Upload
doctrina-en-accion
View
225
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
8/2/2019 Prevenir es salud
1/19
4225|Mj4'
K=3|Puiugk|Mtfokpekm
JtfmkjJceieml`olRmtpe`jNuypei
emleypm|@eyptepjPuiugk
=3K_GOTJ
8/2/2019 Prevenir es salud
2/19
9
Ypmcc
@et
oip
jt Fokot
ml>O`guk`j Negoko~
I
j
jt
`ekmie
k Fokot
ml>Cmiuk`j T+ Dolptk
To
`mi
ie
k
>Luey Gmtm Le~mttmfmNjy Hjtmiej LjdjYelsem o lmy ItuioyGmtemkm Ilmsoteo
@e
y
o
j @e
m
ft
mgmie
k
>Lei+ Gmtm ol Gmt Mlgjkmie`Lei+ Gtemg @e Lmyiej
I
jtt
oi
ie
k>Luey MtmfkYelsem o lmy Ituioy
C
jp
jft
mc
m
>Gmtpk IjttomIteypemk Ijttom
I
j
lmd
jt
m`jt
oy
>Tjgekm LoggoClmsem Pmdjm`mKmpmlem DlmyijMleiem Jtpe~Nmseot KjfuotmLuey KeosmEtgm GjktjNjtfo YmlsmpeottmMldotpj YmdmnRmdlj Uo`lek
Ru
dle
ie`m`>Iekj Imlimrtekm ' (298=% =???46659
Yu
y
iter
ie
jk ft
mpue
p
m>toseypmB`jiptekmokmiiejk+ijg+mt
Oypm toseypm oy rtjreo`m` ol Rmtpe`j Nuy'
peiemleypm ' @pj+ Puiugk yo `eypteduo
`o gmkotm ftmpuepm+
Rtjhede`m lm tortj`uiiek pjpml j rmtieml
`o yuy ijkpoke`jy yek rtosem mupjte~miek+
Toseypm ol Rmtpe`j NuypeiemleypmOkptofm Gokyuml | Toseypm K =3 | Mj 4 | Puiugk | Mtfokpekm
O`epjtemlNuypeiemleygj ymlu`
==
=8
40
PuteygjLm sellm o ljy nsokoy
@jiptekmKukim oy pmt`o
OxptmSolmt rjt ol deokoypmt o lm hugmke`m`
Ekcjtgmiek Fokotml
Rjt ukm duokm ymlu`
JrekekOl Oypm`j peoko }uo fmtmkpe~mt olmiioyj m ukm ymlu` `efkm
OkptoseypmLm ymlu` rdleim ijgj ono `o ukmrjlpeim `o Oypm`j
OsokpjyKuosmy poikjljfmy imgekj mlDeiokpokmtej
@oypmim`jyM pokot ok iuokpm
Uj kj }ueyo ke }ueotj km`m rmtm g+ Ge fljtem oy yot yeog'
rto ol oyiu`j `o Rotk lm dmk`otm `o ge ruodlj+
Osm @umtpo o Rotk+
Mipumle`m`Cukiejkmtejy `ol Fjdeotkj m `eyrjye'iek `o ljy puiugmkjy
92
3
Rmtpe`j NuypeiemleypmMipjtoy o ijtm~k94
8/2/2019 Prevenir es salud
3/19
?
O`epjteml
jk ol rtegot fjdeotkj `o Rotk ruo`o `oietyo }uo ij'gok~ lm ymlu` rdleim+ Yo gulperlei ?2 soioy ol rtoyu'ruoypj `o ymlu`+ Ok ol mj =503 yo ito ol Gekeypotej `o
Ymlu` Rdleim Myeypokiem Yjieml `o lm Kmiek yo `oyefk ml
ctokpo `ol geygj ml @t+ Tmgk Imttellj, }ueok `oilmtmdm m lmYmlu` ijgj uk otoihj ekmleokmdlo o ljy ruodljy }uo jdlefm mlOypm`j m fmtmkpe~mtlj ok cjtgm ek`olofmdlo1 ho olofe`j ptmky'itedet oypm ctmyo rjt }uo oypm e`om o }ueok cuotm ol rtegot Gekey'ptj `o Ymlu` `o kuoyptj rmy he~j }uo lm rjlpeim `o ymlu` `olfjdeotkj nuypeiemleypm ptmyiok`eotm ekiluyj lmy ctjkpotmy yo rtj'oipmtm ok pj`m Mgteim+
Go ijgrlmio toijt`mt lm futm o uk hjgdto }uo oyreotpm m`'getmiek ftmpepu`, hmiotlj ok oypjy peogrjy ok }uo oy pmk ko'ioymtej jctoiot smljtoy m egepmt o hjgdtoy }uo hmk rtoypefem`jlm mipese`m` rjlpeim, yjdto pj`j rmtm kuoyptjy nsokoy+Ol @t+ Imtellj, kmie ol 6 o gmt~j o =+523 ok lm ieu`m` o Ymkpemfj`ol Oypotj+Cuo ol itom`jt `o uk sot`m`otj yeypogm `o ymlu rlmkeim`j, ijk'cjtg o}uerjy `o ptmdmnj jtfmkeygjy }uo `oymttjllmtjk ukmkuosm cjtgm o rtoypmiek `o ymlu`, jiurk`jyo pmgdek `o
jtfmke~mt lmy rtjcoyejkoy g`eimy+@utmkpo yu foypek yo itomtjk hjyrepmloy, ekypepupjy o oyroiemle'~miek, iokptjy gmpotkj'ekcmkpeloy, oyiuolmy pikeimy, lmdjtmpjtejyo ekypepuiejkoy `o `emfkypeij, hjfmtoy'oyiuolm, iokptjy ymkepm'tejy iokptjy o ymlu` ok pj`my lmy rtjsekiemy+
Guihmy rlmfmy fflmfolmdmk m ljy mtfokpekjy ok yu luihm yo jtfm'ke~mtjk ftmk`oy imgrmmy `o smiukmiek ijkptm> lm setuolm, ol ptm'ijgm, lm dtuioljyey, lm odto mgmtellm, lm rmtleyey ekcmkpel jptjygmloy ok`geijy+ Yo egrlogokp ukm ekpokym luihm ijkptm ol rm'lu`eygj, }uo m}uonmdm m lmy rjdlmiejkoy ol kjtpo mtfokpekj+Yo ekmufut lm cdteim `o go`eimgokpjy }uo mdmypoio ftmpuepm'gokpo m ljy hjyrepmloy+ Ijgok~ m cukiejkmt lm msemiek ymkepmtem+Ol ptok ymkepmtej }uo toijttm pj`j ol rmy oypmdm o}uerm`j ijkijkyulpjtejy, lmdjtmpjtejy, ymlmy `o ietufm `emfkypeij, o ekiluyjuk geitj ieko rmtm ljy rmieokpoy }uo oyrotmdmk yot mpok`e`jy+Yo ijkptjl ol itoiegeokpj, kupteiek oymttjllj o lm rjdlmiek
ekcmkpel yo oypmdloie ol ijkptjl ymkepmtej rmtm ljy ptmdmnm`jtoy+Yjdto pj`j, `oypmimdm ml @t+ Tmgk Imttellj yu hjkoype`m`, yuijk`eiek `o ptmdmnm`jt ekcmpefmdlo, okmgjtm`j `o lm imuym `o lmymke`m`, yu pokmie`m rmtm `ocok`ot lm sot`m`, lm yjle`mte`m lmlomlpm`+Rotj oy egrjyedlo ok oypmy rjimy lkomy `oyitedet pmk teim rotyj'kmle`m`, lj }uo go hm llosm`j m yoloiiejkmt ukm ctmyo }uo lo rot'pokoio rmtm ekpokpmt togo`emt ok rmtpo oypo dtoso rjt lj pmkpjkj nuypj ijgokpmtej+$Ok ukm yjieo`m` kj odok ke ruo`ok oxeypet ilmyoy yjiemloy o'ke`my rjt k`eioy oijkgeijy+ Ol hjgdto kj oy uk yot oijkgeij+Lj oijkgeij hmio ok l m yu koioye`m`, kj m yu efke`m`+$
Nuypeiemleygj Ymlu`
O`guk`j Negoko~Yoitopmtej Fokotml
`ol Rmtpe`j Nuypeiemleypm
I
0
8/2/2019 Prevenir es salud
4/19
ljy reoy `ol iottj Kujtij nukpj m lm
gmtfok Yut ol ogdmlyo ol e}uo LmMkfjyputm yo okiuokptm Ol Gjllmt,
ukm sellm sotmkeofm iujy rtekiermloy `o'gmk`mkpoy yjk ljy nsokoy+ Rtjdmdlogokpoyom my rjt lmy `esotymy mipese`m`oy }uo rtj'rjko, ijgj yot r myojy, imgrmgokpeygj, ox'iutyejkoy rjt ljy iottjy, `orjtpoy kupeijy `o msokputm+ Rotj ol gjsegeokpj kj yo `o'peoko ljy `my `o ctj, m }uo ljy ekseotkjy okoypo lufmt yuolok ptmot ijkyefj ukm egrj'kokpo egmfok `o iugdtoy kosm`my }uo rm'toiok rekpm`my ok ol hjte~jkpo+
Puteygj | Ol Gjllmt
E`om
l r
mt
m l
m r
oy
i
m> ronottooy, rotimy ptuihmyyjk mlfukmy `o lmy smteo`m`oy }uo yo ruo`ok
okijkptmt ok oypmy mfumy+
MLm sellm`o ljy nsokoyIm`m sotmkj, geloy `o m`jloyiokpoy `o Puiugk ol toypj `olrmy olefok ml Gjllmt ijgj rtekierml `oypekj rmtm rmymt yuy smim'iejkoy+ Rmeymnoy, mipese`m`oy ml meto ledto guihm esotyek
Lm Mk
fj
yp
ut
m
> oy ol `e}uo gy mlpj `o lm Mtfok'pekm+ Yo lj ruo`o mrtoiemt `oy`o iuml}ueot
rukpj `o lm sellm+
Llofmt ml Gjllmt oy pmtom yokiellm+ Rmtpeok`j `o
Ymk Gefuol o Puiugk, ylj hm }uo toijttot=29 aelgoptjy hmiem ol Joypo+ Lm sellm okim'do~m ol ietiuepj rjt ljy Smlloy Imlihm}uoy, }uopmgdek ijk`uiok m yepejy kj gokjy mptmipe'sjy ijgj Pmc `ol Smllo (`ormtpmgokpj ml }uorotpokoio%+ Legepm ml Kjtpo ijk ol e}uo Lm Mk'fjyputm, ml Joypo ijk Impmgmtim, ml Oypo ijkYmk Tmcmol ml Yut ijkEkfokeotj Lm Ctjkpotepm+
Mfum, yjl uk rjij o heypjtemGu iotim `ol Gjllmt yo okiuokptm ol lmfj mtpe'ieml gy mlpj `o lm Mtfokpekm> Lm Mkfjyputm,
3 6
8/2/2019 Prevenir es salud
5/19
Puteygj | Ol Gjllmt
}uo `o hoihj ruo`o yot jdyotsm`j `oy`o iuml'}ueot rukpj `o lm sellm+ Oypo oyronj `o mfum yortoypm rmtm lm royim `o ronottooy, rotimy jptuihmy, oy mrpj rmtm lm rtipeim `o `orjtpoykupeijy ijgj ol vek`yutc ol mpihekf (km'sofmiek m solm%+U ye lj }uo yo duyim oy `ey'ctupmt uk rjij gy `ol lo'fm`j }uo kjy `onmtjkkuoyptjy mkpormym`jy, lmToyotsm Mt}uojlfeim `o
Ljy Gokhetoy oy lm rtj'ruoypm rotcoipm+ Yo
ptmpm `o uk rto`ej}uo ijkpeoko gy
`o ?2 gjkugok'pjy itom`jy rjt lmy rtego'tmy ijguke`m`oyek`fokmy, }uo tortoyokpmkml mtpo gy mkpefuj+ Oypmhotokiem `o lm iulputm `oPmc, }uo ffljtoie 922 mjymkpoy `o Iteypj rot`uthmypm ol 822 `o kuoyptmotm, oy ukm rtuodm `ol yok'pe`j oyppeij lm itompese'`m` }uo imtmipote~mdmk m ljy mkpefujyhmdepmkpoy `o lm ~jkm+
Mlfukjy `o oypjy gjkugokpjy mlimk~mkhmypm ptoy goptjy `o mlputm rjyook yuy imtmyftmdm`my ijk eyojy yegdleijy, ijgj sdj'tmy futmy hugmkmy+ Rotj oypmy reo`tmy kjoypuseotjk yeogrto ok ol geygj lufmt, yekj}uo yo okijkptmdmk `eyrotymy rjt pj`j ol smllo cuotjk gjse`my `o yu yepej smtemy soioy+Yofk ljy poypegjkejy o ljy rjdlm`jtoy, peo'kok uk imtipot gfeij ukm kmle`m` ioto'gjkeml, }uo rtjreiem lm cotpele`m`, lmcoiuk`e`m` j lm ctmpotke`m` tolefejym+
Lm Toyotsm `o
Ljy Gokhetoy
ijkpeoko gy`o ?2
gjkugokpjy
itom`jy rjt
lmy rtegotmy
ijguke`m`oy
ek`fokmy+
P
j
`j ol m
j> lm mptmipesm rjypml sotmkeofm yo ijkseotpo ok uk dlmkij rmeymno `utmkpo ol ekseotkj+
Lj
y Gok
het
oy
> lm toyotsm mt}uojlfeim oy ukj`o ljy rtekiermloy mptmipesjy `o oypo lufmt+
8
@jiptekm | Mlcmdope~miek
m njtkm`m yo llos m imdj m koy `o mfjypj ok lm_ke`m` Dyeim (yo`o `o gelepmkiem rotjkeypm ijkmiiejkmt rjlpeij yjieml% Rjt yeogrto Osepm+ Mll
cukiejkmk ptoy iokptjy o mlcmdope~miek, m im`m ukj oljy iumloy myeypok mlto`o`jt `o =? rot'yjkmy okpto nsokoy, m`ulpjy mk'iemkjy' }uo oyomk mrtok`ot m loot oyitedet+
@oy`o ol Oypm`j hm uk ijgrtjgeyjgu yotej `o }uo pj`j m}uol }uomyeypm m uk iokptj o mlcmdope~miekkj ylj mrtok`m m loot oyitedet, yekj}uo `oyruy llofuo m pokot potge'km`m lm oyiuolm rtegmtem, lm yoiuk`m'tem , rjt }u kj, hmypm uk kesolpotiemtej, oxrtoy ol geogdtj `o lm@etoiiek `o O`uimiek `o Nsokoy M`ulpjy (Gekeypotej Kmiejkml `o O`u'imiek%, Gefuol Guj~, ml ijgok~mtlm njtkm`m+ Rjt jptj lm`j, Guj~ yogjypt gu ympeycoihj rjt lm pmtom}uo yo seoko tomle~mk`j , mk gy, rjt lm ftmk imkpe`m``o rotyjkmy }uo rmtpeiermk+ Kjyjptjy ijgj fjdeotkjrotjkeypm kj pokogjy sotfok~m o ljy rjdtoy1 ptmdmnmt
L
@etefokpoy `ol RN tortoyokpmkpoy `olrtjftmgm `o mlcmdope~miek Okiuok'ptj `eotjk ukm ihmtlm ijk ol k `oijkieokpe~mt m lm fokpo yjdto lm eg'rjtpmkiem }uo peoko lm o`uimiek mi'pumlgokpo+
Ptmdmnmt ijk
ljy dmttejyrjrulmtoy oy
uk jtfullj
kjy llokm
`o se`m+
Gefuol Guj~
Guihm fokpo }uo nmgy pusj miioyj m lm o`uimiek, mhjtm oyp mrtok`eok`j mloot oyitedet+ Oypj yo `odo ml Rtjftmgm Kmiejkml `o Mlcmdope~miek Okiuok'
ptj, `ol iuml rmtpeierm ol Rmtpe`j Nuypeiemleypm m ptmsy `o yuy _ke`m`oy Dyeimy+
Kukim oy pmt`o
@etefokpoy `ol RN, nukpj ijk tortoyokpmkpoy `ol Rtj'ftmgm Kmiejkml o Mlcmdope~miek Okiuokptj, seyepm'tjk ljy iokptjy mlcmdope~m`jtoy `ol Dmttej 4 `o Mdtel+ Yookptofmtjk gmpotemloy o`uimpesjy , yjdto pj`j, yo gj'pes m ljy mlugkjy m yofuet mrtok`eok`j+
5
GefuolGuj~+Geogdtj`o lm
@etoiiek`oO uimiek `o Nso'
koy M ulpjy`olmKmiek+
NjyTm
lPotk+Mlj
y89mjy,m
yeypom
ukiokptj`omlcm
dope~miek+
Igj llofmt> rmtpeok`j `o Ymk Gefuol`o Puiugk, yo toijttok =29 aelgo'ptjy hmiem ol Joypo rjt lm Tupm Rtjsek'ieml 926+
]u seyepmt> ol e}uo Lm Mkfjyputm lmToyotsm Mt}uojlfeim `o Ljy Gokhetoyyjk yuy rtekiermloy mptmipesjy+
@k`o `jtget> ok Ol Gjllmt hm img'rekfy, hjypmloy hjypotmy+
Ilegm> yjlom`j ok sotmkj ijk yuyiugdtoy kosm`my ok ekseotkj+
8/2/2019 Prevenir es salud
6/19
===2
km so~ kmle~m`m lm yofuk`mFuottm Guk`eml, iumk`j pj`jyljy rmyoy yo `eyruyeotjk m tojt'
fmke~mt ol gmrm osepmt cu'putjy okctokpmgeokpjy jyepumiejkoy }uo ru`eotmkijk`uiet m ollj, kmie okptoyjptmy ekypepuiejkoy lm Jtfm'ke~miek Guk`eml `o lmYmlu (JGY%+ @o miuot`jijk lj }uo oypmdloio yuIjkypepuiek, ol jdnopesj oymlimk~mt rmtm pj`jy ljyruodljy ol ftm`j gy mlpj
rjyedlo `o ymlu`, ijkye`o'tmk`j ijgj pml m uk oypm`j`o ijgrlopj deokoypmt cyeij,gokpml yjieml, kj yjlm'gokpo lm muyokiem `o mcoi'iejkoy j okcotgo`m`oy+Cuo my ijgj ol 6 o mdtel o=508, coihm ok lm }uo yo ijk'gogjtm mkumlgokpo ol @mGuk`eml o lm Ymlu`, }uo`ijkypepue`m lm JGY ijk lm rmtpeiermiek`o =59 Oypm`jy Geogdtjy (okpto ljy }uo
@oy`o hmio gy o ?2 mjy, lm JGY yo okimtfm o rtjpofot lmymlu` `o ljy yotoy hugmkjy m ptmsy `o uk ptmdmnj ijjt`ekm`j}uo tomle~m nukpj m yuy =59 Oypm`jy Geogdtjy+
Oxptm | Jtfmke~miek Guk`eml `o lm Ymlu`
Solmt rjt ol deokoypmt`o lm hugmke`m`
_ yo okiuokptm Mtfokpekm%+ Lm rtjrem jtfm'ke~miek yo mupj`oko ijgj lm mupjte'`m` etoipesm ijjt`ekm`jtm o lm miiekymkepmtem ok ol yeypogm `o lmyKmiejkoy _ke`my, toyrjkymdlo`o oyogromt ukm cukiek ole`otm~fj ok ljy myukpjy ymkepm'tejy guk`emloy, ijkfutmt lmmfok`m `o lmy eksoypefmiejkoyok ymlu`, oypmdloiot kjtgmy, mt'peiulmt jriejkoy `o rjlpeim dm'ym`my ok lm ose`okiem, rtoypmtmrjj pikeij m ljy rmyoy sefe'lmt lmy pok`okiemy ymkepmtemy
guk`emloy+
Yu `etoipjtm Fokotml, GmtfmtopIhmk, mgrlm oypo ijkiorpjmtgmk`j }uo kuoyptm g'xegm rtojiurmiek `odo iok'ptmtyo yeogrto ok ljy fturjy`oycmsjtoie`jy sulkotmdloy+Oypjy fturjy rmtoiok m go'ku`j jiulpjy, ruoy sesok ok
~jkmy tutmloy togjpmy j ok dmttejy gmt'fekmloy mrokmy peokok sj~ rjlpeim+
Ol jdnopesj
rtekierml `o
lm JGY oy
mlimk~mt rmtm
pj`jy ljy
ruodljy ol
ftm`j gy mlpj
rjyedlo `o
ymlu`+
Mlfukmy Iectmy
.Okpto ljy mjy 4226'4225, ok pj`j ol rmyyo mdteotjk gy `o 92+222 iokptjy `o mlcm'dope~miek m ptmsy ol Rtjftmgm Kmiejkml`o Mlcmdope~miek Okiuokptj+
.Ok Puiugk, `utmkpo 4225, lm iectm yomiotim m =+422 yo imliulm }uo myeypokmrtjxegm`mgokpo ?+222rotyjkmy mkmlcm'dopmy+
@jiptekm | Mlcmdope~miek
Yotoloslmpmtom `oljyiokptjy`omlcmdope~miek
}uocukiejkmkokoldmttej4`oMdtel+
_konogrlj
+Gymll o
lmyom oyj
olpeogrj
ptmkyiutte j
okyuyse my,
oypmygunotoy
oie eotjk
ijgok~mtmm
rtok otmloot
oyitedet+
ijk ljy dmttejy rjrulmtoy oy uk jtfullj kjy llokm `ose`m+ Ol iokptj o mlcmdope~miek kj oy ylj mrtok`ot mloot oyitedet, p mgdek `odo gj`eimt ol ijkpoxpj
`jk`o uypo`oy oypk seseok`j, loy enj m lmy hjgdtoy gunotoy }uo oypmdmk rtoyokpoy mll }uo hmdmk to'yuolpj lmk~mtyo ml mrtok`e~mno+
M go`em`jy `o oypo mj, Gotio`oy (gm`to `o =4 henjy%`oie`e rmtpeiermt ok oypo rtjoipj+ Go yeokpj gml rjtyot ukm gmg mkmlcmdopm lj }uo }ueotj oy mrtok`ot
rmtm rj`ot mu`mt m ge cmgelem +Oypm gunot oy ukm `o lmy pmkpmy rot'yjkmy }uo, `oy`o ol goy `o nukej,myeypo m ukj o ljy ptoy iokptjy o ml'cmdope~miek }uo hm ok lm _ke`m`Dyeim Rjt yeogrto Osepm+ Yu rtoye'`okpm, Gotio`oy ^jttellm, oyp gucole~, m }uo hmypm hmio uk peogrjoypj lo rmtoim uk yuoj hj oy ukmtomle`m` }uo oyp `mk`j yuy ctupjy+
Ml sot }uo pmkpm fokpo kj ymdo lootke oyitedet `oie` itomt oypo oyrmiejrmtm }uo olljy ruo`mk toiedet mlfj`o o`uimiek+ Go imuym guihm mlo'ftm sot }uo olljy }ueotmk mrtok`ot,ijgokp ogjiejkm`m jttellm+
Lm iulputm> ukm rjlpeim o fjdeotkjOl Oypm`j mtfokpekj kj odo tofmpomt oycuot~jy ke ym'iteiejy `o kekfukm ilmyo rmtm oxpok`ot m pj`jy ljy g'depjy `o lm Kmiek lmy okyomk~my m`oium`my rmtmolosmt lm iulputm `o yuy hmdepmkpoy+ @o oypm gmkotm,Numk @+ Rotk `oyitedm igj odok mipumt ljy fjdeot'kjy mtfokpekjy m lm hjtm o `oymttjllmt rjlpeimy sekiu'lm`my m lm o`uimiek m lm iulputm ol rmy+ My pmgdeklj okpeok`o ol fjdotkm`jt o Puiugk,Njy Mlrotjseih,}ueok `oy`o }uo myuge yu rtegot gmk`mpj ok 4229
ruyj ok gmtihm uk rtjoipj o`uimpesj gy ekiluyesjrmtm pj`jy ljy hmdepmkpoy o lm rtjsekiem+
Rmtm }uo ukm yjieo`m` mlimkio uk ijgrlopj deokoypmt lm rjlpeim yo `oyrleofuo `o lm gonjt gmkotm, ol FokotmlRotk som ok lm iulputm uk cmipjt ek`eyrokymdlo> Itoj t'gogokpo }uo ypm oy `opotgekmkpo `o lm coleie`m` `o ljyruodljy, rjt}uo rjt iulputm odo okpok`otyo kj ylj rto'rmtmiek gjtml mtgm `o ijgdmpo rmtm yjypokot lm rj'yeiek `o im`m hjgdto ok lm luihm ijpe`emkm, yekjekyptugokpj ek`eyrokymdlo rmtm }uo lm se`m rjlpeim yo`oymttjllo ijk pjlotmkiem, hjkoype`m` ijgrtokyek+
Itoj tgo'
gokpo }uo lm
iulputm oy `o'
potgekmkpo `o
lm coleie`m` `oljy ruodljy+
Numk @+ Rotk
8/2/2019 Prevenir es salud
7/19
l tom yjieml `ol Rmtpe`j Nuype'iemleypm, ijjt`ekm`m rjt MleiemJtpe~, ijkjio lmy koioye`m`oy
`o lm rjdlmiek tolmiejkm`my ijklm ymlu`+ Yjdto pj`j lmy `o ljy yoi'pjtoy yjiemloy ijk gokjy toiutyjy+Rjt oyj, guihmy `o yuy pmtomyoypk jteokpm`my m dtek`mt myoyj'tmgeokpj mu`m tolmiejkm`jy ijkol deokoypmt cyeij ry}ueij `o lmyrotyjkmy+
Ok lm yo`o iokptml `ol Rmtpe`j Nuy'
peiemleypm ok ol Iokptj `o Toior'iek `o _ke`m`oy Dyeimy `oIjkioriek foypejkmk go`eim'gokpjy+ Jptj pmkpj hmiok ijk}ueokoy koioyepmk mkpojnjy, yellmy`o tuo`my, jxfokj mgdulmpjtej,loiho `oylmipjym`m jptjy ologok'pjy+ Kmpmlem Dlmyij, }ueok cjtgm
rmtpo `ol o}uerj pikeij yjieml, ox'rleim> Kjyjptjy, ok lm yo`o iokptml
ok lm `o Ijkioriek, hmiogjy pt'gepoy rmtm go`eimgokpjy o ijtpj
lmtfj rlm~j1 rjt onogrlj, rmtm ok'cotgo`m`oy itkeimy, }uo yotmk mlmtfj rlm~j m lmy }uo tokjsmgjygokyumlgokpo1 m ijtpj rlm~j ruo'`ok yot, rjt onogrlj, go`eimgokpjyrmtm lm ftero+ Oypj yo m yeogrto }uolm rotyjkm kj pokfm jdtm yjieml+ Kj'yjptjy lj foypejkmgjy ok ol Gekeypo'tej `o @oymttjllj Yjieml+Ijk toyroipj m lm ymlu`, oyp olgsel ymkepmtej, ol `o lm gunot olj`jkpjlfeij+Ljy rtegotjy jy yjkmupkjgjy, j yom }uo m peokok uk
itjkjftmgm oyperulm`j+ Kjyjptjy loptmkygepegjy m lmy _ke`m`oy Dye'imy ljy `my rjt `k`o sm m mk`mtol gsel+ Ok imyj `ol j`jkpjlfeij,rtoyokpmgjy uk leypm`j o lmy _ke'`m`oy Dyeimy }uo lj to}ueteotjk mhjtm ok ol goy `o yorpeogdto kjypjim+ Rtegotj rmymdmk rjt lmy oy'
=9
Ekcjtgmiek Fokotml | tom YjiemlOxptm | Jtfmke~miek Guk`eml `o lm Ymlu`
Yu miiejkmtLm JGY rotyefuo yuy jdnopesjy m ptmsy
`o ukm yoteo o cukiejkoy dyeimy>jctoiot le`otm~fj ok pogmy ituiemloyrmtm lm ymlu` rmtpeiermt ok mlemk~myiumk`j yo to}ueotmk mipumiejkoy ijk'nukpmy1 `opotgekmt lmy lkomy `oeksoypefmiek oypegulmtlm rtj`uiiek, `ecuyek mrleimiek o ijkjiegeok'pjy smlejyjy1 oypmdloiot kjtgmy rtj'gjsot yofuet `o iotim yumrleimiek ok lm rtipeim1 cjtgulmt jriejkoy `o rj'lpeim }uo mkok rtekierejypeijy `o cuk`mgokpjieokpij1
rtoypmt mrjj pikeij, im'pmle~mt ol imgdej itomt im'rmie`m` ekypepuiejkml`utm`otm1 yofuet `o iotim lm yepum'iek ok gmpotem `o ymlu` `opotgekmt lmy pok`okiemyymkepmtemy+
Ljy kgotjy o 4225@o miuot`j ijk lmy Oypm`ypeimy Ymkepm'temy Guk`emloy, jk`o futm lm toijre'
=4
lmiek mkuml }uo lm JGY rtormtm m rmt'pet o ljy `mpjy toiede`jy o yuy Oypm`jy
Geogdtjy, ljy rtjftoyjy mlimk~m`jyhmiem lm ijkyoiuiek `o lmy gopmy `oljy Jdnopesjy o @oymttjllj ol Gelokej(J@G% ok 4225 cuotjk>' Lm pmym `o gjtpmle`m` `o ljy kejy
gokjtoy o iekij mjy ey'geku uk 46/+' 46 rmyoy hmk tofeyptm`jgokjy imyjy j guotpoy mimuym ol rmlu`eygj+' Lm pmym `o gjtpmle`m`gmpotkm yo hm gmkpoke`joypmdlo ok 022 `ocukiej'koy rjt im`m =22+222 kmie'`jy sesjy+' Lm rjdlmiek ijk miioyj mlmfum rjpmdlo mugokp `o
63/ m 83/ okpto =552 4223+
Rmtm lm JGY, lm ymlu` oy ukmtoyrjkymdele`m` ijgrmt'pe`m ok ol Yeflj XXE, }uooxefo ol miioyj o}uepmpesj mlm mpokiek ymkepmtem lm`ocokym ijloipesm ctokpo m
mgokm~my ptmkykmiejkmloy+ Ol jtfm'keygj ptmdmnm `utj rmtm }uo ollj yomukm tomle`m`+
Kuoyptm
gxegm
rtojiurmiek
`odo iokptmtyo
yeogrto ok
ljy fturjy`oycmsjtoie`jy
sulkotmdloy+
Gmtfmtop Ihmk+
Gmt
fmt
op Ihmk, yoitopmtemFokotml o lm JGY+
O
Rjt ukm duokm
ymlu`Lm Yoitopmtm `o
Luihm Ijkptm lmy
M`eiiejkoy `eip
pmllotoy o
imrmiepmiek m
imtfj `ol `jipjt
Mlcto`j Getjle+
K
mp
m
lem D
lmy
i
j
> cjtgmrmtpo `ol o}uerj pikeijyjieml ol RN+
Mle
ie
m Jtpe
~> Ijjt`ekm`jtm`ol tom `o Miiek Yjieml`ol Rmtpe`j Nuypeiemleypm+
Ol g
se
l j
`
jkp
j
l
fe
i
j toijtto `eypekpjy dmttejy+ Lmy _ke`m'`oy Dyeimy rtoyokpmk uk leypm`j `o lmy rotyjkmy }uo to'}ueotok yu myeypokiem+
8/2/2019 Prevenir es salud
8/19
Ekcjtgmiek Fokotml | tom yjieml
Lm lmdjt `ol tom Yjieml mdmtim `eypekpmy koioye`m`oy `o lm rj'dlmiek+
Ljy `etefokpoy `o lmy _ke`m`oy Dyeimy seokok ml Rmtpe`j Nuypeiem'leypm ijk lm yjleiepu` `o yuy soiekjy , luofj, ol fturj o Miiek Yj'ieml }uo iuokpm ijk rtjcoyejkmloy pikeijy imrmiepm`jy' sm m lmyimymy o cmgelemy m hmiot ukm okptoseypm rmtm rj`ot tomle~mt uk ek'cjtgo toijgok`mt iul oy lm yjluiek rmtm im`m yepumiek+ @ooypm gmkotm, lm ijjt`ekm`jtm ol tom o Miiek Yjieml, Mleiem Jtpe~,`oyitedo igj mipm ijgukepmtemgokpo ol Rmtpe`j Nuypeiemleypm+Oypo ptmdmnj oyp `oypekm`j pmkpj m rotyjkmy mlem`my ml rmtpe`jijgj m m}uollmy }uo kj lj oypk+
Igj cukiejkm ol fturj `o Miiek Yjieml:
Ol Ptmelot Ymkepmtej `o lm Gunotcukiejkm `oy`o hmio rjij gy`o uk mj m toijtte pj`m lmrtjsekiem rmtm dtek`mt mu`m mlmy gunotoy }uo kj pokmk mi'ioyj m `opotgekm`j perj `o oy'
pu`ejy oyroiijy+
Lm rtoye`okpm `ol Rmtpe`j Nuype'iemleypm, Dompte~ Tjnay `o Mlro'tjseih, `oypmi }uo ftmiemy moypmy rjlpeimy mrleim`my rjt olFjdeotkj, $peokok lmy geygmyrjyedele`m`oy `o miioyj m lmymlu` ljy teijy ljy rjdtoy$+
Oy gu egrjtpmkpo }uo ollmy,}uo yjk ol mtik `ol go`ej `olhjfmt, ruo`mk oypmt cuotpoy ymkmy, rmtm iue`mt lm ymlu` `oyuy cmgelemy$, togmti +
Iue`m`jy `o lm Gunot
=0 =?
iuolmy mhjtm kjy oksmk ol itjkj'ftmgm kuosj, mftof Dlmyij+Ol tom Yjieml pmgdek ptmdmnm `ogmkotm gmkijgukm`m ijk lmNukpm `o @eyimrmie`m`, tomle~m'gjy myoyjtmgeokpj, toseyek `oimtropmy mijgrmmgeokpj m
rotyjkmy }uo yo rjypulmk rmtm jd'pokot lmy rokyejkoy, ijgj lm rok'yek m lm sono~ rjt `eyimrmie`m`+Iumk`j yo `m ol putkj yo mijg'rmm m lm rotyjkm rmtm myoyjtmtlm rmtm sot ye koioyepm mlfukm jptmijym+ Rjt `eyimrmie`m` yo miotimguihm fokpo, pokogjy guihj gj'segeokpj imye pj`jy peokok yu toy'ruoypm, oxrlei Kmpmlem+ Mhjtmhogjy yjleiepm`j m lm Ijgeyek Km'iejkml `o Rokyejkoy ukm imrmiepm'
iek rmtm ol o}uerj rmtm _ke`m'`oy Dyeimy my, m lm hjtm `o myoyj'
tmt m lm fokpo, ol ptmdmnj yomoyroiemle~m`j, ijgokp+
Lm `tjfm oy uk fflmfolj }uo mcoipm lmymlu` `o lm ijguke`m`, rjt lj }uo`oy`o oypm tom ol RN yo jtfmke~mtjkpmllotoy ok ijkptm `o lmy m`eiiejkoy+Ljy geygjy cuotjk `eipm`jy rjt ol`jipjt Getjle, `o lm Yoitopmtm `oLuihm Ijkptm lmy M`eiiejkoy+
@eip pmllotoy ok lm yo`o iokptml okIjkioriek, `utmtjk `jy `my yookptofmtjk iotpeim`jy rmtm ljy rto'sokpjtoy ijgukepmtejy+ Oypmy ihmtlmycuotjk deok toiede`my rjt ljy `ete'fokpoy dmttemloy+ Lmy _ke`m`oy Dye'imy rlmkpomk guihj lm koioye`m` `opokot pmllotoy+ @o hoihj, }uo` rlmk'pom`j }uo ye mlfukm koioyepm ml `ji'pjt Getjle, kj hm kekfk rtjdlogm,rtoyokpmgjy ukm kjpm yjleiepmgjyol yotseiej, kmle~+
Ol jdnopesj `ol tom
Yjieml oy ijkyptuet
ukm yjieo`m`
gy `efkm, ijk
ukm gonjt
imle`m` `o se`m+
Ol tom `o Miiek Yjieml `ol RN ptmdmnm emtemgokpo rmtm okijkptmt yjluiejkoy m ljy rtjdlogmy ymkepmtejy o lm ijguke`m`+
Ol yotseiej j`jkpjlfeij ftmpuepjpmgdek oyp fmtmkpe~m`j+
8/2/2019 Prevenir es salud
9/19
=6
Jrekek
umk`j okpt ml Yeypogm Rtjsek'ieml o Ymlu` (Yertjym% ijgokiptmdmnmk`j yjdto ukm koioye`m`
rukpuml> lm o gonjtmt lm mpokiek olrmieokpo imt`mij `o mlpj teoyfj rjt'}uo, ye deok ijkpmgjy ijk uke`m`oy ij'tjkmtemy, yotseiejy `o imt`ejljfm `oietufm imt`ejsmyiulmt ok ljy hjyrepm'loy, ypjy toyulpmk ekyuieokpoy+ Okpjk'ioy ymlegjy m duyimt ijksokejy ijk olyoipjt rtesm`j m ptmsy `o ljy iumloy hjpj`jy ljy rmieokpoy itpeijy }uo kj peo'kok imde`m ok ol yoipjt rdleij `o ymlu`peokok lm geygm rjyedele`m` `o mpok'`otyo ok ol yoipjt rtesm`j, ijypom`j rjtol Oypm`j+
@o oypm gmkotm, oypmgjy mk`j iug'rlegeokpj m lj }uo eio lm Ijkypepuiek`o kuoyptm rtjsekiem, }uo ol Oypm`j
peoko }uo fmtmkpe~mt ol miioyj m ukmymlu` `efkm m pj`jy ljy hmdepmkpoy `oPuiugk+ U `o oyj yo ptmpm lm nuypeiemyjieml, `o }uo iuml}ueot ek`ese`ujpokfm miioyj m lm gonjt ymlu`+
Cuo my }uo kjy nukpmgjy ijk lm I'gmtm o Mlpm Ijgrlone`m` Imt`ejlfeim tgmgjy uk ijksokej }uo oypmdloio}uo iuml}ueot rmieokpo `o uk hjyrepmlm }ueok kj pokfmgjy lm rjyedele`m` oekpotkmtlj ptmpmtlj `ode`mgokpo lo`mgjy lm mlpotkmpesm o }uo yo ptmylm`o
m ukm ilkeim rtesm`m mh toiedm lmgonjt ijdotputm g`eim }uo pokfm m yumlimkio+
Hj pokogjy ol jtfullj `o `oiet }uoPuiugk peoko ukj o ljy gonjtoy ke'soloy ok iumkpj m imt`ejljfm ok ol ek'potejt `ol rmy+ Mi yo heieotjkptmkyrlmkpoy o ijtm~k m ijypm ol Ye'rtjym ok ol yoipjt rtesm`j yo jrotmk mpj`jy ljy rmieokpoy `o gmkotm ijgrlo'pmgokpo ftmpuepm, m }uo pj`j ijttorjt iuokpm ol Oypm`j+
Oypj pmgdek yo hmio ijk `eleyey rmt'pjy+ Iumk`j ol `jipjt Numk Gmk~ut yohe~j imtfj `ol Gekeypotej `o Ymlu` ok4229, ok Puiugk yo hmimk =4+222rmtpjy rjt mj, lm Gmpotke`m` oypmdm`oydjt`m`m+ Mh tgmgjy uk ijksokejijk ilkeimy ymkmpjtejy rmtm }uo kjy
mdtmk yuy ruotpmy rj`mgjy okptofmt'loy ogdmtm~m`my o dmnj teoyfj+
Hj, ftmiemy m glperloy ijksokejy, rj'`ogjy fmtmkpe~mt ol miioyj m ukmymlu` `o rtegot kesol m pj`jy ljy pu'iugmkjy ok ukm rtjsekiem `jk`o lmgepm` o ljy rmieokpoy oypk iudeotpjyrjt jdtmy yjiemloy lm jptm gepm` kj lmpeoko+ Rokymgjy }uo lm ymlu` oy ukmyjlm }uo pj`jy ljy rmieokpoy peokok}uo pokot ol geygj miioyj m ukmymlu` `o duok kesol+
Ol Oypm`j peoko }uo fmtmkpe~mt olmiioyj m ukm ymlu` `efkm
Hj rj`ogjyfmtmkpe~mt ol
miioyj m ukm
ymlu` `o rte'
got kesol m
pj`jy ljy
puiugmkjy+
=3
I
Mldotpj YmdmnSeiogekeyptj oYmlu`
8/2/2019 Prevenir es salud
10/19
Okptoseypm |@t+ Rmdlj Uo`lek
uofj `o oyrotmtlj uk tmpj' ukmtoukek ijk ukm ijgepesm kmiej'
kml hmdm toptmym`j oypm okpto'seypm' ol `jipjt Rmdlj Uo`lek, gekeyptj`o Ymlu `o lm rtjsekiem g`eij oyro'iemle~m`j ok ro`emptm, kjy mdto lmyruotpmy `o yu `oyrmihj, uk ymlk `oegrjkokpoy rmto`oy rekpm`my `o ukijljt djtfjm, uk imlok`mtej `ol pm'gmj `o ukm re~mttm }uo torjym ok olcjk`j, `jy ctmyijy `o mlijhjl ok fol m lmjt`ok `ol `m ukm lmtfm goym `o tou'kejkoy, ijgj rmtm ukmy 42 rotyjkmy`jk`o go eksepm m yokpmt+ Ke deok go
Lm Ymlu` Rdleim ijgj onoLm ymlu` oypusj ok ol iokptj o lm oyiokm rjt ol mioihj o jy
`o ukm rjlpeim `o Oypm`j
`eyrjkfj m rjkot m fetmt lm iekpm ol ftm'dm`jt rmtm ijgok~mt lm ihmtlm kjy ekpo'
ttugro ukj `o yuy ijlmdjtm`jtoy+ Lmtm~k: Ijkyulpmtlo ye ml `m yefueokporuo`o myeypet m uk ijkjie`j rtjftmgmgmpupekj `o Imkml =2, m lj }uo ol pepulmt`o lm imtpotm `o ymlu` toyrjk`o }uo y+Jptj ijgrtjgeyj gy }uo yo yugm m lmmnoptom`m mfok`m }uo lo hm pjim`j llo'smt ok oypo lpegj mj+ Rotj m`gepo }uoye deok lm ymlu` rdleim hm ye`j rtjpmfj'keypm ok oypjy peogrjy, oy ol rtj`uipj ouk mt`uj ptmdmnj cjtnm`j m hmio gy`o yoey mjy+
LIumk`j ol fjdotkm`jt Njy Mlrotjseihekeiem yu foypek, ok ol mj 4229, myugo
ijgj gekeyptj `o Ymlu` Numk Gmk~utj sj ijgj seiogekeyptj+ Ok oyo gj'gokpj lm rtjsekiem pokm ukj `o ljy ro'jtoy ek`eim`jtoy ymkepmtejy `ol rmy+Dyeimgokpo ljy yeypogmy `o ymlu` yoge`ok rjt mlfukjy k`eioy ijgj lmgjtpmle`m` ekcmkpel, lm gjtpml e`m` gm'potkm ok oyo gjgokpj Puiugk ijg'rmtpm ijk Cjtgjym ol rojt ek`eim`jt ogjtpmle`m` ekcmkpel `o Mtfokpekm hudj ukm c uotpo `oieyek rjlpeim `olFjdotkm`jt `o mrjypmt m lm Ymlu` R'
dleim ijgj ukj `o yuy relmtoy `o Fj'deotkj ijgj kj yo hmdm seypj kukim ok
lm heypjtem `o lm rtjsekiem `o Puiugk+Ijknukpmgokpo ijk ol oycuot~j `ol YE'RTJYM, lm Cmiulpm` `o Go`eiekm, ljy g'`eijy pj`jy ljy mfokpoy ymkepmtejy yo`ej lm rjyedele`m` m uk rtjioyj `o to'cjtgm ijkpkuj }uo `oy`o oyo gj'gokpj yo yuio`o ok lm rtjsekiem }uohm `m`j ol egrmipj }uo hj guoyptm+Ekeiemlgokpo yo olmdjt uk rtegot rlmk`o ymlu` rtjsekieml }uo kj hmdmgjy po'ke`j kukim, }uo yo he~j ok ol ijkpoxpj`o uk rlmk co`otml }uo pmgrjij hmdm
ftmk`oy ore`ogemy+ Ol dmlmkio ol pepulmt o lm imtpotm rtjsekieml+
=5=8
8/2/2019 Prevenir es salud
11/19
Okptoseypm | @t+ Rmdlj Uo`lek
poke`j lm Mtfokpekm nmgy }uo oypmdmm imtfj `ol rjt m}uol okpjkioy gekeyptj`o Ymlu` `o lm Kmiek Feky Fjk~lo~Fmtim+ Ol cmgjyj Rlmk Iumpteokml `o Ym'lu` dyeimgokpo pokm ijgj gopmy
jdnopesjy lj gm'potkj ekcmkpel lm`oykupteiek, ho'ihjy rjt ljy ium'loy Mtfokpekm oyroiemlgokpoPuiugk hmdmk
ye`j kjpeiem, ijkm}uollmy egfo'koy `o ljy kejy`oykupte`jy }uohmdmk fetm`jrjt pj`j olguk`j+
Oymy gopmy rlmk'pom`my ml rtekie'rej o lm foypek,}u toyulpm`jymttjnmtjk:Ok ol mj 4226 lmrtjsekiem hmdmpotgekm`j yu
Rlmk Iumpteokml `o Ymlu` lmy gopmy
rtjruoypmy ijk toyroipj m lm gjtpmle'`m` ekcmkpel yo hmdmk ijkyofue`j+ Lmrtjsekiem rjt rtegotm so~ ok lm heypjtemguoyptm ukm pmym `o gjtpmle`m ekcmk'pel rjt odmnj o lm go`em kmiejkml+
Rjt }u itoo }uo yo ijkyefue uk ftm`j`o ijkieokiem rjt rmtpo `o lmy mupjte'`m`oy }uo `odmk jiurmtyo `o lm ymlu`:Itoj }uo hudj ukm yugm `o cmipjtoy+Rtegotj> ukm cuotpo sjlukpm` rjlpeim `ouk Fjdotkm`jt }uo okpok`e }uo lm
Ymlu` Rdleim otm ono o ukm rjlpeim oOypm`j+ l pjgm m lm ymlu` ijgj ukm ye'pumiek `jk`o hmdm }uo rjkot guihjogroj okpok`e }uo hmim cmlpm ek'sotpet cuotpogokpo, ol rtoyuruoypj `oymlu` ok Puiugk yo pterlei ijk oypmfoypek+ Jptj cmipjt }uo ekfflu oy lj}uo yuio`e 'ijgj po `oim mkpoy' ijklm iteyey `o 422=, ljy mlpjy k`eioy `ogjtpmle`m` ekcmkpel `oykupteiek }uopokm lm rtjsekiem rjt lj }uo cuegjykjpeiem ok pj`j ol guk`j+ Oyj pji ol jt'
fullj `o ljy ptmdmnm`jtoy `o lm ymlu` `oukm gmkotm egrtoyejkmkpo+ Pusegjy}uo rlmkpomtkjy }uo oypj kj `odm yu'io`ot kukim gy
Oypo mj cuo gu rmtpeiulmt rjt}uo lmrtjsekiem ol rmy puseotjk `jy ftmk`oyore`ogemy Igj cuo ol ptmdmnj rmtmoypo yoipjt }uo gmkonm uypo`:Oypo mj hogjy yucte`j ol ogdmpo `oore`ogemy j okcotgo`m`oy toogotfok'poy, ukm o ollmy oy ol okfuo+ Lm rtjsek'iem `o Puiugk kj hmdm poke`j kukim,hmypm oypo mj, ukm ore`ogem `o `o oypoperj, hmdmgjy poke`j imyjy egrjtpm`jyrotj kukim mupipjkjy+ Cuo ukm yepum'iek eciel, ijk gy o ?22 imyjy }uo yo
jtefekmtjk gmjtgokpo ok Mfuelmtoy+Oypj jdlef ml yeypogm m getmt ml `okfuoijk iotimkm, lm rjyedele`m` `o torope'iek `o teoyfj+ Jptm ijym }uo hm }uomilmtmt oy }uo oypm okcotgo`m` rto'yokpm ukm yepumiek gu rmtpeiulmt}uo oy }uo kj hm smiukmy, ye deok hmmsmkioy egrjtpmkpoy, toiek ok ljy rt'xegjy 0 j ? mjy pok`togjy mlfukm yj'luiek+ Oypj to}ueoto uk ptmdmnjekpotyoipjteml, ijgukepmtej, `o pj`m lmrjdlmiek rjt}uo ol gjy}uepj yo tortj'
Puiugk
hmdm ye`j kj'
peiem ijk m}uo'
llmy egfokoy
`o ljy kejy
`oykupte`jy
}uo hmdmk fe'
tm`j rjt pj`j
ol guk`j,
Rmdlj Uo`lek+
`uio okptj o lm imym ok mfumy legremy,okpjkioy ye kj yo hmio uk ptmdmnj m ijk'ieokiem ok ijknukpj ijk pj`m lm ijgu'ke`m` kj yo ruo`o hmiot ctokpo m oypmrtjdlogpeim
Ye deok m oypm mlputm yo gepefmtjk ljyimyjy `o `okfuo, yo seoko ukm kuosmopmrm `o imljt }uo koioyepm `o lm ijk'ieokpe~miejk o lm yjieo`m`+++Oxmipmgokpo+ Ol `okfuo peoko uk rot'j`j ekpot'ore`'
geij }uo oy ol}uo pokogjy okkuoyptj ekseotkj`jk`o rlmkpom'gjy ol rtjftmgmRlmk o ekseotkj`ol `okfuo,`jk`o kj hmimyjy rotj yoxeypok item`otjy`ol gjy}uepj+ Rjtoyj lj }uo poko'gjy }uo hmiotoy luihmt ijkptmljy geygjy+
Iuloy yjk ljy
item`otjy:Pj`jy m}uolljytoiorpiuljy }uohm ml meto ledto`jk`o ljy gjy'}uepjy rjkok yuyhuosjy, }uo ruo'`ok rotgmkoiot yoijy ctjy `utmkpopj`j ol ekseotkj hmypm lm mrmteiek `olimljt+ Ol ptmdmnj peoko }uo sot ijk }uohmm gokjy gjy}uepjy+ Oyj oy ok olrlmkj rtosokpesj, rjt}uo `oyruy oypk
Ol Gekeyptj `o Ymlu` nukpj ml Fjdotkm`jt Mlrotjseih ekyroiiejkmk
lmy jdtmy ok gmtihm `ol Hjyrepml `ol Oypo ok lm Dmk`m `ol Tj Yml+
keij Miolotm`jt Lekoml `ol Kjtpo+ Ol
o}uerj cuo ekypmlm`j ok ol Iokptj `o Tm'`ejpotmrem `ol Hjyrepml Iokptj `o Ymlu`
Eksotyek ok ekctmoyptuiputm+ Kuosm ymlm
`o ogotfokiem `ol hjyrepml Rm`ellm, yjdtoimllo Lmsmllo+
Lm rtjsekiem
rjt rtegotm
so~ ok lm
heypjtem guoy'
ptm ukm pmym `o
gjtpmle`m`
ekcmkpel rjt
`odmnj `o lm
go`emkmiejkml,
Rmdlj Uo`lek+
4=42
Okptoseypm | @t+ Rmdlj Uo`lek
8/2/2019 Prevenir es salud
12/19
49
Okptoseypm | @t+ Rmdlj Uo`lek
ljy imyjy ok jk`o m hm rmieokpoy }uorjtpmk lm okcotgo`m`
Luofj, `oyruy `o ljy imyjy `o `okfuo,mrmtoio ukm kuosm okcotgo`m` }uompogjte~m ml guk`j `o lm }uo Puiu'gk kj oypusj oxokpj+Oypo mj ol guk`j hm seypj ukm yepum'iek }uo yo seoko oyrotmk`j hmio mlfu'
kjy mjy, m }uo yo so im`m ptoy`im`my+ _k imgdej ftmk`o ok lm cjtgm`ol setuy fterml+ J yom, ol setuy `o lmftero hmio imgdejy ro}uojy, im`mmj, rotj im`m 92 hmio uk imgdejdtuyij }uo lj ljftm, ok oypo imyj, rjt lmgo~ilm `o oypo setuy okpto hugmkjy,ihmkihjy msoy+ Kjyjptjy sokmgjyrtormtk`jkjy rmtm ukm ore`ogem `ojtefok msemt (lm `o 422?%, `eihm ore`o'gem kj llof muk}uo kjy `on ol rlmk `oijkpekfokiem }uo kjy yetse rmtm oypmsmtemkpo }uo yutfe ok Kjtpomgteimoypo mj }uo kjy llos m oypmt okmlotpm+ Rtegotj rjt}uo oy gu ijkpm'fejyj ml yot uk setuy kuosj1 yofuk`j}uo lmy smiukmy ptm`eiejkmloy kj kjy
rtjpofok, potiotj }uo `ogjypt ieotpmmftoyese`m` oyroiim ok fturjy sulko'tmdloy ijgj ogdmtm~m`my, `emdpeijy,rmieokpoy ekgukj`ortege`jy jptjy,`jk`o hudj imyjy o kougjkmy yoso'tmy ok mlfukjy imyjy eypom'toyretmpj'tem guotpo+ Lm rtjsekiem ok oypoyokpe`j pjg ljy lekomgeokpjy ol ji'pjt Numk Gmk~ut iumk`j mfmtt lm imt'potm `o Ymlu` `o lm Kmiek oypmdloiegjy uk rtjftmgm ok ol iumlrjt uk lm`j heiegjy ukm cuotpo ijgu'keimiek, yuyrok`egjy lmy ilmyoy, `egjyleiokiemy rtosokpesmy m rmieokpoy `oteoyfj oie`egjy }uo pj`j m}uol }uortoyokpo ium`tjy ftermloy yom go`e'
im`j ijk uk mkpesetml oyroiij+ Oym cuodyeimgokpo lm rjyputm }uo pjgmgjy`oy`o mi+ Lj duokj `o pj`j oypj oy }uokjy rtormtmgjy `o pml gmkotm }uo lm`ogmk`m yo ijkpusj, j yom kukim oypu'segjy `oydjt`m`jy `o `ogmk`m+ Oyjrjt}uo Puiugk mipumlgokpo peoko im'rmie`m` o toyruoypm mkpo oypo perj oijymy+
@oy`o hmio uk peogrj hmypm mhjtm ljykesoloy hmk dmnm`j+ Igj oyp hj rjthj lm yepumiek:
Lm yepumiek `o hj oy `o `oyiokyj, lmiutsm hm gjyptm`j uk reij ore`geijhmio ukmy yogmkmy mpty seoko `oy'iok`eok`j rtjftoyesmgokpo rotj kj yosm m olegekmt, smgjy m yofuet ijk Ek'ffluok~m ijknukpmgokpo ijk ol `okfuooypo sotmkj smgjy m pokot ukm jlom`m`o lm okcotgo`m` ol rtxegj ekseotkj1oyrotogjy pokot m ukm smiukm rmtmrtjpofot m ljy rmieokpoy o teoyfj+
U igj yo ptmdmnm ijk toyroipj moypj: Ml eygekuet ljy imyjy lm fokpo yo
tolmnm kj mimpm lmy go`e`my `o rto'sokiek+++
Ol sotmkj peoko sokpmnmy rjt}uo, ml oypmtgy ml meto ledto ml oypmt lmy imymy gysokpelm`my, ol setuy peoko rjimy rjyedele'`m`oy `o ietiulmt yo ijkpmfem gokjy+Lj }uo hm }uo hmiot oy yofuet ekyey'peok`j ijk ol lmsm`j o gmkjy, }uo oy ljgy ocoipesj+ Rjt yuruoypj yofuet ijklmy go`e`my mkpo iuml}ueot ykpjgm yo`odo miu`et ml g`eij+
Itoo }uo oypmy go`e`my ruo`ok llofmtm o`uimt ml ieu`m`mkj m }uo yo ekyeypoijk hdepjy ijgj ol lmsm`j `o gmkjy}uo odok yot hmdepumloy:
Lj }uo yuio`o oy }uo ekyeypegjy ijk uklmsm`j `o gmkjy }uo oy uk rjij gyjdyoyesj, m }uo oy im`m `jy hjtmy, rotjitoj }uo lm ijguke`m` ekeiemlgokpotoyrjk`o rjt geo`j ljy hdepjy hm}uo imgdemtljy ijk ol yjypk `o lm ij'gukeimiek+ Rjt oyj itoj }uo y yoruo`o o`uimt o mlfukm gmkotm+
Yo ruo`o `onmt ptmk}uelm m lm yjieo'`m`:
Uj itoj }uo y rjt}uo ol setuy hm `o'gjyptm`j kj yot gu mftoyesj+ Oy ok fo'kotml, ok lm gmjtm `o ljy imyjy cuodokefkj, ymlsj ol imyj `o mlfukjy rm'ieokpoy `o teoyfj, gu oyroiijy+
Itoo }uo ol yeypogm `o ymlu` oyp im'rmiepm`j rmtm toyrjk`ot mkpo yepum'iejkoy itpeimy ijgj lmy }uo sesegjy:Get, oypo mj pusegjy m`ogy `o lmftero M ol `okfuo jptm ore`ogem }uocuo lm o dtjk}uojlepey, }uo rmy oym'rotiede`m m lj gonjt ol yeypogm `oymlu` hm toyrjk`e`j `o gmkotm oxio'lokpo, yjdto pj`j rjt yu toiutyj hu'
gmkj, kj ylj `o ljy okcotgotjy g`eijy yekj pmgdek `o fjdotkm`j'toy ljimloy ijgj ekpok`okpoy }uo ijlm'djtmtjk ok pj`j yokpe`j+ Itoj }uopj`jy okpok`eotjk }uo lm ymlu` yoijkyptuo okpto pj`jy, ol g`eijruo`o iutmt okcotgo`m`oy rotj lm
ymlu` rdleim to}ueoto o lm mu`m`o pj`jy+
Ol toljn oyp iotim o gmtimt lmy 8 olm kjiho, oypmihmtlm llofm m yuk rotj lm njt'km`m kj potgekmrmtm Uo`lek, }uo
oy oyrotm`jmhjtm rjt yu Seio jptj ijlmdjtm'`jt rmtm mnuypmtlmy lpegmy ijymy`ol `m yofutm'gokpo+ _kj yoyeokpo mftmiem`jrjt oypmt mlctokpo o uk tompmk egrjtpmkpoijgj lm }uo gopji m ge, m`'gepo, muk}uoijkoym }uo m lmhjtm `o mijy'pmtyo yeogrto
oyp lm yokymiek`o }uo }uo`mkmyukpjy rjt to'yjlsot ijymy rjt hmiot+ @o pj`mygmkotmy, ymdo }uo rjt pj`j lj msmk'~m`j ok oypjy lpegjy mjy, ol ptm'dmnj oyp okimgekm`j+
Oypo mj
yuctegjy ol
ogdmpo `o ptoy
ore`ogemy ol
yeypogm `o ymlu`
hm toyrjk`e`j
`o gmkotm
oxiolokpo, yjdto
pj`j rjt yu
toiutyj hugmkj,
Rmdlj Uo`lek
@oy`o 4229 lm eksotyek ok ekctmoyptui'putm poikjljfm yo pterlei+ Yo tomijk`e'iejkmtjk pj`jy ljy hjyrepmloy Imry+
@okfuo Ftero M+ Lm yepumiek llos mUo`lek m `mt rmtpoy ymkepmtejy m `emtej+
Ol @t+ Rmdlj Uo`lekmyugeok lm imtpotm `o Ymlu` ol 45`o jipudto `o 4226+
44
8/2/2019 Prevenir es salud
13/19
40
Osokpjy | Hottmgeokpmy poikjlfeimy ml yotseiej `o lm rjlpeim
Ekeie ol ieilj `o se`ojijkcotokiemy jtfmke~m`j rjt ol RN ol Ekypepupj `o Mlpjy Oypu'
Lmy se`ojijkcotokiemy ijgok~mtjk ol 9= o mfjypj ijk'pekumtk im`m lukoy hmypm ol 6 `o `eieogdto ok lm yo`o`ol RN puiugmkj+ Myeypetk oypmim`my rotyjkmle`m`oy`ol gdepj rjlpeij mim`geij `o lm Mtfokpekm+ M`o'gy, yo tomle~ lm njtkm`m o iedotgelepmkiem ijk lm rto'yokiem `o mupjte`m`oy ljimloy `ol RN `etefokpoykmiejkmloy, ijgj ol lofeylm`jt Numk Imdmk`e+
k ol gmtij `ol ieilj Ol Rotjkeygj imgekj ml De'iokpokmtej, lm rtegotm se`ojijkcotokiem ijgjpj`my lmy `ogy', pusj lufmt ok lm yo`o `ol Rmt'
pe`j Nuypeiemleypm o Puiugk+ Ok oypm jrjtpuke`m`, e'yotp ol gelepmkpo ox gekeyptj `o Oijkjgm MkpjkejImceotj (ok toogrlm~j `o Mgm`j Dju`ju, }ueok pokmijgrtjgeyjy `o mfok`m ijk lm Rtoye`okpm%, ol celyjcjGmtej Imymllm ol oijkjgeypm Njtfo Pj`oyim+ Ol pogm
cuo $Iulputm, Yjieo`m` Oijkjgm ok Peogrjy ol Iok'pokmtej$+
Ol okimtfm`j `o mdtet lm njtkm`m cuo Pj`oyim, }ueokhe~j hekimre ok lj }uo llmg ljy ptoy gjgokpjy oij'
kgeijy gy jcokyesjy `o lm heypjtem mtfokpekm> olRlmk Muyptml (=58?%, lm Lo `o Ijksotpedele`m` (=55=% lm `osmlumiek (4224%+ Pj oyim oxrlei rjt }u cmllmtjkim`m ukm `o oypmy oyptmpofemy yuy ijkyoiuokiemy+M`ogy, oyitede igj cukiejk lm oijkjgm ol rmy`utmkpo ljy mjy yefueokpoy hmypm lm mipumle`m`' ijkilu ok }uo ol ieilj }uo yo ekeie m cekoy `o 4224oyp m rukpj `o potgekmt+
M yu putkj, Gmtej Imymllm `enj }uo lmy eluyejkoy yjkgu egrjtpmkpoy rmtm yofuet msmk~mk`j, rotj yoimok+ Myegeygj, mm`e> Oy egrjtpmkpo rokymt ol De'iokpokmtej m lj ftmk`o, kj ylj tolmpese~mk`j ol rtj'oipj `ol 82, rotj pmgdek oy k oioymtej ogro~mt mijkpmt lm Rmptem `oy`o mkpoy `o gmj+ Rjt lpegj, olcelyjcj iott yu oxrjyeiek toijt`mk`j }uo lm heypjtemlm oyitedok ljy }uo fmkmk, oyj }ueoto oiet }uo hm jptmheypjtem+ ]ueok }ueotm jt }uo jefm+
Ljy Cmypjy ol Iokpokmtej+ =5=2> rjlpeim, ctmu`o sej'lokiemMy yo `okjgek lm yofuk`m oxrjyeiek `o se`ojijk'cotokiemy }uo yo llos m imdj ol 6 o yorpeogdto, jk o`eyotpmtjk Hufj Ihugdepm (heypjtem`jt rotej`eypm% Gmtej Rmihj J@jkkoll (oyitepjt, rjlpeij g`eijoyroiemle~m`j ok ryeijmkleyey rye}uemptm%+ Oypo l'
pegj mdte lm ihmtlm ijk ol oymttjllj o lm yepumiek lm'djtml `ol jdtotj mtfokpekj `utmkpo ol rtegotiokpokmtej+ Ok lm jrjtpuke`m`, mrtjsoih rmtm loot ukekcjtgo olmdjtm`j rjt Numk Delmlop Gmyy (g`eij,mdjfm`j ogrtoymtej ijkyptuipjt, kmie`j ok Gmpmt,Impmlum, Oyrmm, }uo toye`e oy`o =869 ok Mtfokpekm%+@eihj ekcjtgo rudleim`j ol 92 `o mdtel `o =520 `o'kjgekm`j Ol oypm`j `o lmy Ilmyoy Jdtotmy Mtfokpe'kmy lo cuo okimtfm`j m Demlop rjt ol rtoye`okpo NulejMtfokpekj Tjim1 `mdm uk gekuiejyj rmtpo yjdto lm ye'pumiek `o oyo okpjkioy `ol jdtotj mtfokpekj + Luofj`ol `eyiutyj `o Rmihj J@jkkoll pjg lm rmlmdtm
Ol ieilj `o se`oj'
ijkcotokiemy
ijgok~ ol 9=
`o mfjypj
ijkpekumt pj`jyljy lukoy hmypm ol
6 `o `eieogdto
imgekj ml Deiokpokmtej
4?
O =5 `o Jipudto> Ol Gjsegeokpj Jdtotj okpeogrjy ol Deiokpokmtej+ @eyotpmkpoy>HipjtToiml`o'Gmkuol _tte~m ' (potiot rmkoleypm m Ijk'tgmt%+
43 o Jipudto> Fkotj Rotjkeygj, uk `o'
dmpo koioymtej+ @eyotpmkpoy> Hel`m Fjk~lo~`o @uhml`o'Feky Fjk~lo~ Fmtim'LelemkmHok`ol+
4 o Kjseogdto> @oymttjllj Hugmkj Nuy'peiem Yjieml+ @eyotpmkpoy>O`umt`j Mgm`oj'@m'keol Mttjj' Gmtm `ol Imtgok Coenjj+
5 `o Kjseogdto> Rjlpeim Ijgukeimiek>Jrulokiem Ekcjtgmpesm Geyotem+ Ijkiorpuml+@eyotpmkpoy> Gmtemkm Mijypm'Imtljy Imgrj'
ljkfj'Imtljy Cmtm+
=3 o Kjseogdto> O`uimiek Rtjoipj Km'iejkml> Tomle`m` `oymcjy+ @eyotpmkpoy> Okte'}uo ol Rotiej' @mkeol Celguy'Mkm Nmtmgellj+
49 o Kjseogdto> Lm Mtfokpekm ok lm MipumlGmpte~ Ieokpij'Poikjlfeim> @oyrofuo j oy'pmkimgeokpj+ @eyotpmkpoy+Njy Lekj Dmtmmj'Numk Imtljy ol Dollj'Imtljy Guk`p+
92 `o Kjseogdto> Yofute`m` Rdleim, Fm'tmkpmy Nuypeiem+ @eyotpmkpoy> Njm}uk @mTjihm'Mleiem Reoteke' Oufokej ^mccmtjke+
6 `o @eieogdto> Ol Cuputj o lm @ogjitmiem `o ljy Rmtpe`jy Rjlpeijy+ @eyotpmkpoy>MkpjkejImotj'Cljtokiej Tmk`m~~j'Teimt`j Tjuseot+
Lmy se`ojijkcotokiemy ijkpekmk my>
Gmtej Rmihj J@jkkoll+ @eyotp ok lm se`ojijkcotok'iem `ol 6 `o yorpeogdto nukpj m Hufj Ihugdepm+
Mkpjkej Imotj+ Rmtpeier `ol ieilj `o se`ojijkcotokiemy seyep Puiugk rmtm hjgokmnomt m ox rtoyjy rjlpeijy+
`ejy Numk Rotk+ M`ogy, yo tomle~ lm njtkm`m `o Imrmiepmiek ok Iedotgelepmkiem
Kuosmy poikjljfmy
8/2/2019 Prevenir es salud
14/19
4643
Osokpjy | Hottmgeokpmy poikjlfeimy ml yotseiej `o lm rjlpeim
Ihugdepm, }ueok cekmle~ ol okiuokptj ijk uk `odmpo+
Lm iedotgelepmkiem nuypeiemleypmOl seotkoy 0 `o yorpeogdto rjt lm kjiho, ok ol Rmtpe`jNuypeiemleypm yo sese lm mrotputm o lm Imrmiepmiek ok
Iedotgelepmkiem+ Oy ukm imrmiepmiek rmtm m`}uetetlmy hottmgeokpmy sek iulm`my ml uyj `o k uosmy poikj'ljfmy ok lm rjl peim+ Ruo`o yutfet ukm dljf ycotm ro'tjkeypm smlejym }uo hmfm mrjtpoy m lm ijkyptuiiek `ojptm gmkotm+ Oypm hottmgeokpm yetso rmtm `mt m ijkj'iot kuoyptjy ljftjy o ek}ueopu`oy, oxrlei Nmseot Kj'fuotm, yoitopmtej `o Ekkjsmiek @oymttjlljPoikjlfeij, miotim `o lm njtkm`m tomle~m`m ok ol hjpolImtljy S ol ydm`j ?+
Numk Imdmk`e cuo ol eksepm`j oyroieml+ U oy }uo m`o'gy `o yot yoitopmtej fokotml `o lm Nusokpu` Rotj'keypm, Imdmk`e oy uk iedotgelepmkpo (lm `etoiiek oyvvv+numkimdmk`eo+dljfyrjp+ijg%1 m`ogy, Numk oyuk keopj toiurotm`j rjt lmy Mduolmy o Rlm~m o Gmj oyp gu sekiulm`j ijk ljy @otoihjy Hugmkjy+ Ij'
Lm heypjtem lm
oyitedok ljy
}uo fmkmk,
oyj }ueoto
`oiet }uo hm
jptm heypjtem+
Gmtej Imymllm
lmdjtj ijk lmy Mduolmy `o Rlm~m `o Gmj, oy ukm rmtpo`o ge luihm j `o ge gelepmkiem }uo peoko }uo sot ijkljy `otoihjy yjdto pj`j ijk lm dy}uo`m `o keopjy,oxrtoy+
Lm Nusokpu` Rotjkeypm yo oxrmk`o rjt pj`m lm ieu`m`+Yjgjy uk fturj kugotjyj `jk`o rtjcuk`e~mgjy olptmdmnj pottepjteml, yjdto pj`j ok ljy dmttejy `ol yut`o lm ieu`m`, }uo yjk ljy gy rjypotfm`jy yjieml'gokpo+ Mh oymttjllmgjy ijk gmjt mhkij lj }uo oyol ptmdmnj `o lm nusokpu` rotjkeypm1 pmgdek lj hmio'gjy ok lmy ukesotye`m`oy, oxrlei Imdmk`e, }ueokrtoye`o ol dlj}uo aetihkoteypm `o lm lofeylmputm `oDuokjy Metoy+ M`ogy, jptjy toijkjie`jy iedotgele'pmkpoy hmdlmtjk oyo ydm`j ok lm goym rmkol `okj'gekm`m $Nsokoy, rjlpeim rmtpeiermiek+ Kuosjylokfumnoy, geygjy e`omloy$+ Mlfukjy `o olljy cuotjk>Yodmypek Ljtok~j, ukj `o ljy rtegotjy iedotgelepmk'poy, Ctmkij Sepmle, `ol dljf _k `m rotjkeypm, ol pu'iugmkj Ml`j Nmtgm+
Numk Imdmk`e+ Yoitopmtej Fokotml o lm Nusokpu` Rotj'keypm+ Henj o rm`toy oymrmtoie`jy utmkpo lm eipm`utmgelepmt, toiurotm`j rjt lmy Mduolmy `o Rlm~m o Gmj+
Lm rtoye`okpm `ol Rmtpe`j Nuypeiemleypm Dompte~ Tjnay mrj ol rtjoipj o lm kuosm lo o go`ejy utmkpo lm ekmufutmiek`o lm imrmiepmiek ok iedotgelepmkiem+
Imotj hjgokmno m ox rtoyjy rjlpeijy
Ol seotkoy 48 `o mfjypj, ol `etefokpo nuypeiem'leypm Mkpjkej Imotj okptof `erljgmy m cm'gelemtoy ox rtoyjy rjlpeijy rjt ol @m `ol@opoke`j'@oymrmtoie`j+ Ol ox gekeyptj o Ij'gotiej Oxpotejt `o lm Kmiek okpto =5?4 =5??rmtpeier `ol mipj rjt ol @m `ol @opoke`j'@o'ymrmtoie`j }uo yo tomle~ ok ol Ymlk Dlmkij+Ok Puiugk, oypo onogrlmt gelepmkpo nuype'iemleypm `oke m Rotk ijgj uk mgj }uorteselofe lm rm~ okpto ljy mtfokpekjy1 ijk`uto~m itepei }uo yuy eyiruljy kj hmmk
yofue`j oyo onogrlj+
@utmkpo ol mipj, Imotj toesek`ei m $lm toyey'pokiem nuypeiemleypm$, `o lm }uo l cjtg rmtpo+$Lm rotyoiuiek }uo yo he~j ml rotjkeygj kjpeoko rtoio`okpoy ok lm heypjtem guk`eml+ U oyrjt lm luihm ol poypegjkej `o pj`jy ljy gele'pmkpoy }uo cuotjk rtoyjy rjlpeijy }uo yofue'gjy yeok`j lj }uo yjgjy yjgjy pj`jy ljy}uo yjgjy$, `oilmt+
Ijlmdjtj ijk lmy
Mduolmy `o Rlm~m
`o Gmj, oy ukm
rmtpo `o ge
luihm j `o ge
gelepmkiem +
Numk Imdmk`e
8/2/2019 Prevenir es salud
15/19
Yogcjtj rmtm kj se`okpoy
Ijkptjl o imyijy m gjpjieileypmy
Ol Fjdeotkj kmiejkml lm MCM jiemle~mtjk ol miuot`j rjt ol iuml ol cpdjl mtfokpekj yo rj`t
sot rjt poloseyek mdeotpm+ Lm rtoye`okpm Iteypekm Cotkk`o~ ijktg }uo ol Oypm`j eksotpet
$ 322 gelljkoy rjt mj ok ijkiorpj o otoihjy o poloseyek rmtm }uo ljy rmtpe`jy ol pjt'
koj Mrotputm yo ruo`mk sot ftmpey ok pj`j ol rmy+
Ol kuosj ijksokej yot rjt =2 mjy, muk}uo yo tomnuypmt im`m `jy+ Yo upele~mtk cjk`jy `olm rudleie`m` jieml , `o lmy fmkmkiemy }uo yo jdpokfmk, ol ?2/ yot rmtm lm MCM ol toypjyo `oypekmt rmtm lm rtormtmiek `o ljy `orjtpeypmy jlgreijy+ Ok Puiugk, Imkml =2 yot olokimtfm`j `o ptmkygepet ljy okiuokptjy+
Cpdjl ftmpey rmtm pj`jy
Ol 6 `o mfjypj yo ekmufut ol rtegot yogcjtj yj'kjtj `o lm rtjsekiem, ok lm oy}uekm `o 40 `o Yor'peogdto Ijkftoyj+ Oypo eyrjyepesj rotgepo m ljy kjse`okpoy itu~mt lmy imlloy yek lm myeypokiem `o jptmyrotyjkmy+ Ol o}uerj, `o cmdteimiek mtfokpekm, yo mi'pesm iumk`j lm rotyjkm rtoyejkm uk djpk }uo yo ok'iuokptm ok lm imnm+ Ol jdnopesj ol gukeierej oy rjkotoypjy yogcjtjy ok lmy rtekiermloy ekpotyoiiejkoy `olm ieu`m`+
Ol rmym`j 40 `o mfjypj ijgok~mtjk ljy jrotmpesjy`o ijkptjl yjdto ol uyj `o ologokpjy `o rtjpoiiekrmtm ljy ijk`uipjtoy `o gjpjy ok lm rtjsekiem+ M`o'gy `o llosmt ol imyij, m ljy ijk`uipjtoy yo loy oxefo}uo ljy sohiuljy ietiulok ijk pj`my lmy luioy ijkljy oyronjy toptjseyjtoy, my ijgj pmgdek lm leiok'iem ljy rmroloy toflmgokpmtejy+
84/ gsel rmtm ukesotyepmtejy
Luihm ijkptm ol okfuo
Ok ol Ymlk Dlmkij o Imym o Fjdeotkj yo llos m imdj ol mipj o lmk~mgeokpj ol Rtjftmgm`o _ke`m `o Foypek `o @jiugokpjy+ Ol geygj oypusj okimdo~m`j rjt lm gekeyptm `o @o'ymttjllj Yjieml, rtjcoyjtm Dompte~ Getaek1 ol yoitopmtej `ol Ekpotejt `o lm Kmiek, `t+ GmtiejDmtdjym1 ol gekeyptj `o Ymlu`, `t+ Rmdlj Uo`lek ol `etoipjt `ol Tofeyptj Iesel, @mkpo Lj~m+Imdo oypmimt }uo ol jdnopesj ol rtjftmgm oy tofeyptmt m pj`my m}uollmy rotyjkmy ek`jiu'gokpm`my }uo kj iuokpmk ijk lm rjyedele`m` o hmiot uyj o yuy otoihjy jdlefmiejkoy+Rjt lpegj, }ueokoy rtoye`eotjk lm njtkm`m dtek`mtjk opmlloy ol rlmk `oypmimtjk }uo yollosmt m imdj ok pj`m lm rtjsekiem o gmkotm ftmpuepm+
Lmk~mgeokpj ol Rtjftmgm o _ke`m` o Foypek o @jiugokpjy
Ol Yokm`j ijksetpe ok lo ol rtjoipj rmtm }uo ljy`jiokpoy ukesotyepmtejy iuokpok ijk ol tfegok nu'
delmpjtej oyroieml `ol 84 / gsel, pml ijgj ol }uo peo'kok ljy gmoyptjy rtegmtejy yoiuk`mtejy+ Ol kuosjyeypogm mdmtim m =42+222 rtjcoyjtoy, }uo `oy`o mhjtm`odotk hmiot uk mrjtpo m`eiejkml+ My, yo cekmkiemtol tfegok oyroieml }uo rotgepo nudelmtyo m lmy guno'toy ijk 32 mjy m ljy hjgdtoy ijk 3? mjy }uo to'kmk 4? o yotseiej+
Ol gekeyptj `o Ymlu` `o lm Kmiek, Numk Gmk~ut, se'yep lm rtjsekiem rmtm rtoyokpmt ol Rlmk Kmiejkml `oLuihm ijkptm ol @okfuo lm Ceodto Mgmtellm+ Ol Ge'keypotej Kmiejkml dtek`mt mrjj pikeij cekmkieotj`oypekm`j m lm imrmiepmiek o o}uerjy ymkepmtejy, lmijgrtm `o ekyoipeie`my pmgdek m lm o`uimiek ij'gukepmtem+ Ol jdnopesj oy llosmt m imdj uk rtjioyj `osefelmkiem, rtosokiek ijgdmpo `o oypmy okcotgo'`m`oy+
48 45
8/2/2019 Prevenir es salud
16/19
Mipumle`m` | Njtkm`my ok ol ekpotejt `o lm rtjsekiem
Ymlu`, oijkjgm, `oymttjllj yjieml yofute`m` cuotjk ljy pogmy oxruoypjy ok ol Yut `o lm
rtjsekiem rjt ljy toyrjkymdloy `o oypmy tomy+ Lm fokpo ru`j oyiuihmt yot oyiuihm`m+
jy hmdepmkpoy o Ijkioriek mlto`o`jtoy puseotjk lm jrjt'puke`m`, `utmkpo pj`j ol goy
`o mfjypj, `o myeypet m lmy njtkm`my}uo tomle~ ol Rmtpe`j Nuypeiemleypmok oym ieu`m`+ Ol jdnopesj otm miot'imt m ljy cukiejkmtejy `ol Fjdeotkj
m lm fokpo }uo ypm yo rjkfm mlpmkpj `ol ptmdmnj }uo oypk llosmk`jm`olmkpo ruo`m pokot ijk olljy ukekpotimgdej o jrekejkoy o ek}ueo'pu`oy ml toyroipj+
Lmy tomy }uo rmtpeiermtjk cuotjklmy `o Ymlu`, m imtfj `ol `jipjtRmdlj Uo`lek1 Oijkjgm, ijk ol IRKNjtfo Negko~ m lm imdo~m1 @oymttj'llj Yjieml, ium toyrjkymdlo oy lmrtjcoyjtm Dompte~ Getaek1 Yofute'`m` Ieu`m`mkm, tortoyokpm`m rjt ol`jipjt Gmtej Lro~ Hottotm+
Ljy mlimkioy o lm Ekcluok~mLm rtegotm kjiho o odmpo oypusj`o`eim`m m lm ymlu`, ijk lm Ftero M ol `okfuo ijgj pogmy iokptmloy+Rmdlj Uo`lek oxruyj ljy `mpjy oy'pm`ypeimy yjdto ljy mlimkioy `o
mgdmy okcotgo`m`oy ok Puiugk, toepot lmy toijgok`miejkoy mpokot ok iuokpm rmtm rtosoketlmy+ Mijkpekumiek, toyrjk`e lmy rto'fukpmy `o lm fokpo oxrlei ol gj'pesj o lm suolpm m ilmyoy+
Iuokpmy ilmtmy@utmkpo lm yofuk`m njtkm`m, }uo yotomle~ ol 3 o mfjypj, ol gekeyptj oOijkjgm, Njtfo Negko~, pusj lm rm'lmdtm ijkpoyp lmy rtofukpmy `o ljy
rtoyokpoy+ Ol rtoyuruoypj mkuml olm rtjsekiem, ljy cjk`jy `oypekm`jy mljy gukeierejy, lm mipumle~miek `oljy yuol`jy m oypmpmloy lm mrleim'iek ol 84/ gsel rmtm mlfukjy nu'delm`jy cuotjk ljy pogmy iokptmloy
rjt jk`o ptmkyep ol odmpo+
Ijk lm getm`m ruoypm ok lm cmgelem ol ogrlojM yoey mjy `ol ekeiej `o yu foypekijgj Gekeyptm o @oymttjllj Yjieml,Dompte~ Getaek toijt` }uo ok m}uolokpjkioy oypdmgjy ok ukm iteyeygu rtjcuk`m yeopo `o im`m =2 pu'iugmkjy otmk rjdtoy, j yom }uo kjmlimk~mdmk m iudtet ljy ologokpjy`o lm imkmypm dyeim+ Oypdmgjy okogotfokiem ymkepmtem, ijk iheijy gmgy `oykupte`jy+Rotj uk ekpokyj ptmdmnj ijjt`ekm`jijk jptmy tomy' ljft tosotpet oym ye'pumiek ok ptoy myroipjy> rjlpeimy mle'
gokpmtemy, ogrloj cmgelem+ Okptolmy gonjtmy yo ijkpmdele~mk 9+322 ihe'ijy ok yepumiek o oykupteiek }uotoiedeotjk uk yofuegeokpj, yo fmtmk'pe~ ol ekftoyj ml ogrloj m ptmsy `oijjrotmpesmy jdtmy rdleimy, yo ijk'yefue }uo guihmy cmgelemy ymlfmk`o ljy ijgo`jtoy suolsmk m ijgotok yuy imymy yo ruyj m `eyrjyeiek`o lm fokpo hottmgeokpmy o ekyugjyrmtm }uo ru`eotm okimtmt yuy rtjrejyogrtok`egeokpjy, okpto jptmy ijymy+
Hmieok`j hekimre ok lm yofute`m`Ol 42 `o mfjypj kmle~ ol ieilj ijklm `eyotpmiek ol gekeyptj o Yofu'te`m` Ieu`m`mkm, Gmtej Lro~ Ho'ttotm, }ueok mpok`e lmy ek}ueopu`oy`o lm fokpo ok oypm gmpotem+ Ol cuk'
iejkmtej `oypmi `o gmkotm `opm'llm`m ljy ptmdmnjy }uo seokotomle~mk`j yu tom+ Ruyj kcmyey ok`oypottmt lm iulputm `o kj iugrletijk km`m, yofk yuy rmlmdtmy+
Ljy pogmy iokptmloy `ol `odmpo ijk ljy }uo ekpotmipu ijk ljy rto'yokpoy cuotjk ljy ekypepupjy rokm'loy, ol Ekypepupj Rtjsekieml `o Luihmijkptm ol Mlijhjleygj (ERLM%, lm`oyrokmle~miek o lmy `tjfmy olijkptjl `ol uyj `ol imyij m gjpj'ieileypmy+
Cukiejkmtejy ol Fjdeotkj,m `eyrjyeiek `o ljy puiugmkjy
L@oy`o ol
Fjdeotkj }uotogjy
`oypottmt lm iulputm
`o kj iugrlet
ijk km`m
Gmtej Lro~ Hottotm+
Oypmt oyogrlom`j
fokotm guihjy
jptjy rtjdlogmy
ok lm cmgelem`ecieloy o toyjlsot+
Dompte~ Getaek+
Rmdlj Uo`lek, gekeyptj `o Ymlu`+ Njtfo Negko~, gekeyptj `o Oijkj'gm+
Dompte~ Tjnay `o Mlrotjseih, rtoye'`okpm ol RN+
Gekeyptj `o Yofute`m` Ieu`m`mkm
Gekeyptm `o @oymttjllj Yjieml
92 9=
8/2/2019 Prevenir es salud
17/19
Rmtpe`j Nuypeiemleypm | _ke`m`oy Dyeimy
99
`o ijtm~k_k fturj `o rotyjkmy `ol dmttej Ol Yeck guoyptm ol
jy Lmrmihjyoy ol kjgdto ol ijgo`jt }uo pj`jy ljy my jctoiouk rlmpj o ijge`m m mrtjxegm`mgokpo' =22 rotyjkmy+ Mlfu'kmy o ollmy ekpoftmk ol fturj o pomptj Ol Yeck}uo, ol rmym`j
48 o mfjypj, rtoyokp yu jdtm Ymleok`j ol rj~j ok lm XXS CeoypmRtjsekieml ol Pomptj, jk`o ljy mipjtoy ijkpmtjk yuy sesokiemy lmyijkyoiuokiemy }uo loy rtjsji ol ijkyugj `o `tjfmy dode`my+Pj`j oypj oy uk ptmdmnj }uo yo hmio mtpeiulm`mgokpo ijk lm _ke`m`Dyeim (iokptj `o mlem`jy ml RN }uo cjt'gmk m yuy geogdtjy rjlpeim peim'gokpo% Tokmiot Rotjkeypm, ijk ol k`o gonjtmt lm imle`m` o se`m o ljy hm'depmkpoy o oypo dmttej+Gy mll `o yu lmdjt rjlpeim, lmy _ke'`m`oy Dyeimy llosmk m imdj ukm mt`umpmtom o myeypokiem yjieml+ Pml oy ol imyj`o ukm `o ollmy> Tokmiot rotjkeypm+ypm yo okiuokptm ok Ol Yeck, uk dm'
ttej gmtfekm`j o lm Imrepml jk`o olmlijhjl, lmy tjfmy ol olepj oypk se'fokpoy, geokptmy lm o`uimiek, lmefuml`m lm nuypeiem yjk uk hjte~jkpo eciel o mlimk~mt+Lm e`om oy duyimt okptopokegeokpjy rmtm ljy iheijy }uo my pok'fmk yu oyrmiej jiurm`j, ol iuml kj loy rotgepm ijkpekumt ijk lmm`eiiek, yjypeoko Luey Keosm, rtoye`okpo o oypm _ke`m` Dyeim}uo ptmdmnm ijk rtjftmgmy yjiemloy olmdjtm`jy rjt ol Fjdeotkjrtjsekieml kmiejkml+ Ijkieokpe~mgjy m ljy nsokoy rmtm }uo rmt'peierok ok `eypekpmy mipese`m`oy }uo rtjrjkogjy (cpdjl, pmllotoy`o rlypeim, `o ijyputm, ukm gutfm%1 duyimgjy lm cjtgm `o dtek'`mtloy ijkpokiek, mm`o+
_k ftmkepj o mtokm@oy`o yorpeogdto o 4224, ol ijgo`jt ijgukepmtej Ljy Lmrmihjycukiejkm ok lm imym o Etgm Gjktj,yepum`m ok Ol Yeck+ @utmkpoljy 93? `my `ol mj ollm dtek`m uk oyrmiej `o ijkpokiek rmtm lmyrotyjkmy }uo oypk yugotfe`my ok esotyjy rtjdlogmy+ Lm e`om oy
ijkpokot m ljy iheijy }uo m oypk ok ukm bo`m` roleftjym, ijgokpmGjktj+ U oxrleim> _km bo`m` roleftjym mkpoy otm lm `o ljy m`jloy'iokpoy, mhjtm m yotm oy`o ljy 8 mjy+ Mh oy iumk`j ogreo~mk ijklm `tjfm, okpjkioy yjk cieloy `o gmkonmt ijttok roleftj rjt}uo,guihmy soioy, kj hm ijkpokiek cmgelemt+Mipumlgokpo, Ljy Lmrmihjy toiedo lm ijlmdjtmiek ol tom o Mi'iek Yjieml ol Rmtpe`j Nuypeiemleypm puiugmkj, lm iuml yo okimtfm o
iudtet koioye`m`oy ekgekokpoy `o lmrjdlmiek+ Rjt onogrlj, hmio mlfukjygoyoy ypo lo `jk mlfukjy ologok'pjy }uo hmimk cmlpm> iudeotpjy, smyjy,jllmy, mlegokpjy, okpto jptjy+ M`ogy,ol RN, nukpj ijk ol Gekeypotej `o @oym'ttjllj Yjieml `o lm rtjsekiem, oksmmyeypokpoy yjiemloy ml ijgo`jt rmtmijkjiot iuloy yjk lmy koioye`m`oygy utfokpoy }uo oxeypok my rj`ot
okijkptmtloy mlfukm yjluiek+Rjt jptm rmtpo, Etgm oyp ijkcjtgo ijklj }uo yo seoko hmieok`j, muk}uo ymdo
}uo pj`msm hm guihj rjt hmiot+ Geokptmy pokfm se`m, sj m yo'fuet luihmk`j hmypm lj lpegj, yjypeoko lm okimtfm`m ol ijgo`jt+
Yo mdto ol polkOk 422=, Luey Keosm roky }uo ukm gmkotm `o mu`mt m oymy rot'yjkmy }uo oypuseotjk j oypk' yugotfe`my ok lmy m`eiiejkoy otmijkcjtgmk`j uk pmllot `o pomptj+ Okyofue`m yo ijkpmip ijk NjtfoYmlsmpeottm (`etoipjt o pomptj% lo he~j lm rtjruoypm+ Ekgo`empm'gokpo, l miorp+ Ok 4220, Ymlsmpeottm ito ol rtjoipj Yog'
Ijkieokpe~mgjy m
ljy nsokoy rmtm }uo
rmtpeierok ok `eypek'
pmy mipese`m`oy+
Luey Keosm
Etgm Gjktj+ Okimtfm`m `ol ijgo'`jt ijgukepmtej Ljy Lmrmihjy+
Njtfo Ymlsmpeottm+ @etoipjt olFturj o Pomptj Ol Yeck+
Luey Keosm+ Rtoye`okpo o lm _ke`m`Dyeim Tokmiot Rotjkeypm+
Geokptmy pokfm
se`m, sj m yofuet
luihmk`j hmypm
lj lpegj+
Etgm Gjktj
mgjt lm yjle`mte`m` mttedm `odmnj `ol oyiokmtej+
94
Mipjtoy
L
_k ijgo`jt ijgukepmtej uk pmllot o pomptj cjtgmk rmtpo olptmdmnj }uo lm _ke`m Dyeim Tokmiot rotjkeypm tomle~m ok ol dm'ttej Ol Yeck ijk ol k `o toyimpmt m guihmy rotyjkmy }uo imokok ol fflmfolj `o lmy m`eiiejkoy lm `olekiuokiem+
8/2/2019 Prevenir es salud
18/19
Rmtpe`j Nuypeiemleypm | _ke`m`oy Dyeimy
Ijk ljy `etefokpoy m lm imdo~m j ijk lm imdo~m `o
ljy `etefokpoy+
Numk @jgekfj Rotk
dtmk`j mtpo msmlm`j rjt Okpo Iulputml `o Puiugk' }uo duyimmiotimt ol pomptj m `eypekpjy tekijkoy `o lm rtjsekiem+ Ijk ol pmllot`o pomptj ptmpmgjy `o gonjtmtloy lm se`m m ljy iheijy, rjt}uo ol po'mptj po `m lm rjyedele`m` `o yjmt }uo rj`y llofmt m yurotmtpo,`eio Njtfo+ Gy `o ukj `o ljy iheijy go `enj> bj }ueotj ymlet `ooypm geot`m rotj kj ruo`j+ Lj egrjtpmkpo oy lm `oieyek `o olljy`o rjkotyo lmy relmy hmiot oypo ptmdmnj+Ol rmym`j 48 `o mfjypj cuo uk `m gy }uo oyroieml rmtm }ueokoyekpoftmk ol Fturj `o Pomptj Ol Yeck+ Gmuteiej, Mkfleim, Noyy,@mkeol, Lelemkm Getpm, `odmk yudetyo ml oyiokmtej luofj `o ptoygoyoy `o okymj+ Lm jdtm Ymleok`j `ol rj~j }uo olljy geygjyrtjpmfjke~mtjk oyitedeotjk' yo rtoyokpmdm ok ol Ietiulj `o lmRtokym, ok m`hoyek m lm XXS Ceoypm Rtjsekieml `ol Pomptj+Lm go`em hjtm }uo `ut ol oyroip'iulj cuo gu ogjpesm1 rotj gy lj
cuo iumk`j, ml kml, ljy mipjtoy oypto'ihmtjk yuy gmkjy ymlu`mtjk ml r'dleij+ Ljy mrlmuyjy eksm`eotjk ollufmt lmy lftegmy `o ljy nsokoy `oOl Yeck ijgok~mtjk m toijttot yuygonellmy+ Ok mluyek m oypj, `jy `oolljy `oyitedeotjk yuy yokymiejkoy+Rjt uk lm`j, Noyy selm (49% `enj>Oypj oy gu lek`j1 kukim oypuso tj'`om`j o pmkpm fokpo okiegm }uopo mrlmu`m+ Myegeygj, yoml>Kukim puso jrjtpuke`m` `o km`m, yeogrto oypmdm ok lm imllo`tjfk`jgo+ Luofj ijkji m Etgm Njtfo, ftmiemy m olljy gomlon `o oyj+ Rjt ol jptj, Gmuteiej Sofm (43% oxrtoy> Go fuypm'tm }uo lm fokpo yo `o iuokpm `o pmkpmy ijymy }uo rmymk hj ok`m }uo hm yjluiek rmtm pj`j, km`m gy hm }uo duyimtlm+ Myu so~, oypo njsok rmtoio hmdot okijkptm`j mlfj gy ok ol pomptj+
@oyiudt lm ympeycmiiek }uo ukj yeokpo mttedm `ol oyiokmtej1 }ue'yeotm seset ol pomptj rjt}uo go fuypm itoj }uo okijkpt ge pm'lokpj,`enj ijksokie`j+
Guihjy rj`tmk rtofukpmtyo ye pj`j oypj yetso, ye lm luihm }uo og'rtok`ok uk ijgo`jt, uk pmllot `o pomptj ukm _ke`m` Dyeim ml'imk~mk rmtm ymkmt lmy hote`my `o mlfukjy }uo hmdepmk uk dmttejgmtfekm`j ijgj lj oy Ol Yeck+ U muk}uo guihjy toyrjk`otmk}uo kj, `o mlfukm gmkotm y yetso, yeogrto iumk`j yom rmtm sotukm lu~ o oyrotmk~m ok lm getm`m o }ueokoy hmypm hmio rjij yljsomk ruotpmy iottm`my j`jy yjt`jy+ Yetso rjt}uo `m jrjtpuke'`m`oy , yjdto pj`j, rjt}uo eksepm m yjmt ok uk cuputj gonjt+
Ijk ol pomptjptmpmgjy `o
gonjtmtlo lm se`m
m ljy iheijy+
Njtfo Ymlsmpeottm+
90
Ok oyiokm+ Ol fturj `o pomptj OlYeck rtoyokp yu jdtm Ymleok`j olrj~j ok lm XXS Ceoypm Rtjsekieml `olPomptj+
8/2/2019 Prevenir es salud
19/19
=6
? O@EPJTEML|Nuypeiemleygj ymlu`
48 @OPMIM@JY|M pokot ok iuokpm
4040OSOKPJYKuosmy poikjljfmy imgekj ml Deiokpokmtej|
92MIP_MLE@M@Cukiejkmtejy ol fjdeotkj m eyrjyeiek o ljy puiugmkjy|
=8 OKPTOSEYPM| Lm ymlu` rdleim ijgj ono `o ukm rjlpeim o Oypm`j
JREKEJKOl Oypm`j peoko }uo fmtmkpe~mt ol miioyj m ukm ymlu` efkm |
=9 EKCJTGMIEJK FOKOTML|Rjt ukm duokm ymlu`
==OXPTMSolmt rjt ol deokoypmt o lm hugmke`m` |
5 @JIPTEKM| Kukim oy pmt`o
3P_TEYGJLm sellm o ljy nsokoy|
| Jtfmkj Jceieml `ol Rmtpe`j Nuypeiemleypm
| @eyptepj Puiugk
94 RMTPE@J N_YPEIEMLEYPM|Mipjtoy `o ijtm~k