- T E R M O M E T R O A -- T E R M O M E T R O A -

laborari batek baino gehiagok zeraesan zion Jack Shenker kazetariari:“Inbaditzaile guztiak uxatu izanditugu eta itsasoa ere menderatukodugu”. Baina alderantzizkoa gerta-tzen ari dela dioten zantzuak topatuditu edonon Shenkerrek eta alarmaetsituz betetako kronika idatzi du:“Niloko delta: Urpera goaz, itsaso-ak bereganatuko ditu gure lurrak”.Eta bigarren lerroburua: “Nilokodelta arriskuan dago itsasoa mailazigotzen ari delako. Hemen produzi-tzen den janaririk gabe, Egiptokhondamendia nozituko du”.

150 urtez bertan nekazaritzan aridiren familiak aurkitu ditu kazeta-riak. Maged Shamdy-rena, adibidez,sei belaunaldi baratzegintzan etaarrantzan, kanaletan. Nekazariokberenganatu dute bost mila urtekojakituria, lurraz, landareez, anima-liez, ureztatzeaz. Baina gero etanekezago bizi dira bertan. Lurraketa urak ematen dutenarekin ezin dafamilia hazi eta hirira ihesi ez doa-zenek bigarren ofizioren bateanaritu behar dute inguruetan.

Urteotan, izan ere, lurra arrashondatu zaie Nilo ibarretan. Erru-dunak bat baino gehiago dira.1970an itxi zioten bidea ibaiariAswango harresi erraldoiarekin.Egipto modernitatean sartzekoezinbestekoa omen zen Nilorenurteroko uholdeak arautzea. Baina

HIPATIA JAKINTSU HURA, ZINEETANAgora filmean asteotan erakustenzaiguna, Alejandriako karriketanikusten dugu beti, Kristo ondoren-go V. mende hasierako hiri sofisti-katu hartan. 800 urte zituen ordura-ko Alejandro handiak fundatutakohiriak. Gero eta zabalago zen hiriaurteek apaindu zuten konkistatzailebatek hurrengoari lagatzen zizkioneraikinez, liburutegi, antzoki, eliza,orotariko monumentu... Baina justuziutatearen bueltako harresien bestealdetik betiko bideari jarraitzenzitzaion Niloko delta. Gaur arte.

Hegotik Iparrera, Nilo ibaiarenazken 160 kilometroak hartzen ditudeltak. Kostaldetik, 240 kilometro-ko zabalera du. Neolitikoan nekaza-ritza asmatu zutenetik, mundukobaratzerik emankorrenetakoakhemen egon dira. Haiek bereganatunahian pasa dira deltatik antzinate-ko potentzia nagusiak. Nilon barre-na faraoiak iritsi zitzaizkien estrei-na. Persiarrak gero. GreziarrakAlejandro Handia buru zutela.Erromatarrak ondoren; Kleopatraeta Marcus Antoniusen historia erehemengoa da. Arabiarrak, otoma-noak, Napoleon, Albaniako pasha...1952.ean Gamal Abdel Nasser-ekegiptoarren subiranotasuna berre-zarri zuen arte.

The Guardian egunkarirako erre-portajea egitera deltara iritsitakoan,

aldi berean, urtegiak oztopatutaarras gutxitu ziren Niloko bokaleinguruetako ibarretan urtero zabal-tzen zituen lohi eta mausarrak.Milaka urtez iritsitako lupetzenongarririk gabe, berrogei urteotanzekentzen joan dira deltako erribe-rak.

Inbaditzailerik gaiztoena gatza Lohi biziemaileaz gain, Aswan delamedio, gero eta urriago iristen da urgeza ere Niloko deltaraino. Ordai-netan, itsasotiko ur gaziak hartzendu gezaren tokia. Hori ondo dakitedeltako herrietako agintariek, geroeta sakonago zulatu behar dutelakoedateko uraren bila. Eta are begienbistanago daukate baserritarrek,haien sailetan lurra gatzezko zaraka-rrak estaltzen duelako.

Horri gehitu behar zaio kutsadu-raren kaltea. Baratzeak ureztatzekokanaletatik barrena iristen den uragero eta zikinagoa da, Aswangopresa egin zenetik erabakita baitagohirietan usatutako urez erregadiatu-ko direla gero ortuak. Ondorioz,lurrari zerbait atera nahi dion labo-rariak egunetik egunera ongarri etapestizida gehiago astindu behar du.

Baina munduko ekosistemarikemankorrenetako batek are arazolarriagoei egin behar die orain aurre.Klimaren aldaketari, urbanizazioarieta jende gehiegiari.

Egiptoko delta lasterurpean izango da

eta Alejandria uharte

Net HurbilPELLO ZUBIRIA

Gizaki modernoaren sehasketako bat izana den Nilokodeltak bixaje guztietako inbaditzaileak ikusi ditu bertaratu

ondoren alde egiten. Oraingoa, aldiz, gau eta egunmunduko baratzerik emankorrenen murkoak jaten dizkion

itsasoa, baliteke betirako sartzen aritzea.

Kairoko Unibertsitate Amerikarrakwebgunean daukan argazki hau Egiptokodeltan dago aterea. Baserritarren umeekposatzen dute ikasle-irakasleen kamerenaurrean. Eskubiko goiko aldean ikus daitekeNiloko erriberok ureztatzeko hodietako bat.Egiptoarren erdia bizi da Nilo itsasoratzenden ibar zabalean edo ertzetako hirierraldoietan. Europan asko ohartu ez badiraere, Nilo bazterretan leherketa sozial handiaberotzen ari dela uste dute adituek.Populazioa izugarri handitzearekin batera,lurraren emankortasuna eten gabe agortzenari da Neolitikotik zibilizazioen bidegurutzeizan diren Niloko baratzeetan. Aswamurtegiak eta urbanizazioak eragindakokalteei –gazitzea, erosioa, kutsadura...–klimaren aldaketak ekarriko dituenakgehituko zaizkio.

48 2009KO AZAROAREN 8A

- T E R M O M E T R O A -- T E R M O M E T R O A -metro karratuko. Galipota eta beto-na ere zabaldu dira nonahi. Ez daharritzekoa: 83 milioi biztanle ditugaur Egiptok (erdia deltan bizi) etahogei urte barru 110 izango omendira, nonbait bizi beharko dute.

Lur gutxiago batetik eta daudenbaratzeak oso hondatuak, asko gai-nera gatza dela medio abandonatu-rik, milioika jende horiek guztiakzerekin aseko diren galdetzen duteadituek.

Egiptoko agintariek etorkizunadeltako zingiretatik urrun ibaiangora jota ikusten dute, Hegoaldera-go, Aswan presa inguruetan eta orohar Nilo bazterretan. Horietanerraztasun handiak ematen dizkieteagroindustriako multinazionalei,errio ondoko basamortuan lube-rriak landu ditzaten. Faraoiek ereamets hori omen zutelakoan.

Baina Jack Shenkerrek elkarriz-ketatu dituen adituek, hala nola Ale-jandriako unibertsitateko SalahSoliman irakasleak, uste dute planhorren arazoa deltako nekazariekdaukaten bera izango dela: urik eza.“Nazio Batuen Erakundeak pertso-nako eta urteko 1.000 metro kubobehar dela kalkulatzen du eta Egip-ton 700etan gabiltza. Jendea ugari-tzearekin, 450era jaitsiko gara”.Hori gutxi balitz, kalkulatzen da kli-maren aldaketak erdira jaitsikodituela euriteak Egipton. Ezin pen-tsatu nekazaritzako mozkinak uga-rituko direnik, alderantziz baino.

Alejandria itsasotik babestekoagintariak 222 milioi euro ari omendira gastatzen. Zenbat gastatubeharko da Egipton lehertzear denerloju-bonba indargabetzeko? n

itota eta itsasoa Kairo hiribururainoiritsi. Alejandria ez dago ugartebihurtzetik oso aparte.

Kairoko American Universitykozuzendari Rick Totwiler zuzenda-riak Nilo ibarreko kasua Banglades-heko itolarriarekin alderatu diokazetariari. “Alde batetik daukazujende pilaketa handia, gehiegizkoa,bestetik horrek arriskupean jartzenditu inguruko baliabide naturalak,gero badauzkazu fabrikek, autoeketa nekazaritzak eragin kutsadurak.Eta guzti horri erantsi behar diozuitsasoa goraka datorrela. Horraekaitz perfektoa”.

Antzina erriberotan natura basa-tia ba omen zen, oihan eta guzti.Baina hori aspaldi zen. Orain 2.000pertsonaz goiti bizi da hemen kilo-

Dagoenekoz asko aldatuta dagoEgiptoko itsas hegia uraren igoera-gatik eta 1970tik Nilok askoz urgutxiago dakarrelako bokaleetarai-no. Egiptoko hieroglifoak ulertzeabaimendu zuen harriak munduanfamatu egindako Rosetta hiriareninguruan ehunka metro jan dizkiokostari itsasoak. Hain da larria ego-era han, ezen eta Egiptoko gober-nuak Txinako enpresa bati emanbaitio kostaldea hormigoizko puskaerraldoiz finkatzeko lana.

Klimaren aldaketagatik mendehau bukatzerako uraren maila one-nean metro batez goratuko denez,Nilo ibarraren %20 utziko duurpean. Hori onenean. Aurreikus-pen ezkorragoren bat suertatzenbada, delta osorik geratu daiteke

492009KO AZAROAREN 8A