portada2 5/10/04 11:23 Página 1 - erabili.eus/ euskararen ... · DANOBAT KOOP. E. Arriaga kalea 21 20870 ELGOIBAR (Gipuzkoa) Tfno.: (34) 943 74 80 44 Fax: (34) 943 74 31 38 [email protected]

DANOBAT KOOP. E.Arriaga kalea 2120870 ELGOIBAR (Gipuzkoa)Tfno.: (34) 943 74 80 44Fax: (34) 943 74 31 [email protected]

www.danobat.com

ISO 9001ISO 14001

portada2 5/10/04 11:23 Página 1

DANOBAT KOOP. E.Arriaga kalea 2120870 ELGOIBAR (Gipuzkoa)Tfno.: (34) 943 74 80 44Fax: (34) 943 74 31 [email protected]

www.danobat.com

ISO 9001ISO 14001

portada2 5/10/04 11:23 Página 1

TAILERREKOESKULIBURU TEKNIKOA

Argitalpena: Danobat Koop. E.

Lanaren ardura: Danobat Koop. E.n euskararen alde lanean diharduenlangile talde bat eta Emun Koop. E.ko euskara teknikariarekin elkarlaneanaurrera ateratako proiektua.

Itzulpenak: Emun Koop. E.

Diseinu eta maketazioa: Zubiaurre

Inpresioa: Zubi

Lege gordailua: SS-0565/04

Eskerrik beroena

liburu hau eskuartean izatea

posible egin duten guztiei

A u r k i b i d e a

Hitzaurrera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Sarrera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

1.- Unitate aldaketak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151.1.- Kantitate elektrikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171.2.- Kantitate mekanikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181.3.- Konbertsio faktoreak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

2.- Irudi geometrikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232.1.- Habe arruntak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252.2.- Gorputz solidoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312.3.- Gainazal arruntak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

3.- Kontzeptu aritmetikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

4.- Trigonometria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

5.- Materialak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 555.1.- Gorputz solidoen pisu espezifikoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 575.2.- Zuren pisu espezifikoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 645.3.- 1ºC bakoitzerako ∝ zabalkuntza lineleko koefizienteak, 0º eta 100ºC bitartekotenperaturetarako. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 655.4.- λ likido batzuen zabalkuntza kubikoaren koefizienteak 20ºC-tan . . . . . . . . . . 675.5.- Kontrakzioaren balioa metaletan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 675.6.- λ bero konduktibitatearen koefizientea 20ºC-ko tenperatura normalean . . . . . 685.7.- Metalezko piezak fabrikatzeko jarraibideak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 715.8.- Altzairuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 725.9.- Burdinurtua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 795.10.- Aluminioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 825.11.- Brontzea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 865.12.- Tratamenduak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 885.13.- Altzairuaren aleazio elementuen ondorio espezifikoak . . . . . . . . . . . . . . . . 945.14.- Gogortasun/Erresistentzia baliokidetasunak gutxi gorabehera . . . . . . . . . . . 95

6.- Oinarrizko kalkuluak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 996.1.- Oinarrizko printzipioak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1016.2.- Uhalen kalkulua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1166.3.- Txabeten kalkulua. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1186.4.- Engranajeak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1196.5.- Boladun ardatzak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1306.6.- Ardatzen kalkulua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1376.7.- Eragintza bateko motorraren kalkulua. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1396.8.- Ebaketa baldintzak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142

A u r k i b i d e a

7.- Perdoiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1597.1.- Perdoi geometrikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1667.2.- Paralelotasun perdoia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1747.3.- Perpendikularitate perdoia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1827.4.- Inklinazio perdoia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1867.5.- Posizio perdoia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1877.6.- Zentrokidetasun eta ardazkidetasun perdoia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1897.7.- Simetri perdoia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1937.8.- Oszilazio zirkularreko perdoia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1957.9.- Oszilazio totaleko perdoia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1997.10.- Gainazal perdoiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2027.11.- Koadro sinoptikoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2107.12.- Gainazal egoerak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2127.13.- Perdoiaren kalitatea aukeratzearen ondorioak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216

8.- Hariak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2178.1.- Hari metrikoa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2198.2.- Hari trapezial metrikoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2248.3.- Whitworth tutu haria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2268.4.- Energia elektrikoa garraiatzeko tuturako haria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2288.5.- Tutuetarako hari metrikoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2298.6.- Zulo hariztatuak hari zilindrikoko errakoreentzat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2318.7.- Tutu tenkatua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2328.8.- Hericoil haria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233

9.- Torlojuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2379.1.- Torlojuen kalkuluak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2399.2.- Torlojuen irudikapen grafikoa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2419.3.- Hariztatu beharreko zuloen sakonera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2469.4.- Altzairuzko torlojuak eta azkoinak. Estutze momentuak . . . . . . . . . . . . . . . . 2479.5.- Tutu erako giltzetarako tarte librea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2489.6.- Giltza finkoetarako tarte librea. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249

10.- Konoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25110.1.- Kono orokorrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25310.2.- Kono partikularrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25410.3.- Konoen akotazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25510.4.- Konoen perdoiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25710.5.- Erremintetarako konoak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25810.6.- Erremintak eskuz aldatzeko 7/24 konikotasuneko akoplamendu konikoak . . 25910.7.- Erremintak automatikoki aldatzeko 7/24 konikotasuneko akoplamendu konikoak . 26010.8.- Torlojuaren muturra eta kontraplaterak. 1:4 konikotasuneko trukagarritasun neurriak . 26110.9.- HSK erreminta konoa A, B, C, D, E eta F formak 1:10 konikotasuna . . . . . . . . . . 262

A u r k i b i d e a

11.- Zentratzeko puntuak (B eta R formak) DIN 332/1-1986. . . . . . 263

12.- Koipeztatzaileei buruzko gomendioak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267

13.- Errakoreak eta mangerak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27113.1.- Errefrigerazioko errakoreak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27313.2.- Koipeztapenerako errakoreak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27513.3.- Errakore hidraulikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27713.4.- Terminal iraunkorra mangerarekin. Serie arina. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28013.5.- Terminal iraunkorra mangerarekin. Serie astuna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281

14.- Gidatzeko sistemak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28314.1.- Gidatzeko sistemen konparaketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28414.2.- Zirkularretik zuzenerako mugimendu transmisiorako sistemen konparazioa(eta alderantziz). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28614.3.- Zirkularretik zirkularrerako mugimendu transmisioen konparazioa . . . . . . . 288

15.- Turcitea muntatzea. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29315.1.- Turcite bandak (PTFE + brontzea) muntatzea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295

16.- Labirintoak eta ixte eraztunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29916.1.- Labirinto eta ixte eraztunak erabiltzeko baldintzak . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30116.2.- Baldintza desberdinetan lan egiteko aukerak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302

17.- T erako artekak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309

18.- Harri platertxoak eta diamanteak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31318.1.- Harri platertxo finkoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31618.2.- Harri platertxo mugigarria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31818.3.- Orekatzeko kontrapisua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32018.4.- Aluminio eta altzairuzko bereizgailua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32118.5.- Muntatzea eta markatzea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32218.6.- Platera lotzeko azkoina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32318.7.- Plater ateratzailea eta hagatxoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32418.8.- Harri platertxoaren muntaketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32518.9.- Punta bakarreko diamatea. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32618.10.- Artezteko plaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327

19.- Harriak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32919.1.- Harri urratzaileak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33119.2.- Akatsak, zergati posibleak eta zuzenketak gainazal zilindrikoen artezketan . . . 33719.3.- Barneetarako artezketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33919.4.- Artezketa laua edo gainazalekoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341

A u r k i b i d e a

20.- Plakatxoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34320.1.- Erremintetarako materialak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34520.2.- Metal gogorra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34620.3.- ISO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34720.4.- Sorbatzak, planoak, erpina eta ebaketa angelua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35120.5.- Plakatxo trukagarriak – fresaketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35420.6.- Hariztatzeko plakatxoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35620.7.- Plakatxo trukagarriak – torneaketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357

21.- Zerrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36121.1.- Hortz /zerrari buruzko terminologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36321.2.- Hortzen neurria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36321.3.- Ebaketa parametroen kalkulua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36321.4.- Eberle motako zerrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36421.5.- Uhal zerra bimetalikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36521.6.- Akatsak eta zergatiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36621.7.- Erreferentzia azkarretarako taulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368

22.- Ebaketarako jariakinak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373

23.- Hidraulika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377

24.- Pneumatika. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 383

25.- Motor elektrikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387

26.- Marrazketarako arauak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39326.1.- A ISO serieko formatuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39526.2.- Karatula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39626.3.- Marjinak eta markoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39626.4.- Zentraketa markak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39626.5.- Koordenatu sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39726.6.- Ebaketa adierazlea. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39826.7.- Tolesketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39826.8.- Eskalak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 400

27.- Smed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40127.1.- Smed sistemaren teoria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40327.2.- Smed-en helburua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40327.3.- Analisiaren metodoa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40327.4.- Barne operazioen denbora murriztea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403

28.- Piezen garraioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40528.1.- Karga jaso aurretik egin beharrekoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40728.2.- Kargak adar bakarrez jaso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40728.3.- Lanaren karga maximoa (tonak). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 409

A u r k i b i d e a

29.- Makinen garraioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41129.1.- Zehaztapen orokorrak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41329.2.- Enbalajea joango den garraio/babes mota . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413

30.- Makinen pintura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415

31.- Soldadura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 419

32.- Segurtasuna eta ergonomia diseinuan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42532.1.- Gorputz adarrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42732.2.- Giza gorputzaren atalak ez zapaltzeko gutxieneko distantziak. . . . . . . . . . 43032.3.- Goiko gorputz adarrarentzako segurtasun distantzia . . . . . . . . . . . . . . . . 43232.4.- Beheko gorputz adarrentzako segurtasun distantzia . . . . . . . . . . . . . . . . . 437

33.- Errodamenduak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43933.1.- Boladun errodamendu erradialak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44133.2.- Arraboldun errodamendu erradialak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44233.3.- Orraztun errodamendu erradialak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44333.4.- Boladun, orraztun eta arraboldun errodamendu axialak . . . . . . . . . . . . . . 44433.5.- Errodamendu konbinatuak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445

34.- Elektrikoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44734.1.- Unitate elektrikoak eta baliokidetasunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44934.2.- Elektrizitate eta elektronikako oinarrizko formularioa. . . . . . . . . . . . . . . . . 44934.3.- Babesgailuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46434.4.- Etengailu diferentziala. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46434.5.- Segurtasun baldintzak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468

35.- Proiektu elektrikoaren garapena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47135.1.- Arauen taula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47335.2.- Makinaren aginte sisteman segurtasunari dagozkion zatien maila betetzea . . . 47835.3.- Zeinu elektrikoen taula: IEC eta JIC zeinuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48135.4.- Eskema elektrikoa prestatzeko pausoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 484

36.- CNC makina bat prest jartzeko bete beharreko zereginak. . . . 487

DANOBATen historia produktuen arabera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492

DANOBATen garapena historian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494

DANOBAT mundu zabalean . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495

Hiztegia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 497

Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 501

11

H i t z a u r r e a

Zenbat kostatzen den eraikitea eta zein gutxi bertan behera etortzea egindakoguztia. Zenbat kostatzen den bezero berri bat lortzea eta zein gutxi galtzea.Zenbat kostatzen den ikastea eta zein gutxi ahaztea. Zenbat kostatzen ari zaiguneuskararen erabilera normalizatzea.!

Gure historiak, gure ingurune kulturanitzak, homogeneizaziora bideratutadagoen globalizazioak… ez digute errazten normalizazioa. Gure enpresaknazioartera zabaltzeko ideiak eta beste merkatu batzuetara iritsi nahiaknormalizazio prozesuaren garrantzia ahaztarazten digute. Euskarak pertsonaguztiongan eta gure eguneroko jarduerako esparru guztietan lekua egitenduenean bakar-bakarrik lortuko dugun normalizazioa.

Gure egunerokotasunean, gauden sektorean egonda, esparru teknikoa osogarrantzitsua da eta esparru honetan normalizazioa ezinbestekoa da zailtasunaere ez izan arren txikia.

Esku artean dugun lan hau, Danobateko langileen nahi eta gogoaren ondorioda, eta beste hizkuntza batzuen eraginez "eraikitea" zaila egiten zaigun arloteknikoan euskararen erabilera normalizatzeko pausu bat gehiago izatea duhelburu. Egin dezagun ahalegin bat, euskarak merezi du eta!

Iñigo UcinDanobat Koop. E.ko zuzendari-gerentea

Elgoibar, 2004ko maiatza

12

13

S a r r e r a

Liburu honen jaiotza aspaldiko desio batean oinarritzen da. Eguneroko lanekojardueran hainbat hitz eta termino tekniko erabiltzen ditugu, informazio ugarijaso, irakurri eta zabaldu beharrean aurkitzen gara, eta hau guztia hizkuntzadesberdinetan, gaztelaniaz, ingelesez, frantsesez…

Hori dela eta, Danobaten duela urte batzuetatik hona lan munduan euskararenerabileran aurrera egiteko hainbat pausu eman ditugu: euskara plana martxanjartzea besteak beste, eta plan honetan oinarriturik hainbat aurrerapausu ematenari gara: enpresaren irudian, dokumentazioan, aplikazio informatikoetan,bileretan… Asko falta zaigu oraindik, baina eguneroko lanean erreminta ugarierabiltzen dugu tailerrean eta horretaz jabeturik euskaraz funtzionatzeko eta lanaerrazteko langileen eskura hainbat tresna jartzea izan da kasu honetan gure nahiabesteak beste "Tailerreko Hiztegi Teknikoa" eta esku artean dugun "TailerrekoEskuliburu Teknikoa" argitaratuz.

Lan hau gaur egun lanean dihardugunoz gain etorkizunean gurekin izangodirenei ere zuzenduta dago, eta baita ikasle eta gure bezero zein hornitzaileeiere.

Animo, gogo eta indar handiz aritu da lantalde bat eta horren etekina dugulan hau. Hala ere, hainbat gai eta kontu eskuarteko paperetan gelditu dira landugabe eguneroko jardunean hainbat material erabiltzen baitugu eta guztien artetikhau baita prestatu duguna, lan mardula baina praktikoa.

Danobaten 50. Urteurrena ospatzeko primerako oparia, ea ba 50 urte aurretikhemengo termino eta abarrak euskaraz erabiltzeko gai garen. Danobatenbehintzat horren aldeko apustua egingo dugu.

Danobateko Euskara Batzordea

14

15

1 . U n i t a t e a l d a k e t a k

16

CfgGIkLnpPQRSWUXcXLZα∆λ

cos φω

KapazitateaMaiztasunaFuntsezko maiztasunaren edukiaKonduktantziaKorronte intentsitateaDistortsio faktoreaInduktantziaBiraketa abiaduraPolo kopuruaPotentzia (aktiboa)Potentzia erreaktiboaErresistentziaPotentzia totala (itxurazkoa)EnergiaPotentzial diferentzia (tentsioa)Erreaktantzia kapazitiboaErreaktantzia induktiboaInpedantziaAtzerapen angeluaEdozein kantitateren balio aldaketaPotentzi faktoreaDesplazamendu faktorea, funtsezko tentsioaren eta intentsitatearen arteko fase angeluaMaiztasun angeluarra

FHzGSAkH

rad s-1

pWWWVA

J, WsVΩΩΩ

grad.--

-rad s-1

17


1.1 Kantitate elektrikoakSI unitateak (Sistema Internazionala)

Ikurra Kantitatea SI unitatea

18


1.2 Kantitate mekanikoakSI unitateak (Sistema Internazionala)

ms-2

mN, kg ms-2

ms-2

kg m2

mkgNm

bira s-1

Nm-2, PaW, Js-1 Nms-1

m3 s-1

mmsK

ms-1

Nkg m2s-2, J, Ws, Nm

rad s-2

rad

kg m-3

rad s-1

Ikurra Kantitatea SI unitatea

Kontuan hartzekoa da sarritan n bira minutuko (rpm) adierazten edo neurtzendela.Newtona SIko (Sistema Internazionala) indar unitatea da.Newton batek masa unitate batean azelerazio unitate bat sortzen du.

1 newton metro = 1 watt segundo = 1 joule.

Lurraren grabitatearen eraginez hartzen den azelerazioa: 9,81ms-2

Azelerazioa (lineala)DiametroaIndarraGrabitatearen azelerazioaInertzi momentuaLuzeraMasaMomentua

Biraketa abiadura

PresioaPotentziaEmariaErradioaDistantziaDenboraTenperaturaAbiadura linealaIndarraEnergia (1/2 mv2 edo mgh)Azelerazio angeluarraEdozein kantitateren balio aldaketaAngelua (laua)ErrendimenduaMarruskadura koefizienteaDentsitateaAbiadura angeluarra (2πρ)

adFgJImM

n

pPQrstTvwWα∆γηµρω

ω2p

19


NondikCelsius graduak/zentigraduak (C)Fahrenheit graduak(ºF)

1.3 Konbertsio faktoreakAlderantzizko konbertsioetarako, emandako konbertsio faktoreenalderantzizkoez biderkatu.

Bider2,54 x10-2

0,30480,9144

1609,3441.853

Norammmmm

NondikHazbeteakOinakYardakMiliakItsas miliak

Aplikatu+ 273,15

[(F-32) x 0,556] + 273,15

TenperaturaSI unitatea - Kelvin (K)

NoraKK

LuzeraSI unitatea – metro (m)

Bider6,45 x 10-4

9,29 x 10-2

0,83612,59 x 106

4.047104

Noram2

m2

m2

m2

m2

m2

NondikHazbete karratuakOin karratuakYard karratuakMilia karratuakAkreakHektareak (ha)

AzaleraSI unitatea – metro karratu (m2)

Bider0,001

6,45 x 10-4

2,83 x 10-2

0,7655,68 x 10-4

4,73 x 10-4

4,55 x 10-3

3,79 x 10-3

Noram3

m3

m3

m3

m3

m3

m3

m3

NondikLitroaHazbete kubikoakOin kubikoakYard kubikoakPintak (inperiala)Pintak (Estatu Batuak)Galoiak (inperiala)Galoiak (Estatu Batuak)

BolumenaSI unitatea – metro kubiko (m3)

Bider9,807 x 10-3

248,93.3856.89547,8810,34131

19,807 x 103

105

Norakgkgkgkgkgkg

NondikOntza (oz)Libra (lb)Slug-aTona (inperiala)Tona (Estatu Batuak)Tona (metrikoa)

20


Bider2,84 x 10-2

0,453614,591.016907,2103

MasaSI unitatea - Kilogramo (kg)

NondikOin segundoko (f s-1)Oin minutuko (f m-1)Milia orduko (mph)KorapiloakMetro minutuko (m m-1)Kph (km h-1)

Bider0,3048

5,08 x 103

0,4470,5145

1,667 x 10-2

0,2778

Abiadura linealaSI unitatea – metro segundoko (m s-1)

Noram s-1

m s-1

m s-1

m s-1

m s-1

m s-1

Indarra eta pisuaSI unitatea - Newton (N)

Presioa eta tentsioaSI unitatea – Pascal (Pa)

NondikPoundal-a (pdl)Ontza indarra (oz f)Libra indarra (lb f)Tona indarra (ton f)Gramo indarra (g f)Ponda (p)Kilogramo indarra (kg f)Dina

NoraNNNNNNNN

Bider0,13830,2784,4489964

9,807 x 10-2

9,807 x 10-2

9,80710-5

NondikAtmosfera (atm)Ur zutabeko hazbetea (WG)Merkurioko hazbetea (Hg)Libra indar hazbete karratuko (lb f in-2)Libra indar oin karratuko (lb f ft-2)Milimetro ur zutabeko (mm WG)Merkurio milimetroak (mm Hg) (torr)Newton metro karratuko (Nm-2)Kilopond zentimetro karratuko (kp cm-2)Bar

NoraPaPaPaPaPaPaPaPaPaPa

21


Bider7,062 x 10-3

0,11291,356

9,80679,8067

NoraNmNmNmNmNm

Nondikoz f inlb f inlb f ftkg f mkp m

Bider0,1037 = 2π/60

6,283 = 2π

1,75 x 10-2 = 2π/360

Abiadura angeluarraSI unitatea – radian segundoko (rad s-1)

Norarad s-1

rad s-1

rad s-1

PareaSI unitatea – Newton metro (Nm)

Bider1,055 x 103

1,055 x 108

4,1871,356

0,04219,806

3,601 x 106

NoraJJJJJJJ

NondikBritish Thermal Unit (BTU)Therm (BTU x 105)Kaloria (cal)ft lb pisu (ft lb f)ft poundal (ft pdl)Kilopond metro (kp m)Kilowatt orduko (kWh)

Energia edo lanaSI unitatea – Joule (J)

Bider0,74570,73550,7355

1,36 x 10-3

1,0554,1868

NorakWkWkWkWkWkW

NondikHorsepower-a (Erresuma Batua) (hp)Zaldi potentzia (ZP)Pferdestärke (ps)Foot pound force segundoko (ft lb f s-1)Brit. Therm. Units segundoko (BTUs s-1)Kilokaloria segundoko (kcal s-1)

PotentziaSI unitatea – kilowatt (kW)

NondikBira minutuko (rpm)

Bira segundoko (r s-1)

Gradu segundoko (º s-1)

22


Bider2,83 x 10-3

4,72 x 10-4

1,26 x 10-6

1,05 x 10-6

x10-3

1,67 x 10-5

1,67 x 10-2

2,78 x 10-4

Noram3 s-1

m3 s-1

m3 s-1

m3 s-1

m3 s-1

m3 s-1

m3 s-1

m3 s-1

NondikOin kubiko segundoko (cusec)Oin kubiko minutuko (cfm)Galoi orduko (Inperiala)Galoi orduko (Estatu Batuak)Litro segundoko (l s-1)Litro minutuko (l min-1)Metro kubiko minutuko (m3 min-1)Metro kubiko orduko (m3 h-1)

EmariaSI unitatea – metro kubiko segundoko (m3 s-1)

Inertzi momentuaSI unitatea– kilogramo metro karratu (kg m2)

Norakg m2

kg m2

kg m2

kg m2

kg m2

kg m2

Bider0,25

4,214 x 10-2

9,8071,356

2,926 x 10-4

1,829 x 10-5

Nondikkg f m2 (= GD2)lb f ft2 (= WK2)kp m s2

ft lb f s2

lb f in2

oz f in2

Oharra

Frigoria: Frigoria 15ºC-tan dagoen 1 kg uri tenperatura hori 1ºC jaisteko kendubehar zaion bero kantitatea da. 4 BTUren balioa du.

WATTetik frigoriako konbertsioa: Ekipoaren potentzi wattak 0,86biderkatu (Adib: 1.000 watt/orduko = 860 frigoria/orduko).

23

2 . I r u d i g e o m e t r i ko a k

24

25

[bd3 -

(h4 -

L4 )]

[b3 (d-

h) -

Lt3 +

(

b4 -t4 )]

I ER

AK

O H

ABE

ZU

ZEN

ACx

Cy

Aza

lera

Cx

Cy

Aza

lera

Xc

arda

tzar

ekik

o in

ertz

i mom

entu

aY

c ar

datz

arek

iko

iner

tzi m

omen

tua

Xc

arda

tzar

ekik

o in

ertz

i mom

entu

aY

c ar

datz

arek

iko

iner

tzi m

omen

tua

I ERA

KO

HA

BE K

ON

IKO

A

b 2d 2

b 2 d 2

2sb3 +

ht3

12

bd3 -

h3 (b-

t)12

1 121 4g

bd-h

(b-t

)

g =

g =

Heg

alar

en m

alda

=

Hab

e es

tand

arre

ntza

ko g

=

dt+

2a(s

+n)

1 12g 4

1 6

(h-l

)(b

-t)

(h-l

)(b

-t)


2.1 Habe arruntak

26


Z E

RA

KO

HA

BE

ZU

ZEN

ACx

Cy

Aza

lera

Xc

arda

tzar

ekik

o in

ertz

i mom

entu

aY

c ar

datz

arek

iko

iner

tzi m

omen

tua

2a-t 2

b 2

b(a+

c)3 -

2c3 d

-6a2 c

d12

ab

3 -c(

b-2t

)3

12

t[b+

2(a-

t)]

Xc

arda

tzar

ekik

o in

ertz

i mom

entu

a

I ER

AK

O H

ABE

ZU

ZEN

H

EGA

LZA

BA

LACy

Aza

lera

1 2A

d-

[td

2 + s

2 (b-

t)+

s(a-

t)(2

d-s)]

[b(d-

y)3 +

ay3 -

(b-t

)(d-

y-s)

3 -(a

-t)(

y-s)

3 ]1 3

bs+

ht+

as

27

Cx

Cy

Aza

lera


Xc

arda

tzar

ekik

o in

ertz

i mom

entu

aY

c ar

datz

arek

iko

iner

tzi m

omen

tua

Xc

arda

tzar

ekik

o in

ertz

i mom

entu

aY

c ar

datz

arek

iko

iner

tzi m

omen

tua

U E

RAK

O H

ABE

ZU

ZEN

A

U E

RAK

O H

ABE

KO

NIK

OA

Cx

Cy

Aza

lera

d 2 d 2 g=

h-

L2(

b-t)

bd-h

(b-t

)

1 A

ht2 2

g 3[b2 s

+

+

(b+

2 t)(

b-t)2 ]

dt+

a(s+

n)

Non

A=

2sb+

ht

2b2 s

+ht

2

2bd-

2h(b

-t)

bd3 -

h3 (b-

t)12

2sb3 +

ht3

-AC

2x

3

1 12

1 8g

[bd3 -

(h4 -

L4 )]

g =

Heg

alar

en m

alda

=

Hab

e es

tand

arre

ntza

kog

=

[2sb3 +

Lt3 +

(b4 -

t4 ) ]-A

(b-y

)21 3

1 6

h-L

2(b-

t)

g 2

g=

h-L

2(b-

t)

28

Cx

Cy

Aza

lera

2 . I r u d i g e o m e t r i ko a kL

ERA

KO

HA

BE

ZU

ZEN

ACx

Cy

Aza

lera

Xc

arda

tzar

ekik

o in

ertz

i mom

entu

aY

c ar

datz

arek

iko

iner

tzi m

omen

tua

Xc

arda

tzar

ekik

o in

ertz

i mom

entu

aY

c ar

datz

arek

iko

iner

tzi m

omen

tua

L ER

AK

O H

ABE

AN

GEL

UA

RRA

29

Cy

Aza

lera


Xc

arda

tzar

ekik

o in

ertz

i mom

entu

a

Cy

Aza

lera

T

ERA

KO

HA

BEA

Xc

arda

tzar

ekik

o in

ertz

i mom

entu

a

T ER

AK

O H

ABE

K

ON

IKO

A

30


Xc

arda

tzar

ekik

o in

ertz

i mom

entu

aYc

arda

tzar

ekik

o in

ertz

i mom

entu

a

Xc

arda

tzar

ekik

o in

ertz

i mom

entu

aY

c ar

datz

arek

iko

iner

tzi m

omen

tua

T ER

AK

O H

ABE

ERD

IKO

NIK

OA

Cx

Cy

Aza

lera

GU

RUTZ

E ER

AK

O

HA

BE A

NG

ELU

ZU

ZEN

ACx

CyA

zale

ra

31


ZIL

IND

RO

AC x

YZ

pla

noare

kik

o C y

XZ

pla

noare

kik

oC z

XY

pla

noare

kik

ogra

bita

te z

entr

oagra

bita

te z

entr

oagra

bita

te z

entr

oa

I xx

mas

aren

iner

tzi

I y

ym

asar

en in

ertz

i I zz

mas

aren

iner

tzi

mom

entu

a X

ard

atza

reki

kom

omen

tua

Y a

rdat

zare

kiko

mom

entu

a Z a

rdat

zare

kiko

I xx

mas

aren

iner

tzi

I y

ym

asar

en in

ertz

i I zz

mas

aren

iner

tzi

mom

entu

a X

arda

tzar

ekik

om

omen

tua

Y a

rdat

zare

kiko

mom

entu

a Z a

rdat

zare

kiko

Iner

tzi m

omen

tua

X a

rdat

zare

n In

ertz

i mom

entu

a Y

arda

tzar

en

Iner

tzi m

omen

tua

Z ar

datz

aren

grab

itate

zen

troa

reki

ko (X

c)

grab

itate

zen

troa

reki

ko (Y

c)gr

abita

te z

entroa

reki

ko (Z

c)

Gain

aza

lare

n a

zale

raBolu

men

aM

asa

Gain

aza

lare

n a

zale

raBolu

men

aM

asa

Gra

bita

te z

entr

oare

kiko

iner

tziG

rabi

tate

zen

troa

reki

ko in

ertz

iG

rabi

tate

zen

troa

reki

ko in

ertz

im

omen

tua

Xar

datz

arek

iko

(Xc)

mom

entu

a Y

arda

tzar

ekik

o (Y

c)m

omen

tua

Zar

datz

arek

iko

(Zc)

KO

ROA

ZIL

IND

RIK

OA

YZ

grab

itate

zen

troa

C xZX

grab

itate

zen

troa

Cy

XY

grab

itate

zen

troa

Cz

plan

oare

kiko

plan

oare

kiko

plan

oare

kiko

__

2.2 Gorputz solidoak

rr

32


ERD

IZIL

IND

RO

AC x

gra

bita

te z

entr

oaC y

gra

bita

te z

entr

oaC z

gra

bita

te z

entr

oaY

Zpla

noare

kik

oZ

Xpla

noare

kik

oY

Xpla

noare

kik

o

Mas

aren

iner

tzi

M

asar

en in

ertz

i M

asar

en in

ertz

im

omen

tua

X a

rdat

zare

kiko

(lxx

) m

omen

tua

Y ar

datz

arek

iko

(I yy)

m

omen

tua

Z ar

datz

arek

iko

(I zz )

I xx

mas

aren

iner

tzi

I x

xm

asar

en in

ertz

i I zz

m

asar

en in

ertz

im

omen

tua

Xar

datz

arek

iko

mom

entu

a Y

arda

tzar

ekik

om

omen

tua

Z a

rdat

zare

kiko

Xc

grab

itate

zen

troa

ren

iner

tzi

Yc

grab

itate

zen

troa

ren

iner

tzi

Zc

grab

itate

zen

troa

ren

iner

tzi

mom

entu

a X

ard

atza

reki

ko

mom

entu

a Y a

rdat

zare

kiko

mom

entu

a Z a

rdat

zare

kiko

Gain

aza

lare

n a

zale

raBolu

men

aM

asa

Gain

aza

lare

n a

zale

raBolu

men

aM

asa

Gra

bita

te z

entroa

ren

iner

tzi

Gra

bita

te z

entroa

ren

iner

tzi

Gra

bita

te z

entroa

ren

iner

tzi

mom

entu

a X

ard

atza

reki

ko (X

c) m

omen

tua

Y ar

datz

arek

iko

(Yc)

mom

entu

a Z

arda

tzar

ekik

o (Z

c)

ERD

IKA

LOTA

ZILI

ND

RIK

OA

C x

grab

itate

zen

troa

C y

grab

itate

zen

troa

C z

gra

bita

te z

entr

oa

YZ

plan

oare

kiko

ZX

plan

oare

kiko

XY

plan

oare

kiko

__

33

2 . I r u d i g e o m e t r i ko a kC

xgra

bita

te z

entr

oa

Cy

gra

bita

te z

entr

oaC

zgra

bita

te z

entr

oaY

Zpla

noare

kik

o Z

Xpla

noare

kik

oZ

Ypla

noare

kik

oES

FERA

I xx

mas

aren

iner

tzi

I y

ym

asar

en in

ertz

i I zz

mas

aren

iner

tzi

mom

entu

a X

arda

tzar

ekik

om

omen

tua

Yar

datz

arek

iko

mom

entu

a Z

arda

tzar

ekik

o

Mas

aren

iner

tzi

M

asar

en in

ertz

i M

asar

en in

ertz

im

omen

tua

X a

rdat

zare

kiko

(I xx)

mom

entu

a X

arda

tzar

ekik

o (I y

y)m

omen

tua

Xar

datz

arek

iko

(I zz)

Gra

bita

te z

entr

oare

n in

ertz

i G

rabi

tate

zen

troa

ren

iner

tzi

Gra

bita

te z

entr

oare

n in

ertz

im

omen

tua

X a

rdat

zare

kiko

(Xc)

mom

entu

a Y

arda

tzar

ekik

o (Y

c) m

omen

tua

Z ar

datz

arek

iko

(Zc)

Gain

aza

lare

n a

zale

raBolu

men

aM

asa

Gain

aza

lare

n a

zale

raBolu

men

aM

asa

Gra

bita

te z

entroa

ren

iner

tzi

Gra

bita

te z

entroa

ren

iner

tzi

Gra

bita

te z

entroa

ren

iner

tzi

mom

entu

a X

arda

tzar

ekik

o (X

c) m

omen

tua

X a

rdat

zare

kiko

(Yc)

mom

entu

a X

arda

tzar

ekik

o (Z

c)

KA

LOTA

ESF

ERIK

OA

Gra

bita

te z

entroa

G

rabi

tate

zen

troa

G

rabi

tate

zen

troa

YZ p

lano

arek

iko

(Cx)

ZX

pla

noar

ekik

o (C

y)X

Y p

lano

arek

iko

(Cz)

34


ESFE

RA

ERD

IA

Gra

bitate

zen

troa

Gra

bitate

zen

troa

Gra

bitate

zen

troa

YZ

pla

noare

kik

o (C x

)Z

Xpla

noare

kik

o (C y

)X

Ypla

noare

kik

o (C z

)

Mas

aren

iner

tzi

M

asar

en in

ertz

i M

asar

en in

ertz

i m

omen

tua

X a

rdat

zare

kiko

(Ixx

)m

omen

tua

Y ar

datz

arek

iko

(I yy)

mom

entu

a Z

arda

tzar

ekik

o (I z

z)

Mas

aren

iner

tzi

M

asar

en in

ertz

i M

asar

en in

ertz

im

omen

tua

X a

rdat

zare

kiko

(Ixx

)m

omen

tua

Yar

datz

arek

iko

(I yy)

mom

entu

a Z

arda

tzar

ekik

o (I z

z)

Gra

bita

te z

entr

oare

n in

ertz

i G

rabi

tate

zen

troa

ren

iner

tzi

Gra

bita

te z

entr

oare

n in

ertz

im

omen

tua

X a

rdat

zare

kiko

(Xc)

mom

entu

a Y

arda

tzar

ekik

o (Y

c) m

omen

tua

Z ar

datz

arek

iko

(Zc)

Gain

aza

lare

n a

zale

raBolu

men

aM

asa

Gain

aza

lare

n a

zale

raBolu

men

aM

asa

Gra

bita

te z

entr

oare

n in

ertz

iG

rabi

tate

zen

troa

ren

iner

tzi

Gra

bita

te z

entr

oare

n in

ertz

im

omen

tua

Xar

datz

arek

iko

(Xc) m

omen

tua

Yar

datz

arek

iko

(Yc)

mom

entu

a Z

arda

tzar

ekik

o (Z

c)

KA

LOTA

ERD

IESF

ERIK

OA

Gra

bita

te z

entr

oa

Gra

bita

te z

entr

oa

Gra

bita

te z

entr

oa

YZ

pla

noare

kik

o (C

x)Z

Xpla

noare

kik

o (C

y)X

Ypla

noare

kik

o (C

z)

35

2 . I r u d i g e o m e t r i ko a kBL

OK

E A

NG

ELU

ZU

ZEN

PA

RALE

LEPI

PED

OA

Gra

bita

te z

entr

oa

Gra

bita

te z

entr

oaG

rabi

tate

zen

troa

YZ

pla

noare

kik

o (C

x)Z

Xpla

noare

kik

o (C

y)X

Ypla

noare

kik

o (C

z)

Mas

aren

iner

tzi

M

asar

en in

ertz

i M

asar

en in

ertz

i m

omen

tua

X a

rdat

zare

kiko

(Ixx

)m

omen

tua

Y ar

datz

arek

iko

(I yy)

mom

entu

a Z

arda

tzar

ekik

o (I z

z)

Mas

aren

iner

tzi m

omen

tua

M

asar

en in

ertz

i mom

entu

aM

asar

en in

ertz

i mom

entu

aX

ard

atza

rekik

o (I x

x)

Y a

rdat

zare

kik

o (I y

y)Z a

rdat

zare

kik

o (I z

z)

Gra

bita

te z

entr

oare

n in

ertz

i G

rabi

tate

zen

troa

ren

iner

tzi

Gra

bita

te z

entr

oare

n in

ertz

im

omen

tua

X a

rdat

zare

kik

o (X

c)m

omen

tua

Y ar

datz

arek

iko

(Yc)

mom

entu

a Z

arda

tzar

ekik

o (Z

c)

Gain

aza

lare

n a

zale

raBolu

men

aM

asa

Gain

aza

lare

n a

zale

raBolu

men

aM

asa

Gra

bita

te z

entr

oare

n in

ertz

iG

rabi

tate

zen

troa

ren

iner

tzi

Gra

bita

te z

entr

oare

n in

ertz

im

omen

tua

Xar

datz

arek

iko

(Xc)

mom

entu

a X

arda

tzar

ekik

o (Y

c) m

omen

tua

Xar

datz

arek

iko

(Zc)

ZIL

IND

RO

ELIP

TIK

OA

Gra

bita

te z

entr

oa

Gra

bita

te z

entr

oa

Gra

bita

te z

entr

oa

YZ

plan

oare

kik

o (C

x)Z

Xpl

anoa

rekik

o (C

y)X

Ypl

anoa

rekik

o (C

z)

Gut

xi g

orab

eher

a

36


HA

GA

TXO

AG

rabita

te z

entr

oa

Gra

bita

te z

entr

oaG

rabita

te z

entr

oaY

Zpla

noare

kik

o (C

x)Z

Xpla

noare

kik

o (C

y)X

Ypla

noare

kik

o (C

z)

Mas

aren

iner

tzi

M

asar

en in

ertz

i M

asar

en in

ertz

i m

omen

tua

Xar

datz

arek

iko

(I xx)

mom

entu

a Y

arda

tzar

ekik

o (I y

y)m

omen

tua

Z ar

datz

arek

iko

(I zz)

Mas

aren

iner

tzi m

omen

tua

X a

rdat

zare

kik

o (I x

x)M

asar

en in

ertz

i mom

entu

aY a

rdat

zare

kik

o (I y

y)M

asar

en in

ertz

i mom

entu

aZ a

rdat

zare

kik

o (I z

z)

Gra

bita

te z

entr

oare

n in

ertz

i G

rabi

tate

zen

troa

ren

iner

tzi

Gra

bita

te z

entr

oare

n in

ertz

im

omen

tua

X a

rdat

zare

kiko

(Xc)

mom

entu

a Y

arda

tzar

ekik

o (Y

c)m

omen

tua

Z ar

datz

arek

iko

(Zc)

Masa

Masa

HA

GA

TXO

ZIR

KU

LAR

KO

AD

RAN

TEA

Gra

bita

te z

entr

oa

Gra

bita

te z

entr

oa

Gra

bita

te z

entr

oa

YZ

pla

noare

kik

o (C

x)Z

Xpla

noare

kik

o (C

y)X

Ypla

noare

kik

o (C

z)

37

Gra

bitate

zen

troa

Gra

bitate

zen

troa

Gra

bitate

zen

troa

YZ

pla

noare

kik

o (C x

)Z

Xpla

noare

kik

o (C y

)X

Ypla

noare

kik

o (C z

)


Mas

aren

iner

tzi

M

asar

en in

ertz

i M

asar

en in

ertz

im

omen

tua

X a

rdat

zare

kiko

(Ixx

)m

omen

tua

X a

rdat

zare

kiko

(Iyy

)m

omen

tua

X a

rdat

zare

kiko

(Izz

)

Gain

aza

lare

n a

zale

raBolu

men

aM

asa

Gra

bita

te z

entr

oare

n in

ertz

iG

rabi

tate

zen

troa

ren

iner

tzi

Gra

bita

te z

entr

oare

n in

ertz

im

omen

tua

X a

rdat

zare

kiko

(Xc)

mom

entu

a Y

arda

tzar

ekik

o (Y

c)m

omen

tua

Z ar

datz

arek

iko

(Zc)

KO

NO

ZU

ZEN

AG

rabitate

zen

troa

Gra

bitate

zen

troa

Gra

bitate

zen

troa

YZ

pla

noare

kik

o (C x

)Z

Xpla

noare

kik

o (C y

)X

Ypla

noare

kik

o (C z

)

KA

LOTA

KO

NIK

OZU

ZEN

A

Mas

aren

iner

tzi m

omen

tua

Mas

aren

iner

tzi m

omen

tua

Mas

aren

iner

tzi m

omen

tua

X a

rdat

zare

kik

o I x

xX

ard

atza

rekik

o I y

yX

ard

atza

rekik

o I z

z

Gra

bita

te z

entr

oare

n in

ertz

i G

rabi

tate

zen

troa

ren

iner

tzi

Gra

bita

te z

entr

oare

n in

ertz

im

omen

tua

X a

rdat

zare

kiko

(Xc)

mom

entu

a Y

arda

tzar

ekik

o (Y

c)m

omen

tua

Z ar

datz

arek

iko

(Zc)

Masa

38


Mas

aren

iner

tzi

M

asar

en in

ertz

i M

asar

en in

ertz

i m

omen

tua

X a

rdat

zare

kiko

(Ixx

)m

omen

tua

Y ar

datz

arek

iko

(I yy)

mom

entu

a Z

arda

tzar

ekik

o (I z

z)

Masa

Gra

bitate

zen

troare

n iner

tzi m

om

entu

a Z

ard

atz

are

kik

o (Z c

)

Gra

bita

te z

entr

oare

n in

ertz

iG

rabi

tate

zen

troa

ren

iner

tzi

Gra

bita

te z

entr

oare

n in

ertz

im

omen

tua

X1

arda

tzar

ekik

o (X

c)m

omen

tua

Y 1ar

datz

arek

iko

(Yc)

mom

entu

a Z 1

arda

tzar

ekik

o (Z

c)

ERD

IKA

LOTA

KO

NIK

OZU

ZEN

AG

rabita

te z

entr

oa

Gra

bita

te z

entr

oa

Gra

bita

te z

entr

oa

YZ

pla

noare

kik

o (C

x)Z

Xpla

noare

kik

o (C

y)X

Ypla

noare

kik

o (C

z)

39

Cx

Cy

Aza

lera

X ar

datz

arek

iko

iner

tzi m

omen

tua

Y ar

datz

arek

iko

iner

tzi m

omen

tua

Xc a

rdat

zare

kiko

iner

tzi m

omen

tua

Yc a

rdat

zare

kiko

iner

tzi m

omen

tua


2.3 Gainazal arruntakZ

IRK

ULU

A

ZIR

KU

LUA

ERD

IZIR

KU

LUA

ZIR

KU

LU

SEK

ZIO

LA

URD

ENA

ZIR

KU

LARR

A

X

r r

AZA

LERA

: πr2

PERI

MET

ROA

: 2πr

40

Cx

Cy

Aza

lera

X ar

datz

arek

iko

iner

tzi m

omen

tua

Y ar

datz

arek

iko

iner

tzi m

omen

tua

Xc a

rdat

zare

kiko

iner

tzi m

omen

tua

Yc a

rdat

zare

kiko

iner

tzi m

omen

tua

Zc a

rdat

zare

kiko

iner

tzi

mom

entu

pol

arra

2 . I r u d i g e o m e t r i ko a kTR

IAN

GEL

UA

PERI

MET

ROA

: b+

c+d

41

Cx

Cy

Aza

lera

X ar

datz

arek

iko

iner

tzi m

omen

tua

Y ar

datz

arek

iko

iner

tzi m

omen

tua

Xc a

rdat

zare

kiko

iner

tzi m

omen

tua

Yc a

rdat

zare

kiko

iner

tzi m

omen

tua


PARA

BO

LA

PERIMETROA:

PARA

BO

LAPA

RABO

LA E

RDIA

42


Cx

Cy

Aza

lera

X ar

datz

arek

iko

iner

tzi m

omen

tua

Y ar

datz

arek

iko

iner

tzi m

omen

tua

Xc a

rdat

zare

kiko

iner

tzi m

omen

tua

Yc a

rdat

zare

kiko

iner

tzi m

omen

tua

PARA

BO

LA

PERIMETROA:

AZPI

PARA

BOLA

PA

RABO

LAER

DIA

ORO

KO

RRA

43


LAU

KIZ

UZ

ENA

Cx

Cy

Aza

lera

X ar

datz

arek

iko

iner

tzi m

omen

tua

Y ar

datz

arek

iko

iner

tzi m

omen

tua

Xc a

rdat

zare

kiko

iner

tzi m

omen

tua

Yc a

rdat

zare

kiko

iner

tzi m

omen

tua

44

2 . I r u d i g e o m e t r i ko a kEL

IPSE

A

ELIP

SE E

RD

IAEL

IPSE

KO

AD

RA

NTE

A

Cx

Cy

Aza

lera

X ar

datz

arek

iko

iner

tzi m

omen

tua

Y ar

datz

arek

iko

iner

tzi m

omen

tua

Xc a

rdat

zare

kiko

iner

tzi m

omen

tua

Yc a

rdat

zare

kiko

iner

tzi m

omen

tua

AZA

LERA

: πab

PERI

MET

ROA

: %5

akat

s max

.

%10

akat

smax

.

45


PARA

LELO

GRA

MO

A

X

Cx

Cy

Aza

lera

X ar

datz

arek

iko

iner

tzi m

omen

tua

Y ar

datz

arek

iko

iner

tzi m

omen

tua

Xc a

rdat

zare

kiko

iner

tzi m

omen

tua

Yc a

rdat

zare

kiko

iner

tzi m

omen

tua

TRA

PEZ

IOA

TRA

PEZ

IOA

TRA

PEZ

IO I

SO

SZ

ELEA

TRA

PEZ

IO I

SO

SZ

ELEA

46


ZIR

KU

LU S

EGM

ENTU

AC

x

Cy

Aza

lera

X ar

datz

arek

iko

iner

tzi m

omen

tua

Y ar

datz

arek

iko

iner

tzi m

omen

tua

47

3 . K o n t z e p t u a r i t m e t i ko a k

48

49


Batez besteko aritmetikoa:

Batez besteko geometrikoa:

Batez besteko harmonikoa:

usw.

usw.

Zeinu erregela

Propietate konmutatiboa

Propietate asoziatiboa

Batuketa aljebraikoen biderkadura, binomioak

Batez bestekoen kalkulua

50


Potentziak

Erroak

51

4 . T r i g o n o m e t r i a

52

53

Triangelu zuzenaren ebazpena

Triangelu zuzenak ebazterakoan honako teorema hauek etengabe erabiltzen dira:

- Pitagorasen teorema. Triangelu zuzen batean, katetoen karratuen batura hipotenusaren karratuaren berdina da.

- Triangelu zuzenetan, kateto baten luzera hipotenusaren eta katetoaren parekoangeluaren sinuaren biderkadura da, edo katetoaren kontrako angeluaren kosinuarena.

b = a . sin B sin B = ba

c = a . sin C sin C = ca

c = a . cos B cos B = ca

- Triangelu zuzenetan, kateto baten luzera beste katetoaren eta katetoaren pareko angeluaren tangentearen biderkadura da, edo katetoaren kontra dagoen angeluaren kotangentearena.

tg B = b b = c.tg Bc

b = c.ctg C


C

B A

a2 = b2 + c2

a = √b2 + c2

b = √a2 - c2

c

ab

C

B Ac

ab

C

B Ac

ab

54

Adibidea


Aur

pegi

inkl

inat

uan

zulo

a eg

in m

akin

aren

bur

ua b

iratu

ta.

- A

urpe

gi in

klin

atua

28º

- Zu

loar

en k

okap

ena

jato

rriz

ko p

untu

tik:

Y-23

Z-

113

( B p

untu

a)

Jato

rria

erp

inea

n

62°

28°

23

113

A –

Hur

biltz

e pu

ntua

, aur

pegi

in

klin

atut

ik 5

mm

-ra

B –

Zulo

aren

sar

rera

C –

Zul

oare

n sa

kone

ra to

tala

, 20

mm

Mek

aniz

atu

beha

rrek

o au

rpeg

ia28

º, m

akin

a bu

rua

bira

tu b

ehar

den

ang

elua

ang

elu

horr

en o

saga

rria

: 90

º - 2

8º=

62º

A p

untu

a , z

uloa

ren

sarr

erat

ik 5

mm

-ra

sin62

º =

Y /

5

= 4.

41m

m

P

ieza

ren

Y =

-23

– 4.

41=

-27.

41

cos6

2º

= Z

/ 5

=

2.34

mm

Jat

orrit

ik

Z =

-113

+ 2

.34

= -1

10.6

6

C p

untu

a A

pun

tutik

:25

mm

(sa

kone

ra 2

0 +

hurb

iltze

pun

tua

5)

sin62

º =

Y /

25

= 2

2.07

mm

,

Y =

G91

Y22

.07

cos6

2º=

Z /

25

= 1

1.73

mm

,

Z =

G91

Z-1

1.73

55

5 . M a t e r i a l a k

56

57

5.1 Gorputz solidoen pisu espezifikoa

Adreilua..................................................................................Agata .....................................................................................Alabastroa ..............................................................................Albaialdea ..............................................................................Altzairu herdoilgaitza 18/8 .....................................................Altzairu lasterra:......................................................................

%5 tungstenorekin gutxi gorabehera ....................................%10 tungstenorekin gutxi gorabehera ..................................%15 tungstenorekin gutxi gorabehera ..................................%20 tungstenorekin gutxi gorabehera ..................................

Altzairurtua .............................................................................Aluminio brontzea ...................................................................Aluminio hutsa ........................................................................Aluminio mailukatua. ...............................................................Aluminio urtua.........................................................................Aluminioa, aleazio forjagarriak................................................Aluminioa, moldeaketarako aleazioak ......................................Alunbrea(KAI) .........................................................................Amianto pasta.........................................................................Amiantoa ................................................................................Amoniakoa .............................................................................Anbarra. .................................................................................Anhidridoa (kaltzio sulfatoa). ...................................................Antimonioa .............................................................................Antrazita.................................................................................Apar harri naturala .................................................................Apatita....................................................................................Arbela ....................................................................................Artilea ....................................................................................Artsenikoa...............................................................................Asfaltoa (brea minerala) ..........................................................Azukre zuria ..........................................................................Bakelita...................................................................................Banadioa ................................................................................Barioa.....................................................................................Basaltoa..................................................................................Bauxita ...................................................................................Beira kristala ...........................................................................Beira zuria .............................................................................

1,4 - 2,02,5 - 2,82,3 - 2,886,4 - 6,6

7,93

8,108,358,609,007,85

7,75 - 8,352,702,752,56

2,64 - 2,822,69 - 2,95

1,751,2

2,1 - 2,81,52

1,0 - 1,12,966,69

1,35 - 1,70,4 - 0,9

3,16 - 3,222,65 - 2,71,3 - 1,4

6,691,1 - 2,8

1,611,335,83,7

2,60 - 3,302,4 - 2,62,4 - 2,6

2,2


Gorputz solidoak giro tenperaturan Pisu espezifikoa

58


Berilioa ...................................................................................Berun bioxidoa edo peroxidoa ................................................Berun ijetzia ............................................................................Berun minioa...........................................................................Berun urtua .............................................................................Bikea ......................................................................................Binil polikloruroa (biguna) ........................................................Binil polikloruroa (zurruna).......................................................Bismutoa ................................................................................Bitriolo urdina ........................................................................Bitrioloa, burdina ..................................................................Bolia .......................................................................................Borax kristalizatua ...................................................................Boro karburoa .........................................................................Botila kristala...........................................................................Brontzea, %6tik 20ra Sn .........................................................Burdin oxidoa (ispilu burdina) ..................................................Burdin pirita ............................................................................Burdina gozoa.........................................................................Burdina hutsa ..........................................................................Burdinurtu grisa.......................................................................Burdinurtu xaflakorra ...............................................................Burdinurtu zuria.......................................................................Burdinurtua .............................................................................Buztin freskoa..........................................................................Buztin lehorra..........................................................................Carborunduma (silizio karburoa) ..............................................Diamantea ..............................................................................Dolomita .................................................................................Egurrikatz zapaldua, airerik gabea .........................................Egurrikatza..............................................................................Elur solte bustia .......................................................................Elur solte lehorra......................................................................Erle argizaria ..........................................................................Erretorta ikatza........................................................................Erretxina .................................................................................Esmerila ..................................................................................Espato astuna ..........................................................................

1,869,3711,4

8,6 - 9,111,34

1,07 - 1,101,251,49,8

2,281,90

1,83 - 1,921,732,512,6

8,7 - 8,95,25

4,9 - 5,27,857,6

6,95 - 7,357,20 - 7,45

7,707,86

2,6ra arte1,8

3,12 - 3,203,5

2,85 - 2,951,4 - 1,5

0,40,95era arte

0,120,961,9

1,074,0

4,45


59


Estearina.................................................................................Esteatita ..................................................................................Estibina ...................................................................................Estrontzioa ..............................................................................Eztainu ijetzia..........................................................................Eztainu urtua...........................................................................Feldespatoa.............................................................................Fenoplastoa P 42 (karga: ehunak) ............................................Fenoplastoa P.21 (karga: egur hirina) .......................................Fluorina ..................................................................................Formol urea (karga: zelulosa) ...................................................Fosforo brontzea .....................................................................Fosforoa, gorria.......................................................................Fosforoa, metalikoa .................................................................Fosforoa, zuria eta horia..........................................................Galena ...................................................................................Galioa ....................................................................................Gatz arrunta ...........................................................................Gatzarria ................................................................................Goma arabiarra ......................................................................Goma biguna..........................................................................Goma laka..............................................................................Grafito naturala.......................................................................Granitoa .................................................................................Gres kareharria.......................................................................Gresa .....................................................................................Gutapertxa..............................................................................Harea hezea ...........................................................................Harea lehorra..........................................................................Harri erregogorra....................................................................Harri kristala ...........................................................................Harrikatz soltea piloan ............................................................Harrikatza...............................................................................Hezurrak.................................................................................Hormigoia...............................................................................Igeltsu kaltzinatua ....................................................................Igeltsua ...................................................................................Ikatza barratan........................................................................Iman iraunkorretarako altzairua ..............................................

0,95 - 1,02,60 - 2,804,6 - 4,7

2,67,47,2

2,5 - 2,671,321,4

3,151,5

8,80 - 8,862,202,361,84

7,4 - 7,65,912,152,15

1,31 - 1,451,1 - 1,5

1,22,0 - 2,52,3 - 3,1

1,92,2 - 2,5

0,97 - 1,012,0ra arte1,4 - 1,61,8 - 2,2

2,650,9 - 1,11,2 - 1,51,7 - 2,01,8 - 2,5

1,812,321,6

6,90 - 7,3


60


Indigoa ...................................................................................Iodoa......................................................................................Iridioa.....................................................................................Izotza 0º-tan............................................................................Kadmio urtua ..........................................................................Kadmioa .................................................................................Kaltzio karbonatoa ..................................................................Kaltzio karburoa (1 kg-k 0,3 m3 azetileno ematen du)................Kaltzioa ..................................................................................Kaolina (portzelanarako lurra)..................................................Karbono altzairua....................................................................Kare bizia ...............................................................................Kare egosia.............................................................................Kareorea.................................................................................Kautxu gordina........................................................................Kearen beltza ..........................................................................Kobaltoa .................................................................................Kobre elektrolitikoa ..................................................................Kobre ijetzia............................................................................Kobre pirita (CuFeS2) ...............................................................Kobre pirita nahastua (CuFeS4).................................................Kobre urtua.............................................................................Koipeak ..................................................................................Kokea .....................................................................................Korindoia ...............................................................................Kortxoa...................................................................................Kreta.......................................................................................Kriolita....................................................................................Kristal fina...............................................................................Kromo altzairua.......................................................................Kromoa...................................................................................Kromo-nikel altzairua...............................................................Kuartzoa.................................................................................Labe garaiko zepa...................................................................Larru koipeztatua.....................................................................Larru lehorra ...........................................................................Letoia......................................................................................Lignitoa...................................................................................Litargirioa (berun hori oxidoa)..................................................

1,354,9422,5

0,91678,54 - 8,57

8,642,6

2,221,55

2,2t - 2,67,83 - 7,88

3,32,3 - 3,21,6 - 1,8

0,91 - 0,961,7 - 1,8

8,88,88 - 8,95

8,9 - 9,04,1 - 4,34,9 - ,3

8,30 - 8,920,92 - 0,94

1,6 - 1,93,8 - 4,0

0,2 - 0,351,8 - 2,6

2,952,90

7,80 - 7,847,1

7,60 - 7,802,65

2,5 - 3,01,020,86

8,1 - 8,61,2t - 1,5

9,66


61

0,531,3 - 2,0

1,745,1

7,431,6 - 1,8

1,451,4 - 1,82,2 - 2,52,0 - 2,2

2,62 - 2,841,58,68,89,7

2,6 - 3,28,1010,2

8,35 - 8,658,35 - 8,90

8,308,9

8,571,122,5711,5

0,7 - 1,20,86 - 0,92

1,34,5 - 4,6

5,021,3 - 21,521,3 - 21,6

21,151,38

1,5 - 2,11,050,921,18

Litioa.......................................................................................Lurra ......................................................................................Magnesioa ..............................................................................Magnetita................................................................................Manganesoa ...........................................................................Manposteria freskoa, adreiluak ................................................Manposteria lehorra, adreiluak.................................................Manposteria, adreiluak ............................................................Manposteria, galtzadarriak .....................................................Manposteria, kareharria ..........................................................Marmola .................................................................................Melamina formola (karga: zelulosa)..........................................Metala, delta ...........................................................................Metala, kanpaiak ..................................................................Metala, Wood .......................................................................Mika .......................................................................................Molibdeno altzairua.................................................................Molibdenoa.............................................................................Nikel mailukatua .....................................................................Nikel tenkatua ........................................................................Nikel urtua ..............................................................................Nikela.....................................................................................Niobioa ..................................................................................Nylona....................................................................................Ortasa (potasio feldespatoa) ....................................................Paladioa .................................................................................Papera ....................................................................................Parafina ..................................................................................Pertinaxa.................................................................................Pirita magnetikoa.....................................................................Pirolusita .................................................................................Platino ijetzia...........................................................................Platino tenkatua .......................................................................Platino urtua............................................................................Polibinil kloruroa .....................................................................Poliester estratifikatua (beira ehuna)..........................................Poliestireno arrunta ..................................................................Polietilenoa, goi presioa ...........................................................Polimetilmetakrilato urtua .........................................................



62

0,912,15

3,1 - 3,22,2 - 2,5

2,040,862,111,041,5212,34,474,82

2,60 - 2,752,332,162,260,972,131,45

1,96 - 2,072,59

5,5 - 5,84,7

11,852,6 - 2,8

16,62,66,252,14,5

3,5 - 3,611,7

11,40 - 15,2519,3

3,0 - 3,2518,7

19,5019,3619,25

Polipropilenoa .........................................................................Politetrafluoretilenoa.................................................................Portland zementu freskoa ........................................................Portzelana...............................................................................Potasa kaustikoa......................................................................Potasio metalikoa.....................................................................Potasio nitroa ..........................................................................Rilsana....................................................................................Rubidioa .................................................................................Rutenioa..................................................................................Selenio gorria (α) ....................................................................Selenio metalikoa.....................................................................Serpentina...............................................................................Silizioa....................................................................................Sodio kloruroa (gatz arrunta) ...................................................Sodio nitroa ............................................................................Sodioa ....................................................................................Sosa kaustikoa ........................................................................Sosa kristalinoa .......................................................................Sufrea.....................................................................................Suharria..................................................................................Sulfuroa, kobrea (Cu2S)............................................................Sulfuroa, molibdenoa...............................................................Talioa......................................................................................Talkoa .....................................................................................Tantaloa ..................................................................................Teila........................................................................................Telurioa ...................................................................................Tetrafluoretilenioa (teflona)........................................................Titanioa...................................................................................Topazioa .................................................................................Torioa .....................................................................................Tungsteno karburo sinterizatua ................................................Tungstenoa ..............................................................................Turmalina ................................................................................Uranioa ..................................................................................Urre fin landua........................................................................Urre fin tenkatua......................................................................Urre fin urtua ..........................................................................



63


Zeluloidea ...............................................................................Zelulosa ..................................................................................Zelulosa azetatoa ....................................................................Zeresina..................................................................................Zerioa.....................................................................................Zeta ........................................................................................Zeta, azetatoa .........................................................................Zilar ijetzia edo tenkatua..........................................................Zilar ioduroa ..........................................................................Zilar urtua ...............................................................................Zinabrioa ................................................................................Zink ijetzia ..............................................................................Zink karbonatoa ......................................................................Zink mailukatua .....................................................................Zink sulfatoa (zink Vitrioloa) .....................................................Zink urtua ...............................................................................Zirkonio bioxidoa ....................................................................Zirkonioa ................................................................................Zuntz bulkanizatua ..................................................................Zuntza, kotoia .........................................................................

1,381,551,30

0,91 - 0,946,8

1,371,25 - 1,3510,5 - 10,6

5,6710,42 - 10,53

8,096,95 - 7,15

4,1 - 4,57,0 - 7,2

1,976,86

5,16 - 5,816,5

1,1 - 1,451,47 - 1,5


64

5.2 Zuren pisu espezifikoa


Akazia .........................................Artea ...........................................Astigarra ......................................Ebanoa ........................................Ezkia............................................Ezpela..........................................Gereziondoa ................................Guaiakoa .....................................Haritza.........................................Indigaztainondoa..........................Intxaurrondoa...............................Izei zuria ......................................Izeia.............................................Kaoba..........................................Laritza..........................................Lizarra .........................................Madariondoa ...............................Makala ........................................Pago arrunta ................................Pinu amerikarra (parket pinua) ......Pinu arrunta..................................Rhododendron ponticum................Sahatsa ........................................Teka .............................................Urkia ...........................................Zumarra .......................................

0,770,690,631,2

0,530,950,801,230,690,550,680,450,470,600,590,720,740,450,730,670,520,830,560,670,650,68

0,730,650,59

-0,490,92

-1,230,650,510,640,410,430,550,550,680,700,410,690,620,490,790,520,630,610,64

ZurakLabean lehortuak Kanpoan lehortuak(% 0ko hezetasuna) (%12ko hezetasuna)

65

5.3 1ºC bakoitzerako ∝∝ zabalkuntza linealekokoefizienteak, 0º eta 100ºC bitarteko tenperaturetarako


Alpaka..............................................................................Altzairua...........................................................................Aluminioa .........................................................................Antimonioa .......................................................................Beira.................................................................................Beruna ..............................................................................Brontzea (Cu edukiaren arabera)........................................Burdina (hutsa) ..................................................................Burdinurtu grisa (burdinurtua).............................................Duraluminioa (AlCuMg) .....................................................Elektroia (Mg AL)...............................................................Eztainua ...........................................................................Granitoa ...........................................................................Hormigoia.........................................................................Igeltsua .............................................................................Iridioa...............................................................................Kadmioa ...........................................................................Kautxua ............................................................................Kobaltoa ...........................................................................Kobrea..............................................................................Konstantanoa ....................................................................Kromo altzairua.................................................................Kromoa.............................................................................Kuartzo beira ....................................................................Kuartzo kristala .................................................................Letoia................................................................................Litioa.................................................................................Magnesioa ........................................................................Marmola ...........................................................................Merkurioa .........................................................................Metal gogorra (motaren arabera) .......................................Nikel altzairua...................................................................Nikela...............................................................................Platinoa.............................................................................Silizioa..............................................................................Sufrea...............................................................................Tungstenoa ........................................................................

18,011,523,0

10,808,1 - 10,0

29,015,0 - 17,511,6 - 12,29,0 - 10,4

23,524,023,08,9014,025,06,5031,0

77,0012,70

16,2 - 16,515,2

12,008,5

4,8 - 5,50,5218,460,026,111,7

60,005,5 - 7,5

12,013,00

9,06,0

90,004,3

Gorputz solidoak = balioa . 10-6

0º …100ºC-rako

66


Urrea ................................................................................Zilarra ..............................................................................Zinka ................................................................................

PlastikoakBinil polikloruroa (biguna) ..................................................Binil polikloruroa (zurruna).................................................Fenoplastoa P21 (karga: egur irina)....................................Fenoplastoa P42 (karga: ehunak) .......................................Formol melamina (karga: zelulosa) .....................................Formol urea (karga: zelulosa) .............................................Nylona..............................................................................Poliester estratifikatua (beira ehuna)....................................Poliestireno arrunta ............................................................Polietilenoa, goi presioa.....................................................Polimetilmetakrilato urtua ...................................................Politefrafluoretilenoa ..........................................................Rilsana..............................................................................Zelulosa azetatoa (moldeatua) ............................................Zelulosa azetatoa (orria) ....................................................

14,219,526,7

70 - 25050 - 18023 - 5025 - 50

4020 - 70

110 - 14020 - 3060 - 80

160 - 18050 - 90

100110

80 - 160100 - 150

Gorputz solidoak = balioa . 10-6

0º …100ºC-rako

Oharra

Jatorrizko bolumenaren eta bolumenaren hazkundearen arteko erlazioarizabalkuntza kubikoaren koefizientea esaten zaio, eta gutxi gorabehera 3 ∝ da.

67

5.4 γγ, likido batzuen zabalkuntza kubikoarenkoefizienteak 20ºC-tan

Metala

Kontrakzioaren balioa honen arabera

Luzera Azalera Bolumena

Erlazioa cm/m Erlazioa cm2/m2 Erlazioa cm3/m3


Likidoa γγ zabalkuntza kubikoarenkoefizientea = balioa . 10-6

Azido sulfuriko kontzentratua .............................Bentzola ............................................................Glizerina...........................................................Karbono tetrakloruroa........................................Merkurioa .........................................................Ura ...................................................................

5701160500

1220181206

5.5 Kontrakzioaren balioa metaletan

Altzairurtua.................Aluminioa ...................Beruna........................Brontzea .....................Brontzealuminioa.........Burdinurtua .................Eztainua ....................Kanpai metala.............Kobrea .......................Letoia..........................Zinka ..........................

1 : 171 : 191 : 311 : 211 : 181 : 331 : 431 : 221 : 421 : 221 : 21

400357217317377200156308160313313

1 : 251 : 281 : 461 : 321 : 271 : 501 : 641 : 331 : 631 : 321 : 32

2,001,791,091,591,891,000,781,540,801,541,61

1 : 501 : 561 : 921 : 63 1 : 53

1 : 1001 : 1281 : 65

1 : 1251 : 651 : 62

60 00053 58032 61047 61056 61030 00023 40046 14024 00046 14048 390

68

5.6 λλ, bero konduktibitatearen koefizientea 20ºC-kotenperatura normalean


Metalak (hutsak)Zilarra.................................................Kobrea................................................Aluminioa ...........................................Nikela.................................................Burdina ...............................................Merkurioa ...........................................

AleazioakSilumina..............................................Alusila ................................................Duraluminioa.......................................Letoia..................................................Brontzea .............................................Maillechort-a .......................................Monel metala ......................................Kromonikela ........................................V 2 A altzairua ...................................Invarra ................................................

Harri naturalakBasaltoa ..............................................Granitoa .............................................Ale xeheko kareharria..........................Marmola .............................................Kare infusorioak ..................................Hareharria ..........................................

Eraikuntzako materialakAdreilu arruntak ..................................Porositate handiko adreiluak ................Hormigoi kanpoan lehortua..................Zepa hormigoia...................................Magnesita harria .................................Labeetarako adreilu erregogorrak.........Portzelana, berlindarra ........................

36033819772607,2

139138

125 - 1409436

21,51916

12,59,5

1,42,51,92,42,1

1,4 - 1,8

0,330,10

0,7 - 1,20,42,4

0,640,9 - 1,1

105008930270089007860

13546

2633276028009381876684338710866978608100

29202600 - 2900

26502500 - 2700

26802150 - 2300

1600600

1800 - 25001200201019402290

Materiala Pisua kg/m3 λλ kcal/m hºC

69


KristalaEraikuntzarako eta beira plaketarakokristala ...............................................Berun beira .........................................Instrumentuetarako kristala, Jena ..........Aparatuetarako kristala (16 III) .............Kuartzo kristala ...................................Kuartzo materiala ................................

Substantzia artifizialakBakelita ...............................................Zuntza ................................................Kautxua %100.....................................Goma esponjosoa................................Linolioa ...............................................Mikanita..............................................Paper gogortua ..................................Plexiglasa............................................

Zurak (kanpoan lehortuak)Haritza, zuntzen noranzkoan ...............Haritza, zuntzei buruz zeharka ...........Izeia, zuntzen noranzkoan ...................Izeia, zuntzei buruz zeharka ...............

Substantzia bero isolatzaileak,zuntz edo hauts itxurakoakAmianto zuntza ...................................Beira zuntza ........................................Zepa zuntza .......................................Lur fosila .............................................Iporka, Piatherm ..................................

LikidoakParafina olioa......................................Petrolio findua .....................................Ura.....................................................Transformadoreetako olioa ...................Zilindroetarako olioa............................

0,70,78 - 0,55

0,90,831,18

0,9 - 1,3

0,20,2 - 0,3

0,110,047

0,13 - 0,160,18 - 0,35

0,1790,16

0,320,15 - 0,18

0,220,40

0,0500,0320,0510,0430,030

0,1080,1300,5150,113

0,116 - 0,124

25002600 - 4000

224025902210

2100 - 2200

12701350

2241180248013001180

600 - 800

420

50 (1)50 (1)100 (1)

10015

810800

1000840

980 - 910


70


Gasak eta lurrunakKarbono oxidoa (CO) ..........................Anhidrido karbonikoa (CO2) ................Aire lehorra.........................................Metil kloruroa (CH3 Cl).........................Karbono sulfuroa (CS2) ........................Karbono tetrakloruroa (CCl4) ................Ur lurruna ...........................................Hidrogenoa (H2) ..................................

1,2451,9691,2382,2993,3306,3700,801

0,0895

0,02110,01360,02200,00900,00600,00550,01400,1600


(1) Hein handi batean prentsaketa esfortzuaren ondorioz lortutako trinkotasunmailaren araberakoa da.

Lehe

ngai

ak

Liki

doa

Gal

dake

ta

Ling

otea

k /

Barr

ak

Forja

Ijezk

eta

Prod

uktu

laua

Tutu

tole

sket

aLurr

una

Solu

zioa

Hut

seko

depo

sizio

aFo

rjazi

rkul

arra

Xafla

koko

nfor

maz

ioa

Sekz

ioak

Tref

ilake

ta

Hag

atxo

aBa

rra

Forja

eta

esta

npaz

ioa

Gal

dake

ta

Hau

tsa

Sold

eatu

eta

batu

Publ

imet

alur

gia

Arb

astu

mek

aniz

azio

aEs

trusio

aH

otze

koes

tanp

azio

a

Aka

bera

ko m

ekan

izaz

ioa

Aza

leko

trata

men

dua

Prod

uktu

a

Pie

zen

ak

aber

ak

ok

onfo

rmazi

oa

Pro

duk

tuer

di-

konfo

rmatu

ak

Erauzk

eta e

ta

Pro

zesa

ket

a

Elek

trode

posiz

ioa

Tutu

kon

form

azio

aBe

roko

estr

usio

a

71

5.7 Metalezko piezak fabrikatzeko jarraibideak


72

5.8 Altzairuak


110-170HB

140-200 HB

175-255HB

110-170 HB

140-200 HB

175-255 HB

26-43 HRC

32-49 HRC

43-60 HRC

≥60 HRC

F-1110 1.1141

F-1120

F-1140

F-1310

S235JR

S235JRG2

DC01

Ez dauka

C25E

C45E

100Cr6

Kalitatezkoaltzairu ezaleatuak

Eraikun-tzako

altzairu ezaleatuak

Hainbataltzairualeatu

1.0037

1.0038

1.0330

Ez dauka

1.1158

1.1191

1.3505

137 HBmax.

159 HB max.

207 HBmax.

GogortasunaTaldea

ENzenbakizkoizendapena

ENizendapensinbolikoa

Besteizendapen

batzuk Tenplatua Ijetzia Norma-lizatua Suberatua

Oinarrizkoaltzairu ezaleatuak

73

Beroan ijetzitako produktua, altzairu ezaleatuzkoa, erabilera orokorreko eraikuntza

metalikoetarako.

Xafla lan fin oro: babesgailuak, euskarriak,espekak, etab.

Ijezketa egoera normalizatuan edo gordinean250/400 N/mm2-ko elastikotasun muga jasateko

kalkulaturiko makinen elementuetarako, osoharikortasun eta zailtasun onak exijitzen

direnean. Enbutizio edo tolesketa bitartez lortzendiren piezak fabrikatzeko ere erabiltzen da.

Soldadura oso ongi onartzen du. Zementatzekoaltzairu gisa erabil daiteke.

F-1110 altzairuaren aplikazio berberak dauzka.Karbono eduki handiagoa duenez, tenplatuta etairaotuta erabil daiteke. Soldadura ongi onartzen

du eta, halaber, enbutizio, tolesketa etaabarrerako egokia da.

Uretan tenplatu ahal den altzairua da, merkea,oso ezaugarri egokiak lortzen dituena. 700-900

N/mm2 -ko erresistentzia daukaten makinenpieza txikiak egiteko erabiltzen da, zorroak,torlojuak, etab. Zementazioa egin behar den

kasuetan sarritan gomendatzen da.

Errodamenduetarako altzairua. Masa gogortasunhandia eta harikortasun txikia baina

higadurarekiko erresistentzia handia dutenpiezentzat: boladun kojineteak, arrabolak, etab.

900-1400

1050-1650

1400-2200

2000-2200

340/510

340/510

270/410

400-600

500-700

600-900

400-600

500-700

600-900

500 HBmax.

550 max.

700 max.


AplikazioakTenplatua Ijetzia Normalizatua Suberatua

Trakzioarekiko erresistentzia

74

F-1221.5952

F-1250

F-1270

F-1540 1.5732

F-1550

47-50 HRC

36-58 HRC

48-58 HRC

20-47 HRC

20-47 HRC

Ez dauka

1.7220

Ez dauka

Ez dauka

1.7243


223 HBmax.

248 HBmax.

217 HBmax.

210 HBmax.

GogortasunaTaldea



Besteizendapen


Eraikun-tzako

altzairualeatuak

Ez dauka

34CrMo4

Ez dauka

Ez dauka

18 CrMo 4

250-380 HB

370-495 HB

170-270 HB

170-270 HB

240-360HB

325-465HB

155-260HB

155-260HB

75


1650-1800

1150-2050

1600-2100

750-1600

750-1600

850-1300

250-1700

600-950

600-950

850-1250

1100-1600

550-900

550-900

780 max.

860 max.

735 max.

700 max.

Gogortasuna eta ezaugarri mekanikoaltuak eta tratamendu termikoarenondotik deformaziorik ez izatea

exijitzen duten piezetarako: zementatugabeko engranajeak, krik eta

azazkalak. Nekea jasaten dutenpiezetan ez da erabili behar.

Oso sekzio handikoak izan gabeerresistentzia eta zailtasun handia

behar duten makinetako hainbat piezafabrikatzeko, 750/1100 N/mm2–kotrakzioarekiko erresistentzi eremuanerabiltzeko. 1000 N/mm2-ko maila

arte altzairu hau tenplatuta eta iraotutazerbitza daiteke eta, ondorioz,

fabrikaturiko piezak mekanizazioarenondotik bestelako tratamendurik egin

gabe erabil daitezke. Ardatzak,espekak, torlojuak, alboetan krika

daukaten piezak.Tenplatzeko eta iraotzeko aleazio

ertaineko Cr-Ni-Mo altzairua,800/1250 N/mm2-ko erresistentzi

eremuan neurri ertaineko piezetan osoerabilia. Bizarra kendutako

engranajeak, ardatzak, birabarkiak,bielak eta abar fabrikatzeko erabiltzenda, oro har, talka edo tortsio eta flexio

esfortzu konbinatuak jasan behardituzten makinetarako.

Ardatz nagusiak, pinoiak, koroak,engranajeak, espekak. Nukleoanzailtasun handia. Zementatzeko

altzairua.

Cr Mo altzairua da, 40 mm artekodiametroa eta nukleoan 750/1300N/mm2-ko erresistentziak dauzkaten

pieza zementatuetan oso erabilia. Esatebaterako, pistoi ardatzak (buloiak),

espeka ardatzak, engranajeak, etab.



76

217 HBmax.

241 HBmax.

235 HBmax.

250 HBmax.

220 HBmax.

215-310HB

250-300HB

290-350HB

390-500HB

230-320 HB

280-340 HB

310-370 HB

50-60 HRC

390-500 HB

150-280 HB

27-48 HRC

45-62 HRC

52-56 HRC

63-65 HRC

63-65 HRC

192 HBmax.

F-1580

F-1430

F-1740

F-5214

F-5220

F-3504

Ez dauka

51CrV4

41CrAlMo 7

Ez dauka

95 MnWCr5

X5CrNi18 10

Ez dauka

1.8159

1.8509

Ez dauka

1.2825

1.4301

Eraikun-tzako

altzairualeatuak

Altzairualeatuakerremin-tetarako

Altzairualeatu

herdoil-gaitzak


Forma eskuragarri nagusiakTaldea



Besteizendapen


77


900-1650

1500-2300

1750-1950

500-700

800-1100

950-1200

1050-1250

750-1050

850-1050

1000-1200

750 max.

840 max.

800 max.

Neurri txiki eta ertaineko pieza zementatuakfabrikatzeko, batez ere nukleoan zailtasun egokia eta900/1400 N/mm2-ko erresistentzia izan dezaketen

engranajeak.

Oso kalitate handiko malgukiak eta baleztak,erantzukizun handiko lanetara jarriak. Engranajeak

eta transmisio organoak, esfortzu handiak jasan behardituzten ardatzak, tortsio barrak. Nekeari erresistentziahandia dioten malgukiak oro har. Gatiloak eta zorro

murriztaileak.

Pieza nitruratuak 900/1100 Vickers-eko azalekogogortasunaz geratzen dira, higadurarekiko eta

korrosio mota jakin batzuekiko erresistentziahandiarekin. Gehienetan makinetako elementuetan,kojinete, pinoi, enbolo ardatz, torloju amaigabe eta,oro har, kanpoan gogortasun handia eta nukleoanerresistentzia eta zailtasun egokiak behar dituzten

piezetan erabiltzen da. Hala ere, kontuz ibili behar danitruraturiko geruzak sor ditzakeen tentsioekin, oso

hauskorra denez errailetik ateratzea ekar baitezake.

Altzairu honek higaduraren eta urraduraren kontrakooso erresistentzia handia eta airetan tenplatzeandeformagarritasunik eza dauka. Estanpatzeko eta

konformatzeko matrizeetarako eta puntzoi etaebakitzaileetarako egokia, batez ere erremintak horiek

guztiek errendimendu handiko serieak landu behardituztenean. Xafla fin, xafla magnetiko, altzairu

herdoilgaitzezko xafla eta abarretarako ebakitzaileak.Arretan eta hariztatzeko orrazietan, otxabuetan etaabarretan ere erabiltzen da. Baita plastikoetarako

moldeetan eta erregogorretan ere.

Oliotan tenplatzeko altzairu merkea, tenperatura baxusamarrean tenplatzen da eta ez du horretarako oztopohandirik aurkezten. Aplikazio orokorretarako biltegikoaltzairu deformaezin tipikoa da. Zailtasun bikaina etahigadurarekiko erresistentzia ona dauka, eta daukan

aleazio baxurako ebakitze ahalmen ona aurkezten du.Txirbil harroketa bidezko mekanizaziorako oso egokia

da. Dorre izarrak, kontrolerako eta armazoietarakotxantiloiak, profilatzeko haztagailuak.

Altzairu austenitiko tipikoena da, eta korrosioatmosferikoei eta kimikoei erresistentzia bikainaaurkezten die. Tenplaketa austenitikoaren egoera

amagnetikoa da, baina hotzean deformatutamagnetiko samarra da. Alearteko korrosioarekiko

sentsiblea da eta, ondorioz, pieza soldatuetantenplaketa austenitikoa erabiltzea gomendatzen da.



78

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

EN 10130

EN 10083/1

EN 10083/1

EN 10083/1

EN 10083/1

UNE 36027

EN 10083/1

EN 10084

EN 10084

EN 10084

UNE 36014

EN 10088/1

UNE 36018/2

UNE 36018/2

EN 10025

EN 10025

DC01

C25E

C45E

C55E

34CrMo4

100Cr6

51CrV4

15NiCr13

18CrMo4

18NiCr5-4

41 CrAIMo 7

X5CrNi18-10

X 210 CrMoV 12

95 MnCrW 5

S235JR

S235JRG2

F-1110

F-1120

F-1140

F-1142

F-1150

F-122

F-1250

F-1270

F-1310

F-1430

F-1540

F-1550

F-1580

F-1740

F-3504

F-5214

F-5220

Altzairuak. Forma eskuragarriak


Eskuragarri dauden forma garrantzitsuenak

UNEzenbakizkoizendapena

Indarren dagoen araua

Indarreandagoen

izendapensinbolikoa X

afl

a

Pla

ntx

a

Bir

ibila

Karr

atu

a

Ang

eluz

uzen

a

Hex

agonala

Tutu

a

Pro

fila

X

X

X

X

X

X

X

X

X

79

FG 15

FG 20

FG 30

FGE 70-2

EN-GJL-150

EN-GJL-200

EN-GJL-300

EN-GJS-700-2U

EN-JL-1020

EN-JL-1030

EN-JL-1050

EN-JS1102

EN-GJL-HB175

EN-GJL-HB195

EN-GJL-HB235

EN-GJS-HB265

EN-JL-2020

EN-JL-2030

EN-JL-2050

EN-JS2070

5.9 Burdinurtua


EN burdinurtuaren izendapenaUNE izendapenzaharra Burdinurtu grisaren

trakzioaren ezaugarriak

Sinbolikoa Zenbaki bidezkoa Sinbolikoa Zenbaki

bidezkoa

Burdinurtu grisean moldeaturikopiezen Brinell gogortasuna

80


Burdinurtugrisak

izendapenzaharra

Hormalodiera

mm

> ≤

Independente galdaturiko saiakuntza

laginetan N/mm2

Piezarekin galdaturiko saiakuntza

laginetan N/mm2

min.

Pieza moldeatuarentzataurreikusitako balioak

N/mm2

min.

Rm trakzioarekiko erresistentzia

Horma lodieradeterminatzailea t

Burdinurtu nodularren izendapen zaharra

Trakzioarekikoerresistentziaminimoa Rm

N/mm2

Elastikotasunmuga konben-tzionala %0,2Rp0,2 N/mm2

Luzapen minimoa A%

FG 15

FG 20

FG 30

FGE 70-2

min.

t <= 30

30 < t <= 60

60 < t <= 200

min.

700

700

660

min.

420

400

380

min.

2

2

1

2,5

5

10

20

40

80

2,5

5

10

20

40

80

10

20

40

80

5

10

20

40

80

150

5

10

20

40

80

150

20

40

80

150

150-250

200-300

300-400

120

110

100

170

150

140

250

220

210

180

155

130

110

95

80

230

205

180

155

130

115

270

240

210

195

81


Aplikazioak

Brinell gogortasuna

HB 30

min. max.

Brinell gogortasunbitartea HB

Aplikazioak

225-305 Bankadak, armazoiak, zubiak, zutabeak, mentsulak, mahaiak, mahai etxeak,orgak, dorreak, buruak, buru oinarriak, etab.

170

140

125

110

100

190

170

150

135

120

200

180

165

260

225

205

185

175

275

260

230

210

195

275

255

235

Pieza bigunak, gogortasunari eta egiturari buruzko exijentziarik gabeak, bainaporositateari dagokionean osasuntsuak.

Aplikazioak: Oineko plakak, biela euskarriak, urkilak, galandak, poleak, tapahegalariak eta, oro har, marruskadurarik eta esfortzu handirik jasan behar ez duten

eta perdoi gune handirik ez duten pieza mota guztiak.

Burdinurtu perlitiko arrunta, higadurarekiko erresistentea. Egitura garrantzitsua daeta, ekipamendu hidraulikoetarako burdinurtu trinkoa eskatuz gero,

bereizi egin behar da. Aplikazioak: barrenean desplazatzen den jariakin bat duten banatzaile eta

elementuetan.

Kalitate handiko burdinurtu perlitikoa, eskatutako ezaugarri mekanikoak lortzekoeskuarki Cr eta Ni gaiez aleatua. Tenplatu beharreko piezetarako egokia.

Aplikazioak: dorreak, goiko eta beheko orgak, orga autonomoak, bankadak,buruak, pieza buruaren oinak, kontrapuntuak, mahaiak, mahai etxeak, armazoiak,

zubiak, profilatzeko makinaren orgak, kremailera euskarriak, artezteko makinenmantalak, trontza orgak, plongeonaren atzekoak, gitarrak, profilatzeko makinak,

aurreratze zikloetako besoak, zutabeak, mentsulak, orgak, etab.

EN AC-Si9Cu3(Fe)(Zn)EN AC-AI Si7Mg0,6

EN AC-46500EN AC-42200

L-2630L-2653L-3321L-3710L-3441

82


5.10 Aluminioa

Tratamendu egoera R N/mm2

Taldea Aluminioaizena Produktuak Neurriak

mm Izendapena Ikurra min. max.

UNE izendapenaZenbaki bidezkoa Sinbolikoa Zenbaki bidezkoa Sinbolikoa

UNE EN izendapena

AI-9Si3Cu3ZnFeAI-7Si0,6Mg

AI-4,5MgAI-6ZnMgCuAI-0,7 Mg Si

Forj

ara

ko a

lum

inio

ak

L-3321

L-3710

L-3341

Xafla plantxabigunak

Barrak tutuakprofilak

Barrak tutuakprofilak

Pieza forjatuak

Xaflak plantxaketa bandak

Barrak tutuak etaprofilak


Tutu tenkatuak

Alanbrea

Pieza forjatuak


Tutu tenkatuak

>1,3 ≤ 25

>0,5 ≤ 25>0,5 ≤ 1,5>1,5 ≤ 12>12 ≤25

≤6

>6 ≤ 75

≤ 12

>2 ≤ 12

≤50

>50 ≤ 100

∅ edo e ≤25

e ≤ 12

e ≤ 6

SuberatuaGogorra

Erdigogorra

Fabrikazioz gordina

Suberatua

Fabrikazioz gordinaSuberatua

Tenplaketa etazahartzapen artifiziala

Suberatua



Tenplaketa hotzekodeformazioa eta

zahartzapen artifiziala

0H 32H 34

F

O

F

O

T6

O

T6

T6

T6

T6

T4

T5

T6

T4

T6

T8

275305345

265

265

265

515530530

540

550

530

530

510

490

130

150

205

150

230

245

350385400

350

275

275

83


E N/mm2

min. max.

Brinell gogortasuna

~

%AminimoaLo=5 So

Korrosioa-rekiko

erresistentzia

Soldagarri-tasuna

Mekaniza-garritasuna Aplikazioak

125215270

110

110

110

440450450

485

490

450

450

435

415

70

110

170

70

195

225

295340

145

165

1686

12

14

109786

7

6

8

6

6

12

7

8

12

9

5

687890

68

60150150150

60

150

150

150

150

150

45

60

75

45

75

85

Bikaina

Txikia

Oso ona

Oso ona

Txikia

Ona

Erdipurdikoa

Ona

Ona

Mekanizatzekoplantxak,prezisiokoplantxak

(arteztuak),barrak eta

tutuak.

Erresistentzia/pisua erlaziohandia behar

dutenegituretan; goi

presiokohidraulikoetan.

Metal arotzeria,profilak,plakak,

pletinak, etab.Konformatzeko

etaanodizatzeko

ezaugarriegokiak

84

<1

1

1

2

F moldeatzegordina

T1 moldeaketatikkontrolaturikohozketa etazahartzapen

naturala

T6 soluzio,tenplaketa etazahartzapenartifizialerakotratamendua

T64 soluzio,tenplaketa eta

azpizahartzapenartifizialerakotratamendua.

240

220

250

290

140

180

210

240

L-2630

A-Z10S8G

L-2653Mold

eatz

eko a

lum

inio

ak


Taldea

min. min. min.

Aluminioarenizena

Tratamendu egoeraren izendapena

Trakzioarekikoerresistentzia

Rm Mpa

Elastikotasunmuga

konbentzionalaRpo.2 Mp

LuzapenaA50mm %

85

80

80

85

85

Desegokia

Txikia

Ona

Ona

Txikia

Erdipurdikoa

Ona

Ona

Injekzio bidez moldeatutakoerabilera orokorreko piezak,

mekanizagarritasun etaestankotasun onarekin.

Gehienetan tapetarako erabilikoda (mantaletakoak,

armazoietakoak, etab.)

Egituran egonkortasun termikokoarazoak, zulo nerbiodunak etalodiera txikiak dituzten piezak.

Aleazio honen aplikazio tipikoakhondarretako isurketa eta ondoren

tratamendua egindako piezakdira, lan erantzukizun handikoak

eta, oro har, mekanizazioari,estankotasunari eta korrosioarekiko

erresistentziari dagokioneanezaugarri bereziak behar

dituztenak. Lodiera handi zeintxikietarako zulo nerbiodunakdituzten piezentzat egokia, eta

erantzukizuna duten pieza motaororentzat.

Ona

Ona

(T6n) Ona

Erdipurdikoa


Korrosioarekiko erresistentzia

Mekaniza-garritasuna

Soldaga-rritasuna Aplikazioak

min.

Brinell gogortasuna

HB

86

CuSn5Zn5Pb5

CuSn12

CuSn10Pb10

Moldeaketa hondarrarekin GS

Maskorreko moldeaketa GM

Moldeaketa zentrifugoa GZ

Moldeaketa jarraia GC

Hondarretako moldeaketa GS




Hondarretako moldeaketa GS




2.1096.01

2.1052.03

2.1176.03

GZ-CuSn5ZnPb

GZ-CuSn12

GZ-CuPb10Sn

C-3520

C-3130

C-3320

CuSn5Zn5Pb5-B (CB491K) lingote moduan

CuSn5Zn5Pb5-C (CC491K) pieza moldeatuak

CuSn12-C (CC483K) pieza moldeatuak

CuSn12-B (CB483K) lingote moduan

CuSn10Pb10-C (CC495K) pieza moldeatuak

CuSn10Pb10-B (CB495K) lingote moduan

GZ-CuSn12

GZ-CuPb10Sn

GZ-CuSn5ZnPb

5.11 Brontzea


Izendapen zaharra

DIN 1705 UNE 37103/2

Sinbolikoa Zenbaki bidezkoa Sinbolikoa Zenbaki

bidezkoa

UNE EN 1982 izendapen berria

Brontzearen izena Moldeatzeko prozedura eta izendapena

Trakzioarekiko erresistentzia Rm N/mm2

min.

260

270

280

300

180

220

220

220

200

220

250

250

87

80

80

90

90

60

65

70

70

60

65

65

65

7

5

5

6

8

3

6

8

13

6

13

13

Koroak eta azkoinak

Kojinete eta buruko axial mota guztiak

Zorroak oro har


Luzapena %A

min.

Brinell gogortasuna

HB

min.

Aplikazioak

Elastikotasun mugakonbentzionala

%0,2 Rp0,2 N/mm

min.

140

150

150

150

80

110

110

110

90

110

110

110

88

Tratamendu termikoen arteko konparazioa

5.12 Tratamenduak


Tratamendutaldea Tratamendua Helburua

Berotzea Austenitizazioa Hoztea

Termikoak

Ten

pe

ratu

ra

Denborak

Suberaketa

Normalizazioa

Tenplaketa

Suberaketa

Normalizazioa

Tenplaketa

Iraoketa

Materiala hobeto landu ahal izateko biguntzea,mekanizagarritasuna areagotzea edo hotzean deformatzeko

gaitasuna hobetzea. Galdatuz moldeatzean edo hainbat materialmekanizatzean sortutako tentsioak murriztea.

Tratamendu okerrak egin edo hotzean edo beroan landu eta gero,altzairua bere egoera normalera itzultzea. Egitura fintzea eta barne

tentsioak kentzea. Pieza pixka bat gogortzea, hobeto mekanizatzeko.

Gogortasuna eta erresistentzia mekanikoa handitzea.

Tratamendu hau tenplaketaren ondotik dator beti, osagarria baita.Tentsioak minimizatzea eta, gogortasuna, erresistentzia mekanikoa

eta elastikotasun muga murriztuta, zailtasuna hobetzea.

89


Oharrak Aplikazioak

Suberaketa eta prozesu mota desberdinak daudehelburuen eta material motaren arabera.

Parte hartzen duten faktoreak:- Piezen neurria- Konposizioa (Mn, Mo, B)- Alearen neurria (lodia hobea)- Hozteko modua (ura, olioa, P, Hg, gatz urtuak)

Altzairu motaren eta material motaren arabera,tenperatura batean edo bestean egiten da.

Altzairuak, burdinurtuak, aluminioak, letoiak,brontzeak, magnesioa.

Ia bakarrik %0,15-0,5C-ko aleazio baxukokarbono altzairuak.

Altzairuak, burdinurtuak, aluminioak, altzairuherdoilgaitzak, letoiak, brontzeak, magnesioa,

titanioa.

90



Termo-kimikoak

Korrosioarenaurkakoak

Zementazioa

Nitrurazioa

KarbonitrurazioZianurizazioa

SulfinuzazioaSULF-INUZ SURSULF

Nikeleztaketa KromoztaketaKobreztaketa

GalbanizazioaEztainuztaketa

Metalizazioa

SherardizazioaKromoztaketa

BeroketaSilizioztaketa

Fosfatazioa Anodizazioa

Ilunketa

Azaleko geruza baten konposizio kimikoa aldatzea, C-rekinonduz, zementazioa eta tenplaketa eta ondorengo iraoketa egineta gero, azalean gogortasun maila txikia duten (karbono gutxi)

baina nukleoan zailtasun handia duten piezek, nukleoarenzailtasunari eutsiz, azalean gogortasun handia lortzeko.

Zementaturiko geruzetan, tenplaketa eta iraoketaren ondotik 60 Hrc-ko gogortasuna.

Azaleko geruza baten konposizio kimikoa aldatzea, N-rekinonduz, azaleko geruza gogortzeko eta, gainera, ur geziareneta ur gaziaren eta giro hezeen korrosioarekiko erresistentziahanditzea lortzeko. Zementazioaren ondotik baino gogortasunhandiagoak hartzen dira. 800 –1000 HV-ko (78 Hrc) azaleko

gogortasun handiak lortzea.

Azaleko geruza baten konposizio kimikoa aldatzea, aldi bereanN-rekin eta C-rekin onduz. Azaleko gogortasun handia lortzen

da, 700 HV (65 Hrc), elkar ukitzen duten gainazalenmarruskadura baldintzak eta korrosioaren, nekearen,

tortsioaren eta flexioaren aurrean baldintzak hobetzen dira, etatenplatzeko ezaugarri hobeak lortzen dira.

Azaleko geruza baten konposizio kimikoa aldatzea, aldi bereanS-rekin, N-rekin eta C-rekin onduz. Tratamendu honek

lubrifikazioari laguntzen dio, higaduraren aurrekoerresistentziarako ezaugarriak hobetzen ditu eta, soldagarritasuna

eta ikadura galerazten duenez aleka hartzea ekiditzen du.

Elektrolisiaren bitartez herdoiltzearen eta korrosioaren kontrababestea, nahi besteko babes metalezko geruza lortzeko.

Herdoilaren eta korrosioaren kontra babesteko, pieza babesmetal urtuzko bainu batean sartu.

Metalizatzeko pistola batez metal urtu bat proiektatzea.

Herdoilaren eta korrosioaren kontra babestea, pieza bildu etatenperatura eta denbora jakin batez berotuz, babes metala

hedatzen den bitartean.

Herdoilaren eta korrosioaren kontra babestea, tratamendutermokimikoak erabiliz elementu ez metalikoekin.

91

Cr-Ni-Mo (<0,25%C) F-15XX eta karbono altzairuak F-1100,F-1120 (<0,25%C.)

Engranaje, espeka, arrabol, makina-erremintako ardatznagusi, ardatz nerbiodun eta torlojuetarako erabiltzen da.

Cr-Mo, Al-Mo erabiliz egindako F-17XX altzairubereziak. C gutxi duten eta Cr eta Al-rekin aleatutako

burdinurtuak. Makina-erremintako torlojuak. Artezteko makinarenardatz nagusia, gidak, errail lerrakorrak. Batez ere

eragile korrosiboak, urratzaileak etab. agerdaitezkeenean.

Engranajeen tenplaketa, torlojuak, kiribilak,dekoletajea.

Karbono altzairuak, Mo aleaturiko altzairuak,burdinurtuak.

Engranajeak, motor atorrak, ebakitzeko erremintak,ijezketa zilindroetako kojineteak, barautsak,

otxabuak...

Altzairuak

Tutueriak (galbanizatua)Latorria (eztainuztatua)

Obran bertan aplika dakieke forma eta neurriguztietako objektuei.

Altzairua (fosfatazioa, ilunketa)Aluminioa (anodizazioa)

Piezaren ezaugarriak zementatzeko: - Soberakinak dauzkan plano baten

araberako mekanizazioa. - Ondoren zementatu + tenplatu + iraotu - Akaberan arteztu

Piezaren ezaugarriak nitruratzeko:- 2 mm arteko soberakinak dauzkan plano baten araberako mekanizazioa.

- Ondoren tenplatu + iraotu - Akaberan arteztu- NitruratuEz du deformaziorik sortzen, tenperaturabaxu samarretan egiten baita.

Ondorengo mekanizaziorik gabekotratamendua

Tratamenduaren ondotik geruzek ez duteoinarrizko metalarenak baino gogortasun

handiagoak lortzen.

Altzairuzko piezetarako Cu, Ni eta Crhiruzpalau geruza tartekatuz estali behar da.

Galbanizazioa (zink altzairuz estali)

Babes metala: Zn, Pb, Al, Altzairuherdoilgaitza

Zn eta Naftalenoa/ Cr, alumina/aluminioa/ Si.


Oharrak Aplikazioak

92

Azalekotratamenduaurreratuak

Metalizazioa

Kromoztaketagogorra

Plasma bidezkoproiekziotermikoa

CVD

PVD

Ezarpen ionikoa



Materialaren herdoiltzea eta deskonposizioa galaraztea edoatzeratzea: metal bat bere urtze puntutik gora berotzen da eta,

metalizatzeko pistola bat erabiliz, estali nahi dugunmaterialaren gainean partikula moduan proiektatzen da.

Honako ezaugarri hauek hobetzea: - Higadurarekiko erresistentzia. Altzairu zementatuarena baino

lau aldiz handiagoa.- Marradurarekiko erresistentzia.- Sartzearekiko gogortasuna >70 Hrc= 1165 HV- Korrosioarekiko erresistentzia 800ºC artekoa, betiere

pitzadurarik ez badago.

Urtze puntu altuko hauts bidezko estaldura proiekzioa (CWtungsteno karburoa, zeramikak). Higadura, aleka hartze,korrosio, isolamendu termiko eta elektrikoen errendimenduakhanditzea.- HV2000

Erreakzio kimikoak erabiliz, tenperatura altuetan, metalgogorren higadurarekiko erresistentzia hobetzea.

Higadurarekiko erresistentzia hobetzea (2000-3000 HV), goihutseko kameretan eta prozesu tenperatura baxuak erabiliz.

Honako ezaugarri hauek hobetzen dira: higadurarekikoerresistentzia, marruskadura koefizientea, herdoiltze eta

korrosioarekiko erresistentzia, nekearen aurreko jokabidea.Erabilera bizitza 5-10 aldiz ere handitu daiteke. Materialen

gainazala ioi sorta batez bonbardatzen da: ioiak material batenkanpoaldeko lehenengo geruzetan sartzen dira, horren

konposizioa eta egitura aldatzeko helburuarekin.

93


Oharrak Aplikazioak

20 mm arteko eta gehiagoko lodierak.

Ez dio lubrifikatzaile mintzari ondoeusten. Kromoztaketa porotsua

konponbide egokia da zilindroetan etaatorretan lubrifikatzaileari ez eustearen

arazoa konpontzeko.

0,005 mm eta hainbat mm artekolodierak. Gainazalean ehundura fin,

trinko eta kalitate handikoa lortzen da.

10 mikra eta 1 mm bitarteko geruza finak

10 mikrako geruza finak edo oso finak (mikra 1 baino finagoak).

- Dimentsioetan ez du aldaketarik sortzen.- Trataturiko aldea ezin da askatu.- Beste tratamendu batzuk aplika daitezke.

- Pieza higatuak birkargatzea.- Pieza urtuetako akatsak konpontzea.- Piezak higaduraren eta korrosioaren kontra babestea.

- Engranajeetako hortzak ez dira metalizatu behar, pieza metalizatuek ez dituztelako talkak jasaten.

Atorren, zilindroen, birabarkien, espeka ardatzenkromoztaketa. Matrizeak, trokelak, arrak. Otxabuak,

barautsak... Kalibreak. Gehienetan altzairuak,burdinurtuak, eta aluminioa kromoztatzen dira, eta

lantzean behin letoia eta brontzea.

Oinarrizko metala (altzairuak, aluminioa, burdinurtua,plastikoak). Zorroak, ixte eraztunak, goi presioko

enboloak... gogortzea. Cermeten deposizioa.

Ia aplikazio guztiak teknika berriagoa den PVDrenbitartez ordezkatu dira.

TiNezko estaldura urreztatua erremintetan, plakatxoetan,injekzio moldeetan. 2000-3000HV. CTi, CNTi, NCr, CW,

aluminazko estaldurak.

- Moldeak, matrizeak, doitasunezko trokelak, puntzoiak, hortzak, errodamenduak.

94

5.13 Altzairuaren aleazio elementuen ondorio espezifikoak


Elementua Eginkizun nagusiak

Aluminioa

Kromoa

Kobaltoa

Manganesoa

Molibdenoa

Nikela

Fosforoa

Silizioa

Titanioa

Wolframioa

Banadioa

- Eraginkortasun handiz desoxidatzen du.- Alearen hazkundea mugatzen du (oxidoak edo nitruro barreiatuak

sortzen direlako).- Aleazio elementua altzairuaren nitrurazioan.- Korrosioaren eta herdoilaren kontrako erresistentzia handitzen du. - Tenplagarritasuna handitzen du.- Tenperatura altuekiko erresistentziaren bat gehitzen du.- Urradurarekiko eta higadurarekiko erresistentea (karbono askorekin).- Ferrita gogortuz, gori dagoenean gogortasunari eusten laguntzen du.- Sufrearen ondorioz daukan hauskortasuna indargabetzen du.- Tenplagarritasuna kostu txikiarekin handitzen du.- Austenita alearen hazkunde hasierako tenperatura igotzen du.- Gogortasuna sakontzen du.- Iraoketaren ondorioz sortzen den hauskortasuna indargabetzen du. - Tenperatura altuekiko, isurpenarekiko eta gori dagoeneko

gogortasunarekiko erresistentziak areagotzen ditu.- Altzairu tenplatugabeak edo suberatuak erresistente bihurtzen ditu. - Altzairu perlitiko-ferritikoak zaildu egiten ditu (batez ere behe

tenperaturetan).- Kromo ugariko burdin aleazioak austerizatzen ditu.- Karbono urriko altzairuaren erresistentzia handitzen du.- Korrosioarekiko erresistentzia handitzen du.- Ebaketa lasterreko altzairuen mekanizagarritasuna hobetzen du

(altzairu lasterrak).- Helburu orokorreko desoxidatzaile gisa erabiltzen da.- Xafla elektriko eta magnetikoetarako aleazio elementua.- Korrosioarekiko erresistentzia handitzen du.- Elementu grafitizatzailerik ez duten altzairuen tenplagarritasuna

handitzen du.- Aleazio baxuko altzairuak erresistente bihurtzen ditu.- Partikula geldoetan karbonoa finkatzen du.

- Gogortasun martensitikoa eta tenplagarritasuna murrizten ditu kromo ertaineko altzairuetan.

- Kromo ugariko altzairuetan austenita sortzea prebenitzen du.- Berokuntza luze batean zehar altzairu herdoilgaitzetan kromoa

agortzea prebenitzen du.- Erremintetarako altzairuetan partikula gogorrak eta urradurarekiko

erresistenteak osatzen ditu.- Gogortasuna eta tenperatura altuekiko erresistentzia ematen du.- Austenita alearen hazkundearen hasierako tenperatura igotzen du

(ale fina eragiten du).- Tenplagarritasuna handitzen du (disolbatuta dagoenean).- Iraoketa erresistitzen du eta bigarren mailako gogortze nabarmena

eragiten du.

95

HB ∅∅ /mm HRC HRB HV C N/mm2 kg/mm2

2020212121222223232424

3435363637373839404142434444454647484950515253545556

959799

101103105107109112114116118121124126128131134137140143146149153156159

334343353353363363373383392402412422432432441451461471481491500510520530540549

5.14 Gogortasun /erresistentzia baliokidetasunak gutxi gorabehera


Gogortasuna Erresistentzia

Brinell Rockwell Vickers Shore TrakzioanArrastoaren

6,005,955,905,855,805,755,705,655,605,555,505,455,405,355,305,255,205,155,105,055,004,954,904,854,804,75

5657596061626465666768697071727374767778798081828384

959799

101103105107109112114116118121124126128131134137140143146149153156159

12

96


5859606163646667687071737578808284868890929598

100103106109


163166170174179183187192197202207212217223229235241248255262269277285293302311321

569579589598618628647657667687697716736765785804824844863883903932961981

101010401069



4,704,654,604,554,504,454,404,354,304,254,024,154,104,054,003,953,903,853,803,753,703,653,603,553,503,453,40

85868788899091929394959696979899

100102102103104104105106107108108

163166170174179183187192197202207212217223229235241248256263270279287296305316327

252526262727282829303031313233343536373738394042434445

346789

101213151617182021222324252628293031323334

97



Brinell gogortasuna (HB) = 3000 kg-ko karga eta 10 mm-ko bola.Rockwell gogortasuna (HRC) = 150 kg-ko karga eta 120º-ko konodun diamanteaRockwell gogortasuna (HRB) = 100 kg-ko karga eta 1/16’’-ko bolaVickers gogortasuna (HV) = 30 kg-ko karga eta aurpegien arteko 136º-ko piramide diamantelauangeluarra.Shore gogortasuna = Eskleroskopioa (errebotez).

331341352363375388401415429444461477495514534555578601627653682712745780817857898

1109113811771216125613051354141314621511156016091668173618051893196220402139222723052413



3,353,303,253,203,153,103,053,002,952,902,852,802,752,702,652,602,552,502,452,402,352,302,252,202,152,102,05

109109110110112112113114115115116117117119119120

339350363375389404420437454472494515540567598633675717765820885960

10501150

46484951525455575961636567707275788184879195100106

113116120124128133138144149154159164170177184193200208218227235246

353637384041424445464749505253555758606264666870

98

99

6 . O i n a r r i z ko k a l k u l u a k

100

101


6.1 Oinarrizko printzipioak6.1.1 Masa, Pisua eta Indarra

Masak substantzia baten ezaugarri aldaezin bat adierazten du, grabitatearenerreferentziarik egiten ez duena. Masa grabitatearekiko independentea da.

Substantzia baten kantitate jakin bat, masa bat, eskutan hartuz gero,nabaritzen den efektua eskuak substantzia eror ez dadin egiten duen indarra da.Hizkuntza arruntean indar horri pisua esaten zaio. Grabitatea existituko ez balitz,ez litzateke pisuaren sentsaziorik egongo, substantziaren masa edozein izanda ere.

Masa eta indarra: grabitatearen erakarpenaren efektua

Pausaguneko masak egiten duen indarra (pisua)

Konparatzeko modurik errazena balantza arrunt bat erabiltzea da.Grabitatearen erakarpena berdina da bi aldeetan, eta bi masak berdinak direneanbakarrik deuseztatzen da.

Malguki bidezko baskula edo antzeko gailu bat erabiltzen denean, eragitenduen faktorea pisua da, izan ere, masak eta grabitateak elkarrekin malgukiarendeformazioa sortzen dute, baina baskulak masa irakurtzen du, kilogramotan.

Pisu erreala mg Newtonetan (N)

102


Masaren eta pisuaren arteko nahasketaren oinarrian hizkuntz ohitura okerradago, pisu hitza bi adiera desberdinetarako erabiltzen baita. Paretako erlojueipisuek eragiten diete esatea guztiz zuzena da. Erloju batek mugituko duen indarbat behar du, eta indar hori esekita dagoen masa batek eman diezaioke, etahorren pisuak eragingo dio mekanismoari. Errotorearen pisua hainbeste kilo daesatea ez da zuzena. Pisua indar bat da, masa (kg) eta azelerazioa (ms-2)biderkatuz lortzen dena. Indar unitatea newtona da (N).

Datuak kilogramotan adierazten direnean, masari buruzko informazioa ematenda, ez pisuari buruzkoa, datu horiek ematen zaien izena edozein delarik ere.

Pausaguneko masak zein mugimenduan denak Newtonen mugimenduarenlegeei jarraitzen diete, eta horiek indarraren kontzeptua definitzen dute:

1. Gorputz oro geldirik egongo da edo lerro zuzenean mugimendu uniformearekin ibiltzen jarraituko du baldin eta ez bada kanpo indarren batek eragiten diola.

2. Aplikaturiko indar baten inertzi aldaketaren maila indar horrekikoproportzionala da, eta inertzi aldaketa indarrak eragiten duen norabidean gertatzen da.

3. Akzioa eta erreakzioa berdinak eta aurkakoak dira.M masa baten gainean eragiten duen F indar batek a azelerazioa sortzen du.

Newtonen bigarren legea SI (Sistema Internazionala) sinbolo eta unitateetan adierazdaiteke, hala nola:

F = m a NNon m kilogramotan adierazten den, eta a metro segundotan

6.1.2 Par edo MomentuaPalanka beso edo erradio batean zehar diharduen indar zirkularrari pare edo

momentu esaten zaio. SI sistemako ikurra M da, eta unitatea Nm. Momentuakalkulatzeko F indarra bere eraginpean dagoen r erradioagatik biderkatu beharda, eta honela adierazten da:

M = Fr NmAdibidea: Momentua indar bati aplikatuta

Palanka besoaren erradioa 300 mm (0,30 m)

Momentua = Indarra x palanka besoaM = m•g•r = 10 • 9.81• 0.30 = 29.4 N•m

Indarra, FF = mg=10 • 9.81 = 98.1 N

masa10kg

mM

103

Momentua indar baten ondorioz

6.1.3 Momentua eta tentsioa

Hurrengo irudian tentsioak eta momentuak harreman estua dutela erakusten da.Polea bakoitzaren pare edo momentua ertzean eragiten duen indarraren etapolearen erradioaren arteko biderkaduraren berdina da. - Ertzeko indarra, beraz, parea zati erradioa izango da. - T tentsioa polea batek sortzen dituen M1 eta M2 momentuen arteko

diferentziaren berdina da. - M2 momentuaren norantza eta M1-ena berdinak baldin badira, T txikiagoa

izango da; momentuen norantza aurkakoa baldin bada T handiagoa izango da(hau da, M2 balazta momentua baldin bada eta, ondorioz, balio negatiboa baldin badu).

Momentuak aplikaturiko tentsioa


IndarraF = m a

M1Momentua

T Tentsioa

M2 Momentua

T = M1 = M2r1 r2

Momentua

m

104


6.1.4 Momentua eta potentziaPotentzia = Momentua x Abiadura

P = Mωω WMomentua konstantea bada, kontsumitutako potentzia abiadura handitzen den

arabera handitzen da. Potentzia konstantea bada, momentu eskaera abiadurajaisten den arabera jaisten da.

6.1.5 Erresistentzi motakTrakzioa

Gorputz bat trakzioaren eraginpean egongo da bere gainean bi indar berdineketa kontrako noranzkoan eragiten dutenean.

Gorputz bat trakzioaren eraginpean jartzen denean, indarrekikoperpendikularrak diren aldeek banantzeko joera dute, eta alde paraleloekelkartzeko joera, eta, indarrak behar besteko magnitudea baldin badauka,luzapena gertatzen da.

KonpresioaGorputz bat konpresioaren eraginpean egongo da bere gainean bi indar

berdinek eta kontrako noranzkoan eragiten dutenean.

Gorputz bat konpresioaren eraginpean jartzen denean, indarrekikoperpendikularrak diren aldeek elkartzeko joera dute, eta alde paraleloek banantzeko,eta, indarrak behar besteko magnitudea baldin badauka, murrizketa gertatzen da.

EbakiduraGorputz bat ebakiduraren eraginpean egongo da bere gainean bi indar berdinek,

kontrako noranzkoan, plano paraleloetan eta oso tarte txikiarekin eragiten dutenean.

105


Gorputz bat ebakiduraren eraginpean jartzen denean, solidoak urraduragatikaskatzeko joera du, indarrek eragiten duten bi planoen arteko tartean.

FlexioaGorputz bat flexioaren eraginpean egongo da bere gainean bi indar antzeko

eta tarte batez bereiziek eta beste indar batek, bien erdian kontrako noranzkoan,eta aurrekoen baturaren berdina denak (kasu nagusia) eragiten dutenean.

Barra flexioaren eraginpean jartzen denean, barran konpresio, trakzio etaebakidura esfortzuak gertatzen dira.

Tortsioa edo bihurduraGorputz bat tortsioaren eraginpean egongo da bi indar pare kontrakoek

kontrako noranzkoan eragiten dutenean (kasu bat).

P1 = P2 = P3 = P4

Gorputz bat tortsioaren eraginpean jartzen denean, bere sekzioek errotaziomugimendua hartzeko joera dute, batzuek besteen noranzkoaren kontra, etaebakidurako esfortzuak jasango ditu.

NekeaSolido baten gainean maiz esfortzu baten eragina jartzen denean, muga

elastikora iritsi gabe ere haustura gerta daiteke.Nekeagatik hautsi den lekuan, oro har, bi alde berezi egoten dira. Alde horietakobatek ale lodia izaten du eta akatsen bat, eta hor hasten da hausten. Beste aldeauneko azken haustura da, eta ale lodi distiratsua dauka.

P1

P2

P3

P1 = P2 + P3

P2 =P3

P4

106


Akatsa

Esfortzuak handiak direnean, azken hausturako sekzioaren aldea, ale lodidistiratsua dagoena, handia izango da, eta esfortzuak txikiak direnean, berriz, txikia.

Piezak neka ez daitezen, tentsio egokiaren eraginpean egon beharko dira, etagainazalean ez dute irregulartasun zakarrik izan behar.

6.1.6 Koefizienteak eta tentsioak- Haustura koefizientea edo tentsioa gorputz bati, hausteko, sekzio unitate

bakoitzean eragin behar zaion karga da.- Lan koefizientea edo tentsioa gorputz bati sekzio unitateko lan eginarazten zaion

karga da. - Segurtasun koefizientea elementu bat hausteko behar den haustura

koefizientearen eta elementu horretxek segurtasunez jasan dezakeen kargaren arteko erlazioa da (Kantitate hori materiala hausteko lan eginarazi behar zaion aldi kopuruaren berdina da).

Haustura koefizienteaLan koefizientea = Segurtasun koefizientea

6.1.7 Karga mota desberdinak

Ale fin matea

Ale lodi distiratsua

Modu iraunkorrean eragiten du, eta beti intentsitate berberaz.

Etengabe aldatzen da zero eta balio maximo baten artean

Etengabe aldatzen da, zero eta maximo positibo baten artean,gero berriro zerora jaisten da eta maximo negatibo baterainoigotzen da, eta berriro zerora itzultzen da

Karga motak

Estatikoa

Aldizkakoa

Dinamikoa edoalternatiboa

107

6.1.8 Elastikotasun modulua

Luzapen koefizientea materialaren luzapena zati haustura tentsioaren berdina da. Luzapena %-tan

Luzapen koefizientea = Haustura tentsioa

1 kg/mm2-ko tentsioarekin altzairurtuan 0,0000465 mm-ko luzapena sortzenda. Zifra hori oso txikia denez, alderantzizko balioa erabiltzen da, hau da:

Balio horri "Elastikotasun modulua" esaten zaio. Altzairuaren kalkulurakoerabiltzen den balioa 2100000Kg/cm2 da. Burdinurtuan erresistentziarenaraberakoa da, eta 700000 kg/cm2 eta 1100000 kg/cm2 artean egon ohi da.

6.1.9 Momentuak eta esfortzuakInertzi momentua

Gorputz zilindriko baten sekzioaren inertzi momentua, bere grabitateardatzarekiko, hau da:

Inertzi momentuaren balioa cm4-tan adierazten da

Momentu eragozleaGorputz zilindriko baten sekzioaren momentu eragozlea, bere grabitate

ardatzarekiko, hau da:

Momentu eragozlearen balioa cm3-tan adierazten da


Xπ π

X

X Xπ π

108


Flexio momentua

Flexio momentuaren balioa kontuan hartu den sekzioaren ezkerrean edoeskuinean eragiten duten indar guztien momentu estatikoen batuketaaljebraikoaren berdina da. Adibidez:

Mf (Aa) = A.x-P1.b-P2

.c

Flexio momentua oro har kg.cm edo N.m-tan adierazten da.

Tortsio momentua

Gorputz zilindriko baten tortsio momentua hau da:

Pu = indar tangentziala kg-tan.d = diametroa cm-tan.r = erradioa cm-tan.Mtor = tortsio momentua kg/cm-tan.Tonar tor = tortsiorako tentsio onargarria kg/cm2-tan.Ardatzetan, tortsioa metro linealeko 1/4 gradu baino txikiagoa izan behar da.Metro linealeko tortsio angelua kalkulatzeko:

Tortsio angelua metro linealeko =

Mtor = Pu•r ≤ π •d3•Tonar tor16

x

Pu

P1

b

BXA

cP2

a

Pu

PuPu d

109


Oharra

1.000.000 = zeharkako elastikotasun modulua, altzairu erdi gogorra.800.000 = zeharkako elastikotasun modulua, altzairu biguna.400.000 = fundizioaren zeharkako elastikotasun modulua.

Esfortzu ebakitzailea

Esfortzu ebakitzailearen balioa kontuan hartu den sekzioaren eskuinera etaezkerrera eragiten duten indar guztien batuketa aljebraikoa da. Adibidez:

Qαα = B = A- P1-P2-P3

A

P1 P2 P3

α

α

B

110


6.1.10 Marruskadura

"A" gorputza gainazal lau baten gainean higitu nahi denean, higidura horrenaurka gorputz horren eta gainazalaren arteko itsasgarritasuna azaltzen da.Gorputza mugitzean itsasgarritasun horrek "marruskadura" sortzen du, etamarruskadura handiagoa edo txikiagoa izango da ukipen gainazalenzimurtasunaren arabera eta "A" gorputzaren pisuaren arabera.

"A" gorputzak "P" pisua duenean, eta bere grabitate zentroan bultzatuz geroerortzen ez denean, hori mugitzeko beharrezko indarra hau da:

P’ = P . marruskadura koefizientea

Bi gainazalen marruskadura koefizientea desberdina izango da horietakobakoitzaren zimurtasunaren arabera. "P" pisua daukan "A" gorputz bat gainazalbaten gainean jartzen badugu, eta gainazala inklinatzen hasten bagara, unebatean gorputzaren pisuak marruskadura gaindituko du eta beherantz joango da.

P gorputzaren pisua bi indarretan banatzen da, O – B planoareninklinazioaren arabera. Indar horien balioa hau izango da:

P1 = P·sin α ; P2 = P·cos α

"α" inklinazio angelua handitzen doan heinean, bi ukipen gainazalen marruskaduragaindituko duen P1 indarra sortzera iritsiko da. Horrenbestez, lerradura gertatzenden angelu hori da probatu diren bi gainazaletarako angelu egokia. "µ" marruskadura koefizientea egokia bada, eta "α" angelua lerradura edohigidura hasten den unea bada, hau izango dugu:

P2·µ = P1P2 eta P1 ordezkatuz:P·cos α·µ = P·sin α

A

A

P2

P1

Pα

α

P’

O

B

111

Ondorioz, "µ" marruskadura koefizientea honako hau izango da:

Lerradurazko marruskadura koefizienteak

6.1.11 FalkaFalka mekanismo bat da, egiten ari den indar edo lanarekiko noranzko

perpendikularrean indarra edo lana eragiten duena. Falkaren gainean eragitenden F indarra ukipen gainazalekiko perpendikularrak diren bi noranzkoetanbanatzen da eta, irudian ikus daitekeenez, indar hauek sortzen dira:


µ

Marruskadura pausagunean

Marruskadura mugimenduanElkar ukitzen duten materialak

Lehorrean Lubrifikatuta Lehorrean Lubrifikatuta

0,150,190,280,56

--

0,60-

0,300,280,28

---

0,350,37

-

-

0,100,100,150,10

--

0,25-

0,150,10

----

0,110,15

-

-

0,120,180,200,500,180,200,250,350,280,200,200,450,300,28

--

0,40

0,51

0,080,060,080,09

--

0,120,300,080,080,08

-0,200,10

--

0,15

0,15

Altzairua altzairuaren gainean ...............Altzairua brontzearen gainean ...............Altzairua burdinurtu grisaren gainean ....Altzairua zur gogorraren gainean ..........Altzairu banda burdinurtu gainean.........Brontzea brontzearen gainean................Kortxoa metalaren gainean ....................Larrua metalaren gainean.......................Burdinurtu grisa brontzearen gainean.....Burdinurtu grisa burdinurtu gris gainean....Burdinurtu grisa letoiaren gainean ..........Balazta hornigaia altzairua gainean.......Makal zura altzairuarena gainean..........Makal zura burdinurtuaren gainean .......Poliamida 66 altzairuaren gainean.........Poliamida 66 poliamida 66 gainean ......Kotoi ehun erretxina artifizialdunaaltzairu edo burdinurtuaren gainean.......Amianto ehun erretxina artifizialdunaaltzairu edo burdinurtuaren gainean.......

P1 =F

tg α

P1

ρ1

P2

ρ2

F’FαP2 = F

sin α

112


Marruskadurarik existituko ez balitz, falka esfortzurik egin gabe aterakolitzateke, are gehiago, berez aterako litzateke, indarra etetean bereizten dituen bipiezek elkartzeko joera dutelako. Baina beheko gainazalean µ1 marruskadurakoefizientea dagoenez, eta goiko gainazalean µ2 marruskadura koefizienteadagoenez, P1 eta P2 kargek µ1 P1 eta µ2 P2 marruskadura indarrak sortzen dituzte,eta horiek falka ateratzea galarazten dute; lau indar horien osaketaren emaitzafalka ateratzeko egin behar den indarra da, hau da:

angelua ρ1 delarik, µ1 tangentearekin, eta ρ2, berriz, µ2 tangentea daukanangelua. α = ρ1+ρ2 denean tg ρ1 – tg(α – ρ2) = 0 betetzen da eta, ondorioz,F’ = 0; α> ρ1+ρ2 baldin bada, falka berez aterako da, eta α < ρ1+ρ2 baldin bada,falka sartuta geratuko da, eta ateratzeko F’ indarra egin beharko da.

Falkaren bi aldeek beren ardatzarekin angelu bat eratzen baldin badute,indarrak kalkulatzean kontuan hartu behar da. Horrenbestez, bi aldeekardatzarekin α angelua eratzen baldin badute, gainazaletako indarrak berdinakizango direla aurkituko da, eta hau balio dute:

α< ρ denean, falka sartuta geratzen da, eta ateratzeko egin beharreko indarrahau da:

F’ = 2P (µ cos α - sin α)

µ marruskadura koefizientea delarik, bi aldeetan marruskadura berdina delakontuan hartuta.

F

P F

Q3

Q2

Q1

Q3

Q2

Q1

ρ3

ρ1

ρ2

P

ρ3

ρ1

α+ρ2

α

F’ = P1[(tg ρ1 – tg(α–ρ2)]

P = F 2sin α

113


Falka lan bat egiteko erabiltzen bada, adibidez, pisu bat jasotzeko, indareragozleaz gainera, marruskatzen duten hiru gainazalen marruskadura gainditubehar da eta, ondorioz, Q1,Q2, eta Q3 erreakzioek hiru gainazaletan ρ1, ρ2 eta ρ3angeluak eratzen dituzte, dagozkien normalekin, eta horrekin indar poligonoaeratu ahal izango da, kontuan hartuta Q2 Pren eta Q3ren emaitza dela. Analitikokibetetzen da:

eta maiz gertatzen denez, hiru marruskadura angeluak berdinak izanez gero,honela geratzen da:

Gainazaletako erreakzioak adierazpen hauetan datoz:

eta horietatik gainazalen gaineko presioak eta marruskadura indarrakondorioztatzen dira, hurrenez hurren dagokion marruskadura angeluarenkosinuagatik edo sinuagatik biderkatuta.

Falkari eusteko egin beharreko indarra marruskadura angeluak negatibotzathartuta lortzen da, P pisua jasotzeko indarra ematen duen formulan. Hortikondorioztatzen denez, falka berez desjaso ez dadin, aurreko kasuan bezala,α < ρ1+ρ2 dela bete behar da.

Falkak pisua h altuera batera aurreratu ahal izateko behar duen e espazioahonela adierazten da:

F = sin (α + ρ1 + ρ2) cos ρ3 = Pcos (α + ρ2 + ρ3) cos ρ1

Q1 = cos ρ3 cos (α + ρ2) P

cos ρ1 cos (α + ρ2 + ρ3)

Q2 = cos ρ3 P

cos (α + ρ2 + ρ3)

Q2 = sin (α + ρ2) P

cos (α + ρ2 + ρ3)

F = tg(α + 2ρ)P

e = h tg α

114


eta, ondorioz, egin beharreko lanaren balioa hau da:

Marruskadura angeluak berdinak diren kasuetan horrela gelditzen da:

T = Fe = sin (α + ρ1 + ρ2) cos ρ3 hPcos (α + ρ2 + ρ3) cos ρ1tgα

η = Fe = cos (α + ρ2 + ρ3) cos ρ1tgα

sin (α + ρ1 + ρ2) cos ρ3

η = tgα

tg(α + 2ρ)

115


6.1.12 Errodadura eragozpena Demagun gurpil batek, ardatza "P" indar batez kargatuta daukala, eta bera

baino errail bigunago baten gainean errodatzen duela. Orduan erraileanzapalketa gertatuko litzateke, gurpilaren mugimendua geldiarazten duena. "P2"errailaren erreakzioa gurpilaren ardatzaren zentrotik "f" distantzia batekikoaldenduta egongo da.

"f" errodadura marruskadurako palanka besoa delarik, gurpila mugitzeko P1indarra hau izango da:

ikus daitekeenez, gurpilaren erradioa zenbat eta handiagoa izan, orduan etatxikiagoa izango da mugimendua gertatu ahal izateko behar den P1 indarra.

Errodadurazko marruskadura koefizienteak

0,006 0,008

0,018 0,010

0,0005 - 0,001 0,0145

Materialakf, errodadurazko marruskadura

koefizientea cm-tan

Altzairua altzairuaren gainean ...............................Altzairua asfaltoaren gainean ................................Altzairu tenplatuzko bola edo arrabolak materialbereko uztaien gainean (boladun kojinete edoarrabolak). ............................................................Burdinurtu grisa burdinurtu grisaren gainean ..........Burdina leundua zoru harritsuaren gainean.............Zura zuraren gainean ............................................

P1

RP

f

P2

116


Uhalaren luzera (mm)

D = Polea handiaren diametroa (mm)d = Polea txikiaren diametroa (mm)A = Zentroen arteko distantzia (mm)L = Uhalaren luzera (mm)

V= Abiadura metro/segundotan D = Diametroa metrotann = bir./min. kopurua

V = Abiadura m/s-tanD = Diametroa m-tann = bir./min. kopurua

V = Abiadura m/s-tann = bir./min. kopuruaD = Diametroa mm-tan

D = Polea handiaren diametroad = Polea txikiaren diametroan1 = Polea handiaren bir./min.kopuruan2 = Polea txikiaren bir./min. kopurua

L = Luzera (mm)D = Polea handiaren diametroa (mm)d = Polea txikiaren diametroa (mm)A = Zentroen arteko distantzia (mm)

D = Polea handiaren diametroa (mm)d = Polea txikiaren diametroa (mm)A = Zentroen arteko distantzia (mm)

Diametroak eta zentroen arteko distantziak jakinda

Diametroa eta bir./min. kopurua jakinda

Abiadura eta diametroa jakinda

Abiadura eta bir./min. kopurua jakinda

Diametroak eta zentroen arteko distantzia jakinda

6.2 Uhalen kalkulua

α = 180º - 60(D - d)A

L = 1,57(D+d)+2A + (D - d)2

4A

V = D x π x n = D x n m/s6000 19100

n = 19100xVD

D = 19100xVn

D x n1= d x n2

A = H + √ H2 - B Non

H = L - 0,3925(D + d) eta4

H = (D - d)2

8

L = 1,57(D+d)+2A + (D - d)2

4A

uhal(gurutzatuak)Abiadura tangentziala

Bira minutuko kopurua

Diametroa (mm)

Diametroak/Birak erlazioa

Zentroen arteko distantzia (mm)

Polearen eta uhalaren ukipen arkua ( °°)

V = Abiadura m/s-tanZ = Polea kopuruaL = Luzera mm-tanF = Flexio segundoko

S = Esfortzu tangentziala kg-tanN = Potentzia ZP-tanV = Abiadura m/s-tan

Md = Momentua kgm-tan

N = Potentzia ZP-tann = bir./min. kopurua

Md =Momentua kgm-tan (kilogrametroak)r = Erradioa m-tanE = Esfortzu tangentziala kg-tan

E = Esfortzu tangentziala kg-tanN = Potentzia ZP-tanV = Abiadura m/s-tan

Md = Momentua kgm-tan r = Erradioa m-tan n = bir./min. kopurua

Abiadura-Luzera eta polea kopurua jakinda

Transmititu beharreko potentzia (ZP) etaabiadura (m/s) jakinda

Potentzia (ZP) eta bir./min. kopurua jakinda

Esfortzu tangentziala (kg) eta erradioa (m) jakinda

Md = E x r

Esfortzu tangentziala (kg) eta abiadura jakinda

Momentua (gm.) eta bir./min. kopurua jakinda

Esfortzu tangentziala (Kg)


117

E = 75 x NV

N = ExV75

V = 75xNE

Md = 716,2xN n

n = 716,2xN = bir./min. Md

N = Mdxn716,2

E = Mdr

r = MdE

N = ExV75

N = Mdxn716,2

Flexio maiztasuna (Flexio segundoko)

F = VxZx1000L

Momentua

Momentua

Transmititu beharreko potentzia (ZP)

Transmititu beharreko potentzia (ZP)


Txabeten eta mihien luzera eta zabalera dira horien kalkulua egiteko hartubehar diren neurriak.

- Ebakidurako irizpidea:

- Gainazaleko presioaren irizpidea:

Non: L = txabetaren luzerae = ebakidurako muga elastikoa =

trakzioaren muga elastikoaren 0,58 e.b = txabetaren zabaleraD = ardatzaren diametroaMt = tortsio momentuafs = segurtasun koefizientea:

- karga uniformea: 1,5- erdi mailako talka: 2 - 2,25- talka gogorra: 4,5

Non: t = txabetaren altueraca= txabetaren gainazaleko presio

onargarria

Fe = e · b · L

Mt = e · b · L D2

Mt = Fe· D2

6.3 Txabeten kalkulua

FeT

D

b

Fe = ca· t · L2

L = 2 ·Mt ·f se·b · D

Mt = ca· t · L ·2

D2

L = 4 ·Mt

ca·t · D

caN/mm2

Elementuak

Talka txikietan Talka handietan

Altzairua Fundizioa Altzairua Fundizioa

Kuboaren aldebatetan

Kuboaren aldebietan

100 60 70 45 80 40 35 20

Altzairua Fundizioa Altzairua Fundizioa

Kuboaren aldebatetan

Kuboaren aldebietan

118

119


6.4 Engranajeak6.4.1 Euskarriarteko engranaje zuzena

A euskarria B euskarria

RAX = s.b I

RAY = F.b I

RA = √R2AX + R2

AY

RBX = s.a I

RBY = F.a I

RB = √R2BX + R2

BY

120


6.4.2 Hegalkin engranaje zuzena


RAX = s.c I

RAY = F.c I

RA = √R2AX + R2

AY

RBX = S(c+I)I

RBY = F(c+I)I

RB = √R2BX + R2

BY

121


6.4.3 Euskarriarteko engranaje helikoidala


RAY = F.b I

Indarra 1 = P.d

2 I

Indarra 2 = S.b I

RAX = Indarra 1 + Indarra 2

Indar erradiala = RA = √R2AX + R2

AY

Indar axiala = P

RBY = F.a I

Indarra 1 = P.d

2 I

Indarra 3 = S.a I

RBX = Indarra 3 - Indarra 1

Indar erradiala = RB = √R2BX + R2

BY

Indar axiala = 0

122


6.4.4 Hegalkin engranaje helikoidala


RAY = F.c I

Indarra 1 = P.d

2 I

Indarra 2 = S.c I

RAX = Indarra 1 + Indarra 2


AY

Indar axiala = 0

RBY = F(c+I)I

Indarra 1 = P.d

2 I

Indarra 3 = S(c+I)I

RBX = Indarra 1 + Indarra 3


BY

Indar axiala = P

123


RAX = Indarra1 - Indarra3= P.Dm - S.a 2 I I

6.4.5 Euskarriarteko engranaje koniko zuzena


RAY = F.b I

Indarra 1 = P.Dm 2 I

Indarra 2 = S.b I

RAX = Indarra1 + Indarra2= S.b + P.DmI 2 I


AY

Indar axiala = P

RBY = F.a I

Indarra 1 = P.Dm2 I

Indarra 3 = S.a I


BY

124


RAX = Indarra1 + Indarra2= S(c+I) + P .DmI 2 I

6.4.6 Hegalkin engranaje koniko zuzena


RAY = F(c+I)I


AY

Indar axiala = P

RBY = F.cI

Indarra 3 = S.c I


Indarra 2 = S(c+I)I


BY


RAX = Indarra1 + Indarra3= S.c + P .DmI 2 I

125


d = amaigabearen jatorrizko Ø D = koroaren jatorrizko Ø n = amaigabearen bir./min. r = erredukzio erlazioaη = errendimendua

λ = helizearen angeluaρ = marruskadura angelua

6.4.7 Esfortzu koroa amaigabea

Amaigabea Koroa

Esfortzu tangentziala = Fs = 1432400. zpd . n

Bulkada axiala = Ps = 1432400. zp . r .ηD .n

Banatze indarra = Ss = Fs. tgα

sin (λ+ρ)Banatze indarra = Sc = Fs

. tgαsin (λ+ρ)

Bulkada axiala = Pc = 1432400. zpd .n

edo = Fs. η

tg λ

edo =Fs

tg(λ+ρ)

Esfortzu tangentziala =

Fc =1432400. zp . r . η

D. n

edo = Fs. η

tg λ

edo =Fs

tg(λ+ρ)

126


6.4.8 Euskarriarteko torloju amaigabea

RAY = Indarra2 - Indarra1= S . b - P.dI 2 I


RAX = F . bI

RA = √R2AX + R2

AY

Indarra 1 = P.d

2 I

Indarra 2 = S . bI

RBY = Indarra1 + Indarra3= P.d + S . a

2 I I

RBX = F . aI

RB = √R2BX + R2

BY

Indar axiala = P

Indarra 1 = P.d

2 IIndarra 3 = S . a

I

127


6.4.9 Hegalkin torloju amaigabea

RAY = Indarra1 + Indarra3= P.d +S. c

2 I I


RAX = F . cI

RA = √R2AX + R2

AY

Indarra 1 = P.d

2 I

Indarra 3 = S.cI

RBY = Indarra1 + Indarra2= P.d + S . (c+I)

2 I I

RBX = F . (c+I)I

RB = √R2BX + R2

BY

Indar axiala = P

Indarra 1 = P.d

2 IIndarra 2 = S(c+I)

I

128


Indarra 2 = S.(c +l)

I

6.4.10 Hegalkin koroa


Indarra 1 = P.d

2 I

RBY = Indarra1 + Indarra3= P.D + S . c

2 I I

RBX = F . cI

Indarra 1 = P.D

2 I

Indarra 3 = S . cI

RAY = Indarra1 + Indarra2= P.D + S .(c +l)

2 I I

RAX = F . c+II

RA = √R2AX + R2

AY

Indar axiala = P RB = √R2BX + R2

BY

129


6.4.11 Euskarriarteko koroa

RAY = Indarra1 + Indarra2= P.D + S.b2 I I


RAX = F . bI

RA = √R2AX + R2

AY

Indarra 1 = P.D

2 I

Indarra 2 = S.bI

RBY = Indarra1 - Indarra3= P.D - S.a

2 I I

RBX = F . aI

RB = √R2BX + R2

BY

Indar axiala = P

Indarra 1 = P.D

2 IIndarra 3 = S

.aI

130


55555

Dpw - Bolen zentroen zirkunferentziaren Ø d0 - Diametro izendatuad1 - Ardatzaren kanpo diametroaPho - Hari-neurri izendatua

Ez da DIN 69051 araua

Gomendatutako zirkuitu kopurua

X = Ez erabiltzea gomendatzen da

6.5 Boladun ardatzakDIN 69051/5-20026.5.1 Diametro eta neurri izendatuak

d0 Hari izendatua Ph0 d0xPh0 Zirkuitu kopurua

Ph0

XX

d1 d0 Dpw

253240506380

100

10101010101010

20202020202020

4040404040

25x532x5

32x1040x5

40x1050x5

50x1063x5

63x1063x2080x1080x20

100x10100x20

2222222222XXXX

33333333333333

44444444444444

55555555555555

XXXXXXXXXX6666

34353555536464

131


6.5.2 Boladun ardatza (Azkoina)

ErrasketaMetrika

L7/2

L10

d0

D2=

D1

D1

-0,2

-0,3

D6 D4

D5

L 3

22,5° 30 ° 90 °30°

6xD5 8xD5

∅ IT11

90°

1. mota 2. mota

#L16 (max.) azkoin sinplea

#L15 (max.) azkoin bikoitza# Ez du DIN 69051 araua betetzen

L3 maximoa da

Bolen materiala.-F1310Tenplaketa eta iraoketaGogortasuna HRc 62-65

Koipeztapen zuloa

L 7 L1

D1

Azkoinaren materiala.-F1580Zementatua, tenplatua eta iraotuaGogortasuna HRc 60-62

132


M6

M 8

x1

10 10 10 17 20 17 17 17 17 30 17 30 17 30

d0xPh

0D

1 g6

D4

Mot

aZul

o D

5H

13D

5-

L1D

6kop

urua

rent

zako

min

.h1

3L3

max

.

25x5

32x5

32x1

040

x540

x10

50x5

50x1

063

x563

x10

63x2

080

x10

80x2

010

0x10

100x

20

40 50 50 63 63 75 75 90 90 95 105

125

125

150

51 65 65 78 78 93 93 108

108

115

125

145

145

176

1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

6 6 6 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8

6,6 9 9 9 9 11 11 11 11 13,5

13,5

13,5

13,5

17,5

M6

M8

M8

M8

M8

M10

M10

M10

M10

M12

M12

M12

M12

M16

10 10 10 10 20 10 10 10 10 25 12 25 10 25

L7 h13

10 12 12 14 14 16 16 18 18 20 20 25 22 30

L8 h13

48 62 62 70 70 85 85 95 95 100

110

130

130

155

L10 8 8 8 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10

Olio

a-re

ntza

kozu

loa

Estu

tze

mom

en-

tua

Nm

* 10 25 25 25 25 49 49 49 49 86 86 86 86 210

62 80 80 93 93 110

110

125

125

135

145

165

165

202

*DIN

912

torlo

juak

8.8

err

esis

tent

zia

133


# L15 eta L16 ez dira DIN 69051-5 arauan sartzen

X = Ez erabiltzea gomendatzen da

d0xPh03 4 5 6 3 4 5 6

#L15(max) azkoin bikoitzerako #L16(max) azkoin sinplerako

Zirkuitu kopurua Zirkuitu kopurua

25x2532x2532x1040x5

40x1050x5

50x1063x5

63x1063x2080x1080x20

100x10100x20

6969

12169

12169

12169

121210

XXXX

8080143801438014380143252148267155269

9191163911639116391163294169309176311

XXXXXXXXXX

190350197352

343463346334633463

104XXXX

393974397439743974

12674

13275

134

454584458445844584

14785

15385

155

XXXXXXXXXX

9517495

176

134


I = errodamenduaren luzeral1 = azkoinaren luzeral2 = motorreko ardatzaren luzera

Torlojuaren finkapenad0 l A b d5 l3

9111416------

6.5.3 Boladun ardatza (Burua)

253240506380

100

14162022303040

22273646------

--------151520

--------101015

ZARN / F..L errodamenduak ZARN.LZARF.L

Zorro euskarria

I1 I2DIN332

zentratzekopuntuad0 d1 M1 d2

77777883

102120120

253240506380100

17203040505570

M17x1M20x1

M30x1,5M40x1,5M50x1,5M55x2M70x2

14182432484860

77777883102----

23232427303035

30405080110110140

DR M5DR M5DR M8DR M12DR M16DR M16DR M20

HozkaduraDIN 509-F

d5

L

Ab

Aurpegi artekoa I I 1

I 2

I 3

d0

d1 (h

5)

d2 M1

Ertz bizia

Zentratzeko puntuaDIN 332-DS

Perdoia d2≤48 (K6) d2>48 (m6) DIN 748

EnkoderrarentzatØ 6 (H7) eskariatuaØ 710 (H7) eskariatuasakonera 15 mm

Barruaren ∅∅ aurrekargakin I

135


l4 = errodamenduaren luzeral5 = azkoinaren luzera

EnkoderrarentzatØ8 (H7) eskariatuaØ10 (H7) eskariatuasakonera15 mm

Zentratzeko puntuaDIN 332-DS

HozkaduraDIN 509-F

Ertz bizia

M2 d5 d3 d0

10I 4d4

(h5)

6.5.4 Boladun ardatza (Isatsa)

I 5

ZARN / F..L errodamenduak ZARN.L ZARF.L Zorro euskarria

d0 d3 d4 M2 Arina Astuna Arina Astuna Arina Astuna

87878888112112--

253240506380

100

22,527,535,7544,8657,8673,693,6

M17x1M20x1

M30x1,5M35x1,5M45x1,5M50x1,5M65x2

17203035455065

----------

130130

87878888------

------

112112112--

57575858------

------717272--

Isatsaren diametroakOrraztun errodamenduak

NKXR aurrekarga arina NA 69..

I4

d0 d3 d4 M2NKXR NA 69

I5 d5DIN 332

zentratzekopuntua

5757585872----

253240506380

100

22,527,535,7544,8657,8673,693,6

M17x1M20x1

M30x1,5M35x1,5M45x1,5M50x1,5M65x2

17203035455065

575758587272105

23232427283035

22273544567090

DR M5DR M5DR M8DR M12DR M16DR M16DR M20

136


#Aurrekarga baldintzak: babesik gabe eta 100 min –1-eko abiadurarekin

6.5.5 Boladun ardatzaren posizio perdoiak

Posiz. Ikurra DeskribapenaPrezisio mailaISO 3 ISO 5

G6

G7

G8

G9

G10G11

Torlojuaren biribiltasunakatsa L6an

Errodamendu euskarriaren biribiltasun akatsa L7an

Errodamendu topearen perpendikularitateakatsa

Azkoinaren biribiltasun akatsaAzkoinaren paralelotasun akatsa 100 mm-tanHari neurriaren desbiazioa 300 mm-ko luzeran #Aurrekargaren desbiazioa %-tan

Azkoin topearenperpendikularitateakatsa D

80 arte80 - 160160tik gora

500 arte500 - 10001000 - 20002000tik gora

300 arte300 - 500

500 - 10001000 - 2000

0,020,0250,0350,050,020,02

0,0250,035

0,005

0,020,0250,0350,0250,0250,01±20

0,030,040,050,06

0,0250,030,040,05

0,01

0,030,0350,0400,0350,03

0,025±20

G7 AB

G8 AB

G6 AB

A

50 50L7

L6d1

D

100 100

FB

E F

100 100

E

G9 EF

G10 EF

G11 EF

137


Tortsio esfortzu bat transmititzeko balio duten ardatzak, eta bere pisuarenflexioa baino jasaten ez dutenak, ondoren adierazten den bezala kalkulatzen dira.Ardatz horiek, esate baterako, zubi garabi baten translazio motorrarentransmisiorako balio dute, errail habeen artean dauden gurpil eragileetarako. Orohar, ardatz horiek luze samarrak izaten dira eta, horregatik, zatika egiten dira, etaondoren akoplamenduekin lotu eta euskarrietan bermatzen dira. Sekzioakonstantea da luzera osoan, eta tortsio angelua 1/4 gradu baino txikiagoa izangoda luzerako metro bakoitzeko.

6.6.2 Ardatzaren diametroaren kalkuluaGehienetan ardatzak altzairu gozoz egiten dira (F-112 karga handia ez duten

ardatzetarako). Ardatzaren diametroa kalkulatzeko oro har ez da ardatzarenberaren pisua kontuan hartzen eta, horregatik, tortsioko lan tentsioa ez da handiaizaten = 120 Kg/cm2

Ardatzak transmititu behar duen tortsio momentua jakinda, diametroa formulahonekin kalkulatzen da:

d = ardatzaren diametroa cm-tanMtor = transmititu beharreko tortsio momentua kg/cm-tanTonar tor = tortsio tentsio onargarria altzairu gozorako 120 kg/cm2

6.6.3 Tortsio angeluaren kalkulua eta euskarrien arteko tarteaLehenago esan bezala, ardatzaren tortsio angelua ez da luzerako metro

bakoitzeko 1/4 graduren berdina edo handiagoa izan behar.Tortsiorako materialaren elastikotasun koefizientearen (Etor) balioa 2/5 E da.

Altzairu erdigogorrerako, balio hori 1.000.000 kg/cm2-tan kalkulatzen da,altzairu gozorako 800.000 kg/cm2-tan, eta burdinurturako 400.000 kg/cm2-tan.

Ardatzaren tortsio angelua kalkulatzeko formula hau da:

Mtor = tortsio momentua kg cm-tanEtor = tortsioko elastikotasun modulua, ikus lehenago emandako balioak.

Euskarrien arteko tarte maximoa aurkitzeko formula hau da:

L = luzera maximoa m-tand = ardatzaren diametroa cm-tan.

6.6 Ardatzen kalkulua6.6.1 Transmisio ardatzak

π π π

138


6.6.4 Ardatzen abiadura kritikoa – Erresonantzia

Ardatzen biraketa abiadura (normalean oso handia) eta berezko pisuagatikdaukaten gezia konbinatzen badira, oszilazio arriskutsua edo erresonantziasortzen da, eta horrek sistema oszilatzailea desegin dezake. Abiadura kritiko horimotor momentuaren bulkadaren maiztasun periodikoak sistemaren berezkouhinekin bat egiten dutenean agertzen da, oszilazioa etengabe handitzen delako.Oszilazioa handitzea pendulu batekin gertatzen denarekin konpara daiteke.Penduluari bulkada txiki bat emanez gero, oszilazioa etengabe handitzen da.

Beste adibide bat zubi batean soldaduak gainetik igarotzean gertatzen denada. Soldadu guztiak pauso arinean badoaz, eta zubiaren berezko oszilazioakhanka guztien kolpe bateratuarekin bat egiten badu, oszilazio hori etengabehanditzen da, eta zubiaren egonkortasuna bera arriskuan jar diteke.

Dena dela ere, abiadura kritikoaren kalkulu zehatza ez da guztiz segurua.Ardatzaren biraketa abiadura abiadura kritikoaren azpitik jarri beharko da (nc).Kalkulua egiteko formula hau erabiliko da:

nc = abiadura kritikoa bira minutukotan (bir./min.).

cx = 1,13 karga uniformeki banatuta daukaten ardatzetarako, muturrak euskarrietan sartuta dauzkala kontuan hartuta. f = gezia cm-tan.

cx = karga uniformeki banatuta daukaten ardatzetarako, muturrak landatuta dauzkala kontutan hartuta.

139


Motorrak mugitu nahi den ardatzaren baldintzak bete behar ditu, hala nola,momentua (Nm), abiadura, lan zikloak edo beste baldintza batzuk.

Beharrezko motor momentuaren kalkulua (M)

- Motor momentu totalak bi osagai dauzka: Momentu Estatikoa Ms (mahaiaabiadura konstantean mantentzeko, edo posizio batean finkatuta), eta AzelerazioMomentua MA (abiadura aldatzeko). Hurrengo kalkuluak askotan Motor-Torloju (l) transmisioaren erredukzioagatik (i)aldatzen dira.MT = MS+MA =>(Mtotala = Mestatikoa+Mazelerazioa)

- Momentu Estatikoa mahaian gidekin eta torlojuarekin sortzen denmarruskaduragatik, mahaiaren pisuagatik ez bada horizontalki mugitzen, etaerremintak ebakitzeko egiten duen indarragatik agertzen da.

MS = MF+MW+MC =>(Mestatikoa = Mmarruskadura+Mpisua+Mebaketa)

MF = (MF(mahaia)+MF(ardatza)) ( )Non:

- MF marruskadurari zor zaion momentua da, eta Nm-tan ematen da - m mahaiaren masa da kg-tan - g azelerazio grabitatorioa da, 9.81 m/s2

- h ardatzaren hari neurria da, birako metrotan - i erredukzio faktorea- d torlojuaren diametroa da mm-tan

6.7 Eragintza bateko motorraren kalkulua

µπ

i =DP1DP2

L

L1

L2D P2

δ

δg

h

m

d

D P1 Motorra

Ardatza

140


- µ mahaiaren eta giden arteko marruskadura koefizientea da.Datu gehiago ikus 6.1.10 Marruskadura puntua.µ balio tipikoak materialen arabera:

Mahaiaren higidura horizontala ez bada, hau da, aurreko irudian bezala,inklinazio angelua badu δ, Momentua mahaiaren pisuaren arabera kalkulatu behar da:

- Mw mahaiaren pisuaren araberako momentua da, Nm-tan.- δ torlojuaren inklinazio angelua da horizontalarekiko - % m masaren konpentsazio faktorea da, 0 eta 1 artean egon daitekeena

Kontrapisuen edo sistema hidraulikoren baten bitartez mahaiaren pisu totalakonpentsatzen bada, hots, motorrak mahaia jasotzeko eta jaisteko indar bera eginbehar badu, % faktoreak 0 balioko du. Beste aldean, inolako konpentsaziorik ezbadago, % faktoreak 1 balioko du.

Erremintaren eta piezaren artean ebaketa indar bat dago, eta horrek galaraziegiten dio mahaiari aurrera egitea. Aurrera egiteko motorrean behar denmomentua honela kalkulatzen da:

- Mc erremintak ebakitzeko egiten duen indarrari dagokion momentua da, Nm-tan. - F erremintak ebakitzeko egiten duen indarra da, kg-tan- g azelerazio grabitatorioa da, 9.81 m/s2

Mahaiaren higidura linealak abiadura maximo jakin bat beharko du. Eta motorrak behar besteko abiaduran biratzeko gai izan beharko du.

Vmax mahaiak behar duen abiadura lineal maximoa da.

0,1÷0,20,05

0,1÷0,2

Materialak

BurdinaTurciteaErrodamenduak

bir/minmotorra = Vmax . i

h

141


Inertzien kalkulua (J)Hurrengo pausoa motorrak bere azelerazioetan mugitu behar duen kargaren

kalkulua egitea da, hau da, mugitzen dituen elementu guztien Inertzi Momentua.Inertzi Momentu totala (hemendik aurrera "Inertzia") kargaren eta motorrarenerrotorearen beraren ondorio da.

Jtotala = Jkarga+Jmotorra

Kargaren ondorioz sortzen den inertzia banatu egingo da: mahaiaren Inertzia,torlojuarena, horizontalak ez diren ardatzak konpentsatzeko erabilitakosistemarena, eta transmisiorako erabiltzen den eta torlojuarekin biratzen duen poleaedo gurpil horzdunarena, "Polea 1". Osagai horiei guztiei i erredukzio faktoreakeragiten die, ondoko ekuazioan adierazten denez. Motorraren ardatzarekinbiratzen duen "polearen" inertzia, "Polea 2", ez dago i faktorearen eraginpean.

Ondoren, inertzia bakoitza definitzen da:

- Inertziak Kg.m2-tan emango dira - i, µ, h, δ lehen erabilitako datuak

- L torlojuaren luzera da, m-tan - L1 Polea 1en zabalera da m-tan

- L2 Polea 2ren zabalera da, m-tan - DP1 Polea 1en diametroa da m-tan

- DP2 Polea 2ren diametroa da, m-tan

- α materialaren dentsitatea da: 7700 Kg/m3 burdina/altzairurako

2700 Kg/m3 aluminiorako

Motorraren Inertzia Jmotorra hau izango da: Jmotorra=Jmotorra+Jbalazta

Jkarga = Jmahaia + Jardatza + Jpolea1 + Jkonpentsazioa + Jpolea2i2

Jmahaia = m .( h )2

2. πJardatza = d4. L . π. α

32

Jpolea1 = DP14. L 1

. π. α32

Jpolea2 = DP24. L 2 . π. α

32

142


Aurkituko ditugun materialik ohikoenak honako hauek dira :

AltzairuakKonposizioaren arabera, altzairu mota asko daude. Landu beharreko

materialaren zailtasuna jakiteko biderik errazena hau da:Kilotan zer gogortasun daukan galdetzen da: 40 kg Altzairu gozoa80 Kg Altzairu erdigogorra110-120 kg Altzairu gogorra140-150 kg Altzairu oso gogorra

Material multzo honetarako P kalitateko plakatxoak (ikus 20. Kapitulua)erabiltzen dira –urdin kolorea–.

Gogortasun horien gainetik jada ez da kg-tan hitz egiten, Rockwelletan baizik(lantegiko hizkuntzan "zifrak" terminoa erabili ohi da), eta gehienetan altzairutenplatuak dira, eta mekanizatzen oso zailak dira.150 kg ~ 45 HRC Altzairu oso gogorra

55 HRC65 HRC

Material horietarako oso zaila da plakatxo kalitate egokia definitzea, izan ereaplikazioaren araberakoa izango da eta, beraz, zuzenena teknikariespezializatuei galdetzea izango da.

BurdinurtuaBurdinurtua material bigun eta mekanizatzen nahiko erraza da, baina badu

eragozpenik, hau da, material urratzaile samarra da eta zikinkeriak izan ohi ditu(harea).

Material multzo honetarako K kalitateko plakatxoak erabiltzen dira –gorrikolorea.

Altzairu herdoilgaitzaAltzairuek kromoa dutenean hartzen dute herdoilgaiztasunaren ezaugarria.Horiek mekanizatzerakoan agertzen diren eragozpen nagusiak hauek dira:

urratzaileak eta, gainera, oretsuak direla, materiala plakatxoaren ertzari itsatsitageratzen zaio, eta horrek kalte handia egiten du; hau dela eta, aukeratuko denplakatxoaren geometria oso garrantzitsua da.

Material multzo honetarako M kalitateko plakatxoak erabiltzen dira –hori kolorea.

6.8 Ebaketa baldintzak6.8.1 Mekanizatu beharreko materiala definitu

143


Aluminioak eta material ez ferrikoakMaterial bigunak dira eta, oro har, lantzen errazak, baina oretsuak eta

urratzaileak direnez eragozpenak sortzen dituzte; material mekanizatuaplakatxoaren ertzari itsatsita geratu ohi da.

Material multzo honetarako geometria bereziak existitzen dira.Material multzo honetarako K kalitateko plakatxoak erabiltzen dira –gorri

kolorea.

Material exotikoakAtal honetan, aleazio mota sailkatzea zaila den hainbat material sartzen dira.

Gehienetan txirbil harroketa zaila duten materialak dira.Material hauei dagokienez, oso zaila da plakatxo kalitate egokia definitzen,

izan ere aplikazioaren eta materialaren konposizioaren araberakoa izango da eta,beraz, zuzenena erreminta teknikariei galdetzea izango da.

6.8.2 Lan baldintzakLan baldintzak faktore askoren menpe daude, eta hurrengo datuak gutxi

gorabeherakoak dira.

TorneaketaLan egiteko ebaketa abiadura (Vc) minimoa 60 m/min.-tan definitzen da.

Abiadura horren azpitik, metal gogorrezko erremintek arazoak izaten dituzte.Ebaketa abiaduraren eremu gomendagarria 100 eta 200 m/min.-ren artean

dago.Eten handiko ebaketa lanetan abiadura txikiak erabili behar dira 100-120 m/min.,

eta metal gogor zailak erabili; mekanizazioa oso baldintza onetan egiten bada,ordea, 200 m/min.-ko abiaduran eta plaka kalitate gogorrarekin lan egin ahalizango da.

Erabili ahal izango diren fz aitzinapena, eskatu den akabera kalitatea etapieza eta makinaren egonkortasun mailaren araberakoa izango da.

Adibide gisa, akabera pasada baterako logikoa izan daiteke 0,08 mm/b-ko fzbat, eta arbastu baterako, berriz, 0,5 mm/b-ko fz bat logikoa izan daiteke.

144


Plakatxo aldagarridun barautsaVc materialaren arabera 100 eta 200 m/min artean ere.fz erabili beharreko barautsaren arabera, 0,06 eta 0,16 mm/b artean.Betiere hozketa erabiltzea komenigarria da.Mandrinaketa eta doikuntzako mandrinaketa. Kasu bakoitza aztertu beharko litzateke.Fresaketa

Operazio desberdinak egiteko fresatzeko erreminta desberdin ugari dagoenez,zaila da ebaketako datuak orokortzea baina, hala ere, oinarri gisa, honako haudefini daiteke:80 kg Altzairu erdigogorra Vc: 170 m/min.110-120 kg Altzairu gogorra Vc: 120 m/min.140-150 kg Altzairu oso gogorra Vc: 90 m/min.

fz balio segurua: 0,15 mm/hortz da.Lan baldintza horiek altzairuentzat eta urtuentzat izan daitezke baliagarri.Herdoilgaitzentzat Vc ebaketa abiadura murriztu egin beharko litzateke eta fzaitzinapen berak izan daitezke baliagarri. Aluminioari dagokionez, Vc ebaketa abiadura handitu eta fz aitzinapen berak izandaitezke baliagarri.

6.8.3 Gainazalaren kalitatea eta mekanizazio faktoreak Ebaketarako erreminta mota bakoitzak marka jakin batzuk utziko ditu

mekanizaturiko gainazalean. Gainazal nagusiaren norabidea mekanizazioanerabilitako metodoaren araberakoa izango da. Haatik, lehenago esan denmodura, ebaketa erreminten eta makinen garapenaren ondorioz, mekanizaziometodoen eta gainazalaren akaberaren arteko erlazioa aldatu egin da. Gaur egun,bai fresaketan bai torneaketan, lehenago soilik artezketaren bitartez lor zitezkeengainazal akaberak lor daitezke.

Horrek gainazalaren kalitate mailaren eta fabrikazio kostuen arteko erlazioariburuz zegoen irudi konbentzionala ere aldatu egin dela esan nahi du.

Fresaketa eta torneaketa operazioetarako gainazalaren kalitate teorikoakalkula daiteke. Horren emaitza gutxi gorabeherako balio bat izango litzateke,baldintza idealetan lortuko litzatekeena, alegia. Emaitza praktikoak, aldiz,prozesuan parte hartzen duten hainbat faktoreren eragina izango du. Are gehiago,prozesu osoaren sistemaren ondorioz lortuko diren egonkortasun dinamikoa etaestatikoa funtsezkoak dira gainazalaren kalitatea lortzeko.

145


- Egonkortasuna- Hegalkina- Ebaketa geometria- Piezaren materiala- Erremintaren higadura- Ebaketa datuak- Txirbil formazioa- Mekanizazio tenperatura

Ebaketa erremintetarako

Makinari eragiten diotenak

Piezari eragiten diotenak

Faktore nagusiak

- Egonkortasuna- Materialaren kalitatea- Diseinua- Lotura- Aurreforma- Mekanizatu aurretiko prozesua - Dimentsioen eta formen perdoia

- Egonkortasuna- Makinaren ingurunea- Hozgarriaren aplikazioa- Makinaren baldintzak- Potentzia eta zurruntasuna

146


6.8.4 Aitzinapen motakFresaren biraketa eta aitzinapenaren noranzkoaren arabera, txirbil lodiera

beherakorreko eta gorakorreko fresaketak bereizi behar dira:

Txirbil lodiera beherakorra

Kasu honetan, aitzinapenaren eta biraketaren noranzkoak berdinak dira.- Txirbilaren ebaketa lodien dagoenetik hasten da. - Ebaketa ertzak zuzenean eta kolpe batean erasaten dio piezari.

Kasu horretan, angelu axial goratu bat mesedegarri gerta daiteke, ertza materialean gradualki sar dadin.

- Ondorioak:- Erasoko higadura murrizten da.- Gainazalaren akabera hobetzen da (ez dago eragingo dion sarrera

presiorik). - Fresaketa isilagoa da.- Altzairu oso aleatuetan, herdoilgaitzetan eta erregogorretan erabilera

bizitzako emaitzak nabarmen hobetzen ditu.Oharra

- Sistema honetarako beharrezkoa da makinak ez dezala aitzinapen ardatzetan jokorik izan.

- Ez da egokia gainazaleko zolda gogortua duten piezak fresatzeko, zuzenean erasotzen duenez, ertzak erasoko higadura lasterra egingo lukeelako.

Vc

Vf

147


Txirbil lodiera gorakorra

Aitzinapenaren norabidea biraketaren norabidearen kontrakoa denean.Txirbila f lodieran sartutako falka formarekin. Honela, ebaketa hasi aurretik,labainketa eta ebaketa ertzaren kontrako presioa gertatzen da.

- Ondorioak:- Eraso higadura handiagoa (erabilera bizitza txikiagoa).- Gainazalaren autotenplaketa altzairu oso aleatuetan, herdoilgaitzetan eta

erregogorretan.- Akabera maila txarragoa.- Piezari eusteko lotura sendoagoa behar du, ebaketa esfortzuak mahaitik

botatzeko joera izango baitu.- Makina guztiei aplika dakieke sistema hau (aitzinapen torlojuaren

konpentsazio jokoarekin edo gabe). - Alde bereko fresaketa (txirbil lodiera beherakorra) hobea da, makinak, loturek

eta piezak aukera ematen dutenean.

Vc

Vf

148


6.8.5 Terminologia eta mekanizazio unitateak

Mekanizazio diametroa (pieza)Ardatzaren abiadura Ebaketa abiaduraMekanizazio denboraTxirbil harroketarako erregimena Mekanizazio distantziaPotentzia, garbiaEbaketa indar espezifikoaEbaketa indar espezifikoa (txirbilaren batez besteko lodiera 0,4 mm)Txirbilaren batez besteko lodieraAitzinapena biraketako Ebaketa sakonera, erradialaEbaketa indarra Elastikotasun koefizientea Inertzi momentuaTortsio momentua

mmb/min.m/min.

min.cm3/min.

mmkW

N/mm2

N/mm2

mmmm/bmmN

N/mm2

mm4

Nm

DnVc

tVIPkc

ks

hm

fap

FEI

M

Erremintaren diametroaErtzaren aitzinapena Aitzinapen abiaduraErtz kopuruaEbaketa sakonera, axialaEbaketa sakonera, erradialaEbaketa indar espezifikoa (txirbilaren batez besteko lodiera 0,2 mm)

mmmm

mm/min.

mmmm

N/mm2

Dfzvf

zap

ae

ks

Erremintaren diametroaEbaketa sakonera, erradialaEbaketa luzera, axialaEbaketa indar espezifikoa (0, 4 mm aitzinapen biraketako)

mmmmmm

N/mm2

Dap

Lks

Torneaketa

Fresaketa

Zulaketa

149


hm = f x sin kc

M = f x r

6.8.6 Mekanizazio formulak

Ebaketa abiadura

Harroketa erregimena

Mekanizazio denbora

Potentzia garbia

Ebaketa indar espezifikoa

Txirbil lodiera batez bestekoa ertz zuzena

Txirbil lodiera batez bestekoa ertz borobila

Profilaren sakonera, H

Erreminta flexioa

Inertzi momentua

Tortsio momentua

Torneaketa

Vc = πx D x n 1000

I = πx D 46 4

δ = f xL3

3 x E x I

Rt = f2 x10008 x r

kc = ks( 0,4 )0,29

hm

hm = f x √a p2x r

P = Vc x a p x fx kc60000000

t = I fx n

Q = Vc x a p x f

150


Q = a p x a e x Vf

1000

Aitzinapena ertzeko

Aitzinapena biraketako

Harroketa erregimena

Potentzia garbia


Txirbil lodiera batez bestekoa, fresaketaperiferikoa/aurrekoa

Txirbil lodiera batez bestekoa aurreko fresa

Mekanizazio denbora

Profilaren sakonera, H

Fresaketa

Zulaketa

fz = Vfnx z

Rt = fr2 x 1000 4 x D

t = IVf

hm = sinkcx180 x aex fzM x D x arcsin(ae)D

kc = ks( 0 .2 )0.29

hm

hm = fz√ae

D

P =ap x ae xVf x kc60000000x n

fr = Vfn

Txirbil harroketa erregimena

Mekanizazio denbora

Potentzia garbia, zulagailua

Potentzia garbia, zulaketa zuloaren sakonera


V = Vc x a p xf

P = kc x f x Vc (D2-d2)Dx 240000x n

P =kc x f x ap x Vc (1,17-

ap)D60000x n

t = If x n

kc = ks( 0 .4 )0.29

f

151


6.8.7 Fresaketa prozesuak

Aurreko fresaketa- Aitzinapen perpendikularra biraketa ardatzarekiko - Ebaketa sakonera noranzko axialean - Ertz periferikoek egindako ebaketa - Aurreko aldeko ertzek egindako gainazal akabera.

Fresaketa periferikoa- Aitzinapen perpendikularra biraketa ardatzarekiko - Ebaketa sakonera noranzko erradialean - Ertz periferikoek egindako ebaketa

Aitzinapen axiala- Ebaketa aitzinapena eta sakonera noranzko axialean - Aurreko aldeko ertzek egindako ebaketa.- Gehienetan sakonera jakin bateraino zulatzen da eta gero erradialki

aitzinatzen.

Zuzena

Pieza edo erreminta

Birakaria

Erreminta

Funtsezko aitzinapen mugimendua Funtsezko ebaketa mugimendua

152


Lauketa

Lauketa eskuaira eran

Eskuairaketa ArtekaketaErzketaAhokalekuak edo husturak

Kopiaketak

Artekak eta ebaketak

Alakak

Asmoa: gainazal lauak sortzea.

Eskuaira erako lauketa: 90º-ko posizio angelua daukan lautzeko fresa bat erabiltzen da.

Oro har, hobe da posizio txikiagoa duen angelu bat erabiltzea.

Fresaketa operazioak

Lauketa eta eskuaira erako lauketa

153


Ardatzaren inklinazioa lauketan

Helburua: saihestu atzerakako ebaketa; gainazalaren akabera hondatzen du.

Eskuiratu, artekatu eta kanteatu- Fresaketa, gehien bat albokoa, ebaketa sakona egiteko gaitasunarekin

(lauketa).- Kasu berezia: kanteatua. Guztia alboko fresaketa.- Ebaketen lodierak eta sakonerak erremintaren tamaina zehazten dute.- Txirbila ateratzean arazoa (aire konprimitua, likido hozkarria).- Fresa mota ezberdinak ebaketaren sakoneraren arabera.

Ahokalekuak edo husturak - Sakonera jakin bateraino zulatu eta ondoren fresatu. - Edo bestela, hainbat ebaketa eginda arranpalan fresatu.- Zulatzeko beharrezkoa da ebaketa ertzek erremintaren zentroa

zeharkatzea. - Fresatzeko makina oso balioanitzak: zulaketei edota artekaketei

aplikagarriak.

A

B

a a a

δ δ

154


Kopiaketak edo inguruak- Artekatzeko fresa ebaketa ertz borobildunak, ertz hori beharrezkoa baita

forma konbexu eta konkaboen mekanizazio jarraiturako:- Fresa punta esferikodunak - Fresa plakatxo borobildunak (mugak)

Artekak eta ebaketak- Artekatzeko fresak beharrean disko erako fresak erabiltzen dira.- Diferentzia: sakonera/luzera erlazioa.- Ebaketa esfortzua hortzen zati txiki baten gainean bakarrik: bibrazioak.- Konponbidea: inertzi bolanteak.

155


Torneaketa-fresaketa- Bi prozesuen konbinazioa.- Fresatzeko makina birakari batek biratzen den pieza bat mekanizatzen du. - Aplikazioak:

- Forma eszentrikoak (birabarkiak, etab.)- Elementu irtenak dituzten piezak.- Abiadura handian bira ezin daitezkeen piezak.

Alakak- Ohiko operazioak: alakak edo V erako ebaketak.- Normalean erreminta zehatzak.- Batzuetan ardatzaren biraketaren bidez lautu edo artekatzeko erremintak.

- Kasu batzuetan karrakak erabiltzen dira (urradura bidezko lana).

n

A B

C D

Vc

f

Vf

156


Fresaketan piezak lotzeko moduakHelburuak:

- Pieza behar bezala geldiaraztea.- Mekanizatu beharreko lekuetara iristea.- Mekanizazioaren esfortzuak bereganatzeko gaitasuna.- Pieza ez desitxuratzeko babesa.- Lotu eta askatzeko denbora laburrak.

- 1. modua: Barailaz edo makina torlojuz lotu- Pieza presio bidez lotzen da.- Eragintza mekanikoa, pneumatikoa edo hidraulikoa.- Tipologia askatasun graduen arabera:

- Baraila sinplea.- Baraila birakaria.- Baraila unibertsala.

- 2. modua: Plater banatzailez lotu- Platerak pieza lotzeko aukera ematen du, baita biratzeko aukera ere.- Noranzko desberdinetan lan egiten uzten du.- Tornaketa-fresaketa prozesuak ahalbidetzen ditu.- Pieza torneaketan bezala lotzen da:

- Airean.- Plateraren eta puntuaren artean.- Puntuen artean.

Plater bertikala Plater horizontala

157


- 3. modua: Mahai gaineko lotura zuzena.

- Pieza handietarako erabiltzen da.- Pieza lotzeko bridak, torlojuak, altxagarriak, falkak, etab. erabiltzen dira. - Garrantzitsua da esfortzuei behar bezalako noranzkoa ematea, ez behartu,

deformazio sahiezteko.

- 4. modua: Modulu bidez lotzeko sistema

- Zuloak edo artekak dituen plaka batean oinarrituta. - Lotzeko elementuak estandarizatuta daude (bridak, posizionagailuak, etab.)- Sistema malgua, pieza askorekiko moldagarria.- Estandarizazioaren ondorioz, CAD bitartez konfigura daitezke.

158

159

7 . P e r d o i a k

160

161

7 . P e r d o i a k

UNE-EN 20286/1-1996Funtsezko desbiderazioen posizioaren irudikapen eskematikoa

A

B

0

0

CCD

DE

EF F FG G H

JJS

K M N PR S T U V X Y Z ZA

ZBZC

zc

zbzazyxvutsr

pnmk

JJs

hgfgfefe

dc d

c

b Ardatzak (kanpoko elementuak)

Zuloak (barneko elementuak)

Zero lerroa

Zero lerroa

Neu

rri i

zent

atua

Neu

rri i

zent

atua

Oin

arriz

ko d

esbi

dera

zioa

kO

inar

rizko

des

bide

razi

oak

a

162

Kontrolatzeko kalibreak egiteko eta doikuntza handiko mekanikarako.Doikuntzako mekanikan eta elkarri doitzen zaizkion piezetarako.Fabrikazio landugabeko lanetan, hala nola forjan, ijezketan, etab.

7 . P e r d o i a k

Perdoiak ardatzean dauzkan posizio desberdinen arabera lor daitezkeendoikuntza motak.

Oinarriko zuloaren doikuntza

Perdoiak zuloan dauzkan posizio desberdinen arabera lor daitezkeendoikuntza motak.

Oinarriko ardatzaren doikuntza

Perdoien kalitateakKalitatea perdoiaren zabaleraren araberakoa da. Kalitatea zenbat eta

handiagoa izan, orduan eta txikiagoa izango da perdoiaren gunearen zabalera,eta alderantziz, zenbat eta kalitate txikiagoa izan, perdoiaren gunearen zabaleraorduan eta handiagoa izango da.

ISO sistemak perdoientzako 20 kalitate zehazten ditu, honela deituak: IT01,IT0, IT1, IT2, IT3..., IT18.(IT=ISO perdoiak)

IT01 kalitatea oso doitasun handiko elaborazioari dagokio, eta kalitatea IT18raarte jaitsi daiteke, hau da, kalitaterik txikienera arte.

a, b, c, d, e, f, ghj, k, m, np, r, s, t, u, v, x, y, z

MugigarriaLabainkorra ZehaztugabeaFinkoa

Perdoiaren posizioa ARDATZEAN

ZULOAREN H posiziorako doikuntza

A, B, C, D, E, F, GHJ, K, M, NP, R, S, T, U, V, X, Y, Z

MugigarriaLabainkorra ZehaztugabeaFinkoa

Perdoiaren posizioa ZULOAN ARDATZAREN h posiziorako doikuntza

IT01-IT5IT6-IT11

IT11-IT16

Kalitateak Aplikazioak

163

7 . P e r d o i a k

IT perdoi graduen zenbakizko balio normalizatuak 3150 mm-ko edogutxiagoko neurri izendatuetarako.

500 mm baino neurri handiagoetan IT1etik IT5 (biak barne) tarteko perdoienbalioak esperimentalki ematen dira.

Neurri izendatua (mm)

> <= IT3 IT4 IT5 IT6 IT7 IT8 IT9 IT10 IT11 IT12

Normalizatutako perdoien graduakPerdoiak µµ tan

100120150180210250300350400460520570630700800900

10501250150017502100

607590

110130160190220250290320360400440500560660780920

11001350

4048587084

100120140160185210230250280320360420500600700800

2530364352627487

100115130140155175200230260310370440540

14182227333946546372818997

110125140165195230280330

10121518212530354046525763708090

105125150175210

689

11131619222529323640445056667892110135

45689

11131518202325273236404755657896

3445678

1012141618202225283339465568

22,52,5344568

101213151618212429354150

36

1018305080

120180250315400500630800

100012501600200025003150

--36

1018305080

120180250315400500630800

10001250160020002500

164

7 . P e r d o i a k

UNE-EN 20286/1-1996IT perdoi graduen zenbakizko balio normalizatuak 3150 mm-ko edo

gutxiagoko neurri izendatuetarako.

500 mm baino neurri handiagoetan IT1etik IT5 (biak barne) tarteko perdoienbalioak esperimentalki ematen dira.

Neurri izendatua (mm)

> <= IT01 IT0 IT1 IT2 IT13 IT14 IT15 IT16 IT17 IT18

Normalizatutako perdoien graduakPerdoiak µµ tan Perdoiak mm. tan

1,41,82,22,73,33,94,65,46,37,28,18,99,711

12,514

16,519,5232833

11,21,51,82,12,53

3,54

4,65,25,76,3789

10,512,515

17,521

0,60,750,91,11,31,61,92,22,52,93,23,64

4,45

5,66,67,89,211

13,5

0,40,480,580,7

0,841

1,21,41,6

1,852,12,32,52,83,23,64,2567

8,6

0,250,3

0,360,430,520,620,740,87

11,151,31,4

1,551,75

22,32,63,13,74,45,4

0,140,180,220,270,330,390,460,540,630,720,810,890,971,11,251,41,651,952,32,83,3

1,21,51,52

2,52,5345789

101113151821253036

0,811

1,21,51,52

2,53,54,56789

10111315182226

0,50,60,60,811

1,21,523456----------------

0,30,40,40,50,60,60,81

1,22

2,534----------------

36

1018305080

120180250315400500630800

100012501600200025003150

--36

1018305080120180250315400500630800

10001250160020002500

165

7 . P e r d o i a k

"Zer

o" le

rroa

H p

osiz

ioa

"Zer

o" le

rroa

h p

osiz

ioa

Siste

ma:

"Zu

lo"

baka

rra

Jokoa

Zeha

ztug

abea

Zeha

ztug

abea

Estu

tzea

Joko

aZe

hazt

ugab

eaZe

hazt

ugab

eaEs

tutz

ea

Siste

ma:

"A

rdat

z"ba

karr

a

Doik

untz

a s

iste

mak

eta

mota

k

166

Elementubakunak

Elementubakun edoerlazionatuak

ErlazionatutakoElementuak

Forma

Norabidea

Kokapena

Oszilazioa

Zuzentasuna

Lautasuna

Biribiltasuna

Zilindrikotasuna

Lerro-forma

Gainazal forma

Paralelotasuna

Perpendikularitatea

Inklinazioa

Posizioa

Zentrokidetasuna/ardazkidetasuna

Simetria

Zirkularra

Osoa

Elementuak eta perdoi mota

7 . P e r d o i a k

Perdoien ezaugarriei dagozkien ikurrak. DIN 7184

7.1 Perdoi geometrikoak

Ezaugarriak Ikurra

167

7 . P e r d o i a k

7.1

.1 Z

uze

nta

sun p

erdoia

Perd

oi g

unea

pla

noba

tean

pro

iekt

atze

an,

gune

hor

i t ta

rte b

atez

bere

izita

ko b

i ler

ro z

uzen

para

lelo

z m

ugat

uta

gera

tzen

da.

Perd

oia

elka

rren

arte

anpe

rpen

diku

larr

ak d

iren

bino

rabi

deta

n ze

hazt

uta

bald

in b

adat

or, p

erdo

igu

nea

t1 x

t2 s

ekzi

oko

para

lele

pipe

do b

atiz

ango

da.

Perd

oi g

unea

tdi

amet

roko

zili

ndro

bat

da, b

etie

re p

erdo

iare

nba

lioar

en a

urre

an ∅

zein

ua a

gertz

en b

ada.

Perd

oitu

riko

gain

azal

eko

edoz

ein

lerr

o, 0

,1be

reiz

ita d

aude

n bi

lerr

opa

rale

lore

n ar

tean

ego

nbe

hark

o da

.

Perd

oitu

riko

gain

azal

zilin

drik

oko

200

luze

rako

edoz

ein

zati,

0,1

bere

izita

dau

den

bi le

rro

para

lelo

ren

arte

an e

gon

beha

rko

da.

Perd

oitu

riko

zilin

droa

ren

arda

tzak

∅ 0,

1 m

m-k

ozi

lindr

oare

n ba

rnea

neg

on b

ehar

ko d

u.

Perd

oi g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

∅∅0,

1

0,1/

200

0,1

168

25 arte> 25 - 50> 50 - 80> 80 - 120

Balio orientagarriak

588

101216

7 . P e r d o i a k

Gainazalaren luzera L (mm)

BereziaArruntaLapeaketa

(µ)Artezketa

(µ)Fresaketa edo

arrabotaketa (µ)

50 arte> 50 - 80> 80 - 120> 120 - 200> 200 - 250> 250 - 400

50608090

100200

101212162025

BereziaArruntaNeurria (mm)Artezketa

(µµ)Torneaketa

(µµ)øL

=> 3 - 25=> 6 - 25=> 12 - 25=> 20 - 80

30405065

15202532

t

∅ t

t

∅

L

L

t

169

7 . P e r d o i a k

Perd

oiar

en g

unea

tdi

stant

zia

bate

z be

reiz

itako

bi p

lano

par

alel

okm

ugat

zen

dute

.

Gai

naza

la 0

,08

bere

izita

ko b

ipl

ano

para

lelor

en a

rtean

dago

en ta

rtea

bain

o tx

ikiag

oaiz

an b

ehar

ko d

a.

Perd

oi g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

7.1

.2 L

auta

sun p

erdoia

170

10101212162025

Gainazala cm2Berezia

7 . P e r d o i a k


ArruntaLapeaketa

(µµ)Artezketa

(µµ)Fresaketa edo

arrabotaketa (µµ)

6,3 arte> 6,3 - 25> 25 - 63> 63 - 160> 160 - 400> 400 - 1000> 1000 - 2000

5050608090

100200

5588

101216

t

t

t

t

Zabalera edo luzera Zabalera edo luzera

171

7 . P e r d o i a k

7.1

.3 B

irib

iltasu

n p

erdoia

7.1

.4 Z

ilindri

kota

sun p

erdoia

Perd

oiar

en g

unea

err

adio

enar

teko

t di

fere

ntzi

a du

ten

bizi

lindr

o ar

dazk

ider

enar

tean

ego

n be

hark

o da

.

Perd

oitu

riko

ertz

a 0,

03er

radi

o-di

fere

ntzi

a du

ten

bizi

rkun

fere

ntzi

a ar

dazk

idee

nar

tean

kok

atur

ik e

gon

beha

rko

da.

Ard

atza

reki

kope

rpen

diku

larr

a de

n eb

aket

a-pl

ano

bako

itzea

n pe

rdoi

turik

oin

guru

-lerr

oak

0,1

mm

-ko

erra

dio-

dife

rent

zia

dute

n bi

zirk

ulu

zent

roki

deen

arte

anko

katu

rik e

gon

beha

rko

du.

Perd

oi g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

Perd

oitu

riko

gain

azal

a t

erra

dio-

dife

rent

zia

dute

n bi

zili

ndro

arda

zkid

een

arte

anko

katu

rik e

gon

beha

rko

da.

Perd

oitu

riko

gain

azal

a 0,

1er

radi

o-di

fere

ntzi

a du

ten

bizi

lindr

o ar

dazk

idee

n ar

tean

koka

turik

ego

n be

hark

o da

.

172

7 . P e r d o i a k

BereziaArruntaArtezketa

(µµ)Torneaketa

(µµ)

Kontuan hartutakodiametroa

mm

2550

100250500

510162025

3581012


t

t

173

7 . P e r d o i a k

7.1.

5 Le

rro

form

a pe

rdoi

a

7.1.

6 G

aina

zal f

orm

a pe

rdoi

a

Perd

oitu

riko

lerr

oare

n pu

ntu

guzt

iek

egon

beh

ar d

uten

plan

oko

bi le

rroe

n ar

teko

tdi

stant

ziar

i ler

ro-fo

rmar

enpe

rdoi

der

itzo.

Bi l

erro

hau

ekt d

iam

etro

ko z

irkul

uan

lerr

oin

gura

tzai

leak

dira

, eta

zent

roak

geo

met

ria b

erdi

neko

lerr

oan

daud

e.

Proi

ekzi

o pl

anoa

reki

kopa

rale

lo d

agoe

n se

kzio

bako

itzea

n, p

rofil

kon

trola

tua

0,04

ko d

iam

etro

a da

ukat

enbi

ingu

raka

riren

arte

an e

gon

beha

rko

da, h

orie

n ze

ntro

akpr

ofil

geom

etrik

o pe

rfekt

uba

ten

gain

ean

daud

elar

ik.

Perd

oi g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

Perd

oiar

en g

unea

tdi

amet

roa

dute

n es

fere

n bi

gain

azal

ingu

raka

rikm

ugat

uta

dago

, ber

enze

ntro

ak fo

rma

geom

etrik

ope

rfekt

ua d

auka

n ga

inaz

alba

ten

gain

ean

daud

elar

ik.

Gai

naza

l kon

trola

tua

0,02

kodi

amet

roko

esfe

ra d

uten

bi

gain

azal

ingu

raka

rien

arte

aneg

on b

ehar

ko d

a, h

orie

nze

ntro

ak g

aina

zal

geom

etrik

oki p

erfe

ktu

bate

nga

inea

n d

aude

larik

.

0,04

0,02

Esfe

ra ∅

t

174

7 . P e r d o i a k

7.2 Paralelotasun perdoia7.2

.1 L

erro

zuze

n b

ate

n p

erdoia

bes

te e

rref

eren

tzia

zko ler

ro z

uze

n b

ate

kik

o

Perd

oia

nora

bide

bak

ar b

atea

n ad

iera

zten

dene

an, p

erdo

iturik

o pu

ntu

guzt

iek

aurk

itu b

ehar

dute

n er

refe

rent

zia-

lerr

oare

kiko

par

alel

o di

ren

bipl

ano

para

lelo

en a

rteko

t di

stant

ziar

i par

alel

otas

un-

perd

oia

derit

zo.

Ard

atz

kont

rola

tua

berti

kale

an 0

,1 b

erei

zita

daud

en b

i zuz

enen

arte

aneg

ongo

da,

eta

hor

iek

Aer

refe

rent

ziaz

koar

datz

arek

iko

para

lelo

dira

.

Ard

atz

kont

rola

tua

horiz

onta

lean

0,1

bere

izita

dau

den

bizu

zene

n ar

tean

ego

ngo

da, e

ta h

orie

k A

erre

fere

ntzi

azko

arda

tzar

ekik

o pa

rale

lodi

ra.

Perd

oi g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

t

0,1

A

0,1

A

A

A

0,1

A

175

<= 25

> 25 - 50

> 50 - 80

> 80 - 120

<= 3> 3 - 6

> 6 - 25<= 3

> 3 - 6> 6 - 25<= 10

> 10 - 25=> 12 - 40

1008080180160160180160260

----25----50605080

101010151515202025

----8--1212--1520

7 . P e r d o i a k


Berezia(µµ)

Arrunta(µµ)

Neurria mm

t A

t

d

d

A L

L d Zulaketabarautsez

Mandrinaketa Mandrinaketapunteagailuz

Artezketa

176

7 . P e r d o i a k

7.2

.2 L

erro

zuz

en b

ate

n para

lelo

tasu

n per

doi

a b

este

err

efer

entz

iazk

o le

rro

zuze

n bate

kik

o

Perd

oiar

en g

unea

t1 x

t2se

kzio

dun

para

lele

pipe

doba

tez

mug

atut

a da

go,

erre

fere

ntzi

azko

lerro

arek

iko

para

lelo

,pe

rdoi

a el

karr

ekik

ope

rpen

diku

larr

ak d

iren

bipl

anot

an z

ehaz

ten

bada

.

Perd

oiar

en g

unea

tdi

amet

roa

duen

zilin

dro

bate

z m

ugat

uta

dago

,ar

datz

a er

refe

rent

ziaz

kozu

zena

reki

ko p

aral

elo

dago

ela,

per

doia

ren

balio

aren

aur

retik

øze

inua

age

rtzen

den

ean.

Ard

atz

kont

rola

tua

para

lelep

iped

o ba

ten

barru

an e

gong

o da

, eta

horre

n oi

narri

a 0,

2(h

oriz

onta

la) x

0,1

(ber

tikal

a) iz

ango

da,

eta

altu

era

A e

rrefe

rent

ziaz

koar

datz

arek

iko p

aral

elo.

Ard

atz

kont

rola

tua

0.03

kodi

amet

roa

dauk

an z

ilindr

oba

ten

barru

an e

gon

beha

rko

da, e

ta a

rdat

zaer

refe

rent

ziaz

ko A

arda

tzar

rekik

o(e

rrefe

rent

ziaz

ko z

uzen

a)pa

ralel

o iz

ango

da.

Perd

oi g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

177

7 . P e r d o i a k


Berezia(µµ)

Mandrinaketa txantiloiz

Arrunta(µµ)

Zulaketa barautsez

Neurria (mm)

L d

<= 25

> 25 - 50

> 50 - 100

> 100- 200

<= 25<= 12

> 12 - 25<= 12

> 12 - 25<= 3

> 3 - 25

5080

11060

180200200

122424506390

100

t Ad

dA

L

t

178

7 . P e r d o i a k

Perd

oiar

en g

unea

tdi

stant

zia

bate

zbe

reiz

ita d

aude

n et

ael

karr

ekik

o et

aer

refe

rent

ziaz

kopl

anoe

kiko

par

alel

odi

ren

bi p

lano

kde

finitz

en d

ute.

Perd

oiar

en g

unea

tdi

stant

zia

bate

zbe

reiz

ita d

aude

n et

ael

karr

ekik

o et

aer

refe

rent

ziaz

kozu

zena

reki

ko p

aral

elo

dire

n bi

pla

nok

defin

itzen

dut

e.

Zulo

aren

ard

atza

0,0

1be

reiz

dau

den

eta

Ber

refe

rent

ziaz

kopl

anoa

reki

ko p

aral

elo

dire

n bi

pla

nore

n ar

tean

egon

go d

a.

Plan

o ko

ntro

latu

a 0,

1be

reiz

dau

den

eta

zulo

aren

Cer

refe

rent

ziaz

koar

datz

arek

iko

para

lelo

dire

n bi

pla

nore

n ar

tean

egon

go d

a.

Perd

oi g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

7.2

.3 L

erro

zuze

n b

ate

n p

ara

lelo

tasu

n p

erdoia

err

efer

entz

iazk

opla

no b

ate

kik

o

7.2

.4 P

lano b

ate

n p

ara

lelo

tasu

n p

erdoia

err

efer

entz

iazk

o z

uze

n b

ate

kik

o

179

7 . P e r d o i a k

Balio orientagarriakPlano bereko bi gainazalen arteko paralelotasuna

Ardatz berean kokatutako bi mataderaren arteko paralelotasuna.

NeurriaL (mm)


(µµ)Artezketa

(µµ)Fresaketa edo

arrabotaketa (µµ)

25 arte>25 - 50>50 - 80

>80 - 120>120 - 250> 250 - 500

506080

100140250

202530355075

101520253045

25 arte >25 - 50 >50 - 80 >80 - 120 >120 - 250 >250 - 450

25 40 50 100 130 180

Neurria(mm) L

Perdoiarrunta

(fresaketa)(µ)

A

L

t A

A

t A

t

t

L

180

7.2

.5 P

lano b

ate

n p

ara

lelo

tasu

n p

erdoia

err

efer

entz

iazk

o b

este

pla

no b

ate

kik

o

7 . P e r d o i a k

Perd

oiar

en g

unea

tdi

stant

zia

bate

z be

reiz

itada

uden

eta

elka

rrek

iko

eta

erre

fere

ntzi

azko

plan

oare

kiko

par

alel

odi

ren

bi p

lano

k de

finitz

endu

te.

Plano

kon

trola

tua

0,01

ber

eiz

daud

en e

ta D

erre

fere

ntzi

azko

pla

noar

ekiko

para

lelo

dire

n bi

pla

nore

nar

tean

ego

ngo

da.

Plano

kon

trola

tuko

pun

tugu

ztia

k, 1

00 lu

zera

koed

ozei

n za

titan,

elka

rrekik

oet

a A

erre

fere

ntzi

azko

plan

oare

kiko

para

lelo

dire

nbi

pla

nore

n ar

tean

ego

ngo

dira

, 0,0

1 be

reiz

ita.

Perd

oi g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

181

7 . P e r d o i a k

Balio orientagarriakBi gainazal lauren arteko paralelotasuna

Gainazalaren luzera L (mm)


(µµ)Artezketa

(µµ)Fresaketa edo

arrabotaketa (µµ)

25 arte> 25 - 50> 50 - 80> 80 - 120

> 120 - 250> 250 - 500

255060

100130180

121220254080

5510123080

t A

A

t

L

182

7.3

.1 P

erpen

dik

ulari

tate

per

doi

a,

erre

fere

ntzi

a-p

lano

edo

zuze

n bate

kik

ole

rro

edo

pla

no b

ate

kik

o

7 . P e r d o i a k

Perd

oitu

riko

gain

azal

aren

pun

tugu

ztie

k eg

on b

ehar

dute

n er

refe

rent

zia-

gain

azal

arek

iko

perp

endi

kula

r et

ael

karr

ekik

o pa

rale

lodi

ren

plan

oen

arte

ko t

dista

ntzi

a da

.

Perd

oi g

unea

, beh

inpl

ano

bate

an p

roie

ktat

uet

a ge

ro, t

dis

tant

zia

bate

z be

reiz

ita d

aude

nbi

zuz

en p

aral

eloz

mug

atut

a da

go, z

uzen

horie

k er

refe

rent

ziaz

kopl

anoa

ripe

rpen

diku

larr

akdi

rela

rik, p

erdo

iano

rabi

de b

akar

bat

ean

zeha

zten

den

ean.

Perd

oitu

riko

gain

azal

ak e

rref

eren

tzia

-ga

inaz

alar

ekik

o pe

rpen

diku

lar

eta

para

lelo

(0,1

mm

-ko

dista

ntzi

a) d

iren

plan

oak

egon

beha

r du

.

Perd

oi g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa7.3 Perpendikularitate perdoia

t

183

<= 25

> 25 - 50

> 50 - 80

> 80 - 120

Neurria (mm)

7 . P e r d o i a k

Balio orientagarriakBi zuloren arteko perpendikularitatea

NeurriaL edo L1 (mm)

BereziaArruntaMandrinaketa txantiloiz

(µµ)Mandrinaketa

(µµ)Zulaketa barautsez

(µµ)

25 arte> 25 - 50> 50 - 80> 80 - 120

> 120 - 200> 200 - 250

100120160160260360

252540405080

121220202550

BereziaArruntaMandrinaketa txantiloiz (µµ)

Mandrinaketa(µµ)

Zulaketa barautsez (µµ)L d

<=3> 3 - 6

> 6 - 24<=3

> 3 - 6> 6 - 20

> 20 - 24<= 6

> 6 - 2412 - 60

608080160160160160150160260

----20----2025252550

10101010101012121225

∅ t A

A

AL1

t/2

L

d

A∅ t dd

t/2

L

184

7.3.

3 Pl

ano

bate

n pe

rpen

diku

larita

te p

erdo

ia e

rref

eren

tzia

zko

lerr

o zu

zen

bate

kiko

7 . P e r d o i a k

Perd

oia

elka

rrek

iko

perp

endi

kula

rdi

ren

bi n

orab

idet

an a

dier

azita

dato

rren

ean,

per

doitu

riko

lerr

oare

npu

ntu

guzt

iek

egon

beh

ar d

uten

erre

fere

ntzi

a-ga

inaz

alar

ekik

ope

rpen

diku

lar

den

para

lepi

pedo

aren

t 1x

t 2eb

akid

urar

ide

ritzo

per

pend

ikul

arita

tea.

∅ik

urra

per

doia

ren

aurr

ean

jartz

ende

nean

, per

doitu

riko

lerr

oare

n pu

ntu

guzt

iek

egon

beh

ar d

uten

erre

fere

ntzi

a-ga

inaz

alar

ekik

o zi

lindr

ope

rpen

diku

larr

aren

t di

amet

roar

ide

ritzo

per

pend

ikul

arita

tea.

Perd

oiar

en g

unea

t di

stant

zia

bate

zbe

reiz

ita d

aude

n et

a el

karr

ekik

opa

rale

lo e

ta e

rref

eren

tzia

zko

zuze

nare

kiko

per

pend

ikul

ar d

iren

bipl

anok

def

initz

en d

ute.

Perd

oiar

en g

unea

t di

stant

zia

bate

zbe

reiz

ita d

aude

n et

a el

karr

ekik

opa

rale

lo e

ta e

rref

eren

tzia

zko

plan

oare

kiko

per

pend

ikul

arra

k di

ren

bi p

lano

k de

finitz

en d

ute.

Zilin

droa

ren

arda

tza

perd

oi g

une

para

lele

pipe

diko

bat

en b

arru

aneg

on b

ehar

da,

0,1

x 0

,2oi

narr

iare

kin

eta

erre

fere

ntzi

azko

plan

oare

kiko

per

pend

ikul

arra

den

altu

erar

ekin

.

Zilin

dro

kont

rola

tuar

en a

rdat

za,

goik

oa, 0

,01e

ko d

iam

etro

a da

ukan

eta

A e

rref

eren

tzia

zko

plan

oare

kiko

arda

tz p

erpe

ndik

ular

ra d

auka

nal

de z

ilind

riko

bate

n ba

rrua

neg

ongo

da.

Plan

o ko

ntro

latu

a 0,

08 b

erei

zda

uden

eta

A a

rdat

zare

kiko

(err

efer

entz

iazk

o zu

zena

)pe

rpen

diku

larr

ak d

iren

bi p

lano

para

lelo

ren

arte

an e

gong

o da

.

Plan

o ko

ntro

latu

a 0,

08 b

erei

zda

uden

eta

A e

rref

eren

tzia

zko

plan

o ho

rizon

tala

reki

kope

rpen

diku

larr

ak d

iren

bi p

lano

para

lelo

ren

arte

an e

gong

o da

.

Perd

oi g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

7.3.

2 Le

rro

zuze

n ba

ten

perp

endi

kula

rita

te p

erdo

ia p

lano

bat

ekik

o

7.3.

4 Pl

ano

bate

n pe

rpen

diku

larita

te p

erdo

ia e

rref

eren

tzia

zko

plan

o ba

teki

ko

185

15152025404060

7 . P e r d o i a k

Balio orientagarriakPlano eta gainazal baten arteko perpendikularitatea

NeurriaL (mm)


(µµ)Artezketa

(µµ)Fresaketa edo

arrabotaketa (µµ)

25 arte> 25 - 50> 50 - 80> 80 - 125

> 125 - 200> 200 - 250> 250 - 400

50100120200240260360

551012122550

t A

A

L

t

186

Perd

oitu

riko

lerr

oare

n pu

ntu

guzt

iek

egon

beh

ar d

uten

er

refe

rent

zia-

lerr

oare

kiko

au

rrei

kusi

tako

ang

elu

idea

lare

kiko

par

alel

o et

a in

klin

atu

dire

n bi

pla

noen

ar

teko

t di

stant

ziar

i in

klin

azio

a de

ritzo

.

Perd

oitu

riko

gain

azal

aren

pu

ntu

guzt

iek

egon

beh

ar

dute

n er

refe

rent

zia

lerr

oare

kiko

au

rrei

kusi

tako

ang

elu

idea

lare

kiko

par

alel

o et

a in

klin

atu

dire

n bi

pla

noen

ar

teko

t di

stant

ziar

i ink

linaz

ioa

derit

zo.

7.4.

1 In

klin

azio

-per

doia

pla

no e

do z

uzen

bat

ekik

o le

rro

edo

gain

azal

bat

i apl

ikat

uta

7 . P e r d o i a k

Zulo

aren

ard

atza

0,0

8be

reiz

dau

den

bi p

lano

para

lelo

ren

arte

aneg

ongo

da,

eta

pla

noho

riek

A-B

ard

atz

horiz

onta

lare

kiko

(err

efer

entz

iazk

ozu

zena

) 60º

inkl

inat

uta

egon

go d

ira.

Zulo

aren

ard

atza

0,0

8be

reiz

dau

den

bi p

lano

para

lelo

ren

arte

aneg

ongo

da,

eta

pla

noho

riek

A p

lano

arek

iko

(err

efer

entz

iazk

o pl

anoa

)60

º in

klin

atut

a eg

ongo

dira

.

Perd

oi g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

7.4 Inklinazio perdoia

187

7 . P e r d o i a k

Perd

oi g

unea

t di

amet

roa

dauk

an z

irkul

u ba

tez

mug

atut

a da

go, e

ta h

orre

nze

ntro

a pu

ntu

kont

rola

tuar

enpo

sizi

oan

koka

tuta

dag

o.

Perd

oi g

unea

t di

stant

zia

bate

z be

reiz

itako

eta

zuz

enko

ntro

latu

arek

iko

sim

etrik

oki

koka

tuta

ko b

i zuz

enpa

rale

loz

mug

atut

a da

go,

perd

oia

nora

bide

bak

arba

tean

zeh

azte

n de

nean

.

Perd

oiar

en g

unea

t1 x

t2se

kzio

dun

para

lele

pipe

doba

tez

mug

atut

a da

go,

horr

en a

rdat

za z

uzen

kont

rola

tuar

en p

osiz

ioan

dago

elar

ik, p

erdo

iael

karr

ekik

o pe

rpen

diku

larr

akdi

ren

bi n

orab

idet

anze

hazt

en b

ada.

7.5

.1 P

untu

bate

n pos

izio

per

doi

a

ø t

Ebak

eta

punt

u be

neta

koa

0,3

diam

etro

ko z

irkul

uba

ten

barr

uan

egon

go d

a,ho

rren

zen

troak

eba

keta

punt

u ko

ntro

latu

aren

posi

zioa

reki

n ba

t egi

ten

duel

arik

.

Hiru

zuz

enet

ako

bako

itza

0,5

bere

izita

ko e

ta z

uzen

kont

rola

tuar

enpo

sizi

oare

kiko

sim

etrik

oki

koka

tuta

ko b

i zuz

enpa

rale

lore

n ar

tean

ego

ngo

da, A

pla

noar

ekik

o.

Zortz

i zul

oeta

koba

koitz

aren

ard

atza

gun

epa

rale

lepi

pedi

ko b

aten

barr

uan

egon

go d

a, e

tagu

ne h

orre

n oi

narr

ia 0

,05

(hor

izon

tala

) x 0

,2(b

ertik

ala)

izan

go d

a et

abe

re a

rdat

za z

ulo

kont

rola

tuen

ard

atze

npo

sizi

oare

kin

bat e

torr

iko

da.

Perd

oi g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

7.5

.2 L

erro

zuz

en b

ate

n pos

izio

per

doi

a

7.5 Posizio perdoia

188

7 . P e r d o i a k

Perd

oiar

en g

unea

tdi

amet

roa

duen

zili

ndro

bate

z m

ugat

uta

dago

,ar

datz

a zu

zen

kont

rola

tuar

en p

osiz

ioan

dago

ena,

per

doia

ren

balio

aren

aur

retik

øze

inua

age

rtzen

den

ean.

Perd

oi g

unea

bi p

lano

para

lelo

z m

ugat

uta

dago

,ho

rien

arte

ko d

ista

ntzi

a t

dela

rik e

ta p

lano

kont

rola

tuar

enpo

sizi

oare

kiko

sim

etrik

oki

koka

tuta

dau

dela

rik.

7.5

.3 L

erro

zuz

en b

ate

n pos

izio

per

doi

a

Zulo

aren

ard

atza

0,0

8di

amet

roko

ald

e zi

lindr

iko

bate

n ba

rrua

n eg

on b

ehar

koda

, hor

ren

arda

tza

zuze

nko

ntro

latu

aren

pos

izio

anda

goel

arik

, A e

ta B

Bpl

anoe

kiko

(err

efer

entz

iazk

opl

anoa

k).

Zortz

i zul

oeta

ko b

akoi

tzar

enar

datz

a 0,

1 di

amet

roko

gune

zilin

drik

o ba

ten

barru

an e

gon

beha

rko

da,

eta

horr

en a

rdat

za z

ulo

kont

rola

tuen

ard

atze

npo

sizio

arek

in b

at e

torr

iko

da.

Plan

o in

klina

tua

bi p

lano

para

lelo

ren

arte

an e

gong

oda

, eta

hor

iek

0,05

ber

eizt

aeg

ongo

dira

eta

pla

noko

ntro

latu

arek

iko

simet

rikok

iko

katu

ta, A

pla

noar

ekik

o(e

rrefe

rent

ziaz

ko p

lano

a)

eta

B er

refe

rent

ziaz

kozi

lindr

oare

kiko

(erre

fere

ntzi

azko

zuz

ena)

.

Perd

oi g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

7.5

.4 P

lano

bate

n ed

o si

met

ri p

lano

bate

n pos

izio

per

doi

a

189

7.6

.2 A

rdatz

bate

n a

rdazk

idet

asu

n p

erdoia

7.6

.1 P

untu

bate

n ze

ntro

kid

etasu

n per

doi

a

7 . P e r d o i a k

Perd

oi g

unea

t di

amet

roko

zirk

ulu

bate

z m

ugat

uta

dago

,ho

rren

zen

troa

erre

fere

ntzi

azko

pun

tuar

ekin

bat d

ator

rela

rik.

Perd

oiar

en g

unea

t di

amet

roa

duen

zili

ndro

bat

ez m

ugat

uta

dago

, per

doia

ren

balio

aren

aurr

etik

ø z

einu

a ag

ertz

ende

nean

.

Zirk

ulua

ren

zent

roa,

perd

oi la

ukiz

uzen

ari

lotu

a, 0

,01

diam

etro

kozi

rkul

u ba

ten

barr

uan

egon

beh

arko

da,

eta

hori

A e

rref

eren

tzia

zko

zirk

ulua

reki

koze

ntro

kide

a iz

ango

da.

Zilin

droa

ren

arda

tza,

perd

oi la

ukiz

uzen

ari

lotu

ta, 0

,08

diam

etro

koal

de z

ilind

riko

bate

nba

rrua

n eg

ongo

da,

A-B

erre

fere

ntzi

azko

arda

tzar

ekin

ard

azki

dea

dena

.

Perd

oi g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa7.6 Zentrokidetasun eta ardazkidetasun perdoia

190

<= 25

> 25 - 50

> 50 - 80

> 80 - 120

7 . P e r d o i a k

Neurria (mm)

Balio orientagarriakKanpo diametroen arteko zentrokidetasuna

BereziaArruntaArtezketa

(µµ)Tornu automatikoa

(µµ)Torneaketa

(µµ)L d

3 - 18>18 - 30

6 - 18> 18 - 3018 - 3018 arte

> 18 - 30> 30 - 80

2525404060808080

505080----------

1212202025254040

∅ t A

A

L

d

t/2

191

3 arte> 3 - 6

> 6 - 10> 10 - 30

3 arte> 3 - 6

> 6 - 10> 10 - 18> 18 - 3010 arte

> 10 -3030 arte

7 . P e r d o i a k

Balio orientagarriakArdatz longitudinal bera duten bi zuloren arteko zentrokidetasuna

<= 25

> 25 - 50

> 50 -80

> 80 -125

Neurria (mm) Berezia (µµ)Arrunta (µµ)

Artezketa LapeaketaMandrina-keta txantiloiz

Zulaketabarautsez OtxabuketaL d

160120100100200180180160160220200300

6350404080806060609090

100

252525125050404025808090

----88----121212252550

----55----888

181840

∅ t A

AL

d

t

192

3 -6> 6 -12> 2 -253 -12

> 12 -5012 - 5

> 25 -8025 -124

7 . P e r d o i a k

< =25

> 25 -80

> 80 -120

> 120 -250

Neurria (mm)

Balio orientagarriakBi barne zuloren eta zulo baten eta kanpo diametroaren arteko zentrokidetasuna

Berezia (µµ)Arrunta (µµ)

Artezketa MandrinaketaZulaketa tornuan

L d Barra tenkatua

Barra torneatua

160160160200200250250400

4050608090

130160200

----25--40505080

--8--12404050

∅ t A

∅ t A

A

A

L

L

dd

t/2

Lt/

2

193

7 . P e r d o i a k

Perd

oi g

unea

bi p

lano

para

lelo

z m

ugat

uta

dago

,ho

rien

arte

ko d

istan

tzia

tde

larik

eta

err

efer

entz

iazk

osim

etri

plan

oare

kiko

(edo

arda

tzar

ekik

o) si

met

rikok

iko

katu

ta d

aude

larik

.

Perd

oi g

unea

, beh

in p

lano

bate

an p

roie

ktat

u et

a ge

ro, t

dista

ntzi

a ba

tez

bere

izita

daud

en b

i zuz

en p

aral

eloz

mug

atut

a da

go, z

uzen

hor

iek

erre

fere

ntzi

azko

ard

atza

reki

ko(e

do si

met

ri pl

anoa

reki

ko)

simet

rikok

i kok

atut

ada

udel

arik

, per

doia

nor

abid

eba

kar b

atea

n ze

hazt

ende

nean

.

Perd

oiar

en g

unea

t1 x

t2se

kzio

dun

para

lele

pipe

doba

tez

mug

atut

a da

go, h

orre

nar

datz

a er

refe

rent

ziaz

koar

datz

arek

in b

at d

ator

rela

rik,

perd

oia

elka

rrek

iko

perp

endi

kula

rrak

dire

n bi

nora

bide

tan

zeha

zten

bad

a.

7.7

.1 S

imet

ri p

lano

bate

n si

met

ri p

erdoi

a

Arte

kako

sim

etri

plan

oa 0

,08

bere

izita

ko b

i pla

nore

n ar

tean

egon

go d

a, e

ta p

lano

hor

iek

A e

rref

eren

tzia

k ze

hazt

endu

en si

met

ri pl

anoa

reki

kosim

etrik

oki k

okat

uta

egon

beha

rko

dira

.

Zulo

aren

ard

atza

0,0

8be

reiz

itako

bi p

lano

para

lelo

ren

arte

an e

gon

beha

rko

da, p

lano

hor

iek

Aet

a B

erre

fere

ntzi

azko

arte

ken

simet

ri pl

ano

bene

tako

arek

iko

simet

rikok

i kok

atut

ada

udel

arik

.

Zulo

aren

ard

atza

gun

epa

ralel

epip

edik

o ba

ten

barru

an e

gong

o da

, eta

horre

n oi

narri

a 0,

1(h

oriz

onta

la) x

0,0

5 (b

ertik

ala)

izan

go d

a et

a ar

datz

a A

-B e

taC-

D sim

etri

plan

o be

neta

koen

ebak

etak

osa

tzen

due

nar

datz

arek

in b

at e

torri

ko d

a.

Perd

oi g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

7.7

.2 L

erro

zuz

en b

ate

n ed

o ard

atz

bate

n si

met

ri p

erdoi

a

7.7 Simetri perdoia

194

7 . P e r d o i a k

Balio orientagarriakHozka baten ardatz batekiko simetria

Berezia (µ)Arrunta (µ)

ArtezketaFresaketa

Zabalera(mm)

b

12 arte> 12 - 50

> 50 - 125

80130160

255080

195

7 . P e r d o i a k

Perd

oi g

unea

,ar

datz

arek

iko

perp

endi

kula

rra

den

edoz

ein

neur

ri pl

anor

enba

rruan

, bi z

irkul

uze

ntro

kide

z m

ugat

uta

dago

, eta

hor

ien

erra

dioe

n ar

teko

dife

rent

zia

t da

eta

zent

roa

erre

fere

ntzi

azko

arda

tzar

ekin

bat

dat

or.

Osz

ilazi

o pe

rdoi

a or

o ha

rar

datz

bat

en in

guru

kobi

rake

ta o

soei

apl

ikat

zen

zaie

eta

, ond

orio

z,bi

rake

ta o

satu

gabe

eibu

ruzk

oa d

enea

n, b

erez

iki

adie

razi

beh

arko

da.

Osz

ilazi

o er

radi

alek

ope

rdoi

a, A

-Ber

refe

rent

ziaz

ko a

rdat

zare

nin

guru

an b

uelta

oso

bat

ean

zeha

r, ed

ozei

n ne

urri

plan

otan

, ez

da 0

,1 b

aino

hand

iago

a iz

an b

ehar

ko.

Osz

ilazi

o er

radi

alek

ope

rdoi

a ez

da

0,2

bain

oha

ndia

goa

izan

beh

ar,

edoz

ein

neur

ri pl

anot

an, A

zulo

aren

(erre

fere

ntzi

azko

arda

tza)

ard

atza

ren

ingu

ruan

bue

lta o

so b

atea

nze

har k

ontro

latu

riko

piez

aba

t neu

rtzen

den

ean.

Perd

oi g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

7.8

.1 O

szila

zio

zirk

ular-

erra

dia

leko

per

doi

a

7.8 Oszilazio zirkularreko perdoia

Perd

oi g

aina

zala

t

Neu

rket

ako

plan

oa

196

7 . P e r d o i a k

Perd

oi g

unea

, edo

zein

pos

izio

erra

dial

etan

, t d

istan

tzia

bat

ezbe

reiz

itako

bi z

irkul

ukm

ugat

zen

dute

, eta

hor

iek

neur

keta

zilin

dro

bate

nba

rrua

n m

ante

ntze

n di

ra,

zilin

droa

ren

arda

tza

erre

fere

ntzi

azko

ard

atza

reki

nba

t dat

orre

larik

.

Perd

oi g

unea

t di

stant

zia

bate

zbe

reiz

itako

bi z

irkul

ukm

ugat

zen

dute

, eta

hor

iek

neur

keta

kon

o ba

ten

barr

uan

man

tent

zen

dira

, kon

oare

nar

datz

a er

refe

rent

ziaz

koar

datz

arek

in b

at d

ator

rela

rik.

Beste

rik z

ehaz

tu e

zean

,ne

urke

ta n

orab

idea

gain

azal

arek

iko

norm

ala

dela

joko

da.

7.8

.2 O

szila

zio

zirk

ular-

axia

leko

per

doi

a

Osz

ilazi

o ax

iale

ko p

erdo

ia,

D er

refe

rent

ziaz

ko a

rdat

zare

nin

guru

an b

uelta

oso

bat

ean

zeha

r, ed

ozei

n ne

urri

plan

otan

, ez

da 0

,1 b

aino

hand

iago

a iz

ango

.

Osz

ilazi

o ax

iale

ko p

erdo

iaze

hazt

utak

o no

rabi

dean

, Cer

refe

rent

ziaz

ko a

rdat

zare

nin

guru

an b

uelta

oso

bat

ean

zeha

r, ed

ozei

n ne

urke

tako

nota

n, e

z da

0,1

bai

noha

ndia

goa

izan

go.

Osz

ilazi

o pe

rdoi

a ga

inaz

alm

akur

rare

n ta

ngen

tear

ekik

ono

rabi

de p

erpe

ndik

ular

rean

,C

erre

fere

ntzi

azko

ard

atza

ren

ingu

ruan

bue

lta o

so b

atea

nze

har,

edoz

ein

neur

keta

kono

tan,

ez

da 0

,1 b

aino

hand

iago

a iz

ango

.

Perd

oi g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

7.8

.3 O

szila

zio

zirk

ularr

eko

per

doi

a e

doz

ein

nora

bid

etan

Neu

rket

a zi

lindr

oa

Neu

rket

a ko

noa

t

t

t

197

7 . P e r d o i a k


Zabalera (mm) Berezia (µµ)Arrunta (µµ)

ArtezketaTornu automatikoa

Torneaketa edofresaketa

6 - 12> 12 - 25> 25 - 50> 50 - 80> 80 - 200

> 200 - 250

508090

100130250

80130------------

2550606080

130

A

t

d

t A

198

7 . P e r d o i a k

Perd

oi g

unea

t di

stant

zia

bate

zbe

reiz

itako

bi z

irkul

uk m

ugat

zen

dute

,et

a ho

riek

ange

lua

zeha

ztut

a da

ukan

neur

keta

kon

o ba

ten

barr

uan

man

tent

zen

dira

, kon

oare

n ar

datz

aer

refe

rent

ziaz

ko a

rdat

zare

kin

bat

dato

rrel

arik

.

Osz

ilazi

o ax

iale

ko p

erdo

iaze

hazt

utak

o no

rabi

dean

, Cer

refe

rent

ziaz

ko a

rdat

zare

nin

guru

an b

uelta

oso

bat

ean

zeha

r, ed

ozei

n ne

urke

tako

nota

n, e

z da

0,1

bai

noha

ndia

goa

izan

beh

ar.

Perd

oi g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

7.8

.4 O

szila

zio

zirk

ularr

eko

per

doi

a n

orabid

e ja

kin

bate

an

199

7 . P e r d o i a k

Perd

oi g

unea

erra

dioe

n ar

tean

tdi

stant

zia

bate

zbe

reiz

itako

bi z

ilind

roar

dazk

idek

mug

atut

ada

go, e

ta h

orie

nar

datz

aker

refe

rent

ziaz

koar

datz

arek

in b

atda

toz.

Perd

oi g

unea

tdi

stant

zia

bate

zbe

reiz

itako

eta

erre

fere

ntzi

azko

arda

tzar

ekik

ope

rpen

diku

larr

ak d

iren

bi p

lano

par

alel

okm

ugat

zen

dute

.

Osz

ilazi

o to

tal-e

rrad

iale

ko p

erdo

ia,

zeha

ztut

ako

gain

azal

eko

edoz

ein

punt

utan

, ez

da 0

,1 b

aino

han

diag

oaiz

ango

, A-B

err

efer

entz

iazk

oar

datz

aren

ingu

ruan

hai

nbat

bira

keta

ren

ondo

ren,

eta

pie

zen

eta

neur

keta

tres

nen

arte

an m

ugim

endu

erra

dial

erla

tiboa

reki

n. M

ugim

endu

erla

tiboa

n, n

eurk

eta

tresn

ak e

do p

ieza

lerr

o ba

tean

aur

rera

gid

atu

beha

rdi

ra, e

ta le

rroa

k te

orik

oki

ingu

ram

endu

aren

form

a be

rber

aiz

ango

du

eta

erre

fere

ntzi

azko

arda

tzar

arek

iko

posiz

io e

goki

aneg

ongo

da.

Osz

ilazi

o to

tal-a

xial

eko

perd

oia,

zeha

ztut

ako

gain

azal

eko

edoz

ein

punt

utan

, ez

da 0

,1 b

aino

han

diag

oaiz

ango

, D e

rref

eren

tzia

zko

arda

tzar

enin

guru

an h

ainb

at b

irake

tare

non

dore

n, e

ta p

ieze

n et

a ne

urke

tatre

snen

arte

an m

ugim

endu

axi

aler

latib

oare

kin.

Mug

imen

du e

rlatib

oan,

neur

keta

tres

nak

edo

piez

a le

rro

bate

an a

urre

ra g

idat

u be

har d

ira, e

tale

rroa

k te

orik

oki i

ngur

amen

duar

enfo

rma

berb

era

izan

go d

u et

aer

refe

rent

ziaz

ko a

rdat

zare

kiko

pos

izio

egok

ian

egon

go d

a.

Perd

oi g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

7.9

.1 O

szila

zio

tota

l-er

radia

leko

per

doi

a

7.9

.2 O

szila

zio t

ota

l-ax

iale

ko p

erdoia

7.9 Oszilazio totaleko perdoia

200

Perdoidun angeluzuzenarilotuta dagoen zilindroaren

ardatza 0,08kodiametrodun gune

zilindriko baten egonbehar da

Gainazala 0,08 tarteaduten bi plano paraleloren

artean egon behar da.

Edozein sekzioortogonaleko

zirkunferentzia 0,1ekotartea duten bi zirkuluzentrokide koplanarenartean egon behar da.

Kontrolatutako gainazalabi zilindro koaxialen

artean egon behar da, etabien arteko erradioenarteko ezberdintasuna0,1ekoa izango da.

Proiekzio planoarekikoparaleloa den sekzio

bakoitzean kontrolatutakoprofila 0,04ko diametrokozirkuluen inguratzaileenartean egon behar da.Kasu honetan zentroakgeometrikoki perfektua

den profil batean daudekokatuta.

Kontrolatutako gainazala0,02 diametroko

esferadun bi gainazaleninguratzaileen artekoa

izan behar da. Zentroakgeometrikoki perfektua

den profil batean daudekokatuta.

Kontrolatutako ardatza0,03ko diametrodun

zilindro baten barnekoaizan behar da, eta A

erreferentziaardatzarekiko paraleloa.

Zuzentasuna

Lautasuna

Biribiltasuna

Zilindrikota-suna

Lerro-forma

Gainazal-forma

Paralelotasunalerro (ardatz)batera lerrobatenerreferentzia-rekin

7 . P e r d o i a k

Adibideak eta interpretazioa

InterpretazioaIrudien adibidea Perdoi guneaPerdoien ikur eta

ezaugarriak

Form

a p

erdoia

kEl

emen

to b

ak

arr

ak

Elem

ento

bak

ar

eta lotu

radunak

Lotu

radu

n el

emen

tuak

Nor

abid

e pe

rdoi

ak

∅ t esfera

201

Perpendikula-ritatea lerro(ardatz batena)planora errefe-rentziarekin

Inklinazioa lerro(ardatz) batenaplanoraerreferentzia-rekin

Posizioalerro batera

Ardatzkideta-suna ardatzbatena

Simetria planobatena

Oszilazioazirkularerradiala

Oszilazio osoerradiala

7 . P e r d o i a k

Perdoidun angeluzuzenarilotuta dagoen zilindroaren

ardatza 0,1eko tartea duten eta erreferentzia planoarekiko

perpendikularrak diren biplanoen artean egon behar da.

Zuloaren ardatza bi planoparaleloren artean egonbehar da. Bien artekotartea 0,8koa da eta A

planoarekiko (erreferentziaplanoa) 60 gradura

egongo da.

Zuloaren ardatza 0,8kodiametrodun gune

zilindrikoan egon behar da.Ardatza kontrolaturiko

lerroaren kokapen teorikoanegongo da A eta B

planoekiko (erref. Planoak)

Perdoidun angeluzuzenarilotuta dagoen zilindroarenardatza 0,08ko diametroko

gune zilindrikoan egonbehar da, A-B erreferentzia

ardatzarekiko koaxiala.

Artekaren simetria planoa0,08ko tartea duten bi plano

paraleloren artean eta Aerreferentzian agertzen den

simetria planoarekikosimetrikoa izan beharko da.

Oszilazio erradialenperdoiak A-B erreferentziaardatzaren inguruan biraosoa ematean oszilazio

erradialen perdoiak ez du0,1eko balioa gainditu beharedozein neurketa planotan.

Oszilazio oso erradialak ezdu 0,1eko tartea gainditu

behar edozein gainazaletan,A-B erreferentzia ardatzaren

inguruan piezen artekomugimendu axialetan etaneurketa instrumentuetan.Mugimendu erlatiboan

neurgailuak instrumentuakedo pieza teorikoki forma

zehatza duen lerroan mugitubehar dira, eta lerro hori

erreferentzia ardatzarekikokokapen zuzenean egon

behar da.

Adibideak eta interpretazioa

InterpretazioaIrudien adibidea Perdoi guneaPerdoien ikur eta

ezaugarriak

Nora

bid

e per

doia

kLe

ku p

erdoia

kLo

tura

dun e

lem

entu

ak

Hig

idura

per

doia

k

∅t

202

7 . P e r d o i a k

7.10 Gainazal perdoiak

UNE 1037-1983 = ISO 1302-1978

7.10.1 Gainazal egoerak adierazteko erabiltzen diren ikurrak

Oinarrizko ikurra kontuan hartu beharreko gainazala ordezkatzen duenlerroarekiko 60º-ra inklinaturiko bi lerro desberdinez osatuta dago.

Txirbil harroketazko mekanizazioa eskatzen denean, oinarrizko ikurrari trazubat erantsi behar zaio.

Txirbil harroketa onartzen ez denean, oinarrizko ikurrari zirkulu bat eranstenzaio.

Aurreko ikurra mekanizazio faseak marrazteko ere erabil daiteke, gainazalaaurreko fasean lortu den bezalaxe geratu behar dela adierazteko, eta aurreko horitxirbil harroketaz edo gabe mekanizatuta egon daiteke.

Gainazalaren egoeraren ezaugarri bereziak adierazi behar direnean, trazuluzeena beste trazu horizontal batekin osatzen da.

60°h/

2

h60°

203

7.10.2 Ikurrei erantsitako adierazleak

Gainazaleko zimurtasunaren adierazpenaZimurtasunaren irizpide nagusia definitzen duten balioa edo balioak irudien

ikurren gainean jarri behar dira.

Gainazal egoera zehaztua- Edozein fabrikazio prozesuren bitartez lor daiteke.

- Txirbil harroketa bidez lortzen da.

- Adierazten denaren arabera, txirbil harroketarik gabe lortzen da.

Balio bakar bat zehazten denean, balio hori gainazalaren zimurtasunerakogehienez ere onartzen den balioa izango da.

Zimurtasun irizpide nagusiaren muga maximoa eta minimoa zehaztu beharbadira, bi balio horiek irudian adierazten denez idatzi behar dira, muga maximoa(a1) muga minimoaren (a2) gainean jarrita.

7 . P e r d o i a k

a a a

a

a

a1a2

a

204

Ra zimurtasunaren balioa µm-tan erabili.

Konparazio balioak %25 desberdinak izan daitezke batetik bestera

Oharra

1µm = 0,001 mm = 39,37 µin 1µin = 0,000.001" = 0,025.4 µm

Gainazalaren egoeraren ezaugarri bereziak adierazteaKasu batzuetan, arrazoi bereziak tarteko, gainazalaren egoerari buruzko

exijentzia osagarriak zehaztu behar dira.Gainazalaren akabera lortzeko fabrikazio prozesu bereziren bat behar

denean, prozesu hori trazurik luzeena osatzen duen trazu horizontalaren gaineangarbi adierazi behar da.

Era berean, trazu horizontal horren gainean tratamenduari edo estalduraridagozkion oharrak adieraziko dira.

Bestela adierazi ezean, zimurtasunaren zenbakizko balioa gainazalaktratamendua edo estaldura egin eta gero daukan egoerari dagokio.

Gainazalaren egoera definitu behar denean, bai tratamenduaren aurretik, baiondoren, ohar baten bitartez edo hurrengo irudian esaten den bezala definituko da.

200010005002501256332168421

5025

12,56,33,21,60,80,40,20,1

0,050,025

7 . P e r d o i a k

Rz µµm Rt µµm RMS µµmZimurtasunmotaMikrometroa

µµmMikrohatza

µµin

Ra zimurtasunaren balioa

N12N11N10N9N8N7N6N5N4N3N2N1

20010050

25,212,87,2421

0,50,250,12

25012562,534,519,211,56,63

1,60,90,5

0,25

5527,5

13,756,933,491,730,880,440,220,11

0,0550,027

Balioak gutxi gorabeheraEz du UNE araua betetzen

a

Fresatu

205

Oinarrizko luzera adierazi behar denean, hurrengo irudian esaten den bezalaadieraziko da.

Ildoen norabidea sinbolo batez adierazi behar denean, aipatu sinboloahurrengo irudian adierazi bezala jarri behar da.

7 . P e r d o i a k

Kromatu

a1

∅

a2

C

Ildoen norabideaIkurra Interpretazioa

ParaleloakPerpendikularrakZehar norabide bitan gurutzatutaNorabide askotakoakZentroarekiko zirkularraZentroarekiko erradiala

=

XMCR

206

7 . P e r d o i a k

Mekanizazioetarako gaineurrien adierazpenaMekanizaziorako gaineurria adierazi behar bada, ikurraren ezkerraldean

adierazi behar da, irudian ikusten denez. Balio hau milimetrotan edo hazbetetaneman behar da, marrazkiaren akotaziorako erabaki den unitate sistemarijarraituta.

Gainazalaren egoerari buruzko berezitasunak hurrengo irudian adierazibezala jarri behar dira.

a = Ra zimurtasunaren balioa mikrometrotan edo mikrohatzetan edo zimurtasun motaren zenbakia N 1 - N 122

b = Fabrikazio prozesua, tratamendua edo estaldurac = Oinarrizko luzerad = Mekanizazio ildoen norabideae = Mekanizaziorako gaineurriaf = Zimurtasunaren beste balio batzuk (parentesi artean)

5

bc(f)

a

e d

207

7.10.3 Adierazleak marrazkietanBai ikurra, bai idatzia, oinarritik zein marrazkiaren eskuinaldetik irakurtzeko

moduan jarri behar dira.

Arau orokor hori aplikatzen zaila denean eta ikurrak gainazalaren egoerarenezaugarri bereziei edo mekanizazioko gaineurriei buruzko adierazpenik ezdaukanean, zimurtasunaren irizpide nagusia marraz daiteke (adierazten baldinbada) eta arau orokorraren arabera idatzi behar da.

Beharrezkoa izanez gero, ikurra gezi batean zehaztutako lerro batez lotudakioke gainazalari.Ikurra edo gezia piezaren kanpoaldean jarri behar dira, gainazala ordezkatzenduen lerroaren gainean edo horren luzapen baten gainean.Akotazio printzipio nagusiari jarraituz, ikurra behin baino ez da erabiliko gainazaljakin batentzat eta, ahal bada, gainazal horren neurria edo posizioa definitzenduen kotaren bistaren gainean.

7 . P e r d o i a k

ba

a

a

cba

c

208

7 . P e r d o i a k

Piezako gainazal guztietarako gainazal egoera bera eskatzen baldin bada,honela adierazi behar da:- Marrazkiaren ondoan ohar bat jarrita, errotulazio koadroaren edo

despiezearen ondoan, edo ohar orokorretarako aurreikusitako tartean- Pieza adierazten duen zenbakiaren ondoren

Piezako gainazala gehienetarako gainazal egoera bera eskatzen baldin bada,gainazal egoera horri dagokion ikurraren atzetik, gainazal egoera bereziaren edoberezien ikur bat edo batzuk jarriko dira (parentesi artean).

a a1

Gainazal guztietan

209

Ikur orokorra ez diren gainazal egoeraren ikurrak dagozkien gainazalengainean jarri behar dira.

Zehaztapen konplexu bat hainbat aldiz ez errepikatzeko, edo leku gutxidagoenean, gainazalaren gainean adierazpen txiki bat egin daiteke, betiere berezentzua marrazkiaren gainean, piezaren marrazkitik gertu, errotulazio koadro edodespiezetik hurbil edo ohar orokorretarako aurreikusitako tartean azaldu behardelarik.

7.10.4 Ohar garrantzitsuakZimurtasunari, fabrikazio prozesuei edo mekanizazio gaineurriei buruzko

azalpenak erabilera bermatzeko beharrezkoak direnean baino ez dira emango,eta soilik horrelakorik behar duten gainazaletan.

Lantegiko praktika arrunt edo ohikoak berez gainazal egoera onargarrialortuko dela bermatzen baldin badu, ez da gainazalaren egoera adierazi beharrikizango.

7 . P e r d o i a k

a1 a2

a2

a3

a3

z

y

y

z

3,2

a1a2

bc

e d=

= 4

7 . P e r d o i a k

7.11 Koadro sinoptikoa7.11.1 Ikurrak adierazpenik gabe

7.11.2 Ra, zimurtasunaren irizpide nagusia adierazteko ikurrak

Ikurra Esanahia

Oinarrizko ikurra. Esanahia ohar batez azaltzen deneanbaino ezin da erabili.

Txirbil harroketa bidez mekanizaturiko gainazala.

Txirbil harroketarik egin behar ez zaion gainazala. Ikurhau mekanizazio faseko marrazkietan ere erabil daiteke,gainazalak aurreko fabrikazio fasean lortu den bezalaxegeratu behar duela adierazteko, txirbil harroketarekin edogabe.

Esanahia

Gehienez ere 3,2 µm-ko balioaduen Ra zimurtasun gainazala

Gehienez ere 6,3 µm-ko etagutxienez 1,6 µm-ko balioaduen Ra zimurtasun gainazala

Hautazkoa Derrigorrezkoa

Txirbil harroketazIkurra

Debekatua

3,2 3,2 3,2

6,31,6

6,31,6

6,31,6

210

211

Ohar batek ikurraren esanahia azaltzen du

7 . P e r d o i a k

7.11.3 Adierazpen osagarriak egiteko ikurrak

Ikur hauek elkarren artean konbina daitezke

7.11.4 Ikur sinplifikatuak

Ikurra Esanahia

Fabrikazio prozesua, fresaketa

Oinarrizko luzera: 2,5 mm

Ildoen norabidea: bistaren proiekzio planoarekikoperpendikularrak

Mekanizazioko gaineurria: 2mm

Ra-rako erabiltzen den zimurtasun irizpidearen desberdinaadierazi (parentesi artean), Adibidez: Rt=0,4 µm

Ikurra Esanahia

Fresatua

2,5

2

y z

(Rt=0,4)

212

Lapeaketa, superakabera, leunketa, mandrinaketa diamantez, artezketadiamantez, hari ijezketa

Artezketa zilindriko eta lau finakTorneaketa diamantez

Artezketa zilindriko eta lau arruntakEngranajeei bizarra kentzeaTorneaketa, brotxaketa, mandrinaketa eta fresaketa oso fina. Otxabuketaoso fina

Torneaketa, mandrinaketa, fresaketa eta otxabuketa finaZulaketa eta mortasaketa finakMikrofusioa. Hotzeko ijezketa...

Torneaketa, mandrinaketa eta fresaketa arruntaZulaketa arruntaMaskorreko galdaketa

Torneaketa, mandrinaketa eta fresaketa zakarraEstanpaketa, arrabotaketa

Forjaketa, beroko ijezketaHareazko galdaketa

7 . P e r d o i a k

7.12 Gainazal egoerak 7.12.1 Ra zimurtasuna

Profilaren altueren balio absolutuen batez besteko balioa da, erdiko lerroarekiko.

Gainazal batek nolabaiteko zimurtasun maila eduki behar duela esaten denean(Ra), ulertu behar da gainazaleko edozein puntutan zimurtasunaren neurria ez delaadierazitako Ra balioa baino handiagoa izango.

Balio orientagarriakRa (µµ) Lan metodoak

0,10,2

0,4

0,8

1,6

3,2

6,3

12,550

213

7 . P e r d o i a k

Kalibreak, balbulak, doitasun handiko mekanika.IT3 perdoiakErrodadura edo labaindura gainazalak eusteko, paketatzeak, etab.Doitasunezko errodamenduen ahokalekuak.Zurtoinak, atorrak eta zilindro pistoiak.Marruskadura edo errodadura gidak.IT4, IT5 perdoiak.Artezketa zilindriko eta lau arruntak.Engranajeei bizarra kentzea.Torneaketa, brotxaketa, mandrinaketa eta fresaketa oso fina. Otxabuketaoso fina.Organo mekanikoak kalitate ertainean.IT9, IT10 perdoiak.Erdiakabera arrunta.IT10 perdoia eta handiagoak.

Kanpo gainazal mekanizatuak eta margotuak.

Galdatutako piezen alde ezkutuak, kontrapisuak.

0,10,2

0,4

0,8

1,6

3,2

6,3

12,550

Erabilera eremu orientagarriak

Ra (µµ) Aplikazioak

214

Fabrikazio prozesuak

7 . P e r d o i a k

7.12.2 Txirbil harroketa bidez lortutako zimurtasuna (Ra)

Lapeaketa Superakabatua

Leundua

BarnekoaZilindrikoa

Laua

DiamantezArrunta

DiamantezZilindrikoa

Laua

Mandrinatua

Arteztua

Harriz leundua

Metal gogorrezArrunta

Fresatua

Engr

anaj

eak

Ra (µ

m)

50 25 12,5 6,3

3,2

1,6

0,8

0,4

0,2

0,1

0,05

0,02

5

Ra (µ

m)

50 25 12,5 6,3

3,2

1,6

0,8

0,4

0,2

0,1

0,05

0,02

5

DiamantezLeuna

Zakarra

Torneatua

Gehien erabilitako balioakGutxien erabilitako balioak

Modulu-fresazFresa amaz LapeatuaUrratuaLeundua

Bizarrak kendua

BrotxatuaZulatua

MortasatuaAurpegituaKarraskatuaArrabotatua

Zerratua, bizarrak kendua, ebakia

Zizelkatua

Akabatua

Otxabutua

215

7 . P e r d o i a k

7.12.3 Txirbil harroketarik gabe lortutako gainazalenzimurtasuna (Ra)

Fabrikazio prozesuak

Arrabolez leundua

Hare txorrotaz

Hotzetan trefilatuaIrarria

EstruituaEstanpatua

Forjatua

HariztatuaHotzetanBerotan

Ijetzia

Ra (µ

m)

50 25 12,5 6,3

3,2

1,6

0,8

0,4

0,2

0,1

0,05

0,02

5

Ra (µ

m)

50 25 12,5 6,3

3,2

1,6

0,8

0,4

0,2

0,1

0,05

0,02

5

Argizari galduzPresioz

MaskorrekoaAzalkitanHareatan

Galdatua

Gehien erabilitako balioakGutxien erabilitako balioak

7 . P e r d o i a k

7.13 Perdoiaren kalitatea aukeratzearen ondorioak

Per

doia

ren a

uk

erak

eta

Per

doi eg

ok

ia

Mak

ina e

gok

ia

Doik

untz

a t

xik

iaD

oik

untz

a h

andia

Mak

ina /

Tald

eaG

are

stie

gia

Bez

eroa g

ald

u

Bez

eroa g

ald

uSSaa

llmmeenn

ttaa

Mak

ina

tald

eare

n fu

ntzi

onam

endu

oke

rra

Erab

ilgar

ritas

un m

urrit

zago

aM

akin

ak a

tzer

a bo

tatz

en d

iraEn

trega

tzek

o ep

een

atze

rape

naKa

litat

e ez

aren

kos

tuen

haz

kund

ea

- Fab

rikaz

io z

ailta

suna

k- M

akin

a be

rezi

etan

kos

tu h

andi

a- K

opur

u ha

ndia

- A

tzer

apen

ak

216

217

8 . H a r i a k

218

219

8 . H a r i a k

8.1 Hari metrikoaDIN 13/1:1999

D1 =d-2H1

d2 =D2=d-0,64952P

d3 =d-1,22687 P

H =0,86603P

H1 =0,54127P

h3 =0,61343P

R =H/6=0,14434P

220

8 . H a r i a k

Hari metrikoa DIN 13

Harineurria

mm

ø batezbestemm

ø barautsa

mm1. seriea 2. seriea 3. seriea Torlojuamm

Azkoinamm

Hariaren diametro izendatuaø kanpokoa

Nukleoaren diametroa

M 1

M 1,2

M 1,6

M 2

M 2,5M 3

M 4

M 5M6

M 8

M 10

M 12

M 16

M 20

M 24

M 30

M 36

M 42

M 48

M 1,1

M 1,4

M 1,8

M 2,2

M 3,5

M 4,5

M 14

M 18

M 22

M 27

M 33

M 39

M 45

M 52

M 7

M 9

M 11

0,250,250,250,30,350,350,40,450,450,50,60,70,750,811

1,251,251,51,51,75

22

2,52,52,533

3,53,544

4,54,555

0,8380,9381,0381,2051,3731,5731,7401,9082,2082,6753,1103,5454,0134,4805,3506,3507,1888,1889,026

10,02610,86312,70114,70116,37618,37620,37622,05125,05127,72730,72733,40236,40239,07742,07744,75248,752

0,6930,7930,8931,0321,1701,3701,5091,6481,9482,3872,7643,1413,5804,0194,7735,7736,4667,4668,1609,1609,853

11,54613,54614,93316,93318,93320,31923,31925,70628,70631,09334,09336,47939,47941,86645,866

0,7290,8290,9291,0751,2211,4211,5671,7132,0132,4592,8503,2423,6884,1344,9175,9176,6477,6478,3769,37610,10611,83513,83515,29417,29419,29420,75223,75226,21129,21131,67034,67037,12940,12942,58746,587

0,800,90

11,101,201,401,601,802,102,502,903,303,704,20

56

6,807,808,509,5010,20

1214

15,5017,5019,50

2124

26,5029,50

3235

37,5040,50

4347

221

8 . H a r i a k

Harineurria

mm

ø batezbestemm

ø barautsa

mm1. seriea 2. seriea 3. seriea Torlojuak Azkoinamm

Hariaren diametro izendatua ø kanpokoa

Hari metriko fina DIN 13Nukleoaren diametroa

M 1

M 1,2

M 1,6

M 2

M 2,5M 3

M 4

M 5

M 6M 6

M 8M 8M 8

M 10M 10M 10

M 12M 12M 12

M 16M 16

M 1,1

M 1,4

M 1,8

M 2,2

M 3,5

M 4,5

M 14M 14M 14

M 18M 18

M 5,5

M 7

M 9

M 11

M 15M 15

M 17M 17

0,20,20,20,20,20,2

0,250,250,350,350,350,500,500,500,500,500,750,750,500,75

11

0,751

1,2511

1,251,51

1,251,51

1,51

1,51

1,51

1,5

0,8700,9701,0701,2701,4701,6701,8382,0382,2732,7733,2733,6754,1754,6755,1755,6755,5136,5137,6757,5137,3508,3509,5139,3509,18810,35011,35011,18811,02613,35013,18813,02614,35014,02615,35015,02616,35016,02617,35017,026

0,7550,8550,9551,1551,3551,5551,6931,8932,0712,5713,0713,3873,8874,3874,8875,3875,0806,0807,3877,0806,7737,7739,0808,7738,4669,773

10,77310,46610,16012,77312,46612,16013,77313,16014,77314,16015,77315,16016,77316,160

0,7830,8830,9831,1831,3831,5831,7291,9292,1212,6213,1213,4593,9594,4594,9595,4595,1886,1887,4597,1886,9177,9179,1888,9178,6479,917

10,91710,64710,37612,91712,64712,37613,91713,37614,91714,37615,91715,37616,91716,376

0,800,90

11,201,401,601,751,952,152,653,153,50

44,50

55,505,256,257,507,25

78

9,259

8,751011

10,7510,50

1312,7512,50

1413,50

1514,50

1615,50

1716,50

222

8 . H a r i a k

Harineurria

mm

ø batezbestemm

ø barautsa




M 20M 20M 20

M 24M 24M 24

M 30M 30M 30M 30

M 36M 36M 36

M 18

M 22M 22M 22

M 27M 27M 27

M 33M 33M 33

M 39M 39M 39

M 25M 25M 25

M 28M 28M 28

M 32M 32

M 35

M 38

21

1,521

1,521

1,521

1,521

1,521

1,521

1,523

1,52

1,523

1,51,523

1,51,523

16,70119,35019,02618,70121,35021,02620,70123,35023,02622,70124,35024,02623,70126,35026,02625,70127,35027,02626,70129,35029,02628,70128,05131,02630,70132,02631,70131,05134,02635,02634,70134,05137,02638,02637,70137,051

15,54618,77318,16017,54620,77320,16019,54622,77322,16021,54623,77323,16022,54625,77325,16024,54626,77326,16025,54628,77328,16027,54626,31930,16029,54631,16030,54629,31933,16034,16033,54632,31936,16037,16036,54635,319

15,83518,91718,37617,83520,91720,37619,83522,91722,37621,83523,91723,37622,83525,91725,37624,83526,91726,37625,83528,91728,37627,83526,75230,37629,83531,37630,83529,75233,37634,37633,83532,75236,37637,37636,83535,752

1619

18,501821

20,502023

22,502224

23,502326

25,502527

26,502629

28,502827

30,5030

31,503130

33,5034,50

3433

36,5037,50

3736

223

8 . H a r i a k

Harineurria

mm

ø batezbestemm

ø barautsa




M 42M 42M 42M 42

M 48M 48M 48M 48

M 56M 56M 56M 56

M 45M 45M 45M 45

M 52M 52M 52M 52

M 60M 60

M 40M 40M 40

M 50M 50M 50

M 55M 55M 55M 55

M 58M 58M 58M 58

1,523

1,5234

1,5234

1,5234

1,523

1,5234

1,5234

1,5234

1,5234

1,52

39,02638,70138,05141,02640,70140,05139,40244,02643,70143,05142,40247,02646,70146,05145,40249,02648,70148,05151,02650,70150,05149,40254,02653,70153,05152,40255,02654,70154,05153,40257,02656,70156,05155,40259,02658,701

38,16037,54636,31940,16039,54638,31937,03943,16042,54641,31940,09346,16045,54655,31943,09348,16047,54646,31950,16049,54648,31947,09353,16052,54651,31950,09354,16053,54652,31951,09356,16055,54654,31953,09358,16057,546

38,37637,83536,75240,37639,83538,75237,67043,37642,83541,75240,67046,37645,83544,75243,67048,37647,83546,75250,37649,83548,75247,67053,37652,83551,75250,67054,37653,83552,75251,67056,37655,83554,75253,67058,37657,835

38,503837

40,50403938

43,50434241

46,50464544

48,504847

50,50504948

53,50535251

54,50545352

56,50565554

58,5058

224

8 . H a r i a k

8.2 Hari trapezial metrikoaDIN 103/3-1977 DIN 103/4-1977

H = 1,866 P

D1 = d – 2 H1 = d – P

H1 = 0,5 P

H4 = H1 + ac = 0,5 P + ac

h3 = H1 + ac = 0,5 P + ac

z = 0,25 P = H1/2

D4 = d + 2 ac

d3 = d – 2 h3

d2 = D2 = d – 2z = d – 0,5 P

ac = lasaiera

R1 maximoa = 0,5 ac

R2 maximoa = ac

225

8 . H a r i a k

Bi, hiru edo sarrera gehiagoko hariek neurri bikoitza, hirukoitza edo anizkoitzaizango dute profil bakunari dagokion profilarekin.

810121620242832364044485260708090

100120140160180200220240260280300

1,52344556677889

1010121214141618182022222424

7,259

10,51418

21,525,52933

36,540,54448

55,565758494

113133152171191210229249268288

8,310,512,516,520,524,528,533374145495361718191

101122142162182202222242262282302

6,27,58,511,515,518,522,52529323639435059697787

104124142160180198216236254274

6,589

121619232630333740445160707888106126144162182200218238256276

0,150,250,250,250,250,250,250,50,50,50,50,50,50,50,50,50,50,51111111111

0,150,250,250,250,250,250,250,50,50,50,50,50,50,50,50,50,50,51111111111

0,91,251,752,252,252,752,753,53,544

4,54,55

5,55,56,56,5889

10101112121313

0,751

1,522

2,52,533

3,53,544

4,5556677899

1011111212

0,0750,1250,1250,1250,1250,1250,1250,250,250,250,250,250,250,250,250,250,250,250,50,50,50,50,50,50,50,50,50,5

øizend.

d

Harineurri

P

øHari-

sahietsad2=D2

økanpo

D4 d3

ø nukleoa

D1ac h3=H4 H1

maximoaR1

maximoaR2

226

28191411

0,9071,3371,8142,309

8 . H a r i a k

8.3 Whitworth tutu hariaISO 228-1:2000

3/4 eko gas hari zilindrikoa G 3/4 barruetarako.3/4 eko gas hari zilindrikoa G 3/4 A kanpokoetarako.

P = 25,4 z = hari kopurua hazbetekoz

H = 0,960491 Ph = 0, 640327 Pr = 0,137329 P

Hari kopurua

25,4

Hari neurri

P

Hirukiarenaltuena

H

Hariarensakontasuna

h

Erradioar

0,8711,2841,7422,218

0,5810,8561,1621,479

0,1250,1840,2490,317

227

+0,1

07

+0,1

25

+0,1

25

+0,1

42

+0,1

42

+0,1

80

+0,1

80

+0,1

80

+0,1

80

+0,2

17

+0,2

17

+0,2

17

+0,2

17

+0,2

17

+0,2

17

8 . H a r i a k

Dia

met

roiz

enda

tua

hazb

etet

an

Har

ikop

urua

" z

Izen

datu

ad=

D

Hari

-sa

ihet

sa

d2-D

2

Nuk

leoa

d1=D

1

Barn

ekoak

T D

2

A m

ota

Kanpok

oak

T

d2 m

in.

max

.m

ax

.m

in.

Barn

eko

nuk

leoa

T D

1

Kanpok

oiz

endatu

a

Td

Bara

utsa

Dia

met

roak

Hari

saih

etse

n p

erdoia

kPer

doia

k

G 1

/8

G 1

/4

G 3

/8

G 1

/2

G 3

/4

G 1

G1

1/4

G1

1/2

G 2

G 2

1/2

G 3

G 3

1/2

G 4

G 5

G 6

28 19 19 14 14 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11

9,72

8

13,1

57

16,6

62

20,9

55

26,4

41

33,2

49

41,9

10

47,8

03

59,6

14

75,1

84

87,8

84

100,

330

113,

030

138,

430

163,

830

9,14

7

12,3

01

15,8

06

19,7

93

25,2

79

31,7

70

40,4

31

46,3

24

58,1

35

73,7

05

86,4

05

98,8

51

111,

551

136,

951

162,

351

8,56

6

11,4

45

14,9

50

18,6

31

24,1

17

30,2

91

38,9

52

44,8

45

56,6

56

72,2

26

84,9

26

97,3

72

110,

072

135,

472

160,

872

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

8,80

11,8

0

15,2

5

19 24,5

30,7

5

39,5

0

45,5

0

57,5

0

73 86 98 111

136

162

-0,1

07

-0,1

25

-0,1

25

-0,1

42

-0,1

42

-0,1

80

-0,1

80

-0,1

80

-0,1

80

-0,2

17

-0,2

17

-0,2

17

-0,2

17

-0,2

17

-0,2

17

0,28

2

0,44

5

0,44

5

0,54

1

0,54

1

0,64

0

0,64

0

0,64

0

0,64

0

0,64

0

0,64

0

0,64

0

0,64

0

0,64

0

0,64

0

-0,2

14

-0,2

50

-0,2

50

-0,2

84

-0,2

84

-0,3

60

-0,3

60

-0,3

60

-0,3

60

-0,4

34

-0,4

34

-0,4

34

-0,4

34

-0,4

34

-0,4

34

228

8 . H a r i a k

Hariaø

Hari Neurria 25,4/Hari

neurria

øKanpoaldea

mm

ø Batezbestemm

ø Barautsa

mm

ø Nukleoa

mm

DIN 40430

Pg 7

Pg 9

Pg 11

Pg 13, 5

Pg 16

Pg 21

Pg 29

Pg 36

Pg 42

Pg 48

20

18

18

18

18

16

16

16

16

16

12,50

15,20

18,60

20,40

22,50

28,30

37,00

47,00

54,00

59,30

11,89

14,53

17,93

19,73

21,83

27,54

36,24

46,24

53,24

58,54

11,28

13,86

17,26

19,06

21,16

26,78

35,48

45,48

52,48

57,78

11,40

14

17,25

19

21,25

26,75

35,50

45,50

52,50

58

8.4 Energia elektrikoa garraiatzeko tuturako haria

229

8 . H a r i a k

6+0 / -0,1

8+0 /-0,2

10+0 / -0,2

12+0 / -0,3

16+0 / -0,3

20+0 / -0,3

25+0 / -0,4

32+0 / -0,4

40+0 / -0,4

50+0 / -0,4

63+0 / -0,4

75+0 / -0,4

M6

M8

M10

M12

M16

M20

M25

M32

M40

M50

M63

M75

6 g /6 H

8 g /7 H

8 g /7 H

8 g /7 H

8 g /7 H

8 g /7 H

8 g /7 H

8 g /7 H

8 g /7 H

8 g /7 H

8 g /7 H

8 g /7 H

1,00

1,00

1,50

1,50

1,50

1,50

1,50

1,50

1,501,501,50

1,50

8.5 Tutuetarako hari metrikoaUNE EN 60423-1996

3/8 H = 0,324 76 P H = 0,866 03 P

5/8 H = 0,541 27 P H = Paso

Hariaren Ardatza

Kanpokodiametroak

Harimetrikoa

Doiketamota

Hari neurria 0,75

Kanpoko diametroak eta tutuen hariak

230

max

.m

in.

max

.m

in.

max

.m

in.

min

.m

ax

.m

in.

max

.m

in.

8 . H a r i a k

Hari

met

rik

oa

Kanpok

o

dia

met

roa (

d)

Dia

met

roa b

ate

zbes

te (

d2)

Barr

uk

o

dia

met

roa (

d1)

Bar.

dia

m.

(D)

Dia

met

roa

bate

z bes

te

(d2)

Barr

uk

o

dia

met

roa

(D1)

Kanpok

o h

ari

a

Barr

uk

o h

ari

a

M6

M8

M10

M12

M16

M20

M25

M32

M40

M50

M63

M75

5,97

8

7,97

4

9,97

4

11,9

68

15,9

68

19,9

68

24,9

68

31,9

68

39,9

68

49,9

68

62,9

68

74,9

68

5,83

8

7,69

4

9,69

4

11,5

93

15,5

93

19,5

93

24,5

93

31,5

93

39,5

93

49,5

93

62,5

93

74,5

93

5,49

1

7,32

4

9,32

4

10,9

94

14,9

94

18,9

94

23,9

94

30,9

94

38,9

94

48,9

94

61,9

94

73,9

94

5,39

1

7,14

4

9,14

4

10,7

70

14,7

70

18,7

70

23,7

58

30,7

58

38,7

58

48,7

44

61,7

44

73,7

44

5,05

8

6,74

7

8,74

7

10,1

28

14,1

28

18,1

28

23,1

28

30,1

28

38,1

28

48,1

28

61,1

28

73,1

28

4,92

9

6,52

8

8,52

8

9,84

6

13,8

46

17,8

46

22,8

34

29,8

34

37,8

34

47,8

20

60,8

20

72,8

20

6,00

0

8,00

0

10,0

00

12,0

00

16,0

00

20,0

00

25,0

00

32,0

00

40,0

00

50,0

00

63,0

00

75,0

00

5,64

5

7,54

0

9,54

0

11,6

26

15,2

62

19,2

62

24,2

76

31,2

76

39,2

76

49,2

91

62,2

91

74,2

91

5,51

3

7,35

0

9,35

0

11,0

26

15,0

26

19,0

26

24,0

26

31,0

26

39,0

26

49,0

26

62,0

26

74,0

26

5,38

7

7,21

7

9,21

7

10,7

51

14,7

51

18,7

51

23,7

51

30,7

51

38,7

51

48,7

51

61,7

51

73,7

51

5,18

8

6,91

7

8,91

7

10,3

76

14,3

76

18,3

76

23,3

76

30,3

76

38,3

76

48,3

76

61,3

76

73,3

76

231

8 . H a r i a k

8.6 Zulo hariztatuak hari zilindrikoko errakoreentzat

d1 w a1max.

b1min.

d4min.

t1min. d7 Perdoia d2 a2

min.d3 0 -0,4

i1±0,2

w

X formako zulo hariztatuaB formako errakorearentzat

B formako errakoreaEstankotasun ertzdunhari zilindrikoa

G 1/8

G _

G 3/8

G _

G _

G 1

G1 1/4

G1 1/2

G2

0,1

0,1

0,1

0,1

0,2

0,2

0,2

0,2

0,2

1

1,5

2

2,5

2,5

2,5

2,5

2,5

3

8

12

12

14

16

18

20

22

24

15

20

23

28

33

41

51

56

69

10

15

15

18

20

23

25

27

29

9,8

13,2

16,7

21

26,5

33,3

42

47,9

59,7

+0,20

0,30

G 1/8 A

G 1/4 A

G 3/8 A

G 1/2 A

G 3/4 A

G 1 A

G1 1/4 A

G1 1/2 A

G2 A

1,5

2

2,5

3

3

3

3

3

3,5

14

18

22

26

32

39

49

55

68

8

12

12

14

16

18

20

22

24

0,1

0,1

0,1

0,1

0,2

0,2

0,2

0,2

0,2

232

1216172022

24,526,528,531333638

10,213,517,221,326,933,742,448,360,376,188,9

114,3

G 1/8G 1/4G 3/8G 1/2G 3/4G 1G 1 1/4G 1 1/2G 2G 2 1/2G 3G 4

Haria

8 . H a r i a k

8.7 Tutu tenkatua

Materiala: Altzairuzko tutu tenkatua soldadurarik gabea Trakzio erresistentzia 33-35 Kp/mm2

ø D d d1 L1

6,28,812,516

21,627,235,941,853

68,880,8

105,3

∅D

∅d

∅d1

L1 L1

233

Helicoil hariak malguki baten itxura izaten du. Ebakidura erronbikoan ijetzitakohari batean oinarrituta egiten da. Doitasun handiko bi hariztatze zentrokide eratzenditu, bat barrualdera eta bestea kanpoaldera. Sartzaileak haria sartzeko balio dueta, kokatu eta gero, koskaren parean hautsi daiteke.

Helicoil hari txertatuei eskerrak, material bigunetan oso teilarratu erresistenteaklortzen dira. Helicoil hariak, behin jarrita dagoela, korrosioaren eta talka termikoenkontrako hariztatze erresistentea izaten du, oso marruskadura koefizientetxikiarekin.

HeliCoil hari txertatua batez ere altzairu herdoilgaitzez egiten da. Rm = trakzioari buruzko erresistentzia :1400 N/mm2 (batez besteko balio

aldakorra, hari neurriaren arabera).RV = Vickers gogortasuna 425 HV 0,2 (batez besteko balio aldakorra, hari

neurriaren arabera).Ra = zimurtasunaren sakonera 2,5 µ m.m = marruskadura koefiziente murriztua µ ≤ 0,14 altzairu lubrifikatuzko

torlojuarekin.To = torlojuaren tortsio indarraren murrizketa.

8.8.2 Helicoil teknikaHariztatzeak indartzeko

Helicoil haria sartzen da batez ere zizailaketari buruzko erresistentzia txikiaduten materialak erabiltzen direnean, hala nola, aluminioa, aluminio aleazioa,magnesioa, etab. Hariak berreskuratzeko

Helicoil hari txertatuak laguntza dira terrailatuen berreskuratze ekonomiko etairaunkorrari dagokionez, bai erabileragatik bai fabrikazioko akatsengatikberreskuratu behar direnean.

8 . H a r i a k

8.8 Helicoil haria8.8.1 Azalpena

234

ISO metrikoa NF E 03 051 5H araberakoneurri normala

ISO metrikoa NF E 03 051 H araberakoneurri fina

GAS (ISO 228/1) =BSP(British Standard Pipe)UNC/UNJC (Unified National Coarse)

UNF/UNJF (Unified National Fine)BSW (British Standard Withworth)

BSF (British Standard Fine)B.A. (British Association)

Altzairuherdoilgaitza

Z10 CN 18-09

Brontzekadmioztatua

Cu Sn 7P

Inconel X750NC 15 Fe Nba

(1)

8.8.3 Materiala

(1) Magnesioko aleazioak erabiltzen direnean korrosioaren kontrako neurriak hartu behar dira.

8.8.4 Fabrikazio programa

Helicoil hari txertatua araudi araudi hauetan agertzen da:

DIN 8140, DIN 65536, LN 9093, LN 9499, EN 2942, EN 2944 MS 21208, MS 21209, MS 33646, MS 33537, MS 122076-122275, MS 124651,NAS 1222, MIL-T-21309A

8 . H a r i a k

Helicoil haritxertatuaren

materiala

Erabiltzeko tenperaturamaximoa

Gainazal estaldura posibleak

Erabilera adibideak

Trakzioariburuzko

erresistentziaminimoa (Girotenperaturan)

HariztatzeaHelicoil tipo Standard

Diametro izendatua Luzera izendatua

425º C (puntakoa) 315º C (iraunkorra)

300º C (puntakoa)250º C (iraunkorra)

750º C (puntakoa)550º C (iraunkorra)

~ 1400 N/mm2

(aldakorra harineurriarenarabera)

~ 1000 N/mm2


~ 1400 N/mm2


- Estaldurarik gabe- Lubrifikazio lehorra(labaindurako berniza)

- Kadmioztaketa- Zinkeztaketa- Zilarreztaketa

- Kadmioztaketa- Estaldurarik gabe

- Estaldurarik gabe- Zilarrezkoa gabe

- Erresistentzia eta material mota guztietarako aplikazio arruntak

- Eraikuntza arinak oro har:aluminioa eta aluminio aleazioak

(1)

- Kobrezko piezak- Torloju-azkoin sistemak- Kupronikelezko torlojuak

- Karga termikoak korrosioaren kontrako babesa duten junturetan

- Teknika espazialak- Abiazioa- Turbokonpresorea

M 2tik M 68ra

M 8 X1etik M 160 x 6ra

G 1/8’’-tik G 11/2"-ra2-56tik 11/2"-6ra3-56tik 11/2"-12ra1/8"-tik 11/2"-ra3/16"-tik 11/2"-ra

0BA-tik 6BA-ra

0,5 d-tik 3 d-ra

0,5 d-tik 3 d-ra

1 d-tik 2,5 d-ra1 d-tik 2,5 d-ra1 d-tik 2,5 d-ra1 d-tik 2,5 d-ra1 d-tik 2,5 d-ra1 d-tik 2,5 dra

235

8.8.5 Helicoil hari txertatuaren luzera izendatuaren zehaztapenaHelicoil hari txertatuaren luzera izendatuaren zehaztapena, torlojuaren

ezarpenaren luzeraren berdina denean behintzat, jartzen den materialarenezaugarrien araberakoa da, baita muntaiak jasan behar dituen kargenaraberakoa ere.

Hel

icoil

hart

uk

oduen

mate

riala

ren

haust

ura

ri b

uru

zko

erre

sist

entz

iaN

/mm

2

100

arte

> 10

0-15

0>

150-

200

> 20

0-25

0>

250-

300

> 30

0-35

0>

350-

400

>400

8 . H a r i a k

Torl

oju

en k

alit

ate

a

3.6

4.6

4.8

5.6

5.8

6.6

6.8

6.9

8.8

9.8

10.9

12.9

14.9

1,5

d1,

5 d

1 d

1 d

1 d

1 d

1 d

1 d

1,5

d1,

5 d

1,5

d1

d1

d1

d1

d1

d

2 d

2 d

1,5

d1,

5 d

1 d

1 d

1 d

1 d

2,5

d2

d1,

5 d

1,5

d1

d1

d1

d1

d

3 d

2,5

d2

d1,

5 d

1,5

d1

d1

d1

d

3 d

2,5

d2

d1,

5 d

1,5

d1,

5 d

1 d

1 d

-2,

5 d

2 d

2 d

1,5

d1,

5 d

1,5

d1,

5 d

-2,

5 d

2,5

d2,

5 d

2 d

1,5

d1,

5 d

1,5

d

- 3 d

2,5

d2,

5 d

2 d

2 d

1,5

d1,

5 d

Har

iare

n lu

zera

k to

rloju

a ju

ntur

ako

elem

entu

rik a

hule

na i

zan

dadi

n ka

lkul

atze

n di

ra.

Balio

hor

iek

gutx

i go

rabe

hera

koak

dira

eta

, sa

iaku

ntza

pra

ktik

oek

egia

ztat

zen

badu

te,

luze

rak

moz

tu e

gin

daite

zke.

236

237

9 . To r l o j u a k

238

239


Torlojua lana edo indarra lortzeko mekanismo bat da, lortzen den lanari buruzperpendikularrean dagoen planoan biraraziz erabiltzen dena.

Torlojuaren hariak plano inklinatu batean bermaturiko falka batek bezalaeragiten du, eta planoa torlojua biratzen den azkoinaren hariaz osatuta dago.Azkoinaren hariaren espira baten garapenak plano inklinatu bat eratzen du, etahorren altuera h da, hariaren neurria, eta bere luzera espiraren batez bestekogarapena da, πdm balioa duena, dm hariaren batez besteko diametroa delarik,hurrengo balio honekin:

de hariaren kanpo diametroa delarik eta di barne diametroa; hariak hari batbaino gehiago baldin badauka, hari neurria hari kopuruaz biderkatu behar da.Hariaren inklinazio angelua honako hau da:

Marruskadurarik izango ez balitz, P karga gainditzeko beharko litzatekeenindarra hau litzateke:

F = P tg αbaina errealitatean, µ = tg ρ koefizientea daukan marruskadura gertatzen da,marruskadura gainazal bakar batean, hau aurkituko dugu:

eta tg α eta tg ρ beren balioez ordezkatuz gero, hau geratzen da:

Marruskaduraren ondorioz lortzen den errendimenduak hau balio du:

bere baliorik handiena α = 45º - 0,5 ρ denean lortzen delarik.

9.1 Torlojuen kalkuluak

P

F

hα

πdm

240


P kargaren ondorioz torlojuaren hariak azkoinaren hariaren gainean labainegin ez dezan egin beharreko indarrak hau balio du: P tg (α − ρ), eta hortikondorioztatzen da α ≤ ρ denean torlojuak euspen automatikoa izango duela, etabere errendimendua ehuneko 50 baino txikiagoa izango dela.

Emandako formulek ebakidura karratua edo angeluzuzena duten harientzatbalio dute, baina ebakidura triangeluar trapeziala bada, eta hari saihetsek elkarrenartean sortzen duten angelua β delarik, marruskadura koefizientearen ordez hauerabili beharko da:

, eta, ondorioz, aurreko formulak erabili ahal izango dira.

241


9.2 Torlojuen irudikapen grafikoa

Torloju hexagonalaDIN 931, UNE-EN 24014 eta ISO 4014

Torloju hexagonalaDIN 933, UNE-EN 24017 eta ISO 4017

Allen torlojuaDIN 912 eta UNE EN ISO 4762

Allen torlojua DIN 6912Allen torlojua DIN 7984

Buru borobildun torlojuaDIN 7985 eta UNE-EN ISO 7045

Torloju karratuaDIN 479

T erako torlojuaUNE 15218=ISO 299

T erako torlojuaDIN 787

Buru laudun torlojuaDIN 921

Torloju gidaria

Umbrako UPS torlojua Xaflarentzako torlojuaDIN 7981 eta UNE EN ISO 7049

242


Hexagonodun torloju abeilanatuaDIN 7991 UNE-EN ISO 10642

Finkapen torlojuaDIN 963 eta UNE-EN ISO 2009

Torloju abeilanatuaDIN 965 UNE-EN ISO 7046-2

Buru elipsoidaldun torlojuabarneko hexagonoarekin

ISO 7380

Zulo gurutzatudun torlojuaDIN 404

Begidun torlojuaDIN 444

Gonztun torlojuaDIN 925

Moleteatutako torlojuaDIN 464

Moleteatutako torlojuaDIN 653

Begi-torlojuaDIN 580

HILTI HSA ainguraketa Jasotzailea

243


Hagatxo hariztatuaDIN 976

Finkapen torlojua

Nibelazio-torlojua Alboko nibelazio-torlojua

DESA BRIC ainguraketa

244

9.2.1 Allen Din 912 TorlojuaUNE EN ISO 4762-1998Hariaren perdoia (6g)

Torlojua egiaztatzeko neurriak, ikus UNE UN ISO 4762 araua

dk d

t2

d1

dh

t t1Ahokalekua

Grower zirrindolarekin

sIk


b

245

6 140

96 64 46 38 -- -- -- --

4,5

96 63 42 32 24 45 69 43 51,3

Ahokalekua DIN 974/1-en arabera

dh(H

13)

d1(H

13)

t t1

0,5

18 5,5 3 2,5

1,3

3,4

6,5

3,4

4,5


DIN

912 a

raua

ren

ordez

EN

ISO

4762 e

zart

zeko

joer

a d

ago

Har

iaH

aria

dM

3M

4M

5M

6M

8M

10M

12M

16

M20

M24

M30

M36

M42

M48

M56

M64

P=ne

urri

a

b

dk m

ax.

k m

ax.

s iz

enda

tua

t2 m

in

0,7

20 7 4 3 2 4,5 8 4,4

5,7

0,8

22 8,5 5 4 2,5

5,5

10 5,4

7,1

1 24 10 6 5 3 6,6

11 6,4

8,1

1,25 28 13 8 6 4 9 15 8,6

10,7

1,5

32 16 10 8 5 11 18 10,6

13,3

1,75 36 18 12 10 6

13,5

20 12,6

15,3

2 44 24 16 14 8

17,5

26 16,6

20,3

2,5

52 30 20 17 10 22 3,3

20,6

25,3

3 60 36 24 19 12 26 40 24,8

30

3,5

72 45 30 22 15,5

33 50 31 37,2

4 84 54 36 27 19 39 58 37 44,3

5 108

72 48 36 28 52 78 49 57,3

5,5

124

84 56 41 34 -- -- -- --

246


9.3 Hariztatu beharreko zuloen sakonera

(M eta b ) planoetan jarri beharreko kotak(t) /UNE-EN-ISO 6410-en arabera omiti daiteke(t) sakonera handiagoa nahi izanez gero, akotatu eginbehar da

b = 2 . Haria Mt = b . 1,25 (UNE-EN-ISO 6410-ren arabera)c (Hari neurria < = 1,75) = Hari neurria . 10c (Hari neurria > 1,75) = Hari neurria . 10 + 2 . Hari neurriad ∅ barautsa = Hari metrikoa M - Hari neurria

HariaHari b t c d lNeurria

Torlojutze luzerak: altzairurako c ≈ 1 ⋅ d ; burdinurtu griserako c ≈ 1,3 d; metalbigunerako c ≈ 2 d-tik 2,5 d-ra arte.

c

M

d (Barautsa)

120º

b

t l

M3M4M5M6M8M10M12M16M20M24M30M36M42M48M56M64

0,50,70,81

1,251,51,75

22,53

3,54

4,55

5,56

68101216202432404860728496112128

7,510

12,5152025304050607590105120140160

57810131518243036424854606672

2,53,34,25

6,88,510,214

17,521

26,532

37,543

50,558

8,211

13,716,422

27,533445566

82,599,2116

132,5154,5176,8

247


9.4 Altzairuzko torlojuak eta azkoinak Estutze momentuak. UNE 17108-1981

Torloju hexagonalentzat, Allen torlojuentzat eta azkoin hexagonalentzat dirabaliogarriak datu hauek.

Beste mota batzuk, doikuntza handiko estutzeak, formulak, estaldurak, etab...ikus UNE 17-108-81 araua.

Estutze momentuak kalkulatzeko, trakzioaren eta tortsioaren esfortzu konbinatugisa dagokion altzairuaren elastikotasun muga minimoaren %80a dela, eta harienarteko marruskadura koefizientea eta torlojuaren azkoinaren edo torlojuburuareneta euskarriaren arteko koefizientea berdinak direla hartu da kontuan.

Torlojuen ezaugarri mekanikoak: Izendatutako altuera duten azkoinentzat(UNE 20898/1) >0,8. ∅ haria (UNE 20898/2)

Haria4.6

mota4,8

mota5,6

mota5,8

mota6,8

mota8,8

mota9,8

mota10,9mota

12,9mota

Harineurria

Marruskadura koefizientea µµ=0,11Estutze momentuak dekaNewton metrotan (da N.m)

Trakzio erresistentziaN/mm2

Izendat. min.

Torlojumota

Azkoinmota

Torlojumota

honentzatMetrikoarentzat

M3M4M5M6M8M10M12M16M20M24

0,50,70,81

1,251,51,75

22,53

0,0390,0890,170,30,721,52,56,112

20,5

0,0550,130,250,43

12,13,58,61729

0,0480,110,220,380,911,83,17,615

25,5

0,0680,160,310,531,32,54,410,520,536

0,0780,180,350,61,52,9512

23,541

0,10,240,470,81,93,96,616

32,556

0,120,270,530,92,24,47,518

35,561,5

0,150,350,681,22,85,79,723,546,580

0,180,410,81,43,36,711,528

54,593,5

4,64,85,65,86,8

8,8∅ <=168,8∅ >16

9,810,912,9

400400500500600800800900

10001200

400420500520600800830900

10401220

455689

1012

4,6-4,84,6-4,85,6-5,8

6,88,89,8

10,912,9

>M16<=M16<=M39<=M39<=M39<=M16<=M39<=M39

248


9.5 Tutu erako giltzetarako tarte librea

Tutu erako giltza hutsa

Tutu erako giltza trinkoa

Aurpegiarte "s" eta ∅ kanpoko "e eta d" UNE 16-508-91 arauak dira

e=d max. d1 min.s

izendatua

3,245

5,56789

10111213141516171819

78

9,5101112

13,51516

17,519

20,521,523

24,52627

28,5

89

11121314161820212325262728293032

e=d max. d1 min.s

izendatua

202122232425262728303234364146505560

29,53132

33,534,536

37,538,540

42,54548

50,557636975

81,5

333536383940424345485053566268748086

ed

d1

s

s

249


9.6 Giltza finkoetarako tarte librea

Hariab l1 l2 l3 l4 l5 l6 r

3,245

5,56789

101112131417192224273032364146505560

33,24,55567

7,58,512

10,5141415

17,520,522

23,526283134

37,5414448

33,545567

7,58

1010

11,511,513

14,515

16,5182021232629313436

101417172022252832403846465157636976828898

108122130142152

58

101012141618202523272731323639434649566068768388

45,56,56,57,58,59

10111513

16,516,518,520,523

14,5283032353843

46,55155

68

10101214

15,517,519,524,52330303438444753586169768593

101110

5799

1112,514,515,517,5232127272933

37,541454852586370768390

l3

l6

l4

l2 l1

l5

l2

l5b

r

6°

b

b

250

251

1 0 . K o n o a k

252

253

1 0 . K o n o a k

10.1 Kono orokorrakISO 1119:1998C =konoaren erlazioa = konikotasuna L = konoaren luzera (altuera) (d eta D

bitartean)d = konoaren diametro txikiena α =konoaren angeluaD =konoaren diametroa. α/2 = ahokadura angeluaC konikotasuna: kono bateko bi ebakiduraren diametroen diferentziaren eta horienarteko distantziaren arteko erlazioa. Hurrengo formula honen arabera adierazten da:

Konoen erlazioa, edo konikotasuna oro har C=1:x erlazio gisa adierazten da.

Aplikazio orokorretarako konoak

Konoa1.

seriea2.

seriea RadianetanC konoaren

erlazioaKonoaren angelua, αα

Inklinazioakonikotasunaren

erdia da.

C= D-d = 2tan α = 1L 2 1 cot α

2 2α/2

α d D

L

120º90---60º45º30º1:3---1:5---------

1:10------

1:20---

1:501:1001:2001:500

------75º------------1:4

1:161:171:18---

1:121:15---

1:30------------

------------------

18º 55’ 28,7199’’14º 15’ 0,1177’’

11º 25’ 16,2706’’9º 31’ 38,2202’’8º 10’ 16,4408’’7º 9’ 9,6075’’

5º 43’ 29,3176’’4º 46’ 18,7970’’3º 49’ 5,8975’’

2º 51’ 51,0925’’1º 54’ 34,8570’’1º 8’ 45,1586’’34’ 22,6309’’17’ 11,3219’’6’ 52,5295

------------------

18,924 644 42º14,250 032 70º11,421 186 27º9,527 283 38º8,171 233 56º7,152 668 75º5,724 810 45º4,771 888 06º3,818 304 87º2,864 192 37º1,909 682 51º1,145 877 40º0,572 953 02º0,286 478 30º0,114 591 52º

2,094 395 101,570 796 331,308 996 941,047 197 550,785 398 160,523 598 780,330 297 350,248 709 990,199 337 300,166 282 460,142 614 930,124 837 620,099 916 790,083 285 160,066 641 990,049 989 590,033 330 250,019 999 330,009 999 920,004 999 990,002 000 00

1:0,288 675 11:0,500 000 01:0,651 612 71:0,866 025 41:1,207 106 81:1,866 025 4

---------------------------------------------

254

7:241:3,428 571 4 16º 35’ 39,4443’’ 16,594 290 08º 0,289 625 00 297

Erremintarenardatzak etaahokadurak

1 0 . K o n o a k

10.2 Kono partikularrak

KonoaKonoaren angelua, αα

Radianetan

Nazioartekoizen

estandarraAplikazioak

1:12,262

1:12,972

1:15,748

1:18,779

1:19,002

1:19,180

1:19,212

1:19,254

1:19,264

1:19,922

1:20,020

1:20,047

1:20,288

1:23,904

4º 40’ 12,1514’’

4º 24’ 52,9039’’

3º 38’ 13,4429’’

3º 3’ 1,2070’’

3º 0’ 52,3956’’

2º 59’ 11,7258’’

2º 58’ 53,8255’’

2º 58’ 30,4217’

2º 58’ 24,8644’’

2º 52’ 31,4463’’

2º 51’ 40,7960’’

2º 51’ 26,9283’’

2º 49’ 24,7802’’

2º 23’ 47,6244’’

4,670 042 05º

4,414 695 52º

3,637 067 47º

3,050 335 27º

3,014 554 34º

2,986 590 50º

2,981 618 20º

2,975 117 13º

2,973 573 43º

2,875 401 76º

2,861 332 23º

2,857 480 08º

2,823 550 06º

2,396 562 32º

0,081 507 61

0,077 050 97

0,063 478 80

0,053 238 39

0,052 613 90

0,052 125 84

0,052 039 05

0,051 925 59

0,051 898 65

0,050 185 23

0,049 939 67

0,049 872 44

0,049 280 25

0,041 827 90

239

239

239

239

296

296

296

296

239

296

296

296

239

296

Jacobs 2 konoa

Jacobs 1 konoa

Jacobs 33 konoa

Jacobs 3 konoa

Morse 5 konoa

Morse 6 konoa

Morse 0 konoa

Morse 4 konoa

Jacobs 6 konoa

Morse 3 konoa

Morse 2 konoa

Morse 1 konoa

Jacobs 0 konoa

Brown 1-3 konoa

255

1 0 . K o n o a k

10.3 Konoen akotazioa

Ezaugarriak eta kotak Letra ikurra

Metodonagusia

Metodohautazkoa

UNE 1122-1996 = ISO 3040-199010.3.1 Konoen akotazioaKonoen ezaugarriak

Kono bat definitzeko, hurrengo taulan ematen diren ezaugarrien eta kotenartetik konoaren funtziorako egokienak diren konbinazioak aukera daitezke.

Beharrezko diren kotak baino ez dira zehaztu behar. Hala ere, informazioaematearren eta parentesi artean, kota osagarriak eman daitezke, hau da,"laguntzaileak" edo "erreferentziazkoak" (adibidez, angeluerdia).

Konoen ezaugarriak eta kotak

Konikotasuna

Konoaren angelua

Alde zabalean

Alde estuanEbaketa plano bateanKonoaren luzeraLuzera totala konoa barne Luzera Dx zehazten den plano ebaketafinkatuz

C

α

D

dDxLL’

Lx

1:5

1/5

35º

0,2:1

20%

0,6 rad

Ezaugarriak

KonoarenDiametroa

Luzera

c

L L

L

∅d

∅d

∅D

∅D

∅ D

x

α

L’Lx

256

Konikotasunaren adierazpena marrazkietanIkur grafikoa eta kono baten konikotasuna elementutik gertu jarri behar dira,

eta erreferentzi lerroa, juntura lerro batez, konoaren sortzaileari lotuta egon beharda. Erreferentzi lerroa konoaren ardatzari buruz egin behar da, eta zeinuarennorabideak konoaren norabide bera izan behar du.

Kono serie normalizatuakAdierazi beharreko konikotasuna konoen serie normalizatuetako konikotasuna

baldin bada (bereziki Morse konoak eta kono metrikoak), elementu konikoa serienormalizatua eta dagokion zenbakia zehaztuz adieraz daiteke.

1 0 . K o n o a k

Zeinu grafikoa1,5

Erreferentzia lerroa

Morse konoa 3 zk.

Juntura lerroa

257

Konoaren perdoia, zehaztutako konoaren angeluaAdierazpena marrazkian Marrazkiaren interpretazioa

Konoaren perdoia, konikotasun zehaztuaAdierazpena marrazkian Marrazkiaren interpretazioa

Konoaren perdoi aldea, aldi berean konoaren posizio axiala definituta

Adierazpena marrazkian Marrazkiaren interpretazioa

1 0 . K o n o a k

10.4 Konoen perdoiak

t

t

t

Lx

∅D

x

∅ D

x

Lx

C

C

t

∅ D

∅ D

∅ D α α

∅ D

CC

tt

258

Morse eta metrikoa, barrualdea eta kanpoaldeaOratzeko erreminta eta lanabes normalizatuetako erabilera Morse konodun

edo kono metrikodun kirtenekin.

Erremintetarako konoak, Morse konoa eta kono metrikoa, barrualdea etakanpoaldea UNE 15007, DIN 228/1 eta 228/2.Zorro handitzaileak Morse konoa duten erremintetarako UNE 16133 eta DIN2187 arauak.Zorro txikitzaileak Morse konoa duten erremintetarako UNE 16132 eta DIN2185 arauak.Zorro txikitzaileak zeharkako txabeta bidezko loturarako DIN 1808 araua.Kirten konikoak zeharkako txabeta bidez oratzeko DIN 1806 araua.

4 kono metrikoa 6 kono metrikoa

80 kono metrikoa 100 kono metrikoa 120 kono metrikoa 160 kono metrikoa 200 kono metrikoa

Morse 0 konoaMorse 1 konoaMorse 2 konoaMorse 3 konoaMorse 4 konoaMorse 5 konoaMorse 6 konoa

4680

100120160200

9,04512,06517,78

23,82531,26744,39963,348

1:20

1:19,2121:20,0471:20,0201:19,9221:19,2541:19,0021:19,180

1º 25’ 56’’

1º 29’ 27’’1º 25’ 43’’1º 25’ 50’’1º 26’ 16’’1º 29’ 15’’1º 30’ 26’’1º 29’ 36’’

∅∅

1 0 . K o n o a k

10.5 Erremintetarako konoak

Kono motac

konoarenerlazioa

αα/2 ahokadura angelua

α/2

∅∅D

∅∅D

∅∅D

∅∅D

c

259

7/24ko kirten konikoa duten oratzeko erreminta eta lanabesnormalizatuentzat balio du.

Erremintak eskuz aldatzeko 7/24ko konikotasuna duten akoplamendu konikoakUNE 15008 eta DIN 2079.Oratzeko erreminta eta lanabesetarako kirten koniko zorrotzak DIN 2080/1 etaDIN 2080/2.40, 45 eta 50 zenbakiko konoak, konikotasunaren neurriak eta perdoiak UNE 15009/1.40, 45 eta 50 zenbakiko konoetarako tiranteak, neurriak UNE 15009/2

31,7544,4557,1569,8588,9

107,95133,35165,1203,2254

1 0 . K o n o a k

10.6 Erremintak eskuz aldatzeko 7/24 konikotasuneko akoplamendu konikoak

Kono zk. ∅∅ D

30 404550556065707580

0/2

0/2 0

7:24 (1:3,4285714)

8º 17’ 50”

7/24

∅∅D

∅∅D

c

260

1 0 . K o n o a k

7/24ko kirten konikoa duten oratzeko erreminta eta lanabes normalizatuentzatbalio du.

Erremintak automatikoki aldatzeko 7/24ko konikotasuna duten akoplamendukonikoak UNE 15002.Oratzeko erreminta eta lanabesetarako kirten koniko zorrotzak DIN 2080/1 etaDIN 2080/02.40,45 eta 50 zenbakiko konoak, konikotasunaren neurriak eta perdoiak UNE15009/1.40, 45 eta 50 zenbakiko konoetarako tiranteak, neurriak UNE 15009/2.

Kono zk. ∅∅ D

30 404550

31,7544,4557,1569,85

10.7 Erremintak automatikoki aldatzeko 7/24 konikotasuneko akoplamendu konikoak

0201

ee e3

a27:24 (1:3,4285714)

D1

∅D

7/24

8º 17’ 50”

261

53,97563,51382,563

106,375139,719196,869285,775412,775548,225

1 0 . K o n o a k

Tornuetarako torloju mutur eta kontraplateretarako balio du.

M-H Torlojuaren muturra eta kontraplaterak. 1 zatia A mota UNE 15440/1 DIN55026 eta DIN 55028.M-H Torlojuaren muturra eta kontraplaterak. 2 zatia Espeka bidezko finkapendunmota UNE 15440/2 DIN 55029.M-H Torlojuaren muturra eta kontraplaterak. 3 zatia Baioneta mota UNE15440/3 DIN 55027 eta DIN 55028.Plater bridak 1:4 zentraketa konoarekin. Oinarrizko bridak DIN 6352/1.

10.8 Torlojuaren muturra eta kontraplaterak. 1:4 konikotasuneko trukagarritasun neurriak

Kono zk. ∅∅ D

3456811152028

∅D

∅D

7º 7

’ 30”

1:4

262

253240506380

100125160

253240506380

100125160

1 0 . K o n o a k

10.9 HSK erreminta konoa A, B, C, D, E eta Fformak 1:10 konikotasuna

Kono zk. ∅∅ D

Maximoa

10.000 bir/min

A forma: Erreminta automatikoki aldatzekoeta barne hortz bidezko arrastea.Lubrifikazioa erditik. DIN 69893/1

B forma: Erreminta automatikoki aldatzeko.Lubrifikazioa burutik. DIN 69893/2

C forma: Erreminta eskuz aldatzeko etabarne hortz bidezko arrastea. Lubrifikazioaerditik. DIN 69893/1

D forma: Erreminta eskuz aldatzeko.Lubrifikazioa burutik. DIN 69893/2

Maximoa

50.000 bir/min

E forma: Erreminta automatikoki aldatzeko.DIN 69893/5

F forma: Erreminta automatikoki aldatzeko.Kono murriztuaren ∅ . DIN 69893/6

2º 51’ 45”

1:10

∅D

263

11.Zentratzeko puntuak B eta R formak DIN 332/1-1986

264

265

B forma R formaPuntu arteztua behar denean.(doitasunezko ardatzentzat)

t (1) DIN 333 zentratzeko barautsez prestatutako zentratze puntuetan.a (2) Trontzaketa neurriak (a) piezan betiko geratzen ez diren zentratzepuntuetarako balio du.Marrazkietarako argibidead1 = 4 eta d2 = 8,5eko B formako zentratze puntua. DIN 332-B 4x8,5 zentratzepuntua. d1 = 4 eta d2 = 8,5eko R formako zentratze puntua. DIN 332-B 4x8,5 zentratzepuntua.

B forma R forma

11,251,62

2,53,15

45

6,38

10

2,122,653,354,255,36,78,5

10,613,217

21,2

0,30,40,50,60,80,91,21,61,41,62

3,1545

6,38

1012,51618

22,428

2,22,73,44,35,46,88,6

10,812,916,420,4

3,54,55,56,68,310

12,715,6202531

11.Zentratzeko puntuak B eta R formak DIN 332/1-1986

11,251,62

2,53,15

45

6,38

10

2,122,653,354,255,36,78,5

10,613,217

21,2

3,1545

6,38

1012,5162025

31,5

2,53,15

45

6,38

1012,5162025

1,92,32,93,74,65,87,49,211,414,718,3

3456791114182228

d1 d2 b d3 d1 d2t

min.a

DIN 333 rmax. min.

tmin.

a

bt(1)

a(2)

r

t(1)a(2)

120°

d1 d3d2 60°

120°

d1 d2 60°

120°

266

267

12. Koipeztatzaileei bur uzko gomendioak

268

269

Borb

or,

zirk

ulaz

ioed

o la

ino

bide

zko

lubr

ifika

zio

eten

gabe

a.

Torlo

juko

jinet

eak,

kojin

etea

k et

a er

lazi

o-na

tuta

koen

brag

eak.

Torlo

juko

jinet

eak,

kojin

etea

k.

AN

68

AN

220

CKB

32

CKB

68

CKB

100

CKB

150

CKC

100

CKC

150

CKC

220

CKC

320

CKC

460

FC 2

FC 5

FC 1

0

FC 2

2

FD 2

FD 5

FD 1

0

FD 2

2

A C FIkurraletra


Apl

ik.

orok

or.

Aplik

.ber

ezia

Prod

uktu

mot

aed

ota

ezau

garr

ifu

ntzi

onal

ak

ISO

/TR

3498

-19

86 ik

urra

kate

goria

ISO

-L

Apl

ikaz

iobe

rezi

agoa

Aplik

azi

oen

adib

idea

kO

harr

ak

CKB

32

eta

CKB

68

mek

anik

oki e

ragi

ndak

oen

brag

eeki

n et

a m

urgi

lket

abi

dez

lubr

ifika

tuta

ere

era

bil

daite

zke.

CKB

B 68

ren

orde

zA

N 6

8 er

abil

daite

ke.

Olio

hau

ek k

arga

txik

iko

gida

ria d

uten

aitz

inap

ento

rloju

ak e

skuz

edo

mod

uze

ntra

lizat

uan

lubr

ifika

tzek

oer

e er

abilt

zen

dira

.

Her

doilt

zeko

arr

iskua

del

aet

a, h

igad

urar

en e

dohi

perp

resio

aren

kon

trako

gehi

garr

irik

gabe

ko o

lioak

erab

iltze

n di

tuzt

enen

brag

eak

ditu

zten

sist

emak

lubr

ifika

tzek

o.

Bisk

osita

te m

aila

txik

i-txi

kiko

olio

ak, a

dibi

dez,

doi

tasu

nm

ekan

ismoa

k, h

idra

ulik

oak

edo

hidr

opne

umat

ikoa

k,en

brag

eel

ektro

mag

netik

oak,

lubr

ifika

zio

pneu

mat

ikoa

eta

kojin

ete

hidr

osta

tikoa

k.

Karg

a tx

ikik

o pi

ezak

Karte

rrea

n itx

itako

engr

anaj

eak

karg

atx

ikia

reki

nfu

ntzi

onat

zeko

ak (b

uru

kojin

etea

k, a

itzin

apen

kaxa

k, o

rgak

).

Engr

anaj

e itx

iak,

kar

gaha

ndie

kin

ere

norm

alge

ratz

en d

en o

liote

nper

atur

aeg

onko

rrar

ekin

funt

zion

atze

n du

tena

k.M

ota

guzt

ieta

koen

gran

aje

itxia

k (h

ipoi

dea

izan

ezi

k) e

ta k

ojin

etea

k.

Kojin

ete

leun

edo

bola

dune

n et

aer

lazi

onat

urik

o en

brag

een

lubr

ifika

zioa

, pre

siobi

dezk

oa e

ta o

lio la

ino

bide

zkoa

(aer

osol

a).

Kojin

ete

leun

edo

bola

dune

n lu

brifi

kazi

oa,

pres

io b

idez

koa

eta

olio

lain

o et

a ba

inu

bide

zkoa

(aer

osol

a).

Olio

min

eral

find

uak

Oxi

dazi

oare

n ko

ntra

kool

io m

iner

al fi

ndu

egon

korr

ak, k

orro

sioar

enet

a ap

arra

ren

kont

rako

ezau

garr

ieki

n (m

etal

ferr

ikoa

k et

a ez

ferr

ikoa

k).

Oxi

dazi

oare

n ko

ntra

kool

io m

iner

al fi

ndu

egon

korr

ak, k

orro

sioar

en(m

etal

ferr

ikoa

k et

a ez

ferr

ikoa

k) e

ta a

parr

aren

kont

rako

eza

ugar

rieki

n,hi

perp

resio

aren

kont

rako

ak e

tahi

gadu

rare

n ko

ntra

koak

.

Olio

min

eral

find

uak

gehi

garr

i bita

rtez

hobe

tuta

koez

auga

rrie

kin,

hor

ien

arte

an, k

orro

sioar

en,

herd

oiltz

eare

n ed

ohi

gadu

rare

n ko

ntra

koez

auga

rria

k.

Olio

min

eral

find

uak

gehi

garr

i bita

rtez

hobe

tuta

koez

auga

rrie

kin,

hor

ien

arte

an, k

orro

sioar

en,

herd

oiltz

eare

n et

ahi

gadu

rare

n ko

ntra

koak

.

Karterrean itxitako engranajeak

Gal

era

osok

osi

stem

ak Engranajeak Torloju kojinetea, kojinetea, enbragea etaantzekoak

270

Piez

a la

bain

kor

guzt

iak

lubr

i-fik

atze

ko, h

ala

nola

, aitz

ina-

pen

torlo

juak

, esp

ekak

,m

atra

kak

eta

aldi

zkak

o ze

r-bi

tzuk

o en

gran

aje

amai

ga-

beak

.

Kojin

ete

leun

edo

bol

adun

aket

a ka

rga

arru

ntek

o en

gran

a-je

mot

a gu

ztia

k (h

ipoi

deak

eta

amai

gabe

ak iz

an e

zik)

.H

M 3

2k e

ta H

M 6

8k C

KB 3

2et

a C

KB 6

8 or

dezk

a de

zake

-te

, hur

rene

z hu

rren

.

Kasu

bat

zuet

an, H

V m

otak

HM

mot

a or

dezk

a de

zake

.

Beste

gid

a ba

tzuk

lubr

ifika

-tz

eko

bisk

osita

te h

au d

auka

nol

ioa

beha

r de

nean

. HG

68k

G 6

8 or

dezk

a de

zake

.

XBC

EA 1

koi

pea

siste

ma

zen-

traliz

atue

tan

erab

iltze

n da

,et

a XB

CEA

2 e

ta X

BCEA

3ko

pa e

do x

iring

a bi

tarte

zap

likat

zen

dira

.Fa

brik

atza

ileak

lehe

neng

obe

teal

dian

era

bili

beha

rrek

oko

ipea

zei

n de

n ad

iera

zibe

har

du, b

ater

agar

ritas

una

segu

rtatz

eko.

Gidak Koipea behar dutenaplikazioak

Erabilera anitzekokoipeak

Sistema hidraulikoak

Sistema hidrostatikoak

Gid

ahi

drau

liko

bide

zko

siste

mak


G 6

8

G 1

00

G 1

50

G 2

20

HL

32H

L 46

HL

68

HM

15

HM

32

HM

46

HM

68

HV

22

HV

32

HV

46

HG

32

HG

68

XBC

EA 0

0

XBC

EA 0

XBC

EA 1

XBC

EA 2

XBC

EA 3

Ikurraletra

Apl

ik.

orok

or.

Aplik

.ber

ezia

Prod

uktu

mot

aed

ota

ezau

garr

ifu

ntzi

onal

ak

ISO

/TR

3498

-19

86 ik

urra

kate

goria

ISO

-L

Apl

ikaz

iobe

rezi

agoa

Aplik

azi

oen

adib

idea

kO

harr

ak

Kojin

ete

leun

ak d

ituzt

engi

den

lubr

ifika

zioa

.A

biad

ura

txik

ieta

n os

oer

abilg

arria

, lab

aind

ura

eten

aren

ond

orio

z so

rtzen

dire

n bi

braz

ioak

mur

rizte

-ko

(mar

rusk

adur

a).

Karg

a ha

ndik

o os

agai

akdi

tuzt

en s

istem

a hi

drau

li-ko

oro

korr

ak.

Zenb

aki b

idez

ko k

ontro

ladu

ten

mak

ina

erre

min

-te

ntza

t.

Kojin

ete

hidr

aulik

oak

eta

leun

ak d

ituzt

en m

akin

en-

tzat

, abi

adur

a tx

ikia

nbi

braz

ioa

edo

laba

indu

raet

ena

min

imiz

atu

beha

rra

dute

n lu

brifi

kazi

o sis

te-

met

an.

Bola

dun

kojin

etea

k,en

gran

aje

ireki

ak e

tapi

eza

naha

sien

koip

ez-

tatz

e or

okor

ra.

Olio

min

eral

find

uak

mar

rusk

adur

a ek

idite

kolu

brifi

kazi

o et

a er

ansk

or-

tasu

n ho

bear

ekin

.

Olio

min

eral

find

uak

korr

osio

aren

eta

her

doil-

tzea

ren

kont

rako

eza

u-ga

rri h

obet

ueki

n.

Olio

min

eral

find

uak

korr

o-sio

aren

, her

doiltz

eare

n et

ahi

gadu

rare

n ko

ntra

koez

auga

rri h

obet

ueki

n.

Olio

min

eral

find

uak

ten-

pera

tura

eza

ugar

ri ho

bee-

kin,

kor

rosio

aren

, her

doil-

tzea

ren,

hig

adur

aren

eta

bisk

osita

tear

en k

ontra

.

Olio

min

eral

find

uak

korr

osio

aren

, her

doil-

tzea

ren,

hig

adur

aren

eta

mar

rusk

adur

aren

kon

trako

ezau

garr

i hob

etue

kin.

Koip

eak

herd

oiltz

eare

net

a ko

rros

ioar

en k

ontra

koez

auga

rri h

obet

ueki

n.

G H X

271

1 3 . E r r a ko r e a k e t a m a n g e r a k

272

273

Niple errakore arra 280 (N8) zk. I errakore murriztailea 241 (N4) zk.

Zorro erako errakore arra 270 (M2) zk. Zorro erako errakore murriztailea 240 (M2) zk.

E errakore murriztailea 246 (M4) zk. 90º angeludun errakorea A-A 3 (G8) zk.

90º angeludun errakorea A-E 1 (G4) zk. 90º angeludun errakorea A-A 2 (G8) zk.

Zorro erako errakore orientagarria 340 (U11) zk.

90º angeludun errakore orientagarriaA-A 96 (UA11) zk.

T erako errakorea 130 (B1) zk. Gurutze erako errakorea180 (C1) zk.


13.1 Errefrigerazioko errakoreak

274


Ixteko tapoia 290 (T9) zk. Azkoin errakorea 312 (P4) zk.

90º angeludun errakore motza A-E 92 (A4) zk.

45 º angeludun errakorea A-E 40 (G4/45º) zk.

90º angeludun errakore motza A-A 90 (A1) zk.

45 º angeludun errakorea A-A 41 (G1/45º) zk.

Errakore orientagarriaA-E 341 (U12) zk.

Angeludun errakore orientagarria A-E 98 (UA12) zk.

Bi lokailudun brida 320 zk.

Oharra

A = arraE = emea

Lau lokailudun brida 321 zk.

275


13.2 Koipeztapenerako errakoreak

Bikonoentzako barne errakorea Trenkada paseko errakore zuzena

Ahokaduretarako errakorea Sarrerako errakore zuzena

Ukondo erako sarrerako errakorea Ukondo erako sarrerako errakorea

Ukondo erako trenkadapaseko errakorea

Tutuen lotura T erako euskarriarekin

Euskarriaren errakore zuzena tutuen loturarako Blokeatzeko errakorea

Gurutze erako errakorea

L erako errakore orientagarria

276


L erako errakore orientagarria

T erako errakore orientagarria


Altzairuzko tutuentzako bikonoa

Plastikozko tutuentzako bikonoa Tutuentzako indargarria

Konodun ixteko tapoia Ixteko tapoia

Ixteko zirrindola Ar erako errakore zuzena

Trenkada paseko errakorearentzako azkoina Ixteko tapoia

277


13.3 Errakore hidraulikoakErrakore ar zuzena

DIN 2353

Errakore zuzena

Errakore bikoitz zuzena(trenkada paseko errakorea)

Errakore ar orientagarria

Angeludun errakorea

DIN 2353

Angelu orientagarridun errakorea

T erako errakorea

DIN 2353


T erako errakore orientagarria Gurutze erako errakorea

DIN 2353

Errakore eme zuzena Errakore erreduzitzailea

278


Niple errakore arra Manometroentzako errakorea

E eta I errakore erreduzitzailea Zorro erako errakorea eta erreduzitzekoa

Luzapen-errakorea Angeludun errakore arra

DIN 2353

T erako errakore arra

DIN 2353

L erako errakore arra

DIN 2353

Eraztun errakorea Azkoin errakorea

Angelu orientagarridun errakorea

Ukondo biragarridun errakorea

279


Ixteko tapoia DIN 908

Angeludun errakorea A-E

Ixteko tapoia DIN 906

Oharra

A = arraE = emea

280

6

8

10

12

15

18

22

28

35

42


13.4 Terminal iraunkorra mangerarekinSerie arina

Luzera L= komeni dena

Mangera

Terminala

L1

L

∅D ∅

d

∅∅ D ∅∅ d L1 Haustura presiominimoa

Laneko presiominimoa

Kurbadura erradio minimoa

25

25

30

30

34

36

38

40

43

50

60

60

60

60

60

55

55

35

35

25

120

120

120

120

120

110

110

70

70

50

100

100

130

130

180

200

240

300

420

508

1/4”

1/4”

3/8”

3/8”

1/2”

5/8”

3/4”

1”

1 1/4”

1 1/2”

281


13.5 Terminal iraunkorra mangerarekin Serie astuna

Luzera L= komeni dena

Mangera

Terminala

L1

L

∅D ∅

d

∅∅ D ∅∅ d L1 Haustura presiominimoa

Laneko presiominimoa

Kurbadura erradio minimoa

8

10

12

14

16

20

25

30

38

25

25

30

30

34

36

38

40

43

120

120

120

120

120

110

110

70

70

240

240

240

240

240

220

220

140

140

100

100

130

130

180

200

240

300

420

1/4”

1/4”

3/8”

3/8”

1/2”

5/8”

3/4”

1”

1 1/4”

282

283

1 4 . G i d a t z e k o s i s t e m a k

284

Parametroen balorazioa 1 eta 10 bitarteko eskalan. Zenbakia zenbat etahandiagoa izan, hainbat hobea izango da ezaugarria. Balorazio kuantitatiboaezinezkoa da, kasuaren araberakoa delako. Irizpidea orokorra da eta, soluziopartikular zenbaitetan, ordena kualitatiboa aldatu egingo da, gida eredubakoitzaren, diseinuaren eta muntaketaren beraren arabera. Balorazioasistemaren beraren arabera eginda dago; fabrikazioan gerta daitezkeen arazoakbeste kontu bat dira.

Oharra

Gidatzeko sistema aerostatikoak mikromekanizatuen arloan ari dira erabiltzen;gure erabilera arloaren barruan zaila da horiek sartzea.

4

87

10

10

10

10

10

1

9

5

99

10

10

10

10

10

10

10

1

710

9

9

9

8

8

8

8

3

1010

8

8

8

8

8

8

8

Labaindura(turcite)

Hidrostatikoak

Aerostatikoa

6 ilarakoboladun irristailu

trinkoak


trinkoak


trinkoak

Motelgailurikgabeko

arraboldunirristailuak

Arraboldunirristailuak

motelgailuarekin

Orratz kaiolaaurrekargaerregelarik

gabea

Orratz kaiolaaurrekarga

erregelarekin

1

910

8

8

8

7

7

7

7


14.1 Gidatzeko sistemen konparaketa

HariaSistema Marruskadura Aurrekargaren Garbitasuna Berokuntza Higadurakkontrola

285


1

910

8

8

8

7

7

5

5

4

910

7

7

5

7

7

8

9

4

31

8

9

10

8

7

8

3

5

55

8

8

8

8

8

7

7

8

109

3

2

1

3

5

3

4

8

76

7

4

1

7

7

9

10

HariaZurruntasuna Moteltzea Abiadura Doitasuna Kostua Fidagarritasuna /mantengarritasuna

286

14.2 Zirkularretik zuzenerako mugimendu transmisiorako sistemen konparazioa (eta alderantziz)


Parametroen balorazioa 0 eta 5 bitarteko eskalan

55

5

54

3

5

4

55523115

5

2

1

2511

32

1

54

4

3

4

04454444

2

5

4

4445

32

1

54

3

4

4

04444444

3

5

4

4445

Maila hauetanpotentzia

transmititzekogaitasuna

Mugimenduaabiadura linealaren

araberatransmititzeko

gaitasuna

Bizitza iraupen handiaHigadura handiko egoeretan

transmititzeko gaitasunaLabaindurarik eza (sinkronismoa)

Errendimendu handiaBibraziorik eza

Transmisioaren osagaien pisu arina Transmisioaren osagaien inertzia txikiak

Transmisioaren kostua ez handiaOrdezko piezen kostua ez handia

Biraketaren norabidea aldatzeko aukeraPotentziaren transmisioa ardatzetan flexio

handirik gabe Idem esfortzu axialentzat

Giro erasokorrak jasateko gaitasuna(herdoila, tenperatura handiak, etab.) Transmisio itzulgarria egiteko aukera

Funtzionamendu isilaTalka esfortzuen xurgatzeko ahalmena Lubrifikatu gabe funtzionatzeko aukera

0 + 2 kW2 +10 kW

10 kW bainogehiago

20 m/s baino gutxiago

20 + 40 m/s40 m/s baino

gehiago

HariaFuntzioak

Boladun ardatza

Uhal lauakUhal

trapezoidalak

287


43

2

54

4

4

2

44344335

4

5

3

4335

55

5

54

3

4

4

54333225

4

5

3

4332

55

5

54

3

4

4

54333225

4

3

3

4432

HariaHorzdun uhalak Kateak

Azkoin- torlojua

Kremailerapinoia (hortz

zuzenak)

Kremailerapinoia (hortz

okerra)

44

4

53

1

3

3

44333334

4

5

2

4222

55

5

41

0

3

4

52323345

5

2

2

1420

288

1 5 4

3 5 4

5 5 5

5 1 2

5 3 4

5 5 5

1 5 3

2 5 5

4 4 4

1 2 4

2 3 4

3 4 5

5 2 1

5 5 5


14.3 Zirkularretik zirkularrerako mugimendu transmisioen konparazioa

Parametroen balorazioa 0tik 5erako eskala batean

Transmisioaardatzen posizio

erlatiboaren arabera

Maila hauetanpotentzia

transmititzekogaitasuna

Ardatzen artekodistantziaren

araberamugimenduatransmititzeko

ahalmena

‘l’ transmisiokoerlazioa elementu

sorta bakar batekin

Sarrera abiadurai =Irteera abiadura

Mugimenduatransmititzeko

ahalmena abiaduratangentzialaren

arabera

Paraleloak

Gurutzatuak

Konkurrenteak

0 + 2 kW

2 +10 kW

10 kW bainogehiago

0,5 m bainogutxiago

0,5 + 2

2 m baino gehiago

1 < i < 5

5 < i <10

10 < i

1m/s bainogutxiago

1 + 10 m/s

10m/s bainogehiago

HariaFuntzioak

Marruskaduragurpilak

Uhal lauakUhal

trapezoidalak

0 3 1

289

5 5 5 5 0 0

1 0 0 0 5 0

1 0 0 5 0 4

4 4 0 5 5 5

3 4 5 5 5 5

2 3 5 5 5 5

5 5 5 5 0 5

4 5 3 3 0 3

5 5 5 5 5 4

3 4 3 3 3 5

1 2 1 1 2 5

5 5 5 5 5 5

4 3 5 5 4 3

3 1 4 4 3 1


HariaHorzdunuhalak Kateak

Engranajezuzenak

Engranajehelikoidalak

Engranajekonikoak

Koroa amaigabea

2 5 1 1 0 1

290


5 4 4

4 4 3

4 5 4

3 5 4

1 3 2

Bizitza iraupen handia

Higadura handiko egoeretantransmititzeko gaitasuna

Labaindurarik eza (sinkronismoa)

Errendimendu handia

Bibraziorik eza

Transmisioaren osagaien pisu arina

Transmisioaren osagaien inertzia txikiak

Transmisioaren kostua ez handia

Ordezko piezen kostua ez handia

Biraketaren norabidea aldatzeko aukera

Potentziaren transmisioa ardatzetanflexio handirik gabe

Idem esfortzu axialentzat

Giro erasokorrak jasateko gaitasuna(herdoila, tenperatura handiak, etab.)

Transmisio itzulgarria egiteko aukera

Funtzionamendu isila

Talka esfortzuen xurgatzeko ahalmena

Lubrifikatu gabe funtzionatzeko aukera

HariaFuntzioak

Marruskaduragurpilak

Uhal lauakUhal

trapezoidalak

2 3 3

0 0 0

1 2 3

3 5 5

3 3 3

3 4 4

4 4 4

5 5 5

4 5 5

2 5 4

2 5 4

3 4 4

291


3 3 5 5 5 5

2 2 4 4 4 4

4 4 5 5 5 5

4 4 5 4 4 2

3 3 4 4 4 4

4 3 2 2 2 2

3 1 2 2 2 2

2 2 2 2 1 1

3 3 2 2 2 2

5 3 5 5 5 5

4 4 4 4 4 4

5 5 5 3 2 2

3 2 3 3 3 3

4 3 5 5 5 1

3 2 2 3 2 3

3 3 3 3 3 3

HariaHorzdunuhalak

KateakEngranajezuzenak

Engranajehelikoidalak

Engranajekonikoak

Koroa amaigabea

5 2 2 1 2 0

292

293

1 5 . T u r c i t e a m u n t a t z e a

294

295

1 5 . T u r c i t e a m u n t a t z e a

15.1.1 Ohar orokorrak"Turcite-B"ri kola emateko leku berezi eta horretarako propio itxia behar da,

dela kabina bat, departamentu bat, etab., hautsetik eta beste partikula batzuetatikbabesteko (bizarrak, pintura, etab.), eta aireztatzeko sistema batez hornitua.

Tenperaturarik egokiena +20º C-tik +25º C-ra bitartekoa da, %55ekohezetasun erlatiboarekin.

Hurrengo lanari ekin baino lehenago eskuak urez eta xaboiz garbitu behardira, eta kola emateko prozesu osoan ez da erre behar.

15.1.2 Tresnak eta erremintak

GarbitzekoBrotxa, eskuila eta zapi garbiak, garbitzeko garaian haririk eta partikularik

botako ez dituztenak.Turcite-B metalezko gainazalak eta tresnak garbitzeko trikloroetilenoa erabil

daiteke (toxikoa da, hobe antzeko zer edo zer erabiltzea), kanpoko partikulariketa elementurik gabea (koipeak, olioa, etab.).

EspatulakPisatu aurretiko ontzira atera behar denerako, espatula lau eta garbi bat,

independientea itsasgarri eta gogortzaile pote bakoitzarentzat. Espatula horzduna, garbia, itsasgarria uniformeki emateko eta zabaltzeko.

OntziaAltzairu herdoilgaitzezko edo aluminiozko ontzia, garbia, itsasgarriaren eta

gogortzailearen nahasketa egiteko.

ZulagailuaZulagailua, mihi batez hornituta irabiagailu baten moduan ibiliko dena,

nahasketa homogeneoagoa egiteko.

BalantzaBalantza digitala, itsasgarria eta gogortzailea doi pisatzeko.

15.1 Turcite bandak (PTFE+brontzea) muntatzea

296

1 5 . T u r c i t e a r e n m u n t a t z e a

15.1.3 Itsatsi beharreko gainazalaren prestaketaZimurtasuna

Kola eman beharreko gainazalaren zimurtasuna Ra = 0,8-3,2 mikra izangoda, eta gainazal hori ez da komeni arteztea.Garbitasuna

Metalezko gainazala garbitzeko zeregina mahaiarekiko 30º-koinklinazioarekin egitea komeni da. Horren aurretik presiozko airea pasatubeharko da, ahalik eta partikula gehien kentzearren (aurretiazko zeregin haudepartamentutik kanpo egingo da). Ondoren, metalezko gainazala eta Turcite-Bzapi garbi batez eta brotxa garbi batez eta trikloroetilenoaz garbituko da (edoantzekoaz); goitik beherako norabidean, eta osorik garbituko da. Zeregina zuzenbete dela egiaztatzeko, zapi zuri garbi bat pasatuko da, zikinkeri arrastorik utzikoez duena.

Gainazalak garbitu eta gero ez dira ukitu behar, eta lehortzeko ez da airekonprimiturik erabiliko.

15.1.4 Kola emateaNahasketak

Kola egiteko AV 138M itsasgarria eta HV 998 gogortzailea erabiliko dira, etanahasketaren proportzioa honako hau izango da: AV 138Mren pisuarenehunekoaren ehun zati, eta HV 998ren pisuaren ehunekoaren 40 zati.Nahasketaren bizitza +23ºC-tan 30 minutukoa da.Kola ematea

Dena prest dagoenean, alegia, metalezko gainazala, Turcite-B eta itsasgarria,espatula horzduna hartu eta kola emateari ekingo da.

Turcite-Bren gainean luzeraka emango da, eta metalezko zatian, berriz,zeharka, itsasgarria eman gabeko hutsunerik utzi gabe, baina soilik beharrezkoadena eta espatula horzdunak berak uzten duena emanez.

15.1.5 Turcite-B jartzea

Turcite-B hartu eta metalezko gainazalaren gainean aplikatu, mutur batetikhasita eta luzeraka sakatuz, aire poltsarik ez uzteko. Muturretan nylonezko bitorlojuz lotzen da (horiek ez dira Turcite-Bren gainetik irten behar), pisuaren edoestutzearen eraginaren menpe lehortzen ari dela, mugitu ez dadin.

297

1 5 . T u r c i t e a r e n m u n t a t z e a

Turcite-Bren gainean erregela jartzen hasi aurretik parafinazko paperzerrenda batzuk ipiniko dira, soberan dagoen itsasgarria ez dakion erregelariatxiki.

Gainean erregela bat ipiniko da (Turcite-B baino zabalagoa), luzeraka, guztizlaua eta zurruna, eta pisu bat, sarjentuak edo antzekoak erabiliz estutuko da.Mekanizatzeko prest egoteko, gogortzeko denbora 12 ordukoa da, +20ºC-tan.

15.1.6 KargaPisu erlazioa kola emandako Turcite-Bren gainazalari dagokionez 0,2tik 0,3ra

kg/cm2 da (edo gainean jasan behar duen pisuaren parekoa).Estutze presioa uniformea izango da itsatsitako gainazal osoaren gainean.

15.1.7 GarbitasunaItsasgarriak eta gogortzaileak ez dute larruazala ukitu behar.

Larruazala zikindu baldin bada, berehala garbitu behar da, xaboi urez eta urepelarekin. Inoiz ez da ez disolbatzailerik ez lubrifikatzailerik erabili behar.

15.1.8 Gainazalaren akaberaAzken akabera egiteko lubrifikazio ugarirekin arteztuko da, eta zimurtasuna

02-08 mikra bitartekoa izango da. Harraskatuz gero, ez da ahaztu behar kalitate maila 2 dela, eta horri hazbete

karratuko 14 edo 20 puntu dagozkio (2 eta 3 puntu bitartean cm2-ko).

298

299

1 6 . L a b i r i n t o a k e t a i x t e e r a z t u n a k

300

301


Hurrengo egoera hauetan labirintoak erabiltzen dira eta ixte eraztunak ez dira erabiltzen:

- Abiadura periferikoak aukerarik ematen ez duenean. - Abiadura periferikoak aukera ematen duenean baina burua presio baxuko

aire-olioz lubrifikatuta dagoenean (irteerako korrontea behar du).

Ixte eraztunak erabiltzen dira:- Abiadura periferikoak aukera ematen duenean.

Ixte eraztunak eta labirintoak erabiltzen dira:- Abiadura periferikoak buruetan aukera ematen duenean, hozgarririk sar ez

dadin eta olioa irten ez dadin.

Labirintoetarako gomendaturiko neurriak

16.1 Labirinto eta ixte eraztunak erabiltzeko baldintzak

Ertz biziak

minimoa 3maximoa 5

min

imoa

1,5

max

imoa

5

0,5

1 minimoa

302


Lehorreko lanerako edo hozgarriaren proiekzioaren eraginik gabeko lanerako

16.2 Baldintza desberdinetan lan egiteko aukerak

303


Lehorreko lanerako edo hozgarriaren proiekzioaren eraginik gabeko lanerako ixte eraztunarekin

Koipedun errodamenduentzako muntaketa

Oliodun errodamenduentzako muntaketa

304


Lana hozgarriaren proiekzioarekin egiten denean

Deflektorea

Hari mota birarennorantzaren arabera

305


Lana hozgarriaren proiekzio handiarekin egiten denean

Deflektorea

≈5°

≈5°

306


Lana hozgarriaren proiekzio handiarekin egiten denean (deflektorea erabiltzeko aukerarik ematen ez duenean)

307


Lana hozgarriaren proiekzio oso handiarekin egiten denean

Airea 0.35/0.50 bar

Hari mota birarennorantzaren arabera

Deflektorea

0.02

5

308


Lana hozgarriaren proiekzio oso handiarekin egiten denean

Deflektorea

1Airea 0.35/0.50 bar

309

1 7 . T e r a ko a r t e k a k

310

311

T erako artekak (UNE 15-218-92 = ISO 299 arauan oinarrituta)

E, F eta G: alakaren altuera 45º edo akordio erradioa

Oharra

T erako arteken arteko neurriaren perdoia ez da metagarria.

(1) Amarratzeko artekentzat, H12 perdoiaErreferentziazko artekentzat, H8 perdoia

P neurria: P neurriaren 3 edo 4 balioak fabrikatzaileak aukeratzekoak dira.Ahal izanez gero, artekak erdiko artekaren alde batean eta bestean

simetrikoki jarri behar direla aurreikusi behar da, eta erdiko arteka hori, oro har,erreferentziazko arteka gisa mekanizatzen da.

Arteka kopurua bikoitia izanez gero, makinaren mahaian erreferentziazkoarteka zein den garbi adierazi beharra dago.

20 eta 2532tik 100era

125etik 250era250etik 500era

1 7 . T e r a ko a r t e k a k

Neurria P Perdoia

±0,2±0,3±0,5±0,8

B C H E F GIzend. Perd. Izend. Perd. min. max. max. max. max.

A 1) Neurria P

568

10121418222836424854

1011

14,516192330374656688090

3,557789

12162025323640

+10

+1,50

+20

+30

+40

+50

+10

+20

+30

+40

8111517202330384861748494

101318212528364556718595

106

11111

1,61,61,61,62,52,52,52,5

0,60,60,60,60,60,61111

1,622

11111

1,61,62,52,52,5466

20-25-3225-32-4032-40-5040-50-6350-63-80

63-80-10080-100-125

100-125-160100-125-160-200125-160-200-250160-200-250-320200-250-320-400250-320-400-500

P

0,3x45° max

A

B

E

H

C

FG

312

313

18. Har r i plater txoak eta diamanteak

314

315


ISO 666:1996DIN 6375:1986 Araua artezketa zilindrikorako eta artezketa laurako harri lauei aplika dakieke.Araua ezin zaie osoko ebaketarako harriei (Creep feed) eta diamantezko harrieiedo metalezko nukleoa duten CBN harriei aplikatu.Barne diametroa 76,2 mm - 304,8 mm bitartekoa daukaten harrietarako.

* Ez dauka ISO 666

b1 balioentzat (ikus hurrengo irudia) kalkulatzen diren potentziak:

- 3 kW, kanpo diametroa (D) 250-356 mm-koa duten harrientzat.- 7 kW, kanpo diametroa (D) 400-508 mm-koa duten harrientzat.- 15 kW, kanpo diametroa (D) 600-762 mm-koa duten harrientzat.- 30 kW, kanpo diametroa (D) 900-1.250 mm-koa duten harrientzat.

Beste material, potentzia edo eragiketa batzuek beste b1 balio batzuk beharkodituzte.

12345

6 *7 *8

Posizio Izenazenbakia

HarriaPlater finkoaPlater mugigarriaKontrapisurako artekaFinkapen torlojuaOrekatzeko kontrapisuaBereizgailuaZirrindola

D Kanpo diametroa.T Harri zabalera.H Barne diametroa.

17

26

T

3

4

5

8

H

D

316


18.1 Harri platertxo finkoa

ISO 666:1996DIN 6375:1986

S = makinan erabiliko den harriaren lodiera maximoa (Kontuan hartu platera lotuta doan ardatzaren luzera)

DIN arauak aholkatutaAhal den guztian erabili

Materiala: F-11403,2

b1

A forma

0,8

0,8

d7 d6 d1 d4U

RM

0,02 A

0,02

Q

t

15°

2°51’45”

ISO ren arabera

Q(min) = S+6mm (min)

A

0,8

Qren arabera A

1:10 • d5 d7

g1

d6 d3 d2

1,60,8

1,60,8

1x45°

Konoak DIN 254 (002-10) arabera

B forma

l1

b10,5+1

b2

317

250

400

406

400

(406

)

500/

508

600/

610

500/

508

600/

610

750/

762

900/

914

1060

/106

7

76,2

127

203,

2

304,

8

14 18

16 20 20 21 21 22 25 25

12 16 16 20 25 20 25 25 25 25

65 110

178

178

178

274

274

274

274

274

50 80 100

100

100

140

140

140

150

150

104

165

153

153

153

244

244

244

244

244

84 136

115

115

115

174

174

174

174

174

15 19 12 22 27 23 23 30 45 57

60 80 105

105

105

142

142

142

170

170

4,4 5 6,4

6,4

6,4

7,1

7,1

7,6

7,6

8,1

6,5 9 15 15 15 23 23 23 23 23

6 6 8 8 8 8 8 8 8 10

M6

M10

M12

M12

M16

M16

M16

M16

M16

M16

B forma A forma

M45

X1,5

M70

X2

M85

X2

M85

X2

M85

X2

M11

0X2

M11

0X2

M11

0X2

M12

5X2

M12

5X2

40 63 **58 80 80 80 100

100

100

120

120

115

*127

175

*178

240

*255

260

270

365

365

380

410

435


* A

NSI

B7.

1-19

95 a

raua

ren

neur

ri m

inim

oak.

Gai

nera

ko n

eurr

iek

AN

SI B

7.1-

1995

ara

ua b

etet

zen

dute

** L

auak

arte

ztek

o m

akin

etan

era

biltz

eko

• Ez

dau

ka IS

O 6

66••

Ez

ISO

ez

DIN

d1 f

7b1

b2

d2

d3

d4 • f7

d5 •

d6 •

d7 •

M ••

•t

+ 0

,2 0

UI1 •

RD

∅∅ha

rria

ren

kan

po

diam

etr.

DIN

912

8.8

Zk.

g

1

318


18.2 Harri platertxo mugigarria

ISO 666:1996DIN 6375:1986

3,2 0,8

0,8

5

B

15°

0,8

b3

t

t

0,5-1

b1

Materiala: F-1140

A forma

DIN 912 Abeilanatua

B forma

1,60,8

1,60,80,02 B

0,02 B1x45°

d4d7 +0,5

d4+0

,2

d6 d3 d1R

U

d2 d6 d7

319


250

400

(406

)

400

(406

)

500/

508

600/

610

500/

508

600/

610

750/

762

900/

914

1060

/106

7

76,2

127

203,

2

304,

8

B forma A forma

14 18 16 20 20 21 22 25 25

6 8 10 10 10 12 12 12 12

65 110

178

178

178

274

274

274

274

50 80 100

100

100

140

140

150

150

104

165

153

153

153

244

244

244

244

84 136

115

115

115

174

174

174

174

15 19 12 22 27 23 30 45 57

4,4 5 6,4

6,4

6,4

7,1

7,6

7,6

8,1

6,5 9 15 15 15 23 23 23 23

6 6 8 8 8 8 8 8 10

M 6

M10

M 1

2

M 1

2

M 1

2

M 1

6

M 1

6

M 1

6

M 1

6

115

*127

175

*178

240

*255

260

270

365

380

410

435

d1

a11

b1

b3

d2

d3

d4 • H7

d6 •

d7 •

•t

+ 0

,2 0

UR

D∅∅

harr

iare

nk

anpo

dia

met

roa

DIN

912 8

.8

Zk.

**

•Ez

dauk

a IS

O 6

66

*AN

SI B

7.1-

1995

ara

uare

n ne

urri

min

imoa

k. G

aine

rako

neu

rrie

k A

NSI

B7.

1-19

95 a

raua

bet

etze

n du

te**

Adi

eraz

ten

dire

n ha

rient

zako

abe

ilana

tuak

320

76,2127

203,2

304,8


18.3 Orekatzeko kontrapisua

DIN 6375:1986 arauaren arabera

Materiala: F-1140

d1 f7 d2d60

-0,1d7 d8

≅≅ b4 f g2 I4 αα DIN 913

1x45°

15°

d7

d8d6

11

b4

g2

l 4

fα

* DIN 6375 arauetan ez dauden neurriak.

115175

240260270

365380410435

104165

*153

*244

84136

115

174

80,8131,7

107,4

162,2

68

14

22

1,21,2

1,2

1,2

1,5

M6M8

M10

M12

57,5

*9,5

*17,5

40°40°

40°

30°

M 6X6M 8X8

M 1 X16

M 12X20

321

DIN 6375:1986 arauaren arabera

F-1140 materiala edo L-2653 aluminioa, komeni denaren arabera.

76,2

127

203,2

203,2

203,2

304,8

304,8

304,8

304,8

115

175

240

260

270

365

380

410

435

84

135

212

212

214

316

318

320

320

6

6

8

8

5

8

8

8

8

10

12

12

12

14

14

10

10

16

16

17

18

18

20

20

26

26


d1 H7 d2 (0 - 0,2) d9 (+ 0,2 0) b5

18.4 Aluminio eta altzairuzko bereizgailua

1x45°

0,5min.

0,5min.

A

b5

0,05 A

0,02

d2 d1 d9

322


18.5 Muntatzea eta markatzea

Muntaketa harriaren zabaleraren arabera

Plater bakoitzak honako aipamen hauek eraman behar ditu, harria muntatuaurretik zein ondoren ikusteko modukoak:

- ISO 666ren aipamena.- Harriaren diametro maximoa.- Harriaren lodiera minimoa eta maximoa.- Harriaren zuloaren diametroa.

Adibidea:Kanpo diametroa 500 mm, lodiera minimoa 16 mm, lodiera maximoa 160

mm eta zuloa 304,8 mm daukan plater bat honela markatu behar litzateke: ISO666-500x16-160x304,8

• Plateren markaketa puntu • Bereizlearen markaketahauetakoren batean

• Ez du ISO 666 kontuan hartzen

b5

b5

b2<b5

4mm 4mm

d1: 203,2d2: 260b5: 12

203,

2x26

0x12

ISO

666

-500

X16X

1603

04,8

b2>b5

b2

b2

323


Hariztaketaren norabidea harri etxearen ardatzaren muturrean.(UNE 006-1965 eta FEPA-1987 jarraibideen arabera)Hurrengo arauak komeni den norabidea erabakitzen lagunduko du."Azkoina askatzeko harria lanean ari denean ardatzak izaten duenerrotazioaren norabide berean jirarazi behar da".

18.6 Platera lotzeko azkoina

∅∅ platera d4 Haria d Aurpegiartea

Haria eskuinera

e k t

∅∅ platera d4 Haria d Aurpegiartea

Haria ezkerrera

e k t

Materiala: F-1140 ilunduaHariaren kalitatea 6H

t

kH

aria

∅d e

Aurpegi artea

A

0,01A

5080100140150

M20x1,5M30x1,5M40X1,5M50x1,5M65x2

426580105120

3041556585

34,645,260,872

94,5

1216202530

2025304050

5080100140150

M20x1,5-(LH)M30x1,5-(LH)M40X1,5-(LH)M50x1,5-(LH)M65x2-(LH)

426580105120

3041556585

34,645,260,872

94,5

1216202530

2025304050

324

Ateratzailea

Hagatxoa

5080100140150

1017

M6M10

M6x10M10x16

M6M10

M6M10

230330

1220


18.7 Plater ateratzailea eta hagatxoa

∅∅ platera d4 Haria d d1 d2 t m s L

d3 M1 I1 I2

M1 2 torloju DIN 912 2 zirrindola DIN 125

Materiala: F-1140 ilundua

Materiala: F-1140 ilundua

Alderik aldeko zulo

s m t20

l1l2

d3 M1

d2

l

d1 dd

Har

ia

M45x1.5M70x2M85x2

M110x2M125x2

3250607095

2235425270

1118181818

1010101010

715202530

80150200200200

97175230235240

325

250400/406400/406500/508600/610500/508600/610750/762900/914

1060/1067

76,2127

203,2

304,8

5080

100

140

150

4063

80

100

120

M20x1,5M30x1,5

M40x1,5

M50x1,5

M65x2

M45x1,5M70x2

M85x2

M110x2

M125x2

2328

34

44

54

22

3

3

3

3250

100

125

160

6080

105

142

170


* Harri zabalera handiagoetarako platertxoa eta l1 kota luzatu behar dira (ikus kasubakoitza).

18.8 Harri platertxoaren muntaketa

Harriarenkanpo ∅∅ D d1 d4 d5 D M pN

Harriarenzabalera

*

l1

*

Kako jasotzailearentzako zuloak aurreikusi

Harriaren lodiera + 6mm gutxienez

∅d1

∅d4 M

∅D

NP

l1

1:10

∅ d5

326


Kalitatea: 5 edo 6 punta natural, gehienetan formazio onekoak.

18.9 Punta bakarreko diamantea

aurpegi artea = 8

Diamantearen tamaina egokia aukeratzeko oharrak

Arte

ztek

o ha

rria

ren

zaba

lera

(mm

)

0,15

0,50

1,0

0 1

,25

1,5

0 1

,50

1,5

0 1

,50

kila

teak

gut

xien

ez

0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 1100 1200Harriaren kanpoko diametroa (mm)

30028026024022020018016014012010080604020

l

∅d

(f8

)

327


Artezteko diamante harriaren mota egokia zuzen aukeratzeko jarraibideak

18.10 Artezteko plaka

Diamantealearentamaina

Diamantezkoplakaren

lodiera t mm

Arteztekoharriarenalearentamaina

P

f

ml

d (f8)

P=20

P=10

0 500 750 1200 mm.Harriaren kanpoko diametroa (mm)

Arte

ztek

o ha

rria

ren

zaba

lera

500mm

12080

5

t

1

S

D 501

D 711

D 1001

D 1181

0,75

0,90

1,15

1,40

120-180

80-120

54-80

36-54

328

329

1 9 . H a r r i a k

330

331

1 9 . H a r r i a k

Artezketan erabiltzen den erreminta da.Harri urratzaileak ebaketa harriak dira, eta aglutinatzaile edo aglomeratzaile

baten bidez batutako partikula urratzailez osatuta daude. Ale urratzaileen ertzekebaketa ertz modura jarduten dute.

Prozesuaren ezaugarriak direla-eta (gainazal presio eta ebaketa abiadurahandiak), harri urratzaileek esfortzu handiak jasaten dituzte.Harri urratzaile baten propietateak honako ezaugarrien bidez zehazten dira:

- Urratzaile mota- Alearen neurria- Egitura- Harriaren gogortasuna- Aglomeratzaile mota

Bere hautaketa lan baldintzen araberakoa da:- Piezaren materiala- Eragiketa mota: artezketa, trontzaketa, etab.- Doitasun dimentsionala eta gainazaleko akabera- Harria-pieza ukipen azala- Harriaren abiadura- Harri mota eta harri baldintzak

19.1.1 UrratzaileakOso material gogorrak dira: materiala erauzi dezakete higadurarik jasan

gabe edo, bestela, mekanizatu beharreko piezek baino askoz higadura txikiagoaizaten dute.

19.1 Harri urratzaileak

332

1 9 . H a r r i a k

Honako mota hauek bereizten dira:

19.1.2 Alearen neurriaAlearen neurria baheak hazbete linealeko duen maila kopuruaren arabera

zehazten da. Alea bahetik pasatzen da eta gertuen dagoen bahe mailaxeheenean gelditzen da.

Aleen neurrien sailkapena egiteko bahe adibideak

8ko bahea 24ko bahea 60ko bahea

8ko ale neurria 24ko ale neurria 60ko ale neurria

Edozein materialen arbastu azkarra eta ekonomikoa egiteko ale neurrihandiagoak eskatu behar dira beti; aldiz, doitasunezko edo akaberakoartezketarako, ale xeheagoak aukeratu behar dira. Era berean, goi mailakokalitatezko gainazala lortzeko pixkanaka-pixkanaka ale xeheagoak erabiltzendira eta, horrela, mekanizazio prozesua artezketa eragiketa batzuetan banatzenda. Mekanizazio zaileko eta oso gogorrak diren materialei dagokienez, oro harale xeheagoak behar dira eta, era berean, hain gogorra ez den gorputz urratzailebat aukeratu beharko da.

- Esmerila- Korindoi naturala- Diamantea- Kuartzoa

- Korindoi artifiziala edo Alumdum *- Silizio karburoa edo Carborundum *- Diamantea- Boro kubiko nitruroa (CBN)

* Gehien erabiltzen direnak

Urratzaile naturalak Urratzaile artifizialak

333

1 9 . H a r r i a k

- Oso larriak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8 - 16- Larriak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18 - 30- Ertainak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36 - 60- Xeheak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70 - 120- Oso xeheak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150 - 250- Oso-oso xeheak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .280 - 600

19.1.3 EgituraEgiturak ale urratzaileen eta aglutinatzailearen arteko harremana azaltzen du

edo, gauza bera dena, aleen artean dagoen porositatea edo tartea. Porositatea beharrezkoa da mekanizazioak irauten duen bitartean txirbilak

sortu eta ezabatzeko.Arbastuzko eta material bigunen mekanizaziorako, porositatea edo egitura

irekiak hautatzera joko da.

- Itxia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 - 4- Ertaina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 - 8- Irekia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9 - 12

19.1.4 GogortasunaHarri urratzaile baten gogortasunak honako hau adierazten du: urratzailearen

ale indibidualek aglutinatzailearen bidez erakusten duten loturaren erresistentziaedo, hobeto esanda, ale urratzaileek aglutinatzailetik askatzeko erakusten dutenerresistentzia (multzo urratzaile osotik).Gogortasuna batez ere bi faktoreren araberakoa da:

- Aglomeratzailearen erresistentzia.- Aleak lotzen dituen urratzaile kopurua.Mekanizazio prozesu jakin batean profila eta neurriari eustea eta, beraz,

horiek behar baino lehen ez galtzea exijitzen zaien harrietan (adibidez, hari etaprofil teknifikatzean) ale higatu eta enbotatuen erregenerazioa egiten da, aldianbehin harria erreminta egokiekin arteztuz. Harri gogor deitu ohi dira.

Nolanahi ere, gogorregia den harri batean, zeinetan ale enbotatua ez denaskatzen, artezketaren edo zorrozketaren emaitzak kaskarrak dira. Harria gehiegiberotzen da eta, iraganaldi presio handiak egin arren, piezaren materialarenegitura deuseztatu egiten du (iraoketa, pitzadurak).

Alearen neurria zifra hauen eskalaren bidez adierazten da

Sailkapena eskala honen arabera egiten da

334

1 9 . H a r r i a k

Bestalde, arbastuzko eragiketak egiterakoan, ebaketa baldintza zorrotzenondorioz higatu den alea erraztasun handiagoz erortzea komeni da.

19.1.5 Aglutinatzailea edo aglomeratzaileaAglutinatzaile edo aglomeratzailea harri urratzaile baten aleak elkarrekin itsastendituen elementua da, eta honako honetan du eragina:

- Harri urratzailearen erresistentzian- Harri urratzailearen malgutasunean- Harriaren gogortasunean

Aglutinatzaile erabilienak hauek dira:Beiraztatuak edo zeramikoak (ez organikoak)

Beiraren antzekoak dira eta buztinez eta feldespatoz osatuta daude proportzioaldakorretan.

Aglomeratzaile beiraztatua duten harri urratzaileak gorputz zurrun gisadefinitu daitezke, eta beraz, oso sentikorrak dira kolpe eta talkekin, ez-sentikorrakordea produktu kimikoekin, baita makinetan erabilitako hozgarriekin ere. Lanareneta makinaren arabera harri horiek 30 edo 35 m/seg-ko abiaduratan erabildaitezke; kasu bereziren batean 45, 60 edo 80 m/seg-ko gehienezkoabiaduratarako ere erabil daitezke.

Erabilienak dira.

Erretxinazkoak (Organikoak)

Erretxina sintetikoen bidez lortzen dira.

Beren ezaugarri nagusiak elastikotasuna eta kolpeen aurkako sentikortasuneza dira, harri zeramikoaren kontraste gisa. Duten erresistentziaren ondorioz 80m/seg-ko lan abiadura har dezakete eta, salbuespen modura, baita 100 m/seg-koa ere.

Gainera, erretxinazko harriak 35 m/seg-z azpiko abiadura periferikoetarakoere erabiltzen dira –baldin eta lan baldintzak aldekoak ez badira kolpe edo talkeidagokienez–, bai eta akaberan kalitate maila oso handia lortzeko ere.

Disoluzio alkalinoen bidez erasoa jasatea da beren eragozpena.

Metalikoak

Diamantezko harrietarako erabiltzen dira soilik.

Elastikoak

Akabera fin eta leunduetarako erabiltzen dira.

335

1 9 . H a r r i a k

19.1.6 Harri urratzaileen identifikazioaJarraian harri urratzaileen kodetze normalizatua adierazten da.

Harrien identifikaziorako kode normalizatua

19.1.7 Harri urratzailearen aukeraketaSegidako testuan lehen aholkuak ematen dira parametro desberdinen arabera

harri mota aukeratzeko.

GaldaketakErresistentzia handiko materialak Aluminioa (Aleazioak)

Brontze biguna, letoia eta kobrea

Silizio karburoa

Korindoi artifiziala

Aleazio eta ez-aleazio altzairuak

Erresistentzia txikiko materialak Brontze gogorraGoma, gogorra eta biguna

Urratzailearen aukeraketa

336

1 9 . H a r r i a k

Material bigunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Ale larriaMaterial gogorrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Ale xeheaKopuru handia arbastatu beharra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Ale larriaKopuru txikia arteztu beharra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Ale xeheaAkabera perfektua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Ale oso xehea

Material gogorren arbastuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Gogortasun txikiaMaterial bigunen arbastuak (buxatzeko joera duten aluminioa, goma, zura edo plastikoa bezalako materialen kasuetan izan ezik) . . . . . . . . . . . . . . . . . .Gogortasun handiaPieza-harria ukipen azal txikia . . . . . . . . . . . . . . . . . .Gogortasun handiaEbaketa abiadura handia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Gogortasun txikiaPieza-harria ukipen azal handia . . . . . . . . . . . . . . . . . .Gogortasun txikiaEbaketa abiadura txikia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Gogortasun handia

Lan arrunta abiadura normalean (25-30 m/s.) . . . . . . . . . . . . .ZeramikoaEbaketa abiadura 35-40 m/s-z goitikoa. . . . . . . . . . . . . . . . . .OrganikoaOkertzerainoko esfortzuak jasaten dituzten harri meheak . . . . . .OrganikoaTrontzaketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Organikoa

Material bigunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .IrekiaAkabera oso xehea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .ItxiaGainazal lauen artezketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .IrekiaGainazal zilindrikoen artezketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Ertaina

19.1.8 Harri urratzaileak berritzea edo artezteaHarri urratzaileek eraginkortasuna galtzen dute, arrazoi hauek direla kausa:

- Profilaren forma galera- Ale urratzaileen ertzen higadura- Aleen ertzak txirbilarekin kamustea

Harri bat berritzeko edo, gauza bera dena, zorrozketekin berritzeko,diamantaketa buruak erabiltzen dira. Erreminta horiek kanpoko ale urratzaileakerauzten dituzte, horrela barrukoak agerraraziz.

Alearen neurriaren aukeraketa

Gogortasun graduaren aukeraketa

Aglomeratzailearen aukeraketa

Egituraren aukeraketa

337

- Harri bigunegia.- Harri larriegia.

- Pieza-harriaren arteko abiadura erlazio desegokia.

- Berpizte desegokia.

- Diamante zorrotzegia edo egoera txarrean.

- Diamantaketa larriegia.

- Ale xeheegia duten harriak.- Harri gogor landua edo

buxatua. - Piezaren errotazio abiadura txikia.

- Translazio abiadura handiegia.- Iraganaldi sakonegia.

- Piezaren arraste akastuna.- Uhalen lerradura.- Hozte urria edo gaizki zuzendua.

- Hozgarriaren osaera desegokia.

- Harri-etxe ardatzaren lasaiera.- Gaizki finkatutako diamante-etxea.

- Berpizte akastuna. Diamante txikiegia edo bigunegia.

- Mahai gutxi gidatua.- Hozte urria.

- Harri bigunegia.

- Mahaiaren lerrokadura eza.- Puntuen lerrokadura eza.

- Distantzia okerra puntu artean edoengranajeetako hortzak higatuta.

- Piezaren eragintza-engranajeetako lasaiera.

- Engranaje hauetako ardatzen kojineteetako lasaiera.

- Lasaierak edo higadura anormalak makinan.

- Piezaren finkapen okerra.- Luneten kokapen okerra.- Lubrifikazio gehiegi mahaiaren

gidarietan.- Berpizte akastuna.

Pieza akastunak

Gune erreak eta pitzadurak

Neurri irregularrekopiezak

Piezaren konikotasuna

Linea espiral erregulartaldekatuak helizeak osatuz

Faxak espiralean

1 9 . H a r r i a k

19.2 Akatsak, zergati posibleak eta zuzenketak gainazal zilindrikoen artezketan

Akatsak Zergatiak Zuzenketak

- Gogortasuna pixka bat gehitu.- Erabili ale xeheagoa duen harria.

- Abiadurak egokitu, harria zuzen ibiltzea lortu arte.

- Diamantearen sartze txikiagoa eta aitzinapen txikiagoa.

- Diamantea larriago bategatik ordeztu.

- Diamante zorrotzagoak.

- Harri larriagoa edo bigunxeagoa.- Bigunago bategatik ordeztu, arteztu edo erabili hozgarria.

- Areagotu abiadura edo erabili harri bigunagoa.

- Gutxitu aitzinapena.- Murriztu iraganaldia edo handitu alea.

- Ordeztu edo tenkatu uhala.- Tenkatu edo ordeztu.- Erabili hozgarri gehiago.

- Hozgarri mota aldatu, egindako lanarekin bat etortzeko.

- Errodamenduak aldatu.- Estutu finkapena bibrazioak saihestuz.

- Hartu kilate gehiagoko diamantea.

- Gidarien lasaiera ezabatu.- Hozgarri emari handiagoa.

- Ordeztu gogorrago bategatik, edo eman abiadura handiagoa harriari.

- Egiaztatu eta utzi behar bezala.- Egiaztatu eta utzi behar bezala.

- Egiaztapena eta doikuntza.

- Egiaztapena eta ordezkapena, hala badagokio.

- Errodamenduen ordezkapena.

- Egiaztatu bere egoera eta errepasatu.

- Ziurtatu bere finkapena eta arrastea.- Luneten banaketa zuzena.- Garbitu eta berriro neurriz koipeztatu.

- Beste berpizte sakon bat.

338

Ertz biribilduenfase poligonalak

Pieza obalatuak

Upel erako piezak

Piezaren hainbat sektoreez-zentrokideak

Koma itxurako erauzitakomaterial zonak

Ertz bizien fasepoligonalak

Bibrazio markakhelize itxurarekin

Toru itxurakopieza

1 9 . H a r r i a k

Akatsak Zergatiak Zuzenketak

- Harri desorekatuak.- Harriaren eragintza akastuna.

- Piezaren eragintza akastuna.

- Harri-etxe ardatzaren lasaiera.

- Makinaren puntuak egoera txarrean.- Angelu diferentzia ar eta eme

puntuen artean.- Piezaren zentro akastunak.- Piezaren zentro ez lerrokatuak.- Piezaren arraste akastuna.- Aldizkako hoztea.

- Harri gogorregia.

- Iraganaldi sakonera handiegia.- Luneten falta edo horien banaketa

kaskarra.

- Makinaren bankada deformatua.

- Gaizki muntatutako puntuak.

- Presio falta puntuen artean.- Errorea luneten kokapenean.

- Harri bigunegia.

- Berpizte akastuna (bibrazioak diamantean).

- Harri-etxe ardatzaren eszentrikotasuna.- Mahaiaren mugimendu irregularrak.- Hozgarri zikina.

- Harri desorekatua.- Harri gogorregia.

- Ale xehegia duen harria.- Piezaren arraste akastuna.- Iraganaldi sakonera handiegia.- Harriaren abiadura handiegia.

- Makinaren bibrazioak.

- Harri desorekatua.- Harri eszentrikoa.- Harri-etxe ardatza egoera txarrean.

- Harriaren laneko kanpoaldea egoera txarrean.

- Bibrazioak oro har.

- Lunetaren edo luneten kokapen okerra.- Makinen gidariak egoera txarrean.

- Orekatu.- Berrikusi transmisioa eta ordezkatu uhalak hala badagokio.

- Berrikusi transmisioa eta ordezkatu uhalak hala badagokio.

- Errodamenduak aldatu.- Egiaztatu eta errodamenduak ordezkatu.

- Egiaztatu eta arteztu.

- Zentroen artezketa zuzena.- Egiaztapena eta lerrokatze zuzena.- Tenkatu edo uhalak ordezkatu.- Emaria handitu eta ponpa berrikusi.

- Ordezkatu harria, edo murriztu bere abiadura.

- Murriztu iraganaldi sakonera.- Banatu lunetak behar bezala piezaren deformazioa saihesteko.

- Zuzendu edo arteztu beste makina batean.

- Egiaztatu eta lerrokatze zuzena zaindu.

- Pixka bat igo presioa.- Lunetak zuzen banatu.- Gogorrago bategatik ordezkatu edo biraketak areagotu.

- Diamantearen euskarria sendotu eta heldulekuaren luzera murriztu.

- Egiaztatu, konpondu.- Egiaztatu eta konpondu.

- Dagokion iragazkia jarri edo hozgarria ordezkatu.

- Orekatu.- Bigunago bategatik ordezkatu edo abiadura murriztu.

- Ale larriagoa duen bategatik ordezkatu.- Uhalak tenkatu edo horiek ordezkatu.- Sakonera murriztu.- Jaitsi biraketak edo harri bigunagoa jarri.- Egiaztatu lerrokatzeak eta orekatu transmisio poleak.

- Berriro orekatu.- Harria diamantearekin arteztu.- Errodamenduak ordezkatu eta berriro egiaztatu.

- Harria diamantearekin arteztu.- Lerrokatzeak egiaztatu eta transmisio poleak orekatu.

- Lunetak zuzen banatu.- Arteztu edo ordezkatu.

339

1 9 . H a r r i a k

Oro har, harriaren diametroa arteztu beharreko zuloaren diametroaren %75eta %90 artean dago.

19.3 Barneetarako artezketa

Espezifikazio ertainak

Eraikuntza altzairua 32A 60M VBE edo 25A 60K VGAltzairu gogorra 32A 60M VBE edo 25A 60K VGAltzairu lasterra 32A 60L VBE edo 25A 60K VGAltzairu tenplatua 32A 60L VBE edo 25A 60K VGAltzairu nitruratua 39C 80K VKAluminioa 37C 46I VBrontze gogorra 37C 36J VKromo gogorra 32A 60I VBEGaldaketa 32A 60L VBEKarburo metalikoak 39C 80K VK

Po harri lau arruntakPB harri lauak beheragunearekinPA harri lau profilatuakBO kopa zuzenakTO ardatz (zilindrikoen) gainean muntaturiko harriak

Diametroak = 2,5etik 100eraLodierak = 2,5etik 40raZuloak = 1,6-3,18-4-6-6,35-10-13-20

Urratzailea 25A - 32A - 38A, altzairuetarako37C, galdaketa eta aleazioetarako39C, karburo metaliko eta material oso gogorretarako

Alea 46-60-80 nahi den akaberaren arabera

Gradua KLM ukipen azal eta altzairuen arabera

Aglomeratzailea V altzairu arruntetarakoVBE altzairu gogor eta sentikorretarakoVG 25A urratzailearentzakoVK karburo metalikoetarako

Formak

Neurriak

Espezifikazioa

Harriak

340

Serie handitako fabrikaziorako: erabili CBN altzairu superkarburatuetarakoeta diamantea karburo metalikoetarako.

Erredurak eta pitzadurak

Aldeak

Pieza konbexuak

Konikotasuna

1 9 . H a r r i a k

Aurkitutako akatsak

- Hozte urria edo gaizki zuzendua - Harriaren ebaketa okerra- Abiadura motelegia harrian- Uhalen lerradura- Harri gogorregia edo kamustua

- Harri-etxe ardatzeko lasaiera- Harri-etxe ardatz ahulegia- Harriaren arraste okerra- Piezaren arraste irregularra- Harri-etxe ardatzaren deszentratua

- Harriaren desplazamendu luzeegia- Ardatz luzeegia (zurruntasun eza)

- Harri-etxe ardatzaren zurruntasun eza- Harri bigunegia

Harri-etxe ardatza

Harriaren abiadura

Translazioa

Iraganaldi sakonera

Aholkuak

Makurdura edo flexio esfortzu handiak jasanez, ardatzakhonelakoa izan behar du:

- Ahalik eta diametro handiena duena, erabilitako harriaren diametroarekin bateragarria.

- Ahalik eta luzera txikiena duena (ikus akatsak, pieza konbexuak).

20tik 32 m/s-ra makina unibertsaletan eta 80 m/s-raino produkzio makina batzuetan.

Zulo itsuetan harriaren aitzinapena ahalik eta txikiena izango da.Oro har, gehiegizko aitzinapenak joera izango du sarreratan zulokonikoak sortzeko.

Ezin izango du 0,015 mm gainditu.

341

1 9 . H a r r i a k

Eragiketa honek plano jarraituak edo ez-jarraituak egitea ahalbidetzen digu.

19.4 Artezketa laua edo gainazalekoa

Harriaren forma

Harriaren abiadura

Iraganaldi sakonera

Hoztea

Aholkuak

Harri lauak = doitasunezko lanaKatilu-erako harriak edo zilindroak = doitasunezko eta produkzioko lana Segmentuak = produkzioko lana

Alearen lodieraren, graduaren (biguna) eta produktuen formahauskorraren arabera, artezketa lauaren edo gainazalekoareneragiketa 20 eta 25 m/s-ko abiadura artean egingo da.

0,01 mm-tik 1 mm-ra, egindako lanaren arabera, erabilitakomakinaren potentziaren arabera.

Oparoa oso, ukipen azal handia eta txirbil harroketa garrantzitsuaizanez gero.

Erredurak eta pitzadurak

Aldeak

Paralelotasun akatsa

Aurkitutako akatsak

- Hozgarri urria edo gaizki zuzendua- Likido hozgarriaren iragazketa okerra- Translazio abiadura oso txikia- Harriaren ebaketa txarra- Harriaren jaitsiera irregularra- Uhalen deslizamendua- Harri gogorregia, kamustua- Ale xehegia duen harria

- Harri-etxe ardatzaren lasaiera- Harri desorekatua- Harriaren translazio mekanismoaren egoera

kaskarra- Harri gogorregia, buxatua- Harri-etxe ardatzaren makurdura (harri lauak)

- Mahaiaren edo gidarien deformazioa- Harri bigunegia

342

1 9 . H a r r i a k

Kasu batzuetan, beharrezkoa da harriak "irekiagoak" izatea; honelakoetanaglomeratzailea "Porotsu"ko "P" letrarekin izendatzen da (VP, VBEP, VKP). Harrihorietan erabilitako graduak D-tik G-ra bitartekoak dira.

Espezifikazio arrunta 32A46I VBE erreminten tailerretarako.*Serie handiko lanetarako: erabili CBN altzairu superkarburatuetarako etadiamantea karburo metalikoetarako.

Espezifikazio ertainak

Altzairu gozoa 38A36J VBE Matrizeak eta Puntzoiak 32A46H VBE38A46H VBE Galdaketa 37C36I VBE

Altzairu erdi-gogorra 32A46I VBE 32A36I VBEAltzairu tratatua 32A46H VBE Aluminioa 37C30I V

Karburo metalikoak 39CC100H60I VKa39C100I VK

PO harri lau arruntakPB harri lauak beheragune 1ekinPD harri lauak 2 beheragunerekinPA harri lau profilatuak

Diametroak 150etik 500eraLodierak 10etik 300eraZuloak 32-50,8-76,2-127-254

Urratzailea 38A altzairu tenplatuak edo altzairu gogorrak32A altzairu gogorrak, altzairu tratatuak, altzairurtu erdigogorrak37C galdaketa– aluminioa39C karburo metalikoak

Alea 30 aluminioa eta bere aleazioak36 galdaketako altzairu gogorrak46 altzairu eta brontze gogor guztiak60tik 100era karburo metalikoak

Gradua D-tik G-ra harri porotsuak (ikus aglomeratzailea)H-tik K-ra materialen eta ukipen azalaren arabera

Aglomeratzailea V 37C-ko harrientzatVBE 38A eta 32B-ko harrientzatVK 39C-ko harrientzat

Formak

Neurriak

Espezifikazioa

Harri lauak

343

2 0 . P l a k a t x o a k

344

345


Erremintetarako materialek garapen garrantzitsuak izaten dituzte eta hori,batez ere XX. mende osoa iraun duen bilakaeran ikus daiteke, batez ere 30ekourteetatik aurrerako bilakaeran. 1990ean mekanizazioak 100 minutu beharbazituen, gaur egun minutu bat baino gutxiagoan egin daiteke. Munduko industriamoderno eta eragingarriari gehien lagundu dioten faktoreetakoa erremintarakomaterialen garapena dela esatea ez de gehiegizko baieztapena.

Gaur egun, mekanizazioko operazio bakoitza optimizatzeko erreminteimaterial berezi bat dagokie, material jakin bat baldintza jakin batzuetan etamodurik egokienean ebakiko duena. Oso material berriak agertu dira, bainamaterial zaharragoak ere asko garatu dira, hala nola joan den mendearenhasieran agertu zen altzairu lasterra, orain ebaketa abiadura handitan lan egitekogai dena. Hala eta guztiz ere, material gogorrak erabiltzen hastea eta horiengarapen etengabea izan da bereziki azken hamarkadetan metalen ebaketaegiazki hobetu dutenak.

Diamante polikristalinoa

Boro nitruro kubikoa

Zeramika hutsa

Zeramika mistoa

Silizio nitruroa zeramikazko oinarriduna

Metal gogor estalia

Metal gogor estalia

Metal gogor estaligabea

Koronitea

Cermeta

20.1 Erremintetarako materialak

346


Izenak berak dioenez, partikula gogorrez egindako ebaketa materiala da,partikula horien artean batez ere karburuak daudelarik, aglomeratzaile batezlotuta. Mekanizaziorako oso ezaugarri konbinazio egokia dauka eta, altzairulasterrarekin batera, ebaketa abiadura handiko mekanizazioaren garapeneannagusitu da. Ebaketa ertzaren bitartez, produktibitatea asko handitu da. Metalgogor estaliak guztiz hedatu eta nagusitu dira eta, ondorioz, kalitate estaligabeakbigarren mailara igaro dira. Hain zuzen ere, metal gogor estaligabeak aluminioaeta soluzio bereziak eta osagarriak mekanizatzeko erabiltzen dira.

Metal gogorra produktu pulbimetalurgikoa da, batez ere hainbatkarburu desberdin nahastuz fabrikatua.

ISO sailkapena hiru ataletan banatzen da:

- P urdinaTxirbil luzeko materialen mekanizazioa adierazten du,hala nola altzairurtuak, altzairu herdoilgaitzak eta burdinurtu xaflakorrak.

- M horiaMaterial zailagoen mekanizazioa adierazten ditu, hala nola altzairu herdoilgaitz austenitikoak, material beroarekiko erresistenteak, manganeso altzairuak, burdinurtuzko aleazioak, etab.

- K gorriaTxirbil motzeko materialen mekanizazioa adierazten du, horien artean burdinurtua, altzairu gogortuak etamaterial ez ferrosoak, hala nola aluminioa, brontzea,plastikoa, etab.

Atal nagusi bakoitzaren barruan mekanizazioexijentzia desberdinak adierazteko zenbakiak daude,arbastutik akaberaraino. 01 taldetik hasita, honektorneaketa eta mandrinaketa akabera adierazten du,ebaketa etenik gabe eta ebaketa abiadura handiekin,aitzinapen txikiekin eta ebaketa sakonera txikiekin.Ondoren erdiarbastura edo erdiakaberara pasatzen gara,erdialdeko 25aren eremuan eta, azkenik, 50arentaldearen inguruan, ebaketa abiadura txikiko arbastuaketa harrotutako txirbil bolumen handia aurkituko ditugu.

20.2 Metal gogorra

347


20.3.1 Operazioak eta lan baldintzak20.3 ISO

Ebaketako erreminta egokia aukeratzea funtsezkoa da mekanizazioan ahalik eta produktibitaterikhandiena lortzeko. Bereziki garrantzitsua da erremintaren materiala eta ebaketaren geometria ongiaukeratzea. Are gehiago, ekipamendua eta mekanizazio baldintzak egokiak ez baldin badira, batez ereebaketa datuei eta egonkortasun orokorrari dagokienez, ezinezkoa izango da ebaketa ertz edosorbatzaren bizitza optimoa lortzea. Bibrazioak eta erreminta etxeetan eta euskarrietan zurruntasun faltaizango dira ebaketa ertz edo sorbatz askoren amaiera goiztiarra.

Akaberako torneaketa eta mandrinaketa, ebaketa abiadura handiak, txirbil sekzio txikia,gainazalaren kalitate handia, perdoi txikia, bibraziorik gabea.

Torneaketa, kopiaketa, hariztaketa, fresaketa, ebaketa abiadura handiak, txirbil sekzioertaina-txikia.

Torneaketa, kopiaketa, fresaketa, ebaketa abiadura ertainetan eta txirbil sekzioertainarekin, aurpegiketa arinekin. Baldintza kontrako samarrak.

Torneaketa, fresaketa, ebaketa abiadura ertain edo txikiekin, txirbil sekzio ertainhandiarekin, baita baldintza desegokietan egin beharreko operazioetan ere.

Torneaketa, arrabotaketa, fresaketa, artekaketa, trontzaketa ebaketa abiadura txikietan,txirbil sekzio zabalarekin, jaulkitze angelu posibleekin, oso kontrako lan baldintzetan.

Torneaketan, arrabotaketan, artekaketan eta trontzaketan erremintaren zailtasun handiabehar denean, ebaketa abiadura txikiekin, txirbil sekzio handiarekin, jaulkitze angeluhandiak izateko aukerarekin, oso-oso baldintza txarretan egin beharreko operazioetan.

P01

P10

P20

P30

P40

P50

Torneaketa, ebaketa abiadura ertain-altuak eta txirbil sekzio txiki-ertainak.

Torneaketa, fresaketa, ebaketa abiadura ertaina eta txirbil sekzio ertaina.

Torneaketa, fresaketa, arrabotaketa, ebaketa abiadura ertainarekin eta txirbil sekzioertain-lodiarekin.

Torneaketa, profilaketa, trontzaketa, batez ere makina automatikoetan.

M10

M20

M30

M40

P Motako operazioak

M Motako operazioak

Torneaketa, torneaketa eta mandrinaketa akaberan, fresaketa akaberan, errasketaketa.

Torneaketa, fresaketa, zulaketa, mandrinaketa, etab.

Torneaketa, fresaketa, arrabotaketa, mandrinaketa, brotxaketa, oso erreminta zailabehar duten operazioetan.

Torneaketa, fresaketa, arrabotaketa, trontzaketa, artekaketa baldintza txarretan,jaulkitze angelu handiak sortzeko aukerarekin.

Torneaketa, fresaketa, arrabotaketa, trontzaketa, oso kontrako baldintzetan eta jaulkitzeangelu handiak sortzeko aukerarekin.

K01

K10

K20

K30

K40

K Motako operazioak

348

Erremintaren higadura sorbatzaren gainean eragiten duten faktore askorenkonbinazioaren emaitza da. Sorbatzaren bizitza edo iraupena hainbat indar edokargaren araberakoa izango da, horiek ebaketaren geometria desitxuratzenlaguntzen dutelarik. Higadura, izan ere, erremintaren, ebaki beharrekomaterialaren eta mekanizazio baldintzen arteko elkarreragintzaren emaitza da.Erremintaren gainean eragiten duten faktore nagusiak honelakoak dira:

Higaduraazpijanean etahozkaduran.

(a). Azpijaneanhigadura handia eta,ondorioz,gainazalaren akaberaeskasa edo perdoianmehetasuna.

(b,c). Hozkadurabidezko higadurakgainazalaren akaberaeskasa eta sorbatzahausteko arriskuadakartza.

Krater erakohigadura

Krater erako higaduragehiegizkoak sorbatzahula sortzen du.Ebaketa ertzasorbatzetik haustenda, eta gainazalarenakabera eskasasortzen da.

(a). Ebaketa abiadurahandiegia edohigadurarekikoerresistentzia eskasa.

(b/c). Oxidazioa.

(b/c). Marruskadura.

(c). Oxidazioa.

Difusio bidezkohigadura, jaulkitzeaurpegiaren aldeantenperatura handiaezarri delako.

Ebaketa abiaduramurriztu.

Higadurarekiko kalitateerresistenteagoaaukeratu.

Altzairu mekanizaturakoaluminio oxidozestalitako kalitate bataukeratu.

Materialautogogorgarrietarako,kokapen angelutxikiagoa edohigadurarekiko kalitateerresistenteagoaaukeratu.

Ebaketa abiaduramurriztu, baina materialtermoerresistenteamekanizatzean ebaketaabiadura handitu.

Aluminio oxidozestalitako kalitate bataukeratu.

Plakatxo geometriapositiboa aukeratu.

Lehenengo, abiadurajaitsi, tenperaturatxikiagoa lortu arte, etaondoren aitzinapena.


Erremintaren higadura

Kausa Konponbidea

349


Deformazioplastikoa

Depresio erakodeformazio plastikoak(a) edo ertzahanditzeak (b) txirbilagaizki kontrolatzea etagainazalaren akaberaeskasa esan nahi du.Azpijanean arriskuadago eta plakatxoahautsi daiteke.

Emarizkosorbatza

Emarizko sorbatzakgainazalaren akaberaeskasa sortzen du, etaaipatu sorbatzakentzean, ebaketaertza erori egiten da.

Pitzadurakhigaduramekanikoagatik

Bereziki ebaketaertzari buruz paraleloagertzen dira.

Ebaketa tenperaturahandiegia presiohandiarekinkonbinatuta.

- Piezaren materiala plakatxoari soldatzea:

- Ebaketa abiadura txikia delako.

- Ebaketa geometria negatiboa delako.

- Materiala itsaskorra delako, hala nola altzairu herdoilgaitz batzuk eta aluminio hutsa.

- Sorbatzaren gainean karga aldaketa gehiegi.

- Ebaketaren hasiera bortitza edo bibrazioekin.

Kalitate gogorragoaaukeratu, deformazioplastikoarekikoerresistenteagoa.(a) Ebaketa abiaduramurriztu.(b) Aitzinapenamurriztu

- Ebaketa abiadura handitu edo kalitate zailago batera aldatu,P35 estalita.

- Geometria positiboa aukeratu.

- Ebaketa abiadura dezente handitu.

- Erremintaren bizitza laburtzen bada, hozgarri asko eman.

- Kalitate zailagoa aukeratu.

- Aitzinapenaren balioamurriztu.

- Erremintaren sarrera aldatu.

- Egonkortasuna hobetu.

Erremintaren higadura Kausa Konponbidea

350


Ezpalketa

Ebaketa ertzarenzartadura txikiekgainazalaren akaberaeskasa etaazpijanaren higaduragehiegizkoa sortzendituzte.

Pitzaduratermikoak

Ebaketa ertzarekikoperpendikularrak direnpitzadura txikiektxirbilak etagainazalaren akaberaeskasa sortzen dituzte.

Haustura

Plakatxoa hausten da,eta oinarriko plakarieta piezari kalteegiten.

- Kalitate hauskorregia.

- Plakatxoaren geometria ahulegia.

- Emarizko sorbatza.

- Tenperatura aldaketa gehiegi egiteagatik sortutako pitzadura termikoak:

- Mekanizazioa aldizkakoa delako;

- Hozgarri hornidura desorekatua edo eskasa delako.

- Kalitate hauskorregia.

- Gehiegizko karga plakatxoaren gainean.

- Plakatxoaren geometria hauskorregia.

- Plakatxo txikiegia.

- Kalitate zailagoa aukeratu.

- Geometria sendoagoaduen plakatxoa aukeratu (zeramikazkoplakatxoek aukera handiak).

- Ebaketa abiadura handitu edo geometriapositiboa aukeratu.

- Ebaketaren hasieran aitzinapena murriztu.

- Egonkortasuna hobetu.

- Kalitate zailagoa aukeratu, aldaketa termikoekiko erresistenteagoa.

- Hozgarri ugari eman behar da edo bestela ez eman.

- Aitzinapena edota ebaketa sakonera murriztu.

- Geometria sendoa aukeratu, ahal dela aurpegi bakarreko plakatxoa.

- Plakatxo handi/lodia aukeratu.

Erremintaren higadura Kausa Konponbidea

351


αΟ = Intzidentzi angeluaß = Ebaketa angeluaΟ = Jaulkitze angeluap = Ardatz angelua

= Jaulkitze angelu erradiala= Eraso angelua

20.4 Sorbatzak, planoak, erpina eta ebaketa angelua

Txirbilplanoa

Ertza

Bigarren ertza

Sorbatz nagusia

Gainazala erpinean

352


Lautzeko fresetan hiru geometri diseinu nagusi daude: - Geometria negatibo bikoitzean (A), bai angelu erradialak, bai axialak,negatiboak dira, eta plakatxo negatiboak erabiltzen dira, plakatxoak inklinatuzintzidentzi angelua lortzen delarik. Hori alternatiba ekonomikoa izan daiteke,plakatxoen bi aurpegiak erabiltzen direlako, eta ondorioz, sorbatz kopurua handiagoaeta horiek sendoagoak direlako.

Honelako geometria daukaten fresak talka handiekiko erresistentziabehar duten materialetarako eta mekanizazio baldintzetarakoegokiak dira, altzairu gogorrak eta burdinurtua mekanizatzeko,baita makinak kojinete axiala egoera txarrean dagoenean ere.

Geometria honek behar handiak ditu potentziari eta egonkortasunari dagokienez,ebaketa indar handiak inplikatuta daudelako. Txirbil luzeko materialak mekanizatzendirenean, materialarekin kontaktuan dagoen sorbatzaren zati batez lortzen dentxirbilaren lodiera handiak askotan txirbila gaizki eratzea ekartzen du, eta horrektxirbila modu desegokian deformatzen dela esan nahi du. Txirbil luzeko material biguneta harikorrek txirbilak trabatzea ekar dezakete, txirbilak txirbil ahokadurenbarrualderantz kurbatzeko joera daukalako.

- Geometria positibo bikoitzean (B), bai angelu erradiala, bai axiala,positiboak dira, eta aurpegi bakarreko plakatxo positiboak erabili behar dira. Fresabikoitz positiboek ebaketa jarduera positibo leunagoa eskaintzen dute fresa bikoitznegatiboek baino. Lortzen den txirbil lodiera eta plakatxoekiko gainazalarenkontaktuaren luzera txikiagoak dira, eta horrek ebaketa indar txikiagoetarako aukeraematen du. Gainera, fresa bikoitz negatiboarekin alderatuz gero, ebaketa horretarakopotentzia eta plakatxoaren zailtasun txikiagoa behar da.

353


Txirbilaren formazioa mesedegarria da, txirbil kiribilak sortzen direlako, txirbilahokaduretatik erraz atera daitezkeenak. Kasu askotan, mekanizatu beharrekomaterialak aluminioa, altzairu harikorrak, altzairu herdoilgaitz jakin batzuk edotaaltzairu termoerresistenteak direnean, hau da, emarizko sorbatzak sortzeko joeradagoenean, fresa bikoitz positiboak dira aukera bakarra.

- Fresa positibo/negatiboak (C) angelu axial positiboak eta erradial negatiboakditu. Fresa hauek behar duten potentzia bikoitz positiboena baino handiagoa da, etabikoitz negatiboena baino zertxobait txikiagoa. Geometria honekin erraz lortzen dirahortzeko aitzinapen handia daukaten mekanizazio gamak eta ebaketa sakonerahandiak, izan ere, jaulkitze angelu erradial negatiboak plakatxo zailtasun handiaematen du, eta jaulkitze angelu axial positiboak, berriz, txirbil eraketa egokia, txirbilakfresaren kanpoalderantz bidaltzen dituelarik.

Plakatxoa gaizki eutsita egotea ere izan daiteke erremintak bizitza laburraizateko arrazoi. Burdinurtuen torneaketan oszilazio handiak sortzen direnean, eustekosistemaren segurtasuna aztertu behar da. Eusteko sistema egoki batek plakatxoarensegurtasuna hobetzen du eta erreminta etxeetan partikulak pilatzea galarazten du.

Geometria positibo/negatiboak, ebaketa irekidunak, oso abantailahandia eskaintzen du ebaketa sakonera handiak daudenean, etaaplikazio mota guztietarako fresa egokia da, batez ere 45 gradukoposizio angeluarekin konbinatzen denean, eta materialari etabaldintzei dagokienez behar handiak dituzten lanei aurre egiteko erebaliagarria da. Baita ebaketa luzera handietarako ere; esatebaterako, artekatzeko fresetan, gomendagarria da geometria motahau erabiltzea, kiribil erako txirbilak txirbil ahokaduratik ateratzendirelako.

Pieza hauskorra edo egongaitza denean, lantzean gogortzeko joeraduenean edo erabil daitekeen potentzia txikia denean ere, fresabikoitz positiboak abantaila eskaintzen du.

354

Ci-rako perdoiakM,J,K,L, mota U mota

Ci inskribaturiko zirkuluaren diametroteknikoa.s: Plakatxoaren lodiera.m: ikusi irudia.

1. Perdoi mota hauek oro har aurpegi paraleloak dituzten plakatxoei ezartzen zaizkie.

2. Perdoia plakatxaoren neurriaren araberakoa da, eta dagokion neurrirako ezarritako perdoi estandararekin adierazi behar da. Ikusi beheko taulak.

6,359,52512,7

15,875 19,05


20.5 Plakatxo trukagarriak – fresaketa

S E K R 12 04 WMAZ

1 Plakatxoaren forma

3 Perdoiak4 Txirbilhauste

eta euskarrimota

2 Intzidentzi angelua sorbatz nagusian

H O P T S T A B C D

Deskripzio berezia behar duten besteintzidentzi angeluetarako gomendatua

Diseinu berezia etaekilateroak ez diren

plakatxoetarakodiseinua

Inskribaturikozirkulua

H, O, P, S, T, C, E M, W, R plakatxo formak D plakatxo forma

Letrasinboloa

AFCHEG

J

K

L

M

N

U

±0,005±0,005±0,013±0,013±0,025±0,025

±0,005

±0,013

±0,025

±0,082)

±0,182)

±0,082)

±0,182)

±0,132)

±0,382)

±0,025±0,025±0,025±0,025±0,025±0,13

±0,025

±0,025

±0,025

±0,13

±0,025

±0,13

±0,025±0,013±0,025±0,013±0,025±0,025

±0,052)

±0,132)

±0,052)

±0,132)

±0,052)

±0,132)

±0,052)

±0,132)

±0,052)

±0,132)

±0,082)

±0,252)

6,359,525 (10)12,7 (12)

15,875 (16)19,05 (20)

25,4

Perdoiak, mmm s Ci

C D E M V W E F G N

N R

F A

M G

W T

Q U

X

L A B K P O

m-rako perdoiakM mota U mota±0,08±0,08±0,13±0,15±0,15±0,18

±0,13±0,13±0,20±0,27±0,27±0,38

±0,05±0,05±0,08±0,10±0,10±0,13

±0,08±0,08±0,13±0,18±0,18±0,25

Inskribaturikozirkulua

m-rakoperdoiak

m-rakoperdoiak

±0,11±0,11±0,15±0,18±0,18

±0,05±0,05±0,08±0,10±0,10

355

5 l mm sorbatzarenluzera

6 s mm, plakatxoarenlodiera

7 Aurpegi paraleloa,intzidentzi angelua

Zifra osoen aurrean 0 jarribehar da, Adib.: 9,52 mmadierazteko 09 jartzen da

Aurpegiparaleloa

A-45ºD-60ºE-75ºF-85ºP-90ºZ-Besteak

A-3ºB-5ºC-7ºD-15ºE-20ºF-25ºG-30ºN-0ºP-11ºZ-Besteak

Erradioa, mm

00-Zorroztua02-0,204-0,408-0,812-1,216-1,620-2,024-2,432-3,2X-Besteak

01 s = 1,59 0,4 s = 4,76T1 s = 1,98 05 s = 5,5602 s = 2,38 06 s = 6,3503 s = 3,18 07 s = 7,94T3 s = 3,97 09 s = 9,52

M0 – Plakatxo borobilak


ISO kodeak bederatzi sinbolo dauzka, eta horietatik 8.a edota 9.a behardenean baino ez dira erabiltzen. Gainera, fabrikatzaileak ISO kodeari gehidakizkion sinboloak erants ditzake, gidoi batez loturik (Adib.: -WM, txirbilauslearen diseinua identifikatzeko).

9 Aitzinapenaren norabidea

06

5/32’’

09

7/32’’

11

07

06

1/4’’

16

09

11

09

3/8’’

22

12

15

12

1/2’’

27

15

19

16

5/8’’

33

19

23

19

3/4’’

44

25

31

25

1’’

10 Fabrikatzailearenaukera

Sorbatz luzeraren konparazioa mm-tan (5 pos.) Ci hazbetetan

356


G = kanpo hariztaketarako plakatxoak

L = barne hariztaketarako plakatxoak

R1 2 3 4 5

20.6 Hariztatzeko plakatxoak

166,0 G 16 MMO6

17

-8

1509

R = eskuineranzko plakatxoaL = ezkerreranzko plakatxoa

166.0 = T-MAX U-Lock

1 Plakatxoaren norabidea 2 Kode nagusia 3 Mekanizazio mota

G = kanpo hariztaketarako plakatxoak

L = barne hariztaketarako plakatxoak

- = sorbatz biribildua (ER)F = sorbatz zorroztuaC = txirbilak hausteko geometria

1) Markak:Plakatxoen markak profila,kalitatea eta neurria dira:barrualderako plakatxoakzirkulu batez identifikatzendira. Ez ezabatzeko,markak sinterizatuta edolaser bidez egiten dira,aurpegian.

- Eskuinalderanzko kanpo plakatxoak.- Ezkerralderanzko barne plakatxoak.- Ezkerralderanzko kanpo plakatxoak.- Eskuinalderanzko barne plakatxoak.

mm: neurria x 100Hazbeteak : hari kopuruahazbeteko x 10

7 Sorbatza 8 Neurria1) 9 Kode osagarria

Konikotasuna diametroa/hazb.oineko 1 = 1 2 = 2 3 = 3 Boro nitruro kubikozko plakatxoak: E = sorbatz birbildua (ER)

Luzera, I mm-tan11 = iC 1/4 + = 6,35 mm16 = iC 3/8" = 9,52 mm22 = iC 1/2" = 12,70 mm

VMO = V profila 60ºVWO = V profila 55ºMMO = Metrikoa 60ºUNO = UN 60ºWHO = Whitworth 55ºNTO = NPT 60ºRNO = Birbila 30ºPTO = BSPT 55ºTRO = Trapezoidala 30ºACO = ACME 29ºSAO = STUB-ACME 29ºNJO = UNJ 60ºMJO = MJ 60ºNFO = NPTF 60ºBUO = ButtressVAO = VAMNVO = New VAMRDO = API Rd 60ºV381 = V-0.038RV401 = V-0.040V501 = V-0.050

4 Plakatxoaren neurria 5 Hariaren profila 1) 6 Postu kopurua ebaketairagazki bakoitzeko

357

Inskribaturi-ko zirkulua

iC mm

Mota

GMU

iC/iW

±0,025±0,05 -±0,15±0,08 -±0,25

s

±0,13

1) iCren neurriaren araberaaldatzen da. Ikusi behean.

3,975,05,566,06,358,09,52510,0

12,012,715,87516,019,0520,025,025,4

31,7532,0

±0,05

±0,08

±0,10

±0,13

±0,15

±0,08

±0,13

±0,18

±0,25

±0,25

Perdoi mota

M U

1


T2

N4

N5

116

037

083

G

1 Plakatxoarenforma

2 Plakatxoarenintzidendtzi angelua

4 Plakatxo mota

8

T

8 9 12

PF

11

2010

010

C D B C

R

S T

V W

A M

G

T

X

K

N

R

W

Diseinu berezia

O Deskripzioberezia

E

N

P

ISO 1832-1991tik aterea

3 Perdoiak ± s-n iC/iW-n

20.7 Plakatxo trukagarriak - torneaketa

358

5,32’’

7/32’’

1/4’’

3/8’’

1/2’’5/8’’

3/4’’’

1’’

06

09

1216

19

25

0607

11

15

05

0809091012121516192025253132

09

1215

19

25

06

09

11

16

2227

33

11

16

22 08

16*

3,975,0

5,566,0

6,358,09,0

9,52510,012,012,7

15,87516,0

19,0520,025,025,4

31,7532

01 s = 1,59T1 s = 1,9802 s = 2,3803 s = 3,18T3 s = 3,9704 s = 4,7605 s = 5,5806 s = 6,3507 s = 7,9409 s = 9,5210 s = 10,0012 s = 12,00

Sorbatz zorroztua

ER sorbatz tratatua

Aurpegi negatiboa

Aurpegi negatibo bikoitzak

Aurpegi negatiboa eta ER sorbatz tratatua

00 rz = Plakatxo biribila04 rz = 0,408 rz = 0,812 rz = 1,216 rz = 1,624 rz = 2,4


5 Plakatxoaren neurria

iC mm iC hazbeteak

C D R S T V W K

* K mota plakatxoetarako (KNMX, KNUX) sorbatzaren luzera teorikoa baino ez da ematen.

6 Plakatxoaren lodiera, s mm

8 Sorbatza

7 Punta erradioa rz

F

E

T

K

S

rz

359


12 Fabrikatzailearen aukera

9 Erremintaren norabidea 10 Alakaren lodiera mm 11 Alakaren angelua

R

L

N

Aitzinapena

Aitzinapena

Aitzinapena

ISO kodeak bederatzi sinbolo dauzka, 8.a eta 9.a barne, eta hauek behar denean baino ez dira erabiltzen.Gainera, fabrikatzaileak bi sinbolo gehigarri erants ditzake. Adib.: -PF = ISO P akabera, -PR = ISO P arbastua.

010 b γη = 0,10

025 b γη = 0,25

070 b γη = 0,70

150 b γη =1,50

200 b γη = 2,00

15 γη =15º

20 γη =20º

360

361

2 1 . Z e r r a k

362

363

b = zerraren zabalera Alpha = hortzaren sorbatz angeluas = zerraren lodiera Beta = hortzaren jaulkitze angeluah = sakonera w = entrama / sorbatz erretenat = hortzaren neurria

21.2 Hortzen neurriaHortz konstanteak material trinkoak ebakitzeko erabiltzen dira bereziki.Hortz aldakorrak profil eta tutuentzat zein material trinkoentzat dira egokiak,

eta duten abantaila nagusia ebaketan sortzen diren bibrazio ugari deuseztatzendituztela da.

Adibidea:z = 3 dpp hortz konstanteak esan nahi du hazbete batean 3 hortz daudela.z = 3/4 dpp hortz aldakorrean hortz tarteko hortzik txikiena z = 4 dpp da, etahortzik handiena z = 3 dpp.

21.3 Ebaketa parametroen kalkuluaEbaketa prozesu batean, kontuan hartu beharreko parametroak eta berauen

arteko erlazioa honako hau da.Zm = Metro batean dagoen hortz kopurua.Balore hau moztu beharreko zabaleraren arabera aldakorra da.

Adb: Z = 2/3 badago ( hau pulgada batean dagoen hortz kopurua izaten da).

Zm = 1000 x 2+3 = 98.42 m25.4 2

F = Aintzinapena, mm/min. S = Zintaren biraketa abiadura, m/min.Tl = Txirbilaren lodiera, mm.

2 1 . Z e r r a k

21.1 Hortz / zerrari buruzko terminologiat

W

Tl = F = mmS x Zm

Sh

b

Alpha

Beta

364

2 1 . Z e r r a k

21.4 Eberle motako zerrakUhal bimetalikodun zerrarako programa

HRC = Rockwell gogortasuna

Aplikazio orokorrak, hala nola profilak,tutuak, egiturak eta aleazio baxukomaterial trinkoak, pieza txikien etaaldakorren neurriekin.

Hortzgogortasuna Mat. eramailea

67-68 HRC1600-1700N/mm2

Eberle Duoflex Matrix 2

Geometria berezia daukan uhal zerra,altzairu herdoilgaitz austenitikoetarakoeta aleazio handiko ferrikoetarako.


67-68 HRC1600-1700N/mm2

Eberle Duoflex SP

Errendimendu handiko zerra orria 45HRC arteko metal mota guztienebaketarako. Gomendagarria baiprofilen ebaketarako bai produkziokopieza txikien eta handien ebaketarako.


68-69 HRC1600-1700N/mm2

Eberle Duoflex M 42

Mekanizatzen oso zailak direnaltzairuetarako zerra orria, hala nolanikel oinarri dutenetarako (Inconell,Hastelloy, Nimonic...), titaniorako,brontze berezietarako, altzairuherdoilgaitzetarako eta 50 HRC artekoaltzairu mota guztietarako.


69-70 HRC1600-1700N/mm2

Eberle Duoflex M 51

365

2 1 . Z e r r a k

21.5 Uhal zerra bimetalikoakKonposizio kimikoa

HSS hariaHSS altzairu haria

ElementuaPisua %

Material eramailea

Elementua Pisua %

C

Si

Mn

P max.

S max.

Co

Cr

Mo

V

W

C

Si

Mn

P max.

S max.

Cr

Mo

V

Ni

0,29 – 0,33

0,20 – 0,35

0,90 – 1,10

0,020

0,010

3,80 – 4,00

1,00 – 1,20

0,30 – 0,40

0,60 – 0,80

0,65 – 0,85

0,15 – 0,40

0,20 – 0,45

0,030

0,030

7,50 – 8,50

3,50 – 4,50

4,50 – 5,50

0,75 – 1,25

0,75 – 1,25

1,00 –1,10

0,15 – 0,40

0,20 – 0,45

0,030

0,030

7,75 – 8,75

3,50 – 4,25

9,00 – 10,00

1,00 – 1,50

1,25 – 2,00

1,20 – 1,35

0,450

0,400

0,030

0,030

9,50 – 10,50

3,80 – 4,50

3,20 – 3,90

3,00 – 3,50

9,00 –10,00

Matrix 2 M 42 M 51

366

2 1 . Z e r r a k

21.6 Akatsak eta zergatiak

Akatsak atzemateko taula

Arazoak Kausak Konponbideak

Hortzak beharbainolehenagohigatzea

Ebakitzean uhalak gehiegizko bibrazioa edukitzea

Uhaleko hortzakgaltzea

Akabera zakarra

- Uhalaren abiadura azkarregia

- Hortzek ez dute ebakitzen, igurtzi bakarrik

- Hortzen neurri handiegia- Uhala gehiegi berotzea- Uhalak eta hortzek kontrako

norabidean funtzionatzea

- Uhalaren abiadura desegokia

- Ebaketa presioa desegokia

- Uhalaren neurri handiegia- Ebakitzean materiala mugitu

- Uhalaren tentsioa ez da nahikoa

- Hortzen neurri handiegia- Aitzinapen presio gehiegizkoa

- Materiala gaizki lotuta

- Hortz kamutsak

- Hortzen neurri handiegia- Uhalaren abiadura motela

- Aitzinapen altuegia

- Uhalaren abiadura murriztu

- Aitzinapenaren presioa handitu

- Neurri finagoa aukeratu- Hozgarri ugariz hornitu- Uhala behar bezala jarri

- Ebakitzeko materialaren neurriaren edo motaren arabera handitu edo murriztu

- Ebakitako materialaren arabera handitu edo murriztu

- Neurri finagoa aukeratu- Materialari irmo eutsi

edo lotu- Uhalaren tentsioa doitu

- Neurri finagoa aukeratu- Aitzinapen presioa

murriztu- Materiala modu seguruan

lotu, heldu- Txirbilak kentzeko

arrabota aztertu

- Neurri finagoa aukeratu- Uhalaren abiadura

handitu- Aitzinapena murriztu

367

2 1 . Z e r r a k

Akatsak atzemateko taula

Arazoak Kausak Konponbideak

Uhalazumitzetik haustea

Arku erako ebaketa (tripa)

Hortzkamutsak

Ebaketaokertuta

- Uhalaren tentsio gehiegizkoa

- Aitzinapen presio handiegia

- Hortzen neurri handiegia

- Gidak egoera txarrean

- Eragiteko bolanteak egoera txarrean

- Uhalaren abiadura handiegia

- Elikatze presio handiegia

- Gidek ezin dute uhala eutsi

- Neurri finegia

- Uhalaren tentsioa ez da nahikoa

- Hortzen neurri finegia

- Hozgarri falta

- Txirbilak garbitzeko arrabotak ez du funtzionatzen

- Uhalaren abiadura azkarregia

- Zerrako uhalaren gidak gaizki doituta

- Ebaketa baldintza handiegiak

- Uhalaren tentsioa murriztu

- Elikatze presioa murriztu

- Neurri finagoa aukeratu

- Giden egoera aztertu

- Bolanteen egoera aztertu


- Uhalaren aitzinapen presioa murriztu

- Gidak doitu

- Hortz neurri handiagoa aukeratu

- Uhalaren tentsioa handitu

- Neurri handiagoa aukeratu

- Hozgarri asko eman

- Arrabotaren funtzionamendua aztertu


- Gidak berrantolatu, higatuta badaude aldatu

- Aitzinapen presioa edo abiadura murriztu

368

Higadura handia hortz punta etaertzetan

Higadura handiahortzenbi aldeetan

Higadura hortzenalde batean

Hortzak hautsita

Hortz puntakerreta, gehiegizkomarruskaduraksortutakoberoketagatik

Hortz ekortuak

Hortz punteisoldaturikotxirbilak

Lepoak materialezgainkargatzen

Higadura handiaorriaren bialdeetan

Higadura edo markadesberdinak zerraorriaren aldeetan

Orriaren gorputzahaustea edopitzaduraklepoetan

Orriaren gorputzahaustea –hausturanorabideangeluatuan doa–

2 1 . Z e r r a k

21.7 Erreferentzia azkarretarako taulak

Deskripzioa Uhalarenabiadura Bolanteak Finkatze

prozeduraTxirbilakkentzekoarrabola

X X X

X

X

X

X X X

X

X

X

X

X

X

X

X

Hozgarria

369

2 1 . Z e r r a k

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X X

X

Aitzinapen arrazoia

Alboetakogidak

Babesgidak

Orriarententsioa

Orri bolantearen

posizioaHortzaren

neurria

Hasierakokarga

baldintza

370

2 1 . Z e r r a k

Orria hausteaedo pitzadurakorriaren gainaldean

Gain aldeanhigadura handiaedo distortsioa

Pitzaduraksoldaduran

Hortzen aldeanorria "luze" dago

Hortzen aldeanorria "motz"dago

Orria "8" eranokertuta dago

Orria hautsitadago eta bandanzehar okertuta

Higadura handiabakarrik leporiktxikienetan

Deskripzioa Uhalarenabiadura Bolanteak Finkatze

prozeduraTxirbilakkentzekoarrabola

X

X

X

X

X

Hozgarria

371

2 1 . Z e r r a k

X

X

X

X

X

X

XX

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

Aitzinapen arrazoia

Alboetakogidak

Babesgidak

Orriarententsioa

Orri bolantearen

posizioaHortzaren

neurria

Hasierakokarga

baldintza

372

373

2 2 . E b a k e t a r a ko j a r i a k i n a k

374

375


Hozgarria edo ebaketarako jariakina

Mekanizazio konbentzionalean hozgarria garrantzitsua da, baina artezketaridagokionez garrantzia are handiagoa da. Izan ere, mekanizaziokonbentzionalean erreminten ebaketa angeluak oso zehatz definituta egoten dira,baina urratzaile bidezko mekanizazioan, aldiz, angeluen formak irregularrakizan ohi dira, eta nahi den eran jarrita egon ohi dira.

Horrez gainera, artezketa lanaren abiadura mekanizazio konbentzionalarenabaino hamar aldiz handiagoa izaten da. Horrenbestez, artezteko prozesuantenperatura lokal altuak ekar ditzakeen berotasuna sortzen da, eta tenperaturaaltu horiek, harriak ebakitzeko daukan gaitasuna murrizteaz gainera,materialaren egiturari eragin diezaiokete.

Hori dela eta, hozgarriek eta lubrifikatzaileek urratzaile bidezko artezketanjokatzen duten rola oso garrantzitsua da.

Hozgarri egokiak erabiliz gero errendimenduak hobeak izango dira, piezengainazalaren akabera hobeto eta dimentsio zehatzagoekin egin ahal izango da,txirbilak ateratzeko zeregina errazago egingo da eta, gainera, herdoilaren kontraegokia da.

Olio mineralik gabeko soluzio kimikoak, korrosioareninhibitzaileak eta eragile hezegarriak dauzkatenak. Produktuarenkontzentratuak uretan disolbatzen dira, eta nahasketa gardenakeratzen dituzte.

Emultsio kimiko aurreformatuak, %5-30 arteko olio mineral,korrosioaren inhibitzaileak eta agente hezegarriak dauzkatenak.Produktuaren kontzentratuak uretan diluitzen dira, eta nahasketaegonkorrak eratzen dituzte, zeharrargitsuak.

Lehen kalitateko olio disolbagarriak, %30-70 olio mineral,korrosioaren inhibitzaileak eta eragile hezegarriak dauzkatenak.Produktuaren kontzentratuak uretan diluitzen dira eta emultsioesne itxurakoak eratzen dituzte, opakuak.

Jariakin sintetikoak

Jariakin erdisintetikoak

Emultsio erako jariakinak

Hozgarri motak

376


Koadro honetan hainbat jarraibide adierazten dira artezketan erabilibeharreko ebaketa jariakin egokia aukeratzeko.

Gomendatua

O Aukerakoa

Ebaketarako jariakinak aplikatzeko gida

Produktumota Sintetikoa Erdi-

sintetikoaEP

Erdisintetikoa Emulsioa EPEmulsioa

Lana

Artezketa laua

Artezketa zilindrikoa

Artezketa zentrogabea

Artezketa geldia

Metala

Karbono altzairua

Altzairu herdoilgaitza

Erremintetarako altzairua

Burdinurtua

Kobre aleazioak

Aluminio aleazioak

Titanioa

Gogortasuna

Arina

Ertaina

Astuna

Kontzentrazioa %

••ο

••••

•

•

2-4

••••

•••••••

••

2-6

οο

ο••οο•ο

οο•

2-10

ο•••

ο••ο•••

ο••

2-10

ο••

ο••οο•ο

οο•

2-10

377

2 3 . H i d r a u l i k a

378

379

Ponpa, emari finkoa 1norabide

Ponpa emari finkoa 2 norabide

Motorra emari finkoa 1 norabide

Motorra emari finkoa 2 norabide

Ponpa Q. aldakorra1 norabide

Ponpa Q. aldakorra 2 norabide

Motorra Q. aldakorra1 norabide

Motorra emari aldakorra 2 norabide


Hidraulikako ohiko elementuen zeinuak

Lan kondukzioa

Aginte kondukzioa

Drainadura kondukzioa

Kondukzio elektrikoa

Kondukzio malgua

Kondukzio lotura

Kondukzio gurutzaketa

Arnasbidea

Energi hartune tapoiduna

Energi hartune konexioduna

Atzeraezeko efektudunerrakore lasterra

Tanga

Tanga presurizatua

Hainbat elementuren blokeaunitate batean

Manometroa etatermometroa

Emari neurgailua

Presio iturria

Motor elektrikoa

Errekuntzako motorra

Akoplamendua

Metagailua

Iragazkia

Hozkailua

Berogailua

380



Ponpa/Motorrakonbinazioa

Transmisio hidrostatikoa

Ardatza, palanka, arrabola,pistoia

Zilindro diferentziala

Zilindroa motelgailuarekin

Konstantea Aldakorra

Atzeraezekoa

Atzeraezeko malgukiduna

Atzeraezeko pilotatua

Atzeraezeko pilotatuadrainadurarekin

Adibidea

Ikur sinplifikatua

Iratogailu finkoa

Iratogailu aldakorra

Iratogailua biskositateakerasan gabe

Iratogailua,norabidebakarrekoa

Erregulatzailekonpentsatua kanpopilotatzea

Emari banatzailea

Malgukia

Murriztailea, biskositateakerasanda

Murriztailea, biskositateakerasan gabe

Emariaren norabidea

Errotazioaren norabidea

Zilindrada aldakorra

Zilindroak

Efektu bakuna

Efektu bikoitza

381


X0 1

P R

M


Norabidezko balbulak

Oinarrizko sinboloak

2 posizio

3 posizio

2 posizio (Bitarteko amaigabeak)

3 posizio (Bitarteko amaigabeak)

Balbula 2/2

Balbula 3/2

Balbula 4/3

Bitarteko posizioarekin

Eragintza mekanikoa

Eskuzkoa

Espeka

Arrabola

Eragintza hidraulikoa

Eragintza pneumatikoa

Presio zuzena

Solenoidea

Eragintza motorra

Eragintzasolenoidea/hidraulikoa

PVEO

PVEM

PVEH

Eragintza hidraul./pneumat.

Memoria mekanikoa

Malgukiaren itzulera

Adibideak

Solenoidea

Mekanikoa

Arrabola

Presio zuzena

Presio igoera

382



Gehienetan itxita

Gehienetan zabalik

Presio murriztailea

Urrutitik kontrolaturikoirekiera

Urrutitik kontrolaturikoitxiera

Presostatoa

Presio mugatzailea tara finkoarekin

Presio mugatzailea tara aldakorrarekin

Kanpopilotatzea/drainadura

Barne drainadura

A.B. Lan lerroaP. Ponpa lerroa

R.S.T. Itzulera/TangaX.Y.Z. Pilotatze lerroaL. Drainadura lerroa

A

R

A

B

A

B L

Z

B

A L

Z

A

B L

Z

A

B

Z

A

B

Z

383

2 4 . P n e u m a t i k a

384

Hautaketa balbula

Balbula 3/2 NA

Iragazkia

Motor pneumatikoabiraketa mugatuarekin

Moteltze bikoitzekozilindroa


Pneumatikako ohiko elementuen zeinuak

Konpresorea Huts ponpa Motor pneumatikoabiraketa norabide 1

Efektu bakunekozilindroa

Efektu bikoitzekozilindroa

Zurtoin bikoitzekozilindroa

Mantenimendu unitatea Iragazkiapurgadorearekin Koipeztagailua

Balbula 2/2 NC Balbula 2/2 NA Balbula 3/2 NC

Balbula 5/2

2

4 2

5 13

4 2

5 13

A E1 E2

A

1P

A E1 E2

1

2

1

2

1 3

2

1 3

Balbula 5/3 Aldiberekotasun balbula

Balbula iratogailuaAtzeraezeko balbula Irteera lasterreko balbula Abiadura erreguladorea

Lan lerroaIrteera Isilgailua Presio jatorria

385

Presio diferentziala


Eragintza elektriko etaserbopilotatua

Eragintza pneumatikoa

Lotu gabeko lerroengurutzaketa

Malguki bidezkoeragintza

Pneumatikako ohiko elementuen zeinuak

Pilotatze lerroa Lerro malgua Lerroen lotura

Eskuzko eragintza Sakagailu bidezkoeragintza Pedal bidezko eragintza

Espeka bidezkoeragintza

Arrabol bidezkoeragintza

Arrabol ezkutagarribidezko eragintza

Balbula serbopilotatua Eragintza elektrikoa

386

387

2 5 . M o t o r e l e k t r i ko a k

388

389


Mot

or

elek

trik

oak

Taul

a kon

para

tiboa

0

0 b/

min

BBa

xua

kE

Erta

inak

AA

ltuak

OA

Oso

altu

akAbiadura

erregulazioa

Momentuaren ezaugarriak

Errendimendua

Hoztea

Mantentzea

Kostua

Erabilera

Sendotasuna

Dinamika

Potentziak

Ald

eK

ontr

aO

harr

ak

DC

AC

sinkr

onoa

Esku

ileki

n

Brus

hles

s

Trap

e-zo

idal

a

Sinu

soi-

dala

Oso

ong

i 0,

B,E,

A

Ong

i 0,B

,E,A

Oso

ong

i 0,

B,E,

A

Ong

i

Altu

aki

ribila

Ong

iM

omen

-tu

/ bo

l.er

lazi

oon

a

Man

tent

zeko

lan

hand

iaes

katz

endu

tene

z,

mot

orra

k ez

dira

er

abiltz

en

Izen

desb

erdi

nak

mot

orbe

rare

ntza

t,na

hiko

m

erke

ase

rbod

unap

likaz

io-

etar

ako

Mot

orrik

erag

inko

-rr

ena

mom

entu

/bo

lum

en

erla

zioa

ri da

goki

onez

Goi

mai

lako

pres

tazi

oak.

Bero

tze

txik

ia

Man

ten-

tzea

Mom

entu

kir

ibila

Goi

mai

-la

kopr

estz

io-

etar

ako

dese

go-

kia Iman

ira

un-

korra

k

Prez

ioa

Ez o

so

abia

dura

ha

ndia

k

Prez

isioa

Prez

ioa

Abi

a-du

ran

nahi

ko

erre

gu-

lazi

o on

a

Pres

tazi

o on

akpa

re

eta

abia

-du

ran

Pare

/bo

lum

enra

tiobi

kain

a

Bero

tze

txik

ia

Oso

altu

eta-

rain

o

Erta

ine-

tara

ino

Altu

eta-

rain

o

Altu

a

Erta

ina

Oso

altu

a

Erta

ina

Erta

ina

Erta

ina

Ez d

a er

abiltz

en

Oso

zo

rrot

zak

ez d

iren

aplik

a-zi

oak

Goi

m

aila

kopr

esta

zio-

etar

ako

arda

tzak

Buru

a

Erta

ina

Baxu

a

Altu

a

Zorro

tza

Oso

ba

xua

Baxu

a

Altu

a

Erta

ina

Oso

altu

a

Ez d

a oh

ikoa

Ez d

a oh

ikoa

Haut

az-

koa

pare

al

tuet

an

390


Mot

or

elek

trik

oak

Taul

a kon

para

tiboa

0

0 b/

min

BBa

xua

kE

Erta

inak

AA

ltuak

OA

Oso

altu

akAbiadura

erregulazioa


Errendimendua

Hoztea

Mantentzea

Kostua

Erabilera

Sendotasuna

Dinamika

Potentziak

Ald

eK

ontr

aO

harr

ak

AC

asin

kro-

noa

edo

indu

k-zi

ozko

a

AC

Err

eduk

tant

zia

konm

utat

ua

Pare

a (To

rque

mot

ors)

Ald

a-tz

ailea

Bekto

riala

Gai

zki 0

,B,

Erdi

purd

i E, A

O

ngi O

A

Oso

ong

i 0,

B, E

, A, O

A

Erdi

purd

ikoa

Oso

ong

i 0, B

Iraga

n-ko

rreta

nga

izki

Ong

i

Kirib

ila

Kirib

ila

Mot

orra

k di

nam

ika

baxu

koab

iadu

ra

erre

gula

zioa

du, b

aina

mer

kea

eta

send

oa d

aM

otor

rik

send

oena

, pr

esta

zio

dina

mik

o ha

ndie

kin.

Bero

kunt

za

Abi

adur

aer

regu

la-

tzea

n pr

esta

-zi

o er

tain

-ba

xuak

ditu

en m

otor

mer

kea

Oso

abi

adu-

ra tx

ikia

nm

omen

tual

tuko

apl

ika-

zioe

tara

koeg

okia

Dina

mik

aba

xua

(irag

an-

korre

tan

kont

rola

ez d

eza-

ten)

Bero

kun-

tza

Mom

entu

eta

abia

-du

ra k

iri-

bila

Zara

taak

ustik

oa

Send

o-ta

sun

txik

iaM

omen

tuki

ribila

Zara

taak

ustik

oa

Send

o-ta

suna

Prez

ioa

Send

o-ta

suna

Pare

an e

taab

iadu

ran

oso

pres

ta-

zio

onak

Send

o-ta

suna

Prez

ioa

Oso

abi

a-du

ra tx

ikie

-ta

n jo

kaer

a bi

kain

a.Tra

nsm

isio

mek

aniko

ade

usez

tatu

Oso

altu

eta-

rain

o

Altu

e-ta

rain

o

Erta

i-na

k

Erta

ine-

tara

ino

Baxu

a

Altu

a

Baxu

a

Erta

ina

Altu

a

Erta

ina

Altu

a

Baxu

a

Oso

zo

rrotz

akez

dire

nap

lika-

zioa

k

Buru

ak,

oso

abia

-du

ra

hand

ia

Oso

zo

rrotz

akez

dire

nap

lika-

zioa

k

Abi

adu-

ra tx

ikia

k

Baxu

a

Altu

a

Baxu

a

Altu

a

Oso

baxu

a

Baxu

a

Oso

baxu

a

Erta

ina

Erta

ina

Altu

a

Baxu

a

Baxu

a

Ez d

a oh

ikoa

Beha

rrez-

koa

abia

-du

ratx

ikie

tan

Ez d

a oh

ikoa

Hau

taz-

koa

391


Paus

oz p

auso

koa

Linea

la

AC

sinkr

onoa

AC

asin

kron

oa

Erdi

purd

ikoa

Oso

ong

i0,

B,E,

A

Oso

ong

i0,

B,E,

A

Kirib

ila

Oso

ongi

,m

omen

-tu

/bol

altu

a

Ong

i

Baku

n et

a m

erke

ak.

Begi

zta

ire-

kian

egi

nde

zake

tela

n

Oso

di

nam

ika

altu

a, k

on-

trako

kos

tua

eta

erre

ndim

en-

dua

Aur

reko

a be

zala

koa,

ba

ina

bero

-ku

ntza

araz

oha

ndia

-go

ekin

Mom

entu

kirib

ilaet

a ab

ia-

dura

Prez

isio

txik

ia

Erre

gela

erab

iliPr

ezio

a

Erre

gela

erab

iliPr

ezio

aBe

ro-

kunt

za

Send

ota-

suna

Neu

rket

a el

emen

-tu

rikga

beer

abili

Prez

ioa

Dina

mik

aal

tua,

tra

nsm

i-sio

m

ekan

i-ko

a de

usez

-ta

tu

Dina

mik

aal

tua,

trans

mi-

sio

mek

ani-

koa

deus

ez-

tatu

Baxu

ak

Erta

ine-

tara

ino

Erta

ine-

tara

ino

Erta

ina

Oso

altu

a

Oso

altu

a

Altu

a

Baxu

a

Erta

ina

Mer

keak

Dina

mik

aal

tua

Dina

mik

aal

tua

Baxu

a

Oso

altu

a

Oso

altu

a

Oso

ba

xua

Baxu

a

Baxu

a

Baxu

a

Erta

ina

Erta

ina

Ez d

a oh

ikoa

Oro

har

beha

rrez-

koa

da

Beha

rrez-

koa

da

Mot

or

elek

trik

oak

Taul

a kon

para

tiboa

0

0 b/

min

BBa

xua

kE

Erta

inak

AA

ltuak

OA

Oso

altu

ak

Abiaduraerregulazioa


Errendimendua

Hoztea

Mantentzea

Kostua

Erabilera

Sendotasuna

Dinamika

Potentziak

Ald

eK

ontr

aO

harr

ak

392

393

2 6 . M a r r a z k e t a r a ko a r a u a k

394

395

A0

A1

A2

A3

A4

841

594

420

297

210

1189

841

594

420

297

821

574

400

277

180

1159

811

564

390

277

880

625

450

330

240

1230

880

625

450

330

2 6 . M a r r a z k e t a r a ko a r a u a k

26.1 A ISO Serieko formatuakUNE-EN ISO 5457:2000

Jatorrizko marrazkia formaturik txikienaren gainean egitea komeni da, behardiren garbitasuna eta zehaztasuna lortuz.

A3-tik A0-ra bitarteko A4 formatuaformatuak

Formatua

Orrien formatuak

Orri bukatua (T)

a1 b1

Marrazketa gunea

a2 b2

± 0,5 ±0,5

Behin-behineko orria(U)

a3 b3

± 0,2 ±0,2

b2b1

b3

b2 b1 b3

a2a1

a3

2010 1020

a2 a1 a3

396

2 6 . M a r r a z k e t a ko a r a u a k

26.2 Karatula

A3-tik A0-ra bitarteko formatuetan, karatula marrazketa guneko behekoeskuineko angeluan kokatzen da.

Formatu hauek orriak horizontalki erabiltzen direnean bakarrik dute balio. A4formatuan, karatula marrazketa guneko alderik motzenean kokatzen da (behean).Formatu hau orriak bertikalki erabiltzen direnean bakarrik erabili daitezke.Marrazkia irakurtzeko noranzkoa karatularena bera izango da.

- Luzera maximoa 170 mm izango da.

- Karatula 0,35 mm zabalerako trazu jarraitu batez egin behar da (perdoi eta aldaketa koadroa izan ezik, hori 0,25 mm-koa izango baita).

- UNE arauak ez die karatularen forma eta neurriei begiratzen.

Formatu bukatuaren kanpo ertzen eta marrazketa gunea mugatzen duenmarkoaren arteko marjinak formatu guztietarako definitu behar dira (jariakin etaelektrikorako izan ezik).

Ezkerraldeko marjina 20 mm zabal izango da, markoa barne. Marjina horikoadernatze marjina gisa erabil daiteke. Gainerako marjinek 10 mm-ko zabaleraizan behar dute.

Marrazketa gunea mugatzen duen markoa 0,7 mm lodierako trazu jarraituzegin behar da.

Lau zentraketa marka definitu behar dira, marrazkia erreproduzitu edomikrofilmatu behar izanez gero, marrazkiaren posizioa zein den erraz jakin ahalizateko. Marka horiek orri bukatuaren bi simetri ardatzen muturretan jarriko dira, 1mm-ko simetri perdoiarekin. Zentraketa marken forma nahi bezalakoa da. Markak0,7 mm lodierako trazu jarraitu batez egitea gomendatzen da, marrazketa guneamugatzen duen markoaren kanpo ertzetik, 10 mm-ko luzerarekin.

26.3 Marjinak eta markoa

26.4 Zentraketa markak

397


Orriek koordenatu sistema bat izan behar dute, marrazkiaren gaineanxehetasunak, eransketak, berrikuspenak etab. erraz aurkitu ahal izateko.

Ikuspegi bakoitza goitik behera letra larriz edo maiuskulaz (ez erabili I eta O)eta ezkerretik eskuinera zenbaki bidez markatzea komeni da, orriaren lau aldeakbetez. A4 formatuan, markaketa soilik goiko aldean eskuinaldean egiten da.Letrak eta zenbakiak trazatzeko 3,5 mm altuerako karaktereak erabiltzen dira.Sistemaren zatiketak, 50 mm luzerakoak izan behar dutenak, formatu bukatuarensimetri ardatzen arabera trazatzen dira (zentraketa markak). Sistemaren zatiketakopurua formatuaren araberakoa da. Zatiketatik sortzen diren diferentziak orrikoizkinetan dauden zatiketei eransten zaizkie.

Letren karaktereak eta zenbakiak zuzenak izango dira, eta marrazketa guneamugatzen duen markoaren baitan egon behar dute. Marko horren kanpokolerroak 0,35 mm-ko lodiera izan behar du.

26.5 Koordenatu sistema

Alde luzearen zatiketa kopurua

Alde laburraren zatiketa kopurua

24 16 12 8 6

16 12 8 6 4

Izendapena A0 A1 A2 A3 A4

1 Ebaketa adierazlea2 Bukatutako formatoa3 Koordenatu sistemaren laukiak4 Marrazketa gunearen ertza5 Marrazketa gunea6 Behin-behineko formatoa7 Zentraketa markak* 8 Graduazio metrikoa* Ez dago UNE-EN ISO 5457

Errotulaziorakogunea

1

1 2 3 4 5 6

1 2 3100 mm

100

mm

4 5 6

A

B

C

D

A

B

C

D

2 3 4 5 6 7 8

5 10

5

10

5

20

398

Orriak errazago ebakitzeko, eskuz edo automatikoki, formatu bukatukoorriaren lau izkinetako marjinan ebaketa adierazleak jar daitezke. Adierazgailuek10 x 5 dimentsioko bi laukizuzenen forma daukate, bata bestearen gaineanjarrita.Erreferentziazko graduazio metrikoa

A0, A1 eta A2 formatuetan zenbakitu gabeko erreferentziazko graduaziometrikoa erabiltzea gomendatzen da, gutxieneko luzera 100 mm izango duena,zentimetrotan zatituta.

Hobe da erreferentziazko graduazio metrikoa zentraketa seinale batekikosimetrikoki jartzea, laukitik gertuko marjinan, eta 3 eta 4 mm bitarteko zabaleraizan behar du eta bat eskuineko aldean eta beste bat beheko aldean jarri behardira.• Ez du UNE-EN ISO 5457 araua kontuan hartzen.

Planoak tolesteko seinaleak 0,25 mm zabalerako trazu fin baten bitartezgauzatu beharko dira.

Seinale horiek formatu bukatuaren ertzen eta marrazketa gunea mugatzenduen markoaren artean kokatu beharko dira.


26.6 Ebaketa adierazlea

26.7 Tolesketa

1 2 3 4 5 6

1 2 3 4 5 6

2 4

Tolesteko puntuak

Tolestura zentratzeko puntuak

Solapa

A

B

C

D

A

B

C

D

399

ErrotulaziorakoguneaErdiko tolestura


A0841x1189

A1594x841

A2420x594

A3297x420

105

2 1 7 6 5 4 3

2 1 5 4 3

210 190 190 190 190

109,5 109,5

210 190 190

125,5 125,5

20

210

20

210

18

210

20

210

2

1

1

1

Luzetarako tolestura

105

Erdiko tolestura

297

297

297

297

2 1 3

210 192 192

125 105 190

105

297

29

7

2 1

Zeha

rkak

o to

lestu

rak

Formatua Tolestura eskema Luzetarako tolestura

400


UNE-EN ISO 5455-1996Izendapena

Eskala baten izendapen osoak "eskala" hitza eraman behar du (edomarrazkian erabilitako hizkuntzan horren kidekoa), eta ondoren dagokionerlazioa adierazi behar da, ondoren zehazten den bezala:

1:1 eskala, tarte naturalarentzat.x:1 eskala, handiagotze eskalentzat.1:x eskala, txikiagotze eskalentzat.

Nahasteko aukerarik ez badago, "eskala" hitza jarri gabe utz daiteke. Inskripzioa

Marrazketan erabili den eskala izendatzeko, marrazkiaren eskala nagusiaerrotulazio koadroan inskribatu behar da, eta beste eskalak kontsideratu denzatiaren erreferentzi zenbakiaren ondoan edo xehetasun ikuspegi (edo ebaketa)baten erreferentziaren ondoan idatzi behar dira.Eskalak

Marrazketa teknikorako gomendatzen diren eskalak hurrengo taulanzehazten dira:

Errepresentazio nagusian osorik adierazteko txikiegiak diren xehetasunakeskala handiagoko xehetasun ikuspegi (edo ebaketa) batean adierazi behar dira,errepresentazio nagusiaren ondoan.Eskala handiko marrazketak

Objektu txiki baten eskala handiko marrazki bati buruz, informazio gisa,objektu horren tamaina naturaleko ikuspegi bat gehitzea gomendatzen da. Kasu horretan, tamaina naturaleko ikuspegia objektuaren silueta erakutsizbakarrik sinplifika daiteke.

26.8 Eskalak

Handiagotze eskalak

Tamaina naturala

Txikiagotze eskalak

50: 1 20:1 10:1

5: 1 2:1

1: 1

1: 2 1: 5 1: 101: 20 1: 50 1: 1001: 200 1: 500 1: 10001: 2000 1: 5000 1: 10000

Kategoria Gomendatutako eskalak

401

2 7 . S m e d

402

403

2 7 . S m e d

Smed = "Single-Minute Exchange of Die""Trokel Aldaketa Minutu Bakarrean"

Pieza bat aldatzerakoan egiten diren operazio guztiak bi motatan sailkadaitezke: barne operazioak eta kanpo operazioak.

- Barne operazioak: pieza aldatu ahal izateko makina derrigor geldirik dagoen denboran egindako operazio guztiak =>Makina geldirik.

- Kanpo operazioak: pieza aldatzerakoan makina gelditu beharrik gabe egiten diren operazioak.

Smeden sekretua ahalik eta barne operazio gehienak kanpo operaziobihurtzea da eta, aldi berean, bai barne operazioetan bai kanpo operazioetanemandako denbora murriztea.

Smeden helburua erremintak aldatzeko prozesua optimizatzea da, gauregungo merkatuaren beharrak asetzeko asmoarekin, izan ere, merkatuak gero etafabrikazio lote txikiagoak eta gero eta kalitate berme handiagoak eskatzen ditu.

Aldaketa horiek gehiegizko denbora exijitzen dute, eta makinarenproduktibitatea asko murrizten da, epeak betetzeko zailtasunak sortzen direlariketa produktibitatearen malgutasuna urritzen.

Aldatzeko denbora murriztuz, botila lepoa eta kostuak murriztuko ditugu.

Ez nahastu barne prestaketa kanpo prestaketarekin, eta kanpotik egindaitekeena Ez egin barrutik.

Barne prestaketaren eta kanpo prestaketaren arteko desberdintasunazjabetzea da Smedera iristeko pasaportea:

- Pentsatu operazioen ordenan, okerren batengatik pausoren batzuk barnekotzat jo diren ikusteko.

- Pauso horiek kanpo operazio bihurtzeko modua bilatu.- Ohitura zaharren eraginetik libre dauden ikuspegiak hartu.- Operazioak egiteko baldintzak aurretiaz prestatu.

27.1 Smed sistemaren teoria

27.2 Smed-en helburua

27.3 Analisiaren metodoa

Analisiaren metodoaren oinarria honetan datza.

- Operazioak paraleloan ezarri (lankideen arteko lankidetza)- Ainguraketa funtzionalak erabili.

27.4 Barne operazioen denbora murriztea

404

405

2 8 . P i e z e n g a r r a i o a

406

407


Karga bat jaso behar denean egin beharreko lehendabiziko gauza arriskuaebaluatzea da, zeregin honetan hasi aurretik eskura dauden bitartekoak edoerabiltzea komeni direnak kontuan hartuta. Gauza bera egin behar da kargaesekiko den gunea eta hori mugitzeko baimena daukaten langileei dagokienez.Kargari buruz, une batean honako puntu hauek aztertu behar dira:

- Karga nolakoa da? - Grabitate zentroa non dago?- Eslingaren adarrek zer angelu eratzen dute?- Eslinga baten gainean albo kargarik ba al dago?- Ertz bizirik ba al dago?

Aurreko puntuak argitu eta gero:- Garabi kakoa kargaren grabitate zentroaren gainean jarriko da. - Akatsik ez dagoela eta langileak jasotze gunetik irten direla egiaztatuko da. - Ingurumenaren egoera ere hartuko da kontuan, hau da, tenperatura altua edo

baxua den, hautsa, haizea, etab., horien arabera ohi baino kontu handiagozibili behar izatea gerta baitakiguke.

- Kargak adar bakarrez jasotzen ditugunean kargaren grabitate zentroaren gainean kokatuko gara, jasotzeko operazioa behar bezala egiteko.

- Eslingak, katea, poliesterra, kablea edo dena dela ere, ez du bihurdurarik eztakorapilorik ere izan behar.

- Kargaren jasotze puntua kakoari ondo lotuta egongo da, inoiz ez horren puntanezta puntaren gaineko hegalean ere.

- Kakoa norabide guztietan makurtu ahal izango da, bihurdurak ekiditeko, etaeslinga zintzilik dagoen uztai orokorrak ere edozein norabidetan makurtu ahalizateko behar besteko lasaiera izango du.

- Eslinga kargaren azpitik edo zeharka pasatuko da, eslingatzea korritu moduanedo saski moduan egiteko.

- Sokalasterrez erabiltzen denean, eslingak bere berezko inklinazioa hartu behardu, eta gehiago ixteko ez da jo behar.

- Karga bat urkatzen denean eslingaren ahalmena %20 murrizten da. - Kargaren esekitze puntuak beti bere grabitate zentroaren gainetik egon behar

du.- Kolpeak, bat-bateko balaztatzeak eta antzeko esfortzu dinamikoak beti

saihestu behar dira. Hainbat adarretako kate eslinga guztiek osaera horizontaleko indarra egiten

dute eta, adarrek eratzen duten angelua handitu ahala, indar hori ere handituegingo da.

28.2 Kargak adar bakarrez jaso

28.1 Karga jaso aurretik egin beharrekoak

408


Kakoak edo beste osagai batzuk, esate baterako kutxa edo bidoi bat jasotzenduten kate eslingak, kate kiribil batean sartzen direnean, indarraren osagaihorizontala askoz handiagoa da eta, ondorioz, adar horiek ez lukete bertikalarekiko30º-ko baino angelu handiagoa eratu behar. Betiere segurtatu egin behar da jasobeharreko kargak indar hori kalterik hartu gabe jasan ahal izango duela.

Eslinga zintzilikatzen den kakoak zuzenean grabitate zentroaren gaineankokatuta egon beharko luke.

Kargaren aldaketa kate eslinga bateko adar baten gainean,adarrak bertikalarekin eratzen duen angeluaren arabera,

10 tonako karga batentzat

1 Adarraren gainean gauzatutako karga2 Indarraren osagai horizontala3 10 tonako karga

β = 45°

60°

7 t

1

2

3

7 t

10 t 10 t

20 t 20 t 30 t 30 t

75°

80°

409


4:1 Segurtasun Faktorea. Lan karga maximoen mugak erabiltzeko baldintzakarruntak direnerako eta adarrak berdin kargatuta daudenerako bakarrik daudeadierazita.

28.3 Lanaren karga maximoa (tonak)

1 adar 2 adar 3 adar Eslingaamaigabea

urkatzeposizioan

90°

β∝

β

6

7

8

10

13

16

19

22

26

32

1,12

1,5

2,0

3,15

5,3

8,0

11,2

15,0

21,2

31,5

1,6

2,12

2,8

4,25

7,5

11,2

16,0

21,2

30,0

45,0

1,12

1,5

2,0

3,15

5,3

8,0

11,2

15,0

21,2

31,5

2,36

3,15

4,25

6,7

11,2

17,0

23,6

31,5

45,0

67,0

1,7

2,24

3,0

4,75

8,0

11,8

17,0

22,4

31,5

47,5

1,8

2,5

3,15

5,0

8,5

12,5

18,0

23,6

33,5

50,0

Kate neurrihonetarako

(mm)

ββ 0 - 45°∝∝ 0 - 90°

45 - 60°90 - 120°

ββ 0 - 45°∝∝ 0 - 90°

45 - 60°90 - 120°

∝β

∝

410

411

29. Makinen garraioa

412

413

Enbalaje bat zuzen egiteko, eta enbalatzeko erabili beharreko materiala egokiaukeratzeko, hainbat zehaztapen kontuan hartzea komeni da. Makina enbalatuaurretik kontuan hartu beharreko zehaztapenak definitzeak lagundu egingo duenbalajea egiteko denboran edo garraioan gerta daitezkeen ezusteak gutxitzeko.

Merkantziak kanpotik soilik ez, barrutik ere babesten dira hezetasunetik eta,horretarako, hezetasunarekiko estankoa den enbalaje bat lortu behar da. Erabilikoden garraio motaren arabera, makinaren babesa modu batez edo beste batezegingo da. Hauek dira bi garraio mota ohikoenak:

- Lurreko garraioa.- Itsas garraioa zurezko kaxan ontziratu gabea (sotoan). - Itsas garraioa edukiontziratua (kubiertan). Merkantzia seguruago dagoela esan

nahi du, itsasontzi eta jomuga gehiago dagoela, eta garraio pleiten prezioak eta portuko gastuak murrizten direla.

Hurrengo taulan garraioaren arabera erabili beharreko babes motak zehaztendira; garraio mota bakoitzerako derrigorrezko babesak grisez margotuta daude.

(1) Makinaren zati hauskorrak.(2) Makinaren zati hauskorrak zurezko itsas kaxa/edukiontziaren barruan.(3) Portutik fabrikara distantzia handiak egin behar direnean erabiliko da.


29.1 Zehaztapen orokorrak

Ez

Ez

Bai (1)

Bai

Ez

Ez

Ez

29.2 Enbalajea joango den garraio/babes mota

Babes mota Lurrekogarraioa

Itsas garraioontziratu gabea

(sotoa)

Itsas garraioontziratua(kubierta)

Itsas edukiontzi zurezkoa barrutikpaper bikeztatuz forratua

Polipropilenozko olana

Zurezko kaiola

Herdoilaren kontrako babesak

Hutseko zorro termosoldagarria

Deshidratatzaileak

Metalezko edukiontzia

Bai

Bai

Bai(2)

Bai

Bai

Bai

Ez

Bai(3)

Bai(3)

Bai(2)

Bai

Bai

Bai

Bai

414


Eduk

iontz

im

ota

Eduk

iontz

i m

ota

Kanpok

o

neu

rria

kBarr

uk

o

neu

rria

kK

arg

ak

g

Pis

u

gord

ina

kg

Tara

kg

Eduk

iera

m3

Luze

ra x

Zab

aler

a x

Altu

era

Guz

tiz it

xita

Goi

tik ir

ekia

Saih

etse

tatik

eta

saba

itik

ireki

a

Plat

afor

ma

Kubi

kazi

oha

ndia

Itxia

eta

kanp

oare

kiko

esta

nkoa

. Kar

gaau

rrek

o at

etik

Karg

a au

rrek

o et

ago

iko

atet

ik

Hor

ma

berti

kal

erai

skar

riak

Itxia

eta

kanp

oare

kiko

esta

nkoa

. Kar

gaau

rrek

o at

etik

6058

x243

8x25

91

1219

2x24

38x2

591

6058

x243

8x25

91

1219

2X24

38X2

591

6058

X243

8X25

91

1219

2X24

38X2

591

6058

X243

8X25

91

1219

2X24

38X2

591

6058

X243

8X28

95

1219

2X24

38X2

895

5901

X233

2X23

75

1203

5x23

32x2

375

5901

X233

2X23

75

1203

5X23

32X2

375

5901

X233

2X23

75

1203

5X23

32X2

375

--- ---

5901

X233

2X26

79

1203

5X23

32X2

679

2170

0

2620

0

2175

0

2580

0

2150

0

2560

0

2550

0

3178

0

2172

0

2620

0

2400

0

3000

0

2400

0

3000

0

2400

0

3000

0

2700

0

3600

0

2400

0

3000

0

2300

3800

2250

4200

2500

4400

1500

4220

2280

3800

33 66 --- --- --- --- --- --- 37 66

415

3 0 . M a k i n e n p i n t u r a

416

417

3 0 . M a k i n e n p i n t u r a

(*) P

rodu

ktu

hom

olog

atua

k er

abili

.

(**)

Soi

lik b

ehar

-beh

arre

zko

kasu

etan

, aka

tsak

esta

ltzek

o.

(***

) Soi

lik b

ehar

-beh

arre

zko

kasu

etan

, gai

naza

l lau

ak lo

rtzek

o.

(***

*) K

loro

kaut

xu a

lzid

ikoa

.

Oin

arr

izk

o m

ate

riala

eta e

goer

aBiz

ar

ken

tzea

eta

des

koi

pez

tea

dis

olbatz

aile

zIn

pri

mazi

oaPo

liest

er

masi

lla

espatu

laz

edo

pis

tola

z

Masi

lla

pol

iest

erra

pla

naz

Lix

aket

a e

tais

olatz

aile

aA

kaber

a

Mak

inak

pin

tatz

eko p

roze

sua e

ta o

sagaia

k (

*)

Gal

dake

ta p

ieza

k

Txap

azko

pie

za a

kastu

nak,

sold

adur

a, ju

ntur

ak...

Txap

azko

pie

za a

katsi

kga

beak

, aka

bera

ona

reki

net

a m

akin

an ik

usga

rria

k

Txap

azko

pie

za a

katsi

kga

beak

, aka

bera

ona

reki

net

a ez

kutu

ak

Gal

dake

ta p

ieze

tako

ald

eez

kutu

ak, z

eine

tan

olio

aked

o ho

zgar

riak

dabi

ltzan

Bai

Bai

Bai

Bai

Bai

Bai

Bai

Bai

Bai

Bai

Bai(*

*)

Bai(*

*)

Ez Ez Ez

Bai(*

*)

Bai(*

*)

Ez Ez Ez

Bai

Bai

Bai

Ez Ez

Bai

Bai

Bai

Bai

Bai(*

***)

418

419

3 1 . S o l d a d u r a

420

421

t1 eta t2 soldatu beharreko xafla lodiak dira, t1 <= t2 dela kontuan hartuta. Bastidore baten egituran soldadurak daukan garrantzia "hasierako indizearen"arabera definitzen da, t1 lodieraren funtzioa dena, ondoren zehazten direnkoefizienteen aplikazioaren bitartez:

"Hasierako indize" hori taula erabiltzen hasteko datua da, eta bere bitartezsoldadura mota eta kordoien dimentsioak aukeratzen dira.10 mm-ko t1 lodiera daukan xaflarako adibidea:

- Garrantzi txikiko soldadura. Hasierako indizea: 0,4x10 ÷ 0,7x10 artean = 4 eta 7 artean. Hasierako indize hauekin 1, 2 eta 3 soldadura motak bakarrikerabili (ikus hurrengo orrialdeak).

- Garrantzi ertaineko soldadura. Hasierako indizea: 0,7x10 = 7. Hasierako indize hauekin 1, 2 eta 3 soldadura motak bakarrik erabili (ikus hurrengo orrialdeak).

- Garrantzi handiko soldadura. Hasierako indizea: 0,7x10 ÷ 1x10 artean = 7 eta 10 artean. Hasierako indize hauekin 1, 2 eta 3 soldadura motak bakarrik erabili (ikus hurrengo orrialdeak).

Adierazpen sinbolikoa UNE EN 22553-ren araberaKalitate mailak UNE 25817-ren arabera:

- Planoetan adierazi:Kalitate maila Ertaina (C) UNE EN 25817-ren arabera (soldadura garrantzitsuetan erabili)Kalitate maila Altua (B) UNE EN 25817-ren araberaKalitate maila Moderatua (D) UNE EN 25817-ren arabera ez da aholkatzen

- Garrantzi handiko soldaduran, planoetan * batez markatuko da gunea eta oharra jarriko da (pintatu aurretik), begiz %100 ikuskatuko da eta, zalantza izanez gero, likido sarkorraren bitartez.

0,4 t1 ÷ 0,7 t1˜ 0,7 t1

0,7 t1 ÷ t1

3 1 . S o l d a d u r a

Kordoiko angelu soldadura motak eta dimentsioak

Garrantzi txikikoaGarrantzi ertainekoaGarrantzi handikoa

Soldadura Hasierako indizea

422

469

10121520232530354045505560657075808590

591316__________________

5678912141619_____________

_

9x99x9

10x109x12

12x1619x2519x2519x2524x3228x3830x4135x4740x5440x5447x6347x6448x7053x7657x8262x89

_

6699

1212161920202527283030353839

9x129x12

14x1914x1919x2519x2624x3228x3830x4130x4136x4840x5442x5747x6347x6449x7053x7657x79

Angelua, alaka 45 °

Has

iera

ko in

dize

a

3 1 . S o l d a d u r a

Taularen erabilera

Lehenengo zutabean aukeratu den "hasierako indizea" hartzen da etagomendatutako soldadura motei erreparatzen zaie. Horien artean merkeenaaukeratzeko joera izango da, honako puntu hauek kontuan hartuta:

- Bastidoreko soldadura mota bakoitza gauzatzeak dauzkan zailtasunak. - Soldadura aplikatu aurretik xafla lodiak prestatzen egin beharreko lana. Ertzak

alakatzea, etab. - Gomendaturiko soldadura mota bakoitzerako behar den material eranskinaren

bolumena.- Ager daitezkeen beste faktore batzuk

D D BxA C BxA

D

D

1 2

D

D

D D

D

3BxA

B

AA

B

4BxA

C

C

A

B

423

3 1 . S o l d a d u r a

Taulan adierazten diren soldadura mota jakin batzuk erabiltzeko, honakogomendio hauei erreparatuko zaie:

5674

Alakarenangelua

Alakarenangelua

45°

37°

Soldadura mota Gomendioa

6 motarekin ordezkatu hori erabiltzerik dagoenean 7 motarekin ordezkatu, alde batetik iristea zaila denean izan ezik Bi aldeetatik erraz iristen denean bakarrik erabili Beste aldea soldatzea ezinezkoa denean bakarrik serabili

4691012152023253035404550556065707580859095

688

1010121316161618192020212225

9x1212x1615x2019x2520x2824x3228x3828x3835x4838x5140x5442x5747x6347x6449x7053x7657x82

88

101112121316181819202021

88101112121316181819202021

14x1915x2019x2624x3228x3828x3830x4135x4740x5440x5442x5747x6347x6449x70

668810101212161616202020

9x1210x1412x1613x1815x2016x2219x2520x3024x3224x3226x3528x3828x4030x41

10x1312x1513x1715x2018x2319x2520x2823x3126x3428x3730x4032x4333x4433x4436x4839x5242x58

4x55x65x66x8

7x1010x1312x1513x1715x1916x2118x2319x2520x2926x3427x3527x3628x37

Has

iera

ko in

dize

a

D BxA D C BxA C BxA BxA DxC

D

D

5 6

D

D

C

C

C

C

D C C

D

7BxA

BxA BxABxA

A

A AA

B BBB

8BxA

BxABxA

a max = 2

DxC

D

C

a

A

B

424

425

32. Segurtasuna eta ergonomia diseinuan

426

427


prEN 1005-4:1998

32.1.1 Enborra

Mugimendua aurrera edo atzera

* Enborra guztiz bermatuta baldin badago. Sostengurik ez badago, jarreraren iraupenaren arabera izango da.

** Enborra guztiz bermatuta baldin badago. Adibidez, aulkia bizkarralde altuarekin.

*** Onartezina da makina oso denbora tarte luzeetan erabili behar baldin bada.

Alboko mugimendua edo tortsioa

Alboko mugimendua Tortsioa

I : Alboko edo tortsio mugimendua, garbi ikusten ez dena (gutxi gorabehera 10º edogutxiago)II : Alboko edo tortsio mugimendua, garbi ikusten dena (gutxi gorabehera 10º edogehiago)

32.1 Gorputz adarrak

Irudia

MugimenduakJarrera

estatikoaMaiztasun

txikia(<2/min)

Maiztasunhandia

(≥2/min)

I

II

III

IV

Onargarria

Onargarria *

Onartezina

Onargarria**

Onargarria

Onargarria

Onargarria ***

Onargarria ***

Onargarria

Onartezina

Onartezina

Onartezina

IV I

I II

I

II

20 °

60 °III

0 °

II

428

* Onartezina da makina denbora tarte luzean erabili behar baldin bada.32.1.2 Besoak

* Besoa guztiz bermatuta baldin badago. Sostengurik ez badago, jarreraren iraupenaren arabera izango da.

** Onartezina da makina denbora tarte luzean erabili behar baldin bada.*** Onartezina da maiztasuna ≥10/min. baldin bada edota makina denbora tarte

luzean erabili behar baldin bada.

Onargarria

Onargarria ***

Onartezina

Onartezina

Onargarria

Onargarria

Onargarria **

Onargarria **

Onargarria

Onargarria *

Onartezina

Onartezina

I

II

III

IV


IrudiaMugimenduak

Jarrera estatikoa Maiztasun txikia

(<2/min)Maiztasun handia

(≥2/min)

I

II

Onargarria

Onartezina

Onargarria

Onargarria *

Onargarria

Onartezina

IrudiaMugimenduak



(≥2/min)

I0°20°

60°

II

III

IV I0°

20°

60°

II

III

IV

429

32.1.3 Ikusmen lerroa

* Onartezina da makina denbora tarte luzean erabili behar baldin bada.

32.1.4 Lepoa

Alboko mugimendua Tortsioa edo bihurdura

I: Alboko edo tortsio mugimendua, garbi ikusten ez dena (gutxi gorabehera 10º edogutxiago)

II Alboko edo tortsio mugimendua, garbi ikusten dena (gutxi gorabehera 10º edo gehiago)

* Onartezina da makina denbora tarte luzean erabili behar baldin bada.

I

II

Onargarria

Onargarria *

I

II

Onargarria

Onartezina

Onargarria

Onartezina


Irudia

MugimenduakJarrera

estatikoaMaiztasun

txikia(<2/min)

Maiztasunhandia

(≥2/min)

I

-40 °

0 °

II

I II

III

II

IrudiaMugimenduak



(≥2/min)

Onargarria

Onartezina

Onargarria

Onargarria *

Onargarria

Onartezina

430


32.2 Giza gorputzaren atalak ez zapaltzeko gutxieneko distantziak UNE-EN 3491993

Gutxieneko distantzien balioak gorputzaren atalak zapaltzea galarazteko.Gutxieneko tarte egokia aukeratzeko ikusi EN 349ren 4.1. atala.

Gorputz atala Gutxieneko distantzia(“a” mm-tan) Irudia

Gorputza

Burua (jarrera desegokia)

Hanka

Oina

500

300

180

120

a

a

aa

431


Gorputz atala Gutxieneko distantzia(“a” mm-tan) Irudia

Oin punta

Besoa

Eskua

Eskumuturra

Ukabila

Eskuko atzamarrak

50

120

100

25

50 max.

a

a

a

a

432


32.3 Goiko gorputz adarrentzako segurtasun distantzia

UNE EN 294:1992Segurtasun distantzia: Babes egitura bat eta gune arriskutsu baten artean jarribeharreko gutxieneko distantzia.

32.3.1 Irismena gorantz

32.3.2 Irismena babes egitura baten gainetik

“a” (mm) gunearriskutsuaren

altuera1000 1200 1400 1600 1800 2000 2200 2400 2500

"b" (mm) babesteko egituraren altuera

Arrisku txikia

"c" gune arriskutsura dagoen distantzia horizontala

Txikia

Handia

≥ 2500

≥ 2700 edo bestesegurtasun neurri

batzuk

Arriskua “h” (mm)Gune arriskutsua

Erreferentziaplanoa

h

a: Gune arriskutsuaren altuera

b: Babesteko egituraren altuera

c: Gune arriskutsurako distantzia horizontala

24002200200018001600140012001000

100600

110011001300130014001400

100600900

10001000100010001000

100500700900900900900900

100500600900900800500300

100400500600500100

--

100350350

-----

100250

------

100-------

--------

IkurrakGune arriskutsua

Erreferentziaplanoa

Babestekoegitura

a b

c

433


Hurrengo taulako balioak erabili edo bestelako segurtasun neurri batzuk hartu.

1. Ez dira 1000 mm baino altuera txikiagoko egiturak sartzen, gorputzaren mugimenduak ez dituztelako behar beste mugatzen.

2. Ez da komeni 1400 mm baino babes egitura baxuagoak erabiltzea segurtasun neurri osagarririk gabe.

3. Balioak ez badatoz bat, ez interpolatu eta baliorik seguruena hartu.

Arriskua handia edo txikia bada: 1 eta 3Arriskua handia denean hau ere kontuan izan: 2

“a” (mm) gunearriskutsuaren

altuera1000(1) 1200 1400(2) 1600 1800 2000 2200 2400 2500 2700(3)

"b" (mm) babes egituraren altuera

Arrisku handia

"c" gune arriskutsura dagoen distantzia horizontala

260024002200200018001600140012001000800600400200

0

9001100130014001500150015001500150015001400140012001100

80010001200130014001400140014001400130013001200900500

700900

1000110011001100110011001000900800400----

600800900900900900900900800600--------

600700800800800800800700------------

500600600600600500----------------

400400400400--------------------

300300300----------------------

100100------------------------

----------------------------

434

32.3.3 Irismena babes egitura baten inguruan

A: Besoaren mugimendu eremuaren muga≥ 120 neurria irekiera zirkular baten diametroari, irekiera karratu baten aldeari edoarteka baten zabalerari dagokio.

Mugimenduamugatuta sorbalda

eta besapean

Besoa ukondoraarte eutsita

Besoaeskumuturrera arte

eutsita

Besoa eta eskuahatz koskorretara

arte eutsita

≥ 850

≥ 550

≥ 230

≥ 130


Mugitzekomugak

Segurtasun distantzia, sr, mm Irudia

A

>=300

>=620

>=720<=12

0<=

120

<=12

0<=

120

A

A

A

sr

sr

srsr

435


32.3.4 Irismena irekiera baten bitartez (14 urtetik gorako pertsonak)

(1) Artekaren zabalera 65 mm baino txikiagoa edo berdina baldin bada, erpuruaktope egiten du eta segurtasun distantzia 200 mm-ra labur daiteke.

ee

sr

sr

sr

Atzamarpunta

Atzamarrakeskura arte

Besoareneta

sorbaldarenlotura arte

e≤4

4<e≤6

6<e≤8

8<e≤10

10<e≤12

12<e≤20

20<e≤30

30<e≤40

40<e≤120

≥2

≥10

≥20

≥80

≥100

≥120

≥850(1)

≥850

≥850

≥2

≥5

≥15

≥25

≥80

≥120

≥120

≥200

≥850

≥2

≥5

≥5

≥20

≥80

≥120

≥120

≥120

≥850

Gorputzatala Irekiera

Arteka Laukia Zirkulua

Segurtasun distantzia, sr, (mm)Irudia

e

sr

e

436


32.3.5 Babes egitura osagarrien ondorioa

OharraBesoa bermatzen den babes egiturak eta gainazalak edozein angelurekin inklinatutaegon daitezke.

Mugimenduarenmuga sorbaldaeta galtzarbearenmailan, egiturabereiziekin,horietako batekeskumuturretik etabesteak ukondotikmugimenduaahalbidetzendutelarik.

Mugimenduarenmuga sorbaldareneta galtzarbearenmailan, babesegitura bereizbatekin, hatzakhatzkoskorretarainomugitzeaahalbidetzenduena.

sr1≥ 230

sr2≥ 550

sr3≥ 850

sr3≥ 850

sr4≥ 130

Mugimenduarenmuga

Segurtasun distantzia, sr, mm Irudia

>=300

>=620

>=620

>=720

>=720

sr 1

sr 1

sr3

sr2

sr 3

sr3

sr4

sr4

437


32.4 Beheko gorputz adarrentzako segurtasun distantzia

UNE-EN 811 1996Segurtasun distantzia: Babes egitura bat gune arriskutsu batekiko jarribeharreko gutxieneko distantzia.32.4.1 Irismena irekieren bitartez (14 urtetik gorako pertsonak)

(1) Arteka forma daukan irekieraren luzera 75 mm baino txikiagoa edo berdina baldin bada, segurtasun distantzia 50 mm edo balio handiago bateraino murriztu daiteke.

ee

sr

sr

sr

Behatzpunta

Behatza

Oina

Hankabelaunera

arte

Hankaarteraarte

e≤5

5<e≤15

15<e≤35

35<e≤60

60<e≤80

80<e≤95

95<e≤180

18<e≤240

0

≥10

≥80(1)

≥180

≥650

≥1100

≥1100

Onartezin

0

0

≥25

≥80

≥180

≥650

≥1100

≥1100

Gorputzatala Irekiera

Arteka Laukia edo zirkulua

Segurtasun distantzia, sr, (mm)Irudia

e

sr

e

438

32.4.2 Sarrera librea oztopatzeko segurtasun distantziak

h≤200

200<h≤400

400<h≤600

600<h≤800

800<h≤1000

≥340

≥550

≥850

≥950

≥1125

≥665

≥765

≥950

≥950

≥1195

≥290

≥615

≥800

≥900

≥1015


"h" altuera bi balioren artean kokatzen bada, ez interpolatu eta "h" handiena erabilidistantzia adierazteko.

a) Erreferentzi planoab) Aldakaren artikulazioac) Babes egitura

1. Kasua

2. Kasua

3. Kasua

h

b)

a)

c)

s

h

b)

a)

c)

s

h

b)

a)

c)

s

h (mm)Segurtasun distantzia:

s (mm)

1. Kasua 2. Kasua 3. Kasua

439

3 3 . E r r o d a m e n d u a k

440

441

Zulo konikoa

Babesgailuak,buxadura

Autolerrokagarria

Desmuntagarria

Karga erradial hutsa

Karga axial hutsa

Karga konbinatua

Momentuak

Abiadura handia

Biraketa zehaztasunhandia

Zurruntasun handia


Marruskadura txikia

Deslerrotzearenkonpentsazioafuntzionamenduan

Lerrokatzekoerroreenkonpentsazioa(hasierakoa)

Errodamendufinkoaren antolaketa

Errodamendulibrerako antolaketa

Desplazamenduaxial posibleaerrodamenduan

Ez

Bai

Ez

Ez

+

+

+

-

+++

+++

++++

+++

--

--

++

+

--

Ez

Ez

Ez

Ez

+

+

+

+

+

+

++

++

--

--

+

+

--

Ez

Bai

Ez

Ez

++

+

++

+

+

++

+++

+

--

--

++

+

--

Bai

Bai

Bai

Ez

+

-

-

--

++

++

-++

++

+++

++

+

+

--

33.1 Boladun errodamendu erradialak

+++ Bikaina - Erdipurdikoa Ez- Ez da posible++ Ona -- Desegokia Bai- Posible da+ Onargarria

Diseinuarenezaugarriak


Errodamendumota

Zurruna 2 ilaraKontaktuangeluarbikoitza

Oszila-tzailea

Kontaktuangeludunpaketeak

Kontaktuangeludunpaketeak

Kontaktuangeluarbikoitza

Ez

Ez

Ez

Ez

++

+

++

+

+++

+++

++++

++

--

--

++

+

--

Ez

Bai

Ez

Ez

+

++

++

+

+

+

++++

+

--

--

++

+

--

Ez

Ez

Ez

Ez

+

++

++

+

+

+

++++

+

--

--

++

+

--

442

Ez

Ez

Ez

Bai

++

---+--

+++

++

++++

++

-

--

--++

+++

+++

Bai

Ez

Ez

Bai

+++

-

--

+

+++

+++

+++

++

++

--

-

--

+++

+++

Ez

Ez

Ez

Ez

+++

-

+

--

-

+

+++

-

-

-

--

+

+

+

EzEzBaiEzEzBai+++

--++

-

+

+++

-

-

--

--

-+

+

-

+

Bai

Ez

Bai

Ez

++

+

++

--

+

+

+++

+

+++

+++

++

+

--

Bai

Ez

Bai

Ez

+++

+

+++

--

+

+

+++

+

+++

+++

++

+

--

Ez

Ez

Ez

Bai

++

++

+++

--

+

++

+++

+

-

-

++

--

--

33.2 Arraboldun errodamendu erradialak


Zulo konikoa


Autolerrokagarria

Desmuntagarria


Karga axial hutsa

Karga konbinatua

Momentuak

Abiadura handia


Zurruntasun handia


Marruskadura txikia







Errodamendumota

Zilin-drikoa

Zilin-drikoa2 ilara

Zilindrikoaarrabolez

betea

Oszila-tzailea

Oszila-tzailea

(2 ilara)

2 arrabolilara edogehiago

Konikoa


443

33.3 Orraztun errodamendu erradialak


Ez

Ez

Ez

Bai

++

-

--

--

+

+

++

+

-

--

--

--

+++

+++

Ez

Bai

Ez

Bai

++

-

--

--

+

+

++

+

-

--

--

--

+++

+++

Ez

Bai

Ez

Bai

++

-

--

--

+

+

++

+

-

--

--

--

+++

+++

Ez

Bai

Ez

Bai

++

-

--

--

+

+

++

+

-

--

--

--

+++

+++

Zulo konikoa


Autolerrokagarria

Desmuntagarria


Karga axial hutsa

Karga konbinatua

Momentuak

Abiadura handia


Zurruntasun handia


Marruskadura txikia







Errodamendumota

Kaiola Barne uztaiarekin

Barne uztaiarik gabe Zorroa


444

33.4 Boladun, orraztun eta arraboldun errodamendu axialak


Zulo konikoaBabesgailuak,buxaduraAutolerrokagarriaDesmuntagarriaKarga erradial hutsaKarga axial hutsaKarga konbinatuaMomentuakAbiadura handiaBiraketa zehaztasunhandiaZurruntasun handiaFuntzionamendu isilaMarruskadura txikiaDeslerrotzearenkonpentsazioafuntzionamenduanLerrokatzekoerroreenkonpentsazioa(hasierakoa)Errodamendufinkoaren antolaketaErrodamendulibrerako antolaketaDesplazamenduaxial posibleaerrodamenduan

Ez

Ez

Ez

Bai--++-----

++

+-+

--

--

+

--

--

Ez

Ez

Ez

Bai--++-----

++

+-+

--

--

+

--

--

Ez

Ez

Ez

Bai--++----++

+++

++++

+

+

+

--

--


Errodamendumota

AxialaAxialaefektu

bikoitza

Axialakontaktuangeluarbikoitza

OrratzakOszila-tzailea

arrabolekinArrabolak

Axial boladunak Axial orraztunak eta arraboldunak

Ez

Ez

Ez

Bai--

+++-----

++

++--

--

--

+

--

--

Ez

Ez

Ez

Bai--

+++-----

++

++--

--

--

+

--

--

Ez

Ez

Bai

Bai--

++++---

+

++-+

+++

++

++

--

--


445

33.5 Errodamendu konbinatuak


Ez

Bai

Ez

Bai

+

+

+

--

+

+

+

+

-

--

--

+

--

--

Ez

Bai

Ez

Bai

+

+

+

--

+

+

++

+

-

--

--

+

--

--

Ez

Ez

Ez

Ez

+

+

+

--

+

+

+

+

-

--

--

+

--

--

Ez

Ez

Ez

Ez

+

+

+

--

+

+

+

+

-

--

--

+

--

--

Zulo konikoa


Autolerrokagarria

Desmuntagarria


Karga axial hutsa

Karga konbinatua

Momentuak

Abiadura handia


Zurruntasun handia


Marruskadura txikia







Errodamendumota

Orraztunaxial

boladuna

Orraztunaxial

arrabolduna

Orraztun-boladun

efektu bakuna

Orraztun-boladun

efektu bikoitza

Orraztun-axial arrabol-

duna

Ez

Bai

Ez

Bai

+

++

++

+

+

+

++

+

-

--

--

+

--

--


446

447

3 4 . E l e k t r i ko a

448

449

34.1 Unitate elektrikoak eta baliokidetasunak


Korronte intentsitatea A 1 franklin/s = 3,3356⋅10-10 AAMPERE A =V/Ω; A = W/V 1 biot = 10 A

Elektrizitate kantitatea C 1 elektroiaren kargaCOULOMB C = s⋅A unitate = 1,602⋅10-19 C

Tentsioa – Indar elektroeragilea V

VOLT V = W/A; V = AΩ

Erresistentzia ΩOHM Ω = V/A; R = ρ ⋅ l *

Kapazitatea FFARAD F = C/V;F = A⋅s/V

Energia – Lana – Beroa J 1 erg = 10-7 J 1 kilogrametro = 9,81JJOULE 1 oin - libra indar = 1,356J 1 kaloria = 4,185J

Potentzia W 1 thermia = 10 6 cal 1 kilowatt-ordu = 3,6⋅10WAT W = J/s 1elektronvolt = 1,6022⋅10-19J

Maiztasuna Hz 1CV = 735,75W 1hp = 745,70WHERTZ S-1 1 Btu/ordu = 0,293W

* R erresistentzia ohmiotan; ρ erresistibitatea ohmioak x mm2/m; l luzera metrotan; s sekzioa mm2-tan.

Ohm-en legeaZirkuitu bateko bi punturen artean iragaten den korronte intentsitatea bi puntuen

artean dagoen potentzial diferentziarekiko (V) zuzenki proportzionala da, eta bipuntu horien arteko erresistentziarekiko (R) alderantziz proportzionala.

I amperetan neurtzen da, V voltetan eta R ohmetan.

Eroale baten erresistentziaL luzera eta S sekzioa duen eroale batentzat, erresistentziak hau balio du:

ρ = eroalearen materialaren erresistibitatea Ω⋅mm2/m-tan (ikusi taula) R Ω-tanneurtzen da, L metrotan eta S mm2-tan.

34.2 Elektrizitate eta elektronikako oinarrizko formularioa

I = V edo V = I ⋅ RR

R = ρ ⋅ L S

Magnitudea /Unitatea

Sinboloa / Formulak Baliokidetasunak

s

450

Erresistibitateak (ΩΩ⋅mm2/m)

Aluminioa 0,028 Mikroia 1,12 Maillechorta 0,40 Anbarra 5 ⋅1020

Ikatza 35 Zilarra 0,016 Nikela 1,123 Sufrea 1021

Konstantana 0,50 Beruna 0,21 Urrea 0,022 Bakelita 2⋅1011-2⋅1020

Kobrea 0,0172 Wolframioa 0,053 Kadmioa 0,100 Kuartzoa 75 ⋅1022

Burdina 0,10 Zinka 0,057 Magnesioa 0,043 Ebonita 1019 -1025

Letoia 0,07 Nikelina 0,44 Ferronikela 0,0860 Zura 1014 -1017

Manganina 0,46 Platinoa 0,109 Mika 1017 -1021

Merkurioa 0,94 Eztainua 0,130 Beira 1016 -1020

Erresistentziaren aldaketa tenperaturaren araberaR0 erresistentzia 0ºC-tan eta R erresistentzia tºC-tan:

R=R0 ⋅ (1+α⋅t)α=eroalearen tenperatura koefizientea (ºC-1)

Tenperatura koefizienteak (ºC-1)

Aluminioa 0,0039 Burdina 0,005 Mikrona 0,0003 Nikelina 0,0002

Ikatza -0,0005 Letoia 0,002 Zilarra 0,0038 Maillechorta 0,0036

Konstantana 0,000002 Manganina 0,000 Beruna 0,0043 Urrea 0,00367

Kobrea 0,00393 Merkurioa 0,00088 Wolframioa 0,0045 Nikela 0,00618

Joule-ren legea:R erresistentzia batean t denbora batean zehar l intentsitate bat iragaten deneanxahutzen den beroa zehazten du.Q=l2 ⋅ R ⋅ t Q jouletan, l amperetan, R ohmetan eta t segundotan.Seriean konektaturiko erresistentziekiko erresistentzia baliokidea:

R1 R2 Rn

RT=R1+R2+...+Rn

Erresistentzia baten potentzia elektrikoaEdozein zirkuitu zatik xurgaturiko potentzia, bere muturreko puntuen artean Vpotentzial diferentzia eta R erresistentzia dagoenean eta I intentsitate bat iragatendenean, honako hau da:

P=V⋅ I= V2

=I2⋅ RR

P wattetan neurtzen da, V voltetan, I amperetan eta R ohmetan


451

Paraleloan konektaturiko erresistentzien erresistentzia baliokidea

Coulomb-en legeaBi karga elektrikoren artean garatutako indarra adierazten du: Q1 eta Q2, ddistantzia batez bereizita

F = Q1⋅ Q24π ⋅ ε⋅ d2

ε=ingurunearen permitibitatea. Hutsean ε0=8,85.10-12 C2/N.m2 (ε=εr·εο)F newtonetan neurtzen da, Q1 eta Q2 coulombetan eta d metrotan.Kargak positiboak edo negatiboak izan daitezke: zeinu bereko kargek elkaraldaratzen dute; kontrako zeinua duten kargek elkar erakartzen dute.

Hainbat inguruneren permitibitate erlatiboa

Hutsa 1 Mika 3 - 8 Alkohol etilikoa 2,7(izoztua)

Sufrea 4 Beira fina 7 Bentzenoa 2,3

Ebonita 2,5 - 35 Beira arrunta 7 - 9 Glizerina 56

Izotza (a –5ºC) 2,9 Kristal arrunta 4,2 Petrolioa 2

Erretxina 2,5 Kuartzoa 4,5 Mundruna 1,8

Izei papera 2,7 Ura 81 Zeramika 5,5

Zetazko papera 2 Nylona 1,6 Zura 2,5 - 8

Paper parafinatua 3,6 Polietilenoa 2,5 Marmola 8

Paper lehorra 3,5 Bakelita 5,8 Zeluloidea 4

Argizaria 1,85 Parafina 1,9 - 2,3 Karbono anhidridoa 1,000985

Kautxu gogorra 2,8 Alkohol etilikoa (0ºC) 28,4 Ur lurruna (4 atm) 1,00705

Kautxu bulkaniztua 2,7 - 2,95 Alkohol etilikoa 54,6 Airea 1,00059(-120ºC)


452


Kondentsadore baten kapazitateaBere plaken kargaren (Q) eta horien arteko potentzial diferentziaren arteko (V)zatidura da.

C faradetan neurtzen da, Q coulombetan eta V voltetan.

Seriean konektaturiko hainbat kondentsadoreren kapazitatebaliokidea

Paraleloan konektaturiko hainbat kondentsadoreren kapazitatebaliokidea

CT=C1+C2+C3+C4+...+Cn

Kondentsadore batean pilaturiko energiaC kapazitatea daukan kondentsadore batean Q karga bat ezartzeko behar denlana adierazten du, bere plaken artean V potentzial diferentzia bat sortzendelarik. Energia horrek hau balio du:

W = 1 ⋅ V2 ⋅ C = 1 ⋅ Q ⋅ V2 2

Seriean konektaturiko harilen autoinduktantzi koefizientea LT= L1+ L2+ L3+...+ Ln

Paraleloan konektaturiko harilen autoinduktantzi koefizientea

453

RL zirkuitu baten denborazko konstanteaZirkuitu elektriko bat irekitzean edo ixtean, intentsitateak bere azken balioaren (1-1/e) (≅ %63,2) lortzeko behar duen denbora adierazten du.

t = L R

t segundotan neurtzen da, L henrytan eta R ohmetan.

RC zirkuitu baten denborazko konstantea

t = R ⋅ C

t segundotan neurtzen da, R ohmetan eta C faradetan.

Korronte alterno baten maiztasunaf maiztasunaren (hertzetan, ziklo/s) eta T periodoaren (ziklo baten iraupenasegundotan) artean erlazio hau dago:

f = 1T

Korronte alterno baten uneko tentsioa eta intentsitateaVM eta IM tentsio eta intentsitate balio maximoak izanik, f korrontearenmaiztasuna eta t denbora.

v = VM ⋅ sin 2π ⋅ f ⋅ ti = IM ⋅ sin (2π ⋅ f ⋅ t - ϕ)

ϕ tentsioaren eta intentsitatearen arteko desfasea da.


454


Tentsio eta intentsitate efikazak

VM eta IM tentsio eta intentsitate maximoak dira.

Tentsio eta intentsitate ertainakZikloerdi bati dagozkio

Erreaktantzia kapazitiboa

Xc ohmetan, f (maiztasuna) hertzetan eta C faradetan.

Erreaktantzia induktiboa

XL = 2π⋅f⋅LXL ohmetan, f hertzetan eta L henrytan.

RLC zirkuitu baten inpedantziav = VM sin 2π⋅f⋅t

455


Potentzia (aktiboa) korronte alternoanGailu bati batez beste emandako potentzia da, tentsio efikazaren diferentzia Vdelarik, I iragaten den intentsitata, eta ϕ tentsio-intentsitate desfasearen angelua.

P = V⋅I⋅cos ϕP wattetan, V voltetan eta I amperetan.

Potentzia erreaktiboa korronte alternoanZiklo laurden batean sarearekin trukatutako potentziaren batez besteko balioa da.

Q = V⋅I⋅sin ϕQ Var-etan, V voltetan eta I amperetan.

Itxurazko potentzia

S VAtan

Izar erako zirkuitua karga simetrikoarekin

Triangelu erako zirkuitua karga simetrikoarekin

UStr Faseko tentsioa U Eroaleen arteko tentsioaIStr Korrontea faseanI Korrontea eroaleanS Itxurazkoa potentzia P Potentzia aktiboaQ Potentzia erreaktiboacos ϕ Potentzia faktorea

UStr Faseko tentsioaU Eroaleen arteko tentsioaIStr Korrontea faseanI Korrontea eroaleanS Itxurazkoa potentziaP Potentzia aktiboaQ Potentzia erreaktiboacos ϕ Potentzia faktorea

456

Zirkuitu trifasiko hautsiak

Behe paseko iragazki baten ebaki maiztasunaIragazki elektriko bat elkarren artean konbinatuta dauden kontsentsadorez,

harilez eta erresistentziaz osatutako zirkuitu bat da, maiztasun jakin bat dutenkorronteei baino pasatzen uzten ez diena. Behe paseko iragazkiak ebaki maiztasuna baino txikiagoak diren maiztasuneiuzten die pasatzen, eta goikoak deuseztatu egiten ditu.

f hertzetan, L henrytan eta C faradetan.Goi paseko iragazki baten ebaki maiztasuna

Goi paseko iragazkiak ebaki maiztasuna baino handiagoak direnmaiztasunei uzten die pasatzen, eta behekoak deuseztatu egiten ditu.

f hertzetan, L henrytan eta C faradetan.


Sarrera Irteera

Sarrera Irteera

Triangelu erako zirkuitua

Akatsa

Fase batekoa Kanpo eroalebatekoa Bi fasekoa Fase batekoa eta kanpo

eroale batekoa

457


Banda deuseztatzeko iragazki baten ebaki maiztasunaBanda deuseztatzeko iragazkiak maiztasun guztiei uzten die pasatzen, goiko

ebaki maiztasun baten eta beheko ebaki maiztasun baten artean daudenei izanezik.

Deuseztatutako bandaren maiztasun zentrala hau da:

Bandaren zabalera kalitate faktorearen araberakoa da (Q), zeinak maiztasunjakin bat hautatzean horren zorroztasuna neurtzen duen (zenbat eta kalitatehandiagoa izan, hautatutako maiztasunarekin doan bandaren zabalera orduaneta txikiagoa izango da).

Banda zabalera =

Banda paseko iragazki baten ebaki maiztasunaGoiko ebaki maiztasun baten eta beheko ebaki maiztasun baten artean

dauden maiztasunei pasatzen uzten die.

Pasatzen den bandaren maiztasuna hau da:

Pasatzen den bandaren zabalerak hau balio du:

Erresonantzi maiztasuna LC zirkuitu bateanXL=XC den maiztasuna da (potentzial diferentzia eta intentsitatea fasean daude).

f hertzetan, L henrytan eta C faradetan.

Sarrera Irteera

Sarrera Irteera

Erresistentzietarako koloreen kodea

** Adierazlerik gabe ±%20* Erresistentzi seriearen arabera, bi edo hiru zifra izango ditu.

Kondentsadoreetarako koloreen kodea

Adibidea: A tarte laranja; B gorria; D horia; V urdina dituen kondentsadorea.Kapazitatea = 320000 pF; perdoia = %5; lan tentsioa = 630 V.

Tartea A B D E TC V

Adierazlea 1 zifra 2 zifra biderkatzaileaC>10pF C>10pF

Perdoia Tenperaturakoefizientea

Lan tentsioa

Besteak Mika

Tantakoa

Tartea A B D E TC V

Adierazlea 1.zifra2.zifra biderkatzaileaperdoiaTemperaturaLan tentsioakoefizientea

Paper, mika eta zeramikazko kondentsadoreetako hurrengo kode hau zehazten da (RMA)

Beltza - 0 0 100

Marroia 1 1 1 101 ±%1Gorria 2 2 2 102 ±%2Laranja 3 3 3 103

Horia 4 4 4 104

Berdea 5 5 5 105 ±%5Urdina 6 6 6 106

Bioleta 7 7 7 107

Grisa 8 8 8 108

Zuria 9 9 9 109 ±%10Zilar kolorea - - - 10-2 ±%10Urre kolorea - - - 10-1 ±%5

PerdoiakBiderkatzailea3. zifra2. zifra1. zifra

Adibideak: Gorri, bioleta, hori eta urre koloreak(ordena horretan) dituen erresistentzia batek haubalio du:R=270000 ±%5Hori, marroi, berde, zilar eta gorri koloreak dituenerresistentziak hau balio du:R=4,5 ±%2


Kolorea 1. zifra 2. zifra 3. zifra Biderkatzailea Perdoia**

Beltza 0 0 1 %20 %2 0 10Marroia 1 1 10 %1 %0,1 -33.10-6 1,6Gorria 2 2 100 %2 %0,25 -100.10-6 250 350 4Laranja 3 3 1000 %3 -120.10-6 40Horia 4 4 10000 -220.10-6 400 6,3Berdea 5 5 100000 %5 %0,5 -330.10-6 100 750 16Urdina 6 6 1000000 -470.10-6 630Bioleta 7 7 0,001 -750.10-6

Grisa 8 8 0,01 25Zuria 9 9 0,1 %10 %1 2,5

458

459


Paperezko eta mikazkokondentsadoreak

Irakurketako norabide adierazlea

Mikazko kondentsadorea Kode Amerikarra edo ingelesa

ABDV

ABDTV

ABDT

A B D T

TC A B D T

TC

AB

D

T

460


Motorren babesa

Matxura mota Arriskua Babesgailua

Zirkuitulaburra

Gainkarga

Funtzionatzeko erregimena eta exekuzioaalde batera utzirik, motorrak 15 segundoz1,6 aldiz sareko korrontearekin tentsioizendatuan (eta maiztasun izendatuan)gainkarga daitezke.

Motorrak babesteko baldintzak- Intentsitate izendatuan karga iraunkorra

izateko aukera.- Erregulazio aldakorreko korrontea.- Motorraren erreprodukzio termikoa izan

behar du.- Korrontea korronte bide guztietan zaindu

behar du.

Motorraren hartunea.Motorraren etengailua edokontaktua.Motor babesa edo motorrarenerrelea.Motorra harilkatzea.

Motorraren hartunea.

Fusibleak, linea babesteko etengailua,potentzi etengailua.

Fusibleak, linea babesteko etengailua,potentzi etengailua.

Motor babeslea Motorra babesteko errelea

461


Motorrak aukeratzeko irizpideak

Aurretiazkobaldintzak

Exekutatzeko aukerak Exekutatzeko aukerak

Energielikadurakosarea

Abiadura,biraketagama

Potentzia

Portaerazerbitzuan

Martxanjartzekobaldintzak

Funtzionatzekoerregimena

Zerbitzurakobaldintzak

Taldeosagarriak

Sare trifasikoa

Adib. 6 kV, 3/N 50 Hz500V, 3~50 Hz

400V, 3/N 50 Hz

Sare alterno monofasikoko sarea

15 KV, 16 2 Hz (Trenbide sarea)3

230 V, 50 Hz

Korronte zuzeneko sarea

110V, 125V, 220V, 250V,440V, 600V

Abiadura izendatua.Hainbat abiadura izendatu.Biraketa gama.Biraketak kontrolatzeko modua.

Potentzia izendatua-potentziaizendatuak.Intentsitate izendatuarenbabesa.Babesa.Hartuneko sekzioa.

Abiaduraren portaerakarga aldatzean.Adib:- Serieko eszitazioaren

portaera.- Deribazioko eszitazioaren

portaera. - Motor sinkronoaren portaera.

Abian jartzeko prozedura,Adib. erresistentziabiagailua, izar-triangeluabiagailua, abiotransformadorea, abioakargan.

S1...S8

Babes mota, Adib. IP 44

Babes mota, Adib.leherketen kontrako babesa.

Egiteko modua, Adb. IM 3

Bihurgailu elektronikoak,makina bihurgailuak,motorra babesteko gailuak.Abio ekipamenduak,hartuneko linea,akoplamendu mota,erreduktorea, zimentazioa

Aurretiazkobaldintzak

462

Babesik gabe.

Goitik behera bertikalkierortzen den uraren kontrakobabesa (tanta jarioa).

Zeharka erortzen den urarenkontrako babesa (tanta jarioa),15º lan posizio arruntarekiko.

Bertikalari buruz 60º arteko urzorrotadaren kontrako babesa.

Ur zipriztinen kontrako babesa,edozein norabidetan.

Ur zorrotaden kontrako babesa,edozein norabidetan.

Itsaso zakarraren edo urzorrotada indartsuen kontrakobabesa (uholdeen kontrakobabesa).Uretako murgilketaren kontrakobabesa, presio eta denborabaldintza jakinetan.

Uretako murgilketairaunkorraren kontrako babesa.

Uraren kontrako babessaiakuntza, baldin eta:

Geldirik badago.

Makina martxan badago.

Lan elektrikoetan kontaktu, gorputz arrotz eta uraren kontrakobabesa

0

1

2

3

4

5

6

7

8

Letra osagarria

S

M

0

1

2

3

4

5

6

Letra osagarria

W


1. Zifra identifi-katzailea

Babes maila 2. Zifra identifi-katzailea

Babes maila

Letra identifikatzaileakLetra osagarria

Letra osagarriaUr sarreraren kontrakobabesa (2. Zifraidentifikatzailea)1

Gorputz arrotz eta hauts sarreraren kontrako babesa (1. Zifra identifikatzailea)1

Babesik gabe.d>50 mm-ko gorputz arrotzlodien kontrako babesa,nahita sartuz gero babesikgabe.d>12mm-ko neurri ertainekogorputz arrotzen kontrakobabesa, behatzak etaantzekoak ez sartzekooztopoa.d>2,5 mm-ko gorputz arrotztxikien kontrako babesa,erremintak, alanbreak etaantzekoak sar ez daitezen.d>1 mm-ko ale egituraduten gorputz arrotzenkontrako babesa,erremintak, alanbreak etaantzekoak sar ez daitezen.Hauts sedimentuen kontrakobabesa (hautsaren kontrakobabesa), kontaktuenkontrako babes erabatekoa.

Hautsa sartzearen kontrakobabesa (hautsarekikoestankoa), kontaktuenkontrako babes erabatekoa.

Esanahia

Aire librearen kontrakobabesa.

463

Ur jarioaren kontra babestuta, giroko hezetasun handiaren, lurruneneta ur jarioen kontrako babesa.

Zeharkako uraren kontrako babesa, ikus 2 bigarren zifra adierazlea.

Ur zipriztinen kontrako babesa, ikus 4 bigarren zifra adierazlea.

Ur zorrotadaren kontra babestuta, ikus 5 bigarren zifra adierazlea.

Urarekiko estankoa, presiorik gabeko ura sartzearen kontrakobabesa.

Presio bidezko urarekiko estankoa, presio bidez ura sartzearenkontrako babesa.

Hautsaren kontra babestuta, ikus 5 zifra adierazlea.

Hautsarekiko estankoa, ikus 6 zifra adierazlea.


(1) Ez bada babes mailarik zehazten, zifren ordez X letra idazten da, Adibidez: IP X4.

...atü

Sinbolo grafikoa Babes bolumena

Babes moten sinbolo grafikoak (ohiko lanparetan)

464


34.3 Babesgailuak

FusibleakMotak:gl: Gainkargen eta zirkuitulaburren kontrako babesa.

Etengailu magnetotermikoaGainkargen kontrako babesa.

AplikazioaEtengailu diferentziala zeharkako kontaktuen kontrako babesgailu gisa erabiltzen

da, masen lur konexioarekin batera.

FuntzionamenduaEtengailuak instalazioa deskonektatzen du lurrera deribaturiko korronte bat (ihes

korrontea) arriskutsu bihurtu baino lehenago, zeharkako kontaktuaren kasuan gizagorputzean zehar egiten badu.

Lurreko erresistentziaren gehienezko balio onargarria etengailudiferentzialaren sentsibilitate desberdinentzat

Lurreko konexioaAparatu hartzaileak lurrera konektatuta egon behar dira.

34.4 Etengailu diferentziala

800

240

80

48

24

Etengailu diferentzialarensensibilitatea

Babeserako lurrekoerresistentziarako gehienezko balio

onargarriaΩ

0,03

0,1

0,3

0,5

1,0

465


EskemakInstalazio handiak edo potentzia handiko makinak babestu behar direnean,

intentsitateko transformadore toroidalak erabiliko dira eta errele diferentzialarieragingo zaio etengailu baten gainean.

Potentzia handiko instalazio baterako babes diferentziala muntatzeko eskema.

Gainintentsitateen kontrako babesgailuak eroale eta kableentzat,eta horien babes eremua

Eroaleak babesteko gL fusiblea DIN 57636/VDE 0636 X XEroaleak babesteko automatikoak (etengailu termomagnetikoak) DIN 57641/VDE 0641 X X

Potentzi etengailuak korrontearen menpeko atzerapen desarragai- VDE 0660, 101 zatia X Xluarekin eta atzerapenik gabeko desarragailuarekinManiobra aparatuak babesteko aM fusibleak DIN 57636/VDE 0636 - X

Potentzi etengailuak atzerapenik gabeko desarragailuekin VDE 0660, 101 zatia - X

Maniobra aparatuen konbina-zioa, honela osatua: DIN 57636/VDE 0636 - X- Serieko fusiblea (aM edo gL zerbitzu motetakoa)

- Erreledun kontaktorea gainkargen kontrakoa VDE 0660 X -

Maniobra aparatuen konbinazioa, honela osatua:- Potentzi etengailua atzerapenik VDE 0660, 101 zatia - Xgabeko desarragailuarekin

- Erreledun kontaktorea gainkargen VDE 0660, 102/104 zatia X -kontrakoa

Sarea

Etengailua

Transformadoretoroidala

Errelea

Hartzaileak

Babesgailua Zehaztapena Babesa

Gainkargak Zirkuitulaburrak

466

Fusiblea

gL zerbitzu motakoa X X

aM zerbitzu motakoa - X

Potentzi etengailua

a1) desarragailua X -

z2) desarragailua - X

n3) desarragailua - X

Automatikoak X X

Termistoreak X -

Magnetotermikoak X X

1) a atzerapen desarragailua korrontearen menpekoa 2) z aterapen desarragailua korrontearen menpekoa ez dena 3) n atzerapenik gabeko desarragailua

Behe tentsioan gainintentsitateen kontrako babesgailuak


Babesgailua BabesaGainkargak Zirkuitulaburrak

467

Potentzi etengailuentzako desarragailuak eta erreleak, babeszereginetarako

Gainkargen kontrakobabesa

Zirkuitulaburrarenkontrako babesa

Zirkuitulaburrenkontrako babesselektiboa, denborantartekatuta


Gainkargen kontrakodesarragailua,korrontearen menpekoatzerapenarekin edoatzerapen termiko edoelektronikoaren.

Gainintentsitateen kontrakoatzerapenik gabekodesarragailua,elektromekanikoa edoelektronikoa.

Gainintentsitateen kontrakodesarragailua,korrontearen menpekoa ezden atzerapenarekin, edodesarragailuelektromekanikoa edoelektronikoa.

Gainkargen kontrakoerrelea, atzerapen termikoedo elektronikoarekin.Termistoreentzakodesarragailuak.

Gainintentsitateen kontrakoatzerapenik gabekoerrelea, elektromekanikoaedo elektronikoa.

Eginkizuna Desarragailua Errelea

468


Goi tentsioko instalazioetan lan egiteko arauak- Egon daitezkeen tentsio iturri guztiak ebaki ikusgarriz ireki, ez direla bat-

batean itxiko segurtatzen duten etengailuen eta ebakigailuen bitartez.- Ahal bada, ebakitzeko tresnak ainguratu edo blokeatu, eta aparatuen

agintean "maniobra - debekatuta" adierazi.- Tentsiorik ez dagoela egiaztatu.- Egon daitezkeen tentsio iturri guztiak lurrera konektatu eta zirkuitulaburrean

jarri.- Segurtasun seinale egokiak jarri, eta lan esparrua mugatu.

Goi tentsioko kondentsadore estatikoetan lan egiteko hartubeharreko neurriak

- Tentsio iturri guztiak ebaki ikusgarriz ireki.- 5 minutuz itxaron eta gero, bateriako elementu guztiak lurrera konektatu,

lurrera konektatzeko ebakigailuen bitartez.- Tentsiorik ez dagoela egiaztatu.

Alternadoreetan eta motor elektrikoetan lan egiteko hartubeharreko neurriak

- Makina geldirik dagoela egiaztatu.- Borneen artean, eta borneen eta lurraren artean konexiorik ez dagoela

ziurtatu.- Borneka lurrera konektatuta eta zirkuitulaburrean daudela egiaztatu.- Tentsio etengabean mantentzen denean etab., errotorearen indarra

deskonektatuta dagoela ziurtatu.

Goi tentsioko fusibleak aldatzeko hartu beharreko neurriak- Egon daitezkeen tentsio iturri guztiak ebaki ikusgarriz ireki.- Tentsiorik ez dagoela egiaztatu.- Fusibleak aldatzeko txardango edo eskuzorro isolatzaileak erabili.- Aparatuen agintean "maniobra - debekatuta" adierazi eta lan esparrua

mugatu.

34.5 Segurtasun baldintzak

469

Motor bat edo gehiago geldirik.Makina unitateak geldirik.Euskailu magnetikoak zerbitzutikkenduta.Zikloa geldirik (langileak ziklo bateansakagailuari eragiten badio, makinaegiten ari den zikloa bukatzen deneangelditzen da).

Arrisku egoeran geldirik!Deskonektatuta gehiegizko beroagatik.

Zirkuitu elektrikoa tentsiopean jarri(funtzionamendurako prestaketa).Funtzio laguntzaileak prestatzekomotor bat edo gehiago abiarazi.Makina unitateak abiarazi.Euskailu magnetikoak zerbitzuan jarri.Zerbitzu pultsatorioa (edo prestaketakopultsatorioa).

Makinako elementuak zikloarenabiapuntura atzeratu, zikloa oraindikamaitu gabe balego. Sakagailu horiarieragitea lehenago aukeratutako bestefuntzio bat deusezta dezake.

Zuzenean lan zikloaren menpe ezdauden zeregin laguntzaileen agintea.Kontaktore erreleak desainguratu(aldatu).


Botoi sakagailuetarako koloreak

Gorria

Berdea edobeltza

Horia

Zuria edourdin argia

Gelditu, deskonektatu

Larrialdia1)

Martxa, konektatu, pultsatorioa

Atzerapen bat lan prozesuarruntetik kanpo abiarazi edoegoera arriskutsu batdeuseztatzeko mugimenduaabiarazi

Aurreko koloreek adierazten ezdituzten gainerako zereginak

1) Perretxiko itxurako katigamendua duten sakagailu gorriak larrialdi geldialdietarako bakarrik erabili behar dira.Kasu horretan, hondoa horia izan behar du. Hori lortzeko margotu edo eranskailu bat jar daiteke.

*VDE, IEC eta DIN-en arabera.

Kolorea Agindua Nahi den zerbitzuaren egoera(Adibideak)

470


Zerbitzu egoerak adierazteko seinaleztatze lanparen koloreak

Gorria

Horia(anbarra)

Berdea

Zuria(kolorerikgabe)

Urdina

Egoera normala

Arretaz edo kontuz ibili

Makina zerbitzurako prest

Zirkuitu elektrikoak tentsioandaude

Zerbitzu normalean

Aurreko koloreek adierazten ezdituzten gainerako zereginak

Makina babeserako elementurenbategatik gelditu dela adierazten du,adibidez, gainkargagatik, mugakoposizioa gainditu delako edo besteagindu bategatik.

Balio bat (intentsitatea, tenperatuta) beremugako balio oraindik onargarrirahurbiltzen ari da. Ziklo automatikorakoseinalea.

Makina martxan jartzeko prest dago:beharrezko gailu laguntzaile guztiakfuntzionatzen ari dira.

Lan zikloa amaitu da eta makina prestdago berriro abiarazteko.

Etengailu nagusia "Konektatuta"posizioan dago.Abiadura edo biraketaren norantzaaukeratu.

Eragintza indibidualak eta gailulaguntzaileak martxan dira.Makina martxan da.

Kolorea Zerbitzu egoera Erabilera adibideak

471

35. Proiektu elektr ikoaren garapena

472

473


35.1 Arauen taula

Mak

inen

segu

rtasu

na. O

inar

rizko

kon

tzep

tuak

. Dise

inur

ako

prin

tzip

io o

roko

rrak.

1. z

atia

: oin

arriz

kote

rmin

olog

ia, m

etod

olog

ia.

Mak

inen

segu

rtasu

na. O

inar

rizko

kon

tzep

tuak

. Dise

inur

ako

prin

tzip

io o

roko

rrak.

2. z

atia

: prin

tzip

iote

kniko

ak e

ta z

ehaz

tasu

nak.

Mak

inen

segu

rtasu

na. S

egur

tasu

neko

dist

antz

ia g

orpu

tzar

en g

oiko

ada

rrekin

gun

e ar

risku

tsuet

ara

heltz

eaga

lara

ztek

o.

Mak

inen

segu

rtasu

na. G

utxi

enek

o se

gurta

sun

dista

ntzi

ak g

orpu

tzar

en a

tala

k za

paltz

ea g

alar

azte

ko.

Mak

inen

segu

rtasu

na. S

egur

tasu

n ar

auak

dise

inat

zeko

eta

aur

kezt

eko

arau

ak.

Mak

inen

segu

rtasu

na. L

arria

ldiko

geld

iald

iko e

kipam

endu

a. A

lder

di fu

ntzi

onal

ak. D

isein

urak

o pr

intz

ipio

ak.

Mak

inen

segu

rtasu

na. A

gind

u ga

iluak

bi e

skut

ara.

Mak

inen

segu

rtasu

na. S

ubsta

ntzi

en e

rruz

osas

uner

ako

daud

en a

rrisk

uak

mur

rizte

a. 1

. zat

ia: m

akin

afa

brika

tzai

leent

zako

prin

tzip

ioak

.

Mak

inen

segu

rtasu

na. S

egur

tasu

neko

dist

antz

ia g

orpu

tzar

en b

ehek

o ad

arre

kin g

une

arris

kutsu

etar

a he

ltzea

gala

razt

eko.

Mak

inen

segu

rtasu

na. B

abes

pie

zak

(fink

oak

eta

mug

igar

riak)

dise

inat

zeko

eta

fabr

ikatz

eko

bald

intz

aor

okor

rak.

Mak

inen

segu

rtasu

na. K

ontro

l sist

emen

osa

gaie

n se

gurta

suna

. 1. z

atia

: dise

inur

ako

prin

tzip

io o

roko

rrak.

Mak

inen

segu

rtasu

na. O

saga

ien

eta

kont

rol s

istem

en se

gurta

suna

. 2. z

atia

: bal

iozk

otze

a et

a sa

iaku

ntza

k.

Mak

inen

segu

rtasu

na. P

resio

bid

ezko

jaria

kinen

edo

jaria

kin h

idra

uliko

en si

stem

a et

a os

agai

etar

ako

segu

rtasu

n ba

ldin

tzak

.

UN

E-EN

292

-1

UN

E-EN

292

-2

UN

E-EN

294

UN

E-EN

349

UN

E-EN

414

UN

E-EN

418

PrEN

574

EN 6

26-1

PrEN

811

PrEN

953

PrEN

954

-1

PrEN

954

-2

PrEN

982Izen

aEd

uk

ia

Euro

pak

o e

ta n

azi

oart

eko a

rau e

rabili

enak

(

NE0

09910 )

474


Mak

inen

segu

rtasu

na. P

resio

bid

ezko

jaria

kinen

edo

jaria

kin p

neum

atiko

en si

stem

a et

a os

agai

etar

ako

segu

rtasu

n ba

ldin

tzak

.M

akin

en se

gurta

suna

. Esk

u/be

soar

en a

biad

ura.

Giz

a go

rput

zare

n at

alen

hur

biltz

e ab

iadu

ra.

Mak

inen

segu

rtasu

na. D

esor

duko

mar

txan

jartz

e ba

ten

preb

entz

ioa.

Mak

inen

segu

rtasu

na. A

rrisk

uare

n ba

lora

zioa

.M

akin

en se

gurta

suna

. Ter

min

olog

ia.

Mak

inen

segu

rtasu

na. B

abes

pie

zei l

otut

ako

katig

amen

du g

ailu

ak. D

isein

urak

o et

a ha

utak

etar

ako

prin

tzip

ioak

.M

akin

en se

gurta

suna

. Aire

an g

arra

iatu

tako

subs

tant

zia

arris

kutsu

en ja

riake

tare

n eb

alua

zioa

. 1. z

atia

:sa

iaku

ntza

met

odoe

n ha

utak

eta.

Aku

stika

. Mak

inek

eta

ekip

amen

duek

ate

ratz

en d

uten

zar

ata.

Lanp

ostu

an e

ta b

este

kok

alek

u ja

kinba

tzue

tan

ater

atze

n de

n so

inu

pres

ioar

en m

ailen

neu

rket

a. In

geni

aritz

a m

etod

oa fu

ntse

an li

brea

den

erem

u ba

tean

eta

pla

no is

latz

aile

bate

n ga

inea

n.M

akin

en se

gurta

suna

. Mak

inen

ekip

amen

du e

lektri

koa.

1. z

atia

: bal

dint

za o

roko

rrak.

Mak

inen

segu

rtasu

na. M

akin

en e

rradi

azio

en o

ndor

ioz

sortu

tako

arri

skue

n eb

alua

zioa

eta

hor

ien

mur

rizke

ta. 1

. zat

ia: p

rintz

ipio

oro

korra

k.M

ater

ial e

lektri

koa

leher

garri

ak iz

an d

aite

zkee

n at

mos

fere

tara

ko. B

aldi

ntza

oro

korra

k.Ba

tera

garri

tasu

n ele

ktrom

agne

tikoa

. Em

isior

ako

arau

gen

eriko

a. 1

. zat

ia: b

izile

kuak

, den

dagu

neak

,in

dustr

ia a

rina.

Bate

raga

rrita

sun

elektr

omag

netik

oa. E

misi

orak

o ar

au g

ener

ikoa.

2. z

atia

: ind

ustri

agun

eak.

Behe

tent

sioko

tres

neria

. 5-5

zat

ia: a

gint

e zi

rkui

tuet

arak

o ko

mm

utaz

io tr

esna

k et

a ele

men

tuak

. Lar

riald

ikoge

ldia

ldira

ko a

para

tu e

lektri

koa,

kat

igam

endu

mek

aniko

duna

.M

akin

en se

gurta

suna

. Arri

sku

sein

ale

ikuste

koak

. Bal

dint

za o

roko

rrak,

dise

inua

, pro

bak.

Mak

inen

segu

rtasu

na. A

rrisk

u et

a in

form

azio

sein

ale

ikuste

koen

eta

ent

zute

koen

siste

ma.

Mak

inen

segu

rtasu

na. A

dier

azte

a, m

arka

tzea

eta

man

iobr

atze

a. 1

. zat

ia: i

kuste

ko, e

ntzu

teko

eta

ukit

zeko

sein

alee

tara

ko z

ehaz

tape

nak.

Mak

inen

segu

rtasu

na. A

dier

azte

a, m

arka

tzea

eta

man

iobr

atze

a. 2

. zat

ia: m

arka

tzek

o ze

hazt

apen

ak.

Mak

inen

segu

rtasu

na. A

dier

azte

a, m

arka

tzea

eta

man

iobr

atze

a. 3

. zat

ia: e

ragi

teko

org

anoa

k ko

katz

eko

eta

funt

zion

atze

ko b

aldi

ntza

k.

PrEN

983

PrEN

999

PrEN

103

7UN

E-EN

105

0UN

E-EN

107

0

EN 1

088

PrEN

109

3-1

PrEN

312

01

UNE-

EN 6

0204

-1

UNE-

EN 1

2198

-1

UNE-

EN 5

0014

UNE-

EN 5

0081

-1

UNE-

EN 5

0081

-2

UNE-

EN 6

0947

-5-5

UNE-

EN 8

42UN

E-EN

981

UNE-

EN 6

1310

-1

UNE-

EN 6

1310

-2

UNE-

EN 6

1310

-3

Izen

aEd

uk

ia

475


UNE-

EN 6

26-1

UNE-

EN 6

26-2

UNE-

EN 1

093-

1

PrEN

613

10-2

ISO

111

61

PrEN

124

15

ISO

610

3

PrEN

132

18

UNE-

EN 5

63

UNE-

EN_I

SO 1

4122

Parte

1UN

E-EN

_ISO

141

22

Parte

2

UNE-

EN_I

SO 1

4122

Parte

3

UNE-

EN 1

2786

UNE-

EN 1

127-

1

UNE-

EN 1

837

Mak

inen

segu

rtasu

na. M

akin

ek ig

ortz

en d

ituzt

en su

bsta

ntzi

a ar

risku

tsuen

ond

orio

z os

asun

erak

o da

uden

arris

kuak

mur

rizte

a. 1

. zat

ia: m

akin

eri f

abrik

atza

ileen

tzak

o pr

intz

ipio

ak e

ta z

ehaz

tape

nak.

Mak

inen

segu

rtasu

na. M

akin

ek ig

ortz

en d

ituzt

en su

bsta

ntzi

a ar

risku

tsuen

ond

orio

z os

asun

erak

o da

uden

arris

kuak

mur

rizte

a. 2

. zat

ia: e

giaz

tatz

eko

proz

edur

ak z

ehaz

teko

met

odol

ogia

.

Mak

inen

segu

rtasu

na. A

irean

gar

raia

tuta

ko su

bsta

ntzi

a ar

risku

tsuen

bal

oraz

ioa.

1. z

atia

: pro

batz

eko

met

odoa

k au

kera

tzea

.

Mak

inen

segu

rtasu

na. M

arka

tzek

o et

a ja

rdut

eko

argi

bide

ak.

2. z

atia

: mar

katz

eko

bald

intz

ak.

Aut

omat

izaz

io in

dustr

ialek

o sis

tem

ak. F

abrik

azio

siste

ma

inte

grat

uen

segu

rtasu

na. F

untse

zko

agin

duak

.

Mak

ina-

erre

min

tak.

Seg

urta

suna

. Tor

nu tx

ikiak

zen

baki

bide

zko

kont

rola

rekin

eta

torn

eake

ta z

entro

ekin

.

Prod

uktu

urra

tzai

leak.

Arte

ztek

o ha

rrien

ore

katz

e es

tatik

oa.

Arte

ztek

o m

akin

entz

ako

segu

rtasu

n ar

auak

.

Mak

inen

segu

rtasu

na. E

rraz

iriste

n de

n ga

inaz

alen

tenp

erat

urak

. Gai

naza

l ber

oen

mug

ako

tenp

erat

uren

bal

ioak

zeh

azte

ko d

atu

ergo

nom

ikoak

.

Mak

inen

segu

rtasu

na. M

akin

a et

a in

dustr

i ins

tala

zioe

tara

irist

eko

mod

u ira

unko

rrak.

1. z

atia

: bi

mai

lare

n ar

tean

irisp

ide

finko

ak a

uker

atze

a.

Mak

inen

segu

rtasu

na. M

akin

a et

a in

dustr

i ins

tala

zioe

tara

irist

eko

mod

u ira

unko

rrak.

2..

zatia

: lan

eko

plat

afor

mak

eta

igar

obid

eak.

Mak

inen

segu

rtasu

na. M

akin

a et

a in

dustr

i ins

tala

zioe

tara

irist

eko

mod

u ira

unko

rrak.

2..

zatia

:es

kaile

rak,

mai

lak

eta

gorp

utza

inak

.

Mak

inen

segu

rtasu

na. B

ibra

zioe

i bur

uzko

segu

rtasu

n ar

auen

kap

itulu

ak e

gite

ko g

ida.

Atm

osfe

ra le

herg

arria

k. Le

herk

etar

en k

ontra

ko p

rebe

ntzi

oa e

ta b

abes

a. 1

. zat

ia: o

inar

rizko

kon

tzep

tuak

eta

met

odol

ogia

.

Mak

inen

segu

rtasu

na. M

akin

en a

rgiz

tape

n in

tegr

ala.

Izen

aEd

uk

ia

476


Mak

inen

segu

rtasu

na. A

gint

e sis

tem

etan

segu

rtasu

nari

dago

zkio

n za

tiak.

1. Z

atia

:EN

954

-1:1

996

arau

a er

abiltz

eko

eta

aplik

atze

ko g

ida.

Mak

inen

segu

rtasu

na. L

arria

ldiko

geld

iald

irako

ekip

amen

dua,

ald

erdi

funt

zion

alak

. Dise

inur

ako

prin

tzip

ioak

(EN

418

:199

2 be

rtsio

ofiz

iala

).

Mak

inen

segu

rtasu

na. A

rrisk

u se

inal

e en

tzut

ekoa

k. B

aldi

ntza

oro

korra

k, d

isein

ua e

ta p

roba

k (IS

O 7

731:

1986

ald

atua

) (EN

457

:199

2 be

rtsio

ofiz

iala

).

Mak

inen

segu

rtasu

na. A

gint

e ga

iluak

bi e

skut

ara.

Ald

erdi

funt

zion

alak

. Dise

inur

ako

prin

tzip

ioak

.

Mak

inen

segu

rtasu

na. B

abes

lekua

k. B

abes

leku

finko

ak e

ta m

ugig

arria

k di

sein

atze

ko e

ta e

gite

ko b

aldi

ntza

orok

orra

k.

Mak

inen

segu

rtasu

na. A

gint

e sis

tem

etan

segu

rtasu

nari

dago

zkio

n za

tiak.

1. z

atia

: dise

inur

ako

prin

tzip

ioor

okor

rak.

Mak

inen

segu

rtasu

na. T

rans

misi

o hi

drau

liko

eta

pneu

mat

ikoet

ako

siste

men

eta

osa

gaie

n se

gurta

sun

bald

intz

ak. H

idra

ulika

.

Mak

inen

segu

rtasu

na. T

rans

misi

o hi

drau

liko

eta

pneu

mat

ikoet

ako

siste

men

eta

osa

gaie

n se

gurta

sun

bald

intz

ak. P

neum

atika

.

Mak

inen

segu

rtasu

na. B

abes

gailu

en k

okap

ena

gorp

utz

atal

en g

ertu

ratz

e ab

iadu

rare

nar

aber

a.Us

teka

bean

mar

txan

jarri

beh

arra

ren

preb

entz

ioa

Mak

inen

segu

rtasu

na. U

steka

bean

mar

txan

jartz

eare

n pr

eben

tzio

a.

Mak

inen

segu

rtasu

na. B

abes

lekue

i lot

utak

o ka

tigam

endu

rako

gai

luak

. Dise

inat

zeko

eta

hau

tatz

eko

prin

tzip

ioak

.

Bibr

azio

eta

talka

mek

aniko

ak. M

akin

en b

ibra

zioa

k iso

latz

ea. I

sola

men

dua

sorb

urua

n ja

rtzek

oin

form

azio

a.

Mak

inen

segu

rtasu

na. Z

arat

ari b

uruz

ko se

gurta

sun

arau

ei d

agoz

kien

kapi

tulu

ak id

azte

ko g

ida.

Mak

ina-

erre

min

tak

egia

ztat

zeko

kod

ea. 5

. zat

ia: z

arat

a eg

itear

en z

ehaz

tape

na.

UNE-

CR 9

54-1

00

UNE-

EN 4

18

UNE-

EN 4

57

UNE-

EN 5

74

UNE-

EN 9

53

UNE-

EN 9

54-1

UNE-

EN 9

82

UNE-

EN 9

83

UNE-

EN 9

99

UNE-

EN 1

037

UNE-

EN 1

088

UNE-

EN 1

299

UNE-

EN 1

746

UNE-

1530

0-5

Izen

aEd

uk

ia

477


Am

erica

n N

atio

nal S

tand

ards

Insti

tute

: Am

erika

ko n

orm

aliz

azio

insti

tutu

a.Br

itish

Stan

dard

. Ing

eles a

raua

k.In

tern

atio

nal C

omm

issio

n on

Rul

es fo

r the

App

rova

l of E

lectri

cal E

quip

men

t. N

azio

arte

ko a

raua

k ba

tez

ere

insta

lazi

o ap

arat

ueta

rako

.Co

mita

to E

lettro

tecn

ico It

alia

no. I

talia

ko b

atzo

rde

elektr

otek

niko

a.Ca

nadi

an E

lectri

cal M

anuf

actu

res A

ssoc

iatio

n. K

anad

ako

prod

uktu

elek

trotek

niko

en fa

brika

tzaile

en e

lkarte

a.N

orm

aliz

azio

Elek

trote

kniko

rako

Bat

zord

e El

ektro

tekn

ikoa.

Danm

arks

Elek

trisk

e M

ater

ielko

ntro

l. Pr

oduk

tu e

lektro

tekn

ikoak

kon

trola

tzek

o Da

nim

arka

ko e

raku

ndea

.De

utsc

he In

dustr

ieno

rmen

. Ind

ustri

arak

o al

eman

iar a

raua

k.In

tern

atio

nal E

lectro

tech

nica

l Com

miss

ion.

Naz

ioar

teko

Bat

zord

e El

ektro

tekn

ikoan

her

riald

e in

dustr

ializ

atu

nagu

sigu

ztie

k ha

rtzen

dut

e pa

rte.

Japa

nese

Indu

stria

l Sta

ndar

d. Ja

poni

ako

arau

ak.

Keur

ing

van

Elek

trote

chni

sche

Mat

eria

lien.

Pro

duktu

elek

trote

kniko

ak k

ontro

latz

eko

Hola

ndak

o er

akun

dea,

bes

teak

beste

, eur

opar

fabr

ikatz

ailee

ntza

ko C

SA O

narp

enak

gau

zatz

en d

ituen

a.Be

lgika

ko a

raua

k: B

elgika

ko n

orm

aliz

azio

insti

tutu

a.N

atio

nal E

lectri

cal M

anuf

actu

res A

ssoc

iatio

n. A

mer

iketa

ko E

statu

Bat

ueta

ko (A

EB) p

rodu

ktu e

lektro

tekn

ikoen

fabr

ikatz

ailee

n elk

arte

a.N

orge

s Elek

trisk

e M

ater

iellk

ontro

ll. Pr

oduk

tu e

lektro

tekn

ikoak

kon

trola

tzek

o N

orve

giak

o er

akun

dea.

Euro

par B

atas

unek

o ar

aua.

Sven

ska

Elek

trisk

a M

ater

ielko

ntro

llans

talle

n. P

rodu

ktu e

lektro

tekn

ikoak

kon

trola

tzek

o Su

edia

ko e

raku

ndea

.Sv

ensk

Sta

ndar

d. S

uedi

ako

arau

ak.

Unde

rwrit

er’s

Labo

rato

ries I

nc.:

Am

erike

tako

Esta

tu B

atue

tako

(AEB

) sut

e na

zion

alen

kon

trako

ase

guru

akeg

iazt

atze

ko d

epar

tam

entu

a, b

este

ak b

este

, pro

duktu

elek

trote

kniko

en e

giaz

tape

nak

gauz

atze

n et

a da

gozk

ion

arau

ak a

rgita

ratz

en d

ituen

a.Es

pain

iako

ara

ua. A

raua

k ar

gita

ratz

eko

Espa

inia

ko e

raku

ndea

.

Unio

n Te

chni

que

de I’

Élec

tricit

é. F

rant

ziak

o elk

arte

elek

troni

koa.

Verb

and

Deut

sche

r Elek

trote

chni

ker.

Alem

ania

ko e

lkarte

elek

trote

kniko

a.

AN

SIBS

:

CEE

CEI

CEM

AC

ENEL

ECD

EMKO

DIN

EIC

JIS KEM

A

NBN

NEM

A

NEM

KOEN SE

MKO

SEN

UL

UN

E

UTE

VD

E

Izen

aEd

uk

iaN

azio

arte

ko h

ainb

at a

raur

en iz

enak

478


Zuzentarauaren funtsezko betebeharrek segurtasun maila handia adieraztendute, hau da, erabilitako baliabideek aurkitutako arriskuaren araberakoak izanbeharko dute. Metalerako prentsa batean piezak eskuz kargatzen eta deskargatzendituen langile baten babesak ez du gehienez ere behatz batean atximur egitekoarriskua duen makina batean diharduen langilearen babesaren tratamendu beraizango.

Gainera, makina berak arrisku maila desberdinak dituen hainbat gune izanditzake. Ondorioz, makina baten aginte sisteman segurtasunari buruz dauden zatidesberdinetarako neurri desberdinak hartu beharko dira. Xehetasun hori kontuanhartuta, EN 954 arauak diseinatzaileari aginte sisteman segurtasunari dagozkionzatien mailak definitzen lagunduko dio, hiru parametrotan oinarrituta:

- Lesioaren larritasun potentziala.

- Arriskuan jartzearen maiztasuna eta denbora.

- Arriskua saihesteko aukera.

Maila bakoitzean hutsegitea gertatuz gero segurtasunari dagokionez agintesistemek duten jokamoldea definitzen da (B, 1, 2, 3, 4).

Teknologia bera dela joz gero (pneumatika, elektronika, mekanika, hidraulika,etab.), maila horiek eskala progresibo bat eratzen dute. Adibidez, 4 maila 3mailaren gainean dago. Horrez gainera, ez daude teknologia desberdinakkonparatzeko pentsatuak. Hala ere, segurtasun funtzioa gauzatu ahal izateko(adibidez, makina gelditu eta geldirik eduki), AOPDk eta bere interfazeakmakinaren aginte sisteman segurtasunari dagokion zati bakoitzaren mailakobaldintzak bete beharko dituzte.

35.2 Makinaren aginte sisteman segurtasunari dagozkion zatien maila betetzea

479


Aginte sistemaren segurtasunari lotutako osagarrien maila aukeratzeaArriskuaren kalkulua (EN 954-1) Maila aukeratzea

- Lesioaren larritasunaS1 Lesio arina (gehienetan itzulgarriak)S2 Lesio larria (gehienetan itzulezinak, iraunkorrak izan ohi dira), heriotza barne.

- F Arriskuan jartzearen maiztasuna eta denboraF1 Oso gutxitan eta maiz samar artean edota arriskuan jartzen den denbora laburra da.F2 Maiz eta etengabe artean edota arriskuan jartzen denbora luzea da.

- P Arriskua saihesteko aukeraP1 Egoera jakin batzuetan saihestu egin daiteke (Adib: isuri batean edo beste pertsona batek parte hartzean). P2 Nekez egin daiteke (Adib: arriskua dakarren fenomenoa oso azkar gertatzen denean).

Arriskuarenhasierakoestimazioa (*)

(*) Aginte sistemarensegurtasunosagaiarentzako

Lehentasunezko mailak.Neurri osagarriak behar izan ditzaketen maila posibleak.Arrisku jakin horretarako gehiegizko neurriak.

480

Ezaugarri nagusia batezere osagaien aukeraketada.Ezin da ESPDn aplikatu(BabesgailuElektrosentiberak).Ikusi 954-1-eko 1,6.2.2 oharra

Bere ezaugarri nagusiaegitura da.


Sistema baten jokamoldeen taula mailaren arabera (EN 954)

Aginte sistemetan segurtasunaridagozkion zatiak edotababesteko ekipamenduak etahorien piezak indarrean daudenarauen arabera diseinatu, egin,aukeratu, muntatu eta konbinatubeharko dira, aurreikusitakofuntzionamendua jasan ahal izandezaten.

B-ko betebeharrak aplikatzendira.Eraginkortasuna etasegurtasun printzipioakegiaztatuta dituzten osagaiakerabili behar dira.

B-ko betebeharrakeraginkortasuna egiaztatuta dutensegurtasun printzipioak aplikatukodira. Makinaren kontrol sistemak,aldian behin, segurtasunerakofuntzioa egiazta dezake.

B-ko betebeharrak aplikatuko diraeta eraginkortasuna egiaztatutaduten printzipioak erabiliko.Segurtasunari dagozkion zatiakhonela diseinatuko dira: - Pieza hauen hutsegite bakar

batek ez du segurtasunerako funtzioa galtzea ekarriko, eta

- Ahal denean, beti, hutsegitea atzemango da.

B-ko betebeharrak aplikatuko diraeta eraginkortasuna egiaztatutaduten printzipioak erabiliko dira.Segurtasunari dagozkionosagaiak honela diseinatuko dira:- Pieza hauen hutsegite bakar

batek ez du segurtasunerako funtzioa galtzea ekarriko, eta

- Lehenengo hutsegitea 0-n atzemango da, gurtasunerako funtzioaren hurrengo eskaera egin baino lehen. Ezinezkoa bada, hutsegiteak metatzeak ez du segurtasunerako funtzioa galtzea ekarriko.

Mailak Betebeharren laburpena

Sistemaren jokamoldea

Segurtasunarenoinarrizko printzipioa

B

1

2

3

4

Hutsegite bat agertzeaksegurtasunerako funtzioagaltzea ekar dezake.

Hutsegite bat agertzeaksegurtasunerako funtzioagaltzea ekar dezake,baina hori gertatzekoaukera B mailan bainotxikiagoa da.Hutsegite bat agertzeakegiaztatzeko tarteetansegurtasunerako funtzioagaltzea ekar dezake.Egiaztapena egiteansegurtasunerako funtzioagaldu dela ohartzen da.

Hutsegite bakar batgertatzen deneansegurtasunerako funtzioaoraindik bermatuta egongoda. Hainbat hutsegiteatzeman daitezke, bainaguztiak ez.Atzeman gabekohutsegiteak metatuz gerosegurtasunerako funtzioagaltzea gerta daiteke.

Hutsegiteak gertatzendirenean, segurtasunerakofuntzioak indarreanjarraituko du.Hutsegiteak garaizatzemango dira,segurtasunerako funtzioagaltzea galarazteko.

481

FU

LK

CB

SS

SS

PB

PB

PB

PB

PB

PB

LS

LS

FS

Fusiblea

Ebaketa puntua

Errele kontaktu termikoa

Konektagailua

Terminala

Autoitzulerarik gabeko selektoreagehienetan irekita

Autoitzulerarik gabeko selektoreagehienetan itxita

Sakagailua gehienetan irekita

Sakagailua gehienetan itxita

Autoitzulerarik gabeko sakagailuagehienetan irekita

Autoitzulerarik gabeko sakagailuagehienetan itxita

Larrialdian gelditzeko sakagailuagehienetan irekita

Larrialdian gelditzeko sakagailuagehienetan itxita

Larrialdian gelditzeko sakagailuagehienetan itxita

Sakagailu argia gehienetan irekita

Sakagailu argia gehienetan itxita

Etengailua gehienetan irekita

Etengailua gehienetan itxita

Etengailu flotagarria gehienetan itxita


35.3. Zeinu elektrikoen taula: IEC eta JIC zeinuak

IECSinboloa Laburdura

JICSinboloa Laburdura

Izena

FU

XB

FR

X

XL

SA

SA

SB

SB

SB

SB

SB

SB

SB

SB

SB

SQ

SQ

SL

482


PS

FLS

FLS

TAS

TAS

PRS

PRS

M

CR

CR

CR

CR

CR

CR

LT

L

PWS

Presio etengailua gehienetan irekita

Gainfluxu etengailua gehienetan irekita

Gainfluxu etengailua gehienetani itxita

Etengailu termikoa gehienetan irekita

Etengailu termikoa gehienetan itxita

Indukzio sentsorea (korronteelikadurarekin)

Indukzio sentsorea (korronteelikadurarik gabe)

Kontaktu nagusia

Kontaktu laguntzailea gehienetan irekita

Kontaktu laguntzailea gehienetan itxita

Konexio geroratuko kontaktuagehienetan irekita

Konexio geroratuko kontaktuagehienetan itxita

Deskonexio geroratuko kontaktuagehienetan irekita

Deskonexio geroratuko gehienetangehienetan itxita

Pilotuko argia

Induktantzia

Elikatze iturria



Izena

SP

SD

SD

ST

ST

SQ

SQ

KA.KM

KA.KM

KA.KM

KA

KA

KA

KA

HL

L

GL

483


PWS

T

T

CON

TR

CR

RC

SOL

SOL

CB

MTR

AC DRIVE

Elikatze iturria

Transformadore trifasikoa

Transformadore monofasikoa

Kontaktorea

Kontaktorea (orokorra)

Erregulatzailea itxiera geroratuarekin

Erregulatzailea irekiera geroratuarekin

Erregulatzailea itxiera eta irekierageroratuekin

CA erregulatzailea

Kontaktorea

RC trifasikoa

Elektrobalbula

Elektrobalbula

Etengailu magnetotermikoa

CA motorra

Balazta



Izena

VC

TM

TC

KM - MAINKA - AUXILIARY

KT

KT

KT

KA

KA

RC

YV

YV

QM

M

YB

484


Eskema elektrikoa egitea

Datuak hartu

Datuak aztertu

Marrazkiarenformatuaaukeratu

Bezeroaren zehaztapenak:-Arauak-Material mota-Hizkuntza

EPLAN CADELEC IDELEC

Makinarendefinizioa

Generikoa?BAI EZ

BAI EZ

Proiektuarenazterketa

Proiektuarenanalisia

PLC:-Eskema marraztu-Zerrendak sortu-Gauzatu-Kanporatu

MaterialakEtiketakAurreinstalazioaeta instalazioa

FuntzionaltasunaZikloakSegurtasunakPertsonalizazioa

Proiektuaegin

Antzekorik ba aldago?

Sinbologia definitu

Talde funtzionalak

Gogoratzeko:

-Elementuen babesa fusible magnetotermikoekin

-Iragazkiak bateragarritasun elektromagnetikoarekin

-Eroaleen atalen zehaztapena

-Elementuen etiketakICE JIC

35.4 Eskema elektrikoa prestatzeko pausoak

485


486

487

36.CNC makina bat prest jartzeko bete beharreko zereginak

488

489

36.CNC makina bat prest jartzeko bete beharreko zereginak

1. Aplikazio desberdinak prestatu: automata, CNC zikloak…

2. Ardatz, buru, motor eta abarri buruzko beharrezko datuak lortu

3. CNC abiarazi, parametroak kargatu eta komunikazioa gauzatu

4. Automata abiarazi eta komunikazioa gauzatu

5. Tentsioak eta magnetotermikoak egiaztatu

6. Larrialdiak konprobatu

7. Sarrera eta irteera digital guztiak egiaztatu

8. Sarrera eta irteera analogikoak egiaztatu

9. Talde hidraulikoak, pneumatikoak, lubrifikazioa, armairu elektrikoa... doitu

10. Makina martxan jarri

11. Ardatz guztietako serbomotorrak doitu

12. Larrialdi, muga eta erreferentzi espekak jarri

13. Buruak doitu

14. MDIn programatu

15. Ardatzen mugimendua probatu

16. Aire girotua martxan jarri

17. Laserra pasatu

18. Ardatzen dimentsioak doitu

19. Kontrol probak egin

20. Piezen mekanizazioa

21. Amaierako backup-a egin

490

496

497

ajusteángulo de ajustecajeraanclajeavancedefectuosochaflánachaflanarcaderaintermitentealeación aleación refractariaaceroacero fundidosinfín-coronaángulo rectoespumadesbastarejeconcéntricocarpinteríarodillocepillocepilladoencinafisura / ranurarectificadoarcecamisaentrecarasprecargapreviosuperficiecáscaratuercatamizsimplefrenoequivalentemordazabucle

ahokadura . . . . . .ahokadura angelu .ahokaleku . . . . . . .ainguraketa . . . . . .aitzinapen . . . . . . .akastun . . . . . . . . .alaka . . . . . . . . . .alakatu . . . . . . . . .aldaka . . . . . . . . .aldizkako . . . . . . .aleazio . . . . . . . . .aleazio erregogor .altzairu . . . . . . . .altzairurtu . . . . . . .amaigabe-koroa . .angelu zuzen . . . . .apar . . . . . . . . . . .arbastu . . . . . . . . .ardatz . . . . . . . . . .ardazkide . . . . . . .arotzeria . . . . . . . .arrabol . . . . . . . . .arrabota . . . . . . . .arrabotaketa . . . . .arte . . . . . . . . . . . .arteka . . . . . . . . . .artezketa . . . . . . . .astigar . . . . . . . . .atorra . . . . . . . . . .aurpegiarte . . . . . .aurrekarga . . . . . .aurretiazko . . . . . .azalera . . . . . . . . .azalki . . . . . . . . . .azkoin . . . . . . . . . .bahe . . . . . . . . . . .bakun . . . . . . . . . .balazta . . . . . . . . .baliokide . . . . . . . .baraila . . . . . . . . .begizta . . . . . . . . .

rebajegarantizarcigüeñalviscosidadrebabarlubricación por borboteofundiciónembotarinterruptorportadiamanteajustardrenajecortecontenedorevitarbarridoperpendicularidadcaudalensayaracometer / afectarabatibleextraerconductorpulgarrailracorrascadorrefractariocolgarescuadrasarritancepillolevaarbol de levasrecubrimiento soportetiloastillaproceso de astilladocuñaabrazadera

beheragune . . . . . .bermatu . . . . . . . .birabarki . . . . . . . .biskositate . . . . . . .bizarra kentze . . . .borbor lubrikazio . .burdinurtu . . . . . . .buxatu . . . . . . . . .desarragailu . . . . .diamante-etxe . . . .doitu . . . . . . . . . . .drainadura . . . . . .ebakidura . . . . . . .edukiontzi . . . . . . .ekiditu . . . . . . . . . .ekortu . . . . . . . . . .elkarzutasun . . . . .emari . . . . . . . . . .entseatu . . . . . . . . .erasan . . . . . . . . .eraiskarri . . . . . . . .erauzi . . . . . . . . . .eroale . . . . . . . . . .erpuru . . . . . . . . . .errail . . . . . . . . . . .errakore . . . . . . . .errasketa . . . . . . . .erregogor . . . . . . .eseki . . . . . . . . . . .eskuaira . . . . . . . .eskuarki . . . . . . . .eskuila . . . . . . . . .espeka . . . . . . . . .espeka ardatz . . . .estaldura . . . . . . . .euskarri . . . . . . . . .ezki . . . . . . . . . . .ezpal . . . . . . . . . .ezpalketa . . . . . . .falka . . . . . . . . . . .galanda . . . . . . . .

H i z t e g i a

Euskara Gaztelania Euskara Gaztelania

498

H i z t e g i a

fundicióngrúaflete de transportetornillo de charnelavigavarillafundición en arenaroscarroturaopcionalpulgadapalpadorvoladizoroñainoxidabledesgastemovimientohipoideentalladurarefrigerantelaminarlínea / dirección / sentidopasadafiltrarreveniracuñar /imprimir / grabarextranguladoralcanceaislanteadherenciarecuperableabetofluidolanzar / emitirdestinocalardesafilarlimaenclavamientoempotrado

galdaketa . . . . . . .garabi . . . . . . . . . .garraio pleite . . . . .gonztun torloju . . . .habe . . . . . . . . . . .hagatxo . . . . . . . .hareazko galdaketahariztatu . . . . . . . .haustura . . . . . . . .hautazko . . . . . . . .hazbete . . . . . . . . .haztagailu . . . . . . .hegalkin . . . . . . . .herdoil . . . . . . . . .herdoilgaitz . . . . . .higadura . . . . . . . .higidura . . . . . . . .hipoide . . . . . . . . .hozkadura . . . . . . .hozgarri . . . . . . . .ijetzi . . . . . . . . . . .ildo . . . . . . . . . . .iraganaldi . . . . . . .iragazi . . . . . . . . .iraotu . . . . . . . . . .irar(ri) . . . . . . . . . .iratogailu . . . . . . . .irismen . . . . . . . . .isolatzaile . . . . . . .itsasgarritasun . . . .itzulgarri . . . . . . . .izei . . . . . . . . . . . .jariakin . . . . . . . .jaulki . . . . . . . . . . .jomuga . . . . . . . . .kalatu . . . . . . . . . .kamustu . . . . . . . .karraska . . . . . . . .katigamendu . . . . .landatu . . . . . . . . .

lagin . . . . . . . . . . .lapeaketa . . . . . . .laritz . . . . . . . . . . .lasaiera . . . . . . . . .latorria . . . . . . . . .leundu . . . . . . . . . .lixaketa . . . . . . . . .lizar . . . . . . . . . . .lokailu . . . . . . . . . .mahai etxe . . . . . .makal . . . . . . . . . .makurdura . . . . . .malgu . . . . . . . . . .malguki . . . . . . . . .marruskadura . . . .maskor . . . . . . . . .metatu . . . . . . . . . .mihi . . . . . . . . . . .mika . . . . . . . . . . .mikrohatz . . . . . . .momentu . . . . . . . .momentu eragozle .moteltze . . . . . . . .murriztaile . . . . . . .neke . . . . . . . . . . .norabide . . . . . . . .norantza . . . . . . . .ore . . . . . . . . . . . .orga . . . . . . . . . . .otxabu . . . . . . . . .perdoi . . . . . . . . . .profil . . . . . . . . . . .sahats . . . . . . . . . .saihestu . . . . . . . . .sakagailu . . . . . . .sarkor . . . . . . . . . .seinaleztatu . . . . . .sokalaster . . . . . . .soldagarri . . . . . . .sorbatz . . . . . . . . .

Euskara Gaztelania Euskara Gaztelania

muestralapeadoalercejuegohojalatabruñir, pulirlijadofresnocuerda / contenedor / nexoportamesaschopoflexadoflexiblemuellerozamientovoquillaapilar / almacenarlengüetamicamicropulgadaparmomento resistenteamortiguamientoreductorfatigadirecciónsentidomasacarroescariadortoleranciaperfílsaucedesviar / evitarpulsadorpenetranteseñalizarnudo corredizosoldablefilo

499

H i z t e g i a

Euskara Gaztelania

ángulo de corterecocerchoque / impactodepósitotensartornillo

racor pasatabiquestronzatuboplantillainsertarvirutaarranque de virutachorrocorreaabedulhorquilladesgarramientoabrasivooro de leyaroanilla masterchapatranslúcidoespecificaciónrugosidadarandelatallarcostracasquillotaladroolmoflejerígidovástago

sorbatz angelu . . . .suberatu . . . . . . . .talka . . . . . . . . . . .tanga . . . . . . . . . .tenkatu . . . . . . . . .torloju . . . . . . . . . .trenkada paseko errakore . . . . . . . .trontza . . . . . . . . .tutu . . . . . . . . . . . .txantiloi . . . . . . . . .txertatu . . . . . . . . .txirbil . . . . . . . . . .txirbil arroketa . . . .txorrota . . . . . . . . .uhal . . . . . . . . . . .urki . . . . . . . . . . . .urkila . . . . . . . . . .urradura . . . . . . . .urratzaile . . . . . . . .urre fin . . . . . . . . .uztai . . . . . . . . . . .uztai orokor . . . . .xafla . . . . . . . . . . .zeharrargitsu . . . . .zehaztapen . . . . . .zimurtasun . . . . . .zirrindola . . . . . . .zizelkatu . . . . . . . .zolda . . . . . . . . . .zorro . . . . . . . . . .zulatzaile . . . . . . . .zumar . . . . . . . . . .zumitz . . . . . . . . . .zurrun . . . . . . . . . .zurtoin . . . . . . . . .

500

501

B i b l i o g r a f i a

Arauak eta katalogoak- DANOBATeko arauak 2003- Catálogo helicoil 1995- Muelas abrasivas NORTON 1980- Catálogo de motores. FAGOR 2000- Marcado CE lortzeko makinak diseinatzeko arau europarrak 2003- Walter-eko katalogoa

Liburu eta artikuluak- Proyecto de elementos de máquina. M.F. SPOTTS Editorial Reverté, S.A. 1976- Introducción en la neumática. FESTO DIDACTIC 1980- El proyectista de engranajes y mecanismos. ROBERT NONNAST 1973 DIE

TECHNIK DE KASSEL. ALEMANIA- Formulario de mecánica. LUIS PARETO. Ediciones CEAL 1980- Ingeniería de accionamientos con ejemplos prácticos y tablas de conversión.

CONTROL TECHNIQUES 1998- Technisches taschenbuch. INA 2002- Machine outils. KOENIGSBERGER 1969 Vander Editeur- Manual de oleohidraulica industrial. SPERRY VICKERS. 1979 Editorial Blume - Perdoiak. ELHUYAR 2002- El mecanizado moderno. Manual práctico. SANVIK Coromant. 1994

Hiztegiak- Tailerreko hiztegi teknikoa. DANOBAT, Elgoibar. 2003- Euskalterm terminologia bankua. UZEI, Donostia 2003- Euskara-gaztelania / Castellano-Vasco hiztegia. ELHUYAR, Usurbil 1996- Hiztegia-Diccionario-Dictionayre-Dictionary-Wörterbuck. KONDIA,

Elgoibar 2002

Interneteko hainbat web orri

502

503

Oharra

Liburu hau hainbat lekutatik egindako bilketa lan bat dela esan dezakegu.Danobaten bertan sortutako eta barruan erabiltzeko diren arau edo normak diragehien bat jasotzen direnak, baina bibliografian jasotzen den bezala badaudebeste liburu, aldizkari, web orri eta abarretatik ateratako aipamenak ere.

Liburu hau Danobat Koop. E.ko langileek prestatu dugu eta bertako langileeizuzenduta dago. Ez daukagu inolako irabazi asmorik lan honekin ez baitasalmentan jarriko.

Danobat Koop. E.ko langileon artean banatuko dugu eta euskararen erabilerabultzatzeko enpresan dugun planaren barruan kokatuta euskararen erabileranormalizatzeko pauso bat gehiago izango da.

Aurten enpresaren 50. Urteurrena dela eta hornitzaile, bezero eskola etaabarretara ere zabalduko dugu, baina helburu nagusi batekin: euskara lanmunduan eta mundu teknikoan sartzeko aurrerapausu bat izateko.

Documents

portada2 5/10/04 11:23 Página 1 - erabili.eus/ euskararen ... · DANOBAT KOOP. E. Arriaga kalea 21 20870 ELGOIBAR (Gipuzkoa) Tfno.: (34) 943 74 80 44 Fax: (34) 943 74 31 38 [email protected]