro, -zerbi tzu eta -establezimenduen baimenari buruzko oinarri orokorrak xeda tzen dituena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2003/10/23/pdfs/A37893-37902.pdf

• 171/2004 Errege Dekretua, urtarrilaren 30ekoa, Laneko Arriskuen Preben tzioari buruzko azaroaren 8ko 31/1995 Legeko 24. artikulua gara tzen duena, enpresa-jardueren koordinazioari dagokionez. h ttp://www.boe.es/aeboe/consultas/bases_datos/doc.php?id=BOE-A-2004-1848

• 2390/2004 Errege Dekretua, abenduaren 30ekoa, I tsasoko Langileen Gizarte Seguran tzako Erregimen Berezian erretiroko pen tsioa eragiteko gu txieneko adina murrizteari buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2005/01/20/pdfs/A02172-02174.pdf

• 1311/2005 Errege Dekretua, azaroaren 4koa, bibrazio mekanikoen eraginpean egotearen ondoriozko arriskuen aurrean langileen osasuna eta segurtasuna babesteari buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2005/11/05/pdfs/A36385-36390.pdf

• 286/2006 Errege Dekretua, mar txoaren 10ekoa, zara-taren eraginpean egotearekin zerikusia duten arriskuen aurrean langileen osasuna eta segurtasuna babesteari buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2006/03/11/pdfs/A09842-09848.pdf

• 1185/2006 Errege Dekretua, urriaren 16koa, Espainiako on tzi zibiletako i tsasoko irrati-komunikazioak arau tzen


300

dituen Erregelamendua onar tzen duena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2006/11/01/pdfs/A37906-37944.pdf

• 1299/2006 Errege Dekretua, azaroaren 10ekoa, Gizarte Seguran tzaren sisteman gaixotasun profesionalen taula onar tzen duena eta hura jakinarazteko eta erregistra-tzeko irizpideak xeda tzen dituena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2006/12/19/pdfs/A44487-44546.pdf

• 543/2007 EDk, apirilaren 27koak, 24 metro baino gu-txiagoko luzerako (L) i tsason tziek ku tsaduraren ingu-ruan bete beharreko segurtasun- eta preben tzio-arauak finka tzen dituenak, honako arran tzaon tzi hauek definitzen ditu, hain zuzen ere, “Arran tza-on tzietako laneko gu txieneko segurtasun- eta osasun-xedapenei” buruzko uztailaren 18ko 1216/97 EDri aplikatu beharreko Laneko Arriskuen Ebaluazio eta Preben tziorako Gida Teknikoak jaso tzen dituenak. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2007/06/01/pdfs/A23806-23891.pdf

• 1311/2007 Errege Dekretua, urriaren 5ekoa, I tsasoko Langileen Gizarte Seguran tzaren Erregimen Bereziko erretiro pen tsioa finka tzeko irizpide berriak xeda tzen dituena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2007/10/24/pdfs/A43260-43262.pdf

• 1519/2007 Errege Dekretua, azaroaren 16koa, arran-tza-on tzietan marinel jarduera profesionalean jarduteko gu txieneko ezagu tzak eta baldin tzak xeda tzen dituena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2007/12/04/pdfs/A49936-49939.pdf

• 1696/2007 Errege Dekretua, i tsasoratu aurreko osasun-azterketak arau tzen dituena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2007/12/31/pdfs/A53975-53985.pdf

• 644/2008 Errege Dekretua, urriaren 10ekoa, makinak merkatura tzeko eta mar txan jar tzeko arauak xeda tzen dituena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2008/10/11/pdfs/A40995-41030.pdf

• 298/2009 Errege Dekretua, mar txoaren 6koa, Preben-tzio Zerbi tzuen Araudia onar tzen duen urtarrilaren 17ko 39/1997 Errege Dekretua alda tzen duena, haurdun dagoen, erditu duen edo edoski tzaroan dagoen langilea-ren laneko segurtasuna eta osasuna hobe tzeko neurriak aplika tzeari dagokionez. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2009/03/07/pdfs/BOE-A-2009-3905.pdf

• 973/2009 Errege Dekretua, ekainaren 12koa, Merkatari-tzako On tzidiko titulazio profesionalak arau tzen dituena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2009/07/02/pdfs/BOE-A-2009-10900.pdf

• 337/2010 Errege Dekretua, mar txoaren 19koa, honako hauek alda tzen dituena: 39/1997 Errege Dekretua, urtarrilaren 17koa, Preben tzio Zerbi tzuen Araudia onar-

tzen duena; 32/2006 Legea, urriaren 18koa, eraikun tza-sektorean azpikontratazioa arau tzen duen abuztuaren 24ko 1109/2007 Errege Dekretua gara tzen duena; eta 1627/1997 Errege Dekretua, urriaren 24koa, eraikun-tza-obretan segurtasuneko eta osasuneko gu txieneko baldin tzak xeda tzen dituena. h ttp://www.boe.es/aeboe/consultas/bases_datos/doc.php?id=BOE-A-2010-4765

• Bestalde, I tsasoko Gizarte Institutuaren egitura eta fun-tzioei buruzko apirilaren 8ko 504/2011 Errege Dekre-tuak i tsasoko langileen osasun-lagun tza eslei tzen dio erakunde horri, on tzian nahiz a tzerrian. Baita on tziko botika-ku txen ikuskapena eta kontrola eta i tsasoko lan-gileen osasun-prestakun tza ere. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2011/05/12/pdfs/BOE-A-2011-8282.pdf

• 843/2011 Errege Dekretua, ekainaren 17koa, preben-tzio-zerbi tzuen osasun-jarduera gara tzeko baliabideen antolamenduari buruzko oinarrizko irizpideak xeda tzen dituena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2011/07/04/pdfs/BOE-A-2011-11428.pdf

• 884/2011 Errege Dekretua, ekainaren 24koa, arran tza-on tzietan marinel jarduera profesionalean jarduteko gu txieneko ezagu tzak eta baldin tzak xeda tzen dituen azaroaren 16ko 1519/2007 Errege Dekretua alda tzen duena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2011/06/30/pdfs/BOE-A-2011-11219.pdf

• 885/2011 Errege Dekretua, ekainaren 24koa, Lanbi-de Kualifikazioen Katalogo Nazionala osa tzen duena, I tsas Arran tzako Lanbide Arloko sei lanbidekualifikazio ezarrita, eta o tsailaren 20ko 295/2004 Errege Dekre-tuan, uztailaren 11ko 1179/2008 Errege Dekretuan, eta o tsailaren 6ko 101/2009 Errege Dekretuan xedatutako zenbait lanbidekualifikazio egunera tzen dituena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2011/07/13/pdfs/BOE-A-2011-12070.pdf

• 1033/2011 Errege Dekretua, uztailaren 15ekoa, Lanbi-de Kualifikazioen Katalogo Nazionala osa tzen duena, I tsas Arran tzako Lanbide Arloko sei lanbidekualifikazio ezarrita. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2011/08/04/pdfs/BOE-A-2011-13390.pdf

• 1696/2012 Errege Dekretua, abenduaren 21ekoa, arran tza-on tzietako laneko gu txieneko segurtasun- eta osasun-xedapenak xeda tzen dituen uztailaren 18ko 1216/1997 Errege Dekretuko 2. artikuluko 6. ida tz-zatian jasotako definizioa alda tzen duena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2012/12/22/pdfs/BOE-A-2012-15472.pdf

• 598/2015 Errege Dekretua, uztailaren 3koa, honako hauek alda tzen dituena: 39/1997 Errege Dekretua, urtarrilaren 17koa, Preben tzio Zerbi tzuen Araudia onar tzen duena; 485/1997 Errege Dekretua, apirilaren 14koa, laneko segurtasun eta osasuneko seinaleztapen arloko gu txieneko xedapenei buruzkoa; 665/1997 Errege


301

Dekretua, maia tzaren 12koa, langileak lanean eragile kar tzinogenoen eraginpean egotearekin zerikusia duten arriskuen aurka babesteari buruzkoa eta 374/2001 Errege Dekretua, apirilaren 6koa, lanean eragile kimikoen eraginpean egotearekin zerikusia duten arriskuen aurka langileen osasuna eta segurtasuna babesteari buruzkoa. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2015/07/04/pdfs/BOE-A-2015-7458.pdf

• SCO/1526/2005 Agindua, maia tzaren 5ekoa, Laneko Medikun tza espezialitatearen prestakun tza-programa onartu eta argitara tzen duena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2005/05/28/pdfs/A18091-18100.pdf

• TAS/1/2007 Agindua, urtarrilaren 2koa, gaixotasun pro-fesionaleko parte-eredua ezar tzen duena, parte-eredua egiteko eta transmiti tzeko arauak xeda tzen dituena eta datu per tsonalen fi txategia sor tzen duena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2007/01/04/pdfs/A00482-00487.pdf

• TIN/2504/2010 Agindua, irailaren 20koa, Preben tzio Zerbi tzuen Araudia onar tzen duen urtarrilaren 17ko 39/1997 Errege Dekretua gara tzen duena, preben tzio-zerbi tzu gisa, preben tzio-jardueren memoria gisa eta en-presen preben tzio-sistemaren auditoria-jarduera egiteko baimen gisa espezializatutako erakundeak akredita tzeari dagokionez. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2010/09/28/pdfs/BOE-A-2010-14843.pdf

• ARM/1753/2011 Agindua, ekainaren 22koa, ekialdeko Atlantikoko eta Mediterraneoko hegalaburraren arran tza arau tzen duena arran tza-on tzietako laneko gu txieneko segurtasun- eta osasun-xedapenetan. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2011/06/25/pdfs/BOE-A-2011-11007.pdf

• ESS/229/2012 Agindua, o tsailaren 9koa, I tsasoko Erre-gimen Bereziko bigarren eta hirugarren taldeetako langi-leen Gizarte Seguran tzako 2012rako kotizazio-oinarriak xeda tzen dituena. h ttp://www.boe.es/boe/dias/2012/02/13/pdfs/BOE-A-2012-2149.pdf

• 1991ko urtarrilaren 15eko ebazpena, Idazkari tza Nagusi Teknikoarena, Estatuko Administrazioak Nazioarteko Itunen arloan duen jardueraren antolamenduari buruzko 801/1972 Dekretuko 32. artikulua aplika tzeari buruzkoa. h ttp://www.boe.es/diario_boe/ txt.php?id=BOE-A-1991-1613

BIBLIOGRAFIA

• 10 arrazoi genero-ikuspegia kontuan har tzen duen laneko osasunerako eta segurtasunerako. Kataluniako Generalitatea, Lan Saila Bar tzelona, 2010eko urria. h ttp://www.redunidadesdeigualdad.udl.cat/fileadmin/Recursos/PRL/10XQ_Genere_cast.pdf

• Abril I, Delgado P, Porcel J. Azalaren esposizioa substan-tzia kimikoekiko: neurketa-metodoak. NTP 895 LSHIN. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documenta-cion/NTP/NTP/Ficheros/891a925/895w.pdf

• Abril I, Delgado P. Azalaren esposizioa substan tzia kimikoekiko: zehazteko metodologia sinplifikatua. NTP 896 LSHIN. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documenta-cion/NTP/NTP/Ficheros/891a925/896w.pdf

• Abril I, Delgado P, Guardino X, Van der Haar R. Azalaren esposizioa substan tzia kimikoekiko: arriskuaren ebalua-zioa eta kudeaketa. NTP 897 LSHIN. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documenta-cion/NTP/NTP/Ficheros/891a925/897w.pdf

• Alfonso P, Ortega M, Pérez AI, Rivas T. Estudo das condicións de traballo das redeiras galegas. Federación Galega de Redeiras Artesás O Peirao. h ttp://issga.xunta.es/export/sites/default/recursos/descargas/documentacion/publicacions/estudio-condi-ciones-trabajo-riberas-gallegas.pdf

• Benavides FG, Ruiz Frutos C, García García AM. Laneko osasuna. Laneko arriskuen preben tziorako kon tzeptuak eta teknikak. Masson 1997.

• Beranola M. Agente kimikoen kontaktua azalarekin eta begiekin: ebaluazioa eta ekiditeko moduak. Laneko se-gurtasuna eta osasuna. 2014; 76, 6-15.

• Blasco, A. Laneko Segurtasun eta Osasun Eskubidearen kon tzeptua, iturriak eta norainokoa. Santander, 1998. Argitara tzaile: Kantabriako Gobernua, Industria, Turismo, Lan eta Komunikazio Saila.

• Cavallé N. Agente kimikoak: preben tzio-neurrien aplika-zioa arnas bideen esposizioagatiko ebaluazio sinplifika-tua egitean. NTP 872 LSHIN. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documenta-cion/FichasTecnicas/NTP/Ficheros/856a890/872w.pdf

• Cavallé N. Agente kimikoak: inhalazioagatiko arriskuaren ebaluazio kualitatiboa eta sinplifikatua (I). Alderdi oroko-rrak. . NTP 935. LSHIN. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documenta-cion/NTP/NTP/926a937/935w.pdf

• Cavallé N. Agente kimikoak: inhalazioagatiko arriskua-ren ebaluazio kualitatiboa eta sinplifikatua (II). COSHH Essentials eredua. POT 936. LSHIN. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documenta-cion/NTP/NTP/926a937/936w.pdf

• COSHH Essentials: Health and Safety Executive, 2003. h ttp://www.coshh-essentials.org.uk

• Cristóbal, J.L. Lanerako gaitasunaren osasun-azterketen antolaketa urpekari profesionaletan. I tsas Medikun tzako Nazioarteko II Kongresu Hispano Frankofonoa. Cartage-na, 2008ko urriak 3-4 h ttp://www.semm.org/cihf/pdf/M1rtosbuzosprofjose-luiscristobal.pdf


302

• Eiroa del Río F. Arran tza profesionala eta bere teknika. Galiziako Xunta. 2002.

• Eklöf B, Rutherford RB, Bergan JJ, Carpentier PH, Glo-viczki P, Kistner RL, for the American Venous Forum In-ternational Ad Hoc Commi ttee for Revision of the CEAP Classification, et al. Revision of the CEAP classification for chronic venous disorders: consensus statement. J Vasc Surg. 2004;40: 1248.-52.

• LANEren en tziklopedia. h ttp://www.insht.es/portal/site/Insht/menuite-m.1f1a3bc79ab34c578c2e8884060961ca/?vgnextoid=a981ceffc39a5110VgnVCM100000dc0ca8c0RCRD&vgnextchannel=9f164a7f8a651110VgnVCM100000dc0ca8c0RCRD

• EstebanBuedo V, GarcíaGómez M, GalloFernández M, GuzmánFernández A. Laneko arriskuen preben tziorako Osasunaren Zain tzaren Liburu Zuria. Madril: Osasun eta Kon tsumo Ministerioa; 2004. h ttp://www.msc.es/ciudadanos/saludAmbLaboral/docs/portadaLibroBlanco.pdf

• Esteban Buedo V, Santolaria Bartolomé E, de Mo tta Mar-tinez, MJ, Escolano Puig M (Koord). Osasuna Sor tzen duten Enpresak. Valen tzia: Valen tziako Generalitatea, 2005, 90. or. h ttp://biblioteca.sp.san.gva.es/biblioteca/publicacio-nes/MATERIAL/PUBLICACIONES/SER_SL/ASE/EGS/EGS_CASTELLANO.PDF

• Laneko Segurtasunaren eta Osasunaren Espainiako Estrategia. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documenta-cion/ESTRATEGIA%20SST%2015_20.pdf

• Agente kimikoekiko esposizioa. Ebaluazio kualitatiboa. LSHIN kalkulagailuak. h ttp://riskquim.insht.es:86/ris-kquim/cb/

• Falagan MJ. Higiene industrial aplikatua. “Zabaldua”. Luis Fernández Velasco fundazioa. Oviedo 2005.

• Fariña Castro M. Artes e aparellos de pesca empregados en Galicia. h ttp://www.cetmar.org/DOCUMENTACION/dyp/Artes-DePesca.pdf

• FDN-26. Arran tza-on tziak. Segurtasunari eta osasunari buruzko araudi nazionala – LSHIN. 2011. urtea. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documen-tacion/Publicaciones%20y%20documentacion/Divulga-cion_Normativa/fdn_26.pdf

• FDN-27. Arran tza-on tziak. Segurtasunari eta osasunari buruzko nazioarteko araudia – LSHIN. 2013. urtea. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documenta-cion/TEXTOS%20LEGALES/FDN/Ficheros/FDN%2027.pdf

• García Gómez M, Esteban Buedo V, Gallo Fernández M, Guzmán Fernández A. Hamar urte osasuna zain tzen. Rev La Mutua. h ttp://www.fraternidad.com/descargas/FM-RE-

VLM-14-2_4_Diez_años_de_vigilancia_de_la_salud_de_los_trabajadores.pdf

• Gil Hernández F. Laneko Medikun tzari buruzko Ituna. Masson 2005.

• González LM, Garcia NE. Arrisku Biologikoak i tsas arrantzan. NTP 625. LSHIN. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documenta-cion/FichasTecnicas/NTP/Ficheros/601a700/ntp_625.pdf

• Guia de bona praxi per a la vigilància de la salut mental relacionada amb els factors de risc psicosocial. Kata-luniako Generalitatea. Departament de Salut. Direcció General de Salut Pública. h ttp://www.gencat.cat/salut/depsalut/html/ca/dir2143/riscpsicocompl2010.pdf

• Ostalari tzako langileen osasuna zain tzeko gida. Valen-tziako Generalitatea Conselleria de Sanitat.. Valen tzia 2010 h ttp://publicaciones.san.gva.es/publicaciones/docu-mentos/V1546-2010.pdf

• Nekazari tza Sektoreko langileen osasuna zain tzeko gida. Osasun, Gizarte Zerbi tzu eta Berdintasun Ministerioa. Madril 2013. h ttp://www.msssi.gob.es/ciudadanos/saludAmbLabo-ral/docs/guiaAgrario.pdf

• On tziko osasun-gida. Lan eta Gizarte Gaietako Ministe-rioa. 1995. h ttp://www.seg-social.es/Internet_1/Lanzadera/index.htm?URL=70

• Agente biologikoekiko esposizioarekin zerikusia duten arriskuen ebaluaziorako eta preben tziorako gida tek-nikoa (2. edizioa). Laneko Segurtasun eta Higieneko Institutu Nazionala (LSHIN). Madril 2013. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Normativa/GuiasTecnicas/Ficheros/agen_bio.pdf

• Lantokietan dauden agente kimikoekiko esposizioarekin zerikusia duten arriskuen ebaluaziorako eta preben-tziorako gida teknikoa (2. edizioa). Laneko Segurtasun eta Higieneko Institutu Nazionala (LSHIN). Madril 2014. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Normativa/GuiasTecnicas/Ficheros/g_AQ.pdf

• Langileek zaratarekiko duten esposizioarekin zerikusia duten arriskuen ebaluaziorako eta preben tziorako gida teknikoa. Laneko Segurtasun eta Higieneko Institutu Nazionala (LSHIN). Madril 2008. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Normativa/GuiasTecnicas/Ficheros/gu%C3%ADa_t%C3%A9cnica_ruido.pdf

• Bibrazio mekanikoekin zerikusia duten arriskuen eba-luaziorako eta preben tziorako gida teknikoa. Laneko Segurtasun eta Higieneko Institutu Nazionala (LSHIN). Madril 2008. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Normativa/GuiasTecnicas/Ficheros/Vibraciones.pdf


303

• Hernandez A. Agente biologikoak. Ebaluazio sinplifika-tua. NTP 833 LSHIN. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documenta-cion/FichasTecnicas/NTP/Ficheros/821a921/833%20web.pdf

• ICNIRP Statement on protection of workers against Ultraviolet Radiation. Health Physics 99 (1): 66-87; 2010. h ttp://www.icnirp.org/cms/upload/publications/ICNIR-PUVWorkersHP.pdf

• Institut National de Recherche et de Sécurité (INRS). Documen ts pour le Médecin du Travail N° 97. Paris 2004. h ttp://www.inrs.fr/media.html?refINRS=TC%2097

• Juarez Y, Hernandez J, Rodriguez MJ, Rodriguez J, Soler E, Islas D. Mycobacterium marinum-aran on-doriozko azaleko infekzioa. Hiru kasuren deskripzioa eta literaturaren berrikuspena. Actas Dermosifiliogr. 2001;92(6):277-82. h ttp://www.actasdermo.org/es/infeccion-cutanea-por-mycobacterium-marinum-/articulo/13014801/

• Kortum E. Gender, work and health. World Health Organi-zation. Geneve 2011. h ttp://whqlibdoc.who.int/publica-tions/2011/9789241501729_eng.pdf

• LaDou J. Diagnostikoa eta tratamendua laneko eta ingu-rumeneko medikun tzan. El Manual Moderno. 2005.

• Lorenzo N, Gil M., Santiago I. Oinezko i tsaski-bilketaren azterketa epidemiologikoa. Instituto Galego de Seguri-dade e Saúde Laboral (ISSGA) eta Galiziako Xunta. 2012. h ttp://issga.xunta.es/export/sites/default/recursos/descargas/documentacion/publicacions/Estudo_epide-miolxxico_marisqueo_a_px_CASTELLANO.pdf

• Llorca JL, Soto P, Laborda R, Benavent S. “Askotariko lan-jardueretan arrisku biologikoa ebalua tzeko eskulibu-ru praktikoa. BIOGAVAL. 2013”. Institut Valencià de Se-guretat i Salut en el Treball (INVASSAT). Valen tzia 2013 h ttp://www.prevencioncec.es/UserFiles/File/Otros/bio-gaval2013.pdf

• Arran tza-on tzietan bizi tza- eta lan-baldin tzak hobe tzeko eskuliburua. Lanaren Nazioarteko Erakundea, 2011. h ttp://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_dialogue/---sector/documen ts/publication/wcms_162324.pdf

• Osasun, Gizarte Zerbi tzu eta Berdintasun Ministerioa. Langileen osasunzain tza espezifikorako protokoloak. h ttp://www.msps.es/ciudadanos/saludAmbLaboral/sa-ludLaboral/vigiTrabajadores/protocolos.htm

• Lan eta Immigrazio Ministerioa. Gizarte Seguran tza. Amatasuna, Aitatasuna, Haurdunaldiko arriskua eta Edoski tze naturaleko arriskua. h ttp://www.seg-social.es/prdi00/groups/public/documen ts/binario/100442.pdf

• Morales-Cuenca G, Moreno-Egea A, Aguayo-Albasini JL. Zirujau orokorrak barizeen zirujiaren aurrean. Cir Esp.

2009 ;85( 4 ) : 205– 213. h ttp://www.aecirujanos.es/revisiones_cirugia/2009/Abril2_2009.pdf

• UNE-EN 689:1996 Araua. Lantokiko atmosferak. Agente kimikoak arnasteko esposizioaren ebaluaziorako ja-rraibideak muga-balioekin aldera tzeko eta neurketaren estrategia. AENOR 1996.

• Esparru arau tzaile berria arran tza-sektorerako. Baxurako Arran tzaleen Kolektiboan Laneko Arriskuen Preben tzioa Arau tzeko Iradokizunak, 2007. h ttp://www.mapfre.com/documentacion/publico/i18n/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=1062380

• OHSAS 18001 (Occupational Health and Safety As-sessment Series): Specifications for OH&S Management Systems.

• OHSAS 18002 Guidance for OH&S Management Systems.

• Piña JE et al. Eguzkian jatorria duen erradiazio ultramo-rearen gida teknikoa. Osasun Publikoaren Idazkariorde-tza. Osasun Ministerioa. Politika Publiko Osasungarrien eta Sustapenaren Dibisioa. Osasun Okupazionalaren Saila. txileko Gobernua. Santiago, 2011. h ttp://www.udec.cl/dirper/sites/default/files/guia_tecni-ca_radiacion_uv_minsal%20.pdf

• Pita S, Vila MT, Carpente J. Ikerketa: Arrisku-faktoreak zehaztea. Cad Aten Primaria 1997; 4: 75.-78. Egunera-tzea 2002/10/19. h ttp://www.fisterra.com/mbe/investiga/3f_de_riesgo/3f_de_riesgo2.pdf

• Euskal Autonomia Erkidegoko Arran tza Sektorean Lane-ko Arriskuen Preben tziorako Plan Integrala. Arriskuen Identifikazioak eta Ebaluazioak. h ttp://www.i tsaspreben.com/index.php?idioma=es&seccion=5&ctipo=2&contenido=210

• Porter JM, Moneta GL, Gaixotasun benoso kronikoari buruzko adostasunaren nazioarteko ba tzordea. Repor-ting standards in venous disease: an update. J Vasc Surg. 1995;21:634–45.

• Laneko osasunaren sustapena eta kalitatearen ebalua-zioa. h ttp://www.enwhp.org/

• Arran tza Sektoreko 15 metro baino gu txiagoko on tzietan ikuskapen-jarduketak egiteko protokoloa. h ttp://www.mtin.es/i tss/web/Atencion_al_Ciudadano/normativa_y_Documentacion/Documentacion_Riesgos_Laborales/008/002/columna2/8.1a_PROTOCOLO_bu-ques_menos_de_15.pdf

• RISKOFDERM. Toolkit for Assessment and Management of Risks from Occupational Dermal Exposure to Hazar-dous Substances. h ttp://www.insht.es/portal/site/Insht/menuitem.1f1a3bc7-9ab34c578c2e8884060961ca/?vgnextoid=2e00125ceb036310VgnVCM1000008130110aRCRD&vgnextchannel=25d44a7f8a651110VgnVCM100000dc0ca8c0RCRD


304

• Rodríguez Arribe JA. Vixía Plana. I tsasoko Gizarte Insti-tutuaren MAR aldizkariaren 457. zk.; 32, 33.

• Rodríguez Arribe JA. Preben tzioa berdin on tziko segur-tasuna. Industrias Pesqueras aldizkariaren 1942 zk., 37. orrialdea.

• Rodríguez Arribe JA. Preben tzioaren kon tzien tzia. Pon-tevedrako Arran tzale Kofradien Federazioa. Area e Mar aldizkaria, 2007ko iraila. 34.-37.

• Rodríguez Arribe JA. Arraina uretan bezala. Laneko Arriskuen Preben tziorako Asturiasko Erakundearen aldi-zkariaren 14. zk.; 16-22.

• Rodríguez Arribe JA. Preben tzioaren kudeaketa arran-tza-on tzietan. Etapa baten hasiera. AETINAPE aldizkaria. 2007ko mar txoa.

• Rodríguez Arribe JA. Vixía plana, Galiziako administra-zioak arran tza-sektorean LAPren alde egin duen apustu sendoa. Riesgo Laboral aldizkariaren 27. zk.; 22-25.

• Serra C, Garcia-Gomez M. Osasunaren zain tza indibi-duala. Hemen: Benavides FG, Ruiz C, Garcia AM. Laneko osasuna. Laneko arriskuen preben tziorako kon tzeptuak eta teknikak. Bar tzelona: Masson; 2000. 237-249 or.

• Solé Gómez MD. Laneko osasunaren sustapena: kalita-tea ebalua tzeko galdetegia. NTP 639. LSHIN. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documenta-cion/FichasTecnicas/NTP/Ficheros/601a700/ntp_639.pdf

• Solé Gómez MD. Lanean osasuna susta tzea: utopia ala premia? h ttp://www.estrucplan.com.ar/Articulos/verarticulo.asp?IDArticulo=816

• Solé Gómez MD et al. Directrices para la evaluación de riesgos y protección de la maternidad en el trabajo. Laneko Segurtasun eta Higieneko Institutu Nazionala. Madril 2011. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Instituto/Noticias/Noticias_INSHT/2011/ficheros/2011_11_23_DIR_MATER.pdf

• Solé Gómez MD. Haurdunaldia, edoski tzea eta lana: osasunaren zain tza. POT 915. LSHIN. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documenta-cion/NTP/NTP/Ficheros/891a925/915w.pdf

• Soriano, G. Guillén, P. Carbonell E. PSICOVS.2012 lantaldea. Arrisku psikosozialeko faktoreen eraginpean dauden langileen osasunaren zain tza espezifikorako gomendioen gida. PSICOVS2012 protokoloa. OSALANek finan tzatutako ikerketaproiektua. 2012ko azaroaren 23ko EBAZPENA, Osalan-Laneko Segurtasun eta Osa-sunerako Euskal Erakundeko Zuzendari Nagusiarena, Laneko arriskuen preben tzio-arloko ikerketa-proiektue-tarako diru-lagun tzak ematea ebazten duena. (EHAA 243. zk., 2012ko abenduaren 17koa) 2014. h ttp://www.aeemt.com/contenidos/Recursos/Guia_PSI-COVS2012/guia_PSICOVS2012.pdf

• Sousa ME, Tejedor JN. Cavallé N. Agente kimikoak: inhalazioagatiko arriskuaren ebaluazio kualitatiboa eta sinplifikatua (III). INRS ereduan oinarritutako metodoa. NTP 937. LSHIN. h ttp://www.insht.es/InshtWeb/Contenidos/Documenta-cion/NTP/NTP/926a937/937w.pdf

• Vecchia P, Hietanen M, Stuck BE, van Deventer E, Niu S. Protecting Workers from Ultraviolet Radiation. ICNIRP 14/2007. Oberschleißheim, 2007. h ttp://www.who.int/uv/publications/Protecting_Wor-kers_UV_pub.pdf

• Vicente MT, Ramírez MV, Murcia JJ. Laneko Medikun tza. Jarduteko protokoloak eta modua. Le ttera Publicacio-nes. 2008.

• Vincent R, Bonthoux F, Mallet G., IparraguireJF , Rio S. Méthodologie d’évaluation simplifiée du risque chimique : un outil d’aide à la décision. INRS, ND 2233, Paris, 2005. h ttp://www.inrs.fr/media.html?refINRS=ND%202233

• Vogel L. Europako emakume langilearen osasuna. Aitor-tu gabeko desberdintasunak. Bureau Technique Syndical Européen pour la Santé et la Sécurité. Bruxelles 2003. h ttp://www.istas.net/web/abreenlace.asp?idenlace=2597


305

KON TSULTATUTAKO BESTE ITURRI BA TZUK

• h ttp://www.seg-social.es/prdi00/idcplg?IdcService=GET_FILE&dID=83672&Rendition=Web

• h ttp://www.marm.es/es/estadistica/temas/estadisticas-pesqueras/2009_04_Caracteristicas_tecnicas_tcm7-51486.xls

• h ttp://www.seg-social.es/Internet_1/Estadistica/Est/Observatorio_de_las_Enfermedades_Profesionales/index.htm

• h ttp://www.mtin.es/es/estadisticas/index.htm

• h ttp://www.seg-social.es/prdi00/groups/public/documen ts/binario/141887.pdf

• h ttp://www.insht.es/portal/site/Insht/;VAPCOOKIE=ycQmTRJfSnZn4lsD9YJZP1VWgJmGY3J5pnJLLH1Tm9X4z1Tr9kh5!995412821!-2063770658

• h ttp://www.msps.es/ciudadanos/saludAmbLaboral/saludLaboral/vigiTrabajadores/protocolos.htm

• h ttp://www.issga.es/html/public/campanas_detalle.php?campana=16

• h ttp://www.osalan.euskadi.net/s94-osalan/es/

• h ttp://iaprl.asturias.es/es/

• h ttp://icasst.es/

• h ttp://www.i tsaspreben.com/

• h ttp://www.portalreach.info/clp/

• h ttp://www.granpesca.com/diccionario/z.htm

• h ttp://www.aemet.es/es/portada

• h ttp://www.ginasthma.org/

• h ttp://biodat.insht.es:86/

• h ttp://www.fisterra.com/

• h ttp://www.ilo.org/global/lang--es/index.htm

• h ttp://www.cdc.gov/spanish/niosh/

• h ttp://www.pesca2.com/productos/escaparate.cfm?id_emp=1071306763

• h ttp://www.arvi.org/index.html

• h ttp://www.worldfishing.net/news101/industrynews/opagacagacandissfsigndealtocollaborateonbe tterfishingpractices

• h ttp://www.magrama.gob.es/es/pesca/temas/la-pesca-en-espana/mapa-de-zonas-de-pesca/

• h ttp://www.fncp.eu/

• h ttp://www.anabac.org/index.php/es/asociados/inpesca

• h ttp://www.segsocial.es/Internet_1/Trabajadores/Afiliacion/RegimenesQuieneslos10548/RegimenEspecialde-Tr32840/index.htm

• h ttp://www.fao.org/docrep/004/X9656S/x9656s05.htm#bm05.2

• h ttp://eur-lex.europa.eu/es/consleg/latest/chap04.htm

• h ttp://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_dialogue/---sector/documen ts/publication/wcms_162324.pdf

Documents

OSASUNA ZAIN TZEKO GIDA - Osalan · 2. KAPITULUA - METODOLOGIA Egileak: Aitor Guisasola Yeregui . Laneko medikun tzan espezia - lizatutako medikua. OSALAN – Laneko Segurtasun eta