IPAR EUSKALHERRIKOHITZA

ISABELLE MIQUELESTORENA

Igande honetan ospatuko dute Herri Urrats eguna Senpereko lakuan bSeaskari ukatu dizkiotenirakasle postuen auziak markatuko du ikastolen jaia bPrebentzioari garrantzia berezia eman diote b 4-5

Euskararen

aldeko

besta

L’arbre à signes Bortizkeriarikgabeko hezkuntza bultzatu

nahi duen Baionako elkartea

3Liginaga-Astüe Enpresakplantatzeko eremua herriaren

kaltean litzateke, auzapezaren ustez

2Ostirala

2018ko maiatzaren 11IX. urtea352. zenbakia

www.iparraldekohitza.eusieh@hitza.eus

Joanes Etxebarria Liginaga-Astüe

Herri txikiek galdu

dituzten eskumen

eta diru iturri ba-

tzuen frustrazioak

eragiten du, par-

tez, Liginaga-Astüeko auzapeza-

ren kexua. Bere herriko hainbat

lur Zuberoako Herri Elkargoa ze-

nak eskuratu zituen, GAG Gerora

Antolatzeko Gune bat plantan

ezartzeko. Gaur egun Euskal El-

kargoarenak diren lurretan ofi-

ziale eta enpresa batzuek jarri

nahi lukete, baina bere herriaren

kaltean litzatekeelako, Ruben

Gomez auzapezak duen kexua

plazaratu du.

Hektarea batez goitiko eremua

laborantzarako lurrek osatzen

zuten, duela zonbait urte Zubero-

ako Herri Elkargoak Gerora An-

tolatzeko Gune bat egiteko erosi

zituen arte. «Lekuko industriali-

zazioaren kontra izatea leporatu

didate; ni ez naiz kontra, baina la-

borantza ere behar dugu. Ez dut

bien arteko desberdintasunik egi-

ten, eta hor, laborarien lur zatiak

hartu dituzte», dio Gomezek.

«Segur da halako zonalde bat egi-

ten bada laborantzako lurretan

egiten dela, bestela behar litzate-

ke sabana bat atzeman», ihardes-

ten dio Euskal Elkargoa sortu ai-

tzin lur horien erosketaren ardu-

ra ukan zuen Herri Elkargoko

azken presidente izan zenak, Do-

minique Bosqek. Ez du ulertzen

auzapezak afera orain azalera-

tzea: «Lurrak erosi ditugu Herri

Elkargoa zelarik. Laborari batek

zituen lurrak baliatzen, eta bere

baimenarekin erosi ditugu. Ez

dugu nehor kanporatu».

Halako egitura bat sortzeko

instituzioek duten lehentasunez

erosteko eskumena kritikatu du

Ruben Gomezek, lur zatien bost

jabeek beren gainean «Damokle-

sen ezpata» zutelakoan bere us-

tez: 16 eurotan salgai ezarri zuten

metro karratua, baina Herri El-

kargoari 8 eurotan saldu zioten,

bestela desjabetuak izaten ahal

zirelakoan, Gomezen erranetan.

Herrien diru iturri eskasaLaborantzako lurren galtzea ez

da, haatik, Liginagako auzapeza-

ren argudio bakarra, ezta nagusia

ere. Onartzen baitu bere beste ar-

gudio batekin «kontraesanean»

dela. Kalkuluak atera baititu, lur

horiek etxebizitza eraikuntzara-

ko saldu balira, zerbait gora-be-

hera zenbat irabaziko zukeen he-

rriak: «Ez balitz GAG bat sortu lu-

rrak salduak ziratekeen etxeak

eraikitzeko. Hamar urtez kalku-

latzen bada, herriak 75.000 euro

irabazteko parada galtzen du».

Kexuaren funtsa hori da, herriak

ez duela aski diru iturri bere ustez.

Enpresak plantatzearekin ez

du zuzenean arazorik, baina garai

bateko kexuak azaleratu ditu afe-

ra honek. Zuberoako Herri Elkar-

goak deliberatu zuelarik Zerga

Profesionala aldatzea Zerga Pro-

fesional Bateratua ezartzeko, be-

deratzi herri kontra zituen, horie-

tan Liginaga-Astüe. Ekonomia

eskumena galtzearekin eta zerga

aldaketarekin, herriko kontsei-

luek ezin zuten gehiago zerga

profesionala berek finkatu: «En-

presa handiak zituen herriak pre-

zioa gora ezartzen ahal zuen»,

oroitarazten du Gomezek. Orain,

berriz, aldaketaren urtean he-

rriak irabazten zuen zerga profe-

sionalaren kopuru bera ukaten

dute kalte-ordain gisara.

«Inflazioa ez dute kontuan

hartzen», asaldatzen da Gomez:

«Aldaketa egin denetik estatuak

ematen zuen laguntza gehigarria

galdu dugu, eta inflazioarekin

kalkulatu dut hamabost urtez

273.000 euro galdu ditugula».

Enpresa berriak herrian planta-

tzearekin ez litzateke beraz, zerga

profesionaletik, irabazi gehiago

izanen. «Bideetarako laguntzen

%10 galtzen dugu departamentu-

tik. Hor inflazioa galtzen dugu

zerga profesionaletan, eta ni kexu

naiz», gehitzen du.

Baina Dominique Bosqek Zerga

Profesional Bateratuaren onura

ere azpimarratzen du: «Aldaketa

egitearekin herriari ziurtatu dio-

gu aldaketa urtean hunkitzen

zuen zama bera. Ez da aldaketa-

rik, ez gora ezta behera ere. Eman

dezagun herritik enpresa bat joa-

ten dela, edo enpresa bat ixten

dela, eta 1.000 euro uzten bazi-

tuen adibidez, herriak diru hori

hunkitzen segitzen du».

Beste kritikak plazaratzeko«Orain lurrak Euskal Elkargoa-

renak dira, behar duguna erai-

kuntzarako baimena da, ez beste-

rik», zehazten du Bosqek. Ruben

Gomezek dionaz, kontseiluaren

delibero bat behar luke hain zu-

zen elkargoak, lur eremua erai-

kuntzarako egokitzeko. Ez da

kontseiluan formalki aipatua

izan, baina auzapezaren ingu-

ruan «badira bi kontseilari en-

presen plantatzea garrantzitsu-

tzat jotzen dutenak», bere erra-

netan. «Eta ez bada Liginagan

hemendik hurbil atzemanen

dute», bere ustez.

Zuberoako Herri El-

kargoak hartu zituen

beste delibero batzuekin

ere kexu dela jakinaraz-

teko paradaz baliatzen

da Ruben Gomez. Kon-

tseiluaren baimena be-

harrezkoa dela baiezta-

tuko balitz —ez da argitua

kontseiluak duenez az-

ken hitza— jakinaraziko luke, adi-

bidez, hondarkin bilketarekin

duen ezadostasuna. Anartean ba-

dira Liginagan plantatzeko gogoz

diren ofiziale eta enpresak, baina

Dominique Bosqek presatuak di-

rela dio: «Ez dakit luzaroan aidu-

ru egonen direnez. Beharbada

zonbait urteren buruan Maulen

edo Oluen izanen dira».

Ofiziale eta enpresak plantatzeko lurrak erosi zituen Zuberoako Herri ElkargoakLiginagan. Ruben Gomez auzapeza kexu da, herriak ez lukeelako deus irabazteko.

Liginagako auzapeza kexu

Ruben Gomez, Liginaga-Astüeko auzapeza. JOANES ETXEBARRIA

Halako egitura bat sortzekoinstituzioen lehentasunezerosteko eskumena kritikatudu Ruben Gomezek

Zuberoako Herri Elkargoarenburu zenak Zerga ProfesionalBateratuaren onura ereazpimarratzen du

IPAR EUSKAL HERRIKO HITZA

Ostirala, 2018ko maiatzaren 112 b Gaiak

Ekhi Erremundegi Beloki Baiona

Bortizkeriarik gabe-ko hezkuntza bai-kor bat. Hori daL’arbre à signes(Keinu zuhaitza)

elkartearen helburu nagusia.Baionako Santa Espiritu auzoankokatutako beren lokal txikiantailerrak eta topaketak proposa-tzen dituzte, gurasoek beren es-perientziak trukatu, eta gogoetaeta eztabaida bultzatzeko. Oraindela hiru urte sortu zen elkartea,eta, berriki, «baliabide kaierabat» argitaratu dute, elkartearenlana aurkeztu eta oinarrizko edu-ki bat proposatzeko. Ostiral goizez elkartu ohi dira,

gutxienez hilabetean behin, gu-raso ikerlarien kafea hartzeko.«Ikerlariak beti ari garelako egia-ren bila. Eztabaida eta gogoetabultzatzea da helburua, bakoi-tzak bere esperientziak trukatzea,nehori lekziorik eman gabe»,azaldu du Nathalie Vidry elkarte-ko koordinatzaileak. Beste modu

batera lagundu, eskolatu eta

kontsumitu, hori da elkartearenlelo nagusia. «Gure haurrak la-gundu eta eskolatu nahi ditugu,errespetuz, haurrak animaliakbezala hezi behar direla dioenideia hori burutik kentzen saia-tuz. Eta, aldiz, haurrak gure pare-ko gisa kontsideratzen dituen fi-losofia garatuz, guk tratatua izannahiko genukeen bezala tratatubehar ditugula pentsatuta»,gehitu du Vidryk. «Frantzianbada ideia bat zabaldua dena, ezdiogula haurrari gaina hartzenutzi behar eta erakutsi behar zaio-la nork agintzen duen. Bizikierrotua da, eta ohartzen gara,nahiz eta gauzak mugitzen ari di-ren, oraindik lan anitz dugula egi-teko».Aktibitateak proposatzen di-

tuzte gurasoaren eta haurrarenarteko «harremana laguntzeko»eta gurasoak «balioztatzeko».

Honela esplikatu du Vidryk:«Nahi dugu ohar daitezen berenbaitan badakitela zer egin beharduten, baldin eta ez badira nahas-ten, beren inguruan zer egin be-har duten eta zer ez erraten diote-nekin. Guk ez diogu nehori erra-ten zer den ongi eta zer ez. Tira,bai, erraten dugu haurrak jotzeaez dela ongi». Elkarteko ardura-dunaren arabera, jendeak nahas-ten ditu onginahia eta utzikeria:«Gu argumentatzen saiatzengara, etengabe».

TrukaketaFacebookeko orrialdearen bidezdeskubritu du elkartea Carinek,eta lehen aldiz agertu da gurasoikerlarien kafea hartzera. Bortiz-keriarik gabeko hezkuntzaren te-oriek interesaturik, azkenaldianesnea ematearekin dituen kezkakaipatzera etorri da. Haurra besoe-tan, lurrean ezarriak diren buru-kietako baten gainean eseri etahasi da elkarrizketa, kafe, tisanaeta bizkotxa txikiek lagundurik.Aldi honetan, bi guraso agertudira, beste batzuetan gehiagodira. «Pentsatu izan dugu bertanbehera uztea, baina urte guzianzehar 250 pertsona elkartzen garaorotara; 50 familia ukitzen ditu-gu», ohartarazi du Vidryk. Gauregun, 130 kide ditu elkarteak. Guraso ikerlarien kafeaz gain,

mota guzietako tailerrak eta jar-duerak proposatzen dituzte.«Gurasoei laguntza eskaintzendiegu beren haurrekin batera jos-tailuak sortzeko, supermerkatu-ra joan eta han jostailu garestiakerosi ordez. Lumatxa sentsoria-lak egiten ditugu, pintura begeta-la, figurina txikiak... haurrariparte harraraziz ala ez. Dependi-tzen du haurrak zer adin duen etaea sorpresa egin nahi diogun alaez». Jarduera batzuk ordainduz

proposatzen dituzte, eta beste ba-tzuk kitorik, tailer modura.Vidryk, adibidez, jolasari buruz-

ko tailerrak proposatzen ditu.Haurraren eta gurasoaren artekolotura «balioztatzeko», indartze-ko, eta haurrari «konektatua»egoteko. «Haur txikienen kasuanhaur-keinu tailerrak ematen di-tugu, txikienekin keinuen hiz-kuntzan mintzatzen ikasteko.Aski jolas magikoa da, zeren kei-nuak egitean, begiratzen dugu,eta altura berean ematen gara.Hori bera aski gauza sinplea da.Ez dugunez hitz egiten, haurra la-saitzen du. Anitzetan ematen du-gun aholkua da, haurra zainetandenean, begiratu eta keinuekinmintzatzea; normalean denak la-saitzen ditu. Nire alabak krisiakditu goizetan. Jolas bat asmatudugu: batak bestea ahalik eta po-likien ukitzea, gero eta polikiago.Lasaitzen laguntzen digu».

Bortizkeriarik gabeHiru haurren ama da NathalieVidry. Bi «biziki gazte» izan zi-tuen, 19 urte zituela, eta azkena,hogei urte geroago. «Aski hez-kuntza bortitza izan nuen, etanire bi semeak izan nitueneanoraindik ez nuen ahaztua; 19 urte

nituen. Ez nintzen haiek bainogehiago sentitzen, haiekin baterahanditzearen sentsazioa nuen.Nire pareko bezala sentitzen ni-tuen, eta ez nahieran moldatu ni-tzakeen nire luzapen batzuk be-zala». Akatsak egin zituela dio,horien artean bere ama entzutea-rena. «Pixkanaka, gogoetatu etaare gehiago aurre egiten nion niregurasoen hezkuntzari. Alaba izandudanean, nire semeak askeutziak nituen, eta ohartu nintzenarrazoi nuela, biziki pertsonaonak direlako; ez dira batere gaiz-taginak, garaian erraten zidatenbezala». Haur keinuen mundua ezagu-

tu zuen, eta urte bateko ikastaldiaegin zuen keinuen hizkuntzaikasteko. Unibertso horretaz«maitemindu» zen. «Aspalditiknuen elbarritasunaren gaiarenkezka, zentro berezitu batean la-nean aritua nintzen ere. Eta mo-mentu batean lagun batek erranzidan: ‘Utzi enplegatu izateari etasortu gustuko duzun hori’; horre-la abiatu zen elkartea». Bortizkeriarik gabeko hezkun-

tza osasun arloko gai bat da

Vidryren ustez. «Haurren kon-trako bortizkeriak eragin bizikikaltegarriak ditu bere bizian. Jen-deak erraten du ipurdiko batek ezduela hiltzen, baina bai, hiltzendu. Izaten ahal da fisikoki indargehiegirekin eman delako kol-pea, baina badira osasunean era-gin zuzenak, depresioa, adikzio-ak, minbiziak... Gaur egun froga-tua da. Gelditu behar da erratenipurdiko batek ez duela nehoiznehor hil. Bortizkeriak denak hil-tzen gaitu, su txikian». Berriki atera duten baliabide

kaieran, onginahiean oinarritu-tako hezkuntzaren alde egitendute, interesa duten gurasoei oi-narrizko elementuak emanez.Hezkuntzan erabiltzen den bor-tizkeriaz gogoetatzen duten zen-bait testuren ondotik, JanuszKorczak medikuak idatzitakoHaurraren eskubideak zerrenda-tu dituzte, eta gaiaz idatzi dutenerreferentziazko autoreen biblio-grafia bat ere proposatzen dute,gehiago ikertu nahi duenaren-tzat. Azkenik, kolerari aurre egi-teko gurasoentzako kit bat ereproposatzen dute.

Bortizkeriarik gabeko hezkuntzari buruzinformatu eta gurasoen arteko trukaketabultzatzeko sortu zuten L’arbre à signeselkartea. Tailer eta topaketa andanaproposatzen dituzte Baionan.

Gurasoa etahaurra pareko

Hilabetean behin elkartzen dira Guraso ikerlarien kafean, esperientziak trukatu eta bakoitzaren kezkei erantzuteko. HITZA

Gaiak b 3IPAR EUSKAL HERRIKO HITZA

Ostirala, 2018ko maiatzaren 11

IPAR EUSKAL HERRIKO HITZA

Ostirala, 2018ko maiatzaren 114 b Astekoa

Ekhi Erremundegi Beloki Baiona

Gaur eta bihareginen dituzteSenpereko la-kuaren ingu-ruan (Lapurdi)ikastolen besta

handirako azken prestaketak. 35.edizioa izanen du igande honetanHerri Urratsek, Prefosta! lelope-an, eta aldarrikapen kutsu nabar-menarekin iraganen da, helduden ikasturterako Seaskako ikas-toletan beharko lituzketen ira-kasle postuak ukatu dizkielakoakademia ikuskariak. Larzabaleko (Nafarroa Behera)

MEEK Manex Erdozaintzi EtxartKolegioaren arraberritze lanakdiruztatzeko balioko du aurtengobesta egunak, eta animazio anda-na aurreikusi dute lakuaren ingu-ruan antolatutako gune ezberdi-netan. Halaber, prebentzioaren

inguruan egindako lana nabar-mendu nahi izan dute antolatzai-leek.

POSTUEN AUZIA

Berezia izanen da aurtengo HerriUrrats, festa giroak bezainbatleku izanen baitu euskarazkohezkuntza eskaintzeko baldintzaduinen aldarrikapenak. Helduden ikasturterako 230 ikaslegehiago izanen ditu Seaskak le-hen mailan, kolegioetan eta lizeo-an; alta, Hezkuntza Ministerioakez die postu gehigarririk onartu.Lehen elkarrizketetan kolegio etalizeoetako postuak beren gainhartuko zituztela agindu zien Pie-rre Barriere akademia ikuskariak,eta lehen mailarako 4,5 postu hitzeman zizkien, baina egun batetikbestera, ezerezean gelditu daemandako hitza. Falta dituen 25 irakasle postuak

eskuratu ezean, heldu den ikas-

turtetik aitzina, ikasgela batzue-tan 40 eta 50 ikasle egon litezke.«Onartezina», Seaskako irakas-le, guraso eta arduradunen uste-tan. Paxkal Indo Seaskako presi-dentearen iritziz, EEP EuskararenErakunde Publikoaren, Hezkun-tza Ministerioaren eta Seaskarenartean orain dela hiru urte izen-petutako hitzarmena «zangopi-latu» du akademia ikuskariak.Horregatik, «alerta gorrian»

dira Ipar Euskal Herriko ikasto-lak. Joan den astean mobilizazioerraldoia egin zuten Baionan, Se-askako ikastoletako ikasle guziakdanborrada batean elkartuta.7.000 pertsona bildu ziren Poter-ne parketik herriko etxera eginzuten ibilaldian, «kasu, ikastolakkexu» oihu eginez. Negoziaketakaitzinatuko ez balira, «bururai-no» joateko prest agertu ziren. Botere publikoek iragarpenak

egiteko baliatu ohi dute Herri

Urrats. Hala egin zuten orain delaurte batzuk baxoko matematika-ko froga euskaraz pasatzen ahal-ko zela iragartzeko. Zentzu horre-tan, erabakigarria izan liteke aur-tengo Herri Urrats. Irakaslepostuen gatazkan egoera desblo-keatzeko zantzurik izango ez ba-litz, ekintza gogorragoetara pasa-tzen ahal lirateke Seaskako gura-so eta arduradunak.

SEASKAREN GARAPENA

1984tik hona bere garapena se-gurtatzeko diru iturri garrantzi-tsua izan da Herri Urrats Seaska-rentzat. Hala, 31 ikastola, lau ko-legio eta lizeo bat ireki ahal izanditu urte guzi hauetan zehar.Gaur egun 3.700 ikasle jasotzendituzte Ipar Euskal Herriko ikas-tolek, eta hala, euskararen trans-misioan eragile nagusienetakoadira. Hori nabarmendu zuen Miren-

txu Ibargarai Seaskako langile etairakasleen ordezkariak joan denostiraleko mobilizazioaren ondo-tik: «Frantziako Hezkuntza Mi-nisterioak euskararen irakaskun-tza oztopatu nahi zuelako sortuzen Seaska orain dela kasik 50urte. Eta eskola publikoetan eus-kara ikasteko baldintzarik ez de-lako sortu dira urtez urte ikasto-lak, eta garatu».

Azken bost urteetan, hiruproiektu handi sustatu dituzte:Kanboko (Lapurdi)Xalbador ko-legioko arraberritze lanak, Zibu-ruko (Lapurdi) ikastolaren irekie-ra, eta Bernat Etxepare lizeo be-rriaren eraikuntza, Baionan.Aurten, Manex Erdozaintzi EtxartKolegioaren handitze lanen di-ruztatzea lagunduko du HerriUrratsek. Lau ikasgela falta dituz-te MEEKen: bi gela klaseak ema-teko, laborategi bat, eta beste gelabat ahalmen urriko ikasleen segi-pena segurtatzen duen Inklusio-rako Egitura Pedagogikoarentzat. 1999an sortua, etengabe han-

ditzen joan den kolegioa izan daMEEK; 2007an, Donaixtitik Lar-zabalera mugitu zuten, eta jada-nik txikiegia gelditu da eraikina.Iaz 158 ikasle ziren, aurten 190 etaheldu den urtetik aitzina 220ikasletik gora espero dituzte.

AURTENGO EGITARAUA

Egitarau anitza eta oparoa es-kaintzen du urtero Herri Urra-tsek, Euskal Herriko eta nazioar-teko musika talde eta artistak go-mitaturik. Besteren artean,Tristan Mourguy, Joseba Tapia etaBesamotzak, Xiberoots, Korron-tzi, Anita Parker, Nogen eta aur-tengo kantuaren egile 2zio raptaldea ariko dira Senpereko la-

Milaka jende espero dute igande honetan Herri Urratsen35. edizioa ospatzeko. ‘Prefosta!’ lelopean, aldarrikapenkutsu handia izanen du aurtengo bestak, heldu denikasturterako Seaskak eskatu dituen 25 irakasle postuakukatu dizkiotelako. Egun guzian zehar animazio andanaizanen da Senpereko lakuaren inguruan.

Aldarrikapena eta festa, prefosta!

Nafarroa gunean izaten dira

urtero Herri Urratseko kontzertu

jendetsuenak. ISABELLE MIQUELESTORENA

Astekoa b 5IPAR EUSKAL HERRIKO HITZA

Ostirala, 2018ko maiatzaren 11

kuaren inguruko eszenatokietan.Horiez gain, azpimarratzekoa daere The Inspector Cluzo taldea.Rock baserritarrarenasmatzaile-ak behin baino gehiagotan etorridira Euskal Herrira azken urtee-tan, eta giro aparta eskaini izandute aldi bakoitzean. Beren 10.urteurrena kari argitaratu dutenlan berria aurkeztuko dute Sen-peren, igande honetan.

Horrez gain, ikastoletako gura-so zenbaitek sortutako GuraShow ikusgarria ere emanen dute(Xiberoa gunean, 11:15ean).Amaia Riouspeyrous, Kattalin In-daburu, Philippe Albor eta besteguraso batzuen artean, haurren-tzako «ezin baztertuak» direnkantuak emanen dituzte, HerriUrratsentzat bereziki sortu dutenikusgarrian.

Aurten, Haurren Xokoak hirugune ezberdin izanen ditu, Araba,Xiberoa eta Lapurdin. Besteakbeste, Etxepare lizeoko ikasleenanimazioak, Gaia elkartea, Hau-rrock, Kiki, Koko eta Moko paila-zoak, Txoborro magoa eta EuskalTelebistako 3zpa4 saioko aktore-ak izanen dira.Azkenik, ohi bezala, mutxiko-

ak, bertsolariak, dantza ikusga-

rriak, zikiroa, eta beste hamarna-ka animazio ere izanen dira, egunguzian zehar.

PREBENTZIOA

Jende anitz erakartzen duen festada Herri Urrats, eta ingurune ho-rrek, gehiegikeriak egitera era-maten ditu bat baino gehiago.Horregatik, azken urteetan ga-rrantzia berezia eman diote pre-bentzio lanari. Bereziki bi arlotanegin izan dute lana: alkohol etadroga kontsumoan eta eraso se-xistetan. Orain dela bi urte ANPAA alko-

hologia eta adiktologiaren pre-bentziorako Frantziako elkartea-rekin elkarlana abiatu zuten pre-bentzio eta formakuntza lanaegiteko. «Helburua da, antola-tzaile gisa, alkohol eta drogarenkontsumoen arazoez kontzienteizan gaitezen eta serioski har de-zagun», adierazi dute Herri Urra-tseko arduradunek. Iaz, ikastole-

tako arduradun guziek bi orene-ko formakuntza bat egin zutenANPAAko mediku batekin, etaHerri Urrats egunean mahai batatxiki zuten jendearekin trukatuahal izateko. Bilan baikorra egi-nik, aurten operazio bera errepi-katuko dute, eta egun bukaeranetilotestak banatuko dituzte etxe-ra doazen festazaleen artean.Eraso sexistei dagokienez,

orain arte ez dute «arazo larri-rik» ezagutu, baina «erne» egonnahi dute. «Badakigu besta giro-an gehiegikeria anitz gerta daite-keela, izan adierazpen sexistak,irainak, jazarpena, sexu eraso-ak... Gure bestan ere bai». Aitzinagazte antolakundearekin elkarla-nean arituko dira gai horretara-ko, hiru arlotan: ikastoletako ar-duradunei formakuntza bat es-kainiko zaie eraso sexistakidentifikatu eta horien aurreanzer egin jakiteko; besta eguneanere kanpaina berezi bat eginendute Eraso sexistarik ez! lelope-an; eta protokolo bat prestatudute, Herri Urrats egunean erasobat gertatuko balitz nola erreak-zionatu eta biktima nola lagunduadosteko.

AUTOBUSAK

Aurten ere Ipar Euskal Herri guzi-tik antolatu dituzte autobusakigandean Senperera joateko. Ohi-ko autobus lineez gain, Xiberoa-tik autobus bat gehiago izanen daaurten, Altzai-Atharratze-Iruri-Zalgize-Mendikota-Idauze Men-di-Senpere ibilbidea eginen due-na. Autobus lineen ordutegi guziak

Herri Urratsen webgunean aurkidaitezke (www.herriurrats.eus);txartelak 6 eurotan dira, ohikosalguneetan.

3.700SEASKAKO IKASLEAK

Garapen etengabean dira Ipar

Euskal Herriko ikastolak. Aur-

ten, 3.700 ikasletara iritsi dira

eta gehiago espero dituzte

ondoko urterako. Larzabaleko

Manex Erdozaintzi Etxart kole-

gioa arraberritu eta handitze-

ko izanen da aurtengo dirua.

25FALTA DIREN POSTUAK

Heldu den ikasturteari begira

gatazka bizia du Seaskak aka-

demia ikuskariarekin. 230

ikasle gehiago izanen dituzte

heldu den urterako eta 25 ira-

kasle postu gehiago beharko

lituzteke. Baina momentuko

ez dizkiete eman nahi.

IPAR EUSKAL HERRIKO HITZA

Ostirala, 2018ko maiatzaren 116 b Iritzia

Oroimena

Emilio, uste dut hiztegikontuan oker bat eginduzula. Zuk diozu«egun hauetako gerta-

karia ETAren ‘desmobilizazioa »izan dela, ordea haiek «desegi-tea» dute aipatzen. Gainera, dio-te «desegitea» gako-hitza dela,guztiz hitz inportantea. Euskal-tzaindiko Orotariko hiztegiakerakusten digu desegitea XVI.mendeko testuetan agertzen zai-gula, Joan Amenduzeren luma-pean adibidez («Aresi guzia dese-ginik», 1564), edo Leizarragarrentestu inprimatuetan («desegitendena», 1571). Pentsa daiteke le-henagotik ere erabilia zela. Aldiz,zuk erabiltzen duzun «desmobi-lizazio» Orotariko Hiztegiakduen bilatze automatikoan sar-tzen delarik, errapostua da : «ezda aurkitzen». Egia da «desegite» hitza -testu

zaharretan ikusten den erabilpe-nak frogatzen du- euskaraz as-paldidanik «naturalki» heldu

zaigun terminoa dela. Haiek dio-te ere Pariseko gobernuari askiiluna iduritu zitzaiola preseski«desmobilizazio» hitz hori (des-mobilizatzen dena bermobilizabaitaiteke) eta dirudienez egokia«desegite». Aski bitxia delarikParisek erabili argumentua dese-giten dena ere berregin baitaite-ke.Bestalde, elkarrizketan ager-

tzen da argiki «gatazkan hil dire-nak ez dir(ela) biktimak», gerlaaktiboan parte hartu dutelakoz,aldiz bai torturatua izan zen JoxeArregi erakundekidea «hil artetorturatu baitzuten». Ikusi daondotik jin diren komentarioetananitzetan ez zela azaltzen gerla-rien eta biktimen arteko ezber-dintasuna. Zuk ongi erraten du-zun bezala bi pasarte hauetan :«jende anitz aztoratua (ibili da)ETAk, kaltetuen artean, bi mul-tzo berezitzen dituelako: batzueierrespetua adierazten die, etabesteei, horrez gain, barkamen

eskaera». «Aberriaren alde hilsoldaduak eta bonbardaketa ba-tean galdu herritarrak desber-dintzen dira eskuarki, harridura-rik gabe». Diozu «euskaldun askoren-

tzat, kausa baten alde hilak guda-riak dira oroz gainetik, heroiaketa ez biktimak». Zure ohar ho-rrek gogorarazi dit Dreyfus afera-ren ehungarren urtemugan,2006an, Frantzian izan zen ezta-baida eta preseski Nouvel Obs-ekzekarren titulazioa «Une victime

et un héros». Kazetariak idaztenzuen «Ikerlan berriek azpima-rratzen eta demostratzen duteDreyfusek ez zuela bakarrik jasaneta sufritu. Oldartu zen eta bo-rrokatu (…)». Baina Emilio, usteote duzu orain helburua «marragorriaren» ezartzea dela?Bestalde, aste hauetan Baiona-

ko fakultatearen parean, eta ba-kearen prozesuaren sinbolo be-zala, eraiki den Koldobika Jaure-giren estatuaren inguruan sortueztabaidak nabarmenak izandira, ez duzu uste Emilio? Batzukikusi baitute hor justu bakearenaurkako seinalea. Baionako me-rak kontra egiten zutenen aurre-an eskulturaren defentsa egin be-

har zuelarik inaugurazio egune-an. Alta, Koldobika Jauregikduda izpirik ez du utzi : «Indar-keriaren amaierak bere ikurrenamaiera ere badakar. Aizkora,ETAren ezaugarria, beherantz bi-ratuta ageri da, aro historiko ba-ten bukaera irudikatuz». Atsoti-tzak dio: «Hain da emankorrazuhaitza, ezen bere egurra ema-ten baitio erorarazten duen aiz-korari». Irudikapen honetan,aizkora biratu egiten da eta berekirtena berritu egiten da bertatikzuhaitzaren kimua sor dadin.Ezinezko irudikapena da, jadanikaizkorak sekula ez baitu zuhai-tzari min egiteko ahalmenikizango, bere zati bihurtu baita». Memoria-lana beharrezkoa da.Eta gerra zibila eta frankismo-

ko hamarkadak? Ez ote da amne-sia mota bat instalatzen ari, betihitz horiek isilduz? Amnesiaerrautsa bezala pausatuko ote daorotan? Behar bada hori da usteizan, amnesia lasterrago jinenzela, Saturrarango kartzela ater-betu zuten eraikuntzak 1987anbota zirelarik? Juan Mari Lekuo-nak aipatzen dituen espiraleko«oihu ilunak» ito nahiz beharbada?

2BEREN BIKOTEKIDEEK HIL DITUZTEN EMAZTEAK

Hamar egunez bi hilketa matxista gertatu dira Ipar Euskal Herrian: Doni-

bane Garazin, 32 urteko emaztea hil zuen bere bikotekide ohiak autoz

jota, eta Bidarten, 70 urteko emaztea tiroz hil zuen senarrak. Bi gizonak

presondegian sartu dituzte auziaren zain. Mugimendu feministak pro-

testak deitu ditu azken egunetan bi gertakariak salatzeko.

«Dudarik gabe elkargoetako hiru presidente daude, batFrantzian, bat Nafarroan, etabat Euskadin; baina ni naizlehendakari bakarra»Iñigo UrkulluEusko Jaurlaritzako lehendakaria

Ipar Euskal Herriko Hitzak irakurleen eskutitzak plazaratzen ditu. Ez dituzte 1.400

karaktere baino gehiago izan behar, tarteak barne, eta Ipar Euskal Herriko Hitzak

mozteko eskubidea du. Helbide honetara bidali behar dira, izen-abizenak eta herria

adierazita: Lisses karrika, 3, 64100 Baiona. Eskutitzak Internet bidez bidaltzeko:

ieh@hitza.info.

%

Gaur bukatzen da Euskal Monetarenproiektuaren alde bozkatzeko epea

BAIONA bTrantsizio Ekologiko eta Solidarioaren Ministerioak antola-tu duen proiektu deialdian parte hartu du Euskal Monetak, eta, mo-mentuko, arrakasta lortzen ari da. Edizio hau ixterako orduan, aur-keztu diren 420 proiektuetarik hirugarrena zen, horregatik, azken in-dar bat egitera deitu dituzte herritarrak, proiektu bozkatuena izandadin. Prefeturatik Baionako Herriko Etxea eta Euskal Monetaren hi-tzarmena «erasotzen» duten unean, sostengua eskatu dute, oharta-razita 100.000 euroko saria eskura dezaketela.

ELEKETAAurelia Arkotxa

Emilio Lopez Adan

Eta gerra zibila etafrankismoko

hamarkadak? Ez oteda amnesia mota batinstalatzen ari, betihitz horiek isilduz?Amnesia errautsa

bezala pausatuko oteda orotan?

BERTSOA

Duela ehun urteko hitzakentzuten dira debaldegizonen menpe bizi baitira hainbat famili, etxaldeOrdea gure indarrak jarriditzagun guk aldez alde,Feminismorik ez baita izanengizarte osoa gabe.

Garazi edo Bidartekoa guziek dugu gogoanoino galduta dabiltzalakobatzuk matxismo eroanDramak gertatu eta aldarriz elkartzen gira gero hanazken aldia izanen dela nahiz ta dugun esperoan.

Karrikak berriz bete dituguegin nahiean aitzina.Pizti bihurtzen den aldioroustezko printze urdinaGizon, emazte, zahar ta gazteborroka dugu berdina,Isiltasunak hiltzen duelakohaien kolpeek adina.

Azkena izan dadilaISABELLE MIQUELESTORENA

Nahia Sasco

MUSIKA

ANGELU Abbie Stauffer kantari

amerikarraren kontzertua.

bBihar, 15:30ean, Quintaou

liburutegian.

BAIONA Jeanot Lou Paysan, Ahuri

eta Les extracteurs de jus taldeen

kontzertua.

bGaur, 21:30ean, Le Magneto

aretoan.

BAIONA Hoboken Division eta

Blastwave taldeen kontzertua.

bOstegunean, 21:30 ean, Le

Magneto aretoan.

BARDOZE Bizi Kantuz eta Canta

Ceyrat abesbatzak.

bGaur, 19:00etan, elizan.

BIARRITZ TX Live, Vladimir Con-

go, Juliette & Pauline eta Rock es-

kolako irakasleen kontzertua.

bGaur, 19:00etan, Atabal aretoan.

DONIBANE LOHITZUNE Beltza

Gorria eta Sutargi abesbatzen kon-

tzertua.

bBihar, 20:00etan, Ravel

entzutegian.

KANBO Angeluko Adixkideak

abesbatza.

bGaur, 18:00etan, elizan.

SENPERE 2zio, Nogen, The Ins-

pector cluzo, Muyayo Rif eta Don’t

Save The Queen, Xiberoots, Anita

Parker...

b Igandean, egun osoan, aintziran.

HITZALDIAK

BAIONA Pierre Hairaren hitzaldi

musikatua: Txistuaren sartzea

Ipar Euskal Herrian. Txistuaren

jatorria aipagai, Herri Soinuk

antolaturik.

bGaur, 18:00etan,

Euskal Museoan.

BAIONA Sortzez eleaniztasuna

edo elebakarra? Galdera horren

inguruko hitzaldia Enoch Aboh,

Amsterdameko unibertsitateko

hizkuntzaren zientziako irakaslea-

ren eskutik.

bAsteartean, 17:00etan, Euskal

Museoan.

SARA Gernika, historia eta aktuali-

tatea. Robert Poulouren hitzaldia.

bBihar, 18:00etan, Lur Berri gelan.

ERAKUSKETAK

ARBONA Monik Dugenet, Rudy

eta Tomao artisten erakusketa.

bMaiatzaren 27a arte,

Andereseroraenian.

BAIONA Hitz-Enea, Oskar Alegria-

ren argazki erakusketa. Etxeen

izenekin zerikusia duten irudiak.

bMaiatzaren 27a arte, Euskal

Museoan.

Irudia b Sara

Urrats Gaua, Herri Urrats bezperako besta rokeroaTradizioa bilakatua da Urrats Gaua, eta Herri Urratsen asteburu luze bat nahi duenak badaki bezperatik gaupasa egiteko parada duela Sarako gazte-

txeak antolatzen duen kontzertuarekin. Kiroldegian egiten dira azken urteetan kontzertuak, eta biharkoak 22:00etan hasiko dira. Aurten ariko diren

rock taldeetan, Zakill nafarrarekin batean, Sorotan Babies —argazkian—, Lukeze eta Jompakt lapurtarrak, eta Red Dead Death Metal landetarrak

izanen dira. Metal estiloko musika zaleentzat hitzordu interesgarria ezbairik gabe, eta Herri Urratsentzat berotzeko aitzakia ona. HITZA

Gaur

16:05.Kantuz kantu Saioa.

Igandean

9:30.Zuzenean Senperetik, Herri

Urratsetik.

15:00.Maule eta Issoire arteko

errugbi partidua zuzenean.

BIARRITZ Karrikako antzerkien

festibala, hiru egunez.

bGaurtik igandera, hirian zehar.

MAULE Zertan dago Kurdistan?

Hitzaldia eta argazki erakusketa.

bGaur, 20:00etan, Zinka ostatuan.

BAIONA Gonzalo Etxebarria

margolariaren erakusketa.

bMaiatzaren 20a arte, La galerie

du Second jeudi aretoan. Atzo

estreinatua, asteburuan ikusgai

12:00etatik 20:00etara, eta,

hilaren 18, 19 eta 20an, 14:00etatik

19:00etara.

HAZPARNE Gaien sintonia, zizel-

keta erakusketa.

bEkainaren 17a arte, Eihartzea

kultur etxean.

HENDAIA 20 urte arte sorkuntza

eremu natural babestuan.

bEkainaren 24a arte,

Asporotsttipin.

MAULE Pastorala barnetik, Eliane

Heguiaphalen argazki erakusketa.

bEkainaren 3a arte, Ondarearen

etxean.

BESTELAKOAK

BAIGORRI Euskal Trail lasterketa.

Hiru lasterketa desberdin: 130 ki-

lometrokoa, bi aldiz 40 kilometro-

koa eta bi aldiz 25 kilometroko ibil-

bideak.

bGaur eta bihar, 5:00etan lehen

abiatzeak eta 9:45ean lehen

iristeak, herriko plazan.

BAIONALuken marinelak txokola-

tegile izan nahi du, 6 eta 12 urte ar-

tekoentzat familia jokoa. Oren ba-

teko iraupena, dohainik.

bGaur eta bihar, 10:00ak eta

17:00ak artean, Euskal Museoan.

BARKOXE Herriko bestak igan-

dea arte. Bihar Xiberoots taldea.

b Igandea arte, herriko plazan.

Agenda b 7IPAR EUSKAL HERRIKO HITZA

Ostirala, 2018ko maiatzaren 11

Zuzenean Senperetik.Berez zu-

zenekoa atzo egin zen, baina

oraindik ikusgai da Kanaldudek

Senperetik egin duen saio bere-

zia. Bestalde, Hiriburun prestatzen

ari diren Andere Serora pastorala-

ren irudiak ere ikusgai dira.

Joanes Etxebarria Baiona

Maulen egon zen Maiatzaren Le-heneko manifestazioan; Baionanegun batzuk geroago, Bizi mugi-menduko kideekin, eta Notre-Dame-des-Landesen lehenago. Korsikar bat Euskal Herrian.

Herri eta borroken arteko kon-bergentzia beti present izan da.Bada Frantzia jakobino bat; ho-rregatik herrien arteko konber-gentzia izan da azken 50 urteetan,baita lehenago eta gero ere. Bereziki zerbaitek erakarri zin-

tuen Euskal Herrira?

Bake prozesuak, hasteko. Hasie-ran ez nuen Euskal Herria ezagu-tzen, eta ez nuen ulertzen zerga-tik hemen borroka armatua gel-ditzen zen. Nire lurraldetikikusirik, borroka armatua tresnabakarra zen gure nortasunak,gure borrokak defendatzeko.Etorri nintzen lehen aldietanulertu nahi nuen zergatik eta zerkordezkatzen ote zuen. Zeren argibainuen ez zela bazter utziko he-mengo hizkuntza, kultura etahistoria. Badira sei edo zazpi urteorain Euskal Herriari anitz intere-satzen naizela eta gauzak propo-satzen dituzten egiturak ezagutuditudala. Tresna herritarrak etapolitikoak, Euskal Herria eraiki-tzeko. Borroka egiteko beste ma-nerek, erradikalak direnak bainaez bortitzak, gobernuek itxi izandituzten ateak irekitzen dituzte.Hemen nahi duguna esperimen-tatzea, utzi gabe Paris edo bestegobernuak gure lurraldearentzatdeliberoak hartzen, hori interes-garria da. Bilatu nuen nork era-maten zituen dinamika horiek,zein ibilmolde duten eta nora joa-teko. Nire lurraldeaz beste begira-da bat ukaiteko ere balio izan dit,eta bere akatsez ohartzeko. Biolentziarik eza duzu ardatz.

Biolentziarik ezaz lehen forma-kuntza egin nuelarik Korsikan,ikasi nuen norberaren ibilbideadeseraikitzen, familia ibilbideadeseraikitzen; Korsikan klanakanitz aipatzen dira, eta horiek eredeseraikitzen. Estatuak deserai-kitzen ere bai. Hori guztia dese-raikitzea, biolentziarik ezarekin,garrantzitsua da, irakasten dizu-lako nola manipulatuak izan ga-ren. Macronen erranaldi batekmaterializatzen du estatuarenizaera: beretzat demokrazia ez dakarrika. Deseraikitzea lortu du-zularik, zein mundutan bizi zarenongi aztertzen ahal duzularik,galdera da zer erabiltzen dugunhori borrokatzeko. Anitzentzatbiolentzia da, baina nire herrianez dugunez gure historia deserai-

ki, biolentzia soluzio bat bezalaikusten da. Zein posizio hartzendugu parean entzun nahi ez gai-tuzten estatuak ditugularik? Ate-rabideetarik bat norbera eraiki-tzea da, desobedientzia zibileanarituz adibidez. Herri Taldeen do-kumentuak irakurri nituenean,ikusi nuen diru laguntzei uko egi-ten zietela, eta garai berean, Kor-sikan, boterea zutenek Frantzia-ko Gobernuari diru laguntzak es-katzen zizkieten emantzipatuahal izateko. Bi lurraldeetan kon-trako sustraiak dira: Euskal He-rrian hautatu da norberak eraiki-tzea eta Korsikan egitea, bainagobernuaren laguntzarekin. Bo-tereak berreskuratu behar dira,euskoarekin ageri da: ateak ireki-tzen ditu, deslokalizatzen ahal daeuroa bezalako moneta zentrali-

zatzaile bat erranez ez dugulanahi Parisek zentraliza ditzangure benefizioak. Galdera da nolaeraikitzen ditugun indar harre-manak lokalaren eta globalarenarteko zuzentasun puntu batean.Notre-Dame-des-Landeseko

BBGan, Ambazadaren eraikun-

tzak udan segituko du.

Biziki garrantzitsua da kanpoaribegira lotura bat delako. BBGaasko kontzentratu zelako barnea-ri begira eta Ambazadak borro-kak gurutzatzeko, aniztasunakulertzeko balio duelako. Laguneuskaldun batekin ostatu bat egin

genuen barrikaden ondoan. Pa-txaren leloaren ildotik ari ginen:Besta bai, borroka ere bai: garenadefendatzea da; kolorea badugukanpotik, eta barnetik ere bai.Usu zure aita aipatzen duzu, zure

bidean lagundu zaituelako?

Nire ustez, nire aita garrantzitsuada niretzat, baina besteentzat ere.

Korsikako abertzaletasu-naren sortzaileetarik batizan zen, besteak beste.Bere semea izan naiz luzazjendearentzat; 2002anKorsikara itzuli nintzela-

rik ate andana bat ireki zizkidatenhorregatik. 1925ean sortu zen, etagauza anitz egin zituen. Ibilbideberezia ukan zuen, familia tes-tuinguruak ere behartu zuen de-sobedientzian sartzera, oldartze-ra. Ni Korsikara itzuli nintzelarik

behar izan nuen nire historia, nirelurraldea berriz nireganatu, pixkabat galdua nintzelako. Baina aitazharro naiz. 68ko maiatza Parisenbizi izan zuen; Korsikako uniber-tsitatea berriz ireki zenean, Napo-leon kritikatu zuen nehork halaegiten ez zuenean. Uste dut berememoria garrantzitsua delabiharko militante eta historialarikorsikarrentzat. Nire aldetik kan-poan militante izateak askeagoegiten nau, etxera itzultzen naize-nean gauzak salatzeko manera be-rriak ukaiteko, nire aitak beremendean egin zuen bezala. Bizi,Alternatiba eta BBG [babestu be-harreko gunea] bezalako mugi-menduetan engaiatu izanak la-gunduko nau horretan. Aita beza-la, alerta egile bezala ikusten dutneure burua, alta Korsika oso kon-tserbatzailea delarik.Notre-Dame-des-Landesera

korsikar bezala joan zinen?

Joan nintzen korsikar gisa. Zinezmaite dut Frantzia bere aniztasu-nean, baina ezin dut jasan anizta-suna ezin duzula plazaratu erratendizun Frantzia hori. BBGan maitedudana da esperimentaziorakogunea dela; hasteko, ez baita esta-tu zentralista bat, eta hori, jadanik,biziki atsegina da. Han zarena izanzaitezke. Euskal lagun batekin,hango Klaxon irratian musikaeuskalduna eta korsikarra ezar-tzen genuen, eta hori ate zoraga-rria da: gure aniztasun kulturala,gure kantuak, gure borrokak par-tekatzea. Baina Korsikan, adibi-dez, ez da BBG edo Alternatibarensostengu talderik. Beraz, horietarajoaten naizelarik nire kontura joa-ten naiz, ez talde batekin.Korsikan halako taldeak sortu

nahi zenituzke?

Pertsonalki zaila egiten zait erra-tea «badut ideia bat, segi naza-zue». Alternatiba, Bizi, Emmau-seko militante izana izanik, etxe-ra sartzean ez dut ikusten neureburua lider bezala. Nire lurraldea-rekin dudan arazoa da, nire ustez,korsikarrek ez dutela aski esperi-mentatzen. Badira engaiamen-dua duten herritarrak, baina zailaegiten da kanpotik ekarri tresnabat interesgarria dela globalki,baina lokalki ere. Saiatu nintzenAlternatibaren talde bat sortzenbi pertsona ezagutu nituelako,baina ez zuen aitzina egin ez zela-ko jendartea aldatzea interes na-gusia, baizik eta norbere burua ai-tzinean ezartzea. Ezin dut jasanhalako eliterik; aitak bezala nikere beti ihes egin diot horri. Kan-poan gertatzen denaren berriematea, hezkuntza herrikoia egi-tea, hori bai beharbada.

«Zoragarria da gure aniztasuna etaborrokak partekatzea»

Orfeu Gregorj b Militantea

Azentu korsikarra doi bat leundu zaio Gregorji Europan zehar eginbidaiekin, baina nortasuna ez. Euskal Herria ezagutzera etorri zenbehin, eta Bizi eta Alternatibako militante egin zen, besteak beste.

JOANES ETXEBARRIA

«‘Besta bai, borroka ere bai’:garena defendatzea da;kolorea badugu kanpotik, eta barnetik ere bai»

IPAR EUSKAL

HERRIKOHITZA

OSTIRALA, 2018ko maiatzaren 11 b 0.50 €

Zuzendaria/Directeur de publication: Ekhi Erremundegi. Argitaratzailea/Editeur: SARL Euskal Komunikabideak.

Egoitza nagusia/Adresse: Lisses karrika, 3, 64100 Baiona / 3, rue des Lisses, 64100 Bayonne.

Inprimategia/Imprimerie: Bidasoa Inprimatzeko Zentroa SA Sansinenea erreka, A1 sektorea, 20740 Zestoa (Gipuzkoa).

Lege gordailua/Depot legal: SS-1527-2010 / ISSN 2491-1666. Batzorde parekidea/Commission paritaire: 0618 C 90915.

Tel: 0559-25 62 20. Fax: 0559-25 43 03. Posta e.: ieh@hitza.info