Upload
sofia-rama
View
232
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Â
Citation preview
OBRADOIRO DE POESÍA SUBVERSIVA
Poesía subversiva. Poesía revolucionaria. Poesía comprometida. Poesía social. Todos estes nomes, e máis, refírense a aquela poesía onde aparece explícito o compromiso social e político do poeta coa
sociedade do seu tempo. Nela denúnciase a tiranía, a inxustiza, a opresión… Este tipo de poesía sempre tivo moita vixencia na nosa tradición, como podemos ver na obra dos principais poetas do Rexurdimento.
Por que poetas en tempos de miseria? ANTOLOXÍA DA POESÍA SOCIAL
Primeiro viñeron polos negros,
pero eu non dixen nada porque non era negro.
Despois viñeron polos xudeus,
pero eu non dixen nada porque tampouco era xudeu.
Despois viñeron polos sacerdotes,
pero como eu non son relixioso, tampouco dixen nada.
Despois viñeron polos comunistas,
pero como eu non son comunista, non me importou.
Agora veñen por min, e xa é demasiado tarde.
Este poema, falsamente atribuído Bertolt Brecht, foi en
realidade pronunciado por un sacerdote alemán que
denunciaba o silencio e a pasividade dos que consentían
os abusos dos Nazis. Pon en evidencia o perigo que supón
para unha sociedade a falta de solidariedade e a parte de
responsabilidade que temos cada un de nós como
individuos na defensa dos nosos dereitos.
AOS HOMES FUTUROS
Verdadeiramente, vivo en tempos sombríos.
É insensata a palabra inxenua. Unha fronte lisa
revela insensibilidade. O que ri
é que aínda non oíu a noticia terrible,
aínda non lle chegou.
Que tempos estes nos que
falar sobre árbores é case un crime
porque supón calar sobre tantas inxustizas.
Ese home que vai tranquilamente pola rúa,
¿encontrarano os seus amigos
cando o precisen?
É certo que aínda gaño o a vida.
Pero, crédeme, é pura casualidade. Nada
do que fago me dá dereito a fartarme.
Por casualidade libreime. (Se a miña sorte acabara,
estaría perdido.)
Dinme: “Come e bebe! Goza do que tes!”
Pero como podo comer e beber
se ao famento lle quito o que como
e o meu vaso de auga faille falta ao sedento?
E, non obstante, como e bebo.
(…)
Vós, que xurdiredes do desastre
no que nos vos afundimos,
cando faledes das nosas debilidades,
pensade tamén nos tempos sombríos
dos que escapastes.
Cambiabamos de país como de zapatos
a través das guerras de clases, e desesperabámonos
onde só había inxustiza e ninguén se alzaba contra ela.
E non obstante, sabíamos
que tamén u odio contra a baixeza
desfigura a cara.
Tamén a ira contra a inxustiza
pon ronca a voz. Lamentablemente, nós,
que queriamos preparar o camiño para a amabilidade
non puidemos ser amables.
Pero vós, cando cheguen os tempos
en que o home sexa amigo do home,
pensade en nós con indulxencia.
Bertolt Brecht
O CAMBIO DE RODA Estou sentado na beira da estrada mentres o condutor cambia a roda. Non me gusta o lugar de onde veño. Non me gusta o lugar a onde vou. ¿Por que miro o cambio de roda con impaciencia?
Bertolt Brecht.
A IMPORTANCIA DA POESÍA SOCIAL NOS POETAS GALEGOS DO SÉCULO XIX
ROSALÍA DE CASTRO
Probe Galicia, non debes
chamarte nunca española,
que España de ti se olvida
cando eres, ai!, tan hermosa.
Cal si na infamia naceras,
torpe, de ti se avergonza,
i a nai que un fillo despresa
nai sin corazón se noma.
Nadie por que te levantes
che alarga a man bondadosa;
nadie os teus prantos enxuga,
i homilde choras e choras.
Galicia, ti non tes patria,
ti vives no mundo soia,
i a prole fecunda túa
se espalla en errantes hordas,
mentres triste e solitaria
tendida na verde alfonbra
ó mar esperanzas pides,
de Dios a esperanza imploras.
Por eso anque en son de festa
alegre á gaitiña se oia,
eu podo decirche:
non canta, que chora.
Cantares gallegos (1863)
XOÁN MANUEL PINTOS
Ou Galicia, Galicia boi de palla
Canta lástima tén de ti o Gaiteiro!
O aguillón que che menten é de aceiro
E con el muita forza te asoballa.
No lombo teu zorrega, bate e malla
Fasta o máis monicreque ferrancheiro,
E calesquer podenco forasteiro
Te vafa, de vergonza sin migalla!
Agarima alleeira eses ingratos
Ou vívoras que postas ó teu peito
Co ferrete che rompen mil buratos!
Si o sangre teu refugas do teu leito,
Malas novas, madrasta de insensatos,
Dos fillos teus ó amor non tés dereito.
A gaita gallega (1953)
EDUARDO PONDAL EDUARDO PONDAL EDUARDO PONDAL EDUARDO PONDAL
Os Pinos
¿Que din os rumorosos,
na costa verdecente,
ó raio transparente
do prácido lüar?
¿Que din as altas copas
d´escuro arume arpado
co seu ben compasado,
monótono fungar...?
–«Do teu verdor cingido
e de benignos astros,
confín dos verdes castros
e valeroso chan,
non des a esquecemento
da injuria o rudo encono;
desperta do teu sono,
fogar de Breogán.
Os boos e generososOs boos e generososOs boos e generososOs boos e generosos
a nosa voz entenden,a nosa voz entenden,a nosa voz entenden,a nosa voz entenden,
e con arroubo atendene con arroubo atendene con arroubo atendene con arroubo atenden
o noso rouco son;o noso rouco son;o noso rouco son;o noso rouco son;
mas sós os ignorantesmas sós os ignorantesmas sós os ignorantesmas sós os ignorantes
e férridos e duros, e férridos e duros, e férridos e duros, e férridos e duros,
imbéciles e escuros,imbéciles e escuros,imbéciles e escuros,imbéciles e escuros,
non os entenden, non.non os entenden, non.non os entenden, non.non os entenden, non.
Os tempos son chegados
dos bardos das edades,
qu´as vosas vaguedades
cumprido fin terán;
pois, donde quer,
gigante,
a nosa voz pregoa
a redenzón da boa
nazón de Breogán.
Letra do himno galegoLetra do himno galegoLetra do himno galegoLetra do himno galego
CURROS ENRÍQUEZ
A FOUCE DO AVÓ
Tres veces a afiei; foi a primeira
cando, ardendo a seara e mais as meses,
segou tantas cacholas de franceses
que non colleran en montós na eira.
Foi a segunda cando, prisioneira
a Patria dos teocráticos intreses,
esgazou tras mil loitas e riveses
do poder absoluto a ruín bandeira.
Pola vez derradeira afíoa agora...
-¿E para que, avoeliño? -escrama o neto,
póndose diante del, coa faldra fóra.
-Para que segues ti -repuxo inquieto-
o froito que eu semei, e que xa cora-
dixo, e sorriu, con risa de esquileto.
D'aquelas que cantan as pombas y as frores
Todos din que teñen alma de muller,
Pois eu que n'as canto, Vire d'a Paloma,
¡Ay! ¿de que' a terei?
Rosaía de Castro. Folla novas (1880)
GALICIA
Os que así nos tein só tein noso os nosos nomes no censo. 1956.
Uxío Novoneira.
Galicia será a miña xeración quen te salve? Irei un día do Courel a Compostela por terras liberadas? Non a forza do noso amor non pode ser inutle!
Do Courel a Compostela. Novoneira
Galicia
é unha foto poederosa,
non é unha postal
Lupe Gómez
A LETANÍA DE GALICIA /1968: Uxío Novoneyra .
GALICIA digo eu / un di ..............GALICIA GALICIA decimos todos ..............GALICIA astr´os que calan din ...................GALICIA e saben .......................................sabemos
GALICIA da door chora ...............á forza GALICIA da tristura triste ............á forza GALICIA do silencio calada ..........á forza GALICIA da fame emigrante .........á forza GALICIA vendada cega ................á forza GALICIA tapeada xorda ...............á forza GALICIA atrelada queda ...............á forza
libre pra servir ....................libre pra servir libre pra non ser .................libre pra non ser libre pra morrer ..................libre pra morrer libre pra fuxir .....................libre pra fuxir
GALICIA labrega ...............GALICIA nosa GALICIA mariñeira ............GALICIA nosa GALICIA obreira ...............GALICIA nosa GALICIA irmandiña ...........GALICIA viva inda
recóllote da terra ................estás mui fonda recóllote do pueblo..............estás nil toda recóllote da HISTORIA ......estás borrosa
recóllote i érgote no verbo enteiro no verbo verdadeiro que fala o pueblo recóllote prós novos que vein con forza prós que inda non marcou a malla d´argolas prós que saben que ti podes ser outra cousa prós que saben que o home pode ser outra cousa
sabemos que ti podes ser outra cousa sabemos que o home pode ser outra cousa
Outro tema recurrente na poesía galega é a propia
Galicia. Novoneira recorre á letanía. Lupe Gómez ao
poema breve. O tema pode ser tratado de moitas
maneiras.
A DEFENSA DA LINGUA
DEITRADO RENTE AO MAR Lingoa proletaria do meu pobo eu fáloa porque sí, porque me gosta, porque me peta e quero e dame a gaña porque me sai de dentro, alá do fondo dunha tristura aceda que me abrangue ao ver tantos patufos desleigados, pequenos mequetrefes sin raíces que ao pór a garabata xa non saben afirmarse no amor dos devanceiros, falar a fala nai, a fala dos abós que temos mortos, e ser, co rostro erguido, mariñeiros, labregos do lingoaxe, remo i arado, proa e rella sempre. Eu fáloa porque sí, porque me gosta e quero estar cos meus, coa xente miña, perto dos homes bos que sofren longo unha historia contada noutra lingoa. Non falo pra os soberbios, non falo pra os ruís e poderosos non falo pra os finchados, non falo pra os estúpidos, non falo pra os valeiros, que falo pra os que agoantan rexamente mentiras e inxusticias de cotío; pra os que súan e choran un pranto cotidián de volvoretas, de lume e vento sobre os ollos núos. Eu non podo arredar as miñas verbas de tódolos que sofren neste mundo. E ti vives no mundo, terra miña, berce da miña estirpe, Galicia, doce mágoa das Españas, deitada rente ao mar, ise camiño...
Celso Emilio Ferreiro. Longa noite de pedra
ÁS VECES SINTO QUE NO MEU PAÍS FALTAN
PALABRAS
Sinto que cando a muller da floristería
non me fala na miña lingua
desaparece un prado de pensamentos azuis,
que cando no taller de chapa e pintura
non me falan na miña lingua
se oxida algo por dentro miña,
que perdo cartos cando no banco non me atenden no meu
idioma.
E cando abro os xornais
e a miña lingua só aparece debaixo das pedras,
é como se o meu país fose outo.
ás veces cando estou no autobús
e non escoito a ninguén falando a miña lingua,
fecho e abro os ollos para ver se estou soñando.
E cando no medio dunha praza escoito un neno
ou unha nena que fala coma min,
teño ganas de abrazala,
de protexela de todo o que está a suceder
antes de que sexa demasiado tarde.
Ás veces sinto que no meu país faltan palabras,
que desaparecen día a día,
que hai xente que as abandona
e xente que as esconde
e sinto que pouco a pouco
o meu país vai facéndose máis pequeño
e que somos menos porque hai menos palabras.
No meu país hai moita xente
buscando
as palabras que nos faltan.
Buscamos debaixo das pedras,
nos xornais,
ou nos nenos e nenas que agardan o autobús,
palabras que ás veces aparecen
e outras se perderon para sempre.
Gustaríame que atopásedes as miñas palabras
como eu necesito as vosas.
Sechu Sende. Made in Galicia.
FONEMA
Do máis aló da gorxa,
dun profundo e misterioso fol,
saíannos sons que debiamos matar.
Repitan:
Los pajaros de Guadalajara tienen la garganta llena de trigo.
Pero Lolo o do Rito dicía
que Los pajaros de Juadalagara tienen la jarjanta llena de trijo
e o mestre dáballe un pau.
A min custoume algún traballo dicir sen respirar
que había plantas monocotiledóneas
pero non din sabido de que familia era
se é que a tiña
o toxo que douraba os montes de Galicia. M. Rivas
Outra temática moi presente na poesía social galega é a
defensa da propia lingua galega na que se escribe.
A XUSTIZA POLA MAN
A XUSTIZA POLA MAN
Aquês que tên fama d'honrados n'a vila
Roubaronme tanta brancura qu'eu tiña,
Botáronme estrume n'as galas d'un dia,
A roupa de cote puñeronma en tiras.
Nin pedra deixaron, en dond'eu vivira;
Sin lar, sin abrigo, morei n'as curtiñas,
Ô raso c'as lebres dormin n'as campías;
Meus fillos... ¡meus anxos!... que tant'eu
queria
¡Morreron, morreron, c'a fame que tiñan!
Quedey deshonrada, mucharonm'a vida,
Fixeronm'un leito de toxos e silvas,
Y-en tanto os raposos de sangre maldita,
Tranquilos n'un leito de rosas dormian.
—
Salvademe ¡ou, xueces! berrey... ¡toleria!
De min se mofaron, vendeum'a xusticia.
—Bon Dios, axudaime, berrey, berrey inda...
Tan alto qu'estaba, bon Dios non m'oira,
Estonces cal loba doente ou ferida,
D'un salto con rabia pilley a fouciña,
Rondei paseniño... ¡Ne-as erbas sentian!
Y-a lua escondiese, y á fera dormia
Cos seus compañeiros en cama mullida.
Mireinos con calma, y as mans estendidas
D'un golpe, ¡d'un soyo! deixeinos sin vida.
Y-ô lado contenta, senteime d'as vítimas,
Tranquila, esperando po-l'a alba d'o dia.
Y-estonces... estonces, cumpreuse a
xusticia,
Eu, n'eles; y as leises, n'a man qu'os ferira.
Rosalía de Castro. Follas novas (1980)
ACCIÓN GALLEGA
¡Irmáns! ¡irmáns gallegos!
¡Dende Ortegal ó Miño
a folla do fouciño
fagamos rebrilar!
¡Que vexa a Vila podre,
coveira da canalla,
a aldea que traballa
disposta para loitar!
Antes de ser escravos.
¡Irmáns, irmáns gallegos!
que corra a sangue a regos
dende a montaña ó mar.
¡Erguédevos sin medo!
¡Que o lume da toxeira
envolva na fogueira
o pazo señorial!
Xa o fato de caciques,
ladróns i herexes fuxe,
ó redentor empuxe
da alma rexional!
Antes de ser escravos,
¡irmáns, irmáns gallegos!
que corra a sangre a regos
dende a montaña ao val!
Ramón Cabanillas.
Da terra asoballada (1917)
Folga
Quero unha folga onde vaiamos todos.
Unha folga de brazos, pernas, de
cabelos,
unha folga nacendo en cada corpo.
Quero unha folga
de obreiros de pombas
de choferes de flores
de técnicos de nenos
de médicos de mulleres.
Quero unha folga grande,
que ata o amor alcance.
Unha folga onde todo se deteña,
o reloxo as fábricas
o plantel os colexios
o bus os hospitais
a estrada os portos.
Unha folga de ollos, de máns e de
bicos.
Unha folga onde respirar non sexa
permitido,
unha folga onde naza o silencio
para oír os pasos do tirano que se
marcha.
Gioconda Belli.
DOCUMENTOS PERSONAIS
O BANDO
Proíbese, por orde da alcaldía,
que medren porque si
as rosas do xardín municipal.
Dende agora as pombas teñen
que pedir licencia pra voar.
Proíbeselle á lúa
andar ceiba de noite polo ceo.
Alúa é unha tola que anda espida
dando mal exemplo ás nenas castas
e aos fillos de familia.
Pararán trabucos os poetas.
Proíbese soñar de 10 a 11.
Proíbese tamén derramar bágoas.
Pódese chorar tan só cando hai sequía
pra que non fiquen secos os pantanos.
Un só se pode emocionar
os Xoves e Domingos
cando toca
a Banda do Concello no quiosco.
Están fóra de Lei
as estrelas, a Primavera,
as flores e os paxaros.
Dáse este bando en tal e cual
para que e cumpra
de orde do Alcalde.
Firmado e rubricado.
Manuel María.
Documentos persoaes (1958)
CONTRA-ORDE. (POETICA
pola que algún días me pronuncio)
Isto é un poema.
Aquí está permitido
fixar carteis,
tirar refugallos, facer augas
e escribir frases como:
Mamón o que o lea,
Amo a Irma,
Morra o… (silencio),
Area gratis,
Asasinos,
etétera.
Isto é un poema.
Mantén sucia a estrofa.
Cuspe dentro.
(Angel González. Levemente adaptado)
����Ás veces recórrese á paródia da linguaxe
burocrática para poñer en evidencia o absurdo dun
sistema opresivo.
�Se o prefires podes seguir o modelo de Angel González.
Nel invírtese a prohibición, para afirmarse na liberdade da
poesía, non sen certa ironía.
O XORNAL E OUTROS FEITOS REAIS
BASALO GÓMEZ, EMIGRANTE, VIVE NUN CANO
O home vive nun cano. Ten 64 anos e vive nun cano. Xosé Manoel Basalo Gómez o home que vive nun cano que ten de medida dous metros e meio de longo por un metro quince de diámetro. Un cano de cemento. Basalo Gómez escolleu ese cano na praza da Liberdade, no centro da cidade. Alí vive. Trouxeron a noticia os xornaes, e a fotografía. Ten unha faciana grega, mais é de Ourense, de Seoane da Cima, dí él. Vive nun cano Igoal que Dióxenes vivía nun tonel. Foi tipógrafo. Ten 64 anos. É un home moi limpo, ergueito, Grande calveza na testa, coidadas barbas canas. Semella rexo mais non o é. Padece ataques de amnesia, de reuma, etc; Veu a Buenos Aires a acompañar unha irmá abandoada.En 1928. Quedóuse aquí. Fíxose tipógrafo. De vello, xa enfermo, foi sereno. Ten en trámite unha xubilación. Tamén espera que o repatrien: -É o menos que poden facer por un emigrante.- Non quere depender de ninguén ten sobriños, béns en Ourense, ten de ir a facer as partixas, mais mentras tanto vive soio, nun cano. Durme enriba de cartós e panos no interior do cano. Cubríu de madeira a sarapilleiras as entradas do cano. De día cando fai sol séntase nun tallo xunto o cano. Ate que os obreiros de Obras Púbricas lle asaquen o cano. Ergueito, as mans sobor os xionllos, mantén a olladoa lonxe, os ollos fixos. Ten de ser así. Non quere vivir con ninguén, Somentes soio, teimado, no cano.
Esta noticia é do 26 de setembro de 1972: “O home que vive nun cano”
Luís Seoane. A maior abondamento.
A AMADOR REI RODRÍGUEZ
E DANIEL NIEBLA GARDÍA
O Ferrol/mañá
10 marzo 1972
ERGUÉSTESVOS cedo aquel día
/o costume do traballo/
mañá cediño pra facernos ca vosa morte
�A poesía ten fama de ser moi abstracta. Pero
como ves pode inspírase en feitos reais, e empregar
unha linguaxe próxima á da prensa.
MIÑA CASIÑA MEU LAR Miña casiña, meu lar ai Dios Mío! Castiñeiros de meu avó coma abadías suntuosas do outono ai Dios Mío! Non hai xustiza ai Dios Mío! Os días tépedos de apañar minúsculas cousiñas na amenidade do lameiro ai Dios Mío! Figueiriñas que prantei, regatos pequenos do corazón, os meus ollos eran fontes ai Dios Mío! Chora o tractor, chora a ouralita, choran as vacas suízas, a colleitadora e mailo carro de rodas de ferro ai Dios Mío! A cópula de inverno en sabas de liño molladas dos meus ancestros, eiquí tivera lugar ai Dios Mío! Bótannos contra o mundo e xa non temos cobexo ai Dios Mío! A lareira, o piso de baldosa, o cimento da eira, a cociña Bilbao, a neveira, o canastro ai Dios Mío! A señorita de Pontevedra botounos aos camiños, os gardas mallaron en nós outros ai Dios Mío! A señorita quitoume a casa e as cortes, a eira e o eixido onde me eu criei ai Dios Mío! Os meniños choraban e eu quixen erguer unha escada de luz deica o Ceo, pra fuxir ao sitio onde todo é ben ser e paz ai Dios Mío! Pro bateron en min e só poiden virar cara o Ceo o puño fechado do labrego sen terra de Luíntra e Connemara ai Dios Mío! Imperializáronnos ardentemente polo cu pois seica que no agro galego sóbralles moita xente ai Dios Mío! A de Dios, que Castelao nunca nos debuxara a faciana de escravos do feroz terratenente galego; ¿onde estabas, onde estabas, Ramón Cabanillas? ai Dios Mío! Probes dos probes ai Dios Mío! Ai de min e doutro ai Dios Mío! Estamos perdidiños ai Dios Mío! Ai prado de Armamá, curtiñas de Su a Braña, veiguiñas de Fraxilde, hortiña que quero tanto, souto de Val de Corvos, tornada das Mamoelas ai Dios Mío! Ai filloeira de pedra, arca coas iniciais, chineiro do comedor, cómoda da limpecia, armario dos papais, cuarto de baño que eu puxera esoutro ano ai Dios Mío!
Ai as sombras dos defuntos, os ecos nos faiados, as nésporas no pulpo, unha faixa nova para botar na romería Ai Dios Mío! Ai as mozas de antano que chamaban Delsidia, os homes Celso, os mozotes Fuco, os sorridentes Tíos Anigundo dos contos Ai Dios Mío! Choraron as ouralitas, choraron as marelas, as ratinas e as charolesas, as galiñas e o galo pedrés, e chorou a colleitadora e a motoserra, e púxolle compás ao pranto o John Deere alugado co Renault 11 de noso pola porla e polo piche dos camiños da freguesía; chorou o can que de palleiro é coma nós outros somos homes e mulleres de palleiro ai Dios Mío! E deixáronnos por portas, Señores, ai Dios Mío! Ninguén volveu por nós outros, Señores ai Dios Mío! que, por se fose pouco, a Garda Civil voou con dinamita a nosa casa que resultaba sendo da señorita de Pontevedra, Señores ai Dios Mío! Alma, como no concerto de Vivaldi cun violino principale ed altro violino per eco ai Dios Mío! Que maldito sexa o día en que fomos nados nesta terra de lobos e de poetas mortos ai Dios Mío! ai Dios Mío! ai Dios Mío! (X.L. MÉNDEZ FERRÍN, Estirpe)
�Este poema de Xosé Luís Méndez Ferrín
tamén está inspirado nun feito real aparecido
na prensa. Trátase dun desaucio.
Lamentablemente esta problemática está moi
de actualidade, xa que nos últimos tempos
moitas persoas perderon as súas casas por
non poder pagar as hipotecas ou os xuros.
Ferrín, parte dun verso de Rosalía e emprega
unha linguaxe popular moi expresiva. Se che
preocupa esta problemática, podes tratar de
denunciala no teu poema.
EXPLOTACIÓN E INXUSTIZAS
Tivemos moitos señores , tivemos hienas e tigres, tivemos ágias e porcos. E a todos alimentamos.
Mellores ou peores era o mesmo: a bota que nos pisa é sempre unha bota. Xa sabedes o que quero dicir: non cambiar de señores, senón non ter ningún.
Centro comercial Camelias: Zara
E por último aquí está.
O modelo da industria
de mulleres
en cadea.
Un modo de produción
sumamente rendible
para a economía do país.
Mágoa que se axuste tan pouco
ó produto autóctono
de carnes tradicionalmente alimentadas
con botelos, touciños e lacón.
A revolución industrial.
As mulleres de talla 36
embutidas no que antes
utilizaríamos
para facer uns bos chourizos.
Todas iguais.
Unha por unha.
Unha produción ilimitada
nun mercado mutilador.
Se cadra agora haberá que xustificar
que se segue sendo humana
mesmo se non se cabe
na roupa de Zara.
MONÓLOGO DO VELLO TRABALADOR
Agora tomo o sol. Pero até agora
traballei cincoenta anos sin sosego.
Comín o pan suando día a día
nun labourar arreo.
Gastei o tempo co xornal dos sábados,
pasou a primavera, veu o inverno.
Dinlle ao patrón a frol do meu esforzo
i a miña mocedade. Nada teño.
O patrón está rico á miña conta,
eu, á súa, estou vello.
Ben pensado, o patrón todo mo debe.
Eu non lle debo
nin xiquera iste sol que agora tomo.
Mentras o tomo, espero.
Tembra un neno no húmido pórtico
Da fame e do frío
ten o sello o seu rostro de ánxel,
inda hermoso, mais mucho e sin brilo.
Farrapento e descalzo, nas pedras
os probes peíños,
que as xiadas do inverno lañaron,
apousa indeciso;
pois parés que llos cortan coitelos
de aceirados fíos.
Coma can sin palleiro nin dono,
que todos desprezan,
nun curruncho se esconde, tembrando,
da dura escaleira.
E cal lirio se dobra ó secárese,
o inocente a dourada cabesa
tamén dobra, esvaesido ca fame,
e descansa co rostro nas pedras.
E mentras que el dorme,
triste imaxen da dor i a miseria,
van e vén ¡a adoraren o Altisimo!
fariseios, os grandes da terra,
sin que ó ver do inocente a orfandade
se calme dos ricos a sede avarienta.
Rosalía de Castro
�Fai como Rosalía. Busca unha escena
semellante e denúnciaa a través da súa descrición.
Medrou e foi de aqueles
XOGO RUÍN
Aquil neno pincháballe os ollos ós paxaros; e gustáballe ver saír esa gotiña de aire e de lus, ise rocío limpo de mañanciñas frescas. .......................................... Logo botábaos A voar e ríase de velos topar contra o valado da súa casa, con un ruido moi triste.
…………..
Creceu e foi de aqueles.
Luís Pimentel. Sombra do aire na herba.
E medraron….
CRÍKET NA NOITE
Todavía están xogando ao críket na noite
están xogando o partido na escuridade
están alerta contra calquera contragolpe de luz
Están metendo a bola detrás do gardameta
están tratando de averiguar como a escuridade
axuda a bola lanzada a tirar o pau
Están tratando de encontrar un novo engano
no que a bola mova desde a luz ata a escuridade
Están empeñados en pintar de negro a escena
pero dun negro composto de branco
Están morrende de ganas de aprobar unha nova
lei
na que a cegueira se considere ser a vista
Todavía están xogando ao críket na noite
MORTOS OU ASASIÑADOS
COMPAÑEIROS DA MIÑA XERACIÓN
MORTOS OU ASASIÑADOS
¡Tan dóce era a xuntanza miña e vosa,
de todos nós co mundo!
Facíamos un feixe de campos e de estrelas,
e ó pisar ese chao que latexaba
sentíamos subir polo sangue o misterio.
O noso corpo era o camino da maxia,
a escada pola que viña a lúa,
o zume de tódolos segredos,
a canzón da herba que resucitou.
E o mesmo verme era unha folla leda,
un mensaxeiro do sagrado alén.
Morréchedes, matáronvos, deixáronme.
Quedei eiquí, lonxe das vosas sombras.
E gardo, coma un morto,
no centro do silencio, da sede, da agonía,
o día que vos poida levar á sepultura
unha cesta de pombas e mazás.
¡Tan dóce era a xuntanza miña e vosa,
de todos nós co mundo!
Lorenzo Varela. Lonxe
EL CRIMEN FUE EN GRANADA: A FEDERICO GARCÍA LORCA
Se le vio, caminando entre fusiles,
por una calle larga,
salir al campo frío,
aún con estrellas de la madrugada.
Mataron a Federico
cuando la luz asomaba.
El pelotón de verdugos
no osó mirarle la cara.
Todos cerraron los ojos;
rezaron: ¡ni Dios te salva!
Muerto cayó Federico
—sangre en la frente y plomo en las entrañas—
... Que fue en Granada el crimen
sabed —¡pobre Granada!—, en su Granada.
Antonio Machado
Vivimos sen sentir o país debaixo dos nosos pés,
as nosas voces a dez pasos non se oen.
E cando ousamos falar a medias,
ao montañés do Krenlin sempre evocamos.
Os seus gordos dedos son sebosos vermes
e as súas seguras palabras, pesadas pesas.
Dos seus mostachos rinse as cascudas,
e relocen as canas das súas botas.
Unha taifa des pescozudos xefes rodéano,
cos homiños xoga aos favores:
un asubía, outro miaña, o terceiro xime.
E só el parlotea e a todos, a golpes,
un decreto detrás de outro, como ferraduras, chanta:
na íngoa, n afronte, na cella, no ollo.
E cada execución é unha alegría
para o rexo peito do oseta.
Osip Mandelstan. 1933.
NANAS DE LA CEBOLLA
La cebolla es escarcha
cerrada y pobre:
escarcha de tus días
y de mis noches.
Hambre y cebolla:
hielo negro y escarcha
grande y redonda.
En la cuna del hambre
mi niño estaba.
Con sangre de cebolla
se amamantaba.
Pero tu sangre,
escarchada de azúcar,
cebolla y hambre.
Una mujer morena,
resuelta en luna,
se derrama hilo a hilo
sobre la cuna.
Ríete, niño,
que te tragas la luna
cuando es preciso.
A GUERRA
MASA
Al final de la batalla,
y muerto el combatiente, vino hacia él un hombre
y le dijo: “no mueras; te amo tanto!”
Pero el cadáver, ¡ay!, siguió murienco.
Se le acercaron dos u repitiéronle:
“No nos dejes! Valor! Vuelve a la vida!”
Pero el cadáver, ¡ay!, siguió murienco.
Acudieron a él veinte, cien mil, quinientos mil,
clamando: “Tanto amor y no poder nada contra la muerte”!
Pero el cadáver, ¡ay!, siguió murienco.
Le rodearon millones de individuos,
con un ruego común: “Quédate, hermano”.
Pero el cadáver, ¡ay!, siguió murienco.
Entonces, todos los hombres de la tierra
le rodearon; les vio el cadáver triste, emocionado;
incorporose lentamente,
abrazó al primer hombre; echose a andar…
DIGO VIET NAM E BASTA
Digo bomba de fósforo.
Apenas digo nada.
Digo lombriga e larva
de carne podrecida.
Digo nenos de nápalm,
terror de noite e selva,
fedor de cidade e cloaca.
Fame, suor, aldraxe,
pugas de aceiro, antropofaxia.
Digo guerra bestial,
terror de terra, crime, lume, lava,
estoupido, verdugo
e mortandade en masa.
Digo gas abafante.
Apenas digo nada.
Digo yanqui invasor,
depredador de patrias.
Digo plutonio, pentágono,
esterco bursátil, palanca,
Presidente, gadoupa,
chuvia, amargura, baba.
Digo petróleo, ferro,
mineral, trampa,
lobo, caimán, polaris, cóbrega,
miseria, diplomacia.
Digo devastación que USA, usa.
Apenas digo nada.
Digo Viet Nam i está xa dito todo
cunha soia palabra.
Pra abranguer a vergonza do
mundo,
digo Viet Nam e basta.
CELSO EMILIO FERREIRO, Viaxe ao
país dos ananos (1970)
A RELACIÓN ESPECIAL (US/UK)
Explotan as bombas
explotan as pernas
explotan as cabezas
Explotan os brazos
explotan os pes
apágase a luz
Explotan as cabezas
explotan as pernas
están en celo
Os mortos son lodo
As luces apáganse
Os mortos son pó
Un home dóbrase sobre outro
e chupa a súa luxuria.
Harold Pinter
XUSTIFICACIÓN
As computadoras arqueolóxicas
do ano dous mil quinientos
alcontraron eiquí,
niste meu cementerio privado,
un gran depósito de esqueletes.
O Carbono-14 dirá que son da nosa época
i o seleutor eleutrónico clasificará os restos:
Homes de lápiz na orella,
homes cazadores de homes,
homes corruptores da cencia,
homes torturadores de homes,
homes derrubadores de concencias,
homes furtadores do traballo dos homes,
homes vendedores das patrias dos homes,
homes de ben, bos e xenerosos (soio unos poucos).
Serán desenterrados outros restos
que non poderán ser identificados
por acharse en estado gaseoso.
Suporase que foron víctimas do napalm
nunha guerra que houbo séculos denantes
nun país que xa non estará noa mapa.
Celso Emilio Ferreiro. Cemiterio Privado
O loitador ����
Eiquí descansa un home
que loitou para que “a realidá”
deixase de ser unha inxuria
no corazón dos homes honestos.
Ó decir “realidá”
púñalle vírgulas á verba
para que quixera dicir algo,
como pedía Nabokov. Celso E.
O home da espada flamíxera����
O piloto norteamericán,
coronel Paul Tibbets,
que levou a bomba atómica a
Hiroshima,
púxolle o nome da súa nai
-Enola Gay-
ó avión que tripulou
naquil día infame.
Camiñante: cuspe eiquí. C. E. Ferreiro
OS DE ARRIBA
reuníronse nunha sala.
Home da rúa:
abandona toda esperanza.
POESÍA LAPIDARIA
E OUTROS POEMAS LAPIDARIOS
Escrito na parede do cementerio
Si os que xacen dentro non poden saíre,
i os que viven fóra non queren entrar,
istes muros que coutan as campás
son un monumento da idiotez humán.
Celso Emilio Ferreiro. Cemiterio privado
O pedáneo����
Si houbese xusticia no mundo,
iste home non debera ter morto
sin espricar denantes ós vecinos
por qué razón foi pedáneo da vila
nun tempo en que Pilatos
lavábase as maus
todos os días
con sangue. Celso E. Ferreiro
O profeta����
Pouco antes de morrer
díxolle ó povo:
deus che dea ira,
que pacencia tes de abondo.
Celso Emilio Ferreiro
OS QUE ROUBAN A CARNE DA MESA
predican resignación.
Aqueles aos que están destinados os dons,
esixen espírito de sacrificio.
Os fartos fala naos famentos
dos grandes tempos que se aveciñan.
Os que levan a nación ao abismo
afirman que gobernar é demasiado difícil
para o home sinxelo.
NO MURO ESCRIBIRON
queren a guerra.
Quen o escribiu
xa caeu.
Catón de guerra alemán. Bertolt Brecht
Todo o que pasou o meu pobo pasoume a min.
Todo o que pasou o home pasoume a min.
Uxío Novoneira.
Antes dicíanme
que colocase ben
unha perna sobre a outra.
Que fose feminina.
E eu nin sequera sabía
onde tiña as pernas.
Lupe Gómez
No futuro
non terei traballo.
Como vou aforrar
pra ser
a túa amiga?
Lupe Gómez
FALARÉIVOS DE MIN…
(COMPROMISO A TRAVÉS DO TESTEMUÑO PERSOAL)
FALARÉIVOS DE MIN
Falaréivos de min anque me doan as escuras raíces dos meus soños. Celso Emilio me chaman pero eu teño outros nomes máis irtos apuntados nun rexistro de ventos polifónicos cun fondo musical de frauta triste.
Meus nomes sin palabras. Mainamente, de par en par abertas sempre as portas, espallándome vou polos camiños co corazón aceso en cen abrentes, nas maus a luz, nos ollos margaridas, e unha piedá de río sin orelas.
Neno que fun e son, pésanme os anos cangados de minutos e de días, de beixos e de cárceres. Cadeas, lóstregos, vermes, homes en ringleira baixo a chuvia, isa frol nada no outono.
Lonxana primavera nunca volta, que nun intre vivín de pedra ou arbre, canle de Dios que cara o mar me leva, xílgaro azur, ronseles do pasado, feridas coma labres no remorso: Andando vou, alporizado o corpo nun latexo sin fin que me agriloa.
Eisí me chamo eu. En fume escritos os meus nomes están. Vádeos dicindo cun fondo musical de frauta triste, de bágoas esbarradas petándome decote nas pupilas.
Vádeos decindo en verbas pequeniñas coma 17óitelos fríos pola gorxa. Non me chame ninguén por outros nomes, alcumes meus en fírgoas entrevistos, escura voz dun soño sulagado.
Celso Emilio Ferreiro O soño sulagado(1955)
INTENTO FORMULAR MI EXPERIENCIA DE LA GUERRA
Fueron, posiblemente,
los años más felices de mi vida,
y no es extraño, puesto que a fin de cuentas
no tenía los diez.
Las víctimas más tristes de la guerra
los niñoos son, se dice.
Pero también es cierto que es una bestia el niño:
se le perdona la brutalidad
de los mayores, él sabe aprovecharla,
y vive más que nadie
en ese mundo demasiado simple,
tan parecido al suyo.
Para empezar, la guerra
fue conocer los páramos con viento.
Mi amor por los inviernos mesetarios
es consecuencia
de que hubiese en españa casi un millón de muertos.
Segovia parecía remota
como una gran ciudad, era ya casi el frente
-o por lo menos un lugar heroico,
un sitio con tenientes de brazo en cabestrillo
que nos emocionaba visitar: la guerra
quedaba alí al alcance de los niños
tal y como la quieren.
Cuando por fin volvimos
a Barcelona, me quedó unos meses
la nostalgia de aquello, pero me acostumbré.
Quien me conoce ahora
dirá que mi experiencia
nada tiene que ver con mis ideas,
y es verdad. Mis ideas de la guerra cambiaron
después, mucho después
de que hubiera empezado la posguerra.
Jaime Gil de Biezma (Adapatación)