43
Penakujarubibaxuto pelebijawa wajajumeta Libro de enceñanza para leer en el idioma. Luis Silva Copiya baxuto Borrador Febrero 2013 Pto. Ordaz Venezuela

Penakujarubibaxuto pelebijawa wajajumeta - Lengamer.org · 2014. 5. 19. · Pto. Ordaz Venezuela. Trabajo realizado en el Curso de Lingüística Aplicada para Comunidades Vernáculo-hablantes,

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

  • Penakujarubibaxuto pelebijawawajajumeta

    Libro de enceñanza para leeren el idioma.

    Luis Silva

    Copiya baxuto

    BorradorFebrero 2013

    Pto. Ordaz Venezuela

  • Trabajo realizado en el Curso de Lingüística Aplicada para Comunidades Vernáculo-hablantes, auspiciado por SIL International.

    Asesoramiento proporcionado por el equipo de producción de literatura en lenguas indígenas.

    Todas las ilustraciones fueron tomadas de “Arte para la Alfabetización en México”, © 2013 por el Instituto Lingüístico de Verano, A.C, y son usadas con el permiso correspondiente.

    Título de la obra: Penacujarubibaxuto pelebijawaIdioma: Jivi

    © 2013 por Luis Silva Licencia de uso, Creative Commons

    (Reconocimiento-NoComercial-SinObraDerivada)http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/deed.es_ES

  • Penacujarubibaxutopelebijawa

    Ma pabaxutoje pejananacujarubiwi penacujarubibaxuto xaniawaetsia pelebinexa vajajumeta. Waxaitsi cajena namatavenonatsi vaja lebinexa wajajume, wajaxi namatavenona peyapëtaenexa pacuenia wajajume yaquinatsi.Pejewaxicujinae ë peyapëtaenexa pelebijava wajajume xaniwaetsia. Peyapëtaenexanua paitanetonëta yaquinatsi wajajume.

    La importancia de leer

    Este libro es para aprender a leer y distinguír las consonantes en nuestra lengua, pero también para formar palabras y frases. El aprender a leer en nuestra idioma nos beneficia para poder enseñar a otro; por lo tanto damos el esfuerzo de enseñar a nuestro hijos desde muy temprana edad. Aprender a leer en nuestro idioma es algo hermoso para nuestra vida y para darle valor a nuestra lengua, con este libro lo podemos lograr.

  • 1 liwaisi Toseto

    Toseto mene pijinë, pepabitsaëtonu ba jinawanapa.

    Tosetoxi mene itapaya ba rubena pexi yajawa.

    1.

    ¿De pitsijawa jinopa tosetonë?

    2.

    ¿Waja jinaenë depitsijawata be pitatsi toseto?

    4

  • T t

    tosetotoseto tto-se-to toto to-se-tot toseto

    T o e e i aO t ë so se toi s a ti saë ta

    Toseto to eta ato,isotota.

    Ato isoto eta

    5

    t o s e t o

    to – se – to

    toseto

    t i a t a

    tia - ta

    tiata

    e t a

    e – ta

    eta

  • 2 LiwaisiBota

    Wajanacuajava waja monae jinawanapa bonuta, kajena wajamonaemi bajarapakuenia. Kaejawata bonë ba nakorajeba.

    1. ¿Waxaitsi depitsijawata jinonopatsi?

    2. ¿Bo benakuenebatsi waxaitsi?

    6

  • Bb

    botabota bbo-ta bobo bo-tab bota

    B u e e bu tet a i ta a bao b ë bua u o

    Aba buataba bota ato.Bota toeta ato iso.

    7

    bo ta

    bo – ta

    bota

    u b a

    u—ba

    uba

    b u b u t a

    bu – bu – ta

    bubuta

  • 3 LwaisiJoiba

    Joiba, jiwi itsa joiba apo xanepanae tsipaji apo pexaejawa.

    Tsema pejoibikuene bitso apo xanepanae, tsipaji jiwi apo asaë joibi ata tsema.

    1. ¿Dexuajitsia tsema apo xanepanae?

    2. ¿Waxaitsi jiwitsi depakuenia be naewetatsi

    8

  • J j

    joibajoiba jjoi-ba joijoi joi-baj joiba

    J i b joi e joo b a jëa ta juë u j a ti ba

    Jëabeta ena jota.Tito joiba

    9

    j u t a b a

    ju – ta - ba

    jutaba

    j ë a b a

    jë - a - ba

    jëaba

    j o i b a

    jo - i - ba

    joiba

  • 4 Liwaisi Nojobo

    Bajayakunua kanakujitsia nojobo tsëkëna, bitso kainanuka bajayakunua, itsa nojobo tsanukae.

    1. ¿De itsi bajayakunua itsa kainanuka?

    2. ¿Waja tomaranujawa kaina bajayakunua?

    10

  • N n

    nojobonojobo nno-jo-bo nono no-jo-bon nojobo

    N e a no na bot u s be ju tai j n nu so jo

    Tito tane nojobo.Ato bo eta tajetabota

    11

    n o j o b o

    no-jo-bo

    nojobo

    j u n a

    ju-na

    juna

    n u b e n a

    nu-be-na

    nubena

  • 5 VajataejavanëmiIsoto

    Isoto itsa tajueyeka, kajena ba ataju bitso tsipaji tajueyeka, nexata itatsajawa.

    Itsa tajuenajetaruka biji kajena bitso ayai, taju kotia jopa najetaruka.

    1. ¿Nawa itsa tajua de itsi isoto?

    2. ¿Be tajuitatsi nawa, jume?

    12

  • Repaso

    isoto isoto si-so-to so so i-so-to s isoto

    S n u i ta nus b a to be boe t i na bua si

    Iso jaita ato Tito. Bota baja eta iso.

    13

    n u b e n a

    nu - be - na

    nubena

    n o t a

    no - ta

    nota

    b a s u e

    ba - sue

    basue

  • 6 LiwasiWaeseto

    Waeseto bitso ba jinonopa daxita merawinexa, kopipi, pepo waeso ata. Daxita bojawa bayakaëjëpa waeso merawi.

    1. ¿De paepato jebi waeso jononopa merawi?

    2. ¿Wajanakuajawa waeso jinonopa ?

    14

  • W w

    waesetowaeseto wwae-se-to waewae wae-se-tow waeseto

    W a n wae wa sei t s jo ji wij o w no to bo

    Waxi owa ets bota. Bojawa ata waeso.

    15

    j o w i b o

    jo - wi - bo

    jowibo

    w a n i

    wa - ni

    wani

    w i j i

    wi - ji

    wiji

  • 7 LiwaisiKokoto

    Koko jinonopa , unujava ata jinonopa, bopanabojawa ata caenëanë koko. Kokoto kajena ba naexana tonebëto ata.

    Koko saya ba jinonopa daxitajawa pabitsautonë, tsikirixi, pekanuanuanu yajawa.

    1. ¿Ba jinonopa koko bo panabojawa?

    2. ¿Depakuenia ba pononapona kokoto?

    16

  • K k

    kokotokokoto kko-ko-to koko ko-ko-tok k

    K b n ko ta kio t ë kë a bai a k te ni to

    Këbeta bota , ënëbota néjë owa.Owa kiata bojowata.

    17

    k o k o t o

    ko - ko - to

    kokoto

    k ë b a

    kë - ba

    këba

    k i a t a

    ki - a - ta

    kiata

  • 8 LiwasiBoxi

    Boxi wajanakua najua ena bonë, waja enaebonë banawita boxi. Wajanakua nacueneba boxi xaniawaeta bo pejinawanapaenexa.

    1. ¿De pakuenia wajamonae nakuenebabonë?

    2. ¿Waxaitsi de packenia bonë be nakuenebatsi?

    18

  • X x

    boxiboxi x bo - xi xi xi bo - xi x boxi

    X b n xa na ai t o bo ta bae a x ne xu xi

    Owa aba buata.Bota eta owa nëjë.

    19

    b o x i

    bo - xi

    boxi

    x u n a

    xu - na

    xuna

    x a n e

    xa - ne

    xane

  • 9 LiwasiYasito

    Yasito kajeana pesininë, unujava ponapona, apo be jinonopae pejevaxi unujava. Yasitonë nawita unujawa, nexata najua ena.

    1. ¿Dejota ena yasitnë?

    2. ¿Wajanakuajawa nawita yasitonë?

    20

  • Y y

    yasitoyasito yya-si-to yaya ya-si-toy yasito

    Y a k ya to sii t b kë ka bas o y ta yo a

    Yasitonë bobena unujawaOwebi nubena unuta

    21

    y a s i t o

    ya - si - to

    yasito

    b o k a

    bo - ka

    boka

    y a k a b a

    ya - ka - ba

    yakaba

  • 10 LiwaisiNubena

    Nëbenapona najua ato, Juan bana yajawa, bo itapajawa. Kapata baja bota pekaponaejawanë, pexaejava daxita penajua xaenexa.

    1. ¿Dexua kapata kapata bota?

    2. ¿Be jaita pexaejawa Jiwi?

    22

  • Repaso

    nubenanubena nnu-be-na nunu nu-be-nan nubena

    N e w ne yo ax y s wa ye xib t n ba si ta

    Tajetabo kajena ba ataju.Kaniwiyo kajena ba kaina.

    23

    n o n o j i

    no - no - ji

    nonoji

    n o t a

    no - ta

    nota

    n u e n a

    nu - e - na

    nuena

  • 11 LiwaisiIri

    Waja nacua cajena iri jinonopa unujava apaxayo, penajato itapajawa navita iri. Apo kaewiria iri kajena jinonopa unuta.

    1.

    ¿Dejota jinonopa iri?

    2.

    ¿Wajanakuajava jinonopa iri'

    24

  • R r

    iriiri ri-ri ri ri i- ri r iri

    R o n ro bo ab t w wo wi nau a r re nu ru

    Oba owa jiwa.Rajutaba ato aba ena.

    25

    r u n a

    ru - na

    runa

    r e n a

    re - na

    rena

    r o w i a

    ro - wi - a

    rowia

  • 12 LiwaisiMaja

    Maja jinonopa ayinaenëjawa, pekui pexaenexa, apo ë maja, unjawa apo jinonopae nawita kajena pecuinaenë jawata.

    1. ¿Dejota jinonopa maja?

    2. ¿Maja pexi dexujawa jeba?

    26

  • M m

    majamaja mma-ja mama ma-jam maja

    M k j ma nu eu e a ja ji kan t m na bo ta

    Maja owa eta bojawata.Ato nëjë bojawaberena eta.

    27

    n u e m a

    nu - e - ma

    nuema

    j i m a

    ji – ma

    jima

    m a j i t a

    ma - ji - t a

    majita

  • 13 LiwaisiLatabo

    Latabo kajena xanepana waja jebinexa pekui, mera ata ba eta. Latabo xanepana waja jebinexa, waja ubinaexi.

    1. ¿Dexuanexa xanepana latabo?

    2. ¿Wajamonae xaina latabonë?

    28

  • L l

    latabolatabo lla-ta-bo lala la-ta-bol latabo

    L e a li e tau t m mo nu tui n l ma a ni

    Maja ba ya ena ayinaenëtaKulima ato kua.

    29

    l i m o n i

    li - mo - ni

    limoni

    m a l i e t a

    ma - lie - ta

    malieta

    l i m a

    li – ma

    lima

  • 14 LiwaisiFerabo

    Ferabo, ayapëbeje waja ponaenexa, pejewaxi kajena apo be ponae werabojawa pe bubunae yaniwa.

    Ferabo emarapaeta daxitajava, ema nexata nakaetuata, ferabo navita.

    1.

    ¿Pejewaxi apo be jinonopae ferajawa?

    2.

    ¿wajanacuanëjava ferabonë?

    30

  • F f

    feraboferabo ffe-ra-bo fefe fe-ra-bof ferabo

    F o r fe ba fon a b ra a bii e f bo f na

    Owa eka mene fobia tutujutaTosetonë nawita menefobiajawata.

    31

    f e r a b o

    fe – ra – bo

    ferabo

    f o b i a

    fo – bi – a

    fobia

    f i a b a

    fi - a - ba

    fiaba

  • 15 LiwaisiYoroba

    Yoroba peyaquinaebaxëto peyapëtaenexa xua jumaitsi pitane. Nacujaruba pelebijava peyapëtaenxa pewajunayabelia peyaquinaejava.

    1. ¿Dexunexaa yoroka cuyalato?

    2. ¿Lebabiabame xamë neyapëtaenexa xua lebame?

    32

  • Y y

    yorobayoroba yyo-ro-ba yoyo yo-ro-bay yoroba

    Y j w bu wa yab a r na jai jut n y ta e ne

    Owa yoroba kuyalato.Karato meneta ba ruka.

    33

    y o r o b a

    yo – ro – ba

    yoroba

    y a j a i t a

    ya - jai - ta

    yajaita

    y a e t a

    ya – e – ta

    yaeta

  • 16 LiwaisiDunusito

    Dunusito xanepana pepora vaja apaenexa, daxitajiwa navita dunusi.

    Dunusito cajena apoxae ë jiwi, baxane cajena namo ata, daxitawiriawi saya xane dunusito.

    1. ¿Dunusito pepora xanepana?

    2. ¿Wajanacuajava navita dunusi?

  • D d

    dunusitodunusito ddu-nu-si-to dudu du-nu-si-tod dunusito

    D x t du nu- dou s k jai me toj a d si da ka

    Domianë kajena ba juka meneta.Wajanakua nawita iwotonë.

    d u j a i

    du - jai

    dujai

    d a k a t o

    da - ka - to

    dakato

    d u n u s i t o

    du – nu – si – to

    dunusito

  • 17 LiwaisiTsejeto

    Tsejeto kajena baja baratsuito mene itapajawa peponaponaenë, dujainëxi pexaenë tsejeto, banacoxi jeba mene itapajava. Itsanëanë pecanuanëanë apo kaewiria tsejetonë kajena jinonopa mene itapajawa.

    1. ¿De pitsijawa nakoxi jeba tsejetonë

    2. ¿Itsa wiria baratsui depakuenia nakoxijeba?

  • Ts ts

    tsejetotsejeto tstse-je-to tsetse tse-je-tots tsejeto

    Ts e j tsa a taa n b je e nau i ts bo tso bi

    Sisibaruto ya eka naejawataTsejeto eka tajë itsa meniabelia

    t s o b ia

    tso – bia

    tsobia

    b i t s a b i

    bi - tsa – bi

    bitsabi

    t s a e t a

    tsa - e - ta

    tsaeta

  • 18 LiwaisiPeri

    Peri bitso waxaitsi waja pexaejawa, apo benakatoajibi kajena waja botapei.

    Matacabi canacujitsia daxtacuene nexa xanepana peri. Waja canajetsinexa ata xanepana.

    1. ¿Dexuanexa xanepana peri?

    2. ¿Petiriawi depacuenia jayaba

  • P p

    Periperi ppe-ri pepe pe-rip peri

    P r i pe xa nae x a bi bë en ë p po pa- në

    Papabë ba jinonopa ayinaenëtaNubenapona jiwi mene itapajawa, ayi bitsauto.

    p o n a

    po – na

    pona

    p a b i

    pa – bi

    pabi

    p a p a b ë

    pa – pa - bë

    papabë

  • 19 LiwaisiThobë

    Thobë pepabitsaëtonu ba jinonopa, itsajota pecuinaenë nubena, thobë peneta pecanuanë wecua xura. Thobë cajana xanepana waja yacoroetsinexa bota.

    1 ¿Thobë de itsi xura wekua?

    2.

    ¿Depacuenia thobë be yapëtanetsi waja pitsinexa pexi, dejota be pitatsi?

  • Th th

    thobëthobë ththo-bë thotho tho-bëth thobë

    Th w x tha je jum b j ba ra taë a th je na wa

    Thaëbërëto joroka peponaenexa menia, pejinaenexa.Ema matakabi ba nawita owebi

    j u n

    ju – na

    juna

    j u w a

    ju - wa

    ju wa

    t h a b a

    tha - ba

    thaba

  • 20 LiwaisiTujubë

    Tujubë pekuenë mëthë, pebokaenexalia. Itsajawata jinonopa matakabita.

    Unujawa tujubë jinawanapa xaniwaetsia ajunawijibia, itsajota pekanua unuanë.

    1 ¿Depakanakujitsia jinonopa tujubë?

    2.

    ¿De pawiriabeje jinonopa merawi, matakabita ata?

  • Repaso

    tujubëtujubë ttu-ju-bë tutu tu-ju-bët tujubë

    T ë j ta e xae m x ma a mëu a t tso bi jë

    Tajamonae yapëtaiji baja talebijawaThobë kajena peneta pekanuanë xura wekua.

    x a m ë

    xa - më

    xamë

    t s o b i a

    tso - bia

    tsobia

    t a e m a

    ta - e -ma

    taema