Petrolioa, gai likatsua · 2013. 2. 6. · Petrolioa, gai likatsua ELHUYAR.188. ZK 17 ARTXIBOKOA. Oso likido likatsua da, solidoa ia, eta petrolioaren frakzio toxikoenetako bat, konposatu

Tarteka, marea beltzek kostaldea tindatu eta hondamendi ekologikoa eragiten

dute. Itsas bizidunak hil eta ehunka lagunen ogibidea kolokan uzten dute.

Azkeneko hilabeteetan bertatik bertara ikusten ari gara hori.

Hala ere, marea beltzak ingurumenari eragiten dioten jarduera-multzo baten

adibidea besterik ez dira, izotz-mendiaren gailurra. Izan ere, petrolioaren

industriaren baitan, ingurumenean arrastoa uzten duten jarduera asko dago,

istripurik gertatzen ez bada ere. Adibidez, petrolio gehiago isurtzen da itsasora

ontziak zamatu eta hustean, edo garbitzean.

Gizartea 1950eko hamarkadan konturatu zen horretaz, eta jarduera

arautzeko lege zorrotzagoak sortu dira geroztik, baina isuriak ez dira eten.

Zer dela eta? Isuriak petrolio-industriaren ezaugarritzat hartu behar dira, ala?

Saihestu ezin den ondorioa dira?

Eta gu? Gu ere ez al gara neurri batean erantzule, mendebaldeko gizartea

petrolioaren babesean garatu den heinean? Irtenbiderik badago?

Petrolioa,gai likatsua

17EL H U YA R. 188. Z K .

ART

XIBO

KOA

Oso likido likatsua da, solidoa ia, etapetrolioaren frakzio toxikoenetako bat,konposatu aromatikoetan aberatsa de-lako. Prestige-ren kasuan, hidrokarburoaromatiko poliziklikoek (HAP) zalapartahandia sortu dute, animalietan behintzatminbizia eta mutazioak sor ditzaketelaikusi da eta. Ondorioz, fuela jasotzen ibi-litako lagunek segurtasun-neurri bere-ziak hartu behar izan dituzte.

Itsas animaliek, ordea, ez dute se-gurtasun-neurri horiek hartzeko auke-rarik izan, eta isuriak bete-betean jo

18 EL H U YA R. 2003 EK A I N A

Hondartzatik bueltatueta oin-zolak beltzak.Prestige madarikatua!Ezin konta ahala kalte eta,zazpi hilabete geroago,galipota oraindik begien bistan.Hondamendia ez den besteasko ere zor diogu, ordea,petrolioari. Mendebaldekobizimodua, esaterako.Izan ere, europar bakoitzak1,6 tona petrolio kontsumitzenditugu urtero. 2000n 11 milioitona petrolio ekoitzi zirenegunean, gehienak PertsiarGolkoan, eta, aldiz, ia erdiaEuropa eta Estatu Batuetakofindegietan tratatu zen.Prestige madarikatua...

PRESTIGE PETROLIO-ONTZIAK FUEL-OLIO AS-TUNA ZERAMAN, petrolioa distilatzeanhondoan gelditzen den frakzioa, alegia.Fuel-olioa konbustio industrialean,zentral termikoetan, adibidez, eta po-tentzia handiko diesel ontzi astunetanerabiltzen da.

ditu. Ionan Marigomez ikertzailearenarabera, bi mailatako inpaktuak berei-zi behar dira. “Hasieran, orbanak berakinpaktu fisiko handia sorrarazten du;hegazti piloa hiltzen da, adibidez, pe-trolioak lumak hondatzen dizkielako.Inpaktu fisiko hori amaitu egiten daorbanak desagertzen direnean, bainaorbanen osagai toxikoen eragina ez.”Ionan Marigomez Biologia zelularrekokatedraduna da EHUn eta begi-bista-koa ez den inpaktu hori ikertzen dihar-du. “Konposatu toxikoek gibeleko min-bizia sortzen dute arrainetan eta mus-

Marea beltzak,gizarte beltzaren isla

Eider Carton Virto

Elhuyar

1 2 … PETROLIOA

L. CAN

kuiluetan digestio-guruinei eragitendie”. Kalte horiek, ordea, epe luzerabaino ez dira ikusten.

Petrolio-isuri batek itsas bizitzan dueneragina isuritako petrolio-motaren etainguruko bizidunen sentikortasunarenaraberakoa izan ohi da. Hidrokarburoarinetan aberatsak direnak, petroliogordina esaterako, hilgarriagoak diraepe laburrean. Izan ere, “lurrunkorrakdirenez eta nahiko erraz disolbatu etadegradatzen direnez, gutxiago irautendute ingurunean, baina, arrazoi bera-gatik, efektu zuzenagoa dute bizidunengainean eta hilketa masiboak eragitendituzte”.

Prestige-k zeraman fuel-olioa, ordea,beste muturrean dago. Hidrokarburoastunetan zen aberatsa. Horiek, toxi-kotasun akutu txikiagoa duten arren,gehiago irauten dute inguruan eta pix-kanaka metatu egiten dira animalietan.Metatu eta eraldatu, animaliek meta-bolizatu egiten baitituzte. “Prozesuhorretan uretan disolbagarriagoakdiren konposatuak sortzen dira” gor-putzean zabaltzeko gaitasun handia-

goa dutenak, alegia, “eta, kasu hone-tan, mutazioak zein minbizia sortzekoahalmena dutenak”.

Baina kalteak ez dira organismo mai-lan bakarrik gertatzen. Isuriek, noski,ekosistema mailan ere eragiten duteeta, berriz ere, epe luzeko kalteak diralarrienak. Konposatu toxikoak kate tro-fikoan sartzen dira eta itsas komunita-te eta ekosistemen egitura eta fun-

tzionamendua asaldatzen dute. Presti-ge ontziaren kasuan, hori gertatzekoarriskua dagoela uste du Ionan Mari-gomezek: “egoerari jarraipena eginbehar zaio kalteak zenbatekoak izangodiren jakiteko”.

Horretarako, espezie guztiak aztertzeaezinezkoa denez, sentikorrak direlaezagun den batzuekin egiten dute lanikertzaileek. “Kostaldean, adibidez,

[ ]“hidrokarburo

astunek toxikotasunakutu txikiagoa

dute, baina gehiagoirauten duteinguruan eta

pixkanaka metatuegiten dira

animalietan”

PETROLIOA

Ingurumena,gure etorkizuna,

gure ardura

Bermeoko Udala

M.

MO

NTE

S

Hegaztiak, hondamendi beltzaren ikurrakItsas hegaztiena, petrolio-isuriek gehien kaltetutako taldea izan ohi da. Ez da harritze-koa, beraz, dagoeneko marea beltzen aurkako ikono bihurtu izana. Izan ere, petrolio--orbanak armiarma-sare bihurtzen dira hegaztientzat. Petrolioak lumen iragazgaizta-suna eta babes termikoa suntsitzen ditu, eta hegaztiak defentsarik gabe uzten ditu.Hegan eta igerian egin eta urpean ibiltzeko gaitasuna galtzen dute, gorputzeko tenpe-ratura mantentzeko energia gehiago xahutu behar izaten dute eta, betiko moduan janezin dutenez, ahuldu eta hil egiten dira. Bestalde, petrolioaren osagaiek, bereziki kon-posatu aromatikoek, kalte fisiologiko handiak sorrarazten dizkiete, jan edo arnastuzgero. Hori halabeharrez gertatzen da, lumak garbitu nahian petrolioa irensten baitute.Gutxi dira armiarma-saretik ihes egitea lortzen duten hegaztiak.

Kontuan izan behar da, gainera, konposatu aromatikoek ugal aparatua ere kaltetzendutela, eta, ondorioz, marea beltzek hurrengo belaunaldiak ere arriskuan jartzen dituz-tela.

Prestige hondoratu zene-tik, 23.000tik gora hegaztibildu dira Espainian, Portu-galen eta Frantzian, marti-nak, batik bat, eta gehienakhilda. Baina kaltetuak askozgehiago dira, kalkuluen ara-bera hildako hegaztien% 10-20 baino ez baita jaso-tzen. Ornitologoak kezkatu-ta daude, azken lau urteaklatzak izan baitira Atlanti-koaren alde honetan. Erika,Tricolor eta Prestige ontziek sortutako marea beltzek 275.000-500.000 hegazti hil dituz-tela zenbatetsi du SEO/BirdLife erakundeak. Horietako asko gazteak izaki, urte batzukbeharko dira mareen benetako kalteak zenbatekoak izan diren jakiteko.

ART

XIBO

KOA

txikia dagoela ikusi dute ikertzaileek.Bakterioak eta ornogabeak dira han-go biztanle bakarrak. EHUko BiologiaZelularreko ikerketa-taldea, bestalde,Ipar Itsasoan ibili zen joan den urtean,


muskuiluekin egiten dugu lan. Ingu-ruaren diagnostikoa egiteko, zein kon-posatu metatu dituzten eta zein kaltepairatu dituzten neurtzen da, jarraipen--programen bidez. Muskuiluen, itsaszizareen eta kostaldeko arrain batensegimendua eginda, gunearen egoera-ren berri jakiten dugu”.

Askoz ere zailagoa da itsaso zabaleankalte egiten duen ala ez jakitea, “espa-rru horretan oso ikerketa gutxi egitenbaita”. Baina egin diren gutxi horiekbaiezkoaren aldekoak direla dirudi.Petrolioa naturalki isurtzen den gu-neetan, Kaliforniako Santa Barbara ka-nalean, esaterako, oso biodibertsitate

sardinzarrean eta bakailaoan hangopetrolio-plataformek izan duten eragi-na aztertzen, eta poluzioak arrain ho-riek kaltetzen dituela ikusi zuten.

Itsas zabalean, oro har, interes komer-tziala duten arrain-espezieak aukeratudira zentinela moduan. Bizkaiko Gol-koan, adibidez, antxoaren eta legatza-ren jarraipena egiten ari da EHUkoBiologia Zelularreko ikerketa-taldea.Galizia aldean, berriz, bakalada etaitsas-oilarra aztertzen ari dira.

Kalteak argi ez dauden moduan, ego-era noiz leheneratuko den ez dagojakiterik. “Exxon Valdez-en istripua ger-tatu eta hamalau urte geroago patolo-giak deskribatzen ari dira oraindik”.

Prestige-ren kasuan, gainera, ezinahantz daiteke ontzia oraindik fuel--olioa isurtzen ari dela, tona bat egu-nean, eta ezer egin ezean, berdin segidezakeela beste berrogei urtez, hustuarte. Eta ez hori bakarrik; orbanak ezdira oraindik Bizkaiko Golkotik desa-gertu, eta, beraz, konposatu toxikoakingurunera pasatzen ari dira etengabe.Hilabeteetako eta agian urteetako isu-ri kroniko bilakatzen ari da Prestige--rena.

Baina txarrenetik ere ikas daitekeenez,baliabideak jarriz gero, petrolio-isurikronikoen inguruan ikasteko aukeraere bilaka daiteke. Izan ere, itsasora

1 2 … PETROLIOA

* 1990-99 periodoan bildutako datuetatik abiatuta, urtero itsasora isuritako petrolioaren estimazioa. Estimazio horiek egiteko,batik bat, Estatu Batuetako datuetan oinarritu dira eta ziurgabetasun handia dute.

ITURRIA: ESTATU BATUETAKO ZIENTZIEN AKADEMIA (OIL IN THE SEA TXOSTENA, 2002) .

Urtero itsasora isuritakopetrolioa* (milaka tonatan)

naturatik

gizakontsumoa

petrolioarengarraioa

150

38

480

600

erauzketa

Giza kontsumoaren ondorioz urteroitsasora isuritako petrolioa* (milaka tonatan)

ibaiak etaisurtze-urak

itsasontzien isuriak(petroliontziak

ez besteak)itsasontzien

funtzionamendua **

petrolioarenosagai lurrunkorren

hauspeatzea

hegazkinak*** ** 270 mila tona horietatik260 mila fuel-olioarenerabileratik sortutakohondakinak dira.

*** Hegazkinek larrialdiegoeretan edo garbiketaegiteko isurtzen duteerregaia.

M.

HO

WIE

/CO

VACH

OS.

COM

[ ]“ikerketa

gutxi egiten dapetrolio-isuriekitsaso zabaleanduten eragina

aztertzeko”

Fuel-olioaren konposatu toxikoek muskuiluen digestio-guruinei eragiten diete.

270

140

7,1

527,5

isurtzen den petrolioaren % 8 baino ezda marea beltzen ondorio.

Ikusten ez denmarea beltzaAzkeneko datuak Estatu BatuetakoZientzien Akademiak (NSF) argitaratuditu, Petrolioa itsasoan txostenean. Mun-du osorako gutxi gorabeherako kalku-luak egin dituzte eta, horien arabera,itsasoak urtero jasotzen duen petrolio-aren % 55 naturatik eta itsasontzienohiko jardueretatik dator, garbiketetatiketa karga/deskargatik batez ere. % 40berriz, giza kontsumoari dagokio.

NSFk bereziki kezkagarritzat jo du datuhori, askoz ere handiagoa izan daiteke-ela susmatzen dutelako. Izan ere, osozaila da isuri horiek zehaztasunez neur-tzea. Halere, ez dago batere argi isuri--mota honen kaltegarritasuna zein den,

dena batera asko den arren, petrolioaksortutako poluzioa lokala baita. Beraz,isuriak iturrian toxikoak izan badaitezkeere, diluzio handia jasaten dute itsaso-ra iristen direnerako.

Isuri kronikoen eraginaz marea bel-tzenaz baino askoz gutxiago ezagu-tzen da eta, horregatik, petrolioaerauzten diren puntuetan ikerketak

PETROLIOA

Ingurumenaguztiona da!

zatoz etagoza ezazu

herriaz!Hondartzarenkudeaketa-bermea:

[ ]“orbanak ez diraoraindik Bizkaiko

Golkotik desagertu,eta konposatu

toxikoak ingurunerapasatzen ari dira

etengabe”

Petrolioa erauzten den puntuak isurieneragin kronikoaz ikasteko toki aproposakdirela uste dute adituek.

ART

XIBO

KOA

Zerrenda egiten jarriz gero, bost minu-tuan erraz bete daiteke folio bat petro-liotik deribatutako produktuekin, egu-nerokoekin. Autoaren erregaia eta


egitea proposatzen dute adituek, ere-du interesgarria izan daitezkeelako.Ildo horretatik, agian Prestige-k erebalio dezake.

Euskal Herriari dagokionez, Marigo-mezek ez du uste gure kostaldearenegoera oso larria denik, toki jakinbatzuetan arriskutsua izan badaitekeere. Askoz ere okerrago dago, adibi-dez, Mediterraneoa. WWF/Adenarenarabera, 20 Prestige isurtzen dira hanurtero.

“Krisi industriala, teknologia berriak,araztegiak... direla eta, egoera askohobetu da azken hamar urteetan, bai-na poluzio arriskuak hor segitzen du.Izan ere, ura garbiago egon arren,sedimentuetan tonaka konposatu toxi-ko dago harrapatuta. Konposatu ho-riek, uretan materia organiko asko etaoxigeno gutxi zegoelako, finkatutaegon dira orain arte. Baina inguruneaoxigenatzean, oxidatu eta askatu egin-go dira. Beraz, itxuraz garbiago bada-go ere, poluzio arriskua ez da desa-gertu.” Faktura garestia ekartzen dupetrolioak.

Petrolioaren mendeanFaktura garestia ekartzen du petrolioak,baina, hala ere, barra-barra erabiltzensegitzen dugu; azken finean, petro-liozkoak baitira gure gizartearen oina-rriak. Eta petroliozkoa gure bizimodua.

makina bat pieza, telefonoaren karka-sa, supermerkatuko barazkien estalkia,poltsak, ordenagailua, disketeak, altza-riak, ur-botilak, kreditu-txartelak... Horiguztia egiteko, 2000n 11 milioi tonapetrolio ekoitzi ziren egunean, 1973anbaino % 25 gehiago.

Gainera, petrolio hori guztia ez zengehien kontsumitzen den eskualdeetanekoitzi, Pertsiar Golkoan baizik. Han,petrolioaren % 26 ekoizten da, baina% 5,5 baino ez dute kontsumitzen. Gai-nerakoa, Europako eta Estatu Batueta-ko findegietara garraiatzen da, tratatueta berriz banatzeko. Horrek itsason-tziak jartzen ditu jokoan, petrolioa, batikbat, itsasoz garraiatzen baita.

Etorkizunera begira, eta energia berriz-tagarrien alde asko hitz egiten badaere, ez dirudi, epe laburrean behintzat,gauzak asko aldatuko direnik. Izan ere,2020 urterako petrolioaren kontsumoa% 2,6 handituko dela iragarri du NSFk.Eta, orain arte bezala, petrolioa itsa-sontzietatik erauziko dugu mendebal-dean, ezagutzen diren erreserben % 57Pertsiar Golkoan baitaude. Beste Pres-tige batzuk ez dira urrun ibiliko.

1 2 … PETROLIOA

[ ]“2000n 11 milioi

tona petrolioekoitzi ziren

egunean, 1973anbaino % 25gehiago”

Mendebaldeko gizartea petrolioaren mende bizi da. Nonahi dagoen plastikoa,adibidez, petroliotik abiatuta ekoizten da.

ART

XIBO

KOA

ART

XIBO

KOA

Itsasoak urtero jasotzen duen petrolioaren % 55 naturatik eta itsasontzien ohikojardueretatik dator, garbiketetatik eta karga/deskargatik batez ere. % 40 berriz,giza kontsumoari dagokio.

Ez litzateke zuzena izango gaur petro-lioaren krisialdia izenez ezagutzenduguna ustezko petrolioaren eskasiarileporatzea; politikak eta ekonomiak erehartu zuten parte krisialdian. Alde bate-tik, munduko petrolio gehiena zutenherrietan egoera politikoa oso ezegon-korra zen. Ondorioz, petrolio gordinarenprezioak sekulako igoera izan zuen osoepe laburrean.

1973ko urriaren 16an, petrolio-upelahiru dolarretik bostera garestitzea era-baki zuela iragarri zuen LPEE erakun-deak. Abenduan, hamabi dolarrera igozuten prezioa, hau da, hiru hilabeteanlaukoiztu egin zen. Nahiz eta igoera


Oro har, petrolioa duenaaberatsa da. Gizartea likidobeltz horren inguruan antolatutadago, eta oso zaila izango dahori aldatzea. Badirudi agortzenez den bitartean gizarteak ezduela beste energia-iturriaksustatzeko ahalegin sendorikegingo. Industria, ordea,ahaleginduko da agortu artepetrolioa erauzten.

1970EKO HAMARKADAREN HASIERARAKO,ikatzaren garrantzia oso murriztutazegoen energiaren esparruan. Ordura-ko, petrolioa eta gasa ziren erregainagusiak: 1972an, esate baterako, kon-tsumoaren % 64,4 hartzen zutela kal-kulatu da. Kontsumoa, gainera, urtezurte handitzen ari zen, eta erreserbaaurkitu berriak ez ziren urteko kontsu-moa hornitzeko adinakoak. Egoeraklarria zirudien. Bukatuta zegoen Lurre-ko petrolio guztia?

mantsoagoa izan, hurrengo urteetanjoera ez zen aldatu, eta 1981eko buka-erarako 34 dolarretan saltzen zuenupela LPEEk. Horrek guztiak, eta tar-tean gertatutakoek, munduaren eko-nomia baldintzatu zuten.

Krisiak krisi, iturriaren galdera azalera-tu zen: noiz agortuko da petrolioa?

Bilatu ala hil Galdera horri ezin izan diote adituekerantzun, nahiz eta asko espekulatuduten. Hala eta guztiz ere, espekulaziohoriek kontuan hartzekoak dira, asko-tan iragarpen zuzenak ekartzen dituz-

Non dago petrolioa?

Guillermo Roa Zubia

Elhuyar

1 2 … PETROLIOA

ARTXIBOK

telako. Hori gertatu zen 1956an M.King Hubbert doktoreak egindakoare-kin: bere kalkuluen arabera, petrolio--ekoizpenak 1970 inguruan joko zuengoia. Eta hala izan zen.

Ikuspuntu guztietatik ikusita, 1970 in-guruko egoera larria zen. Petrolioaagortzen ari zen, eta produktuak ga-restitzen; petrolio-iturri berriak bilatubeharrean zeuden enpresak. Bilaketasistematikoak egiten hasi ziren, etaemaitzak azkar etorri ziren. Adibidez,Britainia Handia eta Norvegia petrolio--hobi berriak ustiatzen hasi ziren IparItsasoan.

Baina non eta nola bilatzen da petro-lioa? Kontuan hartu behar da zenbateta sakonagotik atera eta zenbat etapoloetatik gertuago egon, orduan etazailagoak direla bilaketa eta erauzketa.Zailtasunak, noski, garestitu egiten duproduktua.

Logikari jarraituta Hasieran esplorazioak datu ezagune-tatik abiatuta bideratu zituzten. Lehenhobiak lehorrean zeuden, baina argizegoen petrolio-hobi batzuk itsas hon-doaren azpira hedatzen direla; pixka-naka, petrolioa itsaspetik erauztekoteknologia garatu zuten.

Bestalde, petrolioaren jatorria zein denjakitea ere garrantzitsua izan daitekehobi berriak bilatzeko. Lurrazaleanmendiak eta bailarak dauden bezala,lurpean ere topografia oso konplexuada, ia toki guztietan ezezaguna. Ez daharritzekoa ezezaguna izatea, itsashondoa bera nolakoa den jakiteko izu-garrizko oztopo teknikoak gainditu

behar baititu gizakiak. Lurpeko topo-grafia aztertzeko oztopo horiek arehandiagoak dira.

Lurrazalaren azpikoa are gutxiago eza-gutzen da. Petrolio asko pilatu dutenarro handienak, arabiar-irandarra adi-bidez, aspalditik ustiatzen dira. Baina,noski, esplorazioek ez dituzte arrohoriek bilatzen, erraz aurkitzen ez direnerreserbak baizik.

Oro har, petrolioa eta gasa hobietanpilatzen dira lurrazalaren azpian, bainaprozesua ez da hobi guztietan berdina.

Inguru geologikoaren porositateak, handauden formazioek eta beste faktoregeologiko askok alda dezakete hobibaten sorrera. Horrez gain, hobi batbertan sortutako olioak osatzen dubatzuetan, baina beste batzuetan ha-raino 'migratutakoak'. Migrazioa egonbaldin bada, agian sorlekuan ere egon-go da petrolioa pilatuta, eta, beraz,migrazioaren bideari atzeraka jarraitzeaesplorazio-metodo eraginkorra izandaiteke.

Baina nola jakin daiteke putzu batetikerauzitako petrolioa bertan sortutakoaden ala ez? Adituek hainbat seinalekimiko erabiltzen dute hori argitzeko.Azken batean, migrazioaren prozesuakeraldaketa kimikoak eragiten ditu pe-trolioaren konposizioan.

Migrazioak ibilbide bertikala duenean,gainera, kondizioak bortizki aldatzendira, bai presioa eta bai tenperatura ere.Kondizio horiek eraginda, molekulahandiak zatitu egiten dira. Kimikariek,zein molekula sortu den eta zein ez

[ ]“zenbat eta

sakonagotik atera,orduan eta

garestiagoa dapetrolioa erauztea”

PETROLIOA

BergarakoUdala

Ingurumena zaintzen ahalegintzen garaIngurumena zaintzen ahalegintzen gara

Ezin da zundaketarik egin lurrazala zulatu gabe.

ART

XIBO

KOA

aren bitartez. Aditu batzuk, zenbat ki-lometro migratu duen iragartzen ereausartzen dira horrelako parametroe-tatik abiatuta.

Esplorazioa Baina hori teoria da. Hobi ezagun ba-teko informaziotik abiatuta ere, prakti-kan, ez da erraza hobiak bilatzea edopetrolioaren migraziobideak zein direnigartzea. Horretarako, adituek ahal izandituzten teknika guztiak erabili dituzte.Dena dela, oro har, hiru teknika nagu-situ dira azterketa horietan.

Lehen teknika lurrazalaren mapa zeha-tza egitea da. Batzuetan, mapa horie-tatik lurpeko formazioak eta egiturakestrapola daitezke, eta lurpeko topo-grafia ezagututa, hobian non bilatuerabaki daiteke. Azterketa horrekinbatera, gas naturalaren kontzentrazio-ak neurtzen dituzte askotan, atmosfe-rako gasak petrolioaren presentziaadieraz dezakeelako.


ikusita, petrolio horren 'historia' eta,beharbada, ibilbidea iker dezakete.Adibidez, oso kantitate txikietan ager-tzen den hidrokarburo batek, benzo-karbazolak alegia, migrazioa gertatuden ala ez adieraz dezake, kontzentra-zioaren eta molekularen konformazio-

Dena dela, petrolio-hobi askoren ingu-ru geologikoa ezin da lurrazalarentopografiatik abiatuta iragarri, eta,beraz, askotan metodo hau ez da era-ginkorra izaten.

Bigarren metodoaren helburua lurpekoegitura zuzenean aztertzea da, hainzuzen ere. Horretarako, uhin sismikoakerabiltzen dituzte petrolio-enpresek,sonarra uretan erabiltzen den antzera.Leherketa txiki batek eragindako uhi-naren isla orientazio ezberdinetankokatutako mikrofonoen bitartez jaso-tzen da. Isla horretatik abiatuta lurpe-ko geologiaren mapa osa daiteke.

Azkenik, grabitate-azterketak ere era-biltzen dituzte petrolioa bilatzeko. Gra-bitatea ez da ia aldatzen lurrazalean,are gutxiago aztertzen den lurraldea ezbada oso zabala. Horregatik, oso neur-keta zehatzak egin behar izaten dituz-te lurpeko materialen dentsitatea jakinahal izateko. Dentsitate horietatik, nos-ki, harria, petrolioa, gasa eta abar nondauden iragar daiteke.

Teknika horien guztien helburua, azkenbatean, lurpeko formazio geologikoeiigartzea da; ez da lan erraza. Ustiatuziren lehen hobiak egitura sinpleene-tan daude, hau da, ganga-itxurako for-mazioetan harrapatuta. Orain aurkitu

1 2 … PETROLIOA

[ ]“petrolioa

bilatzea lurpekotopografiari

igartzensaiatzea da”

Petrolioakutzitako zuloa Ez dago arrastorik petrolioa erauzteakberak ingurumenean nolako eraginaduen jakiteko. Petrolioa milioika urteanegon da lurpean, eta orain gizakia eten-gabe ari da ateratzen. Zer ondorio izan-go du horrek? Hidrosfera, biosfera,atmosfera, ozonosfera eta litosfera az-tertu ditu ekologiak.

Baina, 'oliosfera' azter daiteke? No-lako eragina izan dezake petrolioa ezizateak? Adibidez, erauzketa egin dentokietan aldagai geologiko lokalak alda-tu dira (presioa eta tenperatura, batezere)? Lurrazalak hutsuneak izateak on-doriorik izan du? Ingurune horietakokonposizioaren gorabeherak aztertzeakmerezi du?

Ondoriorik duen ala ez ezin da jakin,eta, izatekotan, neurtezina da. Petrolioalurrazalaren proportzio oso txikia izanarren, hainbat tokitan zegoen kontzen-tratuta; izan ere, 37 olio-eremu supere-rraldoi ezagutzen dira munduan, etahorietatik 26 arro arabiar-irandarreandaude. Dena dela, kalterik eragiten ezbadu ere, karbonoaren ziklo orokorre-an nolabaiteko etena da, eta bizidunekhorretan hartzen dute parte.

Hidrokarburoek jatorri fosila baldinbadute, beraz, erreserbak agortzeakarazorik ekar lezake. Helduko dio eko-logiak inoiz azterketa-mota horri?

Zer da errentagarriagoa, nekazaritza ala petrolioa erauztea?

ART

XIBO

KOA

ART

XIBO

KOA

nahi dituzten hobi berriak, aldiz, osoegitura konplexuetan daude, eta ho-rregatik dira zailak aurkitzeko eta ga-restia erauzteko. Ipar Itsasoan, adibi-dez, hiru zundaketatik bat bakarrik iza-ten da emankorra.

ZulatutaArgi dago: ez dago ziur jakiterik tokibatean petroliorik dagoen ala ez lurra-zala zulatu eta bertakoa analizatu arte.Gainera, petrolioa bilatzeko ia prozesuguztiek eskatzen dute zulatzea; esatebaterako, uhin sismikoak eragitekoleherketa zulo txiki batetik egiten da,eta gasa edo petrolioa analizatu nahidirenean ere, lagina hartzeko zulatuegin behar izaten da. Zeresanik ez,petrolio-hobi berri bat aurkitzen dene-an, putzuak egin behar dira erauztenhasteko.

Industriak diru eta denbora asko emandu zulatze-teknikak garatzen. Edozeinzundaketa edo putzu egitean tekni-kariek ezin dute aldez aurretik jakinzer harri-motarekin ari diren lanean.

Nolanahi ere, zulagailuari lohiak gehi-tzen zaizkio, bai labainarazteko, bai etabeharrezkoak diren hainbat substan-tzia gehitzeko ere (biozidak, pHarenkontrolatzaileak, presio hidrostatikoa-ren orekatzaileak eta abar).

Zulatze-prozesuak beti eragiten du kal-te ekologikoa, lehenik, zulo berriak lur-peko hainbat substantzia askatzen di-tuelako, eta, bigarrenik, etengabe injek-tatu behar den lohia ere inguruneanbarreiatzen delako. Lohi hori bi motata-koa izan daiteke, bere osagai nagusia-ren arabera, hots, batez ere olioa edoura duena. Zulatze-teknikak asko alda-tzen dira lohi-mota batetik bestera.

PETROLIOA

ART

XIBO

KOA

[ ]“zulatu arte

ez dago jakiteriktoki batean

petrolioa dagoenala ez”

Sakonera txikiko tokietanplataforma hankadunakinstalatzen dira, eta hankahoriek oso egiturakonplexuak izaten dituzte. A

RTXI

BOKO

A

-kantitate handiagoak ditu esekita.Ateratzen den hondakin-ur hori, isuribaino lehen araztu egin behar izatenda; horrek prozesua garestitu egitendu, eta are gehiago itsasoko platafor-ma batean.

Petrolioa ateratzen hasten denean,normalean, olioz estalitako hondar finaerauzten da. Hondar hori ere polui-tzaile-iturri nagusietako bat da. Bainabeste produktu asko erauzten diraprozesu horretan, metal astunak etaisotopo erradioaktiboak barne. Horre-gatik, talde ekologistek kanpaina uga-ri jarri dituzte martxan material horienisurketen aurka.

Petrolio-konpainiek diru asko gastatubehar izaten dute hondakinak garbitueta ura arazteko, eta gastua askozhandiagoa da hobiak itsasoan edopoloetatik gertu daudenean. Eta gogo-ratu behar da erreserba berri gehienaktoki horietan daudela. Beraz, petroliogutxi egoteak ez ezik, hori aurkitzekoeta erauzteko behar den teknologiakere garestitzen du produktua.


Noiz erabiltzen da lohi-mota bat etanoiz bestea? Petrolio-konpainiek den-borarekin lohi urtsuak erabiltzeko joe-ra hartu dute, besteak baino garbiago-ak direlako, eta, beraz, gutxiago polui-tzen dutelako. Dena dela, zenbait ka-sutan lohi oliotsuak beharrezkoak iza-ten dira; adibidez, harri gogorra zulatubehar izaten denean, zulagailuak berakeskatzen du olioaz labainaraztea. Oliohorren osagai nagusiak, oro har, gaso-lioa eta hidrokarburo arinak izaten dira.

Lohiak berak gehigarri asko behar dituzulatzea eraginkorra izateko. Izan ere,parte hartzen duten substantzien ze-rrenda oso luzea da, eta mota guztie-tako molekulak izaten ditu. Besteakbeste, zulagailuari injektatzen zaionlohiak substantzia lubrifikatzaileak iza-ten ditu, eta askotan horiek izaten diraingurumenaren ikuspuntutik gehigarri-rik arriskutsuenak.

Beste alde batetik, lurpetik erauztendiren substantziak ere kontuan hartubehar dira. Zenbat eta sakonago zula-tu, orduan eta hondakin zikinagoairteten da azalera. Oro har, sakonduahala, gero eta material solido gutxia-go eta likido gehiago azaleratzen da.Likido hori urtsua da, baina zulatzenden heinean, gero eta hidrokarburo-

Prezioaren agintea Orduan, berriz ere, galdera bera: zen-bat petrolio-upel gelditzen dira lurpe-an? Ez dago zehazki esaterik. Behar-bada, ez dugu inoiz jakingo. Adituenustez, 2005etik aurrera hasiko daekoizpena urritzen. Kalkulu horren ara-bera, 2050 inguruan agortuko diraerreserbak, gutxi gorabehera. Nolanahiere, petrolioa garestitzen den heinean,gizarteak beste energia-iturri batzukustiatzen hasi beharko du.

Petrolio-enpresek badakite hori; horre-gatik, energia berriztagarrien ingurukoikerketa-sailak jarri dituzte martxan.Dena dela, urteak beharko dira pe-trolio-hobi berrien bilaketa amaitzeko,eta, bilatze horretan, ingurumenaerrespetatzeko itunak aurrez aurre iza-ten dituzte enpresek eta gobernuek.

Horren adibidea Estatu Batuetako go-bernuak baimendu behar izan duenArtikoko esplorazioa da, Alaskan; berez,babestutako eremua da.

Petrolioari irteeraeman nahianIngurumenaren ikuspuntutik, petrolio-aren erauzketak eztabaida asko sortuditu, batez ere itsasoko instalazioei da-gokienez. 1970eko hamarkadan, itsas-peko hobien ustiaketa sustatu zen, eta,horretarako, ehunka plataforma insta-latu ziren munduan zehar (gaur egun635 daude mundu osoko itsasoetan).Plataforma horien bizitza baliagarriahogei urte ingurukoa izateko instalatuziren asko. Epe hori pasatuta, hobi

1 2 … PETROLIOA

Ipar Itsasoan dauden plataformen mapa.Batzuetan gas naturala (urdinez) eta bestebatzuetan petrolioa (gorriz) erauzten dituzte.

Lehorrekozundaketetan,dagoeneko ez dirapetrolio-hobioparoak aurkitzen.

[ ]“zulagailuek

behar dituztensubstantzienzerrenda oso

luzea da”

ART

XIBO

KOA

ART

XIBO

KOA

horiek ez zeuden agortuta, ezta gutxia-gorik ere, eta eztabaida sortu zen: des-muntatu egin behar ziren instalaziohoriek?

Desmuntatze-lanak asko aldatzen diraplataforma-motaren arabera. Ustiatzenduten itsas hondoa ez bada oso sako-na, plataformek hondoraino iristen di-ren hankak izaten dituzte. Baina hon-doa 150-200 metrora dagoen kasueta-rako plataforma flotatzaileak erabiltzendira, ainguren bitartez finkatuta etazementu-bloke handiekin lotuta. Plata-forma horiek desmuntatzeko garaian ezdira, hankadunekin bezala, arazoak sor-tzen. Gainera, askotan plataforma osoaaskatu eta hobi batetik bestera garraiadaiteke kostua merkatzeko. Batzuetan,plataformen ordez itsasontziez baliatzendira enpresak putzuak egiteko.

Ingurumenaren ikuspuntutik, platafor-men jarduerak eragiten duen kalteekologikoa itsasontziek eragiten dute-na baino askoz txikiagoa izaten da.Dena dela, olioa, hondakin-ura etabeste hainbat produktu isurtzen dituz-te itsasora. Bestalde, plataformen istri-puak ez dira salbuespenak izan olio--industrian. Isurketa horiek itsas biolo-gian ere islatzen dira, eta hainbat es-pezieren populazioen gainbeherakgertatu dira plataformen inguruan.

Korala hanketan Baina petrolio-plataformen eta biolo-giaren arteko harremana ez da inolaz

ere gai sinplea. Esate baterako, 1997anoso kasu berezia aurkitu zuten Esko-ziako ozeanografo batzuek. Desmun-tatzear zeuden plataforma batzuenhanketan, Ipar Itsasoan, Lophelia per-tusa koralaren koloniak detektatu zi-tuzten. Ur hotzeko korala da, bainaIpar Itsasoan ez da agertzen, bertakohondoa hareazkoa delako, eta beraz,koloniek ez dutelako euskarririk haz-teko. Plataformen hankei, ordea, errazeusten diete.

PETROLIOA

Lophelia pertusa korala ur hotzekoa da, eta, oro har, ez da Ipar Itsasoan hazten; baina hango plataforma batzuen hanketan aurkitu izan dira koloniak.

[ ]“plataformen

istripuakez dira

salbuespenak izanolio-industrian”

Eztabaida arraro bat sortu zen orduan.Ekologistek plataformak ez desmunta-tzeko eskatzen zieten petrolio-indus-triakoei. Azkenean, hitzarmen batenbitartez, osorik desmuntatu beharrean,hainbat plataformaren hankak han utzizituzten.

Zuzen jokatu zuten kasu horretan eko-logistek? Inguru horretan hazten ezden espezie bat 'ekarri' egin zuten pla-taformek. Dena dela, beste irakurketabat ere badu istorio horrek: ustez hainsentikorra den koral-espezie batekhogei urtez hazteko ahalmena izan duisuriak etengabe gertatzen diren gunebatean.

Kasu hori itsasoko biologiari buruzkoezjakintasunaren adierazgarria da; ezda hala?

ART

XIBO

KOA

Hidrokarburo-mota desberdinak be-reizten dira hidrokarburo-nahasteaosatzen duten molekula horietako kar-bono- eta hidrogeno-atomoen artekoloturen arabera: alifatikoak karbono--atomoen kateak irekiak direnean, zi-klikoak karbono-kateak itxiak direneaneta mistoak katea nagusikoarekikoezaugarri desberdineko erradikalakdauzkatenean. Petrolio gordin arrunte-na alifatiko parafinikoa da.

Baina hidrokarburoekin batera, besteelementu batzuk dauzkaten konposa-tu organikoak ere egon daitezke petro-lioan: sufrea (hirugarren osagai uga-riena), oxigenoa, nitrogenoa edotametalak (banadioa eta nikela dira uga-


Petroliotik ateratzen direnproduktuek berebiziko garrantziadute egungo gizartean.Erabiltzen ditugun erregaigehienak zuntz sintetikoak,plastikoak, kautxua, gurpilak,asfaltoa, garbigarriak,lubrifikatzaileak, nekazaritza zeinmedikuntzako hainbat produktukimiko… Gauza asko inondikinora. Baina nola liteke lehengaibakarretik hain gauzadesberdinak eskuratzea?Erraza: petrolio gordinatratatuta, behin eta berriz zatitueta frakzioak bananduta.

HORI BAI, KONTUAN IZAN BEHAR DA petro-lio gordin mota ugari dagoela eta guz-tiek ez dutela denetarik lortzeko auke-ra ematen. Esan liteke ia hobi bakoitzakpetrolio-mota berezi bat duela, baitaelkarrengandik gertu egonda ere.

Petrolio gordin motaketa osaeraHidrokarburoak karbonoz eta hidroge-noz osatutako konposatu organikoakdira eta petrolio gordina, baita gasnaturala ere, hidrokarburo-nahastekonplexua da. Hau da, petrolioa hidro-karburo bat da.

rienak). Oro har, osagai horiek guztiakpoluitzailetzat hartzen dira petrolioafintzeko industrian.

Petrolioaren konposizioa hain desber-dina izanik, petrolio gordinen sailkape-nak ere hainbat dira, zeren araberaegiten diren. Adibidez:

- Parafinikoak, asegabeak, naftenikoakedo aromatikoak, konposizioan nagusiden hidrokarburo-motaren arabera.

- API dentsitatea: petrolio gordinarendentsitatea adierazteko eskala arbitra-rioa da eta API gradutan adieraztenda. Petrolio gordina arina (38 API gra-dutik gorakoa), ertaina edo astuna

Petrolioa ia edozer egitekoEneko Imaz Amiano

Elhuyar

ARTXIBOKO

… 3 … PETROLIOA

(22 API gradutik beherakoa) da.Hidrokarburoen molekulek zenbat etaatomo gehiago izan, hainbat eta astu-nagoa da hidrokarburoa. Gehien era-biltzen den sailkapena da.

- Azidoak edo gozoak, azido eta sufre--konposatu asko edo gutxi daukaten.

Petrolioaren fintzeaPetrolio gordina zuzenean erabil daitekeenergia-iturri gisa, labe eta galdaretakoerregai gisa esaterako, baina hori ez daerabilera nagusia. Izan ere, etekin eko-nomikoa askoz ere handiagoa da petro-lio gordinak dauzkan osagaiak frakzio-tan bereizita; eta hori petrolio-finde-gietan egiten da. Gainera, petrolio gor-dina erretzeak poluzio handia eragitendu, fintzean bereizten ez diren eta erre-kuntza horretan behar ez diren osagaiasko erre edo askatzen baita.

Edonola ere, bai petrolioa eta bai gasnaturala poluitzaileak dira, eta isurtze--iturri garrantzitsuenak erregai-erre-kuntza, petrolio-findegiak eta industriakimikoa dira.

Petrolioaren deribatuak erabiltzen hasizirenetik, petrolioaren fintze-lanak alda-tuz joan dira, lortu nahi ziren produk-

tuen eta eskura zeuden teknologienarabera. Hasieran, fintze klasiko deri-tzona egiten zen. Prozesu fisikoak zirennagusi: petrolio gordina presio atmos-ferikoan distilatu eta frakzioak bereiz-tea, produktuak araztea (gehienetandesulfuratzea) eta gas likidotuak bereiz-tea. Prozesu kimiko bakarra naftenreforming-a zen, gasolina egokiak lor-tzeko. Findegiaren diagraman horizageri diren atalak dira.

Geroago, bihurtze-prozesuak egitenhasi ziren, produktu espezifikoagoaklortzeko. Izan ere, petrolio-produktuenkontsumo-egitura aldatu ahala produk-tu ertainak eta, nagusiki, arinak (gaso-linak eta gasolioak) ugaldu egin dira(findegiaren diagraman berdez ageridira). Produktu astunen eskaria, berriz,urritu egin da.

Petrolio gordinaren ezaugarrien etalortu nahi diren azken produktuen ara-bera, instalazioaren egitura eta konfi-

[ ]“ia hobi

bakoitzak petrolio--mota berezia du,

baitaelkarrengandik

gertu egonda ere”

PETROLIOA

Muskizko(Bizkaia)petrolio-

-findegia.

ITURRIA: ENERGIAREN HIZTEGI ENTZIKLOPEDIKOA; ENERGIAREN EUSKAL ERAKUNDEA (EEE) .

ITU

RRIA

: EN

ERG

IARE

N H

IZTE

GI

ENTZ

IKLO

PED

IKO

A;

EEE.

Petrolio-fintzearen diagrama.

Petroliogordina

Distilazioatmosferikoaren

hondarra

KerosenoaNafta

Gasa

Gasa

Gas erregaia

Hegazkin--gasolina

Ibilgailu--gasolina

Disolbatzaileak

Kerosenoa

Gasolioa

Berokuntza--gasolioa

Fuel-olioa

Kokea

Asfaltoa

PGL

Gasolioa

Hutsekodistilazioaren

hondarra

Hutsekogasolioa

DISTILAZIOATMOSFERIKOA

GAS/NAFTABEREIZKETA

GAS--BEREIZKETA

HUTSEKODISTILAZIOA

HIDRODESULFURAZIOA

POLIMERIZAZIOA

GASOLINENNAHASTEA

GASOLIOENNAHASTEA

FUELOLIOENNAHASTEA

ALKILAZIOA

REFORMINGKATALITIKOA

HIDRODESULFURAZIOA

HIDROCRACKING-A

LIKATASUN--GUTXITZEA

KOKETZEA

CRACKINGKATALITIKOA

TRATAMENDUA

Ingurumenagure ardura da

Villabonako Udala

BereizketaFintze-prozesu fisikoak erabiltzen dira petrolio gordinaren frakzioak bereiz-teko. Ez dira osagaien molekulak aldatzen; tamainaren edo familia kimikoa-ren arabera bereizi besterik ez. Bereizketan hainbat prozesu erabiltzen da:

- Petrolio gordinaren distilazio atmosferikoa. Likidoa erabat edo neurri bate-an lurrundu, eta, gero, tenperatura desberdinetan kondentsaturiko frak-zioak bereizi egiten dira: gasak, naftak, kerosenoak, distilatu ertainak(gasolioak) eta hondakin gordina (fuel-olioaren oinarri nagusia). Gehienerabiltzen den teknika da.

- Desulfurazio-prozesuak. Distilatu-mota bakoitzarentzat desulfurazio--prozesu bereizia erabiltzen da (hidrogeno bidezkoa, soda kaustikokokorrontearen bidezkoa…). Helburua sufrea erauztea da.

- Petrolio-gas likidotuen (PGL) bereizketa. Distilazioan bereizitzako PGLakfrakzionatuz, butanoa, propanoa eta gas erregaia bereizten dira. Azkenhau findegiko labeetan erretzen da.

BihurketaFintze-prozesu kimikoak erabiltzen dira frakzioetatik pro-duktu espezifikoak bereizteko. Prozesu kimikoetan mole-kulen egitura aldatu egiten da: molekulen tamaina txi-kiagotu (cracking edo haustura), handiagotu (gehiene-tan katalizatzaileen bidez) edo, katearen luzera aldatugabe, beste familia petrokimiko bateko molekula bihur-tu (transformazio katalitikoa; reforming-a eta isomeriza-zioa, esaterako). Ondorengoak dira bihurketa-prozesuohikoenak:

- Frakzio astunaren hutseko distilazioa. Distilazio atmos-ferikorako baino tenperatura baxuagoa behar izaten da.Gasolio astunak eta hondakinak lortzen dira (asfaltoa

Findegietako funtsezko prozesuakbatzuetan) eta frakzio bakoitzak bere tratamendua izango du. Petrolioarendistilazio atmosferikoaren hondarrari ezartzen zaio.

- Cracking termikoa eta katalitikoa. Hondakina berotuta edo katalizatzailebatekin tratatuta, hidrokarburo-molekulak hautsi egiten dira. Hondakinarenlikatasuna gutxitzeko, petrolio-kokea eta produktu arin zein ertainak lor-tzeko eta frakzionatzera bidaltzeko hidrokarburo-lurruna lortzeko erabil-tzen da. Cracking katalitikoa hidrogenoarekin egiten bada hidrocrackingesaten zaio. Hidrogenoa elementu poluitzaileak (sufrea, nitrogenoa edometalak) deuseztatzeko erabiltzen da.

- Naften reforming katalitikoa. Desulfuratu ondoren, deshidrogenazio- etaisomerizazio-erreakzioen bidez, naften konposatu aromatikoen edukiaemendatzen da eta, ondorioz, gasolinaren oktano-zenbakiak ere bai.Erreakzio horietan sortzen den hidrogeno ugaria lehen aipatutako de-sulfurazio-prozesuetarako erabiltzen da.

besteko poluzioa gertatzen da, nahizeta, Europan, findegien eta ingurume-naren arteko ‘harremanak’ pixkanakaonera egin duen.

Istripuz isuritako gas, petrolio edo bes-te osagaiez gain, prozesuetan isurtzendiren poluitzaileen zerrenda amaigabeada: findegietan energia-kontsumoaksortutako karbono dioxidoa (CO2), sufredioxidoa (SO2), nitrogeno oxidoak(NOx), hidrokarburo aromatiko polizikli-koak (bentzenoa, toluenoa, etil-bentze-noa, konposatu organiko lurrinkorrak…),freoiak, katalisi-prozesuetako hidrogenokloruroa (HCl), hidrokarburoak uretan,


gurazioa alda daiteke. Hala ere, finde-gietan lau helburu nagusi izaten dira:i) petrolio gordina frakziotan banatzea,ii) eskari gutxieneko frakzioen balioagehitzea gasolina eta antzeko produk-tuak lortzeko, iii) gasolinen kalitateaemendatzea reforming bidez eta iv)lortutako produktuak garbitzea azkenfintzearen bidez. Horretarako funtsez-ko prozesuak ere berberak dira finde-gi guztietan (ikus beheko koadroa).

Findegiak eta ingurumenaFindegietan burutzen diren prozesuhorietan guztietan maila bateko edo

karbono disulfuroa (CS2) eta fenolak,besteak beste. 1990ean, esaterako,Europako 95 findegik 3.340 tona petro-lio isuri zituzten uretara.

Ingurumena eta Osasuna BabestekoEuropako Petrolio-enpresen Erakundea-ren (CONCAWE) datuen arabera, Euro-pako 89 findegitan milioi bat tona hon-dakin sortu ziren 1993an. Hiru taldetanbanatzen dute zabor hori: 1) lohiak, pe-troliodunak eta gabeak, 2) fintze-pro-zesuko hondakinak, likidoak, erdi-liki-doak eta solidoak, eta 3) findegi-hon-dakinak ez direnak (eraikuntzakoak,garbigarriak…). Ez dituzte, beraz, kon-tuan hartzen airera isurtzen diren ga-sak. Identifikatu dituzten hondakin--motak eskuineko taulan ikus ditzake-zue.

‘Lohi biologikoen’ kantitatea emendatuegin da urtetik urtera, isurkien trata-mendu biologikoa areagotzearen ondo-rioz. Katalisi-hondakinak ere gehituegin dira, petrolio-fintzearen errendi-

… 3 … PETROLIOA

Petrolioak hainbatjoan-etorri egiten ditu

findegietan hartatikahal bezainbat

produktu lortzeko.

ITU

RRIA

: EN

ERG

IARE

N H

IZTE

GI

ENTZ

IKLO

PED

IKO

A;

EEE.

Distilazio atmosferikorakodorrea.

ITU

RRIA

: EN

ERG

IARE

N H

IZTE

GI

ENTZ

IKLO

PED

IKO

A;

EEE.

- Hidrogeno-produkzioa. Findegi klasikoan, desulfura-ziorako behar adina hidrogeno ekoizten zen reformingkatalitikoko unitatean. Desulfurazio sakonagoa edodistilatu-kantitate handiagoak behar direnean, ordea,hidrogeno-produkzioak ere handiagoa behar du izaneta hori lurrun bidezko reforming-unitateetan lortzenda. Horietan hidrokarburoa erabat deskonposatzen daH2 eta CO2-tan.

- Butano-frakzioaren optimizazioa. Findegian daudenhainbat butano-korrontetatik abiatuz, oktano-zenbakihandiko produktu likido baliotsuak lortzen dira berunikgabeko gasolinak prestatzeko.

Noizbait prozesu fisikoak eta kimikoak aldi berean egitendira; katalizatzaileekin batera egindako distilazioak, adi-bidez. Prozesu mistoen helburua produkzio-unitateaneman beharreko urrats-kopurua murriztea izan ohi da.

mendua areagotu egin baita produk-tuen ingurumen-betebeharrak zorroztuizanaren ondorioz.

Baina findegietako isurketen artean,beharbada, sufrea da garrantzi bereziaduena, Europako ipar eta erdian euri

azidoak eragindako kalteak direla eta.Erakunde berak, 1995ean, 79 findegi-tan egindako azterketan, batez beste,1.350 mg/Nm3 SO2 isurtzen zituzteladio. 1998an, berriz, 1.125 mg/Nm3 isu-ri zituzten. Murrizketa ingurumen-lege-diaren zorroztasunari egozten diote,baita iparraldeko eta Mediterraneoinguruko herrialdeen artean dagoenisuritako kantitatearen desberdintasu-na ere (550 mg/Nm3 iparraldeko herri-aldetan eta 1.870 mg/Nm3 mediterra-neo ingurukoetan, 1998an). SO2-renisurketen prozesuen araberako jatorriagrafikoan ikus dezakezue.

Azkenik, petrolioa fintzean poluzioa sor-tzen bada ere, kontuan izan behar dakatea ez dela findegietan amaitzen,azken finean, bertan sortzen diren pro-duktuetako askoren erabilerak erepoluzioa sortzen baitu. Horregatik, zen-

bait herrialdetan, petrolioaren osagairikpoluitzaileenak fintze-prozesuan bertanerauzteko joera hartu dute, lokalizatua-goak egonik kontrolatzea errazagoabaita.

Beraz, bukatzeko, lasai esan litekepetrolioari zuku handia ateratzen dio-gula, bai, baina…

PETROLIOA

[ ]“petrolioa fintzeanpoluzioa sortzen

bada ere, kontuanizan behar da kateaez dela findegietan

amaitzen”

ITURRIA: CONCAWE 10/02, BRUSELA 2002.

Findegietako SO2 isurien jatorria

erretakofuela

ohantzefluidizatuko

cracking (FCCU)unitateak

sufreaberreskuratzeko

unitateak

su-garrakhainbat

% 65,2% 13,2

% 11

% 4,7% 5,9

ITURRIA: ENERGIAREN HIZTEGI ENTZIKLOPEDIKOA; EEE.

Sufrea findegietan bereizten denazpiproduktuetako bat da.

Kantitatea(tona/urte)

Hondakin-uren arazketako lohia (API, FFU…) 447.909Hondakin-uren arazketako lohia (biotratamendua) 323.047Gatzgabetze-lohia 9.244Tanga-hondardun lohia 76.074Alkilazio azidoko lohia 4.209Lur poluitua 53.136Mundrun azidoa 483Askotariko lohia 72.189Tangetan itsatsitako hondakin berunduna 375Tangetan itsatsitako hondakin berungabea 4.387Hainbat petrolio-hondakin 18.046Bestelako hondakinak 31.336Irakite-galdaretarako uren arazketa-lohia 138.273Reforming-katalizatzailea 902FCCU katalizatzailea 39.129Desulfurazio-katalizatzailea 6.368Bestelako katalizatzaileak 9.486Buztin erabilia 5.367Soda kaustiko erabilia 12.074Errekuntza-gasen desulfurazio-hondakinak 2.529Xurgatzaileak 3.826Obra-hondakinak 147.455Metalezko hondakinak 50.224Errautsa 12.180Hondakin arruntak 154.016Gai kimiko erabiliak 3.359

Europako 89 findegitan 1993an sortutako hondakin--kantitatea, Europako Hondakinen Katalogoarenarabera sailkatuta.

ITU

RRIA

: CO

NCA

WE

1/95

, BR

USE

LA 1

995.

2 igerilekuTabernaJatetxeaSupermerkatuaHaur-jolasakGarbilekuaSoziedade edo borda

martxoaren 1etikazaroaren 2ra irekita

Orioko Udal Kanpina

Goza itzazu zure opor-egunak Orioko euskal giroan!Goza itzazu zure opor-egunak Orioko euskal giroan!

Orioko hondartza z/g • 20810 Orio • tel.: 943 83 48 01 • faxa: 943 13 34 44 • [email protected] hondartza z/g • 20810 Orio • tel.: 943 83 48 01 • faxa: 943 13 34 44 • [email protected]

Hondakinen izaera (CONCAWE 1/95)

Estatu Batuetako petrolio-erauzketenkopurua barne-kontsumoa baino han-diagoa zenez, Europara esportatzenhasi ziren hainbat petrolio-konpainia.Horietatik boteretsuenetako bat Stan-dard Oil izan zen, John D. Rockefeller--ek sortu zuen konpainia. Petrolioarenerauzketaz gain, garraioaz ere ardura-tzen ziren.

Garraiorako, hasieran, birziklatutakoupelak erabiltzen ziren, eta gurdietan,trenetan edo itsasontzietan garraiatzenziren. Hala ere, azkar asko konturatuziren hori ez zela modurik egokiena, etapetrolioarentzat espezifikoak ziren ga-rraiobideak diseinatzen hasi ziren, ande-lak, oliobideak eta petrolio-ontziak.


Biblian badaude petrolioariburuzko aipamenak;Marco Polok ere, bere bidaienkroniketan, aipatu zuenKaspiar Itsasoaren inguruanpetrolio-komertzio oso aberatsazegoela. Baina XIX. menderainosalto egin beharra dagopetrolioaren inguruan gaur egundauden tirabira guztien jatorriaulertzeko.

1859AN, ESTATU BATUETAKO PENNSYLVANIAN

EGIN ZEN PETROLIOA ATERATZEKO LEHEN

ZULAKETA. Egilea Edwin Drake izan zen.Garai hartan, berogailu eta lanparen-tzako erregai nagusia baleen koipeazen, baina erregai-eskaria izugarri igo-tzen hasiz bat baleen harrapaketak jais-ten hasi ziren. Baleetatik lortutakoarekinezin zen Europan eta Estatu Batuetanzegoen erregai-beharra bete.

Petroliotik kerosenoa lor zitekeela aur-kitzean, baleen koipearen ordezkoegokia zela ikusi zuten. Gainera, bazi-rudien, baleak ez bezala, petrolioalehengai amaiezina zela. Asko izanziren petrolio-hobi berriak bilatzeariekin ziotenak, baita aurkitu ere: Texa-sen, Pennsylvanian, orduko Errusian,Europa ekialdean...

Esan bezala, garai haietan kerosenoalortzeko erabiltzen zen petrolioa, bainaXX. mende-hasieran, historia aldatukozuen asmakizun bat sortu zen: autoa.Autoaren motorrarentzat erregai ego-kienak petrolioaren deribatuak zirelaikusita, ordutik aurrera motor guztienerregai bezala erabili ziren.

Eta petrolioa gureetxeetara heldu zen...

Olatz Orobengoa Guridi

Elhuyar

ARTXIBOKO

ART

XIBO

KOA

… 4 … PETROLIOA

Bi menderen buruan, izugarrizko industria garatu da petrolioaren inguruan.

XX. mende-hasierako autoa.

37EL H U YA R. 188. Z K .

Autoaren eta, gehien batean, autoamugiarazten zuen motorraren arrakas-ta izugarria izan zen. Britainia Handikoarmadak, motor horrek zituen abantai-lak ikusita, bere gerrarako makinakeraberritzeari ekin zion. Horien ostean,beste herrialdeetako armadek gauzabera egin zuten.

Azkar asko hasi ziren petrolioaren geroeta deribatu gehiago agertzen. Argidagoenez, petrolioaren erabilera be-rriek areagotu besterik ez zuten eginpetrolio-eskaria. Horrekin batera, nos-ki, petrolio-hobi berriak non-nahi bila-tzen jarraitu zuten. Europako estatuaskok zituzten kolonietan ere aurkituzuten petrolioa; Estatu Batuetako kon-painiak, berriz, petrolio-hobiak zituztenherrialdeekin akordioak egiten hasiziren, orduko Persiarekin edo HegoAmeriketako estatuekin, esaterako.

Gizarteapetrolioaren menpeXX. mende erdialderako, erabatekoazen herrialde garatuek petrolioarekikozuten menpekotasuna. Ordurako, Ekial-de Hurbileko, Siberiako, Hego Ame-rikako, Mexikoko Golkoko eta KaspiarItsasoko petrolio-hobi handienak aur-kituta zeuden. Eta hobi horien ustiape-naren eta garraioaren kontrolarekinizugarrizko dirutzak sortzen hasi ziren,bai eta petrolio-gose handiagoa ere.

Historiaren puntu honetan ere, EstatuBatuen kasua berezia da. Izan ere, lehenpetrolio-hobia zulatu zenetik 50ekohamarkadara arte petrolioaren esporta-tzaile garbia izan zen arren, ordutikaurrera munduko petrolio-inportatzailenagusiena bilakatu zen. Beren barne--produkzioa gorde eta beste herrialde-etako hobietan eskua sartzen jarraituzuten konpainia estatubatuarrek.

Petrolioaren beharra igo ahala, ga-rraioak ere garrantzi berezia hartuzuen. Garraiobide merkeena eta erabi-liena itsasontzia bilakatu zen, petrolio--kantitate handia azkar eta baliabidegutxirekin garraiatzeko modua baitzen.Geografiak hala behartuta, petrolio--hobietatik itsas portuetara oliobideakegin ziren leku askotan.

Petrolioaren erauzketarekin, garraioa-rekin eta kontsumoarekin izugarrizkosarea eratzen hasi zen munduan zehar,eta gaur egun duen botere politikoahartzen hasi zen petrolioa. Horren adi-bide garbiena 1973ko petrolio-krisiada.

LPEE, petrolioa boterea da1960eko hamarkadaren hasieran, pe-trolioa esportatzen zuten hainbat herri-aldek LPEE deritzon elkartea osatuzuten (Lurralde Petrolio-EsportatzaileenElkartea). Saudi Arabia, Venezuela, Iraneta Kuwait izan ziren elkartea eratuzuten lehen herrialdeak. Elkartea osatueta berehala, Ekialde Hurbileko etaHego Amerikako beste hainbat herrial-de ere sartu ziren.

Elkartearen helburu nagusietako batEstatu Batuetako petrolio-konpainiaboteretsuenak, Standard Oil New Jer-sey konpainiak, petrolioaren prezioajaisteko egin zituen presioei erantzunbateratua ematea zen. Izan ere, 1970eta 1973 bitartean Estatu Batuenpetrolio-inportazioa bikoiztu egin zen,

[ ]“70eko hamarkadan,

lehen aldiz,mundu osoko

petrolio-eskaerakgainditu egin

zuen eskaintza”

PETROLIOA

ART

XIBO

KOA

ART

XIBO

KOA

Gizarteak petrolioarekiko duen menpekotasuna hazi egin da denbora aurrera joan ahala.

1973an LPEEk hirukoiztu egin zuen petrolioaren prezioa.

Beraz, hobi berriak aurkitzeko teknikaberriak sortu eta garatu ziren, etahorrek izan zituen etekinak. Alaskan,Ipar Itsasoan, Afrikaren mendebalde-ko kostan eta beste hainbat lekutanpetrolio-hobi berriak aurkitu ziren.Horrekin batera, garraiorako bide be-rriak ireki ziren, oliobide berriak eraiki


eta, lehen aldiz, mundu osoko petrolio--eskaerak gainditu egin zuen eskaintza.Kontuan izan behar da garai hartanLPEEk munduan erauzten zen petro-lioaren % 54 kontrolatzen zuela.

1973ren hasieran LPEEk % 70 igo zuenpetrolioaren prezioa. Garai hartan ga-tazka ugari zegoen Ekialde Hurbileaneta mendebaldeko estatuei presioaegiteko esportaziorako petrolio-kuotakezarri zituzten. Urte-bukaerarako ia hi-rukoiztu egin zen petrolio-upelarenprezioa.

Krisialdi horrek, petrolioaren garrantzianabarmentzeaz gain, beste ondoriobatzuk ere izan zituen: Estatu Batueta-ko eta Europako konpainiak petrolio--iturri alternatiboen bila hasi ziren,LPEEko herrialdeek petrolioarekiko zu-ten kontrola murriztearren.

eta hobi berri horien eta aurretik eza-gutzen ziren hobien kontrola lortzekoborrokak areagotu egin ziren.

Petrolioaren garraioa:nondik noraGaur egun, oraindik ere, Ekialde Hur-bileko herrialdeak dira munduan pe-trolio gehien esportatzen dutenak.Mundu osoko petrolioaren % 32 hor-tik ateratzen da. Hori dela eta, eskual-de horretatik mundu osora petrolioagarraiatzeko dauden bideak oso ga-rrantzitsuak dira. Ekialde Hurbiletikateratzen den petroliotik gehiena itsa-so bidez garraiatzen da, eta beste guz-tia oliobideen bidez.

Itsaso bidez Japoniara, Estatu Batue-tara eta Europara zabaltzen da petro-lioa. Japoniara Malaka-ko itsasartetik,eta Estatu Batuetara eta EuroparaSuez-eko kanaletik edo Ormuz-ekoitsasartetik aterata Esperantza OnekoLurmuturretik (ikus 40-41 mapa).

Petrolioa ahalik eta merkeena izateaezinbestekoa da, eta prezioan garran-tzi handia du garraioak. Petrolio-erre-serben eta kontsumitzaileen arteandagoen distantzia dela eta garraioaezinbestekoa denez, ahalik eta merke-ena izan behar du errentagarria izandadin; ahalik eta gehien, ahal denmodu merkeenean eta ahal den etaazkarren garraiatzea da helburua. Ezda erraza, ordea, eta faktore asko dau-de kontuan hartu beharrekoak. Denadela, itsas garraioa da gaur egun mer-keen ateratzen den garraio-mota.

… 4 … PETROLIOA

[ ]“munduan

ateratzen denpetrolioaren % 62

itsaso bidezgarraiatzen da,eta beste guztia,% 38, lehorretik”

Garraioakkontsumitzen du

munduan erauztenden petrolio

guztiaren zatirikhandiena (% 57).

ART

XIBO

KOA

NA

SA

Bosforo itsasartea satelite bidez ikusita; zatirik estuenak 700 m ditu.

Munduan ateratzen den petrolioaren% 62 itsaso bidez garraiatzen da etabeste guztia, % 38, lehorretik, oliobi-deen bidez, trenez edo kamioiez.

Petrolio-trafiko handiena dagoen gu-neetan sortzen dira arazo gehien, poli-tikoak, ekonomikoak eta ingurumena-ri dagozkionak, eta oztopo geografiko-ek arazoak areagotu besterik ez dituz-te egiten. Itsasarteetan, esaterako, tra-fikoa asko pilatzen denez, garraioarenerritmoa asko jaisten da. Horrek arazoekonomikoak ekartzen ditu. Gainera,istripuak izateko aukera gehiago dau-de, horrek dakartzan ingurumen-arazolarriekin.

Hala ere, petrolio-konpainientzat bu-ruhauste handienak inguru horietakoarazo politikoak dira. 2002. urtean,esaterako, Bab el-Mandab itsasarteanal-Qaedak eraso egin zion MalaysiakoPetronas konpainiaren petrolio-ontzibati —Bab el-Mandab itsasarteak Itsa-so Gorria Arabiar Itsasoarekin elkar-

tzen du—. Ordutik, itsasartean askozsegurtasun-neurri gehiago hartzendira.

Turkiako Bosforo itsasartean, berriz,bestelako arazo batzuk daude. Itsasar-te horrek elkartzen ditu Itsaso Beltzaeta Mediterraneoa, eta Itsaso Beltza-ren inguruan ateratzen den petrolioahortik garraiatzeaz gain, Kaspiar Itsa-soaren inguruko herrialdeetan atera-tzen den petrolioaren zati handi batere bertatik bideratzen da.

Egunero hiru milioi petrolio-upel ga-rraiatzen dira estugune horretatik, etaurtero 5.500 petrolio-ontzi pasatzendira (gainera, bestelako gaiak garraia-tzen dituzten beste 50.000 ontzi erebertatik igarotzen dira). Kontuan izan-da itsasartearen lekurik estuenak 700 m-ko zabalera duela, argi dago,puntu horretan, arazo nahiko larriabilakatzen ari dela itsaso bidezkogarraioa.

Itsasarte horretako trafikoa erregula-tzeko ahaleginetan dabil turkiar gober-nua, eta eguneko ontzi-kopurua etahorien tamaina mugatzeko asmoa du.Alabaina, hortik bideratzen da KaspiarItsasoaren inguruan erauzten den

petrolioaren zati handi bat, eta, azke-naldian, eskaera bezala, produkzioaere asko igo da.

Arazoaren konponbidea ez da batereerraza. Itsasartearen ordezko bideakaurkitzea ezinbestekoa izango dela di-rudi; oliobideen, trenbideen edo ka-mioien bidezko garraioa egin behar da.Galdera beste bat da, ordea: nondik?Inguru horretan dauden arazo politi-koak areagotzea ekar dezake horrek,eta litekeena da datozen urteetan ara-zo gehiago sortzea.

Gizarteak petrolioarekiko duen menpe-kotasunak guztiz baldintzatu du mun-duaren azken mendeetako historia, etabadirudi mende berri honetan ere ho-rrela jarraituko duela, zoritxarrez.

PETROLIOA

[ ]“egunero 10,41

milioi tona petroliokontsumitzen

dira munduan;hortik % 57garraiorako

erabiltzen da”

Datu aipagarribatzuk:- Munduko petrolio-erauzketa:

1920an: 95 milioi tona1950ean: 500 milioi tona1960ean: mila milioi tona1990ean: 3 mila milioi tona2001ean: 125 mila milioi tona.

- Egunero erauzten den petrolio-kan-titatea: 9,3 milioi tona.

- Egunero kontsumitzen den petrolio--kantitatea: 10,41 milioi tona (hortik% 57 garraiorako erabiltzen da).

- Mundu osoan petrolioa garraiatzenduten itsasontzien kopurua (2002kourtarrila): 3.500.

- Urtero itsasoz garraiatzen den petro-lio-kantitatea: 1,9 mila milioi tona (guz-tizkoaren % 62).

- Egunero itsasoz garraiatzen den pe-trolio-kantitatea: 100 milioi tona.

ART

XIBO

KOA

Panamako Kanala.

OiartzungoUdala

DENON LAGUNTZA BEHARREZKOA DA

OIARTZUNGO AGENDA 21

Oiartzunen, etorkizunerako ekintza-plana eginonartu eta Aholku Batzordea antolatu dugu.

Orain, herritarrok eta Udalak parte hartuaz, denon artean,plan hori bultzatu eta garatu egin behar dugu,

ondorengo belaunaldiei etorkizun egokia eskaintzeko.

EXXON VALDEZ

HAWAIIAN PATRIOT

METULA

ATLANTIC EMPRESS

ABT SUMMER

PRESTIGEURQUIOLA

AEGEAN SEA

ODYSSEY

TORREY CANYON

BRAER

JAKOB MAERSK

HAVEN

JESSICA

KHARK 5


… 5 … PETROLIOA

Petrolioarennondik norakoa munduan

SaudiArabia

ArabiarEmirerriBatuak

Iran

Kuwait

Irak

SESB

Mexiko

Venezuela

% 25,2

% 9,4

% 9,3

% 9

% 10,8

% 6,4

% 4,7

% 6,2

Munduko petrolio-erreserbak

IparAmerika

EuropakoBatasuna

Erdialdeko etaHegoaldeko

Amerika

Europakogainerakoak

Asia

Ozeania

Afrika

% 19,7

% 9

% 11,3

% 10,7

% 39

% 1

% 9,3

Munduko petrolio-ekoizpena

Aitziber Lasa Iglesias / Olatz Orobengoa GuridiIrudia: Agurne Lizaso Arrue

ITURRIAK: The National Academy of Scienceswww.oceansatlas.com

WAFRA

KATINA P.

AMOCO CADIZERIKA

EA EMPRESS

ASSIMI

INDEPENDENTA

CASTILLO DE BELLVER

41EL H U YA R. 188. Z K .

PETROLIOA

IparAmerika

EuropakoBatasuna

Erdialdekoeta Hegoaldeko

Amerika

Europakogainerakoak

Asia

OzeaniaAfrika

% 29,8

% 16,1% 17,9

% 3,3

% 25,5

% 1,2

% 6,2

Munduko petrolio-eskaria

LPEEko herrialdeak: Venezuela, Irak, Saudi Arabia, Kuwait,Qatar, Indonesia, Libia, Algeria, Nigeria eta Arabiar EmirerriBatuak.

Munduko petrolio-erreserbak

Petrolio-isuri nagusiak

Gezien lodierek garraiatzen den petrolio-kantitateaadierazten dute (milioika tonatan)

300 80 10

43EL H U YA R. 188. Z K .

1967an Torrey Canyonpetrolio-ontziak izandakoistripuak eragin zuen lehenengomarea beltzaren ondorioz,petrolioaren garraioarenarriskuaz jabetu zirenmundu osoan. Hala ere,zerrenda luze baten hasierabaino ez zen izan hori,eta harrezkero petrolioa ahaliketa modurik segurueneangarraiatzea izan da helburua.Zein da, bada, arazoa?

PETROLIOA, SUBSTANTZIA LIKATSU, BELTZ,ZIKIN, LIKIN, LIRDINGA eta poluitzaile hori,garraiatzeko itsasontziek, bestelakoontziek ez bezala, ezaugarri teknikojakin batzuk dituzte.

Tamainari dagokionez, bada des-berdintasunik nazioarteko petrolio--garraioan erabiltzen diren ontzien ar-tean; kostako ontzi batetik hasi etaULCC (Ultra Large Crude Carrier) ba-tera alde handia dago.

1999an, mundu osoko petrolio-ontziguztien edukiera 280 milioi tona zen.Ontzi batean garraia daitekeen bolume-na ontziaren luzerarekin handitzen da,ontziaren luzeraren kuboarekin, hain

zuzen ere. Alegia, ULCC bat kostakoontzi bat baino bi aldiz luzeagoa denarren (415 m versus 205 m), zortzi aldizpetrolio gehiago garraia dezake (400.000tona versus 50.000 tona). Tartean besteontzi-mota batzuk daude: Aframax (245m luze eta 80.000 tonako edukiera),Suez-Max (285 m luze eta 160.000 tona-ko edukiera) eta VLCC (350 m luze eta300.000 tonako edukiera).

Gaur egun, beste ezerk baino gehia-go, portuen eta kanalen neurriak mu-gatzen du ontzien tamaina; Suez-Maxmotako ontziak, esaterako, Suez-ekokanalak onartzen zuen neurri maximoazuen hasieran.

Petrolioaren garraioa:nazioarteko eztabaida

Aitziber Lasa Iglesias

Elhuyar

ART

XIBO

KOA

… 6 … PETROLIOA

pilo egin ditzakete (45-55 km/h). Itsa-sontzien propultsio-makinak lurrun--makinekin hasi ziren, eta diesel-moto-rrarekin aurrerapauso handia emanbazen ere, gas-turbinak dira egunmakinarik aproposenak. Orobat, helizebikoitza oso aurkikuntza garrantzitsuaizan da. Alabaina, hortik aurrerakohobekuntzak egitea oso garestia da.

Baina petrolio-ontzien hobekuntzekbeste ildo batetik jo behar dute. Izanere, ontzi erraldoi horien diseinuakgarrantzi handia du. Hasiera-hasierakoontziak zurezkoak ziren; hurrengoakzurezkoak ziren arren, altzairuzko egi-tura zuten; gero erabat altzairuzkoakziren ontziak agertu ziren (gerra-ontziakhasieran), eta gaur egun altzairua, alu-

Tamaina eta edukiera handi horiekdirela eta, ontziek inertzia handia dute.Horregatik da zaila horiek gidatzea.Karga daraman halako ontzi erraldoibatek, adibidez, 3 km eta 15 minutubeharko lituzke erabat gelditzeko;biraketa-diametroa, berriz, 2 km ingu-ru da. Petrolio-ontzi baten batez beste-ko abiadura 15 korapilokoa da, hau da,28 km/h, eta horren arabera, egunbatean 575 km egiten ditu. Azkenotaneraiki diren ontziek, berriz, 25-30 kora-

minioa eta konpositeak dira lehengaiak.Baina egituraren diseinua da zaindubehar dena. 1950eko hamarkadan hasiziren horretaz konturatzen, eta hortikaurrera egin diren nazioarteko biltzarre-tan hainbat urrats egin dira poluziogutxien sortuko duen sistemaren bila.

OILPOL 19541954an itsasoaren petrolio-poluzioariaurre egiteko nazioarteko konbentziobat burutu zen: OILPOL (1954). Garaihartan erabateko adostasunaz esanzenaren arabera, ontzien ohiko gar-biketa-lanek eragiten dute nagusikipetrolio-poluzioa. 1950eko hamarka-dan, uraz garbitzen ziren ontziak ba-rrutik, eta itsasora isurtzen zen ur--petrolio nahastea. Horren aurrean,OILPOLek neurriak hartzeko proposa-menak egin zituen; garbiketa-lanhoriek lurretik distantzia minimo bate-ra egin behar zirela ezarri zuen. Horiizan zen garbiketa-lanen ingurukolehenengo urratsa.

1967an, Torrey Canyon petrolio-ontziakarrezife batzuen kontra jo zuen Inglate-rratik hurbil. Talkaren ondorioz, sei andelapurtu egin ziren, eta beste asko kalte-tu; 120.000 tona petrolio isuri ziren itsa-

… 6 … PETROLIOA

[ ]“1999an munduko

petrolio-ontzienbatez besteko adina

18 urte zen, etaontzien % 41ek 20urte baino gehiago

zituen”

1967Martxoak 18

Scilly uharteak, Erresuma BatuaTORREY CANYONBandera: LiberiaIsuria: 120.000 tpetrolio gordin

1971Martxoak 29

AEB • TEXACO OKLAHOMABandera: AEB

Isuria: 32.900 t petrolio gordin

1974Abuztuak 9

Magallanes itsasartea, TxileMETULA

Bandera: Holandarren AntillakIsuria: 50.000 t petrolio gordin

1970Maiatzak 5

Galizia • POLYCOMMANDERBandera: Norvegia


ART

XIBO

KOA

1972Ekainak 11

Grezia • TRADER • Bandera: AEBIsuria: 35.000 t petrolio gordin

Abuztuak 21Hegoafrika • TAXANITA eta OSWEGO

GUARDIANen arteko talka Banderak: Liberia (biak)


Abenduak 19Amango golkoa • SEA STAR

Bandera: Hego KoreaIsuria: 115.000 t petrolio

1976Urtarrilak 24

Frantzia • OLIMPYC BRAVEARYBandera: LiberiaIsuria: 1.200 t petrolio

Maiatzak 12Galizia • URQUIOLA • Bandera: Espainia

Isuria: 20.000 t petrolio

Urriak 15Sein uhartea • BOHELEN • Bandera: Aleman


1975Porto, Portugal • JACOB MAERSK

Bandera: Danimarka • Isuria: 80.000 t

Ekainak 7Malaca-ko itsasartea, INDIAKO OZEANOA

SHOWA MARU hondoratu • Bandera: Japonia Edukia: 237.000 t petrolio

Petrolio-istripuen kronologia

Beste ezerk baino gehiago, portuen eta kanalenneurriak mugatzen du ontzien tamaina.


Torrey Canyon

Metula

sora, eta itsasoaren indarrak lagunduta,historia osoan gertatu den lehenengomarea beltza heldu zen InglaterrakoCornwall-eko hondartzetara, Guernseyirlara eta Bretainiara. Gertatutakoa kon-pontzeko hartu ziren neurri asko arazoabera baino txarragoak izan ziren; esate-rako, zenbaitetan garbitzeko jaurti zirendetergente askok eta askok (15.000 t)isuriak berak baino poluzio handiagoa

eragin zuten. Edonola ere, istripu horrekinflexio-puntua jarri zuen historian, etaneurriak hartu behar zirela ikusi zennazioartean. Orobat, halako hondamen-dien ondoren diru-laguntzak ematekosistemaren ahuluneak ikusi ziren. Hori

guztia eztabaidatzeko, MARPOL kon-bentzioa antolatu zen 1973an.

Istripuek eragindako poluzioa osoikusgarria da, baina, hala ere, onartubehar izan zen ohiko garbiketek era-gindako poluzioa eragoztea zela erron-karik handiena. Esaterako, prozeduraberri bat proposatu zen: garbiketa egi-terakoan petrolio-ur nahastea zuzene-an bota beharrean, andel berezi bate-ra bota behar zen, eta karga berria lor-tzeko bidean petrolioak gora egingozuen eta urak, berriz, behera. Karga-gunean azpiko ura bota eta goikopetrolioa birziklatu besterik ez zen eginbehar. Prozedura horri jarraitzeko agin-dua 1978an jarri zen indarrean.

MARPOLNazioarteko MARPOL konbentzioarenondorio nagusiak bi izan ziren: batetik,portuetan eta kargaguneetan garbiketa--lanetan sortutako nahasteak jasotzekoeta tratamendu egokiak emateko gaita-suna eskatu zitzaien gobernuei; bestetik,70.000 tonako edukieratik gorako ontziberrietan lasta egiteko andelak garraia-tu beharreko produktutik banatuta ego-tea ezarri zen. Ikus dezagun bigarrenneurri hori zertan den.

Petrolio-ontzi erraldoiek bidaia oso luze-ak egiten dituzte. Petrolioa daramatene-an pisu asko duten egitura egonkorrakdira. Itzultzeko bidaia, olio-tanga hutse-kin egin behar izango balute, ordea,

PETROLIOA

1978Martxoak 16

BretainiaAMOCO CADIZ

Bandera: LiberiaIsuria: 227.000 t petrolio gordin

1977Honolulu

HAWAIIAN PATRIOTBandera: Liberia


1979Turkia • INDEPENDENTAIsuria: 93.000 t petrolio

Uztailak 19Trinidad eta Tobago • ATLANTIC EMPRESS

280.000 t

Azaroak 1Mexikoko Golkoa • BURMAH AGATE

Isuria: 650.000 litro itsasora eta1.900.000 l hidrokarburo erre

1980Martxoak 7 • Batz uhartea,

Frantziako Finisterre • TANIOBandera: Madagaskar

Isuria: 6.000 t Petrolio 2 motakoa

1988Eskozia Berria, Kanada

ODYSSEYIsuria: 132.000 t

1990Ekainak 9

Mexiko • MEGA BORGBandera: Norvegia

Isuria: 20,5 milioi litro hidrokarburo

Maiatzak 12Angola • ABT SUMMER

Bandera: LiberiaIsuria: 51.000 t

1983Oman • ASSIMIIsuria: 53.000 t

Abuztuak 5Hegoafrika • CASTILLO DE BELLVER

Bandera: Espainia250.000 t petrolio gordin

1989Martxoak 24

Alaska • EXXON VALDEZBandera: AEB

Isuria: 40.000 t

Ekainak 28India • PUPPY • Bandera: Malta

40.000 t

Abenduak 19Maroko • KHARK 5 • Bandera: Iran

Isuria: 25.000 t

ART

XIBO

KOA

[ ]“lizentzia-kostumerkeagoak,

zerga gutxiagoordaintzea eta

segurtasun-eskariurriagoak dira

‘komenentziazkobandera’ hartzekoarrazoi nagusiak”

45EL H U YA R. 188. Z K .

BurmahAgate

AmocoCadiz

Exxon Valdez

Mega Borg

Segurtasunaribegira, ontziendiseinua da zaindubehar dena.

ziren. Eta 1978an beste konferentziabat antolatu zen; horri MARPOL 1978deitu zioten. Eta bi ondorio nagusi diraaipagarri: lehenik, 20.000 tonako edu-kieratik gorako ontzi berrietara zabal-du zen lasta-andelak banatuta egonbehar izatea, eta ontzian bertan lastak

ontzia oso ahula eta bidaldia arriskutsuaizango lirateke. Horregatik, itsasoko urezbetetzen dituzte andelak lasta gisa era-mateko eta jatorrizko portura iritsitako-an, berriz, ura askatu egiten dute. Andelhoriek petrolioa garraiatzen zuten andelberberak izaten ziren, eta, horren ondo-rioz, poluzio ikaragarria eragiten zenitsasoan. Eta egin kontu ohiko prozedu-ra bati buruz ari garela. Beraz, lasta egi-teko andelak banatuta egoteak poluziohori hein handi batean gutxitzea ekarri-ko zukeen.

Baina itsasontzi-ekoizleak ziren herrial-deen artean ez zuen harrera ona izanproposamen horrek.

Denborak aurrera egin zuen, bainaMARPOLek ez zuen jarraipen handirikizan. Alabaina, istripu berriak gertatu

izan behar zuen kokapena ere arautuzen; bigarrenik, andelen garbiketa egi-teko, petrolio gordin beroko zorrotadenbidezko sistema proposatu zen 20.000tonatik gorako ontzietan. Petrolioa osolikatsua denez, petrolio gordin berokozorrotadek lagun lezakete andela hus-ten.

Araudi horiek guztiak ontziak eraiki-tzen zituztenentzat oztopo handiakziren arren, zenbait herrialdek bultzatuegin zuten akordioa, AEBek barne.

Konferentzia amaitu eta hilabete ge-roago, Frantziak jasan duen isuririkhandiena gertatu zen: Amoco Cadizpetrolio-ontziak 227.000 tona petroliogordin isuri zituen.

1982rako estatu askok berretsi zutenMARPOL 1973/78, eta 1983an jarri zenindarrean.

1984ko zuzenketek petrolio-poluzioaeragiten duen istripu bat gertatzendenean hartu beharreko neurrien pro-zedura diseinatu zen, eta 1993an jarrizen indarrean.

1989an Exxon Valdez-ek izan zuenistripuak ere inflexio-puntu berri batjarri zuen; alegia, ordutik aurrera,AEBetako portuetara sartzen direnpetrolio-ontzi guztiek izan behar dutekrosko bikoak. Aurrekoetan bezala,petrolio-industria ez zegoen oso prest

… 6 … PETROLIOA

1992Abenduak 13

Galizia • AEGEAN SEABandera: GreziaIsuria: 72.000 t

1991Apirilak 11

Italia • HAVENBandera: Txipre

80.000 t

1994Urtarrilak 24

Txinako Itsasoan, Hong Kong-etik hurbilCOSMAS • Bandera: Malta23.000 t petrolio gordin

zeramatzala, lehertu

Martxoak 13Bosforo itsasartea • NASSIA

Bandera: TxipreIsuria: 5.000 t

1997Urtarrilak 2

Japonia • NAJODKABandera: Errusia

19.000 t petrolio gordin

Otsailak 8Uruguay • SAN JORGE

Bandera: PanamaIsuria: 80.000 t petrolio eta erregai

1993Urtarrilak 5

Shetland uharteak • BRAERBandera: LiberiaIsuria: 85.000 t

1996Otsailak 15

GalesSEA EMPRESS

Bandera: LiberiaIsuria: 73.000 t petrolio gordin

1999Abenduak 12

Finisterre, Frantzia • ERIKABandera: Malta


ART

XIBO

KOA

[ ]“Exxon Valdez-en

istripuaz geroztik,AEBetako

portuetara sartzendiren petrolio-ontzi

guztiek kroskobikoak izan behar

dute”


Erika

Portuetan ere, azpiegitura behar da petrolio-ontziak garbitzeko.

AZTI

L. CANCIO

krosko biko ontziak halabeharrezkotzathartzeko, dagoeneko dauden ontzienegokitze-kostuak direla eta, batik bat.

1993ko uztailetik aurrera, indarreandago krosko biko ontziak edo balioki-deak eskatzea ontzi eraiki berrienkasurako. Hala ere, 2000ko urtarrilaren1ean munduko petrolio-ontzien % 20bakarrik ziren krosko bikoak.

ErikaHala eta guztiz ere, 1998an Erika ontziahondoratu zen. Eta istripu-arau katea-ren hurrengo maila erakarri zuen istri-pu horrek. Izan ere, Erika izeneko pro-posamenak kaleratu ziren harrezkero.Eta proposamenak ildo beretik doaz.Hein handi batean, kontrola eta arau-diak betetzea bermatu nahi da. Petrolio--industriaren partetik ere itsasontzizaharrak ez erabiltzeko konpromisoalortu nahi da.

Hala eta guztiz ere,istripuak gertatu egitendira... zergatik?Segurtasunari dagokionez, itsaso bi-dezko petrolio-garraioa bada duela 20urte baino seguruagoa, baina 1998koabenduan Erika ontziak istripua izanzuen Frantziako kostan, eta 2002koazaroan Prestige hondoratu da; kasubiek itzelezko hondamendiak eragindituzte. Zein da, bada, arazoa?

MARPOL hitzarmenek eragina izandute itsasontziek isuritako petrolio--poluzioa gutxitzeko, bai; hala ere,petrolio-ekoizleak diren nazio guztiekez dute MARPOL berretsi.

Eta hori da gaur egun dagoen arazoe-tako bat. Alegia, ez dago mundu oso-ko itsas garraioa kontrolatzerik, etaherrialde guztiek ez dituzte arauakhein berean betetzen. Izan ere, zenbaitherritan “erregistro irekiak” deritzonsistema ezarri dute, eta sistema horrenbidez, kanpoko petrolio-ontziak herrial-de horietan erregistra daitezke. Beraz,petrolio-ontzi merkeenak aurkitzea de-nez petrolioaren negozioaren gakorik

PETROLIOA

2000Urriak 3

Singapur • NATURA SEABandera: Panama


2001Urtarrilak 19

Galapago Uharteak • JESSICABandera: Ekuador

500.000 litro erregai

[ ]“1993tik aurrera,indarrean dago

krosko biko ontziakeskatzea. Hala ere,2000ko urtarrilean

petrolio-ontzien% 20 bakarrik ziren

krosko bikoak”

Krosko biko ontziak1992an, Exxon Valdez ontziak eragin-dako hondamendia eta gero, jarri zenindarrean krosko biko ontzien hala-bearrezkotasuna, MARPOL agindueijarraituz. Ordura arte, krosko baka-rrekoak ziren ontziak. Krosko bakarraduten ontzien diseinuari Pre MAR-POL diseinua esaten zaio. Kroskobakarra duten ontzietan petrolioareneta itsasoko uraren artean xafla batbaino ez dago. Demagun talka batenondorioz xafla horrek nolabaitekokaltea jasaten duela; orduan osoerraz isurtzen da itsasora ontziakdaraman zama (hala petrolioa, nolafuela zein beste produkturen bat).Zama hori bigarren xafla baten bidez gordetzea litzateke arrisku hori ekiditeko moduegoki bat (kanpoko kroskotik 1,5-2 m-ra). Diseinu hori duten ontziei, bada, krosko bikoontzi deritze.

Pre MARPOL ontzien diseinua.

Krosko biko ontzien diseinua.

47EL H U YA R. 188. Z K .

2002Azaroak 18

Galizia • PRESTIGEBandera: Bahamas

Kroskoan 40 m-ko arrail batekinibili ondoren (tarte horretan

12.000-15.000 t fuel isuri zituen),bitan zatitu zen Finisterre

lurmuturraren aurrean (A Coruña). Eta tankeetan 77.000 tfuel zeuzkala hondoratu zen. Fuel astuna zeraman.

Industrian erregai gisa erabiltzen da (zentral termikoetan,labeetan, zementuaren industrian...), baita propultsiorako

potentzia handiko motorretan ere.

Hondamendi ekologikoa ikaragarria izan da, eta izatenjarraituko du; izan ere, hondoko kondizioen arabera,eta kroskoan ager daitezkeen arrail berrien arabera,

fuela isurtzen jarraituko du Prestige-k.

ART

XIBO

KOA

ART

XIBO

KOA

P H O T O

Jessica

adinak ere ez du garrantzi handirik.Horrenbestez, zenbat eta itsasontzizaharragoa, merkeagoa izaten da.Datu modura, 1999an mundukopetrolio-ontzien batez besteko adina18 urte zen, eta ontzien % 41ek 20urte baino gehiago zituen.

Prestige-ren hondamendiaren ondoren,G8 Zortziko Taldeak (Group of Eight)neurri berriak proposatu ditu. Batez ere,


garrantzitsuena, herri askotako ontziekkomenentziazko bandera hartzen dute.Arrazoi nagusiek lizentzia-kostu mer-keagoekin, zerga-ordainketen saihes-tearekin eta segurtasun-eskari urria-goekin dute zerikusia. Horren ondorioz,Europako enpresa askok Liberia, Pana-ma, Bahamak, Txipre edota Maltaherrialdeetako bandera hartzen dute,esaterako, eta merkeago ateratzen zaienegozioa. Eta, ildo berean, itsasontzien

petrolio-industriari eskatu nahi zaio bik-timei ordaindu beharreko diru-lagun-tzaren zati handi bat, eta horretarakobidean sortu nahi dituzte arauak. Bes-tetik, krosko bakarreko ontziak erabatalboratu nahi dira berriro ere.

Petrolioaren itsas garraioaren inguru-ko informazio gehiagorako, ikus:

… 6 … PETROLIOA

Petrolioa gehienetan itsasoz garraiatzen bada ere, askotanpetrolioa erauzten den puntua ez dago kostatik edo portutik ger-tu. Petrolio gordina findegietara eramateko edo findegietatikproduktuak garraiatzeko moduetako bat oliobideak dira.

XIX. mendean petrolioa erauzten hasi zirenetik daude oliobi-deak; lehena Estatu Batuetan eraiki zen, 1865ean, eta 14 kilo-metro eta erdiko luzera zuen. Gaur egun, oliobideak asko gara-tu eta espezializatu dira, eta lurralde oso zabalak zeharkatzendituzte, Siberia edo Alaska esaterako (Alaskako oliobide nagu-siak 1.280 kilometro ditu). Kasu gehienetan, lurreko bestegarraioekiko alternatiba merkeena direlako erabiltzen dira, dis-tantzia oso luzeetan eta etengabe petrolioa garraiatzea lortzenbaita horrela.

Petrolioa hodietan zehar mugitzeko motore elektrikoen edogas-turbinen indarrez mugitzen diren ponpak erabiltzen dira.Petrolio gordinak eta haren deribatuek 5 -13 kilometro orduko

abiadura har dezakete hodian, haren diametroaren eta presio-aren arabera, baita lurraldearen topografiaren eta gaiaren bis-kositatearen arabera ere.

Petrolioak eta haren deribatuak ez ezik, gas naturala garraia-tzen duten hodiak ere badaude, eta oso sare garrantzitsua era-tzen dute (ikus, esaterako, goiko mapa).

Oliobideak poluzio-iturri ere izan daitezke, ordea. Petrolioakeztanda nekez egiten badu ere, hodiak apurtuz gero gaiak ingu-ruko lurrak eta urak polui ditzake. Horregatik oso garrantzitsuada oliobideen mantentze-lana egokia izatea. Sobietar Batasunohiko estatuetan, oliobide zaharkituen arazoa nahiko larria da,poluzio handia eragiten baitute eta ez baitute berritzeko nahi-koa diru. Kanpotik datozen konpainiek herrialde horietan inber-titzea da duten irtenbide bakarrenetakoa.

Olatz Orogengoa Guridi

Oliobideak, itsas garraioaren osagai

www.zientzia.net/artikulua.asp?Artik_Kod=6658

Petrolio gordinareneta gasaren

garraio-sistema2002ko urtarrila

EUROPAKO BATASUNEKO INOGATE PROGRAMA

Europako Batasuneko herrialdeakEuropako Batasunean sartzeko dauden herrialdeak56”-ko gasbidea30”-ko eta 48”-ko gasbideaproiektatutako gasbideaoliobideaproiektatutako oliobideafindegiaproiektatutako findegiaGNL terminalaproiektatutako GNL terminala

Berrikusteko eta eztabaidatzeko dagoen txostenaTxosten honetan ageri den informazioak ez du zertan

EBren politika islatu.

Dena den, argi dute guztiek garbiketa--lan guztia ezin dela naturaren eskuutzi. Lehen jendeak uste zuen naturakberritzeko ahalmen mugagabea zuela,eta lasai-lasai botatzen zituen honda-kinak itsasora, denborarekin itsasoakberak desegingo zituelakoan. Itsasoakizatez badu hondakinak degradatzekogaitasuna, baina neurri batean baka-rrik; horrelako isuri batek gaitasun horigainditzen du.

Aurretik gertatutako hondamendiekerakutsi dute garbitzeko ahaleginaegin behar dela. 1974an, Magallaesenitsasartean Metula petrolio-ontziak


Hondartzatik ateratzean,oinazpiko galipotagarbitzeak lanak ematen ditu.Lan hori, ordea, ez da ezerazarotik kosta garbitzenahalegintzen ari direnenarekinalderatuta. Prestige-k isuritakoerregaiak itsasertzera heltzenjarraitzen du, eta lehendikpoluitutako toki asko garbitzekoaukerarik ez da egon.Egia da lehenengo irudi beltzakapaldu direla, baina oraindikasko dago egiteko.Nola garbitu hori guztia?

KANTAURI ITSASOKO KOSTAK DUELA HILABE-TE BATZUK BAINO ITXURA HOBEA DU; dago-eneko ez dago itsas azalean txokola-tezko moussearen antzeko geruzahandirik. Baina, hurbiletik begiratuta,berehala antzematen dira fuel-olioarenarrastoak. Uda gertu dagoela eta turis-moak garrantzi handia duela kontuanhartuta, itsasertza garbitzeko metodoeraginkorrena eta egokiena bilatzen aridira orain. Agintarien lehentasunak etazientzialarienak, ordea, ez dira beti batetortzen.

50.000 tona erregai isuri zituen; hanoso itsaso zakarra dagoenez eta inorbizi ez denez, ez zen ezer egin isurita-koa garbitzeko. Ordutik ia hogeitahamar urte pasatu dira, eta arrokakasfaltatuta bezala daude oraindik.

Nolako egoera,halako irtenbideaPrestige-k isuritako erregaia ere osomantso degradatzen da, eta KantauriItsasoko kosta ezin da bere horretanutzi; beharrezkoak dira garbiketa--lanak. Hala ere, fuel-olioa kentzeakekartzen dituen onuren eta garbiketa-

Lehorreko lana, ezinbestekoaAna Galarraga Aiestaran

Elhuyar

… 7 … PETROLIOA

L. CANCI

51EL H U YA R. 188. Z K .

-lanek eragiten dituzten kalteen artekomuga oso ahula da zenbait tokitan.Aurreko hondamendi batzuetan gar-biketa-metodo gogorrak erabili ziren,eta gero ikusi dira ondorioak: trata-mendu horiek kaltegarriagoak izanziren luzera erregaia bera baino.

Metodo leunak erabilita ere, toki ba-tzuetan adituak bakarrik aritzea kome-ni da. Esate baterako, padurak, dunakdituzten hondartzak edo mareartekozonaren behe-mailak oso zaurgarriakdira; beraz, oso kontuz aritu behar dalanean, bestela erraza baita mesedeegin ordez kaltea eragitea.

Ingurua ahal den gutxien kaltetzeko,ezinbestekoa da garbiketa-lanak ondoplanifikatzea eta koordinatzea. Haste-ko, erregaia nolakoa den jakitea kome-ni da, garbiketa-metodoak aukeratze-an horrek ere badu eta eragina. Kasuhonetan, Prestige-ren fuel-olioak kon-posatu disolbagarri eta lurrunkor gutxiditu; horregatik, pentsatzekoa da lehe-nago edo geroago isuritako ia dena iri-tsiko dela kostaldera.

Bestalde, ez dira berdinak isuria ger-tatu eta berehala iristen den fuel-olioaeta handik denbora batera heltzendena. Hain zuzen, egoera okerragotuegiten da denborarekin: fuel-olioak ura

hartzen du, emultsionatu egiten da,eta bere bolumena bikoiztu edo hiru-koiztu egiten da. Azkenean, fuel--olioaren emultsioaren % 60-70 ura

izatera hel daiteke. Kontua da hasiera-ko fuel-olioa baino askoz ere likatsua-goa eta itsaskorragoa dela.

Gerora, erregaiak itsasoan denboraasko pasatutakoan, alkitranezko bola-txoak azaltzen dira. Olatuen eta ko-rronteen eraginez, hasierako orbanhandiak zatikatu, konposatu lurrunko-rrak galdu eta gaineko geruza gogor-tu egiten da. Horrela sortzen dira alki-tranezko bolak. Ez dira fuel-olioarenemultsioa bezain itsaskorrak, eta errazsamar biltzen dira kostan, baina osoiraunkorrak dira.

Onena,eskuz eta leun-leunKantauri Itsasoko ertzean, batik bateskuz ari dira egiten garbiketa-lanak;ez bakarrik batzuetan beste aukerarikez dagoelako, baizik eta aukera onenahorixe delako. Hala eta guztiz ere, zen-bait lekutan ezer ez egitea aukeratzenda: lanean ari direnentzat oso arrisku-tsuak diren tokietan, garbiketa-lanekmesede baino kalte handiagoa egitendutenetan, olatuek berez oso ondogarbitzen dituzten itsaslabarretan...

Gainerako toki gehienetan, berriz, gar-bitzeko metodorik onena fuel-olioaeskuz jasotzea da, palak, eskuareak,eskuilak, salabardoak eta antzeko tres-nak erabilita.

[ ]“itsasoak berez

badu hondakinakdegradatzeko

gaitasuna,baina neurri

bateraino bakarrik;horrelako isuri

batek gaitasun horigainditzen du”

PETROLIOA

R. L

OPE

Z D

E G

EREÑ

U /

AZT

I

R. L

OPE

Z D

E G

EREÑ

U /

AZT

I

Hondakinak non bildu aurreikusi egin behar da; bestela, lehen garbi zeuden lekuakpoluitzeko arriskua dago.

Denborarekin,fuel-olioak urahartzen du etahasierakoa bainolikatsuagoa etaitsaskorragoabihurtzen da.

Material xurgatzaileak —polipropile-nozko zuntzak, zerrautsa, lastoa...—aproposak dira zenbait tokitan, harri--tarteko putzuetan, kasu. Metodo ho-nek ez du inolako kalterik eragiten,baina ez du balio fuel-olioa oso lika-tsua denean edo alkitranezko bolakjasotzeko. Erregai-kantitate handiagoadagoen putzuetan, berriz, xurgagailuakerabil daitezke. Dena den, olioa absor-


Eskuz garbitzea oso egokia da polu-zioa txikia edo ertaina bada, eta, ondoeginez gero, ingurumena kaltetzekoarriskua benetan txikia da. Arriskuhandiena ‘gogo gehiegirekin’ garbitzeada, eta algak eta itsatsitako organis-moak erauztea, adibidez. Gainera, hon-dakinak non bildu eta zein bidetatikibili aurreikusi behar da, lehen garbizegoena ez poluitzeko.

bitzen duten materialekin gertatzenden bezala, erregaiak likido egonbehar du, eta, dagoeneko, fuel-oliogehiena sendotuta dago.

Fuel-olio asko dagoen tokietan, harrihandiak dituzten harritzetan, eraiki-netan edo fuel-olioa dagoen lekurairisteko modurik ez dagoenean, presiotxikiko mahukak erabiltzen dira. Ura-ren presioak 10 psi baino txikiagoaizan behar du, eta askatutako erregaiabiltzeko sistema batekin elkartu beharda. Gainera, behe-mailan edo jalkine-tan dauden komunitateak ez kalte-tzeko, batzuetan marea goian dagoe-nean bakarrik komeni da erabiltzeamahukak.

… 7 … PETROLIOA

[ ]“aurreko

hondamendibatzuetanerabilitako

garbiketa-metodogogorrek erregaiak

berak bainokalte handiagoa

egin zuten”

M. HOWIE / COVACHOS.C

Joan den neguan eguneroko lelo izan dugu Prestige-k isuritako fuela: hainbeste ari daisurtzen eguneko, hainbeste zulo estali ditu Nautile-k, hainbeste tona jaso dira hondar-tzetan, hainbeste arrantzaleek itsasoan. Berehala antzeman zen isuria kostara ez iriste-ko egin beharreko lana zein zen: fuela itsasoan bertan biltzea. Nabarmen argi geratu daEuskal Autonomia Erkidegoan eremu horretan egindako ahaleginak oso emaitza positi-boa izan duela, txapela kentzeko modukoa. Gainerakoan, tamalez, besteen pare ibili gara.

Gure hondartzetan ‘salbatu’ beharreko gutxi gelditzen da, tamalez eta salbuespenaksalbuespen. Gure kostan ongien gorde diren balio natural eta ekologikoak kosta arro-katsuak ditu. Krisia kudeatzeko sortutako batzorde instituzionalak, talde ekologistek etanaturazaleek bultzatuta, nahikoa azkar onetsi zuen arrokak garbitzeko protokoloa, bai-na hori aplikatzeari ez zaio lehentasunik eskaini, Erika-ren eta Exxon Valdez-en krisie-tan aritutako adituek gomendatuta. Arroketan ibiltzeak ere arriskua du, eta ez omendago argi oraindik garbitzeko metodoen baliagarritasuna. Gainera, garbitzea hainbes-te kostatako eremu bat berehala berriz zikintzea ere... Ez. Atzeratu egin zen, beraz.

Bitartean, arroketako fuel hori mugitzen eta aldatzen hasia da. Lehen solidotutakofuel-orban gogorrak ziren orban batzuk, eguzkiak bigunduta, irristatzen hasi dira zikin-du gabeko aldeetara. Beste batzuk, harribilen mugimenduaren ondorioz, haiek estali-ta gelditu dira. Beste batzuk olatuek arroketatik bereizi eta kostan barrena barreiatu-rik dira orain. Alegia, aurreikusi gabekoak gertatzen hasi dira. Lehentasunik ez zuengarbiketari, azkenean, badirudi ekingo zaiola.

Baina bitartean naturaren zikloek aurrera egin dute, urtero bezala. Kostako belatzaketa ugarroiak urtarrilaz geroztik dabiltza umegintzan; hontz zuriak eta erroiak ia bestehainbeste. Orain kaioen eta seroren txanda da: San Prudentziorako arrautza errunberriak izango dira ugaltze-kolonietan, eta hegan ez dakiten txitak San Inazio alderabitartean izango dira, edozeinen mehatxupean. Ez dira, bada, garbiketa-brigadak ber-tara ORAIN sartzea pentsatzen ariko, ezta? Ala San Turismok agintzen badu bai?

Rafa Saiz

Kosta garbitzea: zerk du lehentasuna?

Garbiketa-lanak eskuz egin dira gehienbat;batetik, egokiena horixe delako eta, bestetik,toki askotan beste aukerarik ez dagoelako.

COVA

CHO

S.CO

M

Aurreko esperientziak,ikasgaiPresio handiko mahukak, aldiz, eraiki-netan eta marea iristen ez den arrokabatzuetan besterik ez dira gomenda-garriak. 1989an Alaskan gertatutakoExxon Valdez-en isurian, presio handi-ko ur-zorrotadak erabili ziren zenbaiteremu garbitzeko. Toki horiek berenonera etortzeko denbora gehiago

behar izan zuten bere horretan utzita-koek baino. Horregatik, orain male-koietan, kaietan eta horrelakoetanbakarrik erabiltzen da metodo hori.

Orokorrean egokiena eskuz garbitzeadela ikusi den arren, toki jakinetanmakinaria handia ere erabili da, halanola, Xixongo San Lorenzo hondartzan.Hondartza horren zorua oso trinkoa da,eta marea beltza etengabe iritsi zenbertara egun batzuetan. Orduan, hon-deamakinak erabili ziren. Bestelakokasuetan, jalkinak gutxi trinkotuta di-tuzten hondartzetan edo fuel-olioarenorbanak sakabanatuta dituztenetan,alegia, ez da inolaz ere gomendatzenmakinak erabiltzea.

Hasieran, Galizian batek baino gehia-gok eskatu zuen makina handiak sar-tzea; ez zuten uste eskuz garbitzeare-kin nahikoa izango zenik. Alabaina,makinak erabilita, kalte ikaragarriakegiteko arriskua dago: 1978an, AmocoCadiz petrolio-ontziak 250.000 tonaerregai isuri zituen Frantzian, Bretai-niaren parean. Han, hemen bezala,jende asko bizi zen itsasotik, eta aha-legin handia egin zuten erregaia ken-tzeko. Itsasadarrak garbitzeko, maki-naria handiak sartu zituzten eta hon-doko jalkinaren metro erdia kenduzuten. Gaur egun, toki horiek ez diraoraindik bere onera etorri.

Aurreko hondamendietan gertatuta-koa erabakigarria izan da zein neurrihartu behar diren erabakitzeko.

Baina hori ez da nahikoa. Aditueksalatzen dutenez, horrelakoetan ez dirabehar adina ikerketa zientifiko egiten,eta, ondorioz, ezin dira emaitza zienti-fikoetan oinarritutako erabakiak hartu.Horregatik, nola jokatu behar den jaki-teko, ezinbestekoa da epe luzeko iker-keta sakonak egitea. Zientziak badue-lako zer esan.

PETROLIOA

[ ]“toki gehienetan,metodorik onena

eskuz garbitzea da,palak, eskuareak,salabardoak etaantzeko tresnak

erabilita”

Nondik noragarbitu?Garbiketa-lanekin hasterako, lehenta-suna zein tokiri emango zaien zehaztubehar da. Horretarako, ez da bakarrikkontuan hartzen zenbateraino dagoenpoluituta; beste alderdi batzuei erebegiratzen zaie.

Batetik, balio ekologiko handia dutentokiak izan beharko lukete garbitzenlehenak, bertako bizidunak eta haienondorengoak arriskuan baitaude. Bes-tetik, alderdi sozio-ekonomikoari erebegiratzen zaio, kostako jende asko bizibaita itsaski-haztegietatik eta hondar-tza turistikoetatik. Azkenean, baina,alderdi praktikoa erabakigarria izatenda; hein batean, dagoen diruaren ara-bera planifikatzen dira lanak.

NO

AA

53EL H U YA R. 188. Z K .

Exxon Valdez-enisurian presiohandiko ur--zorrotadakerabili ziren, etagerora ikusi zenez zela batereonuragarria izan.

55EL H U YA R. 188. Z K .

Petrolio-ontzi batek itsasoanisuri bat izan eta gero,lehenbailehen ahal den erregaigehiena biltzeak dulehentasuna, kostara irits ezdadin. Itsasoan erregaia biltzekosistemak zein diren jakinnahian, Jose Francorenganajo dugu. Bera AZTIko teknikariada, eta Prestige-ren fuel-olioaitsasoan jasotzeko sistemakgaratzen aritu da.Hain zuzen ere, AZTI, Tecnalia KorporazioTeknologikoaren partaidea,Eusko Jaurlaritzako jarraipen--batzordearen aholkularizientifiko-teknikoa da.

Aditu guztiak bat datoz: isuri batgertatutakoan, beharrezkoa da ahalden erregai gehien biltzea itsaso-an. Zergatik da hain garrantzitsuakostara ez iristen saiatzea?Arrazoi asko daude. Ikuspuntu prakti-kotik, itsasoan biltzea lurreko zenbaittokitik kentzea baino errazagoa etamerkeagoa da, askoz ere baliabide etabitarteko gutxiago behar baitira.

Gainera, erregaiak kostan egiten dueninpaktua itsasoan baino nabarmena-goa da, eta, ingurumenaren aldetikbegiratuta, kostako ekosistemak abe-ratsagoak eta zaurgarriagoak dira;beraz, horiek babesteko ahaleginaegin behar da.

Bestalde, denbora ere garrantzitsuada: zenbat eta arinago eta isuritik zen-bat eta hurbilago bildu, hobe. Izan ere,denborarekin fuel-olioa emultsionatuegiten da, ura hartzen du eta berebolumena bost edo sei aldiz handigoaegiten da. Gero, itsasoan dauden bes-

te materialetara itsasten da eta, kosta-ra iristen denerako, hasierako bolume-naren hogei halako bildu behar da.

Zein metodo erabili dira hemenPrestige-k isuritako erregaia biltze-ko itsasoan?Erregai gehiena salabardoen bidez bil-du da. Bestelako bideak probatu etagaratu ditugu, baina arrantzaleen la-guntza hain onuragarria eta handia izandenez, azkenean beste metodoak ezdira erabili, nahiz eta prest egon.

Jose Franco:“Euskal Herriko arrantzaleen

lana paregabea izan da”Ana Galarraga Aiestaran

Elhuyar

… 8 9 PETROLIOA

AZTIko teknikaria

A.

GA

LARR

AG

A

I. O

NA

ND

IA /

AZT

I

I. O

NA

ND

IA /

AZT

I

ten ditugu arrantza-tresnak. Esate bate-rako, arraste-arrantzan sistema arrainabiltzen doa: arraina sareetatik aldentzenda, eta erdialdera eta atzealdera joatenda. Azkenean, arrain denek bilduta etanekatuta bukatzen dute, eta arrantza-lea horretaz aprobetxatzen da.

Fuel-olioaren kasuan ezin da hori egin.Ura iragazi baina fuel-olioa atxikitzenduen sistema bat bilatu behar da. Ara-zoa da fuel-olioa ahotik sartu ahalasarean itsasten dela; ondorioz, sarea

Aldeko eta aurkako faktoreak aztertuondoren, irtenbide egokiena salabar-doen bitartez jasotzea zela ondoriozta-tu genuen. Aipatzekoa da jendeak osoondo hartu duela arrantzaleen lana,gizarteak elkartasuna eta babesa adie-razi dio arrantzaleen ekimenari, etahori ere aldeko faktore bat izan da.

Fuel-olioa biltzeko beste metodobatzuk probatu dituzuela aipatuduzu. Zein dira metodo horiek?Gure lana arrantza-tresnak moldatzeaizan da, fuel-olioa biltzeko egokiak iza-teko, eta sistema bat baino gehiagoprobatu dugu: arrasteluak, arraste-sa-reak... Adibidez, egokitutako arraste--sareekin probak egin genituen San-tander parean, eta bost tona fuel-oliobildu genituen. Baina argi gelditu zenez zela batere egokia.

Hasteko, arrantza-tresnak harrapatunahi den arrain-espeziera moldatutadaude. Guk badakigu zein den arrainenjokabidea, eta horretan oinarrituta egi-

ez da ura iragazteko gai, eta berehalagelditzen da erabili ezinik. Gainera,sarea itsasontzira igotzean dena zikin-tzen zuen, eta oso garestia zen. Horre-gatik, bertan behera utzi genuen.

Arrasteluekin emaitza hobeak izandituzue?Bai, bai, egokitutako arrasteluak fuel--olioa jasotzeko oso eraginkorrak dire-la ikusi dugu. Donostian itsas hondoanalgak biltzeko erabiltzen den Ozentziyoarrantzuntziarekin egin genituen pro-bak. Arrasteluak marko batzuen modu-koak dira, eta horietan sareak katea-tzen dira. Kasu honetan, markoa 6metro zabal eta 1,3 m luze zen. Flota-gailu batzuen bidez, itsas azalean era-biltzeko eraldatu genuen sistema. Gero,sare horri haize-babesen materialezegindako zaku bat jarri genion barrutik.

Egokitutako arrastelua arrunta bezalaeramaten du arrantzuntziak, eta bide-an topatutako orban guztiak biltzenditu. Salabardoak ez dira egokiak or-ban txikiak jasotzeko; arrasteluak, aldiz,den-dena biltzen du: zakuaren mate-riala oso itxia denez, ezerk ez dio ihesegiten, eta aldi berean ura iragaztenuzten du.

Horretaz gain, ur-lasterren ondorioz,orbanek lerrokatzera jotzen dute, etaarrasteluak sei metroko zabalera due-nez, lerro osoa jasotzen du. Beraz, sis-tema benetan eraginkorra dela froga-tu dugu. Proba egin genuenean, fuel--olioa ez zegoen oso kontzentratuta,eta, hala ere, ordu erdian bost tonafuel-olio bildu genituen. Beraz, pentsa-tzekoa da orduko 10-20 tona bil dai-tezkeela arrasteluarekin.

… 8 9 PETROLIOA

[ ]“aldeko eta aurkakofaktoreak aztertuondoren, irtenbide

egokienasalabardoen

bitartez jasotzeazela ondorioztatu

genuen”


Hondamendia gertatu eta apirila bitarteko datuen arabera, EAEn lortu den ratioa, 10,17tona itsasoan/lurrean jasotako tona bat, inoizko handiena da marea beltzen historian.

ITURRIA: AZTI FUNDAZIOA, EUSKO JAURLARITZA, CEDRE, INGURUMEN MINISTERIOA -SASEMAR, KANTABRIAKO KOMUNITATEA,ASTURIASKO PRINTZERRIA.

Jasotako fuel-olioa (milaka tonatan)

13,787

Lurrean Itsasoan

Galizia Asturias Kantabria Euskadi Frantzia

1,933

7,395

4,086

46,914

1,268

19,650

7,702

0,257

4,050

Euskal Herrianjasotako fuel-olio

gehienasalabardoen

bidez bildu da.

Hori ez da asko? Salabardoekinzenbat fuel-olio biltzen da denborahorretan?Bai, asko da. Arrantza-ontziaren eta tri-pulazioaren arabera, gizoneko eta egu-neko batez beste tona bat biltzen dasalabardoekin, eta arrasteluarekin,lagun gutxiago behar izateaz gain, osoemaitza onak lortzen dira. Gainera, ezdira arrantza-ontzi handiak behar; esa-terako, Ozentziyok 21,3 metroko luze-ra du.

Kostuaren aldetik ere beste hainbatmetodo baino hobea da, merkea bai-ta. Materialak ez dira garestiak; mar-koa eta sareak berriro erabiltzekomoduan gelditzen dira. Zakua beteta-koan, berriz, itxi eta balizatuta uzten daitsasoan, beste ontzi batek bil dezan;edo, kostatik hurbil ari bada, hondar-tzan utzi eta kamioi batek eramatendu. Bitartean, arrasteluan beste zakubat jarri, eta arrantza-ontziak laneanjarraitzen du.

Metodoa garatuta dago. Ez dugu era-bili, gehien bat salabardoen bidezjaso delako fuel-olio guztia, bainainoiz behar izanez gero sistema prestdago.

Beste isuri batzuetan probatutakohainbat metodo, hala nola, bioerre-mediazioa, disolbatzaileak, ponpaxurgatzaileak... hemen ez dira era-bili, ezta?Hesi higikorrek geldiarazitako fuel--olioa xurgatzeko erabili dira ponpak,baina toki jakin batzuetan bakarrik jarriziren hesiak. Disolbatzaile kimikoakprobatu direnean, mesede baino kaltegehiago egiten dutela ikusi da; beraz,hemen ez ditugu erabili. Bioerreme-diazioa, aldiz, eraginkorra izan da zen-bait kasutan, adibidez, Exxon Valdez--en isurian. Kasu hartan isuritako erre-gaia oso biodegradagarria zen, eta,itsasora hura desegiten zuten bakte-rioak ugaritzeko eragileak botata, nahi-ko emaitza onak lortu ziren. Prestige--ren fuel-olioa, ordea, % 10 ingurubiodegradatzen dela kalkulatu zuten;ondorioz, irtenbide hori ere alde bate-ra utzi genuen.

Itsasoan jasotako ia fuel-olio guztia,beraz, arrantzaleek bildu dute. AZTIkbatez ere orbanen jarraipena, aurrei-kuspenak eta arrantzaleen koordina-zioa egiten kolaboratu du, eta, azke-nean, emaitza txapela kentzeko modu-koa izan da.

PETROLIOA

[ ]“gure lana

arrantza-tresnakmoldatzea izan da,fuel-olioa biltzekoegokiak izateko,

eta hainbatsistema probatu

dugu: arrasteluak,arraste-sareak... ”

57EL H U YA R. 188. Z K .

Itsas azalekoarrasteluaItsas azaleko arrastelua 6 m zabal eta 1,30m luze da, eta 10 cm-ko zabalerako U pro-filez eginda dago. Barrualdean, sarea lotze-ko edo sareari eusten dioten mosketoiakjartzeko hagatxo bat du. Gutxi gorabehera,300 kg pisatzen ditu, eta 380 kg-ko flotaga-rritasuna duten bi flotagailuren bidez lor-tzen da flotatzea egitura osoak.

Sarea polietileno purpuraz eginda dago,B/5 neurriko hariz, eta 50 mm-ko sare-begiadu. Markoari lotutako gutunazal batenmodukoa da, 6 m-ko luzerakoa eta 4 m-kozabalerakoa. Barruan, haize-babesen mota-ko polietilenozko zaku bat du, bi arlingekin:batak zorroa itxi egiten du eta besteak,berriz, askatu.

I. O

NA

ND

IA /

AZT

I

M.

EUSE

BIO

/ A

ZTI

Arrantza-tresnak arrainek jokabideanoinarrituta egiten dira. Fuel-olioaren‘jokabidea’, baina, ez da arrainena bezainondo ezagutzen.

Argi dago alternatibak behar ditugula,eta ez bakarrik ibilgailuak mugiarazte-ko. Zein dira alternatiba horiek? Askoidatzi dute adituek gai horri buruz, bai-na, oro har, ezinezkoa da etorkizuneanpetrolioaren lekua zerk hartuko dueniragartzea. Hasiera batean, irtenbideaesparru askotan egon liteke; bide askohasi da energiaren industria jorratzen.Baina konfiantza handia dago oraindikpetrolioan, eta, beraz, ez da aukeragarbirik ikusten hautagaien artean.


Begiratu zure ingurura. Ikusten duzunaren zatihandi bat petrolioa da. Ezetz? Begiratu berriz. Zura ikusten duzu, metala, beira, harria, landare batzuk,beharbada animaliaren bat ere bai; elikagaiak eta ehunenbat edo beste ere ikustendituzu, seguru asko. Zerrenda luzea, bai.Baina gainerako guztiapetrolioa da.

IKUSTEN DITUZUN PINTUREK, erretxinek,ehun sintetikoek, plastikoek, gomek,botika askok eta zurtzat, metaltzat, edobeiratzat hartzen dituzun askok erepetrolioan dute jatorria. Beste era bate-an esanda, erregaien industria ez ezik,material sintetikoena ere petrolioanoinarrituta dago. Beraz, zer gertatukoda petrolioa agortzen denean?

Oro har, bi energia-talde nagusi hartubehar dira kontuan, hots, berriztaga-rriak direnak eta ez direnak. Bi taldehorien artean non jarri behar direnindarrak eta non ez, oso gai eztabai-datua da gaur egun. Gaia pil-pileandago, oinarrizko galdera bati erantzunbehar zaiolako: bada energia-iturriberriztagarririk gizartearen kontsumoa-ri eutsiko dionik? Eta baldin bada ere,nola egin dakioke aurre material sinte-tikoen ekoizpenak eskatzen duen

Petrolioarekikomendekotasuna garatu dugu

Nagore Rementeria Argote / Guillermo Roa Zubia

Elhuyar

… 8 9 PETROLIOA

ART

XIBO

KOA

lehengaien eskariari? Eta, ez bada, zeinenergia-iturri ustiatuko dugu agortzenden arte?

Orain artekoa,hemendik aurrerakoa Argi dagoen gauza bakarra honakohau da: orain da galdera horiek egite-ko une egokia; orain, petrolioa agortuez zaigunean. Beharbada, eztabaidahorretan abiapuntu bat izateko, zenba-kiei egingo diegu so.

Munduan kontsumitzen den energiaosoaren % 40 inguru dator petroliotik.Kontuan hartu behar da herrialde

askok ez dutela gizarte garatuenenteknologia erabiltzen, eta, beraz, herriguztiek ez dutela petrolioaren beharbera. Herri garatuak bakarrik hartukobagenitu kontuan, ehuneko hori askoz

handiagoa izango litzateke. Nolanahiere, modu batean edo bestean ikusita,petrolio-kantitate oso handiaz ari gara.Orduan, nondik dator petrolio horiguztia?

Petrolio gordinaren erreserbarik han-dienak Ekialde Ertainean daude, Sau-di Arabian gehienbat, baina baita Ira-nen, Iraken, Qatarren, Kuwaiten etainguruetan ere. Hala ere, ez pentsaekoizpen handiena herrialde horienadenik. Gehien ekoizten dutenak SaudiArabia, Errusia eta Ameriketako Esta-tu Batuak dira. Gogoratu behar dapetrolioa ekoizteak merkatuan prezio-ak erabakitzeko ahalmena ematen die-la ekoizle handi horiei, eta, horrekinbatera, munduko ekonomiaren kontro-la dutela.

Bestalde, azpimarratu behar da EstatuBatuak direla munduko kontsumitzai-lerik handienak, beraiek bakarrikekoizpen osoaren laurdena erabiltzenbaitute. Europa ez da atzean geratzen:% 20 inguru kontsumitzen du. Eta bes-te herrialde batzuk ere zerrenda horre-tan sartu behar dira, Japonia, esatebaterako, eta hala eta guztiz ere,zerrenda ez da oso luzea: herrialdegutxik kontsumitzen dute petrolioarenzati handiena.

[ ]“munduan

kontsumitzenden energia

osoaren% 40 inguru

dator petroliotik”

PETROLIOA

ZUMAIA INGURUMENAREN ALDE

Findegietako tratamenduan, erregaiak ez ezik industria kimikoak behar dituenlehengaiak ekoizten dira.

ART

XIBO

KOA

Geroari begira Eta etorkizunean, zer? Oro har, kon-tsumoa gora doa, eta, horrekin batera,mendekotasuna ere bai; iragarpenenarabera, 2020rako eskaera bikoiztuegingo da. Efektu horrek bi eragileditu: herri garatuak, gero eta gehiago

kontsumitzen dutelako, eta 'garatze--bidean' dauden herriak, gero etapetrolio-eskaera handiagoa dutelako.Munduko populazioa hazten ari da,eta horrek esan nahi du energia--beharra ere gero eta handiagoa dela.

Begira diezaiogun orain sokaren bes-te muturrari; petrolioaren prezioarekikoduten mendekotasunari aurre eginnahirik, herri aberatsek garapen tek-nologikoa bultzatzen dihardute. Datueibegiratuz, ahalegin horrek hutsaladirudi, bai, baina herri gehienak aridira petrolioaren erabilera eraginko-rrago baten bila. Petrolioaren erreke-

tari ahalik eta etekin handiena atera-tzeko, teknologia hobetzen ari diraetengabe.

Baina eraginkortasuna ez da indus-triaren ardura soilik. Gizarteak erebadu zereginik prozesu horretan; bes-teak beste, birziklatzean eta hondaki-nen tratamenduan aurrera egiten denheinean, lehengaiarekiko mendekota-suna txikiagotu egingo da. Eta, neurribatean, kaleko kontsumitzailearenardura da hori guztia.

Eraginkortasuna handitzeko ahalegi-nek ezin dute mendekotasun horidesagerrarazi. Baina argi dago ahale-gin horiek petrolio-upelaren prezioaigo ahala gehiago nabarmentzen dire-la. Eta hori gertatu ala ez, petrolio--erreserbak agortzen hasten direnean,erregai alternatiboen ikerketak ugarituegingo dira. Hala beharko du.

Petrolio-jabeak ez daude geldi, etaezta egongo ere. Produktua etengabegarestitzen den arren, petrolio-hobiakazkeneko tantaraino ustiatzeko gaidiren teknikak garatzen ari dira etaputzu berrien bila jarraitzen dute.

Petroliorik gabeko kimika Egingo dugu sintesi kimikorik petrolioaagortzen denean? Bai, noski; petrolioaez da konposatu kimikoen iturri baka-

[ ]“populazioa

hazten ari da,eta horrek esannahi du energia-

-beharraere gero eta

handiagoa dela”A

RTXI

BOKO

A

Normalean, enpresek ez dute aitortzen non aurkitu dituzten petrolio-hobi berriak.

rra. Dena dela, egia da industria kimi-koaren zati handi bat petrolioaren pro-duktu deribatuetatik datorrela, polime-roen kimika, batez ere.

Polimeroak molekula erraldoiak dira,eta milioika atomo izan ditzakete; labo-rategian, molekula txikiak bata beste-aren atzean kateatuta sintetizatzendituzte. Hor sartzen da petrolioa: mole-kula txiki horiek, olefinak gehienetan,petroliotik erauzten dituzte. Lortzenduten katearen tamaina, itxura etaabar kontrolatuta, bukaerako materia-lari ezaugarri jakin batzuk eman dakiz-kioke. Horrez gain, hainbat gehigarriklaguntzen du bukaerako produktuarenpropietateak aldatzen.

Hasierako molekulak ez ezik, gehitzendituzten substantzia guztiak ere jato-rrian petrolioa dira, edo petroliotikerauzitakoen eraldaketa kimikoa. Eral-daketa kimiko horiek, gainera, jatorribereko beste produktu batzuen bitar-

tez egiten dituzte. Beraz, mendekota-suna erabatekoa da.

Baina zer gertatuko da lehengaiakagortzen direnean? Nondik aterako duindustriak behar dituen produktu guz-tiak?

Nondik ote? Landareetatik produktu kimiko askoerauz daitezke, eta erauzten dira. Bai-na prozesu garestia eta konplexua da,substantzia batzuen kantitate txikiaklortzeko egokia, baina ez gizartearenkontsumoak eusteko adinakoa.

PETROLIOA

E. L

IZA

RR

AG

A (

UD

AL

FOTO

TEK

A)

Ingurumenaguztiona delako

Jasangarritasuna lortzekobidean, diagnosia egin dugu;orain, ekintza-plana abian

daukagu.

UsurbilgoUdala

Buruntzaldeko Udaltalde 21

ART

XIBO

KOA

Petrolioa dapolimeroenkimikaren iturrinagusia.


… 8 9 PETROLIOA

Beste irtenbide batzuk bilatu beharkodira, eta dagoeneko badaude ideiaberritzaile batzuk. Ideia gehienak,ordea, ez dira egingarriak, garestiegiakdirelako, eta, oraingoz, petrolioak askozaukera merkeagoa eskaintzen duelakoproduktu kimikoak lortzeko.

Baina petrolioa agortzen ari da… alaez? Inork ez daki zenbat petrolio gera-tzen den. Iritzi guztiak espekulatiboakdira. Gainera, norbaitek baldin badakizenbat geratzen den, zalantzarik gabe,petrolio-konpainiek dakite. Dena dela,petrolio-konpainiek ez dute dakitenguztia aitortuko. Zientzialari askorenustez, aitortzen dena baino petroliogehiago geratzen da lurpean, bainakonpainiek ez dute esango ez non etaez zenbat dagoen.

Dena dela, noizbait murriztuko daekoizpena. Zer gertatuko da orduan?

C1-aren kimika Lurpetik ez da petrolioa bakarrikerauzten; gas naturala ere erauzten da.Esate baterako, Ipar Itsasoko erreser-ba askotan petrolioa, eta beste asko-

tan gas naturala erauzten dira (ikus 28.orrialdeko mapa). Azken batean, gasaketa petrolioak jatorri bera dute; bainagasa gehienbat metanoa da, hau da,hidrokarburorik arinena, eta gas-poltsahandietan biltzen da, ganga-itxurakoegitura geologikoetan.

Gasa petroliotik sortzen da, milaka urteirauten duen prozesu baten bitartez.Petrolioak karbono-atomo asko dituztenmolekula handiak ditu hasieran, bainapixkanaka apurtu egiten dira. Zenbateta denbora gehiago pasa lurpean,orduan eta molekula txikiagoak izatenditu, hau da, denboraren poderioz geroeta karbono-atomo gutxiagokoak sor-tzen dira, eta hainbat petrolio-hobitankarbono-atomo bakarreko molekulakdira nagusi, metanoa, alegia.

Metanoa molekula organikoa da, etahorrek esan nahi du erreakzio organi-ko ezagunen bitartez elkarri lotu etabeste konposatu asko era ditzaketela,zalantzarik gabe; prozesu horiei C1--aren kimika deritze. Noski, oraingoegoerarekin konparatuta, prozesu horiere garestia da, baina etorkizuneanikusi egin beharko dugu.

Batzuen ustez, C1-aren kimika petro-lioaren ordezkoa izan daiteke kimika-ren lehengaiei dagokienez; gas natu-rala agortzen ez den bitartean, behin-tzat. Baliabide hori ere agortuko delajakin arren, horrela luzatu egingo litza-teke irtenbide bat bilatzeko epea. Epealuzatu, bai, baina noiz arte? Gutxienez,irtenbide berriak bilatzeko aukera izan-go genuke. Gero gerokoak; eta zailada esaten gerokoak nolakoak izangodiren.

Polimeroak desegin Beste irtenbide batzuk ere badaude,eta gaur egungoak. Harritzekoa da da-goeneko martxan dagoen teknologia.Materialei dagokienez, polimeroetatikjatorrizko osagaiak erauzteko teknolo-

[ ]“produktukimikoak

landareetatikerauztea

oso prozesugarestia da”

Energia berriztagarriak alternatiba dira?Energia berriztagarriei energia alternatibo ere deitu izan zaie, baina oraindik ere ezdago garbi petrolioaren ordezko bezala benetako aukera bat ote diren. Zalantza horihor dago, bai: gaur egungo energia-eskaria betetzeko gai izango ote dira?

Ez. Hala uste dute gehienek behintzat. Egiaesan, zaila da petroliorik gabeko munduaimajinatzea. Horren aurrean, zenbaitenustean irtenbide bakarra kontsumoa mu-rriztea izango da. Baina prest gaude gure“bizi-kalitatea” edo, hobeto esan, gure bi-zimodu erosoa bezain kontsumitzaileakolokan jartzeko? Nekez.Energia berriztagarriak garatzen jardunduten ikertzaile eta teknikariek aurkakokorronte horren aurka egin behar izandute. Begira dezagun atzera. Nork esangozuen duela hogei urte energia eolikoa

errentagarria izango zela? Edo gure baserrietan ura eguzki-plaken bidez berotuko zela?Inor gutxik. Eta emaitzak begien aurrean dauzkagu. Kontuan izanda energia berriztagarrien ikerketan lan gutxi egin dela orain arte, zer ger-tatuko zen duela 50 urte ikerketa horietan buru-belarri sartu izan bagina?Petrolioaren mende egongo ginateke? Kontsumo-ohitura berak izango genituzke?

ART

XIBO

KOA

ART

XIBO

KOA

Gas naturaletik abiatuta, konposatu kimikoak lortzeko aukera dago: C1-aren kimika.

gia horren adibidea da. Molekula erral-doi horiek molekula txikietatik abiatu-ta egin badira, ez da posible erraldoiakpuskatu eta jatorrizko molekula txikiakberreskuratzea? Bada posible; horre-tarako teknologia martxan jarri dute.Birziklatzearen ideia bera da, baina

materialak birziklatu ordez, materialenosagaiak birzikla daitezke.

Ideia oso ona da, milioika material poli-meriko galtzen baitira gaur egun bota-tzen ditugun hondakinen artean. Lehen-gaia hondakinak izango lirateke. Hala

ere, muga betikoa da, prozesuaren pre-zioa, alegia. Alemanian prozesu horiprobatu zen, eta emaitza ez zen oso onaizan: polimeroak 'despolimerizatzea'

interesgarria izateko, petrolio-upela 40dolarretan saldu beharko litzateke, gutxigorabehera. Urte asko pasako dira mer-katuak horri heldu baino lehen.

PETROLIOA

[ ]“polimeroak

molekulatxikietatik egitenbaldin badira,ez da posible

jatorrizko molekulakberreskuratzea?”

ART

XIBO

KOA

Petrolioaren industria behera egiten hasten bada, prezioen bilakaerak sustatuko ditualternatiba berriak.

Documents

Petrolioa, gai likatsua · 2013. 2. 6. · Petrolioa, gai likatsua ELHUYAR.188. ZK 17 ARTXIBOKOA. Oso likido likatsua da, solidoa ia, eta petrolioaren frakzio toxikoenetako bat, konposatu