Upload
others
View
8
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
1
PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA
4º CURSO
EDUCACIÓN PRIMARIA
CPI BEMBIBRE
(CURSO 2019/2020)
2
ÍNDICE
1.- Introdución e contextualización.
- Características evolutivas do alumnado.
2.- Obxectivos de 4º curso de Educación Primaria.
3.- Desenvolvemento do currículo por áreas.
4.- Competencias clave. Mínimos esixibles.
5.- Elementos transversais.
6.- Avaliación. Criterios da avaliación. Promoción do alumnado.
7.- Atención á diversidade.
8.- A metodoloxía didáctica considerando as competencias clave como elemento
organizador.
9.- Plan lector.
10.- Actividades complementarias e extraescolares.
11.- Plan de convivencia.
12.- Plan das tecnoloxías da información e comunicación (TIC).
13.- P.A.T. Programación de actividades e tarefas.
3
1.- NTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN
O C.P.I de Bembibre sitúase na vila de Bembibre (Rúa Socortes, s/n) E en Val do Dubra.
Segundo consta no seu Proxecto Educativo do centro, recibe alumnos do Concello de Val do
Dubra e algúns do concello de Tordoia, estes últimos agora xa están en Educación
Secundaria. A meirande parte deles fan uso do transporte e comedor escolar.
Economicamente as familias son de clase social media e media baixa.
O grao de uso dos dous idiomas oficiais da Comunidade Autónoma de Galicia é do 50%. Como
lingua materna, a maioría usa a lingua galega.
O Centro consta de 3 unidades de E.I. e 7 de E.P.
O cadro de profesores está formado por catro especialistas de E.I., sete xeralistas de E.P., unha
especialista de F.F., unha de F.I., unha de P.T.un de A.L., unha de E. Artística e Musical e un
especialista de E.F.
As instalacións das que dispón o centro son: Unha zona para E.I. que comprende: catro aulas, unha aula de inglés para E.I., zona de recreo
interior e parque infantil exterior para os recreos. A zona para E.P. que abarca: sete aulas de
E.P., unha aula de Inglés, unha aula de E. Artística, unha aula de P.T., unha aula de AL, unha
aula música e unha aula de Relixión.
Áreas comúns: comedor, ximnasio, aula de informática, biblioteca, dous patios cubertos, parque
infantil e patio exterior con campos de fútbol, baloncesto e voleibol.
En cuarto curso hai trece alumnos (nove nenas e catro nenos). Superaron o nivel de terceiro;
pero tres alumn@s non superaron a competencia matemática.
Unha alumna acude á aula de PT tres sesións semanais para recibir reforzo en matemáticas,
lingua galega e lingua castelá. Dúas alumnas acuden á aula de AL dúas sesións á semana.
Neste curso incorporouse unha alumna procedente do Brasil. Foi valorada pola Orientadora que a
propuxo para recibir apoio en PT. De momento non acude porque é capaz de seguir o ritmo da
clase. Está ben integrada no grupo.
Un alumno está pendente de valoración por parte da Orientadora.
4
Características evolutivas do alumnado:
No período de idade comprendido entre os nove e dez anos, que se corresponde co cuarto
curso de primaria, o alumnado está caracterizado por uns trazos evolutivos que afectan ao seu
desenvolvemento motor, socio-afectivo e cognitivo.
Desenvolvemento motor.
O alumnado ten cada vez máis relacións co mundo que os rodea. Ademais, neste período,
amosa unha maior forza e unha gran progresión na coordinación motora.
Desenvolvemento socio-afectivo.
Encóntranse nunha idade aberta a persoas e costumes diferentes das súas e na que actúan
dun xeito cada vez máis autónomo; marcan eles mesmos os seus fins e organizan as súas
accións en por eles en función dos seus proxectos. Tamén, nesta idade se advirte unha
segregación entre sexos producíndose unha clara diverxencia entre os xogos dos nenos e os
das nenas. Non obstante, neste período, o grupo organízase para converterse no verdadeiro
centro da vida escolar.
Desenvolvemento intelectual.
Os nen@s encóntranse en plena etapa do período das operacións concretas, o que supón que
razoan loxicamente, xa non emiten xuízos intuitivos propios do período anterior. Agora ben, o seu
razoamento está vinculado á manipulación dos obxectos aos que este se refire.
DESENVOLVEMENTO MOTOR, SOCIO- AFECTIVO E COGNITIVO
5
CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE.
Enténdese por competencia as capacidades para aplicar de xeito integrado os contidos propios
de cada ensinanza e etapa educativa, co fin de lograr a realización axeitada de actividades e a
resolución eficaz de problemas complexos. Segundo a Lei Orgánica 8/2013 para a mellora da
calidade educativa, establécense as seguintes:
1º Comunicación lingüística (CCL).
2º Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCCT).
3º Competencia dixital (CD).
4º Aprender a aprender (CAA).
5º Competencias sociais e cívicas (CSC).
6º Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE).
7º Conciencia e expresións culturais (CCEE).
Debemos destacar que se potenciará o desenvolvemento da competencia de comunicación
lingüística e da competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía, e que
tamén se deseñarán actividades integradas que permitan traballar máis dunha competencia ao
mesmotempo.
6
2.- OBXECTIVOS DE 4º CURSO DE EDUCACIÓN PRIMARIA
Os obxectivos estarán encamiñados ao logro da adquisición, por parte de todo o alumnado, das
capacidades que permitan:
• Coñecer e apreciar os valores e as normas de convivencia, aprender a obrar de acordo con elas,
prepararse para o exercicio activo da cidadanía e respectar os dereitos humanos, así como o
pluralismo propio dunha sociedade democrática.
• Desenvolver hábitos de traballo individual e de equipo, de esforzo e de responsabilidade no estudo,
así como actitudes de confianza en si mesmo, sentido crítico, iniciativa persoal, curiosidade, interese
e creatividade na aprendizaxe.
• Adquirir habilidades para a prevención e para a resolución pacífica de conflitos que lle permitan
desenvolverse con autonomía no ámbito familiar e doméstico, así como nos grupos sociais con que
se relaciona.
• Coñecer, comprender e respectar as diferentes culturas e as diferenzas entre as persoas, a igualdade
de dereitos e oportunidades de homes e de mulleres e a non-discriminación de persoas con
discapacidade.
• Coñecer e utilizar de xeito apropiado a lingua galega, a lingua castelá e desenvolver hábitos de
lectura.
• Adquirir en, polo menos, unha lingua estranxeira a competencia comunicativa básica que lle permita
expresar e comprender mensaxes sinxelas e desenvolverse en situacións cotiás.
• Desenvolver as competencias matemáticas básicas e iniciarse na resolución de problemas que
requiran a realización de operacións elementais de cálculo, coñecementos xeométricos e estimacións,
así como ser capaz de aplicalos a situacións da súa vida cotiá.
• Coñecer e valorar o seu contorno natural, social e cultural, así como as posibilidades de acción e de
coidado deste, con especial atención á singularidade de Galicia. Coñecer mulleres e homes que
realizaron achegas importantes á cultura e sociedade galegas.
• Iniciarse na utilización, para a aprendizaxe, das tecnoloxías da información e da comunicación,
desenvolvendo un espírito crítico ante as mensaxes que recibe e elabora.
OBXECTIVOS XERAIS DE 4º CURSO.
7
• Utilizar diferentes representacións e expresións artísticas e iniciarse na construción de propostas
visuais.
• Valorar a hixiene e a saúde, aceptar e aprender a coidar o propio corpo e o dos outros, respectar as
diferenzas e utilizar a educación física e o deporte como medios para favorecer o desenvolvemento
persoal e social.
• Coñecer e valorar a flora e a fauna, en especial a presente na Comunidade Autónoma de Galicia, e
adoptar modos de comportamento que favorezan o seu coidado.
• Desenvolver as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións
coas demais persoas, o valor da corresponsabilidade no traballo doméstico e no coidado das outras
persoas, así como unha actitude contraria á violencia, aos prexuízos de calquera tipo e aos
estereotipos sexistas.
• Fomentar a educación viaria e actitudes de respecto que incidan na prevención dos accidentes de
tráfico.
8
3. DESENVOLVEMENTO DO CURRÍCULO POR ÁREAS.
CIENCIAS NATURAIS 4º PRIMARIA
• Identificar e localizar os principais órganos implicados na realización das funcións vitais do corpo
humano (anatomía, fisioloxía, localización, forma, estrutura, funcións, coidados, etc.).
• Identificar e explicar as consecuencias para a saúde e o desenvolvemento persoal de
determinados hábitos de alimentación, hixiene, exercicio físico e descanso.
• Desenvolver hábitos saudables de alimentación, hixiene e exercicio físico, así como discriminar
as actividades nocivas para a saúde.
• Coñecer os diferentes niveis de clasificación dos seres vivos, atendendo ás súas características e
tipos, e diferenciando os reinos.
• Clasificar plantas por especies segundo criterios científicos como a súa reprodución ou
morfoloxía, e recoñecer especies utilizando claves ou pautas sinxelas.
• Desenvolver actitudes de respecto e coidado cara ás diferentes formas de vida.
• Coñecer as características dos animais vertebrados e invertebrados, e clasificalos.
• Identificar e explicar as relacións entre os seres vivos.
• Identificar as principais características e os compoñentes dun ecosistema.
• Recoñecer diferentes hábitats dos seres vivos.
• Discriminar as propiedades dos materiais e dos distintos obxectos que se fabrican grazas a eles.
e clasificar algúns materiais segundo as súas propiedades.
• Coñecer os distintos tipos de enerxía, as súas fontes e as máquinas coas que se obteñen.
• Explicar os beneficios e os riscos relacionados co uso da enerxía, expoñendo posibles actuacións
para un desenvolvemento sostible.
• Coñecer os protocolos de actuación ante accidentes escolares e domésticos.
• Adquirir estratexias de resolución de conflitos e relación social.
• Obter información relevante sobre feitos ou fenómenos previamente delimitados, facendo
predicións sobre sucesos naturais, integrando datos da observación directa e indirecta a partir
da consulta de diversas fontes e comunicando resultados.
OBXECTIVOS DA ÁREA DE CIENCIAS DA NATUREZA 4º EP.
9
• Establecer conxecturas tanto respecto de sucesos que acontecen dunha forma natural coma
sobre os que acontecen cando se provocan, a través dun experimento ou dunha experiencia ou
empregando programas informáticos sinxelos de simulación científica.
• Utilizar diferentes técnicas de exposición oral e escrita dos resultados obtidos tras a realización
de diversas experiencias, presentándoos con apoios gráficos.
• Facer predicións a partir da análise de información sobre feitos ou fenómenos e comunicar os
seus resultados a través da xeración de supostos ou hipóteses.
• Expresar oralmente os resultados obtidos en proxectos ou investigacións, apoiando o discurso
en datos gráficos.
• Desenvolver o traballo cooperativo en actividades grupais, fomentando os principios e os
valores da interacción social.
• Desenvolver as capacidades de resolución de conflitos e autonomía como factores de
desenvolvemento e crecemento persoal.
• Realizar un proxecto e presentar un informe.
2 COMPETENCIA 3 INDICADORES 4 DESCRITORES
Competencia matemática e
competencias básicas en
ciencia e tecnoloxía
Coidado
ambiental
vivos
do
e
dos
ámbito
seres
• Interactuar co ámbito natural de xeito
respectuoso.
• Comprometerse co uso responsable
dos recursos naturais para promover
un desenvolvemento sustentable.
• Respectar e preservar a vida dos
seres vivos do seu ámbito.
• Tomar conciencia dos cambios
producidos polo ser humano no ámbito
natural e as repercusións para a vida
futura.
1 DESCRITORES
10
Vida saudable
• Desenvolver e promover hábitos de
vida saudable en canto á alimentación
e ao exercicio físico.
• Xerar criterios persoais sobre a visión
social da estética do corpo humano
fronte ao seu coidado saudable.
11
A ciencia no día a día
• Recoñecer a importancia da ciencia na
nosa vida cotiá.
• Aplicar métodos científicos rigorosos
para mellorar a comprensión da
realidade circundante.
• Manexar os coñecementos sobre
ciencia e tecnoloxía para solucionar
problemas e comprender o que
acontece ao noso arredor.
Manexo de elementos
matemáticos
• Manexar a linguaxe matemática con
precisión en calquera contexto.
• Identificar e manipular con precisión
elementos matemáticos (números,
datos, elementos xeométricos...) en
situacións cotiás.
Razoamento lóxico e
resolución de problemas
• Aplicar os coñecementos matemáticos
para a resolución de situacións
problemáticas en contextos reais e en
calquera materia.
• Realizar argumentacións en calquera
contexto con esquemas lóxico-
matemáticos.
• Aplicar as estratexias de resolución de
problemas a calquera situación
problemática.
Comunicación lingüística Comprensión: oral e escrita • Comprender o sentido dos textos
escritos.
• Captar o sentido das expresións orais:
ordes, explicacións, indicacións,
relatos...
• Gozar coa lectura.
10
Expresión: oral e escrita
• Expresar oralmente, de xeito ordenado
e claro, calquera tipo de información.
• Utilizar o coñecemento das estruturas
lingüísticas e as normas ortográficas e
gramaticais para elaborar textos
escritos.
• Compoñer distintos tipos de textos
creativamente e con sentido literario.
Normas de comunicación
• Respectar as normas de comunicación
en calquera contexto: quenda de
palabra, escoita atenta do
interlocutor...
• Manexar elementos de comunicación
non verbal, ou en diferentes rexistros
nas diversas situacións comunicativas.
Comunicación noutras
linguas
• Entender o contexto sociocultural da
lingua, así como a súa historia para un
mellor uso desta.
• Manter conversas noutras linguas
sobre temas cotiáns en distintos
contextos.
• Utilizar os coñecementos sobre a
lingua para buscar información e ler
textos en calquera situación.
• Producir textos escritos de diversa
complexidade para o seu uso en
situacións cotiás ou de materias
diversas.
Competencia dixital Tecnoloxías da información • Empregar distintas fontes para a busca
de información.
• Seleccionar o uso das distintas fontes
segundo a súa fiabilidade.
• Elaborar e publicitar información propia
derivada de información obtida a
través de medios tecnolóxicos.
11
Comunicación audiovisual
• Utilizar as
• distintas canles de comunicación
audiovisual para transmitir
informacións diversas.
• Comprender as mensaxes que veñen
dos medios de comunicación.
Utilización de ferramentas
dixitais
• Manexar ferramentas dixitais para a
construción de coñecemento.
• Actualizar o uso das novas tecnoloxías
para mellorar o traballo e facilitar a
vida diaria.
• Aplicar criterios éticos no uso das
tecnoloxías.
Conciencia
culturais
e
expresións
Respecto polas
manifestacións culturais
propias e alleas
• Mostrar respecto cara ás obras máis
importantes do patrimonio cultural a
nivel mundial.
• Valorar a interculturalidade como unha
fonte de riqueza persoal e cultural.
• Apreciar os valores culturais do
patrimonio natural e da evolución do
pensamento científico.
Expresión
artística
cultural
e
• Expresar sentimentos e emocións
desde códigos artísticos.
• Apreciar a beleza das expresións
artísticas e no cotián.
• Elaborar traballos e presentacións con
sentido estético.
Competencias
cívicas
sociais e Educación
constitucional
cívica e • Coñecer e aplicar dereitos e deberes
da convivencia cidadá no contexto da
escola.
• Identificar as implicacións que ten vivir
nun Estado social e democrático de
dereito referendado por unha norma
suprema chamada Constitución
española.
12
Relación cos demais
• Desenvolver capacidade de diálogo
cos demais en situacións de
convivencia e traballo, e para a
resolución de conflitos.
• Mostrar dispoñibilidade para a
participación activa en ámbitos de
participación establecidos.
• Recoñecer riqueza na diversidade de
opinións e ideas.
Compromiso social
• Aprender a comportarse desde o
coñecemento dos distintos valores.
• Concibir unha escala de valores propia
e actuar conforme a ela.
• Evidenciar preocupación polos máis
desfavorecidos e respecto aos
distintos ritmos e potencialidades.
• Involucrarse ou promover accións cun
fin social.
Sentido de iniciativa e espírito
emprendedor
Autonomía persoal
• Optimizar recursos persoais
apoiándose nas fortalezas propias.
• Asumir as responsabilidades
encomendadas e dar conta delas.
• Ser constante no traballo superando
as dificultades.
• Dirimir a necesidade de axuda en
función da dificultade da tarefa.
Liderado • Xestionar o traballo do grupo
coordinando tarefas e tempos.
• Contaxiar entusiasmo pola tarefa e
confianza nas posibilidades de acadar
obxectivos.
• Priorizar a consecución de obxectivos
grupais a intereses persoais.
13
Creatividade
• Xerar novas e diverxentes
posibilidades desde coñecementos
previos do tema.
• Configurar unha visión de futuro
realista e ambiciosa.
• Atopar posibilidades no ámbito que
outros non aprecian.
Emprendemento
• Optimizar o uso de recursos materiais
e persoais para a consecución de
obxectivos.
• Mostrar iniciativa persoal para iniciar
ou promover accións novas.
• Asumir riscos no desenvolvemento das
tarefas ou dos proxectos.
• Actuar con responsabilidade social e
sentido ético no traballo.
Aprender a aprender
Perfil de aprendiz
• Identificar potencialidades persoais
como aprendiz: estilos de aprendizaxe,
intelixencias múltiples, funcións
executivas...
• Desenvolver as distintas intelixencias
múltiples.
• Xestionar os recursos e as motivacións
persoais a prol da aprendizaxe.
Ferramentas para
estimular o pensamento
• Aplicar estratexias para a mellora do
pensamento creativo, crítico,
emocional, interdependente...
• Desenvolver estratexias que favorezan
a comprensión rigorosa dos contidos.
14
Planificación e avaliación
da aprendizaxe
• Planificar os recursos necesarios e os
pasos que hai que realizar no proceso
de aprendizaxe.
• Seguir os pasos establecidos e tomar
decisións sobre os pasos seguintes en
función dos resultados intermedios.
• Avaliar a consecución de obxectivos
de aprendizaxe.
• Tomar conciencia dos procesos de
aprendizaxe.
15
Descrición do modelo competencial.
Traballar por competencias na aula supón unha reflexión e unha reconfiguración dos contidos
desde un enfoque de aplicación que permita o adestramento destas. As competencias non se
estudan, nin se ensinan, adéstranse. Para iso, xeraremos tarefas de aprendizaxe onde favorezamos
nos alumnos e nas alumnas a aplicación do coñecemento mediante metodoloxías de aula activas.
Abordar cada competencia de xeito global en cada unidade didáctica é inabarcable, polo que cada
unha se estrutura en indicadores, grandes piares que permiten describila dunha forma máis
precisa. Podemos atopar entre tres e seis indicadores por competencia.
O indicador segue sendo aínda demasiado xeral, polo que o descompoñemos no que chamamos
descritores da competencia, que «describen» o alumnado competente neste ámbito. Por cada
indicador atoparemos entre tres e seis descritores redactados en infinitivo.
En cada unidade didáctica concretaremos o descritor en desempeños competenciais redactados
na terceira persoa do presente indicativo. O desempeño será o aspecto concreto da competencia
que poderemos adestrar e avaliar de xeito explícito na unidade, será concreto e obxectivable e
indícanos que debemos adestrar e observar nas actividades deseñadas.
Para o seu desenvolvemento, partimos dun marco de descritores competenciais definido para o
proxecto, aplicable a toda materia e curso.
Respectando o tratamento específico nalgunhas áreas, os elementos transversais, tales como a
comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, tecnoloxías da
información e da comunicación, o emprendemento e a educación cívica e constitucional,
traballaranse desde todas as áreas, posibilitando e fomentando que o proceso de ensinanza-
aprendizaxe dos alumn@s sexa o máis completo posible.
Por outra banda, o desenvolvemento de valores, presentes tamén en todas as áreas, axudará a que os
nosos alumnos e as nosas alumnas aprendan a desenvolverse desde uns determinados valores que
constrúan unha sociedade ben consolidada na que todos poidamos vivir.
.
CONTRIBUCIÓN DA ÁREA AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE
16
• Na área de Ciencias da Natureza.
Nesta área incidiremos no adestramento de todas as competencias de xeito sistemático, facendo
fincapé nos descritores máis afíns á área.
Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía
A área contribúe de forma substancial á competencia básica en ciencia e tecnoloxía, xa que moitas
das aprendizaxes que integra están totalmente centradas na interacción do ser humano co mundo
que o rodea. A competencia vaise construíndo a través da apropiación de conceptos e habilidades
que permiten interpretar o mundo físico próximo, así como do achegamento a determinados trazos
do método co que se constrúe o coñecemento científico: saber definir problemas, estimar solucións
posibles, elaborar estratexias, deseñar pequenas investigacións, analizar resultados e comunicalos.
A área, por outra parte, axúdalle ao alumnado a construír un coñecemento da realidade que,
partindo das súas propias vivencias, percepcións e representacións, sexa progresivamente máis
obxectivo e compartido, ademais de proporcionarlle os instrumentos necesarios para comprender,
explicar e actuar nesa realidade. Así mesmo, contribúe de xeito significativo á educación para a
sustentabilidade, desenvolvendo habilidades e competencias que fomentan o uso responsable dos
recursos naturais, a conservación da diversidade natural, o consumo racional, a protección da saúde
individual e colectiva, a repartición equitativa da riqueza e a solidariedade global e interxeracional.
A área ofrece a posibilidade de utilizar as ferramentas matemáticas en contextos significativos de
uso, tales como: lectura de mapas; comprensión e realización de escalas; lectura, representación
interpretación e comunicación de gráficas; emprego de unidades de medida, etc., contribuíndo así
ao desenvolvemento da competencia matemática.
CONTRIBUCIÓN DA ÁREA AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS
17
Os descritores que traballaremos fundamentalmente serán:
- Interactuar co ámbito natural de xeito respectuoso.
- Comprometerse co uso responsable dos recursos naturais para promover un
desenvolvemento sustentable.
- Respectar e preservar a vida dos seres vivos do seu ámbito.
- Tomar conciencia dos cambios producidos polo ser humano no ámbito natural e as repercusións
para a vida futura.
- Desenvolver e promover hábitos de vida saudable en canto á alimentación e ao exercicio físico.
Comunicación lingüística
A área contribúe de forma substancial a esta competencia porque a información aparece como
elemento imprescindible dunha boa parte das súas aprendizaxes. A información preséntase en
diferentes códigos, formatos e linguaxes, e require, polo tanto, procedementos diferentes para a súa
comprensión. Ler un mapa, interpretar un gráfico ou observar un fenómeno, esixe procedementos
diferenciados de busca, selección, organización e interpretación que son obxecto prioritario de
aprendizaxe na área.
O alumnado deberá diferenciar progresivamente entre a linguaxe que fai posible a comunicación
entre as persoas e a que utiliza a ciencia para explicar os feitos e os fenómenos. Empregarase tanto a
linguaxe oral coma a escrita, a gráfica ou a simbólica, sendo importante o vocabulario específico
utilizado na área. Ademais da contribución da área ao aumento significativo da riqueza do
vocabulario específico, na medida que nos intercambios comunicativos se valore a claridade, a
exposición, o rigor no emprego dos termos, a estruturación do discurso, a sintaxe, etc..., estarase
desenvolvendo esta competencia.
Os descritores que utilizaremos serán:
- Plan lector: gozar coa lectura.
- Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita atenta do
interlocutor...
18
- Producir textos escritos de diversa complexidade para o seu uso en situacións cotiás ou de materias
diversas.
- Expresar oralmente, de xeito ordenado e claro, calquera tipo de información.
- Utilizar o coñecemento das estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e gramaticais para
elaborar textos escritos.
- Captar o sentido de expresións orais: ordes, explicacións, indicacións, relatos...
Competencia dixital
A área inclúe explicitamente os contidos que conducen á alfabetización dixital, coñecemento cuxa
aplicación contribuirá ao desenvolvemento da competencia dixital. A utilización básica do
ordenador, o manexo dun procesador de textos e a busca guiada na internet, contribúen de forma
decisiva ao desenvolvemento desta competencia. As TIC constitúen un acceso rápido e sinxelo á
información sobre o medio. Ademais é unha ferramenta atractiva, motivadora e facilitadora das
aprendizaxes, pois permite aproximar seres vivos, reaccións químicas ou fenómenos físicos á súa
experiencia.
Adestraremos os seguintes descritores:
- Seleccionar o uso das distintas fontes segundo a súa fiabilidade.
- Empregar distintas fontes para a busca de información.
- Manexar ferramentas dixitais para a construción do coñecemento.
- Elaborar e publicitar información propia derivada de información obtida a través de medios
tecnolóxicos.
- Actualizar o uso das novas tecnoloxías para mellorar o traballo e facilitar a vida diaria.
Conciencia e expresións culturais
Esta competencia, con respecto á área de Ciencias da Natureza, require os coñecementos que
permitan acceder ás distintas manifestacións da herdanza cultural nos ámbitos tecnolóxicos e
ambientais.
Os descritores que adestraremos nesta competencia son:
• Apreciar os valores culturais do patrimonio natural e da evolución do pensamento científico.
• Apreciar a beleza das expresións artísticas e no cotián.
• Elaborar traballos e presentacións con sentido estético.
19
Competencias sociais e cívicas
Desde a área de Ciencias da Natureza contribuiremos a esta competencia na medida na que os
alumnos e as alumnas desenvolverán as súas habilidades de relación social e respecto nos traballos
cooperativos e grupais, así como no uso de novas metodoloxías, como o traballo por proxectos, que
requirirán dunha maior autonomía e capacidade de reacción do alumnado, de modo que se
potencien estas habilidades.
Os indicadores desta competencia poden facilitar o adestramento de cada un dos descritores que
enunciamos deseguido:
• Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores.
• Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela.
• Involucrarse e promover accións cun fin social.
• Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas.
• Desenvolver a capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e traballo para
resolver conflitos.
• Coñecer e aplicar dereitos e deberes de convivencia cidadá no contexto da escola.
Sentido de iniciativa e espírito emprendedor
A área de Ciencias da Natureza inclúe contidos directamente relacionados co desenvolvemento do
sentido de iniciativa persoal, ao ensinar a tomar decisións desde o coñecemento dun mesmo, tanto
no ámbito escolar coma na planificación de forma autónoma e creativa de actividades de ocio. A
planificación e a xestión de proxectos de traballo, ben de forma individual ou en equipo, contribúen
ao desenvolvemento desta competencia, xa que implican transformar as ideas en accións, afrontar
os problemas e aprender dos erros, calcular e asumir riscos, elixir con criterio propio, ser
perseverante e responsable, ser creativo e emprendedor, manter a motivación, ser crítico e conservar
a autoestima, e tamén obriga a dispoñer de habilidades sociais de relación e liderado de proxectos.
Nesta área as tarefas e as actividades formuladas farán que o alumnado adquira todas estas
destrezas.
Neste caso, os descritores que se van adestrar serán:
• Optimizar o uso de recursos materiais e persoais para a consecución de obxectivos.
• Xestionar o traballo do grupo coordinando tarefas e tempos.
• Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo.
20
• Priorizar a consecución de obxectivos grupais a intereses persoais.
• Amosar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas.
Aprender a aprender
Para que esta área contribúa ao desenvolvemento da competencia para aprender a aprender, deberá
orientarse de maneira que se favoreza o desenvolvemento de técnicas para aprender, para organizar,
memorizar e recuperar a información, tales como resumos, esquemas ou mapas mentais que
resultan especialmente útiles nos procesos de aprendizaxe desta área. Por outra banda, a reflexión
sobre que se aprendeu, como e o esforzo por contalo oralmente e por escrito, contribuirá ao
desenvolvemento desta competencia.
Os descritores que utilizaremos para adestrar esta competencia serían:
• Intelixencias múltiples: desenvolver as distintas intelixencias múltiples.
• Seguir os pasos establecidos e tomar decisións sobre os pasos seguintes en función dos resultados
intermedios.
• Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos.
• Aplicar estratexias para a mellora do pensamento creativo, crítico, emocional,
interdependente...
• Planificar os recursos necesarios e os pasos que se van realizar no proceso de aprendizaxe.
• Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe.
21
PERFIL COMPETENCIAL DA ÁREA DE CIENCIAS DA NATUREZA
COMPETENCIA EN COMUNICACIÓN LINGÜÍSTICA CNB1.1.1. Busca, selecciona e organiza a información importante, obtén conclusións e comunica o resultado de forma oral e escrita.
CNB1.1.2. Presenta os traballos, en soporte dixital ou papel, de maneira ordenada, clara e limpa.
CNB1.2.2. Emprega axeitadamente o vocabulario que corresponde a cada un dos bloques de contidos.
CNB2.1.2. Recoñece a importancia dos sentidos para a relación co medio e as formas de coidalos.
CNB3.1.4. Identifica hábitats de seres vivos e elabora un protocolo para respectar a biodiversidade.
CNB3.2.2. Planifica, observa, compara, rexistra e comunica, empregando soportes textuais variados, os resultados da observación do ciclo vital previamente planificado.
CNB4.1.2. Explica algunhas características e propiedades do aire e as actuacións necesarias para evitar a súa contaminación.
CNB4.2.1. Investiga e explica o comportamento de certos corpos diante da luz.
CNB5.1.2. Coñece a enerxía que empregan as máquinas de uso habitual e explica a importancia da ciencia e a tecnoloxía na vida cotiá.
COMPETENCIA MATEMÁTICA E COMPETENCIAS BÁSICAS EN CIENCIA E TECNOLOXÍA CNB1.1.1. Busca, selecciona e organiza a información importante, obtén conclusións e comunica o resultado de forma oral e escrita.
CNB1.1.2. Presenta os traballos, en soporte dixital ou papel, de maneira ordenada, clara e limpa.
CNB1.1.3. Manifesta autonomía na planificación e execución de accións e tarefas e ten iniciativa na toma de decisións.
CNB1.1.4. Consulta e utiliza documentos escritos, imaxes e gráficos.
CNB1.1.5. Reflexiona sobre o traballo realizado, saca conclusións sobre como traballa e aprende e elabora
20
estratexias para seguir aprendendo.
CNB1.2.1. Establece conxecturas de sucesos ou problemas do seu contorno, empregando medios propios da observación para obter unha información.
CNB1.2.2. Emprega axeitadamente o vocabulario que corresponde a cada un dos bloques de contidos.
CNB1.3.1. Utiliza estratexias para traballar de forma individual e en equipo amosando habilidades para a resolución pacífica de conflitos. CNB2.1.1. Localiza os principais órganos vitais e entende a súa importancia no funcionamento do organismo.
CNB2.1.2. Recoñece a importancia dos sentidos para a relación co medio e as formas de coidalos.
CNB2.2.1. Identifica e adopta hábitos de hixiene, de descanso e de alimentación sa e diferencia prácticas e mensaxes que son contraproducentes para a saúde.
CNB2.2.3. Recoñece algúns factores que producen as enfermidades máis habituais (carie, catarros, gripe, obesidade) e aplica actuacións para á súa prevención. CNB2.3.1. Clasifica e diferencia alimentos en función dos nutrientes principais.
CNB2.3.2. Identifica sistemas de conservación alimentaria.
CNB2.3.3. Analiza dietas e elabora un menú equilibrado na escola.
CNB3.1.1. Observa, identifica e recoñece as características básicas e clasifica animais vertebrados e invertebrados do seu contorno, con criterio científico.
CNB3.1.2. Observa, identifica e recoñece as características básicas e clasifica plantas do seu contorno, con criterio científico.
CNB3.1.3. Utiliza claves e guías para a clasificación científica de animais e plantas.
CNB3.1.4. Identifica hábitats de seres vivos e elabora un protocolo para respectar a biodiversidade.
CNB3.2.1. Coñece e explica as funcións de relación, reprodución e alimentación.
CNB3.2.2. Planifica, observa, compara, rexistra e comunica, empregando soportes textuais variados, os resultados da observación do ciclo vital previamente planificado. CNB4.1.1. Identifica e coñece a intervención da enerxía nos cambios da vida cotiá.
CNB4.1.2. Explica algunhas características e propiedades do aire e as actuacións necesarias para evitar a súa contaminación.
CNB4.1.3. Elabora protocolos para mellorar os problemas medioambientais da súa contorna.
CNB4.2.1. Investiga e explica o comportamento de certos corpos diante da luz.
CNB4.2.2. Identifica forzas coñecidas que fan que os obxectos se movan ou se deformen a través de experiencias ou pequenas investigacións.
CNB4.3.1. Compara densidades de diferentes substancias de uso cotián con respecto á auga e presenta conclusións en diferentes soportes.
CNB4.3.2. Identifica e prepara algunhas mesturas de uso doméstico.
CNB4.3.3. Separa compoñentes dalgunhas mesturas de uso cotián presentando conclusións sobre os resultados.
CNB5.1.1. Manipula e identifica algunhas máquinas e aparellos sinxelos e habituais na vida cotiá, analizando o seu funcionamento.
CNB5.1.2. Coñece a enerxía que empregan as máquinas de uso habitual e explica a importancia da ciencia e a tecnoloxía na vida cotiá. CNB5.2.1. Identifica e describe oficios en función dos materiais, das ferramentas e das máquinas que empregan.
CNB5.2.2. Aplica os coñecementos ao deseño e á construción dalgún obxecto ou aparello sinxelo, empregando operacións matemáticas no cálculo previo, así como as tecnolóxicas: unir, cortar, pegar...
COMPETENCIA DIXITAL CNB1.1.2. Presenta os traballos, en soporte dixital ou papel, de maneira ordenada, clara e limpa.
CNB1.1.4. Consulta e utiliza documentos escritos, imaxes e gráficos.
CNB3.2.2. Planifica, observa, compara, rexistra e comunica, empregando soportes textuais variados, os resultados da observación do ciclo vital previamente planificado.
CNB5.2.2. Aplica os coñecementos ao deseño e á construción dalgún obxecto ou aparello sinxelo, empregando operacións matemáticas no cálculo previo, así como as tecnolóxicas: unir, cortar, pegar...
COMPETENCIA EN SENTIDO DA INICIATIVA E ESPÍRITO EMPRENDEDOR CNB1.1.1. Busca, selecciona e organiza a información importante, obtén conclusións e comunica o resultado de forma oral e escrita.
CNB1.1.2. Presenta os traballos, en soporte dixital ou papel, de maneira ordenada, clara e limpa.
CNB1.1.3. Manifesta autonomía na planificación e execución de accións e tarefas e ten iniciativa na toma de decisións.
CNB1.2.1. Establece conxecturas de sucesos ou problemas do seu contorno, empregando medios propios da observación para obter unha información.
21
CNB1.3.1. Utiliza estratexias para traballar de forma individual e en equipo amosando habilidades para a resolución pacífica de conflitos.
CNB2.2.2 Identifica e valora as súas habilidades persoais.
CNB3.2.2. Planifica, observa, compara, rexistra e comunica, empregando soportes textuais variados, os resultados da observación do ciclo vital previamente planificado.
CNB5.1.1. Manipula e identifica algunhas máquinas e aparellos sinxelos e habituais na vida cotiá, analizando o seu funcionamento.
CNB5.2.2. Aplica os coñecementos ao deseño e á construción dalgún obxecto ou aparello sinxelo, empregando operacións matemáticas no cálculo previo, así como as tecnolóxicas: unir, cortar, pegar...
COMPETENCIA EN APRENDER A APRENDER CNB1.1.1. Busca, selecciona e organiza a información importante, obtén conclusións e comunica o resultado de forma oral e escrita.
CNB1.1.3. Manifesta autonomía na planificación e execución de accións e tarefas e ten iniciativa na toma de decisións.
CNB1.1.4. Consulta e utiliza documentos escritos, imaxes e gráficos.
CNB1.1.5. Reflexiona sobre o traballo realizado, saca conclusións sobre como traballa e aprende e elabora estratexias para seguir aprendendo.
CNB1.2.1. Establece conxecturas de sucesos ou problemas do seu contorno, empregando medios propios da observación para obter unha información.
CNB1.3.1. Utiliza estratexias para traballar de forma individual e en equipo amosando habilidades para a resolución pacífica de conflitos.
CNB2.2.4. Planifica, de forma autónoma e creativa, actividades de ocio e tempo libre, individuais e en grupo.
CNB3.1.3. Utiliza claves e guías para a clasificación científica de animais e plantas.
CNB5.2.2. Aplica os coñecementos ao deseño e á construción dalgún obxecto ou aparello sinxelo, empregando operacións matemáticas no cálculo previo, así como as tecnolóxicas: unir, cortar, pegar...
COMPETENCIAS SOCIAIS E CÍVICAS CNB1.3.1. Utiliza estratexias para traballar de forma individual e en equipo amosando habilidades para a resolución pacífica de conflitos.
CNB2.2.1. Identifica e adopta hábitos de hixiene, de descanso e de alimentación sa e diferencia prácticas e mensaxes que son contraproducentes para a saúde.
CNB2.2.2 Identifica e valora as súas habilidades persoais.
CNB2.2.4. Planifica, de forma autónoma e creativa, actividades de ocio e tempo libre, individuais e en grupo.
CNB4.1.1. Identifica e coñece a intervención da enerxía nos cambios da vida cotiá.
CNB4.1.2. Explica algunhas características e propiedades do aire e as actuacións necesarias para evitar a súa contaminación.
CNB4.1.3. Elabora protocolos para mellorar os problemas medioambientais da súa contorna.
CNB5.1.1. Manipula e identifica algunhas máquinas e aparellos sinxelos e habituais na vida cotiá, analizando o seu funcionamento.
CNB5.2.1. Identifica e describe oficios en función dos materiais, das ferramentas e das máquinas que empregan.
22
Bloque 1. Iniciación á actividade científica.
- Iniciación á actividade científica.
- Aproximación experimental a algunhas cuestións relacionadas coas Ciencias da Natureza.
- Utilización de diferentes fontes de información.
- Observación directa e indirecta da natureza empregando instrumentos apropiados a través do uso de
libros, medios audiovisuais e tecnolóxicos.
- Lectura, análise e síntese de textos propios da área
- Utilización das Tecnoloxías da Información e da Comunicación para buscar e seleccionar información,
simular procesos e presentar conclusións.
- Hábitos de prevención de enfermidades e accidentes, na aula, no centro e na utilización de diversos
materiais, tendo en conta as normas de seguridade e o coñecemento dos protocolos de actuación no
caso de necesidade.
- Hábito de prevención e coidado no manexo de redes e materiais dixitais e coñecemento do uso
responsable e seguro das tecnoloxías e da internet.
- Traballo individual e en grupo.
- Técnicas de estudo e traballo. Desenvolvemento de hábitos de traballo. Esforzo e responsabilidade.
- Planificación de proxectos e presentación de informes.
O respecto das normas de uso, de seguridade e de mantemento dos instrumentos de observación e dos materiaisdetraballo.
COMPETENCIA EN CONCIENCIA E EXPRESIÓNS CULTURAIS CNB5.2.2. Aplica os coñecementos ao deseño e á construción dalgún obxecto ou aparello sinxelo, empregando operacións
matemáticas no cálculo previo, así como as tecnolóxicas: unir, cortar, pegar...
ORGANIZACIÓN E SECUENCIACIÓN DE CONTIDOS
COMPETENCIA EN CONCIENCIA E EXPRESIÓNS CULTURAIS CNB5.2.2. Aplica os coñecementos ao deseño e á construción dalgún obxecto ou aparello sinxelo, empregando operacións
matemáticas no cálculo previo, así como as tecnolóxicas: unir, cortar, pegar...
23
Bloque 2. O ser humano e a saúde
- Funcións vitais no ser humano: función de relación (órganos dos sentidos, sistema nervioso, aparato
locomotor) e función de nutrición (aparatos respiratorio, dixestivo, circulatorio e excretor).
- As enfermidades comúns que lles afectan aos aparatos e aos sistemas do organismo humano.
- Os hábitos saudables para previr enfermidades.
- A conduta responsable.
- Os avances científicos que melloran a vida.
- Protocolos de actuación ante accidentes escolares e domésticos.
- A toma de decisións: criterios e consecuencias. A resolución pacífica de conflitos.
- As estratexias de relación social. Lecer saudable.
Bloque 3. Os seres vivos
• Funcións vitais dos seres vivos: nutrición, relación e reprodución de animais e plantas.
• Os reinos dos seres vivos.
• As relacións entre os seres vivos. Cadeas alimentarias.
• Características, compoñentes e relacións entre os compoñentes dun ecosistema.
• Ecosistemas do seu ámbito: pradería, poza, bosque, litoral e cidade e os seres vivos.
• Hábitos de respecto e coidado cara aos seres vivos.
• A conservación do medio. Os factores de contaminación e rexeneración. Figuras de protección.
• As normas de prevención de riscos.
• Uso de medios tecnolóxicos ou mostras reais para o estudo dos seres vivos.
Bloque 4. Materia e enerxía
- Estudo e clasificación dalgúns materiais polas súas propiedades. Utilidade polas súas propiedades.
- Utilidade dalgunhas innovacións en produtos e materiais para o avance da sociedade.
- Diferentes procedementos para a medida da masa dun corpo.
- Comportamento dos corpos ante a luz. Reflexión e refracción. Descomposición da luz branca. A cor.
Identificación das cores básicas.
- Predición de alteracións no movemento e na forma dos corpos por efecto das forzas e os cambios de
estado.
- Fontes de enerxía e materias primas: a súa orixe. Intervención da enerxía na vida cotiá.
- Fontes de enerxía renovables e non-renovables. O desenvolvemento enerxético, sustentable e
equitativo. Uso responsable das fontes de enerxía no planeta.
24
Bloque 5. A tecnoloxía. Obxectos e máquinas
- Máquinas e aparatos.
- A panca: funcionamento, tipos de pancas e os seus diferentes usos e aplicacións na vida cotiá.
- Análise e funcións de operadores e utilización na construción dun aparato.
- Construción de estruturas sinxelas que cumpran unha función ou condición para resolver un problema
a partir de pezas moduladas. Planificación, montaxe e desmontaxe.
- Beneficios e riscos das tecnoloxías e produtos.
- Importantes descubrimentos e inventos.
- Biografías de inventores e científicos.
- Tratamento de textos.
- Busca guiada de información na rede.
- Control do tempo e uso responsable das tecnoloxías da información e da comunicación.
Bloque 1. Iniciación á actividade científica
1. Obter información relevante sobre feitos ou fenómenos previamente delimitados, facendo
predicións sobre sucesos naturais, integrando datos da observación directa e indirecta a partir da
consulta de diversas fontes e comunicando os resultados.
2. Establecer conxecturas tanto respecto de sucesos que acontecen dunha forma natural coma sobre
os que acontecen cando se provocan, a través dun experimento ou dunha experiencia ou
empregando programas informáticos sinxelos de simulación científica.
3. Utilizar as tecnoloxías da información e da comunicación, coñecendo e respectando as indicacións
de seguridade na rede.
4. Traballar de forma cooperativa, apreciando o coidado pola seguridade propia e dos seus
compañeiros e compañeiras, coidando as ferramentas e facendo un uso adecuado dos materiais.
5. Utilizar diferentes técnicas de exposición oral e escrita dos resultados obtidos tras a realización de
diversas experiencias, presentándoos con apoios gráficos.
6. Realizar un proxecto e presentar un informe.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
23
Bloque 2. O ser humano e a saúde
1. Identificar e localizar os principais órganos implicados na realización das funcións vitais do corpo
humano e coñecer a anatomía e fisioloxía, dos aparatos, sistemas: a súa localización, forma,
estrutura, funcións, coidados, etc.
2. Describir as enfermidades máis comúns e como lle afectan ao organismo, así como relacionar
determinadas prácticas de vida co adecuado funcionamento do corpo, adoptando estilos de vida
saudables, sabendo as repercusións para a saúde do seu modo de vida.
3. Sinalar a achega dalgúns avances da ciencia e da investigación que melloran a vida.
4. Coñecer os protocolos de actuación ante accidentes escolares e domésticos.
5. Adquirir estratexias de resolución de conflitos e relación social valorando as consecuencias das
decisións adoptadas en relación cos demais e co aproveitamento do seu tempo de lecer.
Bloque 3. Os seres vivos
1. Identificar e coñecer os principais órganos implicados na realización das funcións vitais dos seres
vivos identificando os aparatos e os sistemas: a súa localización, forma, estrutura, funcións,
coidados, etc.
2. Coñecer diferentes niveis de clasificación dos seres vivos, atendendo ás súas características e tipos
e diferenciando os reinos.
3. Coñecer as características e compoñentes dun ecosistema entendendo a importancia do medio
físico (sol, auga, chan, relevo e aire) e a súa relación cos seres vivos.
4. Usar medios tecnolóxicos, respectando as normas de uso, de seguridade e de mantemento dos
instrumentos de observación e dos materiais de traballo, mostrando interese pola observación e
polo estudo rigoroso de todos os seres vivos, e hábitos de respecto e coidado cara aos seres vivos.
Bloque 4. Materia e enerxía
1. Identificar e citar exemplos dos principais usos que o ser humano fai dos recursos materiais.
2. Coñecer os procedementos para a medida da masa dun corpo.
3. Realizar pequenas experiencias para estudar o comportamento dos corpos ante a luz, a reflexión e
refracción e a descomposición da luz branca.
4. Planificar e realizar sinxelas investigacións predicindo o comportamento dos corpos seguindo os
pasos do método científico e empregando programas de simulación.
5. Diferenciar as distintas fontes de enerxía e valorar a súa orixe, características e a importancia de
facer un uso responsable destas.
6. Identificar e explicar os beneficios e riscos relacionados coa utilización da enerxía: esgotamento,
chuvia ácida, radioactividade, expoñendo posibles actuacións para un desenvolvemento
sustentable.
24
Bloque 5. A tecnoloxía, obxectos e máquinas
1. Coñecer os compoñentes e os principios básicos que rexen máquinas e aparatos diferenciando e
enunciando exemplos de máquinas simples e compostas de uso frecuente con especial atención á
panca.
2. Planificar co deseño previo de esquemas, simuladores ou debuxos a construción de obxectos e
aparatos cunha finalidade previa, operadores e materiais apropiados, realizando o traballo
individual e en equipo, e proporcionando información sobre que estratexias se empregaron.
3. Coñecer a biografía de investigadores ou científicos que contribuíron a mellorar a calidade de vida
das persoas e fixeron avanzar a humanidade e identifica os beneficios e os riscos destes avances.
4.Empregar estratexias de busca e selección de información na rede.
25
Bloque 1. Iniciación á actividade científica
Estándar de
aprendizaxe avaliable
Mínimo esixible Trimestre Procedemento e
instrumento de
avaliación
1.1.Busca, selecciona
e organiza
información concreta
e relevante, analízaa,
saca conclusións,
comunica a súa
experiencia
reflexionando acerca
do proceso seguido e
comunicándoo
oralmente e por
escrito.
Busca, seleciona e
analiza información.
1º, 2º e 3º P: exercicios
prácticos.
1.2.Utiliza medios
propios de
observación.
Utiliza case sempre
medios propios de
observación.
1º, 2º e 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
1.3.Consulta e utiliza
documentos escritos,
imaxes e gráficos.
Consulta algúns
documentos escritos
e imaxes.
1º, 2º e 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
1.4.Desenvolve
estratexias
adecuadas para
acceder á información
dos textos de carácter
científico.
Desenvolve case
sempre estratexias
para acceder á
información de textos
científicos.
1º, 2º e 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
2.1.Manifesta
autonomía na
planificación e na
Manifesta certa
autonomía na
planificación e
1º, 2º e 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE
26
execución de accións execución das
e tarefas, e ten tarefas.
iniciativa na toma de
decisións.
3.1. Coñece e utiliza Coñece e utiliza case 1º, 2º e 3º P: observación
as medidas de sempre as medidas e sistemática.
protección e protección que debe I: diario de aula.
seguridade persoal utilizar no usa das
que debe utilizar no TIC.
uso das tecnoloxías
da información e da
comunicación.
3.2.Fai un uso Fai, case sempre, un 1º, 2º e 3º P: observación
adecuado das uso adecuado das sistemática.
tecnoloxías da TIC como recurso de I: diario de aula.
información e da lecer.
comunicación como
recurso de lecer.
3.3.Usa de forma Usa con pouca axuda 1º, 2º e 3º P: observación
autónoma o o tratamento de sistemática.
tratamento de textos textos. I: diario de aula.
(axuste de páxina,
inserción de
ilustracións ou notas,
etc.).
4.1. Coñece e Coñece e respecta 1º, 2º e 3º P: observación
respecta as normas case sempre as sistemática.
de uso e de normas de uso e I: diario de aula.
seguridade dos seguridade dos
instrumentos e dos intrumentos e
materiais de traballo. materiais de traballo.
4.2.Utiliza estratexias Utiliza case sempre 1º, 2º e 3º P: observación
para realizar traballos estratexias para sistemática.
de forma individual e realizar traballos de I: diario de aula,
en equipo, mostrando forma individual e en rexistro anecdótico.
habilidades para a equipo.
resolución pacífica de
27
conflitos. 5.1.Utiliza, de xeito
adecuado, o
vocabulario
correspondente a
cada un dos bloques
de contidos.
Utiliza o vocabulario
de cada bloque de
contidos.
1º, 2º e 3º P: situacións orais de
avaliación, probas
escritas.
I: exposicións orais,
controis temáticos,
mapas conceptuais. 5.2.Expón oralmente
de forma clara e
ordenada contidos
relacionados coa área
manifestando a
comprensión de
textos orais e
escritos.
Expón oralmente
contidos relacionados
coa área
manifestando a
comprensión de
textos orais e
escritos.
1º, 2º e 3º P: situación oral de
avaliación.
I: exposición oral,
rexistro anecdótico.
5.3.Presenta os
traballos de xeito
ordenado, claro e
limpo, en soporte
papel e dixital.
Presenta case
sempre os traballos
de xeito ordenado.
1º, 2º e 3º P: exercicios
prácticos, probas
escritas.
I: cadernos, controis.
6.1.Realiza Realiza pequenas 1º, 2º e 3º P: exercicios
experiencias sinxelas investigacións e prácticos.
e pequenas experiencias
investigacións, extraendo
achegando conclusións e
problemas, comunicando os
enunciando resultados.
hipóteses,
seleccionando o
material necesario,
realizando, extraendo
conclusións e
comunicando os
resultados.
6.2.Realiza un Realiza un proxecto 1º, 2º e 3º P: exercicios
proxecto, traballando de forma individual ou prácticos.
de forma individual ou en equipo e presenta I: proxectos.
en equipo, e presenta un informe recollendo
28
un informe, utilizando
soporte papel ou
dixital, recollendo
información de
diferentes fontes
(directas, libros ou
internet), con
diferentes medios e
comunicando de
forma oral a
experiencia realizada,
apoiándose en
imaxes e textos
escritos.
información relevante.
Bloque 2. O ser humano e a saúde
Estándar de
aprendizaxe avaliable
Mínimo esixible Trimestre Procedemento e
instrumento de
avaliación
1.1.Identifica e
localiza os principais
órganos implicados
na realización das
funcións vitais do
corpo humano.
Identifica e localiza
algúns dos principais
órganos implicados
na realización das
funcións vitais.
2º P: exercicios
prácticos, probas
escritas.
I: cadernos, controis.
1.2.Identifica e
describe as principais
características das
funcións vitais do ser
humano.
Identifica as principais
características das
funcións vitais do ser
humano.
2º P: exercicios
prácticos, probas
escritas.
I: cadernos, controis,
mapas conceptuais.
29
1.3.Identifica as
principais
características dos
aparatos respiratorio,
dixestivo, locomotor,
circulatorio e excretor,
e explica as principais
funcións.
Identifica algunhas
características dos
aparatos respiratorio,
dixestivo, locomotor,
circulatorio e excretor.
2º P: exercicios
prácticos, probas
escritas.
I: cadernos, controis,
mapas conceptuais.
30
2.1. Coñece e Coñece algúns dos 2º P: exercicios
explica os principios principios das prácticos, probas
das enfermidades enfermidades que lle escritas, probas orais.
que lle afectan ao ser afectan ao ser I: cadernos, controis,
humano, identificando humano. mapas conceptuais,
as prácticas debates.
saudables e as
medidas de
prevención e cura.
2.2.Recoñece estilos Recoñece algúns 2º P: exercicios
de vida saudables e estilos de vida prácticos, probas
os seus efectos sobre saudables e os seus escritas, probas orais.
o coidado e o efectos sobre o I: cadernos, controis,
mantemento dos coidado e o mapas conceptuais,
diferentes órganos e mantemento dalgúns debates.
aparatos. órganos e aparatos.
2.3. Identifica e valora Identifica algúns 2º P: exercicios
hábitos saudables hábitos saudables prácticos, probas
para previr para previr escritas, probas orais.
enfermidades e enfermidades. I: cadernos, controis,
mantén unha conduta mapas conceptuais,
responsable. debates.
2.4.Identifica e adopta Identifica e adopta 2º P: exercicios
hábitos de hixiene, case sempre hábitos prácticos, probas
coidado e descanso. de hixiene, coidado e escritas, probas orais,
descanso. observación
sistemática.
I: cadernos, controis,
mapas conceptuais,
debates, diario de
aula.
3.1.Observa, Identifica algúns 2º P: exercicios
identifica e describe avances da ciencia e prácticos, probas
algúns avances da da investigación que escritas.
ciencia e da melloren a vida. I: cadernos, controis.
investigación que
melloran a vida.
4.1. Coñece e Coñece e utiliza 2º P: exercicios
31
utiliza técnicas de algunha técnica de prácticos.
primeiros auxilios, en primeiros auxilios. I: rúbrica.
situacións simuladas
e reais.
4.2. Identifica Identifica case 2º P: situacións orais de
emocións e sempre emocións e avaliación.
sentimentos propios, sentimentos propios e I: diario de aula,
dos seus doutras persoas da diálogos.
compañeiros e contorna.
compañeiras, e das
persoas adultas,
manifestando
condutas empáticas.
5.2.Manifesta unha Manifesta case 2º P: probas orais.
actitude crítica ante sempre unha actitude I: debates.
as prácticas sociais crítica ante as
prexudiciais para a principais prácticas
saúde física, sociais prexudiciais
intelectual e para a saúde.
emocional.
5.3.Planifica de forma Planifica con certa 2º P: exercicios
autónoma e creativa, autonomía prácticos, probas
actividades de ocio, actividades de ocio. orais, observación
individuais e en sistemática.
grupo. I: cadernos, diálogo,
diario de aula.
Bloque 3. Os seres vivos
Estándar de
aprendizaxe avaliable
Mínimo esixible Trimestre Procedemento e
instrumento de
avaliación
1.1. Identifica e
describe a estrutura
dos seres vivos
recoñecendo
aparatos e sistemas.
Identifica a estrutura
principal dos seres
vivos.
1º P: exercicios
prácticos, probas
escritas.
I: cadernos, controis,
mapas conceptuais.
32
1.2.Coñece e explica
as principais
características das
Coñece as principais
características das
funcións vitais.
1º P: exercicios
prácticos, probas
escritas.
33
funcións vitais. I: cadernos, controis,
mapas conceptuais.
2.1.Identifica as
características e
clasifica os seres
vivos: reino animal,
reino das plantas,
reino dos fungos e
outros reinos.
Clasifica algúns seres
vivos e indentifica as
súas principais
características.
1º P: exercicios
prácticos, probas
escritas.
I: cadernos, controis,
mapas conceptuais.
2.2.Coñece as
características,
recoñece e clasifica
os animais
vertebrados.
Clasifica algúns
animais vertebrados e
coñece as suas
principais
características.
1º P: exercicios
prácticos, probas
escritas.
I: cadernos, controis,
mapas conceptuais. 2.3.Distingue as
características,
recoñece e clasifica
os animais
invertebrados.
Clasifica algúns
animais invertebrados
e coñece as suas
principais
características.
1º P: exercicios
prácticos, probas
escritas.
I: cadernos, controis,
mapas conceptuais. 2.4.Identifica as
características e
clasifica as plantas.
Clasifica algúnhas
plantas e coñece as
suas principais
características.
1º P: exercicios
prácticos, probas
escritas.
I: cadernos, controis,
mapas conceptuais. 3.1.Identifica e
explica as relacións
entre os seres vivos
(cadeas alimentarias).
Identifica as principais
relacións entre os
seres vivos.
1º P: exercicios
prácticos, probas
escritas.
I: cadernos, controis,
mapas conceptuais.
3.2. Identifica e
explica algunhas das
causas da extinción
de especies.
Identifica algunhas
das causas da
extinción de especies.
1º P: exercicios
prácticos, probas
escritas, probas orais.
I: cadernos, controis,
mapas conceptuais,
debates. 3.3.Observa e
identifica as principais
características e
compoñentes dun
Observa e identifica
algunhas das
principais
características e
1º P: exercicios
prácticos, probas
escritas.
I: cadernos, controis,
34
ecosistema. compoñentes dun
ecosistema.
mapas conceptuais.
3.4. Recoñece e
explica algúns
ecosistemas do seu
ámbito.
Recoñece algúns
ecosistemas do seu
ámbito.
1º P: exercicios
prácticos, situacións
de avaliación orais.
I: presentacións orais. 3.5.Observa e
identifica diferentes
hábitats dos seres
vivos.
Observa e identifica
algúns hábitats dos
seres vivos.
1º P: exercicios
prácticos, probas
escritas.
I: cadernos, controis,
mapas conceptuais.
4.1. Mostra
condutas de respecto
e coidado cara aos
seres vivos.
Mostra case sempre
condutas de respeto
e coidado cara os
seres vivos.
1º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
4.2.Usa a lupa e
outros medios
tecnolóxicos nos
diferentes traballos
que realiza.
Usa con certa
autonomía a lupa e
outros medios
tecnolóxicos.
1º P: exercicios
prácticos.
I: diario de aula.
4.3.Manifesta certa
precisión e rigor na
observación e na
elaboración dos
traballos.
Manifesta certo rigor
na observación e
elaboración dos
traballos.
1º P: exercicios
prácticos.
I: caderno.
4.4.Observa e rexistra
algún proceso
asociado á vida dos
seres vivos, utilizando
os instrumentos e os
medios audiovisuais e
tecnolóxicos
apropiados,
comunicando de xeito
oral e escrito, os
resultados.
Observa e comunica
brevemente algún
proceso da vida dos
seres vivos.
1º P: situación oral de
avaliación.
I: presentación oral.
4.5.Respecta as
normas de uso, de
seguridade e de
Respecta case
sempre as normas de
uso, seguridade e
1º P: exercicios práticos.
I: diario de aula,
rexistro anecdótico.
35
mantemento dos
instrumentos de
observación e dos
materiais de traballo.
mantemento dos
instrumentos de
observación e dos
materiais de traballo.
4.6.Identifica as Identifica algunhas 1º P: exercicios
figuras de protección figuras de protección prácticos, probas
do medio natural. do medio natural. escritas, probas orais.
I: cadernos, controis,
debates.
Bloque 4. Materia e enerxía
Estándar de
aprendizaxe
avaliable
Mínimo esixible Trimestre Procedemento e
instrumento de
avaliación
1.1. Comprende,
identifica, describe e
clasifica algúns
materiais pola
función e
importancia que
teñen para o
progreso da
sociedade.
Comprende e
identifica algúns
materiais pola
función e
importancia que
teñen para o
progreso da
sociedade.
3º P: exercicios
prácticos, probas
orais.
I: traballos,
exposición oral.
2.1.Utiliza diferentes
procedementos para
a medida da masa
dun corpo.
Utiliza algúns
procedementos
para a medida da
masa dun corpo.
3º P: exercicios
prácticos.
I: estudo de casos.
3.1.Planifica e Realiza con certa 3º P: exercicios
realiza sinxelas autonomía sinxelas prácticos,
experiencias para experiencias para observación
observar e estudar a observar e estudar sistemática.
reflexión e a a reflexión e a I: estudo de casos,
refracción, e a refracción, e a rúbrica, diario de
descomposición da descomposición da aula.
luz branca, facendo luz branca,
predicións comunicando
explicativas sobre brevemente os seus
os seus resultados e resultados.
36
o seu
funcionamento en
aplicacións da vida
diaria, e
comunicando
oralmente e por
escrito os seus
resultados.
3.2.Coñece e
explica as
características da
cor e identifica as
cores básicas.
Coñece as
principais
características da
cor e as cores
básicas.
3º P: exercicios
prácticos, probas
escritas.
I: estudo de casos,
controis.
4.1.Identifica forzas
coñecidas que fan
que os obxectos se
movan ou se
deformen (forzas de
atracción ou
repulsión e
gravidade).
Identifica algunha
forza coñecida que
fai que os obxectos
se movan ou
deformen.
3º P: exercicios
prácticos.
I: estudo de casos.
4.2.Planifica e Realiza con certa 3º P: exercicios
realiza sinxelas autonomía sinxelas prácticos, probas
experiencias e predí experiencias sobre orais.
cambios no o cambio no I: estudo de casos,
movemento, na movemento, na exposicións orais.
forma ou no estado forma ou no estado
dos corpos por dos corpos,
efecto das forzas ou comunicando
das achegas de brevemente o
enerxía, resultado.
comunicando o
proceso seguido e o
resultado obtido.
5.1.Identifica e Identifica algunhas 3º P: exercicios
explica algunhas das principais prácticos, proba
das principais características escritas.
características das dalgunhas formas I: estudo de casos,
37
diferentes formas de
enerxía: mecánica,
lumínica, sonora,
eléctrica, térmica e
química..
de enerxía. controis.
5.2.Diferencia as
enerxías renovables
e non-renovables,
identificando as
diferentes fontes de
enerxía e as
materias primas das
que proveñen.
Diferencia case
sempre as enerxías
renovables e non-
renovables.
3º P: probas escritas,
exercicios
prácticos.
I: controis, mapas
conceptuais.
6.1.Identifica e Identifica algúns 3º P: probas orais,
explica os beneficios beneficios e riscos probas escritas.
e riscos relacionads coa I: debates, controis.
(esgotamento, utilización da
chuvia ácida, enerxía.
radioactividade,
efecto
invernadoiro...)
relacionados coa
utilización da
enerxía expoñendo
posibles actuacións
para un
desenvolvemento
sustentable.
Bloque 5. A tecnoloxía. obxectos e máquinas
Estándar de
aprendizaxe avaliable
Mínimo esixible Trimestre Procedemento e
instrumento de
avaliación 1.1.Identifica Identifica e clasifica 3º P: exercicios
diferentes tipos de algúns tipos de prácticos.
máquinas e máquinas. I: estudo de casos.
clasifícaas segundo o
38
número de pezas, o
xeito de accionalas e
a acción que realizan.
1.2.Observa,
identifica e describe o
funcionamento e os
tipos de panca.
Identifica e describe
brevemente o
funcionamento e
algúns tipos de
panca.
3º P: exercicios
prácticos, probas
escritas.
I: estudo de casos,
controis. 1.3.Observa e
identifica algunha das
aplicacións das
máquinas e aparatos,
e a súa utilidade para
facilitar as actividades
humanas.
Identifica algunha
aplicación das
máquinas e aparellos.
3º P: exercicios
prácticos.
I: estudo de casos.
2.1.Constrúe unha
panca que cumpra
unha función ou
condición para
resolver un problema
a partir de pezas
moduladas.
Constrúe con certa
autonomía unha
panca sinxela.
3º P: exercicios
prácticos.
I: traballo, diario de
aula.
2.2.Identifica e aplica
comportamentos para
mellorar as
habilidades manuais
implicadas no
manexo de
ferramentas, aparatos
e máquinas.
Identifica algúns
comportamentos para
mellorar as
habilidades manuais.
3º P: exercicios
prácticos.
I: traballo, diario de
aula.
3.1.Elabora un
informe co rexistro do
plan de traballo,
comunicando, de
forma oral e escrita,
as estratexias
empregadas.
Elabora un informe
sinxelo co rexistro do
plan de traballo.
3º P: exercicios
prácticos, probas
orais.
I: estudo de casos,
exposicións orais.
3.2. Valora a Valora a importancia 3º P: exercicios
39
importancia dos
avances e recoñece
os posibles riscos dos
novos materiais e
produtos.
dos principais
avances e recoñece
os posibles riscos dos
novos materiais e
produtos.
prácticos, probas
orais.
I: traballo, debate.
4.1.Efectúa buscas
guiadas de
información na rede.
Efectúa con pouca
axuda buscas de
información na rede.
3º P: exercicios
prácticos.
I: traballos.
4.2.Coñece e aplica
estratexias de acceso
e traballo na internet.
Coñece e aplica con
certa autonomía
estratexias de acceso
e traballo na internet.
3º P: exercicios
prácticos.
I: traballos.
4.3.Utiliza algúns
recursos ao seu
alcance,
proporcionados polas
tecnoloxías da
información, para
comunicarse e
colaborar.
Utiliza algúns
recursos,
3º P: exercicios
prácticos.
I: traballos.
CIENCIAS SOCIAIS 4º PRIMARIA
1. Utilizar diferentes fontes de información para a análise de feitos ou fenómenos e expresar e
aprender os contidos de Ciencias Sociais.
2. Utilizar e ver o traballo en grupo como fonte de crecemento persoal e social fomentando valores de
tolerancia e respecto de ideas e opinións, e resolvendo conflitos por si sós.
3. Ter capacidade de creatividade para afrontar os problemas da vida propoñendo solucións
emprendedoras.
OBXECTIVOS DA ÁREA DE CIENCIAS SOCIAIS 4.º EP
40
4. Coñecer a hidrosfera e a distribución da auga no Planeta.
5. Discriminar distintos tipos de rochas e minerais atendendo á súa composición, propiedades e usos.
6. Comprender e interpretar os principais conceptos demográficos calculados a partir dos datos de
poboación.
7. Analizar a importancia que teñen os dereitos, deberes e liberdades, recollidos na Constitución para
o exercicio dunha cidadanía activa e unha convivencia pacífica.
8. Interiorizar os conceptos e as normas básicas de educación viaria, que lles permitan interactuar
nese ámbito de forma responsable.
9. Situar os distintos períodos históricos no tempo atendendo ás características principais de cada un e
reflexionando sobre a evolución do ser humano.
10. Valorar o legado histórico como parte fundamental do que hoxe é a nosa cultura.
11. Identificar e localizar no tempo os procesos e acontecementos históricos e culturais máis relevantes
da historia de España e de Galicia para adquirir unha perspectiva global da súa evolución.
41
COMPETENCIA INDICADORES DESCRITORES
Competencia matemática e
competencias básicas en
ciencia e tecnoloxía
Coidado do medio e dos
seres vivos
• Interactuar co medio natural de xeito
respectuoso.
• Comprometerse co uso responsable
dos recursos naturais para promover
un desenvolvemento sostible.
• Respectar e preservar a vida dos
seres vivos do seu contorno.
• Tomar conciencia dos cambios
producidos polo home no medio
natural e as repercusións para a vida
futura.
Vida saudable
• Desenvolver e promover hábitos de
vida saudable en canto á alimentación
e ao exercicio físico.
• Xerar criterios persoais sobre a visión
social da estética do corpo humano
fronte ao seu coidado saudable.
A ciencia no día a día
• Recoñecer a importancia da ciencia na
nosa vida cotiá.
• Aplicar métodos científicos rigorosos
para mellorar a comprensión da
realidade circundante.
• Manexar os coñecementos sobre
ciencia e tecnoloxía para solucionar
problemas e comprender o que
acontece ao noso arredor.
11 DESCRITORES
42
Manexo de elementos
matemáticos
• Manexar a linguaxe matemática con
precisión en calquera contexto.
• Identificar e manipular con precisión
elementos matemáticos (números,
datos, elementos xeométricos...) en
situacións cotiás.
43
Razoamento lóxico e
resolución de problemas
• Aplicar os coñecementos matemáticos
para a resolución de situacións
problemáticas en contextos reais e en
calquera materia.
• Realizar argumentacións en calquera
contexto con esquemas lóxico-
matemáticos.
• Aplicar as estratexias de resolución de
problemas a calquera situación
problemática.
Comunicación lingüística
Comprensión: oral e escrita
• Comprender o sentido dos textos
escritos.
• Captar o sentido das expresións orais:
ordes, explicacións, indicacións,
relatos...
• Gozar coa lectura.
Expresión: oral e escrita
• Expresar oralmente, de xeito ordenado
e claro, calquera tipo de información.
• Utilizar o coñecemento das estruturas
lingüísticas, normas ortográficas e
gramaticais para elaborar textos
escritos.
• Compoñer distintos tipos de textos
creativamente con sentido literario.
Normas de comunicación • Respectar as normas de comunicación
en calquera contexto: quenda de
palabra, escoita atenta ao
interlocutor...
• Manexar elementos de comunicación
non verbal, ou en diferentes rexistros
nas diversas situacións comunicativas.
44
Comunicación noutras
linguas
• Entender o contexto sociocultural da
lingua, así como a súa historia para un
mellor uso.
• Manter conversacións noutras linguas
sobre temas cotiáns en distintos
contextos.
• Utilizar os coñecementos sobre a
lingua para buscar información e ler
textos en calquera situación.
• Producir textos escritos de diversa
complexidade para o seu uso en
situacións cotiás ou de materias
diversas. Competencia dixital
Tecnoloxías da información
• Empregar distintas fontes para a busca
de información.
• Seleccionar o uso das distintas fontes
segundo a súa fiabilidade.
• Elaborar e publicitar información propia
derivada da información obtida a
través de medios tecnolóxicos.
Comunicación audiovisual
• Utilizar as distintas canles de
comunicación audiovisual para
transmitir informacións diversas.
• Comprender as mensaxes que veñen
dos medios de comunicación.
Utilización de ferramentas
dixitais
• Manexar ferramentas dixitais para a
construción de coñecemento.
• Actualizar o uso das novas tecnoloxías
para mellorar o traballo e facilitar a
vida diaria.
• Aplicar criterios éticos no uso das
tecnoloxías.
45
Conciencia
culturais
e
expresións
Respecto polas
manifestacións culturais
propias e alleas
• Mostrar respecto cara ás obras máis
importantes do patrimonio cultural a
nivel mundial.
• Valorar a interculturalidade como unha
fonte de riqueza persoal e cultural.
• Apreciar os valores culturais do
patrimonio natural e da evolución do
pensamento científico.
Expresión
artística
cultural
e
• Expresar sentimentos e emocións
desde códigos artísticos.
• Apreciar a beleza das expresións
artísticas e no cotián.
• Elaborar traballos e presentacións con
sentido estético.
Competencias
cívicas
sociais e
Educación
constitucional
cívica
e
• Coñecer e aplicar dereitos e deberes
da convivencia cidadá no contexto da
escola.
• Identificar as implicacións que ten vivir
nun Estado social e democrático de
dereito referendado por unha norma
suprema chamada Constitución
española.
Relación cos demais • Desenvolver capacidade de diálogo
cos demais en situacións de
convivencia e traballo e para a
resolución de conflitos.
• Mostrar dispoñibilidade para a
participación activa en ámbitos de
participación establecidos.
• Recoñecer riqueza na diversidade de
opinións e ideas.
46
Compromiso social
• Aprender a comportarse desde o
coñecemento dos distintos valores.
• Concibir unha escala de valores propia
e actuar conforme a ela.
• Evidenciar preocupación polos máis
desfavorecidos e respecto aos
distintos ritmos e potencialidades.
• Involucrarse ou promover accións cun
fin social.
Sentido da iniciativa e espírito
emprendedor
Autonomía persoal
• Optimizar recursos persoais
apoiándose nas fortalezas propias.
• Asumir as responsabilidades
encomendadas e dar conta delas.
• Ser constante no traballo superando
as dificultades.
• Dirimir a necesidade de axuda en
función da dificultade da tarefa.
Liderado
• Xestionar o traballo do grupo
coordinando tarefas e tempos.
• Contaxiar entusiasmo pola tarefa e
confianza nas posibilidades de
alcanzar obxectivos.
• Dar prioridade á consecución de
obxectivos de grupo a intereses
persoais.
Creatividade • Xerar novas e diverxentes
posibilidades desde coñecementos
previos do tema.
• Configurar unha visión de futuro
realista e ambiciosa.
• Encontrar posibilidades no contorno
que outros non aprecian.
47
Emprendemento
• Optimizar o uso de recursos materiais
e persoais para a consecución de
obxectivos.
• Mostrar iniciativa persoal para iniciar
ou promover accións novas.
• Asumir riscos no desenvolvemento das
tarefas ou os proxectos.
• Actuar con responsabilidade social e
sentido ético no traballo.
Aprender a aprender
Perfil de aprendiz
• Identificar potencialidades persoais
como aprendiz: estilos de aprendizaxe,
intelixencias múltiples, funcións
executivas...
• Desenvolver as distintas intelixencias
múltiples.
• Xestionar os recursos e as motivacións
persoais en favor da aprendizaxe.
Ferramentas para
estimular o pensamento
• Aplicar estratexias para a mellora do
pensamento creativo, crítico,
emocional, interdependente...
• Desenvolver estratexias que favorezan
a comprensión rigorosa dos contidos.
Planificación e avaliación
da aprendizaxe
• Planificar os recursos necesarios e os
pasos a realizar no proceso de
aprendizaxe.
• Seguir os pasos establecidos e tomar
decisións sobre os pasos seguintes en
función dos resultados intermedios.
• Avaliar a consecución de obxectivos
de aprendizaxe.
• Tomar conciencia dos procesos de
aprendizaxe.
48
Na área de Ciencias Sociais
Nesta área incidiremos no adestramento de todas as competencias de xeito sistemático facendo
fincapé nos descritores máis afíns á área.
Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía
A área contribúe de forma substancial á competencia matemática e competencias básicas en ciencia
e tecnoloxía. Así mesmo, ofrece o uso de ferramentas matemáticas, tales como medidas, escalas,
táboas ou representacións gráficas, contribuíndo así ao desenvolvemento da competencia
matemática para a resolución de tarefas e problemas da vida cotiá. Así se vai desenvolvendo a
competencia que permite interpretar o mundo físico, o achegamento ao método científico e
tecnolóxico: saber definir problemas, estimar solucións posibles, elaborar estratexias, deseñar
pequenas investigacións, analizar resultados e comunicalos.
Os descritores que traballaremos fundamentalmente serán:
• Xerar criterios persoais sobre a visión social da estética do corpo humano fronte ao coidado saudable.
• Aplicar métodos científicos rigorosos para mellorar a comprensión da realidade circundante.
• Aplicar os coñecementos matemáticos para a resolución de situacións problemáticas en contextos
reais e en calquera materia.
• Realizar argumentacións en calquera contexto con esquemas lóxico-matemáticos.
• Manexar os coñecementos sobre ciencia e tecnoloxía para solucionar problemas e comprender o que
acontece ao noso arredor.
Comunicación lingüística
A área de Ciencias Sociais contribúe significativamente a fomentar e mellorar a comunicación e o
diálogo no alumnado, a estruturación do discurso, a capacidade de síntese e polo tanto o
desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística.
Os descritores que utilizaremos serán:
• Expresar oralmente, de xeito ordenado e claro, calquera tipo de información.
• Captar o sentido das expresións orais: ordes, explicacións, indicacións, relatos...
12 CONTRIBUCIÓN DA ÁREA AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE
49
• Manexar elementos de comunicación non verbal, ou en diferentes rexistros nas diversas situacións
comunicativas.
• Producir textos escritos de diversa complexidade para o seu uso en situacións cotiás ou de materias
diversas.
Competencia dixital
Contribúe tamén de forma relevante, á competencia dixital. En primeiro lugar, a información
aparece como elemento imprescindible dunha boa parte das aprendizaxes da área. Ler un mapa,
interpretar un gráfico, observar un fenómeno ou utilizar unha fonte histórica, esixe o uso de
procedementos diferenciados de busca, selección, organización e interpretación, que son obxecto de
aprendizaxe, nesta área.
Adestraremos os seguintes descritores:
• Seleccionar o uso das distintas fontes segundo a súa fiabilidade.
• Comprender as mensaxes que veñan dos medios de comunicación.
• Actualizar o uso das novas tecnoloxías para mellorar o traballo e facilitar a vida diaria.
Conciencia e expresións culturais
A contribución da área á competencia conciencia e expresións culturais céntrase no coñecemento
das manifestacións culturais, a valoración da súa diversidade e o recoñecemento daquelas que
forman parte do patrimonio.
Os descritores que adestraremos nesta competencia son:
• Mostrar respecto cara ás obras máis importantes do patrimonio cultural a nivel mundial.
• Expresar sentimentos e emocións desde códigos artísticos.
• Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza persoal e cultural.
Competencias sociais e cívicas
Respecto das competencias sociais e cívicas hai que considerar dous ámbitos. Por un lado, as
relacións próximas (a familia, os amigos, os compañeiros, etc.), que requiren favorecer a toma de
conciencia persoal de emocións e sentimentos e o desenvolvemento de actitudes de comunicación,
diálogo, de resolución de conflitos con asertividade. Un segundo ámbito é aquel que transcende as
relacións próximas ao alumnado, abordar o barrio, o municipio, a comunidade, o Estado, a Unión
Europea, etc. Comprender a súa organización, as súas funcións e os
50
mecanismos de participación da cidadanía, vai máis alá dos aspectos conceptuais e require da
aprendizaxe de destrezas sociais e actitudes.
Esta área convértese así nun espazo privilexiado para reflexionar sobre os conflitos, asumir
responsabilidades respecto ao grupo, aceptar e elaborar normas de convivencia, tanto en situacións
reais que hai que resolver diariamente, coma nas propias do ámbito social en que se vive.
Os indicadores desta competencia poden facilitar o adestramento de cada un dos descritores que
enunciamos a continuación:
• Coñecer e aplicar dereitos e deberes da convivencia cidadá no contexto da escola.
• Identificar as implicacións que ten vivir nun Estado social e democrático de dereito referendado por
unha norma suprema chamada Constitución española.
• Desenvolver capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e traballo e para a
resolución de conflitos.
• Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos.
• Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas.
• Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores.
• Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela.
• Evidenciar preocupación polos máis desfavorecidos e respecto aos distintos ritmos e potencialidades.
• Involucrarse ou promover accións cun fin social.
Sentido da iniciativa e espírito emprendedor
Inclúense contidos directamente relacionados co desenvolvemento desta competencia ao ensinar a
tomar decisións e iniciativas de forma autónoma e creativa de actividades de ocio.
Neste caso, os descritores a adestrar serían:
• Optimizar recursos persoais apoiándose nas fortalezas propias.
• Dirimir a necesidade de axuda en función da dificultade da tarefa.
• Xestionar o traballo do grupo coordinando tarefas e tempos.
• Xerar novas e diverxentes posibilidades desde coñecementos previos do tema.
• Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas.
51
Aprender a aprender
A aprendizaxe das Ciencias Sociais contribuirá ao desenvolvemento da competencia aprender a
aprender, mediante o desenvolvemento de técnicas para tratar a información: a realización de
resumos, esquemas ou mapas conceptuais que resultan especialmente útiles nos procesos de
aprendizaxe. Por outra banda, a reflexión e expresión oral e escrita sobre o que se aprendeu, como e
para que, contribuirá ao desenvolvemento desta competencia.
Os descritores que utilizaremos para adestrar esta competencia serían:
• Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples,
funcións executivas...
• Desenvolver as distintas intelixencias múltiples.
• Xestionar os recursos e as motivacións persoais en favor da aprendizaxe.
• Planificar os recursos necesarios e os pasos a realizar no proceso de aprendizaxe.
• Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe.
• Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe.
PERFIL COMPETENCIAL DA ÁREA DE CIENCIAS SOCIAIS
COMPETENCIA EN COMUNICACIÓN LINGÜÍSTICA CSB1.1.1.Busca información (empregando as TIC e outras fontes directas e indirectas), selecciona a información relevante, a organiza, analiza, obtén conclusións sinxelas e as comunica oralmente e/ou por escrito.
CSB1.1.3.Realiza as tarefas encomendadas e presenta os traballos de maneira ordenada, clara e limpa.
CSB1 3.1.Emprega de maneira axeitada o vocabulario adquirido para ser capaz de ler, escribir e falar sobre Ciencias sociais.
CCB1.3.2.Expón oralmente de forma clara e ordenada, contidos relacionados coa área, que manifestan a comprensión de textos orais e /ou escritos de carácter xeográfico, social e histórico.
CSB1.3.3.Analiza informacións relacionadas coa área e manexa imaxes, táboas, gráficos, esquemas, resumos e as tecnoloxías da información e a comunicación.
CSB2.1..1 Coñece e define a formación da litosfera e a dinámica de placas tectónicas e as súas consecuencias.
CSB2.2.1.Explica e compara as distintas formas de representación da Terra, planos, mapas, planisferios e globos terráqueos identificando polos, eixe e hemisferios.
CSB2.5.1.Define tempo atmosférico, identifica os distintos instrumentos de medida que se utilizan para a recollida de datos atmosféricos clasificándoos segundo a función e información que proporcionan e fai medicións, interpretacións de datos e predicións do tempo atmosférico.
CSB2.5.2.Describe unha estación meteorolóxica, explica a súa función e confecciona e interpreta gráficos sinxelos de temperaturas e precipitacións.
CSB2.6.1.Define hidrosfera, e identifica e nomea as grandes masas e cursos de auga, explicando como se forman as augas subterráneas, como afloran e como se accede a elas.
CSB2.6.2.Diferencia cuncas e vertentes hidrográficas.
CSB2.6.3.Identifica e nomea os tramos dun río e as características de cada un deles.
CSB2.7.1.Observa, identifica e explica a composición das rochas nomeando algúns dos seus tipos.
CSB2.7.2.Identifica e explica as diferenzas entre rochas e minerais, describe os seus usos e utilidades clasificando algúns minerais segundo as súas propiedades.
CSB2.9.1.Explica a importancia do coidado do medio, así como as consecuencias da acción humana neste.
CSB2.9.2. Propón algunhas medidas para o desenvolvemento sostible e o consumo responsable.
CSB3.1.1.Identifica, respecta e valora os principios democráticos máis importantes establecidos na Constitución para o exercicio da cidadanía activa e convivencia pacífica.
52
CSB3.2.1.Identifica as principais institucións de Galicia e do Estado español e describe as súas funcións.
CSB3.2.2.Identifica a división de poderes do Estado e cales son as atribucións recollidas na Constitución para cada un deles.
CSB3 3.1 Explica a organización territorial de España, nomea as estruturas básicas de goberno e localiza en
mapas políticos as distintas comunidades autónomas que forman España.
CSB3.4.1.Recoñece, partindo da realidade do estado español, a diversidade cultural, social, política e lingüística nun mesmo territorio como fonte de enriquecemento cultural.
CSB3.5.1.Define demografía e comprende os principais conceptos demográficos.
CSB3 6.1.Explica normas básicas de circulación e as consecuencias derivadas do descoñecemento ou incumprimento destas.
CSB3 6.2.Coñece o significado dalgunhas sinais de tráfico, recoñece a importancia de respectalas e as utiliza tanto como peón ou peoa e como persoa usuaria de medios de transporte (abrocharse o cinto, non molestar a persoa condutora...)
CSB4.1.1.Define o concepto de prehistoria e historia, asociándoa as distintas idades aos feitos que marcan o seu inicio e final.
CSB4.1.2.Explica e valora a importancia da escritura, a agricultura e a gandería, como descubrimentos que cambiaron profundamente as sociedades humanas.
CSB4.4.1.Sitúa nunha liña do tempo os feitos fundamentais da prehistoria e historia de España e describe as principais características de cada unha delas.
CSB4.4.2.Explica aspectos relacionados coa forma de vida, organización social e cultura das distintas épocas históricas estudadas.
CSB4.4.3.Explica a diferenza dos dous períodos nos que se divide a Prehistoria e describe as características básicas das formas de vida nestas dúas épocas.
50
COMPETENCIA MATEMÁTICA E COMPETENCIAS BÁSICAS EN CIENCIA E TECNOLOXÍA CSB1.1.1.Busca información (empregando as TIC e outras fontes directas e indirectas), selecciona a información relevante, a organiza, analiza, obtén conclusións sinxelas e as comunica oralmente e/ou por escrito.
CSB1.1.3.Realiza as tarefas encomendadas e presenta os traballos de maneira ordenada, clara e limpa.
CSB1 3.1.Emprega de maneira axeitada o vocabulario adquirido para ser capaz de ler, escribir e falar sobre Ciencias sociais.
CCB1.3.2.Expón oralmente de forma clara e ordenada, contidos relacionados coa área, que manifestan a comprensión de textos orais e /ou escritos de carácter xeográfico, social e histórico.
CSB1.3.3.Analiza informacións relacionadas coa área e manexa imaxes, táboas, gráficos, esquemas, resumos e as tecnoloxías da información e a comunicación.
CSB2.1..1 Coñece e define a formación da litosfera e a dinámica de placas tectónicas e as súas consecuencias.
CSB2.2.1.Explica e compara as distintas formas de representación da Terra, planos, mapas, planisferios e globos terráqueos identificando polos, eixe e hemisferios.
CSB2.3.1. Localiza diferentes puntos da Terra empregando os paralelos e meridianos e as coordenadas xeográficas.
CSB2.4.1.Identifica e clasifica distintos tipos de mapas, define que é a escala nun mapa, o seu uso e emprega e interpreta os signos convencionais básicos que poden aparecer nel.
CSB2.5.1.Define tempo atmosférico, identifica os distintos instrumentos de medida que se utilizan para a recollida de datos atmosféricos clasificándoos segundo a función e información que proporcionan e fai medicións, interpretacións de datos e predicións do tempo atmosférico.
CSB2.5.2.Describe unha estación meteorolóxica, explica a súa función e confecciona e interpreta gráficos sinxelos de temperaturas e precipitacións.
CSB2.5.3.Interpreta e elabora sinxelos mapas meteorolóxicos distinguindo os seus elementos principais.
CSB2.6.1.Define hidrosfera, e identifica e nomea as grandes masas e cursos de auga, explicando como se forman as augas subterráneas, como afloran e como se accede a elas.
CSB2.6.2.Diferencia cuncas e vertentes hidrográficas.
CSB2.6.3.Identifica e nomea os tramos dun río e as características de cada un deles.
CSB2.7.1.Observa, identifica e explica a composición das rochas nomeando algúns dos seus tipos.
CSB2.7.2.Identifica e explica as diferenzas entre rochas e minerais, describe os seus usos e utilidades clasificando algúns minerais segundo as súas propiedades.
CSB3.5.2.Elabora gráficos sinxelos a partires de datos demográficos de obtidos en diversas fontes de información.
CSB4.1.1.Define o concepto de prehistoria e historia, asociándoa as distintas idades aos feitos que marcan o seu inicio e final.
CSB4.2.1.Recoñece a importancia dos restos arqueolóxicos e materiais que produce unha sociedade como fontes para coñecer o noso pasado, con especial relevancia da escritura.
CSB4.3.1.Recoñece o século como unidade de medida do tempo histórico e localiza feitos situándoos como sucesivos a.C o d.C
CSB4.3.2.Usa diferentes técnicas para localizar no tempo e no espazo feitos do pasado, percibindo a duración, a simultaneidade e as relacións entre os acontecementos.
CSB4.4.1.Sitúa nunha liña do tempo os feitos fundamentais da prehistoria e historia de España e describe as principais características de cada unha delas.
CSB4.4.4.Data a Idade Antiga e describe as características básicas da vida naquel tempo, en especial as referidas á romanización.
51
COMPETENCIA DIXITAL CSB1.1.1.Busca información (empregando as TIC e outras fontes directas e indirectas), selecciona a información relevante, a organiza, analiza, obtén conclusións sinxelas e as comunica oralmente e/ou por escrito.
CSB1.3.3.Analiza informacións relacionadas coa área e manexa imaxes, táboas, gráficos, esquemas, resumos e as tecnoloxías da información e a comunicación.
CSB2.5.2.Describe unha estación meteorolóxica, explica a súa función e confecciona e interpreta gráficos sinxelos de temperaturas e precipitacións.
COMPETENCIA EN APRENDER A APRENDER CSB1.1.1.Busca información (empregando as TIC e outras fontes directas e indirectas), selecciona a información relevante, a organiza, analiza, obtén conclusións sinxelas e as comunica oralmente e/ou por escrito.
CSB1.1.2.Manifesta autonomía na planificación e execución de accións e tarefas, ten iniciativa na toma de decisións e asume responsabilidades.
CSB1.1.3.Realiza as tarefas encomendadas e presenta os traballos de maneira ordenada, clara e limpa.
CSB1.2.1.Participa en actividades individuais e de grupo, e emprega estratexias de traballo cooperativo valorando o esforzo e o coidado do material.
CSB1.2.2.Adoita un comportamento responsable, construtivo e solidario respectando diferentes ideas e achegas nos debates, recoñecendo a cooperación e o diálogo como principios básicos do funcionamento democrático.
CSB1 3.1.Emprega de maneira axeitada o vocabulario adquirido para ser capaz de ler, escribir e falar sobre Ciencias sociais.
CCB1.3.2.Expón oralmente de forma clara e ordenada, contidos relacionados coa área, que manifestan a comprensión de textos orais e /ou escritos de carácter xeográfico, social e histórico.
CSB2.1..1 Coñece e define a formación da litosfera e a dinámica de placas tectónicas e as súas consecuencias.
CSB2.2.1.Explica e compara as distintas formas de representación da Terra, planos, mapas, planisferios e globos terráqueos identificando polos, eixe e hemisferios.
CSB2.3.1. Localiza diferentes puntos da Terra empregando os paralelos e meridianos e as coordenadas xeográficas.
CSB2.4.1.Identifica e clasifica distintos tipos de mapas, define que é a escala nun mapa, o seu uso e emprega e interpreta os signos convencionais básicos que poden aparecer nel.
CSB2.5.1.Define tempo atmosférico, identifica os distintos instrumentos de medida que se utilizan para a recollida de datos atmosféricos clasificándoos segundo a función e información que proporcionan e fai medicións, interpretacións de datos e predicións do tempo atmosférico.
CSB2.5.2.Describe unha estación meteorolóxica, explica a súa función e confecciona e interpreta gráficos sinxelos de temperaturas e precipitacións.
CSB2.6.3.Identifica e nomea os tramos dun río e as características de cada un deles.
CSB2.8.1.Localiza nun mapa as principais unidades de relevo en Galicia e as súas vertentes hidrográficas.
CSB2. 8.2 Sitúa nun mapa os mares, océanos e os grandes ríos de Galicia.
CSB3.5.2.Elabora gráficos sinxelos a partires de datos demográficos de obtidos en diversas fontes de información.
CSB4.2.1.Recoñece a importancia dos restos arqueolóxicos e materiais que produce unha sociedade como fontes para coñecer o noso pasado, con especial relevancia da escritura.
CSB4.3.2.Usa diferentes técnicas para localizar no tempo e no espazo feitos do pasado, percibindo a duración, a simultaneidade e as relacións entre os acontecementos.
COMPETENCIAS SOCIAIS E CÍVICAS CSB1.2.1.Participa en actividades individuais e de grupo, e emprega estratexias de traballo cooperativo valorando o esforzo e o coidado do material.
CSB1.2.2.Adoita un comportamento responsable, construtivo e solidario respectando diferentes ideas e achegas nos debates, recoñecendo a cooperación e o diálogo como principios básicos do funcionamento democrático.
CSB1 3.1.Emprega de maneira axeitada o vocabulario adquirido para ser capaz de ler, escribir e falar sobre Ciencias sociais.
CCB1.3.2.Expón oralmente de forma clara e ordenada, contidos relacionados coa área, que manifestan a comprensión de textos orais e /ou escritos de carácter xeográfico, social e histórico.
CSB1.3.3.Analiza informacións relacionadas coa área e manexa imaxes, táboas, gráficos, esquemas, resumos e as tecnoloxías da información e a comunicación.
CSB2.6.1.Define hidrosfera, e identifica e nomea as grandes masas e cursos de auga, explicando como se forman as augas subterráneas, como afloran e como se accede a elas.
COMPETENCIA EN SENTIDO DA INICIATIVA E ESPÍRITO EMPRENDEDOR CSB1.1.2.Manifesta autonomía na planificación e execución de accións e tarefas, ten iniciativa na toma de decisións e asume
responsabilidades.
52
CSB2.8.1.Localiza nun mapa as principais unidades de relevo en Galicia e as súas vertentes hidrográficas.
CSB2. 8.2 Sitúa nun mapa os mares, océanos e os grandes ríos de Galicia.
CSB2.9.1.Explica a importancia do coidado do medio, así como as consecuencias da acción humana neste.
CSB2.9.2. Propón algunhas medidas para o desenvolvemento sostible e o consumo responsable.
CSB3.1.1.Identifica, respecta e valora os principios democráticos máis importantes establecidos na Constitución para o exercicio da cidadanía activa e convivencia pacífica. CSB3.2.1.Identifica as principais institucións de Galicia e do Estado español e describe as súas funcións.
CSB3.2.2.Identifica a división de poderes do Estado e cales son as atribucións recollidas na Constitución para cada un deles. CSB3 3.1 Explica a organización territorial de España, nomea as estruturas CSB3 3.1 Explica a organización territorial de España, nomea as estruturas básicas de goberno e localiza en mapas políticos as distintas comunidades autónomas que forman España.
CSB3.4.1.Recoñece, partindo da realidade do estado español, a diversidade cultural, social, política e lingüística nun mesmo territorio como fonte de enriquecemento cultural. CSB3.5.1.Define demografía e comprende os principais conceptos demográficos.
CSB3 6.1.Explica normas básicas de circulación e as consecuencias derivadas do descoñecemento ou incumprimento destas.
CSB3 6.2.Coñece o significado dalgunhas sinais de tráfico, recoñece a importancia de respectalas e as utiliza tanto como peón ou peoa e como persoa usuaria de medios de transporte (abrocharse o cinto, non molestar a persoa condutora...)
CSB4.1.1.Define o concepto de prehistoria e historia, asociándoa as distintas idades aos feitos que marcan o seu inicio e final.
CSB4.1.2.Explica e valora a importancia da escritura, a agricultura e a gandería, como descubrimentos que cambiaron profundamente as sociedades humanas.
CSB4.2.1.Recoñece a importancia dos restos arqueolóxicos e materiais que produce unha sociedade como fontes para coñecer o noso pasado, con especial relevancia da escritura.
CSB4.3.1.Recoñece o século como unidade de medida do tempo histórico e localiza feitos situándoos como sucesivos a.C o d.C
CSB4.3.2.Usa diferentes técnicas para localizar no tempo e no espazo feitos do pasado, percibindo a duración, a simultaneidade e as relacións entre os acontecementos.
CSB4.4.1.Sitúa nunha liña do tempo os feitos fundamentais da prehistoria e historia de España e describe as principais características de cada unha delas.
CSB4.4.2.Explica aspectos relacionados coa forma de vida, organización social e cultura das distintas épocas históricas estudadas.
CSB4.4.3.Explica a diferenza dos dous períodos nos que se divide a Prehistoria e describe as características básicas das formas de vida nestas dúas épocas.
CSB4.4.4.Data a Idade Antiga e describe as características básicas da vida naquel tempo, en especial as referidas á romanización.
CSB4.5.1.Identifica, valora e respecta o patrimonio natural, histórico, cultural e artístico e asume as responsabilidades que supón a súa conservación e mellora.
CSB4.6.1.Respecta e asume o comportamento que debe cumprirse cando visita un museo ou un edificio antigo.
COMPETENCIA EN CONCIENCIA E EXPRESIÓNS CULTURAIS CSB4.1.2.Explica e valora a importancia da escritura, a agricultura e a gandería, como descubrimentos que cambiaron profundamente as sociedades humanas.
CSB4.4.1.Sitúa nunha liña do tempo os feitos fundamentais da prehistoria e historia de España e describe as principais características de cada unha delas.
CSB4.4.2.Explica aspectos relacionados coa forma de vida, organización social e cultura das distintas épocas históricas estudadas.
CSB4.4.3.Explica a diferenza dos dous períodos nos que se divide a Prehistoria e describe as características básicas das formas de vida nestas dúas épocas.
CSB4.4.4.Data a Idade Antiga e describe as características básicas da vida naquel tempo, en especial as referidas á romanización.
CSB4.5.1.Identifica, valora e respecta o patrimonio natural, histórico, cultural e artístico e asume as responsabilidades que supón a súa conservación e mellora.
CSB4.6.1.Respecta e asume o comportamento que debe cumprirse cando visita un museo ou un edificio antigo.
53
Bloque 1. Contidos comúns
• Iniciación ao coñecemento científico e a súa aplicación nas Ciencias Sociais.
• Recollida de información do tema que se vai tratar, utilizando diferentes fontes (directas e indirectas).
• Utilización das tecnoloxías da información e a comunicación (TIC) para buscar e seleccionar
información e presentar conclusións.
• Desenvolvemento de estratexias para organizar, memorizar e recuperar a información obtida
mediante diferentes métodos e fontes.
• Utilización e lectura de diferentes linguaxes textuais e gráficas.
• Técnicas de traballo intelectual.
• Estratexias para desenvolver a responsabilidade, a capacidade de esforzo e a constancia no estudo.
• Fomento de técnicas de animación á lectura de textos de divulgación das Ciencias Sociais (de carácter
social, xeográfico e histórico).
• Utilización de estratexias para potenciar a cohesión do grupo e o traballo cooperativo.
• Uso e utilización correcto de diversos materiais cos que se traballa.
• Planificación e xestión de proxectos co fin de alcanzar obxectivos. Iniciativa emprendedora.
• Estratexias para a resolución de conflitos, utilización das normas de convivencia e valoración da
convivencia pacífica e tolerante.
Bloque 2. O mundo que nos rodea
• A litosfera.
• As rochas da Terra.
• Os minerais.
• A utilización dos minerais terrestres.
• A hidrosfera.
• A hidrosfera terrestre.
• As augas superficiais.
• As augas subterráneas.
• A atmosfera e o clima.
• O impacto das actividades humanas.
• O cambio climático.
• Os factores climáticos.
13 ORGANIZACIÓN E SECUENCIACIÓN DE CONTIDOS
54
• Os mapas meteorolóxicos.
• A representación do tempo atmosférico.
Bloque 3. Vivir en sociedade
• A poboación.
• Os cambios na poboación.
• A poboación en España e en Galicia.
• A constitución.
• Educación viaria.
Bloque 4. As pegadas do tempo
• A historia e as fontes históricas.
• A Prehistoria e as súas etapas.
• A Prehistoria na península ibérica (I).
• A Prehistoria na península ibérica (II).
• A Prehistoria en Galicia.
• Os pobos prerromanos: celtas e iberos.
• Os pobos colonizadores do Mediterráneo.
• Os romanos na península ibérica (I).
• Os romanos na península ibérica (II).
• A Idade Antiga en Galicia.
Bloque 1. Contidos comúns
1. Obter información concreta e relevante sobre feitos ou fenómenos previamente delimitados,
utilizando diferentes fontes (directas e indirectas).
2. Utilizar as tecnoloxías da información e a comunicación (TIC) para obter información aprender e
expresar contidos sobre Ciencias Sociais.
3. Desenvolver a responsabilidade, a capacidade de esforzo e a constancia no estudo.
14 CRITERIOS DE AVALIACIÓN
55
4. Realizar traballos e presentacións a nivel individual e de grupo que supoñan a busca, selección e
organización de textos de carácter social, xeográfico ou histórico, mostrando habilidade para
traballar tanto individualmente como de xeito colaborador dentro dun equipo.
5. Valorar o traballo en grupo, mostrando actitudes de cooperación e participación responsable,
aceptando as diferenzas con respecto e tolerancia cara ás ideas e achegas alleas nos diálogos e
debates.
6. Respectar a variedade dos diferentes grupos humanos e valorar a importancia dunha convivencia
pacífica e tolerante entre todos eles sobre a base dos valores democráticos e os dereitos humanos
universalmente compartidos.
7. Participar dun xeito eficaz e construtivo na vida social creando estratexias para resolver conflitos.
8. Valorar a cooperación e o diálogo como forma de evitar e resolver conflitos, fomentando os valores
democráticos.
9. Desenvolver a creatividade e o espírito emprendedor, aumentando as capacidades para aproveitar
a información, as ideas e presentar conclusións innovadoras.
10. Desenvolver actitudes de cooperación e de traballo en equipo, así como o hábito de asumir novos
roles nunha sociedade en continuo cambio.
Bloque 2. O mundo que nos rodea
1. Adquirir o concepto de rocha e de mineral, coñecer algúns tipos de rochas e a súa composición
identificando distintos minerais, describindo as súas propiedades e como se encontran na natureza.
Adquirindo unha idea básica dos seus usos e utilidades.
2. Explicar a hidrosfera, describindo como se distribúe a auga no planeta e identificando as diferentes
masas e cursos de auga.
3. Describir tempo atmosférico, coñecer os fenómenos atmosféricos que nos permiten caracterizalo,
iniciándose nos rexistros e representacións gráficas do tempo atmosférico.
4. Explicar a diferenza entre clima e tempo atmosférico, analizando a importancia das predicións ante
catástrofes meteorolóxicas.
5. Recoñecer os principais fenómenos meteorolóxicos identificando as súas manifestacións máis
relevantes e identificando as características das estacións do ano.
6. Identificar os aparatos que utilizan os meteorólogos para obter medicións concretas e exactas
sobre as condicións atmosféricas, valorando a importancia das predicións do tempo meteorolóxico
nas vidas das persoas e nas actividades económicas dalgúns sectores.
56
7. Interpretar mapas do tempo e coñecer as informacións que se usan para describilo e predicilo.
8. Identificar a atmosfera como escenario dos fenómenos meteorolóxicos e relacionar as capas que a
forman con cada unha das súas funcións.
9. Identificar as actividades humanas que orixinan os desequilibrios no medio, adquirindo pautas de
consumo e comportamento responsable para reducir o impacto das nosas actividades e utilizando
medidas para evitar a deterioración do medio natural.
Bloque 3. Vivir en sociedade
1. Explicar o concepto de poboación identificando os factores da súa evolución e os métodos para
estudala.
2. Describir e caracterizar os grupos de poboación en relación coas actividades económicas
identificando os sectores nos que se agrupan.
3. Fomentar a seguridade viaria en todos os seus aspectos: como peóns, como pasaxeiros, como
condutores de bicicletas, recoñecendo os sinais de tráfico e desenvolvendo hábitos de
comportamento correcto en relación co tráfico.
Bloque 4. As pegadas do tempo
1. Utilizar as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade para ordenar temporalmente
algúns feitos históricos e outros feitos relevantes.
2. Adquirir a idea de idade da historia e datar as cinco idades da historia, asociadas aos feitos que
marcan os seus inicios e os seus finais.
3. Identificar e localizar no tempo e no espazo os procesos e acontecementos históricos máis
relevantes da Prehistoria e da Idade Antiga na península ibérica para adquirir unha perspectiva
global da súa evolución.
4. Datar a Prehistoria e coñecer as características da vida humana correspondentes aos dous períodos
en que se divide: Paleolítico e Neolítico.
5. Datar a Idade Antiga e coñecer as características da vida humana neste período, especialmente
durante a civilización romana.
6. Valorar a importancia dos museos, sitios e monumentos históricos como espazos onde se ensina e
se aprende mostrando unha actitude de respecto polo seu contorno e a súa cultura, apreciando a
herdanza cultural e entendendo a cultura propia como un elemento de identidade.
57
Bloque 1. Contidos comúns
Estándar de
aprendizaxe avaliable
Mínimo esixible Trimestre Procedemento e
instrumento de
avaliación
1.1.Busca, selecciona
e organiza
información concreta
e relevante, analízaa,
obtén conclusións,
reflexiona acerca do
proceso seguido e
comunícao oralmente
e por escrito.
Busca e selecciona
información relevante
sobre a área.
1º, 2º e 3º P: exercicios
prácticos.
I: traballos.
2.1. Utiliza
tecnoloxías da
información e a
comunicación
(Internet, blogs, redes
sociais...) para
elaborar traballos coa
terminoloxía
adecuada aos temas
tratados.
Utiliza as TIC con
certa autonomía para
elaborar traballos.
1º, 2º e 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
2.2.Analiza
informacións
relacionadas coa área
e manexa imaxes,
táboas, gráficos,
esquemas, resumos e
as tecnoloxías da
información e da
comunicación (TIC).
Analiza con pouca
axuda informacións
relacionadas coa
área.
1º, 2º e 3º P: exercicios
prácticos.
I: traballos.
3.1.Realiza as tarefas
encomendadas e
Realiza as tarefas
case sempre de xeito
1º, 2º e 3º P: observación
sistemática,
15 ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE
58
presenta os traballos
de xeito ordenado,
claro e limpo.
ordenado e limpo. exercicios prácticos.
I: traballos, diario de
aula.
3.2.Utiliza con rigor e
precisión o
vocabulario adquirido
para elaborar
traballos coa
terminoloxía
adecuada aos temas
tratados.
Utiliza case sempre
con rigor o
vocabulario da área.
1º, 2º e 3º P: exercicios
prácticos.
I: traballos.
3.3. Expón
oralmente, de forma
clara e ordenada,
contidos relacionados
coa área, que
manifesten a
comprensión de
textos orais e
escritos.
Expón oralmente
contidos da área de
forma clara.
1º, 2º e 3º P: probas orais.
I: exposicións orais.
4.1.Realiza traballos
e presentacións a
nivel individual e de
grupo que supoñen a
busca, selección e
organización de
textos de carácter
xeográfico, social e
histórico.
Realiza traballos
individuais e en grupo
nos que busca e
selecciona textos
xeográficos, sociais e
históricos.
1º, 2º e 3º P: exercicios
prácticos.
I: traballos.
5.1.Utiliza estratexias
para realizar traballos
de forma individual e
en equipo, e mostra
habilidades para a
resolución pacífica de
conflitos.
Utiliza estratexias
para realizar con
certa autonomía
traballos individuais e
en equipo.
1º, 2º e 3º P: observación
sistemática.
I: rúbrica, diario de
aula.
5.2. Participa en
actividades de grupo
Participa case
sempre en
1º, 2º e 3º P: observación
sistemática.
59
adoptando un
comportamento
responsable,
construtivo e solidario
e respecta os
principios básicos do
funcionamento
democrático.
actividades de grupo
cun comportamento
responsable e
solidario.
I: rúbrica, diario de
aula.
6.1.Valora a Valora a importancia 1º, 2º e 3º P: situacións orais de
importancia dunha dunha convivencia avaliación.
convivencia pacífica e pacífica e tolerante I: debate.
tolerante entre os entre os diferentes
diferentes grupos grupos humanos.
humanos sobre a
base dos valores
democráticos e os
dereitos humanos
universalmente
compartidos.
7.1.Participa dun Participa case 1º, 2º e 3º P: observación
xeito eficaz e sempre na vida social sistemática.
construtivo na vida dun xeito construtivo. I: diario de aula.
social e crea
estratexias para
resolver conflitos.
7.2.Identifica e utiliza Identifica e utiliza 1º, 2º e 3º P: observación
os códigos de case sempre os sistemática.
conduta e os usos principais códigos de I: diario de aula.
xeralmente aceptados conduta nos
nas distintas diferentes ámbitos.
sociedades e ámbitos
(escola, familia,
barrio, etc.).
8.1.Valora a Valora case sempre a 1º, 2º e 3º P: observación
cooperación e o cooperación e o sistemática.
diálogo como forma diálogo como forma I: diario de aula.
de evitar e resolver de evitar e resolver
conflitos e fomenta os conflitos.
60
valores democráticos. 9.1.Mostra actitudes Mostra case sempre 1º, 2º e 3º P: observación
de confianza en si actitudes de sistemática.
mesmo, sentido confianza en si I: rúbrica, diario de
crítico, iniciativa mesmo, sentido aula.
persoal, curiosidade, crítico, iniciativa
interese, creatividade persoal, curiosidade,
na aprendizaxe e interese, creatividade
espírito emprendedor na aprendizaxe e
que o fan activo ante espírito emprendedor.
as circunstancias que
o rodean.
9.2.Manifesta Manifesta case 1º, 2º e 3º P: observación
autonomía na sempre autonomía na sistemática.
planificación e planificación das I: diario de aula.
execución de accións tarefas.
e tarefas, e ten
iniciativa na toma de
decisións.
9.2.Explica a Explica de forma 1º, 2º e 3º P: situacións orais de
necesidade de sinxela a necesidade avaliación, probas
conservar os recursos de conservar os escritas.
naturais básicos para recursos naturais. I: debates, controis.
garantir un
desenvolvemento
sostible.
10.1.Desenvolve Desenvolve case 1º, 2º e 3º P: observación
actitudes de sempre actitudes de sistemática,
cooperación e de cooperación e de autoavaliación.
traballo en equipo, traballo en equipo. I: diario de aula,
valora as ideas alleas rúbrica, cuestionario.
e reacciona con
intuición, apertura e
flexibilidade ante elas.
10.2.Planifica Planifica con certa 1º, 2º e 3º P: observación
traballos en grupo, autonomía traballos sistemática.
coordina equipos, en grupo. I: diario de aula.
toma decisións e
61
acepta
responsabilidades.
Bloque 2. O mundo que nos rodea
Estándar de
aprendizaxe avaliable
Mínimo esixible Trimestre Procedemento e
instrumento de
avaliación
1.1.Define hidrosfera
e identifica e nomea
masas e cursos de
augas continentais e
os movementos das
augas oceánicas e
explica como se
distribúen no planeta.
Define brevemente
hidrosfera e nomea
algunhas masas e
cursos de augas
continentais.
1º P: probas escritas,
exercicios prácticos.
I: controis, traballos.
1.2.Nomea e localiza
os océanos nun
mapa.
Nomea e localiza os
principais océanos.
1º P: probas escritas,
exercicios prácticos.
I: controis, traballos.
1.3.Coñece as
principais
acumulacións e
cursos de auga do
seu contorno
próximo.
Coñece algunhas das
principais
acumulacións e
cursos de auga da
contorna.
1º P: probas escritas,
exercicios prácticos,
probas orais.
I: controis, traballos,
exposicións orais.
2.1.Observa,
identifica e explica a
composición das
rochas nomeando
algúns dos seus
tipos.
Identifica e explica
brevemente a
composición das
rochas.
1º P: probas escritas,
exercicios prácticos,
probas orais.
I: controis, traballos,
exposicións orais.
62
2.2. Identifica e
explica as diferenzas
entre rochas e
minerais, clasifica
algúns minerais polas
súas propiedades e
describe os usos e
utilidades de rochas e
minerais
Identifica as principais
diferenzas entre
rochas e minerais e
clasifica algún
mineral.
1º P: probas escritas,
exercicios prácticos.
I: controis, traballos.
63
3.1.Define tempo
atmosférico e coñece
a súa variabilidade.
Define brevemente
tempo atmosférico.
2º P: probas escritas,
exercicios prácticos.
I: controis, traballos.
3.2.Identifica o tempo
que vai en función
das nubes, o vento, a
temperatura e as
precipitacións.
Identifica case
sempre o tempo que
vai.
2º P: probas escritas,
exercicios prácticos.
I: traballos.
3.3.Describe como as
nubes nos informan
do estado da
atmosfera, identifica
algúns tipos sinxelos
de nubes segundo a
súa forma, cor e
altura, e asóciaas cos
seus nomes.
Describe de forma
sinxela como as
nubes nos informan
do estado da
atmosfera.
2º P: probas escritas,
exercicios prácticos.
I: controis, traballos.
3.4.Identifica a
dirección e
velocidade do vento
como dous
importantes
elementos do tempo
atmosférico e nomea
os aparatos que
serven para medilos.
Identifica a dirección
ou a velocidade como
dous elementos
importantes do tempo
atmosférico.
2º P: probas escritas,
exercicios prácticos.
I: controis, traballos.
3.5.Confecciona e
interpretar gráficos
sinxelos de
temperaturas e
precipitacións da súa
zona a partir dos
datos obtidos nun
período de tempo.
Confecciona e
interpreta con pouca
axuda gráficos
sinxeos de
temperatura e
precipitacións da
zona.
2º P: probas escritas,
exercicios prácticos.
I: controis, estudos de
casos.
4.1.Explica cal é a
diferenza entre tempo
atmosférico e clima.
Explica brevemente a
diferenza entre tempo
atmosférico e clima.
2º P: probas escritas,
exercicios prácticos.
I: controis, traballos. 4.2.Analiza a
importancia das
Analiza sen axuda a
importancia das
2º P: probas escritas,
exercicios prácticos.
64
predicións ante
catástrofes
meteorolóxicas.
predicións ante
catástrofes
meteorolóxicas.
I: controis, traballos.
5.1.Describe de xeito Describe de maneira 2º P: exercicios
sinxelo como adoita autónoma como prácticos.
ser o tempo na zona adoita ser o tempo na I: traballos, estudos
na que vive ao longo contorna ao longo de casos.
das estacións. das estacións.
5.2.Identifica as Identifica as estacións 2º P: probas escritas,
estacións do ano e as do ano e algunhas exercicios prácticos.
súas características. das súas I: controis, traballos.
características.
6.1.Explica para que Explica brevemente 2º P: probas orais,
son necesarias as para que son exercicios prácticos.
predicións do tempo e necesarias as I: exposicions orais,
que aparatos utilizan predicións do tempo e traballos.
os meteorólogos para algúns aparatos
realizalas. utilizados polos
meteorólogos.
6.2. Describe unha Describe brevemente 2º P: probas escritas,
estación unha estación exercicios prácticos.
meteorolóxica e meteorolóxica. I: controis, traballos.
explica a súa función.
6.3.Identifica os Identifica algúns 2º P: probas escritas,
distintos aparatos de aparatos de medida exercicios prácticos.
medida que se que se utilizan para a I: controis, traballos,
utilizan para a recollida de datos mapas conceptuais.
recollida de datos atmosférticos.
atmosféricos e
clasifica cada aparato
meteorolóxico coa
información que nos
ofrece.
6.4.Explica e valora a Explica brevemente a 2º P: probas orais,
importancia das importancia das exercicios prácticos.
predicións predicións I: debates, traballos.
meteorolóxicas na meteorolóxicas.
vida das persoas e
nalgunhas
65
actividades
económicas.
7.1.Interpreta un
sinxelo mapa
meteorolóxico
distinguindo os seus
elementos principais.
Interpreta con pouca
axuda un sinxelo
mapa meteorolóxico.
2º P: exercicios
prácticos.
I: estudo de casos.
8.1.Define atmosfera,
coñece como varía
esta en altura e
describe feitos e
características das
capas que se
aprecian nelas.
Define brevemente
atmosfera e describe
alguns feits e
caracteristicas das
súas capas.
2º P: probas escritas,
exercicios prácticos.
I: controis, traballos.
8.2.Explica a
importancia de coidar
a atmosfera e as
consecuencias de
non facelo.
Explica brevemente a
importancia de coidar
a atmosfera.
2º P: probas orais.
I: debates,
exposicións orais.
9.1.Identifica e
describe as
alteracións e
desequilibrios que os
seres humanos
producimos no medio
natural e as causas
que os provocan.
Identifica algunas
alteracións que os
seres humanos
producimos no medio
natural.
2º P: probas orais.
I: debates,
exposicións orais.
9.3.Mostra
sensibilidade ante os
problemas ambientais
e realiza un consumo
responsable.
Mostra case sempre
sensibilidade ante os
problemas ambientais
e realiza un consumo
responsable.
2º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
9.4.Propón e asume
accións no seu
contorno próximo
para reducir o
impacto das nosas
actividades.
Propón e asume
agunhas accións na
contorna para reducir
o impacto das nosas
actividades.
2º P: exercicios
prácticos.
I: tarefas.
66
Bloque 3. Vivir en sociedade
Estándar de
aprendizaxe avaliable
Mínimo esixible Trimestre Procedemento e
instrumento de
avaliación
1.1.Define poboación
dun territorio e
identifica os principais
factores que inciden
nela e defíneos
correctamente.
Define brevemente
poboación dun
territorio.
2º P: probas escritas,
exercicios prácticos.
I: controis, traballos.
1.2.Explica por que a
poboación se reparte
de forma desigual en
España, pois hai
comunidades
autónomas
densamente
poboadas e outras
con menor
densidade.
Explica de forma
sinxela por que a
poboación se reparte
de forma desigual en
España.
2º P: probas escritas,
exercicios prácticos.
I: controis, estudo de
casos.
1.3. Interpreta
pirámides de
poboación sinxelas e
explica que
representan.
Interpreta con pouca
axuda pirámides de
poboación sinxelas.
2º P: exercicios
prácticos.
I: estudo de casos.
1.4.Describe as
diferenzas entre
censo de poboación e
padrón municipal e
coñece os
organismos
encargados de
realizalos.
Describe as
diferenzas principais
entre censo de
poboación e padrón
municipal.
2º P: exercicios
prácticos.
I:estudo de casos.
1.5. Define
poboación activa e
poboación non activa
e clasifica a
poboación en relación
Define brevemente
poboación activa e
non activa.
2º P: exercicios
prácticos.
I: estudo de casos.
67
co traballo. 2.1.Respecta a Respecta case 2º P: observación
seguridade viaria en sempre a seguridade sistemática.
todos os seus viaria. I: diario de aula,
aspectos. rexistro anecdótico.
2.2. Valora a Valora case sempre 2º P: observación
importancia que ten o a importancia do sistemática.
respecto das normas respecto das normas I: diario de aula,
e sinais de tráfico e e sinais de tráfico e rexistro anecdótico.
coñece o seu coñece o significado
significado. das principais.
2.3.Identifica Identifica algunha 2º P: proba oral.
diferentes situacións situación na que o I: diálogo, debate.
e circunstancias nas peón pode ver
que o peón pode ver comprometida a súa
comprometida a súa seguridade.
seguridade a causa
dun comportamento
indebido.
Bloque 4. As pegadas do tempo
Estándar de
aprendizaxe avaliable
Mínimo esixible Trimestre Procedemento e
instrumento de
avaliación
1.1. Relata feitos
da súa vida utilizando
aspectos básicos de
tempo: pasado,
presente, futuro,
anterior, posterior,
simultáneo partindo
da súa historia
familiar.
Relata brevemente
feitos da súa vida
utilizando algúns
aspectos básicos de
tempo.
3º P: probas orais.
I: exposicións.
68
1.2.Usa diferentes
técnicas para localizar
no tempo e no espazo
feitos do pasado, para
percibir a duración, a
simultaneidade e as
Usa algunha técnica
para localizar no
tempo e no espazo
feitos do pasado.
3º P: exercicios
prácticos.
I: traballos.
69
relacións entre os
acontecementos.
1.3.Recoñece o Recoñece o século 3º P: probas escritas.
século como unidade como unidade de I: traballos, controis.
de medida do tempo medida do tempo
histórico e localiza histórico.
feitos situándoos
como sucesivos a. C.
ou d. C.
2.1.Define o concepto Define de forma 3º P: exercicios
de Prehistoria sinxela o concepto de prácticos, probas
enumera as idades da Prehistoria e enumera escritas.
historia e ordénaas as idades da historia. I: caderno, controis.
cronoloxicamente.
2.2.Recoñece as Recoñece as idades 3º P: exercicios
distintas idades da da historia e describe prácticos.
historia e describe as algunha das súas I: estudo de casos.
formas de vida máis formas de vida.
características delas.
3.1.Describe as Describe algunhas 3º P: exercicios
principais das principais prácticos.
características da características da I: estudo de casos.
Prehistoria e da Idade Prehistoria e da Idade
Antiga na península Antiga na península
ibérica. ibérica.
4.1. Explica a Explica de forma 3º P: exercicios
diferenza dos dous sinxela a diferenza prácticos.
períodos nos que se dos dous periodos I: estudo de casos.
divide a Prehistoria nos que se divide a
(Paleolítico e Prehistoria.
Neolítico) e describe
as características
básicas da vida
nestas dúas épocas.
4.2. Explica e Explica de forma 3º P: exercicios
valora a importancia sinxela a importancia prácticos.
da escritura, a da escritura, a I: estudo de casos.
agricultura e a agricultura e a
gandería como gandería como
70
descubrimentos que descubrimentos que
cambiaron cambiaron as
profundamente as sociedades humanas.
sociedades humanas.
4.3. Relaciona o Relaciona con pouca 3º P: exercicios
desenvolvemento dos axuda o prácticos.
transportes durante o desenvolvemento dos I: estudo de casos.
Neolítico co transportes durante o
desenvolvemento do Neolítico co
comercio. desenvolvemento do
comercio.
5.1. Data a Idade Data a Idade Antiga e 3º P: exercicios
Antiga e describe as describe algunha prácticos.
características característica da vida I: estudo de casos.
básicas da vida naquel tempo.
naquel tempo, en
especial as referidas
á civilización romana.
5.2. Explica a Explica de forma 3º P: exercicios
conquista romana da sinxela a conquista prácticos.
Península e coñece a romana da Península. I: estudo de casos.
organización territorial
da Hispania romana.
5.3.Recoñece os Recoñece algún tipo 3º P: exercicios
diferentes tipos de de vivenda e prácticos, probas
vivendas e construción orais.
construcións máis representativo na I: estudo de casos,
significativas na época dos romanos exposicións.
época dos romanos en España e Galicia.
en España e en
Galicia.
5.4.Explica aspectos Explica algún aspecto 3º P: exercicios
relacionados coa relacionado coa forma prácticos.
forma de vida e de vida e a I: estudo de casos.
organización social da organización social da
época dos romanos época dos romanos
en España e en en España e Galicia.
Galicia.
71
5.5.Describe Describe de forma 3º P: exercicios
algunhas sinxela algunha prácticos, probas
manifestacións manifestación cultural orais.
culturais e artísticas e artística dalgunha I: estudo de casos,
das distintas etapas etapa histórica presentacións orais.
da historia estudadas. estudada.
6.1. Respecta e Respecta case 3º P: observación
asume o sempre o sistemática.
comportamento que comportamento que I: diario de aula.
debe cumprirse cando debe cumprirse cando
visita un museo ou un visita un museo ou un
edificio antigo. edificio antigo.
6.2. Explica para Explica brevemente 3º P: exercicios
que se poden utilizar para que se pode prácticos, probas
nos nosos días os utilizar na actualidade orais.
edificios do pasado. os edificios do I: estudo de casos,
pasado. presentacións orais.
LINGUA GALEGA 4º PRIMARIA
1. Comprender textos orais e escritos para obter, procesar e compartir información, mantendo a
atención e unha actitude crítica.
2. Escoitar, reproducir e representar expresións da linguaxe oral tradicional (adiviñas, cancións, contos,
trabalinguas, etc.) e valorar estas expresións como un feito cultural enriquecedor.
3. Expresarse oralmente e por escrito axeitadamente en diferentes ámbitos, adecuando a forma de
expresión á situación e á intención comunicativa.
4. Escoitar e relatar experiencias presentes e pasadas, respectando os aspectos normativos da lingua.
5. Expresar con claridade, ordenadamente e mediante os mecanismos de cohesión necesarios: vivencias,
ideas, observacións, sentimentos, etc.
6. Valorar e aceptar as achegas propias e as dos demais, respectando as normas do intercambio
comunicativo.
7. Utilizar unha linguaxe non sexista e respectuosa coas diferenzas.
8. Representar e recitar textos orais coa articulación, a entoación e o ritmo axeitados, de forma
comprensiva e expresiva, coa pronuncia propia da lingua galega e coa xesticulación adecuada.
OBXECTIVOS DA ÁREA DE LINGUA GALEGA E LITERATURA 4.º EP
70
9. Utilizar, de maneira xeral, estratexias para mellorar a lectura.
10. Desenvolver o hábito e o gusto pola lectura, como fonte de aprendizaxe e medio de comunicación, e
amosar certa autonomía lectora.
11. Analizar os aspectos sinxelos do texto (estrutura do discurso, vocabulario, intención, etc.).
12. Usar o dicionario, en formato papel ou dixital, con certa autonomía.
13. Utilizar terminoloxía lingüística básica e aplicar o seu coñecemento no uso da lingua.
14. Valorar a lingua galega dentro da realidade plurilingüe e pluricultural de España e de Europa.
15. Identificar e evitar as interferencias entre as linguas que está a aprender.
16. Identificar, de maneira global, as variedades xeográficas da lingua galega e recoñecer a estándar como
variante unificadora.
17. Mostrar interese polo coidado na presentación dos textos escritos e respecto pola norma ortográfica.
18. Comprender textos do ámbito escolar producidos con finalidade didáctica (definicións, instrucións,
explicacións…) ou de uso social (debates, correos electróncios, páxinas web…), para aprender e para
informarse.
19. Producir textos escritos propios da vida social da aula, como modelo de comunicar coñecementos,
experiencias e necesidades (normas, cuestionarios, anotacións na axenda...), de acordo coas
características propias destes textos.
20. Interpretar a información dos textos procedente de esquemas, gráficos e ilustracións, e utilizar este
tipo de recursos paratextuais nas creacións propias.
21. Utilizar, de xeito dirixido, as Tecnoloxías da Información e a Comunicación TIC e os diferentes
tipos de bibliotecas (de aula, de centro, de localidade e virtuais), mostrando respecto polas súas
normas de funcionamento, coa finalidade de obter información e modelos para a composición escrita.
22. Compoñer textos propios dos medios de comunicación social, utilizando soportes do ámbito escolar:
rede WIFI, Notebook e páx. WEB do colexio e da localidade.
23. Subliñar, esquematizar e resumir a información relevante de textos sinxelos.
24. Comprender textos literarios de xéneros diversos, axeitados en canto a temática e complexidade, e
iniciarse no coñecemento da linguaxe literaria.
25. Valorar a literatura como fonte de coñecemento da cultura propia e da doutros países.
COMPETENCIA INDICADORES DESCRITORES
DESCRITORES
71
Competencia matemática e
competencias básicas en
ciencia e tecnoloxía
Coidado do contorno
ambiental e dos seres vivos
• Interactuar co contorno natural de
maneira respectuosa.
• Comprometerse co uso responsable
dos recursos naturais para
promover un desenvolvemento
sostible.
• Respectar e preservar a vida dos
seres vivos do seu contorno.
• Tomar conciencia dos cambios
producidos polo home no contorno
natural e as repercusións para a
vida futura.
Vida saudable
• Desenvolver e promover hábitos de
vida saudable en canto á
alimentación e ao exercicio físico.
• Xerar criterios persoais sobre a
visión social da estética do corpo
humano fronte ao coidado saudable
do mesmo.
A ciencia no día a día
• Recoñecer a importancia da ciencia
na nosa vida cotiá.
• Aplicar métodos científicos
rigorosos para mellorar a
comprensión da realidade
circundante.
• Manexar os coñecementos sobre
ciencia e tecnoloxía para solucionar
problemas e comprender o que
ocorre ao noso redor.
Manexo de elementos
matemáticos
• Manexar a linguaxe matemática con
precisión en calquera contexto.
• Identificar e manipular con precisión
elementos matemáticos (números,
datos, elementos xeométricos…) en
situacións cotiás.
72
Razoamento lóxico e
resolución de problemas
• Aplicar os coñecementos
matemáticos para a resolución de
situacións problemáticas en
contextos reais e en calquera
materia.
• Realizar argumentacións en
calquera contexto con esquemas
lóxico-matemáticos.
• Aplicar as estratexias de resolución
de problemas a calquera situación
problemática.
Comunicación lingüística
Comprensión: oral e escrita
• Comprender o sentido dos textos
escritos.
• Captar o sentido das expresións
orais: ordes, explicacións,
indicacións, relatos…
• Gozar coa lectura.
Expresión: oral e escrita
• Expresar oralmente, de maneira
ordenada e clara, calquera tipo de
información.
• Utilizar o coñecemento das
estruturas lingüísticas, normas
ortográficas e gramaticais para
elaborar textos escritos.
• Compoñer distintos tipos de textos
creativamente con sentido literario.
Normas de comunicación • Respectar as normas de
comunicación en calquera contexto:
quenda de palabra, escoita atenta
ao interlocutor…
• Manexar elementos de
comunicación non verbal, ou en
diferentes rexistros, nas diversas
situacións comunicativas.
73
Comunicación noutras linguas
• Entender o contexto sociocultural
da lingua, así como a súa historia,
para un mellor uso da mesma.
• Utilizar os coñecementos sobre a
lingua para buscar información e ler
textos en calquera situación.
• Producir textos escritos de diversa
complexidade para o seu uso en
situacións cotiás ou de materias
diversas.
Competencia dixital
Tecnoloxías da información
• Empregar distintas fontes para a
busca de información.
• Seleccionar o uso das distintas
fontes segundo a súa fiabilidade.
• Elaborar e publicar información
propia derivada de información
obtida a través de medios
tecnolóxicos.
Comunicación audiovisual
• Utilizar as distintas canles de
comunicación audiovisual para
transmitir informacións diversas.
• Comprender as mensaxes que
veñen dos medios de
comunicación.
Utilización de ferramentas
dixitais
• Manexar ferramentas dixitais para a
construción de coñecemento.
• Actualizar o uso das novas
tecnoloxías para mellorar o traballo
e facilitar a vida diaria.
• Aplicar criterios éticos no uso das
tecnoloxías.
74
Conciencia
culturais
e
expresións
Respecto polas
manifestacións culturais
propias e alleas
• Mostrar respecto cara ás obras
máis importantes do patrimonio
cultural a nivel mundial.
• Valorar a interculturalidade como
unha fonte de riqueza persoal e
cultural.
• Apreciar os valores culturais do
patrimonio natural e da evolución
do pensamento científico.
Expresión cultural e artística
• Expresar sentimentos e emocións
desde códigos artísticos.
• Apreciar a beleza das expresións
artísticas e no cotián.
• Elaborar traballos e presentacións
con sentido estético.
Competencias
cívicas
sociais e
Educación
constitucional
cívica
e
• Coñecer e aplicar dereitos e
deberes da convivencia cidadá no
contexto da escola.
• Identificar as implicacións que ten
vivir nun Estado social e
democrático de dereito referendado
por unha norma suprema chamada
Constitución Española.
Relación cos demais • Desenvolver capacidade de diálogo
cos demais en situacións de
convivencia e traballo e para a
resolución de conflitos.
• Mostrar dispoñibilidade para a
participación activa en ámbitos de
participación establecidos.
• Recoñecer riqueza na diversidade
de opinións e ideas.
75
Compromiso social
• Aprender a comportarse desde o
coñecemento dos distintos valores.
• Concibir unha escala de valores
propia e actuar conforme a ela.
• Evidenciar preocupación polos máis
desfavorecidos e respecto aos
distintos ritmos e potencialidades.
• Involucrarse ou promover accións
cun fin social.
Sentido de iniciativa e espírito
emprendedor
Autonomía persoal
• Optimizar recursos persoais
apoiándose nas fortalezas propias.
• Asumir as responsabilidades
encomendadas e dar conta delas.
• Ser constante no traballo
superando as dificultades.
• Dirimir a necesidade de axuda en
función da dificultade da tarefa.
Liderado
• Xestionar o traballo do grupo
coordinando tarefas e tempos.
• Contaxiar entusiasmo pola tarefa e
confianza nas posibilidades de
alcanzar obxectivos.
• Priorizar a consecución de
obxectivos grupais a intereses
persoais.
Creatividade • Xerar novas e diverxentes
posibilidades desde coñecementos
previos do tema.
• Configurar unha visión de futuro
realista e ambiciosa.
• Encontrar posibilidades no contorno
que outros non aprecian.
76
Emprendemento
• Optimizar o uso de recursos
materiais e persoais para a
consecución de obxectivos.
• Mostrar iniciativa persoal para
iniciar ou promover accións novas.
• Asumir riscos no desenvolvemento
das tarefas ou os proxectos.
• Actuar con responsabilidade social
e sentido ético no traballo.
Aprender a aprender
Perfil de aprendiz
• Identificar potencialidades persoais
como aprendiz: estilos de
aprendizaxe, intelixencias múltiples,
funcións executivas…
• Desenvolver as distintas
intelixencias múltiples.
• Xestionar os recursos e as
motivacións persoais en favor da
aprendizaxe.
• Xerar estratexias para aprender en
distintos contextos de aprendizaxe.
Ferramentas para estimular o
pensamento
• Aplicar estratexias para a mellora
do pensamento creativo, crítico,
emocional, interdependente…
• Desenvolver estratexias que
favorezan a comprensión rigorosa
dos contidos.
77
Planificación e avaliación da
aprendizaxe
• Planificar os recursos necesarios e
os pasos a realizar no proceso de
aprendizaxe.
• Seguir os pasos establecidos e
tomar decisións sobre os pasos
seguintes en función dos resultados
intermedios.
• Avaliar a consecución de obxectivos
de aprendizaxe.
• Tomar conciencia dos procesos de
aprendizaxe.
Na área de Lingua Galega e Literatura.
Na área de Lingua Galega e Literatura incidiremos no adestramento de todas as competencias de
xeito sistemático, facendo fincapé nos descritores máis afíns á área.
Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía
O desenvolvemento desta competencia nesta área curricular permítenos utilizar, interpretar e
expresar con claridade situacións cotiás contendo elementos matemáticos. Así mesmo, ofrece a
posibilidade real de utilizar a actividade matemática en contextos variados para poder desenvolver
así a utilización da linguaxe como instrumento para poder comunicarse e expresarse a diferentes
niveis.
Os descritores que traballaremos fundamentalmente serán:
• Interactuar co contorno natural de xeito respectuoso.
• Comprometerse co uso responsable dos recursos naturais para promover un desenvolvemento sostible.
• Tomar conciencia dos cambios producidos polo home no contorno natural e as repercusións para a vida
futura.
• Desenvolver e promover hábitos de vida saudable en canto á alimentación e ao exercicio físico.
• Xerar criterios persoais acerca da visión social sobre a estética do corpo humano fronte ao coidado
saudable deste.
CONTRIBUCIÓN DA ÁREA AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE
78
• Recoñecer a importancia da ciencia na nosa vida cotiá.
• Identificar e manipular con precisión elementos matemáticos (números, datos, elementos
xeométricos...) en situacións cotiás.
• Aplicar as estratexias de resolución de problemas a calquera situación problemática.
Comunicación lingüística
A expresión oral e a expresión escrita requiren dun adestramento en cada unha das áreas. De forma
sistemática procuraremos adestrar polo menos un descritor en cada unha das unidades didácticas.
Debido ao carácter da área, trataremos de que adquiran as destrezas comunicativas no uso da lingua.
Será unha prioridade dotar o alumnado de estratexias que favorezan unha correcta aprendizaxe e
que lle aseguren un manexo efectivo nas situacións cotiás e en diferentes contextos nos que se
encontre.
Os descritores que utilizaremos serán:
• Comprender o sentido dos textos escritos.
• Captar o sentido das expresións orais: ordes, explicacións, indicacións, relatos…
• Gozar coa lectura.
• Expresar oralmente, de xeito ordenado e claro, calquera tipo de información.
• Utilizar o coñecemento das estruturas lingüísticas, normas ortográficas e gramaticais para elaborar
textos escritos.
• Compoñer distintos tipos de textos creativamente con sentido literario.
• Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita atenta ao
interlocutor...
• Manexar elementos de comunicación non verbal, ou en diferentes rexistros, nas diversas situacións
comunicativas.
• Producir textos escritos de diversa complexidade para o seu uso en situacións cotiás.
Competencia dixital
Ser competente na utilización das Tecnoloxías da Información e a Comunicación como instrumento
de traballo intelectual inclúe utilizalas na súa dobre función de transmisoras e xeradoras de
información e coñecemento. Dende esta área faise necesario o manexo de ferramentas dixitais para
a adquisición de información transformándoa en coñecemento.
79
Na área de Lingua Galega e Literatura adestraremos os seguintes descritores:
• Empregar distintas fontes para a busca de información.
• Seleccionar o uso das distintas fontes segundo a súa fiabilidade.
• Elaborar información propia derivada de información obtida a través de medios tecnolóxicos.
• Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual para transmitir informacións diversas
• Comprender as mensaxes elaboradas en códigos diversos.
• Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento.
• Actualizar o uso das novas tecnoloxías para mellorar o traballo e facilitar a vida diaria.
• Aplicar criterios éticos no uso das tecnoloxías.
Conciencia e expresións culturais
A través da lingua, podemos coñecer o mundo no que vivimos, o ámbito que nos rodea e os seus
cambios, polo que esta competencia nos pode dar unha visión diferente dende a perspectiva das
diferentes manifestacións culturais e a forma de expresión artística.
Os descritores que adestraremos nesta competencia son:
• Mostrar respecto cara ás obras máis importantes do patrimonio cultural a nivel mundial.
• Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza persoal e cultural.
• Expresar sentimentos e emocións dende códigos artísticos.
• Apreciar a beleza das expresións artísticas e no cotián.
• Elaborar traballos e presentacións con sentido estético.
Competencias sociais e cívicas
A área de Lingua Galega e Literatura pídenos desenvolver unha serie de actitudes e valores que nos
van levar a saber desenvolvernos na sociedade na que vivimos. Os indicadores desta competencia
poden facilitar o adestramento de cada un dos descritores que enunciamos a continuación:
• Coñecer e aplicar dereitos e deberes da convivencia cidadá no contexto da escola.
• Desenvolver capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e traballo e para a
resolución de conflitos.
• Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos.
• Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas.
• Aprender a comportarse dende o coñecemento dos distintos valores.
• Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela.
• Evidenciar preocupación polos máis desfavorecidos e respecto aos distintos ritmos e potencialidades.
80
• Involucrarse ou promover accións cun fin social.
Sentido de iniciativa e espírito emprendedor
A área de Lingua Galega e Literatura esixe un proceso de ensino-aprendizaxe activo. O enfoque
comunicativo radica na necesidade de utilizar a lingua. Será necesario iniciar o alumnado en
adestrar diferentes habilidades de emprendemento como unha forma de consolidar as diferentes
ferramentas para comunicarse.
Neste caso, os descritores que cómpre adestrar son:
• Asumir as responsabilidades encomendadas e dar conta delas.
• Dirimir a necesidade de axuda en función da dificultade da tarefa.
• Xestionar o traballo do grupo coordinando tarefas e tempos.
• Contaxiar entusiasmo pola tarefa e confianza nas posibilidades de alcanzar obxectivos.
• Priorizar a consecución de obxectivos grupais a intereses persoais.
• Encontrar posibilidades no ámbito que outros non ven.
• Asumir riscos no desenvolvemento das tarefas ou proxectos.
• Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo.
Aprender a aprender
A competencia de aprender a aprender supón dispoñer de habilidades para iniciarse na aprendizaxe
e ser capaz de continuar aprendendo de xeito cada vez máis eficaz e autónomo de acordo a aquilo
que nos formulamos. Nesta área vese a necesidade de traballar de forma explícita a confianza nun
mesmo para poder traballar cos outros e o gusto por aprender.
Os descritores que utilizaremos para adestrar esta competencia son:
• Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples,
funcións executivas…
• Desenvolver as distintas intelixencias múltiples.
• Planificar recursos necesarios e pasos a realizar no proceso de aprendizaxe.
• Aplicar estratexias para a mellora do pensamento creativo, crítico, emocional, interdependente…
• Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos.
• Seguir os pasos establecidos e tomar decisións sobre os pasos seguintes en función dos resultados
intermedios.
• Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe.
81
COMPETENCIA EN COMUNICACIÓN LINGÜÍSTICA LGB1.1.1. Comprende as ideas principais dun texto xornalístico oral informativo dos medios de comunicación audiovisual, emitido de xeito claro, directo e sinxelo.
LGB1.1.2. Elabora un breve resumo dun texto oral.
LGB1.2.1. Accede de xeito guiado a documentos, audio-visuais e dixitais para obter a información necesaria para realizar traballos ou comple-tar información.
LGB1.3.1. Participa nunha conversa entre iguais, com-prendendo o que di o interlo-cutor e intervindo coas pro- postas propias.
LGB1.3.2. Sigue unha expo-sición da clase e extrae o sentido global.
LGB1.3.3. Elabora e produce textos orais (explicacións sin-xelas, exposicións, narra-cións...) presentando cohe- rentemente a secuencia de ideas, feitos, vivencias e as súas opinións e preferencias, utilizando o dicionario se é preciso.
LGB1.3.4. Participa no traba-llo en grupo, así como nos debates.
LGB1.4.1. Atende as inter-vencións dos e das demais en actos de fala orais, sen inTerromper.
LGB1.4.2. Respecta as opi-nións da persoa que fala.
LGB1.5.1. Respecta as quendas de palabra nos in-tercambios orais.
LGB1.5.2. Respecta as opi-nións das persoas participan-tes nos intercambios orais e é consciente da posibilidade de empregar a lingua galega en calquera intercambio oral dentro da escola ou fóra dela.
LGB1.5.3. Emprega unha postura e xestualidade adap-tada ao discurso, para refor-zalo e facilitar a súa com- prensión.
LGB1.5.4. Exprésase cunha pronuncia e dicción correc-tas: articulación e volume.
LGB1.5.5. Participa na con-versa formulando e contes-tando preguntas.
LGB1.6.1. Planifica e elabora un discurso oral coherente, na secuencia de ideas ou fei-tos utilizando un vocabulario adecuado á súa idade.
LGB1.6.2. Elabora un discur-so oral cohesivo, utilizando algúns nexos básicos.
LGB1.6.3. Amosa un discur-so oral claro, cunha pronun-cia e entoación axeitada e propia da lingua galega.
LGB1.7.1. Elabora textos sinxelos propios dos medios de comunicación mediante simulación.
LGB1.8.1. Utiliza a expresividade corporal para reforzar o sentido das súas producións orais.
LGB1.9.1. Amosa respecto ás ideas dos e das demais e contribúe ao traballo en grupo.
LGB1.10.1. Interésase por expresarse oralmente coa pronuncia e entoación ade-cuada a cada acto comunica-tivo.
LGB1.11.1. Usa, dunha for-ma xeral, unha linguaxe non sexista.
LGB1.11.2. Usa, de maneira xeral, unha linguaxe respec-tuosa coas diferenzas.
LGB1.12.1. Identifica diferen-zas fonéticas e morfolóxicas moi evidentes en textos orais caracterizados pola súa orixe xeográfica.
LGB1.12.2. Valora por igual as distintas variedades xeo-gráficas da lingua galega e o estándar como variante unifi- cadora.
LGB1.13.1. Identifica o uso oral da lingua galega con di-versos contextos profesio-nais: sanidade, educación, medios de comunicación, to-do tipo de comercios.
LGB1.13.2. Recoñece a validez da lingua galega para conversas con persoas coñe-cidas ou descoñecidas.
LGB2.1.1. Comprende a información relevante en tex-tos propios de situacións co-tiás e dos medios de comuni- cación social nos que esta se amose de forma evidente.
LGB2.1.2. Identifica as ideas principais dun texto (narrati-vo, descritivo, expositivo) adecuado á súa idade.
LGB2.1.3. Busca, localiza e selecciona información con-creta dun texto sinxelo, ade-cuado á súa idade.
LGB2.1.4. Interpreta, personi-ficacións, hipérboles e ironías evidentes, en textos de difi-cultade adecuada á súa idade.
LGB2.1.5. Identifica a estru-tura xeral dun texto e recoñe-ce algúns mecanismos de cohesión (repeticións, sinó- nimos, anáforas pronominais sinxelas).
LGB2.1.6. Emprega o dicio-nario para resolver as dúbi-das de vocabulario que atopa nos textos.
LGB2.1.7. Fai unha lectura rápida, selectiva ou integral en función das necesidades de cada momento.
LGB2.2.1. Interpreta e com-prende, de maneira xeral, a información de gráficos, es-quemas sinxelos e ilustra- cións, relacionando esta co contido do texto que acom-pañan.
LGB2.3.1. Realiza o subliña-do das ideas principais dun texto sinxelo.
LGB2.3.2. Esquematiza as ideas dun texto sinxelo, indi-cando as ideas principais.
LGB2.3.3. Realiza o resumo dun texto sinxelo.
LGB2.4.1. Deduce, de manei-ra xeral, o posible contido dun texto antes de lelo, axu-dándose do título e as ilus- tracións.
LGB2.4.2. Relé un texto e marca as palabras clave para acadar a comprensión, cando é preciso.
LGB2.5.1. Utiliza, de forma guiada, as tecnoloxías da in-formación para obter infor-mación.
LGB2.5.2. Utiliza dicionarios dixitais para interpretar a in-formación dun texto.
LGB2.6.1. Descodifica sen dificultade as palabras.
LGB2.6.2. Le textos en voz alta, sen dificultade e coa ve-locidade adecuada.
82
LGB2.6.3. Le textos, adapta-dos á súa idade e aos seus intereses, en silencio e sen dificultade.
LGB2.6.4. Fai lecturas dra-matizadas de textos.
LGB2.7.1. Usa a biblioteca de aula con certa autonomía, para obter datos e informa-cións, e colabora no seu coi- o e mellora.
LGB2.7.2. Identifica o funcio-namento da biblioteca de au-la, de centro, así como as vir-tuais e colabora no seu coi-dado e mellora. LGB2.7.3. Participa en activi-dades literarias do centro.
LGB2.8.1. Amosa interese pola conservación e organi-zación dos seus libros.
LGB2.9.1. Amosa interese pola lectura como fonte de aprendizaxe e medio de co-municación.
LGB2.10.1. Amosa certa autonomía lectora e capaci-dade de seleccionar textos do seu interese.
LGB2.10.2. Expresa, de maneira sinxela, opinións e valoracións sobre as lecturas feitas.
LGB3.1.1. Planifica a elabo-ración do texto, antes de co-mezar a escribir, xerando ideas, seleccionando e estru- turando a información.
LGB3.1.2. Elabora o texto cunha estrutura definida, con coherencia xeral e de xeito creativo.
LGB3.1.3. Aplica, de forma xeral, os signos de puntua-ción (punto, coma, punto e coma, dous puntos, puntos suspensivos, signos de ex-clamación e interrogación). LGB3.1.4. Aplica, de maneira xeral, a norma lingüística: or-tografía, acentuación, léxico, morfosintaxe.
LGB3.1.5. Escribe textos propios seguindo o proceso de planificación, redacción, revisión e elabora borrado-res.
LGB3.1.6. Usa o dicionario durante a elaboración de tex-tos.
LGB3.2.1. Elabora, en dife-rentes soportes, textos pro-pios da vida cotiá e académi-ca, imitando modelos: cartas e correos electrónicos, men-saxes curtas, normas de convivencia,avisos, instru-cións… LGB3.2.2. Redacta textos sinxelos xornalísticos (noti-cias) e publicitarios (anuncios e carteis).
LGB3.2.3. Elabora diferentes tipos de textos (narrativos, expositivos, descritivos) se-guindo un guión establecido.
LGB3.2.4. Escribe textos coherentes empregando al-gúns elementos de cohesión.
LGB3.2.5. Resume o contido de textos sinxelos propios do ámbito da vida persoal ou familiar ou dos medios de comunicación.
LGB3.3.1. Elabora por escrito textos moi sinxelos do ámbito académico (cuestionarios, resumos, informes sinxelos, descricións, explicacións...) para obter, organizar e co-municar información.
LGB3.4.1. Elabora textos sinxelos que combinan a lin-guaxe verbal e non verbal: carteis publicitarios, anun-cios, cómic.
LGB3.5.1. Usa, de xeito guiado, programas informáti-cos de procesamento de tex-to.
LGB3.6.1. Usa recursos sinxelos gráficos e paratex-tuais (ilustracións, subliña-dos, gráficos e tipografía) pa-ra facilitar a comprensión dos textos e ilustrar o seu conti-do.
LGB3.7.1. Coida a presenta-ción dos textos seguindo as normas básicas de presenta-ción establecidas: marxes, disposición no papel, limpe-za, calidade caligráfica, inter-liñado… en calquera soporte. LGB3.7.2. Valora a lingua escrita como medio de co-municación e como medio de obtención e coñecemento.
LGB4.1.1. Sinala a denomi-nación dos textos traballados e recoñece nestes enuncia-dos, palabras e sílabas.
LGB4.1.2. Identifica o tempo verbal (presente, pasado e futuro) en formas verbais da-das.
LGB4.1.3. Diferencia as síla-bas que conforman cada pa-labra, diferenciando a sílaba tónica das átonas.
LGB4.1.4. Identifica nun texto substantivos, adxectivos de-terminantes e cuantificado-res.
LGB4.1.5. Sinala o xénero e número de palabras dadas e cámbiao.
LGB4.2.1. Aplica xeralmente as normas de acentuación.
LGB4.2.2. Coñece e utiliza as normas ortográficas básicas, aplicándoas nas súas produ-cións escritas.
LGB4.2.3. Valora a importan-cia do dominio da ortografía para asegurar unha correcta comunicación escrita entre as persoas falantes dunha mesma lingua e para garantir unha adecuada interpretación dos textos escritos.
LGB4.3.1. Emprega con correccións os signos de puntuación.
LGB4.3.2. Usa unha sintaxe elemental adecuada nas sú-as producións.
LGB4.3.3. Respecta, de xeito xeral, as normas morfosintác-ticas de colocación do pro-nome átono.
LGB4.4.1. Usa diversos co-nectores básicos entre ora-cións: adición, causa, oposi-ción, contradición...
LGB4.5.1. Identifica intuiti-vamente, en oracións sinxe-las, o papel semántico do su-xeito.
LGB4.5.2. Sinala intuitiva-mente o verbo e os seus complementos, especialmen-te o suxeito, en oracións.
LGB4.6.1. Usa, con certa autonomía, o dicionario en papel ou dixital.
LGB4.7.1. Recoñece pala-bras derivadas e compostas, identificando e formando fa-milias de palabras.
LGB4.7.2. Recoñece e usa sinónimos, antónimos, pala-bras polisémicas de uso habi-tual.
LGB4.8.1. Identifica e valora a lingua galega dentro da realidade plurilingüe e pluri-cultural de España e de Eu- ropa. LGB4.9.1. Recoñece, de forma xeral, e evita as interfe-rencias entre as linguas que está a aprender.
LGB4.9.2. Identifica diferen-zas, regularidades e seme-llanzas elementais sintácti-cas, ortográficas, morfolóxi-cas e léxicas entre todas as linguas que coñece e/ou está a aprender, como punto de apoio para a súa aprendiza-xe.
LGB5.1.1. Escoita, memoriza e reproduce textos proceden-tes da literatura popular oral galega (adiviñas, lendas, contos, poemas, cancións, di-tos) e da literatura galega en xeral.
83
LGB5.1.2. Valora os textos da literatura galega (oral ou non) como fonte de coñece-mento da nosa cultura e co-mo recurso de gozo persoal.
LGB5.2.1. Le en silencio obras e textos en galego da literatura infantil, adaptacións breves de obras clásicas e li- teratura actual, en diferentes soportes.
LGB5.2.2. Le en voz alta obras e textos en galego da literatura infantil, adaptacións breves de obras clásicas e li- teratura actual e en diferen-tes soportes. LGB5.3.1. Identifica o xénero literario ao que pertencen uns textos dados: narrativa, poe-sía e teatro.
LGB5.4.1. Recrea e compón poemas e relatos, a partir de modelos sinxelos, para co-municar sentimentos, emo- cións, preocupacións, dese-xos, estados de ánimo ou lembranzas.
LGB5.5.1. Participa activa-mente en dramatizacións de situacións e de textos litera-rios adaptados á súa idade.
LGB5.6.1. Valora a literatura en calquera lingua, como ve-hículo de comunicación, fonte de coñecemento doutros mundos, tempos e culturas, e como recurso de gozo perso-al.
COMPETENCIA MATEMÁTICA E COMPETENCIAS BÁSICAS EN CIENCIA E TECNOLOXÍA
LGB2.2.1. Interpreta e comprende, de maneira xeral, a información de gráficos, esquemas sinxelos e ilustracións,
relacionando esta co contido do texto que acompañan.
COMPETENCIA DIXITAL
LGB1.2.1. Accede de xeito guiado a documentos, audiovisuais e dixitais para obter a información necesaria para realizar
traballos ou completar información.
LGB1.7.1. Elabora textos sinxelos propios dos medios de comunicación mediante simulación.
LGB2.1.1. Comprende a información relevante en textos propios de situacións cotiás e dos medios de comunicación social
nos que esta se amose de forma evidente.
LGB2.5.1. Utiliza, de forma guiada, as tecnoloxías da información para obter información.
LGB2.5.2. Utiliza dicionarios dixitais para interpretar a información dun texto.
LGB3.2.1. Elabora, en diferentes soportes, textos propios da vida cotiá e académica, imitando modelos: cartas e correos
electrónicos, mensaxes curtas, normas de convivencia,avisos, instrucións…
LGB3.5.1. Usa, de xeito guiado, programas informáticos de procesamento de texto.
LGB3.6.1. Usa recursos sinxelos gráficos e paratextuais (ilustracións, subliñados, gráficos e tipografía) para facilitar a
comprensión dos textos e ilustrar o seu contido.
LGB3.7.1. Coida a presentación dos textos seguindo as normas básicas de presentación establecidas: marxes, disposición no
papel, limpeza, calidade caligráfica, interliñado… en calquera soporte.
LGB4.6.1. Usa, con certa autonomía, o dicionario en papel ou dixital.
LGB5.2.1. Le en silencio obras e textos en galego da literatura infantil, adaptacións breves de obras clásicas e literatura
actual, en diferentes soportes.
LGB5.2.2. Le en voz alta obras e textos en galego da literatura infantil, adaptacións breves de obras clásicas e literatura
actual e en diferentes soportes.
84
COMPETENCIA EN APRENDER A APRENDER (CAA)
LGB1.1.1. Comprende as ideas principais dun texto xornalístico oral informativo dos medios de comunicación audiovisual,
emitido de xeito claro, directo e sinxelo.
LGB1.2.1. Accede de xeito guiado a documentos, audiovisuais e dixitais para obter a información necesaria para realizar
traballos ou completar información.
LGB1.3.1. Participa nunha conversa entre iguais, comprendendo o que di o interlocutor e intervindo coas propostas propias.
LGB1.3.2. Sigue unha exposición da clase e extrae o sentido global.
LGB1.3.3. Elabora e produce textos orais (explicacións sinxelas, exposicións, narracións...) presentando coherentemente a
secuencia de ideas, feitos, vivencias e as súas opinións e preferencias, utilizando o dicionario se é preciso.
LGB1.3.4. Participa no traballo en grupo, así como nos debates.
LGB1.5.1. Respecta as quendas de palabra nos intercambios orais.
LGB1.5.5. Participa na conversa formulando e contestando preguntas.
LGB1.6.1. Planifica e elabora un discurso oral coherente, na secuencia de ideas ou feitos utilizando un vocabulario adecuado
á súa idade.
LGB1.7.1. Elabora textos sinxelos propios dos medios de comunicación mediante simulación.
LGB1.8.1. Utiliza a expresividade corporal para reforzar o sentido das súas producións orais.
LGB1.9.1. Amosa respecto ás ideas dos e das demais e contribúe ao traballo en grupo.
LGB1.10.1. Interésase por expresarse oralmente coa pronuncia e entoación adecuada a cada acto comunicativo.
LGB2.1.3. Busca, localiza e selecciona información concreta dun texto sinxelo, adecuado á súa idade.
LGB2.1.4. Interpreta, personificacións, hipérboles e ironías evidentes, en textos de dificultade adecuada á súa idade.
LGB2.1.6. Emprega o dicionario para resolver as dúbidas de vocabulario que atopa nos textos.
LGB2.1.7. Fai unha lectura rápida, selectiva ou integral en función das necesidades de cada momento.
LGB2.2.1. Interpreta e comprende, de maneira xeral, a información de gráficos, esquemas sinxelos e ilustracións,
relacionando esta co contido do texto que acompañan.
LGB2.3.1. Realiza o subliñado das ideas principais dun texto sinxelo.
LGB2.3.2. Esquematiza as ideas dun texto sinxelo, indicando as ideas principais.
LGB2.3.3. Realiza o resumo dun texto sinxelo.
LGB2.4.1. Deduce, de maneira xeral, o posible contido dun texto antes de lelo, axudándose do título e as ilustracións.
LGB2.4.2. Relé un texto e marca as palabras clave para acadar a comprensión, cando é preciso.
LGB2.5.1. Utiliza, de forma guiada, as tecnoloxías da información para obter información.
LGB2.5.2. Utiliza dicionarios dixitais para interpretar a información dun texto.
LGB2.6.1. Descodifica sen dificultade as palabras.
LGB2.7.1. Usa a biblioteca de aula con certa autonomía, para obter datos e informacións, e colabora no seu coidado e
mellora.
LGB2.7.2. Identifica o funcionamento da biblioteca de aula, de centro, así como as virtuais e colabora no seu coidado e
mellora.
LGB2.8.1. Amosa interese pola conservación e organización dos seus libros.
LGB2.9.1. Amosa interese pola lectura como fonte de aprendizaxe e medio de comunicación
LGB2.10.2 . Expresa, de maneira sinxela, opinións e valoracións sobre as lecturas feitas.
LGB3.1.1. Planifica a elaboración do texto, antes de comezar a escribir, xerando ideas, seleccionando e estruturando a
información.
LGB3.1.2. Elabora o texto cunha estrutura definida, con coherencia xeral e de xeito creativo.
LGB3.1.5. Escribe textos propios seguindo o proceso de planificación, redacción, revisión e elabora borradores.
LGB3.1.6. Usa o dicionario durante a elaboración de textos.
LGB3.2.1. Elabora, en diferentes soportes, textos propios da vida cotiá e académica, imitando modelos: cartas e correos
electrónicos, mensaxes curtas, normas de convivencia,avisos, instrucións…
LGB3.2.2. Redacta textos sinxelos xornalísticos (noticias) e publicitarios (anuncios e carteis).
LGB3.2.3. Elabora diferentes tipos de textos (narrativos, expositivos, descritivos) seguindo un guión establecido.
LGB3.2.5. Resume o contido de textos sinxelos propios do ámbito da vida persoal ou familiar ou dos medios de
comunicación.
LGB3.3.1. Elabora por escrito textos moi sinxelos do ámbito académico (cuestionarios, resumos, informes sinxelos,
descricións, explicacións...) para obter, organizar e comunicar información.
85
LGB3.4.1. Elabora textos sinxelos que combinan a linguaxe verbal e non verbal: carteis publicitarios, anuncios, cómic.
LGB3.5.1. Usa, de xeito guiado, programas informáticos de procesamento de texto.
LGB3.7.1. Coida a presentación dos textos seguindo as normas básicas de presentación establecidas: marxes, disposición no
papel, limpeza, calidade caligráfica, interliñado… en calquera soporte.
LGB4.1.1. Sinala a denominación dos textos traballados e recoñece nestes enunciados, palabras e sílabas.
LGB4.1.2. Identifica o tempo verbal (presente, pasado e futuro) en formas verbais dadas.
LGB4.1.3. Diferencia as sílabas que conforman cada palabra, diferenciando a sílaba tónica das átonas.
LGB4.1.4. Identifica nun texto substantivos, adxectivos determinantes e cuantificadores.
LGB4.1.5. Sinala o xénero e número de palabras dadas e cámbiao.
LGB4.4.1. Usa diversos conectores básicos entre oracións: adición, causa, oposición, contradición...
LGB4.5.1. Identifica intuitivamente, en oracións sinxelas, o papel semántico do suxeito.
LGB4.5.2. Sinala intuitivamente o verbo e os seus complementos, especialmente o suxeito, en oracións.
LGB4.6.1. Usa, con certa autonomía, o dicionario en papel ou dixital.
LGB4.7.1. Recoñece palabras derivadas e compostas, identificando e formando familias de palabras.
LGB4.7.2. Recoñece e usa sinónimos, antónimos, palabras polisémicas de uso habitual.
LGB5.1.1. Escoita, memoriza e reproduce textos procedentes da literatura popular oral galega (adiviñas, lendas, contos,
poemas, cancións, ditos) e da literatura galega en xeral.
COMPETENCIAS SOCIAIS E CÍVICAS (CSC)
SENTIDO DE INICIATIVA E ESPÍRITO EMPRENDEDOR (CSIEE).
LGB1.3.1. Participa nunha conversa entre iguais, comprendendo o que di o interlocutor e intervindo coas propostas propias.
LGB1.3.3. Elabora e produce textos orais (explicacións sinxelas, exposicións, narracións...) presentando coherentemente a
secuencia de ideas, feitos, vivencias e as súas opinións e preferencias, utilizando o dicionario se é preciso.
LGB1.3.4. Participa no traballo en grupo, así como nos debates.
LGB1.7.1. Elabora textos sinxelos propios dos medios de comunicación mediante simulación.
LGB1.9.1. Amosa respecto ás ideas dos e das demais e contribúe ao traballo en grupo.
LGB1.10.1. Interésase por expresarse oralmente coa pronuncia e entoación adecuada a cada acto comunicativo.
LGB2.1.3. Busca, localiza e selecciona información concreta dun texto sinxelo, adecuado á súa idade.
LGB2.1.4. Interpreta, personificacións, hipérboles e ironías evidentes, en textos de dificultade adecuada á súa idade.
LGB2.1.6. Emprega o dicionario para resolver as dúbidas de vocabulario que atopa nos textos.
LGB2.1.7. Fai unha lectura rápida, selectiva ou integral en función das necesidades de cada momento.
LGB2.2.1. Interpreta e comprende, de maneira xeral, a información de gráficos, esquemas sinxelos e ilustracións,
relacionando esta co contido do texto que acompañan.
LGB2.4.1. Deduce, de maneira xeral, o posible contido dun texto antes de lelo, axudándose do título e as ilustracións.
LGB2.4.2. Relé un texto e marca as palabras clave para acadar a comprensión, cando é preciso.
LGB2.5.2. Utiliza dicionarios dixitais para interpretar a información dun texto.
86
LGB2.10.2. Expresa, de maneira sinxela, opinións e valoracións sobre as lecturas feitas.
LGB3.1.1. Planifica a elaboración do texto, antes de comezar a escribir, xerando ideas, seleccionando e estruturando a
información.
LGB3.1.2. Elabora o texto cunha estrutura definida, con coherencia xeral e de xeito creativo.
LGB3.1.5. Escribe textos propios seguindo o proceso de planificación, redacción, revisión e elabora borradores.
LGB3.1.6. Usa o dicionario durante a elaboración de textos.
LGB3.3.1. Elabora por escrito textos moi sinxelos do ámbito académico (cuestionarios, resumos, informes sinxelos,
descricións, explicacións...) para obter, organizar e comunicar información.
LGB3.4.1. Elabora textos sinxelos que combinan a linguaxe verbal e non verbal: carteis publicitarios, anuncios, cómic.
LGB3.5.1. Usa, de xeito guiado, programas informáticos de procesamento de texto.
LGB3.6.1. Usa recursos sinxelos gráficos e paratextuais (ilustracións, subliñados, gráficos e tipografía) para facilitar a
comprensión dos textos e ilustrar o seu contido.
Bloque 1: Comunicación oral: falar e escoitar
• Comprensión de textos orais procedentes da radio, da televisión ou da internet, con especial
incidencia na noticia, para obter información xe-ral sobre feitos e acontecementos que
resulten significativos e elabora-ción dun resumo.
• Uso guiado de documentos audiovisuais para obter e relacionar informacións relevantes
para apren-der.
• Comprensión e produción de textos orais breves para aprender e para informarse, tanto os
producidos con finalidade didáctica como os de uso cotián, de carácter informal (con-versas
entre iguais e no equipo de traballo) e dun maior grao de formali-zación (exposicións da
clase ou de-bates).
• Actitude de escoita adecuada e respecto das de quen fala sen inte-rrupcións inadecuadas
• Participación e cooperación nas situacións comunicativas habituais (informacións,
conversas reguladoras da convivencia, debates, discusións ou instrucións) con valoración e
res pecto das normas que rexen a inte-racción oral (petición e quendas de palabra,
mantemento do tema, res-pecto ás opinións das demais perso-as, papeis diversos no
intercambio comunicativo, ton de voz, posturas e xestos adecuados).
• Uso de estratexias elementais para comprender e facer comprender as mensaxes orais: ton
de voz, ento-ación, xestualidade e uso de nexos básicos.
ORGANIZACIÓN E SECUENCIACIÓN DE CONTIDOS
87
• Produción de textos orais pro-pios dos medios de comunicación so-cial mediante simulación
para ofrecer e compartir información e opinión.
• Utilización de estratexias para potenciar a expresividade das men-saxes orais.
• Actitude de cooperación e de respecto en situacións de aprendiza-xe compartida.
• Interese por expresarse oral-mente coa pronuncia e coa entoación adecuadas.
• Uso, dunha forma xeral, dunha linguaxe non discriminatoria e respec-tuosa coas diferenzas.
• Recoñecemento das varieda-des lingüísticas de carácter xeográfi-co en textos orais,
sinalando as dife-renzas fonéticas e morfolóxicas e lé-xicas máis evidentes.
• Identificación da lingua galega con diversos contextos de uso oral da lingua: en diferentes
ámbitos profe-sionais e públicos (sanidade, educa-ción, medios de comunicación, co-
mercios...) e en conversas con per-soas coñecidas ou descoñecidas.
Bloque 2: Comunicación escrita: ler
• Comprensión da información relevante en textos das situacións co-tiás de relación social:
corresponden-cia escolar, normas da clase, normas do comedor, normas do transporte e
regras de xogos.
• Comprensión de información xeral en textos procedentes dos me-dios de comunicación
social (incluí-das web infantís) con especial inci-dencia na noticia e nas cartas á di-rección
do xornal, localizando infor-macións destacadas en portadas, titu-lares, subtítulos, entradas.
• Comprensión de información relevante en textos para aprender e para informarse, tanto os
producidos con finalidade didáctica como os de uso cotián (folletos descricións, ins-trucións
e explicacións).
• Interpretación de esquemas, gráficos e ilustracións relacionadas co contido principal do
texto que acom-pañan.
• Subliñado, esquematización e resumo da información relevante dun texto sinxelo.
• Introdución ás estratexias de control do proceso lector (anticipa-ción, formulación de
hipóteses, relec-tura...).
• Uso dirixido das tecnoloxías da información e das bibliotecas para ob-ter informacións
relevantes para rea-lizar as súas tarefas.
• Lectura persoal, silenciosa e en voz alta, de textos en galego adapta-dos aos seus
intereses.
• Dramatización e lectura drama-tizada de textos literarios e non litera-rios.
• Coñecemento do funciona-mento da biblioteca da aula e do cen-tro, así como as virtuais e
participa-ción en actividades literarias.
• Mantemento adecuado e am-pliación da biblioteca persoal.
88
• Interese polos textos escritos como fonte de aprendizaxe e como medio de comunicación de
experien-cias.
• Desenvolvemento da autono-mía lectora, da capacidade de elec-ción de temas e de textos
e de expre-sión das preferencias persoais.
Bloque 3: Comunicación escrita: escribir
• Uso, de maneira xeral, das estratexias de planificación, de tex-tualización e revisión como
partes do proceso escritor.
• Composición de textos propios de situacións cotiás de relación social (correspondencia
básica, mensaxes curtas, normas de convivencia, avi-sos, solicitudes, instrucións) de acor-
do coas características propias des-tes xéneros.
• Composición de textos de in-formación e de opinión moi sinxelos, característicos dos
medios de comu-nicación social, sobre acontecemen-tos significativos, con especial inci-
dencia na noticia e nas cartas á di-rección do xornal, en situacións reais ou simuladas.
• Produción de textos relaciona-dos co ámbito académico para obter, organizar e comunicar
información (cuestionarios, resumos, informes sinxelos, descricións, explicacións).
• Creación de textos sinxelos utilizando a linguaxe verbal e non verbal: carteis publicitarios,
anuncios, cómic.
• Uso guiado de programas in-formáticos de procesamento de tex-tos.
• Utilización de elementos gráfi-cos e paratextuais, con grao crecente de dificultade, para
facilitar a com-prensión (ilustracións,subliñados, grá-ficos, tipografía) e ilustrar o seu conti-
do.
• Interese polo coidado e a pre-sentación dos textos escritos e res-pecto pola norma
ortográfica.
• Valoración da escritura como instrumento de relación social, de ob-tención e de
reelaboración da infor-mación e dos coñecementos.
Bloque 4: Coñecemento da lingua
• Uso e identificación intuitiva da terminoloxía seguinte nas actividades de produción e
interpretación: deno-minación dos textos traballados; enunciado, palabra e sílaba, xénero e
número, determinantes, cuantificado-res, tempos verbais (pasado, presen-te e futuro).
• Aplicación xeral das normas ortográficas, apreciando o seu valor social.
89
• Comparación e transformación de enunciados, mediante inserción, supresión, cambio de
orde, segmen-tación e recomposición, para xulgar sobre a gramaticalidade dos resulta-dos
e facilitar o desenvolvemento dos conceptos lingüísticos e da metalin-guaxe.
• Comparación de estruturas sintácticas elementais para observar a súa equivalencia
semántica ou po-sibles alteracións do significado.
• Inserción e coordinación de oracións como instrumento na mello-ra da composición escrita.
• Exploración das posibilidades do uso de diversos enlaces entre ora-cións (adición, causa,
oposición, con-tradición...), en relación coa composi-ción de textos.
• Identificación intuitiva do verbo e os seus complementos, especial-mente o suxeito, así
como dalgúns papeis semánticos do suxeito.
• Uso do dicionario, en papel ou dixital, con certa autonomía.
• Identificación de palabras com-postas e derivadas, de sinónimos de antónimos e palabras
polisémicas de uso habitual, en relación coa compre-sión e coa produción de textos.
• Valoración da lingua galega dentro da realidade plurilingüe e plu-ricultural de España e de
Europa.
• Comparación entre aspectos das linguas que coñece e/ou está a aprender para mellorar os
procesos comunicativos e recoñecer as interfe-rencias.
Bloque 5: Educación literaria
• Escoita, memorización e repro-dución de textos procedentes da lite-ratura popular oral
galega (adiviñas, lendas, contos, poemas, cancións, di-tos), así como da literatura galega en
xeral.
• Valoración e aprecio do texto literario galego (oral ou non) como fonte de coñecemento da
nosa cultu-ra e como recurso de gozo persoal.
• Lectura persoal, silenciosa e en voz alta de obras en galego adecua-das á idade e aos
intereses.
• Lectura guiada e expresiva de textos narrativos da literatura infantil, adaptacións breves de
obras literarias clásicas e literatura actual en diversos soportes.
• Lectura guiada de poemas, de relatos e de obras teatrais sinxelas recoñecendo as
características dal-gúns modelos.
• Recreación e composición de poemas e relatos para comunicar sentimentos, emocións,
preocupa-cións, desexos, estados de ánimo ou lembranzas, recoñecendo as caracte-
rísticas dalgúns modelos.
• Dramatización e lectura drama-tizada de situacións de textos litera-rios adaptados á súa
idade.
90
• Valoración da literatura en cal-quera lingua (maioritaria, minoritaria ou minorizada), como
vehículo de comunicación, fonte de coñecemento doutros mundos, tempos e culturas, e
como recurso de gozo persoal.
• Interese por coñecer os mode-los narrativos e poéticos que se utili-zan noutras culturas.
• Comparación de imaxes, sím-bolos e mitos facilmente interpreta-bles que noutras culturas
serven para entender o mundo e axudan a coñe-cer outras maneiras de relacións sociais.
Bloque 1: Comunicación oral: falar e escoitar
1. Comprender o senti-do global de textos orais informativos dos medios de comunicación
audiovi-suais emitidos con claridade, de xeito directo e estilo sinxelo.
2. Utilizar de xeito guiado documentos audio-visuais valorándoos como instrumento de
aprendizaxe.
3. Comprender e pro-ducir textos orais propios do uso cotián ou do ámbito académico.
4. Manter unha actitude de escoita activa, deixando falar os demais, sen antici-parse ao que
van dicir e respectando as súas opi-nións.
5. Participar nas diver-sas situacións de inter-cambio oral que se produ-cen na aula amosando
va-loración e respecto polas normas que rexen a inte-racción oral.
6. Amosar interese por expresarse en público co-herentemente, usando ne-xos básicos
adecuados e presentando estratexias elementais para facer comprender a mensaxe.
7. Elaborar textos sin-xelos propios dos medios de comunicación mediante simulación.
8. Reforzar a eficacia comunicativa das súas mensaxes orais, coa utili-zación de elementos
pro-pios da linguaxe xestual.
9. Amosar respecto e cooperación nas situacións de aprendizaxe en grupo.
10. Interesarse por amosar unha pronuncia e entoación adecuadas.
11. Usar, dunha forma xeral, unha linguaxe non discriminatoria e respec-tuosa coas diferenzas.
12. Identificar varieda-des lingüísticas de carácter xeográfico en textos orais, sinalando as
diferenzas fonéticas, morfolóxicas e léxicas máis evidentes.
13. Identificar a lingua galega con diversos con-textos de uso oral.
Bloque 2: Comunicación escrita: ler
1. Comprender, locali-zar e seleccionar informa-ción explícita en textos es-critos de soportes
variados (web infantís, libros, car-teis).
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
91
2. Interpretar e com-prender, de maneira xeral, a información procedente de gráficos,
esquemas sin-xelos e ilustracións en tex-tos.
3. Realizar o subliñado das ideas principais dun texto sinxelo e esquemati-zar e resumir o seu
conti-do.
4. Utilizar, de maneira xeral, estratexias para me-llorar a lectura.
5. Utilizar as tecnoloxí-as da información para ob-ter información necesaria para a realización
das sú-as tarefas.
6. Ler, en silencio ou en voz alta, textos en galego adaptados aos seus inte-reses.
7. Coñecer o funciona-mento da bibliotecas de aula, centro, así como as virtuais, colaborando
no seu coidado e mellora, e participar en actividades li-terarias.
8. Ter interese por ter unha biblioteca propia.
9. Amosar interese polos textos escritos como fonte de aprendizaxe e medio de comunicación.
10. Amosar certa auto-nomía lectora e capacida-de de selección de textos do seu interese, así
como ser quen de expresar pre-ferencias.
Bloque 3: Comunicación escrita: escribir
1. Usar, de maneira xeral, as estratexias de planificación, textualización e revisión do texto.
2. Crear textos sinxelos de diferente tipoloxía que permitan narrar, describir e resumir
emocións e infor-macións relacionadas con situacións cotiás e aqueles que sexan
característicos dos medios de comunica-ción.
3. Elaborar textos do ámbito académico para ob-ter, organizar e comunicar información.
4. Elaborar textos sin-xelos que combinen a lin-guaxe verbal e a non ver-bal.
5. Usar, de xeito guia-do, programas informáticos de procesamento de texto.
6. Utilizar recursos gráficos e paratextuais que faciliten a comprensión dos textos.
7. Coidar a presenta-ción dos traballos escritos en calquera soporte e valo-rar a lingua escrita
como medio de comunicación.
Bloque 4: Coñecemento da lingua
1. Utilizar terminoloxía lingüística e gramatical bá-sica, como apoio á com-prensión e á
produción de textos, así como aplicar o seu coñecemento no uso da lingua.
2. Aplicar, de forma xeral, as normas ortográfi-cas xerais e as de acen-tuación en particular,
apre ciando o seu valor social e a necesidade de cinguirse a elas.
3. Utilizar correctamen-te as regras de puntuación, así como construír correc-tamente as
oracións desde o punto de vista sintáctico, nas producións orais e es-critas.
4. Recoñecer e empre-gar os conectores básicos.
92
5. Identificar intuitiva-mente o suxeito e o predi-cado, así como o papel semántico do suxeito,
para mellorar a comprensión e a produción de textos.
6. Usar o dicionario en papel ou dixital, con certa autonomía.
7. Identificar palabras compostas e derivadas, así como sinónimos, antó-nimos e palabras
polisémi-cas de uso habitual, para comprender e producir tex-tos.
8. Valorar a lingua galega dentro da realidade plurilingüe e pluricultural de España e de
Europa.
9. Establecer relacións elementais entre as diver-sas linguas que utiliza ou está a aprender o
alumna-do. para reflexionar sobre como mellorar os seus procesos comunicativos na lingua
galega.
Bloque 5: Educación literaria
1. Escoitar, memorizar, reproducir e valorar textos procedentes da literatura popular galega,
así como da literatura galega en xe-ral.
2. Ler textos e obras en galego da literatura infantil, adaptacións breves de obras clásicas e
literatura actual, en diferentes sopor-tes.
3. Identificar o xénero literario ao que pertence uns textos dados
4. Recrear e compoñer poemas e relatos a partir de modelos sinxelos.
5. Participar activamen-te en dramatizacións de si-tuacións e de textos litera-rios adaptados á
súa ida-de.
6. Valorar a literatura en calquera lingua, como vehículo de comunicación, fonte de
coñecemento doutros mundos, tempos e culturas, e como recurso de gozo persoal.
7. Amosar interese, respecto e tolerancia ante as diferenzas persoais, so-ciais e culturais.
1.1.Comprende as
ideas principais dun
texto xornalístico oral
informativo dos
medios de
comunicación
audiovisual, emitido
de xeito claro, directo
e sinxelo.
Comprende algunhas
das ideas principais
dun texto xornalístico
oral informativo de
comunicación
audiovisual, emitido
de xeito claro, directo
e sinxelo.
1º, 2º e 3º P: probas orais,
exercicios prácticos.
I:debates,
exposicións, estudo
de casos.
21 ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE
93
1.2. Elabora un
breve resumo dun
texto oral.
Elabora un resumo
sinxelo dun texto
oral.
1º, 2º e 3º P: probas orais,
exercicios prácticos.
I: debate, caderno.
2.1.Accede de xeito
guiado a
documentos,
audiovisuais e dixitais
para obter a
información
necesaria para
realizar traballos ou
completar
información.
Accede de xeito
guiado a algún
documento
audiovisual e dixital
para obter a
información
necesaria para
realizar traballos ou
completar
información.
1º, 2º e 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
3.1. Participa
nunha conversa entre
iguais,
comprendendo o que
di o interlocutor e
intervindo coas
propostas propias.
Participa nunha
nunha conversa
entre iguais,
comprendendo o que
di o interlocutor e
intervindo coas
propostas propias
sinxelas.
1º, 2º e 3º P: probas orais.
I: diálogos, debates.
3.2. Segue unha
exposición da clase e
extrae o sentido
global.
Case sempre segue
unha exposición da
clase e extrae o
sentido global.
1º, 2º e 3º P: probas orais.
I: exposicións.
3.3. Elabora e
produce textos orais
(explicacións
sinxelas, exposicións, narracións...)
presentando
coherentemente a
secuencia de ideas,
feitos, vivencias e as
súas opinións e
preferencias,
utilizando o dicionario
se é preciso.
Elabora e produce
textos orais
coerentes e sinxelos.
1º, 2º e 3º P: probas orais.
I: exposicións.
94
3.4. Participa no
traballo en grupo, así
como nos debates.
Case sempre
participa no traballo
en grupo, así como
nos debates.
1º, 2º e 3º P: probas orais.
I: diálogo, debates.
4.1. Atende as
intervencións dos e
das demais en actos
de fala orais, sen
interromper.
Case sempre atende
as intervencións dos
e das demais en
actos de fala orais,
sen interromper.
1º, 2º e 3º P: probas orais.
I:diálogo,
exposicións, debates.
4.2. Respecta as
opinións da persoa
que fala.
Case sempre
respecta as opinións
da persoa que fala.
1º, 2º e 3º P: probas orais.
I:diálogo,
exposicións, debates.
5.1. Respecta as
quendas de palabra
nos intercambios
orais.
Case sempre
respecta as quendas
de palabra nos
intercambios orais.
1º, 2º e 3º P: probas orais.
I:diálogo,
exposicións, debates.
5.2. Respecta as
opinións das persoas
participantes nos
intercambios orais e
é consciente da
posibilidade de
empregar a lingua
galega en calquera
intercambio oral
dentro da escola ou
fóra dela.
Case sempre
respecta as opinións
das persoas
participantes nos
intercambios orais e
é consciente da
posibilidade de
empregar a lingua
galega en calquera
intercambio oral
dentro da escola ou
fóra dela.
1º, 2º e 3º P: probas orais.
I:diálogo,
exposicións, debates.
5.3. Emprega
unha postura e
xestualidade
adaptada ao
Case sempre
emprega unha
postura e
xestualidade
1º, 2º e 3º P: probas orais.
I:diálogo, exposicións, debates.
discurso, para adaptada ao
reforzalo e facilitar a discurso, para
súa comprensión. reforzalo e facilitar a
súa comprensión.
5.4. Exprésase Case sempre se 1º, 2º e 3º P: probas orais.
cunha pronuncia e expresa cunha I:diálogo,
95
dicción correctas: pronuncia e dicción exposicións, debates.
articulación e volume. correctas:
articulación e
volume.
5.5. Participa na Case sempre 1º, 2º e 3º P: probas orais.
conversa formulando participa na conversa I:diálogo,
e contestando formulando e exposicións, debates.
preguntas. contestando
preguntas.
6.1. Planifica e Case sempre 1º, 2º e 3º P: probas orais.
elabora un discurso planifica e elabora un I:diálogo,
oral coherente, na discurso oral exposicións, debates.
secuencia de ideas
coherente, na
ou feitos utilizando un secuencia de ideas
vocabulario ou feitos utilizando
adecuado á súa un vocabulario
idade. adecuado á súa
idade.
6.2. Elabora un Case sempre elabora 1º, 2º e 3º P: probas orais.
discurso oral un discurso oral I:diálogo,
cohesivo, utilizando cohesivo, utilizando exposicións, debates.
algúns nexos algúns nexos
básicos. básicos.
6.3. Amosa un Case sempre amosa 1º, 2º e 3º P: probas orais.
discurso oral claro, un discurso oral I:diálogo,
cunha pronuncia e claro, cunha exposicións, debates.
entoación axeitada e pronuncia e
propia da lingua entoación axeitada e
galega. propia da lingua
galega.
96
7.1. Elabora textos sinxelos propios dos
medios de
comunicación
mediante simulación.
Elabora de forma case autónoma
textos sinxelos
propios dos medios
de comunicación
mediante simulación.
1º, 2º e 3º P: probas orais. I:diálogo,
exposicións, debates.
8.1. Utiliza a
expresividade
corporal para reforzar
o sentido das súas
producións orais.
Case sempre utiliza a
expresividade
corporal para reforzar
o sentido das súas
producións orais.
1º, 2º e 3º P: probas orais.
I:diálogo,
exposicións, debates.
9.1.Amosa respecto
ás ideas dos e das
demais e contribúe
ao traballo en grupo.
Case sempre amosa
respecto ás ideas
dos e das demais e
contribúe ao traballo
en grupo.
1º, 2º e 3º P: probas orais.
I:diálogo,
exposicións, debates.
10.1.Interésase por
expresarse oralmente
coa pronuncia e
entoación adecuada
a cada acto
comunicativo.
Case sempre se
interesa por
expresarse
oralmente coa
pronuncia e
entoación adecuada
a cada acto
comunicativo.
1º, 2º e 3º P: probas orais.
I:diálogo,
exposicións, debates.
11.1.Usa, dunha
forma xeral, unha
linguaxe non sexista.
Case sempre usa
unha linguaxe non
sexista.
1º, 2º e 3º P: probas orais.
I:diálogo,
exposicións, debates.
11.2. Usa, de
maneira xeral, unha
linguaxe respectuosa
coas diferenzas.
Case sempre usa
unha linguaxe
respectuosa coas
diferenzas.
1º, 2º e 3º P: probas orais.
I:diálogo,
exposicións, debates.
97
12.1. Identifica
diferenzas fonéticas e
morfolóxicas moi
evidentes en textos
orais caracterizados
pola súa orixe
xeográfica.
Identifica algunha
diferenza fonética e
morfolóxica moi
evidente en textos
orais caracterizados
pola súa orixe
xeográfica.
1º, 2º e 3º P: probas orais.
I:diálogo,
exposicións, debates.
12.2. Valora por igual
as distintas
variedades
xeográficas da lingua
galega e o estándar
como variante
unificadora.
Case sempre valora
por igual as
distintas variedades
xeográficas da lingua
galega e o estándar
como variante
unificadora.
1º, 2º e 3º P: probas orais. I:diálogo, exposicións, debates.
13.1. Identifica o uso
oral da lingua
galega con diversos
contextos
profesionais:
sanidade, educación,
medios de
comunicación, todo
tipo de comercios.
Case sempre
identifica o uso oral
da lingua galega con
diversos contextos
professionais.
1º, 2º e 3º P: probas orais. I:diálogo, exposicións, debates.
13.2.Recoñece a
validez da
lingua galega para
conversas con
persoas coñecidas ou
descoñecidas.
Case sempre
recoñece a validez
da lingua galega para
conversas con
persoas coñecidas
ou descoñecidas.
1º, 2º e 3º P: probas orais. I:diálogo, exposicións, debates.
98
Bloque 2: Comunicación escrita: ler.
Estándar de
aprendizaxe avaliable
Mínimo esixible Trimestre Procedemento e
instrumento de
avaliación
1.1.Comprende a
información
relevante en textos
propios de
situacións cotiás e
dos medios de
comunicación social
nos que esta se
amose de forma
evidente.
Case sempre
comprende a
información
relevante en textos
propios de
situacións cotiás e
dos medios de
comunicación social
nos que esta se
amose de forma
evidente.
1º, 2º e 3º P:exercicios
prácticos.
I: estudo de casos.
1.2. Identifica as Case sempre 1º, 2º e 3º P:exercicios
ideas principais dun identifica as ideas prácticos, probas
texto (narrativo, principais dun texto escritas.
descritivo, adecuado á súa I:cadernos,
expositivo) idade. controis.
adecuado á súa
idade.
1.3. Busca, Case sempre busca, 1º, 2º e 3º P:exercicios
localiza e selecciona localiza e selecciona prácticos, probas
información información escritas.
concreta dun texto concreta dun texto I:cadernos,
sinxelo, adecuado á sinxelo, adecuado á controis.
súa idade. súa idade.
1.4. Interpreta Case sempre 1º, 2º e 3º P:exercicios
personificacións, interpreta prácticos, probas
hipérboles e ironías personificacións, escritas.
evidentes, en textos hipérboles e ironías I:cadernos,
de dificultade evidentes, en textos controis.
adecuada á súa de dificultade
99
idade. adecuada á súa
idade.
1.5. Identifica a Case sempre 1º, 2º e 3º P:exercicios
estrutura xeral dun identifica a estrutura prácticos, probas
texto e recoñece xeral dun texto e escritas.
algúns mecanismos recoñece algún I:cadernos,
de cohesión mecanismo de controis.
(repeticións, cohesión.
sinónimos, anáforas
pronominais
sinxelas).
1.6. Emprega o Case sempre 1º, 2º e 3º P:observación
dicionario para emprega o sistemática.
resolver as dúbidas dicionario para I: diario de aula.
de vocabulario que resolver as dúbidas
atopa nos textos. de vocabulario que
atopa nos textos.
1.7. Fai unha
lectura rápida,
selectiva ou integral en
función das necesidades
de cada momento.
Case sempre fai un
tipo de lectura
segundo as
necesidades de
cada momento.
1º, 2º e 3º P:observación
sistemática.
I: diario de aula.
2.1. Interpreta e comprende,
de maneira xeral, a
información de
gráficos, esquemas sinxelose
ilustracións, relacionando esta
co contido do texto que
acompañan.
Case sempre
interpreta e
comprende
información de
gráficos, esquemas e
ilustracións
sinxelos.
1º, 2º e 3º P:exercicios prácticos,
probas escritas.
I: cadernos, controis.
3.1. Realiza o subliñado das
ideas principais dun texto
sinxelo.
Case sempre realiza o
subliñado das ideas
principais dun
texto sinxelo.
1º, 2º e 3º P:observación
sistemática.
I: diario de aula.
100
3.2. Esquematiza as ideas
dun texto sinxelo, indicando
as ideas principais.
Case sempre
esquematiza as ideas
dun texto sinxelo,
indicando
as ideas principais.
1º, 2º e 3º P:exercicios prácticos,
probas escritas.
I:cadernos,
controis.
3.3. Realiza o resumo dun
texto sinxelo.
Realiza un breve
resumo dun texto
sinxelo con certa
autonomía.
1º, 2º e 3º P:exercicios prácticos,
probas escritas.
I:cadernos,
controis.
4.1. Deduce, de maneira xeral,
o posible contido dun texto
antes de lelo, axudándose
do
título e as ilustracións.
Case sempre
deduce, de maneira
xeral, o posible
contido dun texto
antes de lelo,
axudándose do
título e as ilustracións.
1º, 2º e 3º P: probas orais.
I: diálogo, debates.
4.2. Relé un texto
e marca as palabras
clave para acadar a
comprensión, cando é preciso.
Case sempre relé
un texto e marca as
palabras clave para
acadar a
comprensión, cando
é preciso.
1º, 2º e 3º P:observación
sistemática.
I: diario de aula.
5.1. Utiliza, de forma guiada,
as tecnoloxías da
información para
obter información.
Utiliza en varias
ocasións de forma
guiada as TIC para
obter información.
1º, 2º e 3º P:observación
sistemática.
I: diario de aula.
5.2. Utiliza dicionarios
dixitais para
interpretar a
información dun
texto.
Utiliza diccionarios
dixitais con certa
autonomía.
1º, 2º e 3º P:observación
sistemática.
I: diario de aula.
101
6.1. Descodifica sen
dificultade as
palabras.
Case sempre
descodifica sen
dificultade as
palabras.
1º, 2º e 3º P:observación
sistemática.
I: diario de aula.
6.2. Le textos en voz alta, sen
dificultade e coa velocidade
adecuada.
Case sempre le textos
en voz alta, sen
dificultade e coa
velocidade
adecuada.
1º, 2º e 3º P: probas orais. I:
exposicións.
6.3. Le textos, adaptados á súa
idade e aos seus intereses,
en
silencio e sen
dificultade.
Case sempre le textos,
adaptados á súa idade
e aos seus intereses,
en silencio e sen
dificultade.
1º, 2º e 3º P:observación
sistemática.
I: diario de aula.
6.4. Fai lecturas
dramatizadas de
textos.
Fai lecturas
dramatizas de textos
sinxelos.
1º, 2º e 3º P: probas orais. I:
exposicións.
7.1. Usa a
biblioteca de aula con certa
autonomía, para obter
datos e
informacións, e
colabora no seu
coidado e mellora.
Case sempre usa a
biblioteca de aula con
certa
autonomía, para obter
datos e
informacións, e
colabora no seu
coidado e mellora.
1º, 2º e 3º P:observación
sistemática.
I: diario de aula.
7.2. Identifica o
funcionamento da biblioteca
de aula, de centro, así como
as virtuais e colabora no seu
coidado e mellora.
Case sempre
identifica o
funcionamento da
biblioteca de aula, de
centro, así como as
virtuais e colabora
no seu
coidado e mellora.
1º, 2º e 3º P:observación
sistemática.
I: diario de aula.
7.3. Participa en
actividades literarias
do centro.
Participa nalgunha
actividade literaria
do centro.
1º, 2º e 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
102
8.1. Amosa interese
pola conservación
e
organización dos
seus libros.
Case sempre amosa
interese pola
conservación e
organización dos
seus libros.
1º, 2º e 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
9.1. Amosa interese pola
lectura como fonte
de aprendizaxe
e
medio de
comunicación.
Case sempre amosa
interese pola lectura
como fonte de
aprendizaxe e
medio de
comunicación.
1º, 2º e 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
10.1. Amosa certa autonomía
lectora e capacidade de
seleccionar textos do seu
interese.
Case sempre amosa
certa autonomía
lectora e capacidade
de seleccionar
textos do seu
interese.
1º, 2º e 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
10.2. Expresa, de
maneira sinxela,
opinión e
valoracións sobre as lecturas
feitas.
Case sempre
expresa, de maneira
sinxela, opinión e
valoracións sobre as
lecturas feitas.
1º, 2º e 3º P: probas orais.
I:exposicións, debates,
diálogos.
Bloque 3. Comunicación escrita: escribir.
Estándar de Aprendizaxe avaliable
Mínimo esixible Trimestre Procedemento e
instrumento de avaliación
1.1. Planifica a Case sempre 1º, 2º e 3º P: observación
elaboración do texto, planifica a sistemática.
antes de comezar a elaboración do texto, I: diario de aula.
escribir, xerando antes de comezar a
ideas, seleccionando escribir, xerando
103
e estruturando a ideas, seleccionando
información e estruturando a
información
1.2. Elabora o Case sempre elabora 1º, 2º e 3º P: exercicios
texto cunha estrutura o texto cunha prácticos, probas
definida, con estrutura definida. escritas.
coherencia xeral e de I: cadernos, controis.
xeito creativo.
1.3. Aplica, de Case sempre aplica 1º, 2º e 3º P: exercicios
forma xeral, os os signos de prácticos, probas
signos de puntuación. puntuación. escritas.
I: cadernos, controis.
1.4. Aplica, de Case sempre aplica a 1º, 2º e 3º P: exercicios
maneira xeral, a norma lingüística. prácticos, probas
norma lingüística: escritas.
ortografía, I: cadernos, controis.
acentuación, léxico,
morfosintaxe.
1.5. Escribe textos Case sempre escribe 1º, 2º e 3º P: observación
propios seguindo o textos propios sistemática.
proceso de seguindo o proceso I: diario de aula.
planificación, de planificación,
redacción, revisión e redacción, revisión e
elabora borradores. elabora borradores.
1.6. Usa o Usa nalgunha 1º, 2º e 3º P: observación
dicionario durante a ocasión o diccionario sistemática.
elaboración de durante a elaboración I: diario de aula.
textos. de textos.
2.1. Elabora, en Elabora, en 1º, 2º e 3º P: exercicios
diferentes soportes, diferentes soportes, prácticos, probas
textos propios da vida textos propios da vida escritas.
cotiá e académica, cotiá e académica I: traballos, controis.
imitando modelos: sinxelos, imitando
correos electrónicos, modelos: correos
cuestionarios, electrónicos,
normas, avisos, cuestionarios,
instrucións… normas, avisos,
instrucións… 2.2. Redacta Redacta con certa 1º, 2º e 3º P: exercicios
104
textos sinxelos autonomía textos prácticos.
xornalísticos e sinxelos xornalísticos I: traballos.
publicitarios. e publicitarios.
2.3. Elabora Elabora con certa 1º, 2º e 3º P: exercicios
diferentes tipos de autonomía diferentes prácticos, probas
textos (narrativos, tipos de textos escritas.
expositivos, sinxelos. I: traballos, controis.
descritivos) seguindo
un guión establecido.
2.4. Escribe textos Escribe case sempre 1º, 2º e 3º P: exercicios
coherentes textos coherentes prácticos, probas
empregando algúns empregando algúns escritas.
elementos de elementos de I: traballos, controis.
cohesión. cohesión.
2.5. Resume o Resume con certa 1º, 2º e 3º P: exercicios
contido de textos autonomía o contido prácticos, probas
sinxelos propios do de textos sinxelos escritas.
ámbito da vida propios do ámbito da I: traballos, controis.
persoal ou familiar ou vida persoal ou
dos medios de familia ou dos medios
comunicación. de comunicación.
3.1. Elabora por Elabora con certa 1º, 2º e 3º P: exercicios
escrito textos moi autonomía e prácticos, probas
sinxelos do ámbito corrección, textos moi escritas.
académico sinxelos do ámbito I: traballos, controis.
(cuestionarios, académico.
resumos, informes
sinxelos, descricións,
explicacións...) para
obter, organizar e
comunicar
información.
4.1. Elabora textos sinxelos que
combinan a linguaxe
verbal e non verbal.
Elabora con certa autonomía textos
sinxelos que combian
a linguaxe verbal e a
non verbal.
1º, 2º e 3º P: exercicios prácticos, probas
escritas.
I: traballos, controis.
105
5.1. Usa, de xeito
guiado, programas
informáticos de
procesamento de
texto.
Usa correctamente,
de xeito guiado,
programas
informáticos de
procesamento de
texto.
1º, 2º e 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
6.1. Usa recursos
sinxelos gráficos e
paratextuais
(ilustracións,
subliñados, gráficos e
tipografía) para
facilitar a
comprensión dos
textos e ilustrar o seu
contido.
Usa en varias
ocasións recursos
sinxelos gráficos e
paratextuais para
facilitar a
comprensión dos
textos e ilustrar o seu
contido.
1º, 2º e 3º P: exercicios
prácticos.
I: traballos.
7.1. Coida a Case sempre coida a 1º, 2º e 3º P: exercicios
presentación dos presentación dos prácticos, probas
textos seguindo as textos seguindo as escritas.
normas básicas de normas básicas de I: traballos, controis.
presentación presentación
establecidas: marxes, establecidas: marxes,
disposición no papel, disposición no papel,
limpeza, calidade limpeza, calidade
caligráfica, caligráfica,
interliñado… en interliñado… en
calquera soporte. calquera soporte.
7.2. Valora a Case sempre valora 1º, 2º e 3º P: observación
lingua escrita como a lingua escrita como sistemática.
medio de medio de I: diario de aula.
comunicación e como comunicación e como
medio de obtención e medio de obtención e
coñecemento. coñecemento.
106
Bloque 4. Coñecemento da lingua.
Estándar de
aprendizaxe
avaliable
Mínimo esixible Trimestre Procedemento e
instrumento de
avaliación
1.1. Sinala a
denominación dos
textos traballados e
recoñece nestes
enunciados, palabras
e sílabas.
Case sempre sinala
correctamente a
denominación dos
textos traballados e
recoñece nestes
enunciados, palabras
e sílabas.
1º, 2º e 3º P: exercicios
prácticos, probas
escritas.
I: caderno, controis.
1.2. Identifica o
tempo verbal
(presente, pasado e
futuro) en formas
verbais dadas.
Identifica case
sempre o tempo
verbal en formas
verbais dadas.
3º P: exercicios
prácticos, probas
escritas.
I: caderno, controis.
1.3. Diferencia as
sílabas que
conforman cada
palabra,
diferenciando a
sílaba tónica das
átonas.
Diferencia case
sempre as sílabas
que conforman cada
palabra,
diferenciando a
sílaba tónica das
átonas.
1º P: exercicios
prácticos, probas
escritas.
I: caderno, controis.
1.4. Identifica
diferentes clases de
palabras nun texto.
Identifica case
sempre diferentes
clases de palabras
dun texto.
1º, 2º e 3º P: exercicios
prácticos, probas
escritas.
I: caderno, controis. 1.5. Sinala o
xénero e número de
palabras dadas e
cámbiao.
Sinala case sempre o
xénero e número de
palabras dadas e
cámbiao.
2º P: exercicios
prácticos, probas
escritas.
I: caderno, controis. 2.1. Aplica
xeralmente as
normas de
acentuación.
Case sempre aplica
as normas de
acentuación.
1º P: exercicios
prácticos, probas
escritas.
I: caderno, controis.
107
2.2. Coñece e
utiliza as normas
ortográficas básicas,
Coñece e utiliza case
sempre as normas
ortográficas básicas,
1º, 2º e 3º P: exercicios
prácticos, probas
escritas.
108
aplicándoas nas súas
producións escritas.
aplicándoas nas súas
producións escritas.
I: caderno, controis.
2.3. Valora a Valora case sempre a 1º, 2º e 3º P: observación
importancia do importancia do sistemática.
dominio da ortografía domino da ortografía. I: diario de aula.
para asegurar unha .
correcta
comunicación escrita
entre as persoas
falantes dunha
mesma lingua e para
garantir unha
adecuada
interpretación dos
textos escritos.
3.1. Emprega con Case sempre 2º P: exercicios
correccións os signos emprega con prácticos, probas
de puntuación. correccións os signos escritas.
de puntuación. I: caderno, controis.
3.2. Usa unha Case sempre usa 1º, 2º e 3º P: exercicios
sintaxe elemental unha sintaxe prácticos, probas
adecuada nas súas elemental adecuada escritas.
producións. nas súas producións. I: caderno, controis.
3.3. Respecta, de Case sempre 3º P: exercicios
xeito xeral, as respecta as normas prácticos, probas
normas morfosintácticas de escritas.
morfosintácticas de colocación do I: caderno, controis.
colocación do pronome átono.
pronome átono.
4.1. Usa diversos Case sempre usa 1º, 2º e 3º P: exercicios
conectores básicos conectores básicos prácticos, probas
entre oracións: entre oracións. escritas.
adición, causa, I: caderno, controis.
oposición,
contradición...
5.1. Identifica Case sempre 1º P: exercicios
intuitivamente, en identifica prácticos, probas
oracións sinxelas, o intuitvamente o papel escritas.
109
papel semántico do semántico do suxeito I: caderno, controis.
110
suxeito. en oracións sinxelas. 5.2. Sinala Case sempre sinala 1º P: exercicios
intuitivamente o intuituvamente o prácticos, probas
verbo e os seus verbos e os seus escritas.
complementos, complementos, I: caderno, controis.
especialmente o especialmente o
suxeito, en oracións. suxeito.
6.1. Usa, con certa Usa nalgunhas 1º P: exercicios
autonomía, o ocasións e con certa prácticos, probas
dicionario en papel autonomía o escritas.
ou dixital. diccionario en papel I: caderno, controis.
ou dixital.
7.1. Recoñece Case sempre 2º P: exercicios
palabras derivadas e recoñece palabras prácticos, probas
compostas, derivadas e escritas.
identificando e compostas. I: caderno, controis.
formando familias de
palabras.
7.2. Recoñece e Recoñece e usa case 1º P: exercicios
usa sinónimos, sempre sinónimos, prácticos, probas
antónimos, palabras antónimos e palabras escritas.
polisémicas de uso polisémicas. I: caderno, controis.
habitual.
8.1. Identifica e Identifica a lingua 1º P: exercicios
valora a lingua galega dentro da prácticos, probas
galega dentro da realidade plurilingüe escritas.
realidade plurilingüe de España. I: caderno, controis.
e pluricultural de
España e de Europa.
9.1. Recoñece, de Recoñece e evita 1º, 2º e 3º P: exercicios
forma xeral, e evita case sempre as prácticos, probas
as interferencias interferencias entre escritas.
entre as linguas que as linguas que está a I: caderno, controis.
está a aprender. aprender.
9.2. Identifica Identifica algunhas 1º, 2º e 3º P: exercicios
diferenzas, diferenzas, prácticos, probas
regularidades e regularidades e escritas.
semellanzas semellanzas I: caderno, controis.
elementais elementais
111
sintácticas, sintácticas,
ortográficas, ortográficas,
morfolóxicas e morfolóxicas e
léxicas entre todas as léxicas entre todas as
linguas que coñece linguas que coñece
e/ou está a aprender, e/ou está a aprender,
como punto de apoio como punto de apoio
para a súa para a súa
aprendizaxe. aprendizaxe.
Bloque 5. Educación literaria.
Estándar de
aprendizaxe
avaliable
Mínimo esixible Trimestre Procedemento e
instrumento de
avaliación 1.1. Escoita, Escoita e reproduce 1º, 2º e 3º P: probas orais.
memoriza e textos procedentes I: exposicións.
reproduce textos da literatura popular
procedentes da oral galega e da
literatura popular oral literatura galega en
galega (adiviñas, xeral.
lendas, contos,
poemas, cancións,
ditos) e da literatura
galega en xeral.
1.2 Valora os Case sempre valora 1º, 2º e 3º P: observación
textos da literatura os textos da literatura sistemática.
galega (oral ou non) galega. I: diario de aula.
como fonte de
coñecemento da
nosa cultura e como
recurso de gozo
persoal.
2.1. Le en silencio Case sempre le en 1º, 2º e 3º P: observación
obras e textos en silencio obras e sistemática.
galego da literatura textos en galego da I: diario de aula.
infantil, adaptacións literatura infantil,
112
breves de obras adaptacións breves
clásicas e literatura de obras clásicas e
113
actual, en diferentes
soportes.
literatura actual, en
diferentes soportes.
2.2. Le en voz alta
obras e textos en
galego da literatura
infantil, adaptacións
breves de obras
clásicas e literatura
actual e en diferentes
soportes.
Case sempre le em
voz alta
correctamente obras
e textos en galego da
literatura infantil,
adaptacións breves
de obras clásicas e
literatura actual e en
diferentes soportes.
1º, 2º e 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
3.1. Identifica o
xénero literario ao
que pertencen uns
textos dados:
narrativa, poesía e
teatro.
Case sempre
identifica o xénero
literario ao que
pertencen uns textos
dados: narrativa,
poesía e teatro.
1º, 2º e 3º P: probas orais.
I: diálogo, debate.
4.1. Recrea e Recrea e compón 1º, 2º, 3º P: exercícios
compón poemas e poemas e relatos prácticos.
relatos, a partir de sinxelos, a partir de I: traballos.
modelos sinxelos, modelos, para
para comunicar comunicar
sentimentos, sentimentos,
emocións, emocións,
preocupacións, preocupacións,
desexos, estados de desexos, estados de
ánimo ou ánimo ou
lembranzas. lembranzas.
5.1. Participa Participa en 1º, 2º e 3º P: observación
activamente en dramatizacións sistemática, probas
dramatizacións de sinxelas de orais.
situacións e de textos situacións e de textos I: diário de aula,
literarios adaptados á literários adaptados á rubrica, exposicións.
súa idade. súa idade.
6.1. Valora a Case sempre valora 1º, 2º e 3º P: observación
literatura en calquera a literatura en sistemática.
lingua, como vehículo calquera lingua, I: diario de aula.
de comunicación, como vehículo de
114
fonte de
coñecemento doutros
mundos, tempos e
culturas, e como
recurso de gozo
persoal.
comunicación, fonte
de coñecemento
doutros mundos,
tempos e culturas, e
como recurso de
gozo persoal.
7.1.Amosa curiosidade Case sempre amosa 1º, 2º e 3º P: observación
por coñecer outros curiosidade por sistemática, probas
costumes e formas de coñecer outros orais.
relación social, costumes e formas de I: diario de aula,
respectando e relación social, debates, exposicións.
valorando a respectando e
diversidade cultural. valorando a
diversidade cultural.
LENGUA CASTELLANA Y LITERATURA 4º DE PRIMARIA
1. Participar en situaciones de comunicación dirigidas y espontáneas.
2. Expresarse de forma oral satisfaciendo las necesidades de comunicación en diferentes situaciones.
3. Comprender los mensajes orales.
4. Ampliar el vocabulario para la mejora de la expresión y la comunicación.
5. Comprender y memorizar diferentes tipos de textos.
6. Producir textos orales y sencillos relacionados con el ámbito cotidiano del alumno.
7. Utilizar el lenguaje oral para comunicarse.
8. Valorar los medios de comunicación social como instrumento de aprendizaje.
9. Leer y comprender distintos tipos de textos acordes a su edad.
10. Utilizar estrategias para la comprensión de textos.
11. Utilizar las TIC como medio para la lectura y comprensión de textos y para la realización de ejercicios.
12. Trabajar el Plan Lector para fomentar el gusto por la lectura.
13. Producir textos escritos de acuerdo con modelos sencillos.
14. Utilizar la lengua de forma oral y escrita.
15. Utilizar el diccionario como recurso.
OBJETIVOS DEL ÁREA DE LENGUA CASTELLANA Y LITERATURA 4.º EP
115
16. Elaborar proyectos individuales o colectivos sobre diferentes temas del área.
17. Favorecer el pensamiento crítico.
18. Trabajar el plan de escritura para la mejora de la eficacia escritora y fomentar la creatividad.
19. Utilizar las TIC para presentar sus producciones.
20. Identificar los componentes básicos de una situación comunicativa.
21. Aplicar los conocimientos sobre la lengua para resolver problemas de comprensión de textos orales y
escritos.
22. Conocer y aplicar las normas ortográficas y utilizarlas con corrección en los textos.
23. Reconocer e identificar los elementos de la frase: sujeto-predicado y su relación.
24. Reconocer la realidad plurilingüe de España.
25. Utilizar los textos literarios como fuente de disfrute y enriquecimiento.
26. Integrar la lectura expresiva y la comprensión de textos.
27. Utilizar las bibliotecas de aula y de centro para obtener información y disfrutar de la lectura.
28. Elaborar textos sencillos siguiendo patrones.
29. Identificar y corregir en textos orales y sencillos rasgos y expresiones que manifiesten discriminación.
30. Participar en dramatizaciones de textos literarios adaptados a la edad.
116
COMPETENCIAS
CLAVE
INDICADORES
DESCRIPTORES
Competencia matemática y
competencias básicas en
ciencia y tecnología
Cuidado del entorno
medioambiental y de los seres
vivos
- Interactuar con el entorno natural de
manera respetuosa.
- Comprometerse con el uso
responsable de los recursos
naturales para promover un
desarrollo sostenible.
- Respetar y preservar la vida de los
seres vivos de su entorno.
- Tomar conciencia de los cambios
producidos por el ser humano en el
entorno natural y las repercusiones
para la vida futura.
Vida saludable
- Desarrollar y promover hábitos de
vida saludable en cuanto a la
alimentación y al ejercicio físico.
- Generar criterios personales sobre
la visión social de la estética del
cuerpo humano frente a su cuidado
saludable.
DESCRIPTORES
117
La ciencia en el día a día
- Reconocer la importancia de la
ciencia en nuestra vida cotidiana.
- Aplicar métodos científicos
rigurosos para mejorar la
comprensión de la realidad
circundante en distintos ámbitos
(biológico, geológico, físico,
químico, tecnológico, geográfico...).
- Manejar los conocimientos sobre
ciencia y tecnología para solucionar
problemas, comprender lo que
ocurre a nuestro alrededor y
responder preguntas.
Manejo de elementos
matemáticos
- Conocer y utilizar los elementos
matemáticos básicos: operaciones,
magnitudes, porcentajes,
proporciones, formas geométricas,
criterios de medición y codificación
numérica, etc.
- Comprender e interpretar la
información presentada en formato
gráfico.
- Expresarse con propiedad en el
lenguaje matemático.
Razonamiento lógico y
resolución de problemas
- Organizar la información utilizando
procedimientos matemáticos.
- Resolver problemas seleccionando
los datos y las estrategias
apropiadas.
- Aplicar estrategias de resolución de
problemas a situaciones de la vida
cotidiana.
Comunicación lingüística
Comprensión: oral y escrita
- Comprender el sentido de los textos
escritos y orales.
- Mantener una actitud favorable
hacia la lectura.
118
Expresión: oral y escrita
- Expresarse oralmente con
corrección, adecuación y
coherencia.
- Utilizar el vocabulario adecuado, las
estructuras lingüísticas y las
normas ortográficas y gramaticales
para elaborar textos escritos y
orales.
- Componer distintos tipos de textos
creativamente con sentido literario.
Normas de comunicación
- Respetar las normas de
comunicación en cualquier
contexto: turno de palabra, escucha
atenta al interlocutor…
- Manejar elementos de
comunicación no verbal, o en
diferentes registros, en las diversas
situaciones comunicativas.
Comunicación en otras
lenguas
- Entender el contexto sociocultural
de la lengua, así como su historia
para un mejor uso de la misma.
- Mantener conversaciones en otras
lenguas sobre temas cotidianos en
distintos contextos.
- Utilizar los conocimientos sobre la
lengua para buscar información y
leer textos en cualquier situación.
- Producir textos escritos de diversa
complejidad para su uso en
situaciones cotidianas o en
asignaturas diversas.
119
Competencia digital
Tecnologías de la información
- Emplear distintas fuentes para la
búsqueda de información.
- Seleccionar el uso de las distintas
fuentes según su fiabilidad.
- Elaborar y publicitar información
propia derivada de información
obtenida a través de medios
tecnológicos.
Comunicación audiovisual
- Utilizar los distintos canales de
comunicación audiovisual para
transmitir informaciones diversas.
- Comprender los mensajes que
vienen de los medios de
comunicación.
Utilización de herramientas
digitales
- Manejar herramientas digitales para
la construcción de conocimiento.
- Actualizar el uso de las nuevas
tecnologías para mejorar el trabajo
y facilitar la vida diaria.
- Aplicar criterios éticos en el uso de
las tecnologías.
Conciencia y expresiones
culturales
Respeto por las
manifestaciones culturales
propias y ajenas
- Mostrar respeto hacia el patrimonio
cultural mundial en sus distintas
vertientes (artístico-literaria,
etnográfica, científico-técnica…), y
hacia las personas que han
contribuido a su desarrollo.
- Valorar la interculturalidad como
una fuente de riqueza personal y
cultural.
- Apreciar los valores culturales del
patrimonio natural y de la evolución
del pensamiento científico.
120
Expresión cultural y artística
- Expresar sentimientos y emociones
mediante códigos artísticos.
- Apreciar la belleza de las
expresiones artísticas y las
manifestaciones de creatividad y
gusto por la estética en el ámbito
cotidiano.
- Elaborar trabajos y presentaciones
con sentido estético.
Competencias
cívicas
sociales y
Educación
constitucional
cívica
y
- Conocer las actividades humanas,
adquirir una idea de la realidad
histórica a partir de distintas
fuentes, e identificar las
implicaciones que tiene vivir en un
Estado social y democrático de
derecho refrendado por una
constitución.
- Aplicar derechos y deberes de la
convivencia ciudadana en el
contexto de la escuela.
Relación con los demás - Desarrollar capacidad de diálogo
con los demás en situaciones de
convivencia y trabajo y para la
resolución de conflictos.
- Mostrar disponibilidad para la
participación activa en ámbitos de
participación establecidos.
- Reconocer riqueza en la diversidad
de opiniones e ideas.
121
Compromiso social
- Aprender a comportarse desde el
conocimiento de los distintos
valores.
- Concebir una escala de valores
propia y actuar conforme a ella.
- Evidenciar preocupación por los
más desfavorecidos y respeto a los
distintos ritmos y potencialidades.
- Involucrarse o promover acciones
con un fin social.
Sentido de iniciativa y espíritu
emprendedor
Autonomía personal
- Optimizar recursos personales
apoyándose en las fortalezas
propias.
- Asumir las responsabilidades
encomendadas y dar cuenta de
ellas.
- Ser constante en el trabajo,
superando las dificultades.
- Dirimir la necesidad de ayuda en
función de la dificultad de la tarea.
Liderazgo
- Gestionar el trabajo del grupo
coordinando tareas y tiempos.
- Contagiar entusiasmo por la tarea y
tener confianza en las posibilidades
de alcanzar objetivos.
- Priorizar la consecución de
objetivos grupales sobre los
intereses personales.
Creatividad - Generar nuevas y divergentes
posibilidades desde conocimientos
previos de un tema.
- Configurar una visión de futuro
realista y ambiciosa.
- Encontrar posibilidades en
el entorno que otros no aprecian.
122
Emprendimiento
- Optimizar el uso de recursos
materiales y personales para la
consecución de objetivos.
- Mostrar iniciativa personal para
iniciar o promover acciones nuevas.
- Asumir riesgos en el desarrollo de
las tareas o los proyectos.
- Actuar con responsabilidad social y
sentido ético en el trabajo.
Aprender a aprender
Perfil de aprendiz
- Identificar potencialidades
personales como aprendiz: estilos
de aprendizaje, inteligencias
múltiples, funciones ejecutivas…
- Gestionar los recursos y las
motivaciones personales en favor
del aprendizaje.
- Generar estrategias para aprender
en distintos contextos de
aprendizaje.
Herramientas para estimular
el pensamiento
- Aplicar estrategias para la mejora
del pensamiento creativo, crítico,
emocional, interdependiente…
- Desarrollar estrategias que
favorezcan la comprensión rigurosa
de los contenidos.
Planificación y evaluación del
aprendizaje
- Planificar los recursos necesarios y
los pasos que se han de realizar en
el proceso de aprendizaje.
- Seguir los pasos establecidos y
tomar decisiones sobre los pasos
siguientes en función de los
resultados intermedios.
- Evaluar la consecución de objetivos
123
de aprendizaje.
- Tomar conciencia
de aprendizaje.
de
los
procesos
En el área de Lengua Castellana y Literatura:
En el área de Lengua Castellana y Literatura incidiremos en el entrenamiento de todas las
competencias de manera sistemática, haciendo hincapié en los descriptores más afines al área.
Competencia matemática y competencias básicas en ciencia y tecnología
El desarrollo de esta competencia en esta área curricular posibilita la familiarización con el
lenguaje propio haciendo un uso adecuado de términos, expresiones y comunicación del proceso
seguido en la resolución de problemas.
Los descriptores que trabajaremos fundamentalmente serán:
• Tomar conciencia de los cambios producidos por el hombre en el entorno natural y las repercusiones
para la vida futura.
• Manejar los conocimientos sobre el funcionamiento de los objetos y los aparatos para solucionar
problemas y comprender lo que ocurre a nuestro alrededor.
• Identificar y manipular con precisión elementos matemáticos (números, datos, elementos geométricos)
en situaciones cotidianas.
• Aplicar las estrategias de resolución de problemas a cualquier situación problemática.
• Manejar el lenguaje matemático con precisión en cualquier contexto.
• Realizar argumentaciones en cualquier contexto con esquemas lógico-matemáticos.
Comunicación lingüística
La lectura y escritura son instrumentos fundamentales para la adquisición del conocimiento. Los
alumnos deben dominar las destrezas orales y escritas, por lo que se les debe dotar de herramientas
para la mejora en el aprendizaje y en los resultados.
CONTRIBUCIÓN DEL ÁREA AL DESARROLLO DE LAS COMPETENCIAS CLAVE
124
Los descriptores que utilizaremos serán:
• Captar el sentido de las expresiones orales: órdenes, explicaciones, indicaciones, relatos…
• Manejar elementos de comunicación no verbal, normas ortográficas y gramaticales para elaborar
textos.
• Respetar las normas de comunicación en cualquier contexto: turno de palabra, escucha atenta al
interlocutor…
• Mantener conversaciones en otras lenguas sobre temas cotidianos en distintos contextos.
• Disfrutar con la lectura.
• Producir textos escritos de diversa complejidad para su uso en situaciones cotidianas o de asignaturas
diversas.
Competencia digital
La competencia digital ayuda al alumno a desenvolverse de forma autónoma, ya que la utilización
de recursos digitales conlleva una ventaja por parte del alumno porque conoce y utiliza
habitualmente dichas herramientas. En esta área se hace necesario el manejo de estas herramientas
para la adquisición del conocimiento.
En el área de Lengua Castellana y Literatura entrenaremos los siguientes descriptores:
• Emplear distintas fuentes para la búsqueda de información.
• Seleccionar el uso de las distintas fuentes según su fiabilidad.
• Elaborar información propia derivada de información obtenida a través de medios tecnológicos.
• Utilizar los distintos canales de comunicación audiovisual para transmitir informaciones diversas.
• Comprender los mensajes elaborados en códigos diversos.
• Manejar herramientas digitales para la construcción de conocimiento.
• Actualizar el uso de las nuevas tecnologías para mejorar el trabajo y facilitar la vida diaria.
• Aplicar criterios éticos en el uso de las tecnologías.
Conciencia y expresiones culturales
La pluralidad en la que vivimos nos obliga a conocer a fondo nuestro mundo. La perspectiva es
diferente dependiendo desde dónde observemos nuestro entorno. Esta competencia nos posibilita el
entendimiento de las diferentes manifestaciones culturales.
Los descriptores que entrenaremos en esta competencia son:
• Mostrar respeto hacia las obras más importantes del patrimonio cultural a nivel mundial.
• Valorar la interculturalidad como una fuente de riqueza personal y cultural.
125
• Expresar sentimientos y emociones desde códigos artísticos.
• Apreciar la belleza de las expresiones artísticas y en lo cotidiano.
• Elaborar trabajos y presentaciones con sentido estético. Competencias sociales y cívicas
El área de Lengua Castellana y Literatura incide en la práctica de un marco de actitudes y valores
tales como: el respeto a las normas de convivencia, el ejercicio activo de la ciudadanía, el desarrollo
del espíritu crítico, el respeto a los derechos humanos y el pluralismo...
Los descriptores de esta competencia pueden ayudar a conseguir lo expuesto:
• Conocer y aplicar derechos y deberes de la convivencia ciudadana en el contexto de la escuela.
• Desarrollar capacidad de diálogo con los demás en situaciones de convivencia y trabajo y para la
resolución de conflictos.
• Mostrar disponibilidad para la participación activa en ámbitos de participación establecidos.
• Reconocer riqueza en la diversidad de opiniones e ideas.
• Aprender a comportarse desde el conocimiento de los distintos valores.
• Concebir una escala de valores propia y actuar conforme a ella.
• Evidenciar preocupación por los más desfavorecidos y respeto a los distintos ritmos y potencialidades.
• Involucrarse o promover acciones con un fin social.
Sentido de iniciativa y espíritu emprendedor
La expresión oral y la expresión escrita son dos herramientas que no pueden faltar para entrenar
diferentes habilidades de esta competencia.
En este caso, los descriptores son:
• Asumir las responsabilidades encomendadas y dar cuenta de ellas.
• Asumir riesgos en el desarrollo de las tareas o proyectos.
• Optimizar el uso de recursos materiales y personales para la consecución de objetivos.
• Mostrar iniciativa personal para iniciar o promover acciones nuevas.
• Ser constante en el trabajo superando las dificultades.
• Contagiar el entusiasmo por la tarea y confianza en las posibilidades de alcanzar objetivos.
126
Aprender a aprender
La metodología es un pilar importante en esta área ya que va a posibilitar todos aquellos aspectos
que supongan una adquisición de vocabulario, conocimiento de la literatura, acercamiento al hábito
lector…
Los descriptores que utilizaremos para entrenar esta competencia son:
• Identificar potencialidades personales como aprendiz: estilos de aprendizaje, inteligencias múltiples,
funciones ejecutivas…
• Generar estrategias para aprender en distintos contextos de aprendizaje.
• Aplicar estrategias para la mejora del pensamiento crítico, creativo, emocional, interdependiente.
• Seguir los pasos establecidos y tomar decisiones sobre los pasos siguientes en función de resultados
intermedios.
• Tomar conciencia de los procesos de aprendizaje.
• Evaluar la consecución de objetivos de aprendizaje.
PERFIL COMPETENCIAL DEL ÁREA DE LENGUA CASTELLANA Y LITERATURA
COMPETENCIA EN COMUNICACIÓN LINGÜÍSTICA LCB1.1.1. Expresa ideas, pensamentos, opinións, sentimentos con certa claridade.
LCB1.1.2. Aplica as normas sociocomunicativas: escoita atenta, espera de quendas, participación respectuosa.
LCB1.2.1. Integra recursos verbais e non verbais para comunicarse nas interaccións orais, dándolle valor complementario a estes.
LCB1.2.2. Exprésase cunha pronunciación e unha dicción correctas: articulación, ritmo, entoación.
LCB1.3.1. Participa activamente e con coherencia na secuencia das súas ideas en diversas situación de comunicación: diálogos, exposicións orais segundo modelo e guiadas, con axuda, cando cumpra, das tecnoloxías da información e comunicación.
LCB1.3.2. Participa activamente nas tarefas de aula, cooperando en situación de aprendizaxe compartida.
LCB1.4.1. Utiliza o vocabulario axeitado a súa idade para expresarse con progresiva precisión nos diferentes contextos de comunicación.
LCB1.4 2. Diferencia polo contexto o significado de correspondencias fonema-grafía idénticas en textos significativos.
LCB1.5.1. Comprende de forma global a información xeral de textos orais de uso habitual,do ámbito escolar e social, identifica o tema e selecciona as ideas principais.
LCB1.5.2. Recoñece a tipoloxía de textos orais sinxelos de diversa tipoloxía atendendo á forma da mensaxe (descritivos, narrativos, dialogados, expositivos) e a súa intención comunicativa (informativos, literarios e prescritivos).
LCB1.5.3. Responde preguntas correspondentes á comprensión literal.
LCB1.5.4. Utiliza a información recollida para levar a cabo diversas actividades en situación de aprendizaxe individual ou colectiva.
LCB1.6.1. Reproduce de memoria breves textos literarios ou non literarios axeitados aos seus gustos e intereses.
LCB1.7.1. Elabora, imitando modelos, textos orais breves e sinxelos atendendo á forma da mensaxe (descritivos, narrativos, dialogados, expositivos) e a súa intención comunicativa (informativos, literarios e prescritivos).
LCB1.7.2. Organiza o discurso axeitándose aos diferentes modos discursivos (narrar, expoñer, describir e dialogar)
LCB1.8.1. Emprega de xeito efectivo a linguaxe oral para comunicarse e aprender: escoita, recollida de datos, pregunta e repregunta.
LCB1.9.1. Utiliza de xeito guiado os medios audiovisuais e dixitais para recoller información.
127
LCB1.9.2. Transforma en noticias feitos cotiás próximos á súa realidade, imitando modelos.
LCB1.9.3. Resume de forma global entrevistas, noticias e debates infantís procedentes dos medios de comunicación.
LCB2.1.1. Le en silencio e en voz alta, sen dificultade e con certa expresividade, diferentes tipos de textos apropiados á súa idade
LCB2.2. 1. Distingue, de forma xeral, entre as diversas tipoloxías textuais en textos do ámbito escolar e social.
LCB2.2.2. Resume textos lidos, de diferente tipoloxía, adecuados a súa idade e reflectindo a estrutura e destacando as ideas principais.
LCB2.3.1. Formula hipóteses sobre o contido do texto a partir do título e das ilustracións redundantes.
LCB2.3.2. Identifica as palabras clave dun texto.
LCB2.3.3. Activa coñecementos previos axudándose deles para comprender un texto.
LCB2.3.4. Relaciona de xeito global, a información contida nos gráficos e ilustracións coa información que aparece no texto.
LCB2.3.5. Interpreta mapas conceptuais sinxelos.
LCB2.3.6. Iníciase na utilización autónoma do dicionario en distintos soportes, no seu traballo escolar.
LCB2.4.1. Dedica un tempo semanal para a lectura voluntaria de diferentes textos.
LCB2.5.1. Consulta biblioteca, de xeito guiado, de diferentes fontes bibliográficas e textos en soporte informático para obter información para realizar traballos individuais ou en grupo.
LCB2.5.2. Localiza na biblioteca de aula e centro lecturas axeitadas ao seu gusto persoal e intereses, aplicando as normas básicas de funcionamento da mesma.
LCB2.5.3. Identifica o argumento de lecturas realizadas dando conta dalgunhas referencias bibliográficas: autor ou autora e xénero.
LCB2.6.1. Coida, conserva e organiza os seus libros.
128
LCB2.7.1. Diferenza entre información e publicidade.
LCB2.7.2. Formula hipótese sobre a finalidade de textos de tipoloxía evidente a partir da súa estrutura e dos elementos lingüísticos e non lingüísticos.
LCB2.10.1. Utiliza as Tecnoloxías da Información e Comunicación para a procura e tratamento guiado da información.
LCB3.1.1. Escribe, en diferentes soportes, textos sinxelo do ámbito escolar e social: atendendo á forma da mensaxe (descritivos, narrativos, dialogados, expositivos) e a súa intención comunicativa (informativos, literarios e prescritivos) diarios, cartas, correos electrónicos, noticias, contos, folletos informativos, narracións, textos científicos, anuncios publicitarios, receitas, instrucións, normas….
LCB3.1.2. Escribe textos, organizando as ideas utilizando elementos de cohesión básicos e respectando as normas gramaticais e ortográficas básicas.
LCB3.1.3. Elabora e presenta, de forma guiada, un informe sinxelo, utilizando soporte papel e informático sobre tarefas ou proxectos realizados.
LCB3.1.4. Presenta os seus textos con caligrafía clara e limpeza: evitando riscos, inclinación de liñas etc.
LCB3.2.1. Valora a súa propia produción escrita, así como a produción escrita dos seus compañeiros.
LCB3.3.1. Pon interese e esfórzase por escribir correctamente
LCB3.3.2. Reproduce textos ditados.
LCB3.4.1. Emprega, de xeito guiado e segundo modelos, estratexias de planificación, textualización e revisión do texto.
LCB3.4.2. Utiliza, para escribir textos sinxelos, borradores que amosan: a xeración e selección de ideas, a revisión ortográfica e a secuencia coherente do escrito.
LCB3.5.1. Elabora gráficas sinxelas a partir de datos obtidos de forma guiada.
LCB3.5.2. Elabora con creatividade textos breves do seu interese: contos, anuncios, rimas, cancións, cómics, carteis, ilustrándoos para facilitar a súa compresión ou mellorar a súa presentación.
LCB3.6.1. Exprésase por escrito, utilizando de xeito habitual, unha linguaxe non sexista e respectuosa coas diferenzas.
LCB3.7.1. Usa con axuda Internet e as Tecnoloxías da Información e da Comunicación para escribir, presentar os textos e buscar información, buscar imaxes, crear táboas e gráficas etc.
LCB3.8.1. Produce os textos establecidos no plan de escritura axeitados á súa idade e nivel.
LCB4.1.1. Coñece e recoñece as categorías gramaticais pola súa función na lingua: presentar ao nome, substituír ao nome, expresar características do nome, expresar accións ou estados.
LCB4.1.2. Utiliza con corrección os tempos simples e compostos nas formas persoais e non persoais do modo indicativo e subxuntivo dos verbos ao producir textos orais e escritos. LCB4.1.3. Diferenza familias de palabras.
LCB4.2.1. Coñece, recoñece e usa sinónimos, antónimos, polisémicos ou frases feitas na expresión oral e escrita.
LCB4.2.2. Recoñece prefixos e sufixos e é capaz de crear palabras derivadas.
LCB4.2.3. Identifica e clasifica os diferentes tipos de palabras nun texto.
LCB4.2.4. Utiliza diversos conectores básicos entre oracións ao producir textos orais e escritos.
LCB4.2.5. Recoñece a oración simple, distingue suxeito e predicado.
LCB4.3.1. Iníciase no coñecemento da estrutura do dicionario e no seu uso para buscar o significado de diferentes tipos palabras. LCB4.3.2. Selecciona a acepción correcta segundo o contexto de entre as varias que lle ofrece o dicionario.
LCB4.3.3. Utiliza as normas ortográficas básicas nas súas producións escritas.
LCB4.4.1. Utiliza as diferentes clases de palabras para elaborar o discurso.
LCB4.4.2. Utiliza correctamente as normas de concordancia de xénero e de número na expresión oral e escrita.
LCB4.4.3. Aplica as normas de acentuación e clasifica as palabras dun texto.
LCB4.4.4. Usa os signos de puntuación ao producir textos escritos.
LCB4.4.5. Aplica as normas de uso da til nos seus textos escritos.
LCB4.4.6. Utiliza unha sintaxe básica nas producións escritas propias.
LCB4.5.1. Utiliza distintos programas educativos dixitais e outros recursos didácticos ao seu alcance e propios da súa idade como apoio e reforzo da aprendizaxe. LCB4.6.1. Valora a variedade lingüística de España.
LCB4.7.1. Compara aspectos (gráficos, sintácticos e léxicos) das linguas que coñece.
LCB 5.1.1. Valora de forma global, as características fundamentais de textos literarios narrativos, poéticos e dramáticos.
LCB 5.2.1. Realiza lecturas guiadas e comentadas de textos narrativos de tradición oral, literatura infantil, adaptacións de obras clásicas e literatura actual. LCB 5.2.2. Interpreta, intuitivamente, a linguaxe figurada en textos literarios.
LCB 5.3.1. Distingue algúns recursos retóricos básicos propios dos poemas .
LCB 5.3.1. Utiliza, de xeito guiado, comparacións, aumentativos, diminutivos e sinónimos en textos literarios.
LCB 5.4.1. Crea, con axuda, sinxelos textos literarios (contos, poemas, cancións e sinxelas obras teatrais) a partir de pautas ou modelos dados.
LCB 5.5.1. Memoriza e reproduce sinxelos textos orais adecuados á súa idade: contos, poemas, cancións.
LCB 5.6.1. Realiza dramatizacións individualmente e en grupo de textos literarios axeitados á súa idade.
LCB 5.7.1. Valora a literatura en calquera lingua, especialmente en lingua galega, como vehículo de comunicación
129
e como recurso de gozo persoal.
s
COMPETENCIA MATEMÁTICA Y COMPETENCIAS BÁSICAS EN CIENCIA Y
TECNOLOGÍA LCB2.3.4. Relaciona de xeito global, a información contida nos gráficos e ilustracións coa información que aparece no texto.
COMPETENCIA DIGITAL LCB1.3.1. Participa activamente e con coherencia na secuencia das súas ideas en diversas situación de comunicación: diálogos, exposicións orais segundo modelo e guiadas, con axuda, cando cumpra, das tecnoloxías da información e comunicación.
LCB1.9.1. Utiliza de xeito guiado os medios audiovisuais e dixitais para recoller información.
LCB1.9.3. Resume de forma global entrevistas, noticias e debates infantís procedentes dos medios de comunicación.
LCB2.5.1. Consulta biblioteca, de xeito guiado, de diferentes fontes bibliográficas e textos en soporte informático para obter información para realizar traballos individuais ou en grupo.
LCB2.5.2. Localiza na biblioteca de aula e centro lecturas axeitadas ao seu gusto persoal e intereses, aplicando a normas básicas de funcionamento da mesma.
LCB2.10.1. Utiliza as Tecnoloxías da Información e Comunicación para a procura e tratamento guiado da información.
LCB3.1.1. Escribe, en diferentes soportes, textos sinxelo do ámbito escolar e social: atendendo á forma da mensaxe (descritivos, narrativos, dialogados, expositivos) e a súa intención comunicativa (informativos, literarios e prescritivos) diarios, cartas, correos electrónicos, noticias, contos, folletos informativos, narracións, textos científicos, anuncios publicitarios, receitas, instrucións, normas….
LCB3.1.3. Elabora e presenta, de forma guiada, un informe sinxelo, utilizando soporte papel e informático sobre tarefas ou proxectos realizados.
LCB3.5.2. Elabora con creatividade textos breves do seu interese: contos, anuncios, rimas, cancións, cómics, carteis, ilustrándoos para facilitar a súa compresión ou mellorar a súa presentación.
LCB3.7.1. Usa con axuda Internet e as Tecnoloxías da Información e da Comunicación para escribir, presentar os textos e buscar información, buscar imaxes, crear táboas e gráficas etc.
LCB4.5.1. Utiliza distintos programas educativos dixitais e outros recursos didácticos ao seu alcance e propios da súa idade como apoio e reforzo da aprendizaxe.
COMPETENCIA EN SENTIDO DE LA INICIATIVA Y ESPÍRITU EMPRENDEDOR LCB1.3.1. Participa activamente e con coherencia na secuencia das súas ideas en diversas situación de comunicación: diálogos, exposicións orais segundo modelo e guiadas, con axuda, cando cumpra, das tecnoloxías da información e comunicación.
LCB1.3.2. Participa activamente nas tarefas de aula, cooperando en situación de aprendizaxe compartida.
LCB1.5.4. Utiliza a información recollida para levar a cabo diversas actividades en situación de aprendizaxe individual ou colectiva.
LCB1.7.1. Elabora, imitando modelos, textos orais breves e sinxelos atendendo á forma da mensaxe (descritivos, narrativos, dialogados, expositivos) e a súa intención comunicativa (informativos, literarios e prescritivos).
LCB1.7.2. Organiza o discurso axeitándose aos diferentes modos discursivos (narrar, expoñer, describir e dialogar)
LCB1.8.1. Emprega de xeito efectivo a linguaxe oral para comunicarse e aprender: escoita, recollida de datos, pregunta e repregunta.
LCB3.1.2. Escribe textos, organizando as ideas utilizando elementos de cohesión básicos e respectando as normas gramaticais e ortográficas básicas.
LCB3.1.3. Elabora e presenta, de forma guiada, un informe sinxelo, utilizando soporte papel e informático sobre tarefas ou proxectos realizados.
LCB3.4.1. Emprega, de xeito guiado e segundo modelos, estratexias de planificación, textualización e revisión do texto.
LCB3.4.2. Utiliza, para escribir textos sinxelos, borradores que amosan: a xeración e selección de ideas, a revisión ortográfica e a secuencia coherente do escrito.
LCB3.5.2. Elabora con creatividade textos breves do seu interese: contos, anuncios, rimas, cancións, cómics, carteis, ilustrándoos para facilitar a súa compresión ou mellorar a súa presentación.
LCB3.7.1. Usa con axuda Internet e as Tecnoloxías da Información e da Comunicación para escribir, presentar os textos e buscar información, buscar imaxes, crear táboas e gráficas etc.
LCB3.8.1. Produce os textos establecidos no plan de escritura axeitados á súa idade e nivel.
130
COMPETENCIA EN APRENDER A APRENDER LCB1.1.1. Expresa ideas, pensamentos, opinións, sentimentos con certa claridade.
LCB1.1.2. Aplica as normas sociocomunicativas: escoita atenta, espera de quendas, participación respectuosa.
LCB1.3.1. Participa activamente e con coherencia na secuencia das súas ideas en diversas situación de comunicación: diálogos, exposicións orais segundo modelo e guiadas, con axuda, cando cumpra, das tecnoloxías da información e comunicación.
LCB1.3.2. Participa activamente nas tarefas de aula, cooperando en situación de aprendizaxe compartida.
LCB1.5.1. Comprende de forma global a información xeral de textos orais de uso habitual,do ámbito escolar e social, identifica o tema e selecciona as ideas principais.
LCB1.5.2. Recoñece a tipoloxía de textos orais sinxelos de diversa tipoloxía atendendo á forma da mensaxe (descritivos, narrativos, dialogados, expositivos) e a súa intención comunicativa (informativos, literarios e prescritivos).
LCB1.5.4. Utiliza a información recollida para levar a cabo diversas actividades en situación de aprendizaxe individual ou colectiva.
LCB1.6.1. Reproduce de memoria breves textos literarios ou non literarios axeitados aos seus gustos e intereses.
LCB1.7.1. Elabora, imitando modelos, textos orais breves e sinxelos atendendo á forma da mensaxe (descritivos, narrativos, dialogados, expositivos) e a súa intención comunicativa (informativos, literarios e prescritivos).
LCB1.7.2. Organiza o discurso axeitándose aos diferentes modos discursivos (narrar, expoñer, describir e dialogar)
LCB1.8.1. Emprega de xeito efectivo a linguaxe oral para comunicarse e aprender: escoita, recollida de datos, pregunta e repregunta.
LCB1.9.1. Utiliza de xeito guiado os medios audiovisuais e dixitais para recoller información.
LCB1.9.3. Resume de forma global entrevistas, noticias e debates infantís procedentes dos medios de comunicación.
LCB2.2. 1. Distingue, de forma xeral, entre as diversas tipoloxías textuais en textos do ámbito escolar e social.
LCB2.2.2. Resume textos lidos, de diferente tipoloxía, adecuados a súa idade e reflectindo a estrutura e destacando as ideas principais.
LCB2.3.1. Formula hipóteses sobre o contido do texto a partir do título e das ilustracións redundantes.
LCB2.3.2. Identifica as palabras clave dun texto.
LCB2.3.3. Activa coñecementos previos axudándose deles para comprender un texto.
LCB2.3.4. Relaciona de xeito global, a información contida nos gráficos e ilustracións coa información que aparece no texto.
LCB2.3.5. Interpreta mapas conceptuais sinxelos.
LCB2.3.6. Iníciase na utilización autónoma do dicionario en distintos soportes, no seu traballo escolar.
LCB2.5.1. Consulta biblioteca, de xeito guiado, de diferentes fontes bibliográficas e textos en soporte informático para obter información para realizar traballos individuais ou en grupo.
LCB2.5.2. Localiza na biblioteca de aula e centro lecturas axeitadas ao seu gusto persoal e intereses, aplicando as normas básicas de funcionamento da mesma.
LCB2.5.3. Identifica o argumento de lecturas realizadas dando conta dalgunhas referencias bibliográficas: autor ou autora e xénero.
LCB2.7.1. Diferenza entre información e publicidade.
LCB2.7.2. Formula hipótese sobre a finalidade de textos de tipoloxía evidente a partir da súa estrutura e dos elementos lingüísticos e non lingüísticos.
LCB2.10.1. Utiliza as Tecnoloxías da Información e Comunicación para a procura e tratamento guiado da información.
LCB3.1.1. Escribe, en diferentes soportes, textos sinxelo do ámbito escolar e social: atendendo á forma da mensaxe (descritivos, narrativos, dialogados, expositivos) e a súa intención comunicativa (informativos, literarios e prescritivos) diarios, cartas, correos electrónicos, noticias, contos, folletos informativos, narracións, textos científicos, anuncios publicitarios, receitas, instrucións, normas….
LCB3.1.2. Escribe textos, organizando as ideas utilizando elementos de cohesión básicos e respectando as normas gramaticais e ortográficas básicas
LCB3.1.3. Elabora e presenta, de forma guiada, un informe sinxelo, utilizando soporte papel e informático sobre tarefas ou proxectos realizados.
LCB3.1.4. Presenta os seus textos con caligrafía clara e limpeza: evitando riscos, inclinación de liñas etc.
LCB3.3.1. Pon interese e esfórzase por escribir correctamente
LCB3.4.1. Emprega, de xeito guiado e segundo modelos, estratexias de planificación, textualización e revisión do texto.
LCB3.4.2. Utiliza, para escribir textos sinxelos, borradores que amosan: a xeración e selección de ideas, a revisión ortográfica e a secuencia coherente do escrito.
LCB3.5.1. Elabora gráficas sinxelas a partir de datos obtidos de forma guiada.
LCB3.5.2. Elabora con creatividade textos breves do seu interese: contos, anuncios, rimas, cancións, cómics,
131
carteis, ilustrándoos para facilitar a súa compresión ou mellorar a súa presentación.
LCB3.7.1. Usa con axuda Internet e as Tecnoloxías da Información e da Comunicación para escribir, presentar os textos e buscar información, buscar imaxes, crear táboas e gráficas etc.
LCB3.8.1. Produce os textos establecidos no plan de escritura axeitados á súa idade e nivel.
LCB4.3.1. Iníciase no coñecemento da estrutura do dicionario e no seu uso para buscar o significado de diferentes tipos palabras.
LCB4.3.2. Selecciona a acepción correcta segundo o contexto de entre as varias que lle ofrece o dicionario.
LCB4.4.1. Utiliza as diferentes clases de palabras para elaborar o discurso.
LCB4.5.1. Utiliza distintos programas educativos dixitais e outros recursos didácticos ao seu alcance e propios da súa idade como apoio e reforzo da aprendizaxe.
LCB 5.2.2. Interpreta, intuitivamente, a linguaxe figurada en textos literarios.
LCB 5.4.1. Crea, con axuda, sinxelos textos literarios (contos, poemas, cancións e sinxelas obras teatrais) a partir de pautas ou modelos dados.
LCB 5.5.1. Memoriza e reproduce sinxelos textos orais adecuados á súa idade: contos, poemas, cancións.
LCB 5.6.1. Realiza dramatizacións individualmente e en grupo de textos literarios axeitados á súa idade.
COMPETENCIAS SOCIALES Y CÍVICAS
LCB1.1.1. Expresa ideas, pensamentos, opinións, sentimentos con certa claridade.
LCB1.1.2. Aplica as normas sociocomunicativas: escoita atenta, espera de quendas, participación respectuosa.
LCB1.3.1. Participa activamente e con coherencia na secuencia das súas ideas en diversas situación de comunicación: diálogos, exposicións orais segundo modelo e guiadas, con axuda, cando cumpra, das tecnoloxías da información e comunicación.
LCB1.3.2. Participa activamente nas tarefas de aula, cooperando en situación de aprendizaxe compartida.
LCB1.5.4. Utiliza a información recollida para levar a cabo diversas actividades en situación de aprendizaxe individual ou colectiva.
LCB1.8.1. Emprega de xeito efectivo a linguaxe oral para comunicarse e aprender: escoita, recollida de datos, pregunta e repregunta.
LCB1.9.2. Transforma en noticias feitos cotiás próximos á súa realidade, imitando modelos.
LCB1.9.3. Resume de forma global entrevistas, noticias e debates infantís procedentes dos medios de comunicación.
LCB2.6.1. Coida, conserva e organiza os seus libros.
LCB2.7.1. Diferenza entre información e publicidade.
LCB2.7.2. Formula hipótese sobre a finalidade de textos de tipoloxía evidente a partir da súa estrutura e dos elementos lingüísticos e non lingüísticos.
LCB3.2.1. Valora a súa propia produción escrita, así como a produción escrita dos seus compañeiros.
LCB3.6.1. Exprésase por escrito, utilizando de xeito habitual, unha linguaxe non sexista e respectuosa coas diferenzas.
LCB4.6.1. Valora a variedade lingüística de España.
LCB4.7.1. Compara aspectos (gráficos, sintácticos e léxicos) das linguas que coñece.
LCB 5.7.1. Valora a literatura en calquera lingua, especialmente en lingua galega, como vehículo de comunicación e como recurso de gozo persoal.
COMPETENCIA EN CONCIENCIA Y EXPRESIONES CULTURALES LCB1.6.1. Reproduce de memoria breves textos literarios ou non literarios axeitados aos seus gustos e intereses.
LCB 5.1.1. Valora de forma global, as características fundamentais de textos literarios narrativos, poéticos e dramáticos.
LCB 5.2.1. Realiza lecturas guiadas e comentadas de textos narrativos de tradición oral, literatura infantil, adaptacións de obras clásicas e literatura actual.
LCB 5.3.1. Distingue algúns recursos retóricos básicos propios dos poemas
LCB 5.3.1. Utiliza, de xeito guiado, comparacións, aumentativos, diminutivos e sinónimos en textos literarios.
LCB 5.4.1. Crea, con axuda, sinxelos textos literarios (contos, poemas, cancións e sinxelas obras teatrais) a partir de pautas ou modelos dados.
LCB 5.5.1. Memoriza e reproduce sinxelos textos orais adecuados á súa idade: contos, poemas, cancións.
LCB 5.6.1. Realiza dramatizacións individualmente e en grupo de textos literarios axeitados á súa idade.
132
Bloque 1. Comunicación oral: hablar y escuchar.
1. Situaciones de la comunicación, con distinta intención, respetando un orden espacial, cronológico o
lógico en el discurso.
2. Habilidades y estrategias de comunicación: encuestas y entrevistas.
3. Comentario y opinión personal empleando expresiones adecuadas para pedir turno de palabra,
formular, hacer peticiones, agradecer una colaboración...
4. Mensajes verbales y no verbales.
5. Reproducción de textos orales según su tipología: narrativos, descriptivos, argumentativos,
expositivos e instructivos.
6. Comprensión de textos orales según su tipología: narrativos, informativos, persuasivos y
argumentativos.
7. Escucha, creación, memorización, dramatización y reproducción de textos breves y sencillos que
estimulen el interés y la curiosidad del alumno.
Bloque 2. Comunicación escrita: leer.
1. Consolidación del sistema de lecto-escritura.
2. Comprensión de textos leídos en voz alta y en silencio.
3. Audición de diferentes tipos de textos.
4. Conocimiento y uso progresivo de estrategias que faciliten la comprensión global de un texto en
todas las fases del proceso lector: antes de la lectura (identificando el objetivo, activando el
conocimiento previo...), durante la lectura (recurriendo al contexto de palabras o frases para
solucionar problemas de comprensión, usando diccionarios...) y después de la lectura (extrayendo
la idea principal, resumiendo, interpretando y valorando el sentido de palabras, frases y texto).
5. Lectura, comprensión, interpretación y valoración de textos escritos en relación con el ámbito de
uso: ámbito personal y familiar (diarios, notas, cartas, invitaciones, etc.), ámbito escolar
(resúmenes, esquemas, murales, etc.) y ámbito social (noticias procedentes de los medios de
comunicación y de Internet); y en relación con la finalidad que persiguen: narraciones (cuentos,
relatos tradicionales, chistes, canciones, etc.), descripciones e instrucciones de la vida cotidiana.
ORGANIZACIÓN Y SECUENCIACIÓN DE CONTENIDOS
133
6. Comprensión global: reconocimiento de la intención comunicativa del hablante, determinación del
tema del texto, diferenciación de ideas principales y secundarias y obtención de información
concreta.
7. Interpretación del sentido del texto: determinación de la actitud del hablante.
8. Gusto por la lectura. Hábito lector. Lectura de diferentes textos como fuente de información, de
deleite y de diversión.
9. Selección de libros según el gusto personal.
10. Plan lector.
Bloque 3. Comunicación escrita: escribir.
1. Interés creciente por la composición escrita como fuente de información y aprendizaje y como
forma de comunicar sentimientos, experiencias, conocimientos y emociones. El texto escrito como
fuente de información, de aprendizaje y de diversión.
2. Producción de textos para comunicar conocimientos, experiencias y necesidades: narraciones,
descripciones, textos expositivos, argumentativos y persuasivos, poemas, diálogos, entrevistas y
encuestas.
3. Cohesión del texto: enlaces, sustituciones léxicas, mantenimiento del tiempo verbal, puntuación.
4. Creación de textos utilizando el lenguaje verbal y no verbal con intención informativa: carteles
publicitarios. Anuncios. Tebeos.
5. Normas y estrategias para la producción de textos: planificación (función, destinatario,
estructura...).
6. Revisión y mejora del texto.
7. Aplicación de las normas ortográficas y signos de puntuación (punto, coma, punto y coma, guion,
dos puntos, raya, signos de entonación, paréntesis, comillas). Acentuación.
8. Caligrafía. Orden y presentación.
9. Dictados.
10. Plan de escritura.
134
Bloque 4. Conocimiento de la lengua.
1. Elementos de la comunicación: emisor, receptor, canal, código, mensaje y contexto.
2. Reconocimiento, uso y explicación de las categorías gramaticales: sustantivo, adjetivo,
determinantes, pronombres, adverbio, verbo, preposición, conjunción e interjección.
3. Conocimiento y aplicación progresiva de las normas ortográficas que se integran en las situaciones
de comunicación escrita regulando y asegurando la fluidez en el intercambio comunicativo.
4. Observación, reflexión y explicación de las relaciones semánticas de las palabras (sinonimia,
antonimia y polisemia) y de sus modificaciones y asociaciones significativas.
5. Reconocimiento y explicación de las funciones oracionales: sujeto y predicado.
6. Reconocimiento de la realidad plurilingüe de España.
Bloque 5. Educación literaria.
1. El texto literario como fuente de comunicación, de placer, de juego, de entretenimiento, de
conocimiento de otros mundos, tiempos y culturas, de aprendizaje, y como medio de organizarse y
resolver problemas de la vida cotidiana.
2. Textos literarios y textos no literarios. Prosa y verso. El cuento: la estructura. Los cuentos populares.
El teatro: actos y escenas. Poesía: la rima. Las fábulas. Las leyendas. El cómic.
3. Textos propios de la tradición literaria: textos de tradición oral (fábulas, leyendas, canciones
populares, cuentos...), textos de género narrativo (cuentos, biografías, autobiografías, novela
realista, de aventuras, de misterio, de ciencia ficción, de fantasía) y textos de otros géneros (teatro
o poesía).
4. Identificación de recursos literarios.
5. Dramatización y lectura dramatizada de textos literarios.
135
Bloque 1. Comunicación oral: hablar y escuchar.
1. Expresarse oralmente en situaciones comunicativas propias de la vida escolar, participando en
conversaciones que traten temas cotidianos.
2. Participar en encuestas o entrevistas, utilizando estrategias y expresiones adecuadas, expresando
su opinión personal.
3. Producir y presentar mensajes verbales y no verbales utilizando estrategias, habilidades y normas
adecuadas a diferentes situaciones de comunicación.
4. Expresar y producir textos orales sencillos según su tipología: narrativos, descriptivos, informativos,
instructivos y argumentativos.
5. Comprender el sentido y las características de los textos orales según su tipología, reconociendo las
ideas principales, deduciendo el significado de las palabras por su contexto y ampliando su
vocabulario.
6. Memorizar, crear y reproducir cuentos, historias, textos sencillos cercanos a sus gustos e intereses,
representando pequeñas obras de teatro con ayuda de los recursos expresivos lingüísticos y no
lingüísticos de su cuerpo.
Bloque 2. Comunicación escrita: leer.
1. Leer en voz alta diferentes textos, con fluidez y entonación adecuada.
2. Comprender distintos tipos de textos adaptados a la edad y utilizando la lectura como medio para
ampliar el vocabulario y fijar la ortografía correcta.
3. Leer en silencio diferentes textos valorando el progreso en la velocidad y la comprensión.
4. Aplicar estrategias de lectura para la comprensión interpretación de textos escritos integrando los
tres momentos del proceso lector: antes de la lectura, durante la lectura y después de la lectura.
5. Leer, comprender, interpretar y valorar textos orales propios del ámbito personal y familiar, ámbito
escolar y ámbito social, captando su sentido global, identificando la información relevante,
extrayendo informaciones concretas, realizando inferencias, determinando la actitud del hablante y
valorando algunos aspectos de su forma y su contenido.
CRITERIOS DE EVALUACIÓN
136
6. Manifestar una actitud crítica ante la lectura de cualquier tipo de textos u obras literarias a través
de una lectura reflexiva que permita identificar posturas de acuerdo o desacuerdo respetando en
todo momento las opiniones de los demás.
7. Utilizar los diccionarios, la biblioteca del centro y las Tecnologías de la Información y Comunicación
como fuente de obtención de información.
8. Leer por propia iniciativa diferentes tipos de textos.
9. Llevar a cabo el plan lector que dé respuesta a una planificación sistemática de mejora de la
eficacia lectora y fomente el gusto por la lectura.
Bloque 3. Comunicación escrita: escribir.
1. Utilizar la lengua, de forma oral y escrita, para formular y responder a preguntas, narrar historias y
expresar sentimientos, experiencias y opiniones.
2. Producir textos con diferentes intenciones comunicativas con coherencia, respetando su estructura
y aplicando las reglas ortográficas, cuidando la caligrafía, el orden y la presentación.
3. Aplicar todas las fases del proceso de escritura en la producción de textos escritos de distinta
índole: planificación, textualización, revisión y reescritura, utilizando esquemas y mapas
conceptuales, aplicando estrategias de tratamiento de la información, redactando
sus textos con claridad, precisión y corrección, revisándolos para mejorarlos y evaluando,
con la ayuda de guías, las producciones propias y ajenas.
4. Utilizar el diccionario como recurso para resolver dudas sobre la lengua, el uso o la ortografía de las
palabras.
5. Elaborar proyectos individuales o colectivos sobre diferentes temas del área.
6. Buscar una mejora progresiva en el uso de la lengua, explorando cauces que desarrollen la
sensibilidad, la creatividad y la estética.
7. Favorecer a través del lenguaje la formación de un pensamiento crítico que impida
discriminaciones y prejuicios.
8. Llevar a cabo el plan de escritura que dé respuesta a una planificación sistemática de mejora de la
eficacia escritora y fomente la creatividad.
9. Utilizar las TIC de modo eficiente y responsable para presentar sus producciones.
137
Bloque 4. Conocimiento de la lengua.
1. Identificar los componentes básicos de cualquier situación comunicativa.
2. Aplicar los conocimientos sobre la lengua para resolver problemas de comprensión de textos orales
y escritos y para la composición y revisión progresivamente autónoma de los textos propios y
ajenos, utilizando la terminología gramatical necesaria para la explicación de los diversos usos de la
lengua.
3. Conocer y aplicar las normas ortográficas y utilizarlas con corrección en los textos escritos
ajustando progresivamente su producción en situaciones reales de comunicación escrita a las
convenciones establecidas.
4. Comprender, explicar y valorar las relaciones semánticas que se establecen entre las palabras.
5. Reconocer e identificar los elementos de la frase, sujeto y predicado, y su relación.
6. Reconocer la realidad plurilingüe de España valorándola como una riqueza de nuestro patrimonio
histórico y cultural.
Bloque 5. Educación literaria.
1. Apreciar el valor de los textos literarios y utilizar la lectura como fuente de disfrute e información y
considerarla como un medio de aprendizaje y enriquecimiento personal de máxima importancia.
2. Integrar la lectura expresiva y la comprensión e interpretación de textos literarios narrativos, líricos
y dramáticos en la práctica escolar, diferenciando las principales convenciones formales de los
géneros.
3. Utilizar las bibliotecas de aula y de centro para obtener información y disfrutar de la lectura de
obras literarias apropiadas.
4. Elaborar textos sencillos, siguiendo patrones característicos, empleando de forma coherente la
lengua escrita y la imagen.
5. Identificar y corregir, en textos orales y escritos, los rasgos y expresiones que manifiesten
discriminación social, cultural, étnica y de género.
6. Participar con interés en dramatizaciones de textos literarios, orales y escritos, adaptados a la edad
y de producciones propias o de los compañeros, utilizando adecuadamente los recursos básicos de
los intercambios orales y de la técnica teatral.
138
Bloque 1. Comunicación oral: hablar y escuchar.
Estándar de
aprendizaje
evaluable
Mínimo esigible Trimestre Procedimiento e
instrumento de
evaluación
1.1. Expresa y Casi siempre 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.
plantea opiniones expresa y plantea I: debates, diálogos.
propias en opiniones propias en
discusiones o temas discusiones o temas
propuestos. propuestos.
1.2. Participa en Casi siempre 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.
conversaciones sobre participa en I: debates, diálogos.
temas cotidianos conversaciones
dando explicaciones sobre temas
y argumentos. cotidianos dando
explicaciones y
argumentos.
2.1. Participa en Participa en alguna 1º P: pruebas orales.
encuestas encuesta I: exposiciones
escuchando, escuchando, orales, diálogos.
preguntado y preguntando y
anotando datos. anotando datos.
ESTÁNDARES DE APRENDIZAJE
139
2.2. Expresa Casi siempre 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.
opiniones personales expresa opiniones I: detates.
respetando las personales
aportaciones de los respetando las
demás y haciendo aportaciones de los
uso de expresiones demás y haciendo
adecuadas como: uso de expresiones
formular deseos, adecuadas como:
pedir turno de formular deseos,
palabra, peticiones, pedir turno de
agradecer una palabra, peticiones,
colaboración... agradecer una
colaboración...
3.1. Utiliza el Utilizan el lenguaje 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.
lenguaje oral para oral para I: detates, diálogos.
comunicarse, usando comunicarse, usando
las normas básicas casi siempre normas
de cortesía (saludar, básicas de cortesía.
pedir permiso,
disculpas,
sugerencias,
dudas...).
3.2. Expresa en las Casi siempre 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.
intervenciones orales expresa en las I: exposiciones.
habituales hechos, intervenciones orales
sensaciones, hechos, sensaciones,
anécdotas, sucesos o anécdotas, sucesos
experiencias con o experiencias con
pronunciación, pronunciación,
entonación; ritmo y entonación; ritmo y
vocabulario vocabulario
adecuados a la adecuados a la
situación y tipo de situación y tipo de
texto. texto.
140
3.3. Identifica e Identifica e interpreta 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.
interpreta elementos los principales I: exposiciones,
extralingüísticos que elementos debates, diálogos.
intervienen en el extralingüísticos que
discurso oral: gestos, intervienen en el
sonidos, miradas, discurso oral.
imágenes y recursos
para controlar los
procesos
comunicativos.
4.1. Produce Produce oralmente 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.
oralmente textos con cierta autonomía I: exposiciones.
sencillos de la vida textos sencillos de la
cotidiana, explica vida cotidiana.
procesos: recetas de
cocina, instrucciones
de juegos,
experimentos...
4.2. Narra Narra experiencias 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.
experiencias personales, I: exposiciones.
personales, sensaciones,
sensaciones, cuentos, noticias y
cuentos, noticias y diálogos sencillos.
diálogos.
4.3. Describe Describe brevemente 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.
objetiva y personas, animales,, I: exposiciones.
subjetivamente objetos y lugrares
personas, animales, usando el
objetos y lugares vocabulario
usando el vocabulario trabajado.
trabajado.
4.4. Participa en Casi siempre 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.
debates y participa en debates I: debates.
discusiones sobre y discusiones sobre
temas propuestos. temas propuestos.
141
4.5. Utiliza en la Casi siempre utiliza 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.
comunicación oral en la comunicación I: exposiciones,
pausas, oral pausas, debates, diálogo.
pronunciación clara y pronunciación clara y
tono adecuado, para tono adecuado, para
resaltar aquello que resaltar aquello que
sea de interés. sea de interés.
5.1. Identifica las Casi siempre 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.
ideas principales y Identifica las ideas I: diálogos.
secundarias, principales y
respondiendo a secundarias,
preguntas sobre respondiendo a
datos e ideas preguntas sobre
planteadas en un datos e ideas
texto. planteadas en un
texto.
5.2. Analiza y expone Analiza y expone de 1º, 2º y 3º P: prueba oral.
oralmente los forma sencilla y oral I: exposición oral.
mensajes los mensajes
transmitidos en un transmitidos en un
texto narrativo, texto narrativo,
descriptivo, descriptivo,
argumentativo, argumentativo,
expositivo e expositivo e
instructivo. instructivo.
5.3. Interpreta el Casi siempre 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.
sentido figurado de Interpreta el sentido I: diálogo.
un texto publicitario. figurado de un texto
publicitario.
5.4. Deduce el Casi siempre deduce 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.
significado de las el significado de las I: diálogo.
palabras por el palabras por el
contexto. contexto.
142
5.5. Reconoce
elementos no
verbales que
favorecen la
comprensión: gestos,
ilustraciones...
Casi siempre
reconoce elementos
no verbales que
favorecen la
comprensión: gestos,
ilustraciones...
1º, 2º y 3º P: pruebas orales.
I: exposiciones,
diálogo, debates.
5.6. Presenta un
resumen oral tras la
audición de un relato
o exposición.
Presenta un breve
resumen oral tras la
audición de un relato
o exposición.
1º, 2º y 3º P: pruebas orales.
I: exposición, diálogo.
6.1. Escucha y
reproduce oralmente
diferentes tipos de
texto.
Escucha y reproduce
diferentes de textos
sencillos.
1º, 2º y 3º P: pruebas orales.
I: exposiciones,
diálogo.
6.2. Memoriza textos
orales con diferente
finalidad.
Memoriza textos
orales sencillos con
diferente finalidad.
1º, 2º y 3º P: pruebas orales.
I: exposiciones.
6.3. Utiliza
documentos gráficos
(imágenes,
esquemas...), o
escritos para guiarse
en sus
presentaciones
orales.
Utliza casi siempre
documentos gráficos
o escritos para
guiarse en sus
presentaciones
orales.
1º, 2º y 3º P: pruebas orales.
I: exposiciones.
6.4. Crea y
reproduce oralmente
textos sencillos
(narrativos,
descriptivos,
expositivos e
instructivos),
respetando
entonación, pausas,
tono de voz, ritmo...
Crea y reproduce
textos sencillos con
cierta autonomía,
respetando
entonación, pausas,
ritmo…
1º, 2º y 3º P: pruebas orales.
I: exposiciones.
143
6.5.Utiliza las
posibilidades
expresivas del cuerpo
en las
Utiliza casi siempre
las posibilidades
expresivas del
cuerpo en las
1º, 2º y 3º P: pruebas orales.
I: exposiciones.
representaciones
teatrales (voz,
cuerpo, movimiento).
representaciones
teatrales.
144
Bloque 2: Comunicación escrita: leer.
Estándar de
aprendizaje
evaluable
Mínimo esigible Trimestre Procedimiento e
instrumento de
evaluación 1.1.Lee en voz alta Casi siempre lee en 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.
diferentes tipos de voz alta diferentes I: exposiciones.
textos apropiados a tipos de textos
su edad con apropiados a su edad
velocidad, fluidez, con velocidad,
entonación y fluidez, entonación y
expresividad expresividad
adecuadas. adecuadas.
1.2. Descodifica con Casi siempre 1º, 2º y 3º P: observación
precisión y rapidez descodifica con sistemática.
todo tipo de palabras. precisión y rapidez I: diario de aula.
todo tipo de palabras.
2.1. Entiende el Casi siempre 1º. 2º y 3º P: observación
mensaje, de manera entiende el mensaje, sistemática.
global, e identifica las de manera global, e I: diario de aula.
ideas principales y las identifica las ideas
secundarias de los principales y las
textos leídos a partir secundarias de los
de la lectura de un textos leídos a partir
texto en voz alta. de la lectura de un
texto en voz alta.
2.2. Muestra Casi siempre 1º, 2º y 3º P: observación
comprensión, con muestra sistemática.
cierto grado de comprensión, con I: diario de aula.
detalle, de diferentes cierto grado de
tipos de textos no detalle, de diferentes
literarios (expositivos, tipos de textos no
narrativos, literarios (expositivos,
descriptivos y narrativos,
argumentativos) y de descriptivos y
145
textos de la vida
cotidiana.
argumentativos) y de
textos de la vida
cotidiana.
3.1. Lee en silencio
con la velocidad
adecuada textos de
diferente complejidad.
Casi siempre lee en
silencio con la
velocidad adecuada
textos de diferente
complejidad.
1º, 2º y 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
3.2. Realiza lecturas
en silencio
resumiendo
brevemente los textos
leídos.
Casi siempre Realiza
lecturas en silencio
resumiendo
brevemente los
textos leídos.
1º, 2º y 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
4.1. Pone en práctica
diferentes estrategias
de lectura en función
del objetivo y el tipo
de texto, actualizando
conocimientos
previos y trabajando
los errores de
comprensión.
Casi siempre pone
en práctica diferentes
estrategias de lectura
en función del
objetivo y el tipo de
texto, actualizando
conocimientos
previos y trabajando
los errores de
comprensión.
1º, 2º y 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
4.2. Realiza lectura
expresiva de textos
de diversa índole.
Realiza lectura
expresiva de textos
sencillos.
1º, 2º y 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
4.3. Anticipa ideas e
infiere datos del
emisor y del
contenido del texto
valorando fuentes
gráficas (imágenes,
diagramas...),
tipográficas, etc.
Casi siempre anticipa
ideas e infiere datos
del emisor y del
contenido del texto
valorando fuentes
gráficas (imágenes,
diagramas...),
tipográficas, etc.
1º, 2º y 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
146
4.4. Utiliza diferentes
instrumentos de
aprendizaje para la
comprensión de
palabras o
Utiliza algús
instrumento de
aprendizaje para la
comprensión de
palabras o
1º, 2º y 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
147
enunciados
desconocidos
(contexto,
diccionario...) y los
incorpora a su
repertorio léxico.
enunciados
desconocidos.
4.5. Usa los Casi siempre usa los 1º, 2º y 3º P: observación
conocimientos conocimientos sistemática.
adquiridos, a través adquiridos a través I: diario de aula.
de la lectura y a de la lectura para
través de su propia valorar el texto.
experiencia personal,
para valorar el texto
de forma global o en
aspectos concretos,
fundamentando sus
opiniones personales
con argumentos
coherentes.
5.1. Reconoce y Reconoce y expresa 1º, 2º y 3º P: observación
expresa el tema y la el tema de textos sistemática.
intención escritos sencillos I: diario de aula.
comunicativa de propios del ámbito
textos escritos personal, familiar,
propios del ámbito escolar y social.
personal y familiar,
ámbito escolar y
ámbito social (textos
periodísticos…)
identificando
características de los
mismos.
5.2. Localiza Casi siempre localiza 1º, 2º y 3º P: ejercicios
informaciones informaciones prácticos.
explícitas en un texto explícitas en un texto I: cuaderno.
relacionándolas entre relacionándolas entre
sí y secuenciándolas. sí y secuenciándolas.
5.3. Relaciona la Casi siempre 1º, 2º y 3º P: ejercicios
148
información explícita relaciona la prácticos.
e implícita de un texto información explícita I: cuaderno.
poniéndola en e implícita de un
relación con el texto poniéndola en
contexto. relación con el
contexto.
5.4. Retiene Casi siempre retiene 1º, 2º y 3º P: observación
información relevante información relevante sistemática.
seleccionando ideas seleccionando ideas I: diario de aula.
principales, principales,
desechando ideas desechando ideas
poco significativas y poco significativas y
reorganizando los reorganizando los
datos recibidos. datos recibidos.
5.5. Reconoce la Casi siempre 1º, 2º y 3º P: ejercicios
idea principal y las reconoce la idea prácticos, pruebas
ideas secundarias principal y las ideas escritas.
comprendiendo secundarias I: cuaderno,
relaciones entre ellas. comprendiendo controles.
relaciones entre
ellas.
5.6. Comprende y Comprende y sigue 1º, 2º y 3º P: observación
sigue instrucciones algunas instrucciones sistemática.
de cierta complejidad de cierta complejidad I: diario de aula.
que le permiten que le permiten
desenvolverse en desenvolverse en
situaciones de la vida situaciones de la vida
cotidiana y en cotidiana y en
procesos de procesos de
aprendizaje. aprendizaje.
6.1. Identifica y Casi siempre 1º, 2º y 3º P: pruebas orales,
expresa las posturas identifica y expresa pruebas escritas,
de acuerdo y las posturas de ejercicios prácticos.
desacuerdo sobre acuerdo y I: debate, controles,
aspectos parciales, o desacuerdo sobre cuaderno.
globales, de un texto. aspectos parciales, o
globales, de un texto.
6.2. Elabora su Elabora una 1º, 2º y 3º P: pruebas orales,
149
propia interpretación
sobre el significado
de un texto.
interpretación propia
sencilla sobre el
significado del texto.
pruebas escritas,
ejercicios prácticos.
I: exposiciones,
controles, cuaderno. 6.3. Respeta las
opiniones de los
demás.
Casi siempre respeta
las opiniones de los
demás.
1º, 2º y 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
7.1. Utiliza, de forma
progresiva y
autónoma, diversas
fuentes de
información
integrando los
conocimientos
adquiridos.
Utiliza con cierta
autonomía algunas
fuentes de
información.
1º, 2º y 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
7.2. Conoce y
maneja diccionarios
escolares, impresos o
en versión digital.
Conoce y maneja a
veces diccionarios
escolares, impresos
o en versión digital.
1º, 2º y 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
7.3. Conoce el
funcionamiento de la
biblioteca de su
centro y de su
localidad.
Conoce los aspectos
principales del
funcionamiento de la
biblioteca de su
centro y de su
localidad.
1º, 2º y 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
8.1. Tiene
programado un
tiempo semanal para
leer diferentes textos.
Tiene programado un
tiempo semanal para
leer diferentes textos
y casi siempre lo
cumple.
1º, 2º y 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
8.2. Lee
voluntariamente
textos propuestos por
el maestro o maestra.
Lee en alguna
ocasión
voluntariamente
textos propuestos por
el maestro o
maestra.
1º, 2º y 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
9.1. Selecciona
lecturas con criterio
personal y expresa el
Casi siempre
selecciona lecturas
con criterio personal
1º, 2º y 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
150
gusto por la lectura
de diversos géneros
literarios como fuente
de entretenimiento
manifestando su
opinión sobre los
textos leídos.
y expresa el gusto
por la lectura de
diversos géneros
literarios como fuente
de entretenimiento
manifestando su
opinión sobre los
textos leídos.
9.2. Expone los Expone brevemente 1º, 2º y 3º P: prueba oral.
argumentos de los argumentos de I: exposición.
lecturas realizadas lecturas realizadas
dando cuenta de dando cuenta de
algunas referencias alguna referencia.
bibliográficas: autor,
editorial, género,
ilustraciones.
Bloque 3. Comunicación escrita: escribir.
Estándar de
aprendizaje
evaluable
Mínimo esigible Trimestre Procedimiento e
instrumento de
evaluación
1.1.Escribe, en Escribe en diversos 1º, 2º y 3º P: ejercicios
diferentes soportes, soportes textos prácticos.
textos propios del propios sencillos del I: trabajos.
ámbito de la vida ámbito de la vida
cotidiana: diarios, cotidiana.
cartas y correos
electrónicos, imitando
textos modelo.
1.2.Escribe textos del Escribe textos 1º, 2º y 3º P: ejercicios
ámbito académico, coherentes y prácticos, pruebas
cotidiano o social sencillos del ámbito escritas.
usando el registro académico, cotidiano I: trabajos,
adecuado, o social usando el cuadernos, controles.
organizando las ideas registro adecuado.
con claridad,
151
enlazando
enunciados en
152
secuencias lineales
cohesionadas y
respetando las
normas gramaticales
y ortográficas.
1.3. Escribe Escribe diferentes 1º, 2º y 3º P: ejercicios
diferentes tipos de tipos de textos prácticos, pruebas
textos adecuando el sencillos adecuando escritas.
lenguaje a las el lenguaje a las I: trabajos,
características del características del cuadernos, controles.
género, siguiendo género, siguiendo
modelos, modelos,
encaminados a encaminados a
desarrollar su desarrollar su
capacidad creativa en capacidad creativa
la escritura. en la escritura.
1.4. Cumplimenta Cumplimenta con 1º, 2º y 3º P: ejercicios
correctamente cierta autonomía prácticos.
formularios e formularios e I: trabajos.
impresos de la vida impresos de la vida
cotidiana: cotidiana, recogiendo
inscripciones, las ideas
solicitudes... fundamentales,
evitando parafrasear
el texto y utilizando
una expresión
personal.
2.1. Resume el Resume el contenido 1º, 2º y 3º P: ejercicios
contenido de textos de textos sencillos prácticos, pruebas
propios del ámbito de propios del ámbito de escritas.
la vida personal y del la vida personal y del I: trabajos,
ámbito escolar, ámbito escolar. cuadernos, controles.
recogiendo las ideas
fundamentales,
evitando parafrasear
el texto y utilizando
una expresión
153
personal.
154
2.2. Aplica Casi siempre aplica 1º, 2º y 3º P: ejercicios
correctamente los correctamente los prácticos, pruebas
signos de puntuación, signos de escritas.
las reglas de puntuación, las I: trabajos,
acentuación y reglas de cuadernos, controles.
ortográficas. acentuación y
ortográficas.
2.3. Reproduce Casi siempre 1º, 2º y 3º P: ejercicios
textos dictados con reproduce textos prácticos, pruebas
corrección. dictados con escritas.
corrección. I: cuadernos,
controles.
3.1. Emplea Casi siempre emplea 1º, 2º y 3º P: ejercicios
estrategias de estrategias de prácticos, pruebas
búsqueda y selección búsqueda y selección escritas.
de la información: de la información. I: cuadernos,
tomar notas, elaborar controles.
esquemas, guiones,
mapas conceptuales.
4.1. Utiliza Utiliza en algunas 1º, 2º y 3º P: observación
habitualmente el ocasiones el sistemática.
diccionario en el diccionario en el I: diario de aula.
proceso de escritura. proceso de escritura.
4.2. Escribe dictados Escribe dictados 1º, 2º y 3º P: ejercicios
sistemáticamente sencillos para prácticos, pruebas
para mejorar en la mejorar en la escritas.
corrección ortográfica corrección ortográfica I: cuadernos,
y gramatical. y gramatical. controles.
5.1. Elabora gráficas Elabora gráficas 1º, 2º y 3º P: ejercicios
a partir de datos sencillas a partir de prácticos.
seleccionados y datos seleccionados I: cuadernos,
organizados y organizados. trabajos.
procedentes de
diferentes textos
(libros de consulta,
periódicos, revistas,
etc.)
155
5.2. Presenta un
informe de forma
Presenta un breve
informe de forma
1º, 2º y 3º P: ejercicios
prácticos.
156
ordenada y clara, ordenada y clara, I: trabajos.
utilizando soporte utilizando soporte
papel y digital, sobre papel y digital, sobre
problemas o problemas o
situaciones sencillas, situaciones sencillas,
recogiendo recogiendo
información de información de
diferentes fuentes diferentes fuentes
(directas, libros, (directas, libros,
Internet), siguiendo Internet), siguiendo
un plan de trabajo y un plan de trabajo y
expresando expresando
conclusiones. conclusiones.
6.1. Pone interés y Casi siempre pone 1º, 2º y 3º P: observación
se esfuerza por interés y se esfuerza sistemática.
escribir por escribir I: diario de aula.
correctamente de correctamente de
forma personal y forma personal y
creativa. creativa.
7.1. Expresa, por Expresa, por escrito, 1º, 2º y 3º P: ejercicios
escrito, opiniones, opiniones, prácticos, pruebas
reflexiones y reflexiones y escritas.
valoraciones valoraciones I: cuadernos,
argumentadas. argumentadas controles, trabajos.
sencillas.
7.2. Valora su propia Valora casi siempre 1º, 2º y 3º P: autoevaluación,
producción escrita, de manera objetiva coevaluación.
así como la de sus su propia producción I: cuadernos,
compañeros. escrita y la de sus cuestionarios.
compañeros..
8.1.Planifica y Casi siempre 1º, 2º y 3º P: observación
redacta textos planifica y redadacta sistemática.
siguiendo unos textos siguiendo unos I: diario de aula.
pasos: pasos.
-Planificación,
redacción, revisión y
mejora.
-Determina con
157
antelación cómo será
el texto, su extensión,
el tratamiento autor-
lector, la
presentación, etc.
-Adapta la expresión
a la intención,
teniendo en cuenta al
interlocutor y el
asunto de que se
trata.
-Presenta con
limpieza, claridad,
precisión y orden los
escritos.
- Reescribe el texto.
9.1. Usa con eficacia
las Tecnologías de la
Información y la
Comunicación para
escribir, presentar los
textos y buscar
información.
Casi siempre usa las
TIC con eficacia para
escribir, presentar
textos y buscar
información.
1º, 2º y 3º P: ejercicios
prácticos.
I: trabajos.
9.2. Utiliza Internet y
las TIC: reproductor
de vídeo, reproductor
de DVD, ordenador,
reproductor de CD-
audio, cámara de
fotos digital y
grabadora de audio
como recursos para
la realización de
tareas diversas:
escribir y modificar un
texto, crear tablas y
gráficas, etc.
Casi siempre utiliza
Internet y las TIC de
manera adecuada,
como recursos para
la realización de
tareas.
1º, 2º y 3º P: observación
sistemátia.
I: diario de aula.
158
Bloque 4. Conocimiento de la lengua.
Estándar de
aprendizaje
evaluable
Mínimo esigible Trimestre Procedimiento e
instrumento de
evaluación
1.1. Identifica y
reconoce los
componentes básicos
de la comunicación
en las diferentes
situaciones
comunicativas:
emisor, receptor,
canal, código,
mensaje y contexto.
Identifica os
principais
componentes da
comunicación.
1º P:
prácticos,
escritas.
I:
controles.
ejercicios
pruebas
cuaderno,
2.1. Reconoce e Reconoce 1º, 2º y 3º P: ejercicios
identifica sustantivos, correctamente casi prácticos, pruebas
adjetivos, siempre sustantivos, escritas.
determinantes y adjetivos, I: cuaderno,
pronombres, determinantes y controles.
artículos, verbos, pronombres,
adverbios, artículos, verbos,
preposiciones, adverbios,
conjunciones e preposiciones,
interjecciones. conjunciones e
interjecciones.
2.2. Reconoce y Reconoce y corrige 1º, 2º y 3º P: ejercicios
corrige errores de con objetividad prácticos, pruebas
concordancia en algunos errores de escritas.
textos propios y concordancia en I: cuaderno,
ajenos aplicando los textos propios y controles.
conocimientos ajenos.
adquiridos sobre las
categorías
gramaticales y sus
normas de uso.
159
2.3. Conoce y utiliza
adecuadamente las
formas verbales en
Conoce y utiliza
adecuadamente casi
siempre las formas
2º P:
prácticos,
escritas.
ejercicios
pruebas
160
sus producciones
orales o escritas.
verbales en sus
producciones orales
y escritas.
I:
controles.
cuaderno,
2.4. Reconoce las Reconoce casi 1º P: ejercicios
relaciones siempre las prácticos, pruebas
gramaticales que se relaciones escritas.
establecen entre el gramaticales que se I: cuaderno,
sustantivo y el resto establecen entre el controles.
de los componentes sustantivo y el resto
del grupo nominal de los componentes
observando las del grupo nominal
reglas de observando las
concordancia. reglas de
concordancia.
3.1. Reconoce y Reconoce y corrige 1º, 2º y 3º P: ejercicios
corrige con objetividad prácticos, pruebas
progresivamente algunos errores escritas.
errores ortográficos ortográficos en textos I: cuaderno,
en textos propios y propios y ajenos controles.
ajenos aplicando los aplicando los
conocimientos conocimientos
adquiridos en la adquiridos en la
mejora progresiva de mejora progresiva de
su producción escrita. su producción
escrita.
4.1. Reconoce, Reconoce y usa 1º P: ejercicios
explica y usa sinónimos y prácticos, pruebas
sinónimos y antónimos de escritas.
antónimos de una algunas palabras. I: cuaderno,
palabra explicando su controles.
uso concreto en una
frase o en un texto
oral o escrito.
4.2. Reconoce y Reconoce las 1º P: ejercicios
explica las relaciones relaciones prácticos, pruebas
polisémicas que se polisémicas que se escritas.
establecen en establecen en I: cuaderno,
algunas palabras algunas palabras. controles.
161
aclarando su uso
concreto en una frase
o en un texto oral o
escrito.
5.1. Identifica el Identifica casi 1º P: ejercicios
núcleo en un grupo siempre el núcleo en prácticos, pruebas
nominal y explica la un grupo nominal y escritas.
relación que explica la relación I: cuaderno,
mantienen el resto de que mantienen el controles.
palabras del grupo resto de palabras del
con el núcleo: artículo grupo con el núcleo.
que determina,
adjetivo que describe
o precisa al nombre...
5.2. Identifica el Identifica casi 1º P: ejercicios
sujeto y el predicado siempre e sujeto y el prácticos, pruebas
de frases, explicando predicado de frases. escritas.
la presencia o I: cuaderno,
ausencia del sujeto controles.
en función de la
intención
comunicativa del
texto.
5.3. Identifica, define Identifica y escribe 1º P: ejercicios
y escribe oraciones algunas oraciones prácticos, pruebas
enunciativas, enunciativas, escritas.
interrogativas y interrogativas y I: cuaderno,
exclamativas. exclamativas. controles.
6.1. Localiza en un Localiza en un mapa 1º P: ejercicios
mapa las distintas casi todas las prácticos, pruebas
lenguas de España lenguas de España escritas.
en la actualidad. en la actualidad. I: cuaderno,
controles.
6.2. Identifica las Identifica casi 1º P: ejercicios
lenguas y dialectos siempre las lenguas y prácticos, pruebas
de España como dialectos de España escritas.
riqueza cultural. como riqueza I: cuaderno,
cultural. controles.
162
Bloque 5. Educación literaria.
Estándar de
aprendizaje
evaluable
Mínimo esigible Trimestre Procedimiento e
instrumento de
evaluación
1.1. Lee y comenta Lee y comenta 1º, 2º y 3º P: Observación
textos propios de la algunos textos sistemática.
literatura infantil propios de la I: diario de aula.
(poesía, cómics, literatura infantil
cuentos, etc.), utilizando, entre
utilizando, entre otras otras, fuentes, webs
fuentes, webs infantiles.
infantiles.
1.2. Lee pequeñas Lee alguna obra 1º, 2º y 3º P: ejercicios
obras literarias, literaria completando prácticos.
completando las actividades sencillas I: cuaderno.
actividades propuestas y
propuestas, exponiendo sus
exponiendo sus opiniones.
opiniones.
2.1. Maneja Maneja con cierta 1º, 2º y 3º P: Observación
procedimientos para autonomía algún sistemática.
la interpretación de procedimiento para la I: diario de aula.
textos, como el interpretación de
subrayado de ideas textos, como el
esenciales, la subrayado de ideas
relectura y la consulta esenciales, la
en el diccionario. relectura y la consulta
en el diccionario.
2.2. Diferencia las Diferencia alguna de 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.
principales las principales I: diálogo.
convenciones convenciones
formales de los textos formales de los textos
literarios. literarios.
163
3.1. Elabora, de Elabora, de forma 1º, 2º y 3º P: ejercicios
forma escrita o escrita o digital, prácticos.
digital, cuentos y cuentos y poemas I: trabajos.
poemas, utilizando la sencillos, utilizando la
imagen para expresar imagen para expresar
situaciones situaciones
comunicativas comunicativas
concretas. concretas.
3.2. Utiliza un Utiliza casi siempre 1º, 2º y 3º P: Observación
vocabulario un vocabulario sistemática.
adecuado según las adecuado según las I: diario de aula.
diferentes situaciones diferentes situaciones
comunicativas comunicativas
adquirido a través de adquirido a través de
la lectura de textos la lectura de textos
literarios y no literarios y no
literarios. literarios.
3.3. Interpreta y Interpreta casi 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.
analiza el lenguaje siempre el lenguaje I: diálogo,
figurado, metáforas, figurado, metáforas, exposiciones.
personificaciones, personificaciones,
descripciones descripciones
subjetivas, diálogos subjetivas, diálogos
directos e indirectos, directos e indirectos,
hipérboles y juegos hipérboles y juegos
de palabras en textos de palabras en textos
literarios. literarios.
3.4. Distingue Distingue con cierta 1º, 2º y 3º P: ejercicios
algunos recursos autonomía algún prácticos, pruebas
literarios y los utiliza recurso literario y lo escritas.
(comparaciones, utiliza en sus I: controles, trabajos.
rimas, metáforas, composiciones.
aumentativos,
diminutivos y
sinónimos) en sus
composiciones.
164
4.1. Crea textos
(cuentos, poemas,
canciones y
pequeñas obras
teatrales) a partir de
pautas o modelos
dados utilizando
recursos sintácticos,
fónicos y rítmicos en
dichas producciones.
Crea textos sencillos
a partir de pautas o
modelos dados
utilizando recursos
sintácticos, fónicos y
rítmicos en dichas
producciones.
1º, 2º y 3º P: ejercicios
prácticos.
I: trabajos.
5.1. Selecciona Selecciona con cierta 1º, 2º y 3º P: observación
textos orales y autonomía textos sistemática.
escritos de los orales y escritos de I: diario de aula.
medios de los medios de
comunicación comunicación
impresa, audiovisual impresa, audiovisual
y digital, identificando y digital, identificando
rasgos y expresiones rasgos y expresiones
que manifiesten que manifiesten
discriminación social, discriminación social,
cultural, étnica y de cultural, étnica y de
género. género.
6.1. Realiza Realiza 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.
dramatizaciones dramatizaciones I: exposiciones.
individualmente y en sencillas
grupo de textos individualmente y en
literarios apropiados grupo de textos
o adecuados a su literarios apropiados
edad y de textos de o adecuados a su
producción propia. edad y de textos de
producción propia.
6.2.Valora, memoriza y Valora y memoriza 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.
reproduce textos algún texto oral breve I: exposiciones.
orales breves y y sencillo.
sencillos, cuentos,
poemas, canciones,
refranes, frases
hechas, adivinanzas y
165
trabalenguas.
MATEMÁTICAS EN 4º DE PRIMARIA
(Nota: A materia de libre configuración escollida polo centro, que se impartirá durante unha sesión semanal
é REFORZO nas MATEMÁTICAS, polo que a programación para esta sesión responde á plantexada
para a área).
1. Utilizar la resolución de problemas de forma eficaz tanto en procesos matemáticos como en
situaciones de la vida diaria, reflexionando sobre los distintos pasos a seguir, realizando los cálculos
necesarios y aplicándolo como estrategia para afrontar cualquier tipo de situación.
2. Hacer predicciones basándose en procedimientos matemáticos a través de la descripción, análisis y
elaboración de conclusiones en contextos matemáticos aplicando el método científico.
3. Desarrollar habilidades personales para afrontar las tareas matemáticas evitando los bloqueos e
inseguridades y reflexionando sobre las decisiones que se deben tomar.
4. Manejar los recursos tecnológicos para afrontar los diferentes retos matemáticos que se planteen en
cuanto al tratamiento de la información o al apoyo al proceso de adquisición de los conocimientos.
5. Dominar la lectura, escritura y ordenación de los números naturales en su uso en los distintos
procedimientos matemáticos.
6. Utilizar fracciones en la interpretación y resolución de problemas en contextos reales.
7. Manejar las habilidades básicas de cálculo en la aplicación de los conocimientos trabajados.
8. Utilizar el cálculo mental en la resolución de problemas.
9. Usar distintos instrumentos y unidades de medidas en la medición de ángulos.
10. Resolver problemas de la vida real con las magnitudes y medidas trabajadas.
11. Interpretar y elaborar información a través de la representación espacial valorando las expresiones
artísticas basadas en las nociones geométricas básicas trabajadas.
12. Conocer y clasificar los distintos cuerpos geométricos a través de la manipulación y la
observación.
13. Dominar el trazo de rectas y circunferencias en el entorno reconociendo sus diferentes formas de
representación.
14. Expresar de forma compleja o incompleja las medidas de longitud, capacidad o peso.
15. Reconocer la simetría axial en algunas figuras y trazar su eje de simetría.
28 OBJETIVOS DEL ÁREA DE MATEMÁTICAS 4º EP
166
16. Dibujar el círculo y la circunferencia e identificar sus elementos.
17. Utilizar y elaborar gráficos y pictogramas para representar los datos dados en un problema.
18. Interpretar un croquis o plano y situar los puntos dados en un plano.
19. Operar, comparar y ordenar fracciones de igual denominador.
20. Usar las unidades de medida de la longitud, capacidad y peso apropiadamente.
21. Conocer y usar apropiadamente el sistema sexagesimal y los instrumentos de medida del tiempo.
22. Leer y escribir cantidades de dinero utilizando el símbolo € y la abreviatura cént.
23. Identificar los símbolos básicos en el sistema de numeración romano.
24. Leer, usar y escribir números ordinales en contextos reales para indicar la posición de un elemento en
una serie o una relación de orden entre varios elementos.
COMPETENCIA INDICADORES DESCRIPTORES
Competencia matemática y
competencias básicas en
ciencia y tecnología
Cuidado del entorno
medioambiental y de los
seres vivos
• Interactuar con el entorno natural de
manera respetuosa.
• Comprometerse con el uso responsable
de los recursos naturales para
promover un desarrollo sostenible.
• Respetar y preservar la vida de los
seres vivos de su entorno.
• Tomar conciencia de los cambios
producidos por el hombre en el entorno
natural y las repercusiones para la vida
futura.
Vida saludable • Desarrollar y promover hábitos de vida
saludable en cuanto a la alimentación y
al ejercicio físico.
• Generar criterios personales sobre la
visión social de la estética del cuerpo
humano frente al cuidado saludable del
mismo.
29 DESCRIPTORES
167
La ciencia en el día a día • Reconocer la importancia de la ciencia
en nuestra vida cotidiana.
168
• Aplicar métodos científicos rigurosos
para mejorar la comprensión de la
realidad circundante.
• Manejar los conocimientos sobre
ciencia y tecnología para solucionar
problemas y comprender lo que ocurre
a nuestro alrededor.
Manejo de elementos
matemáticos
• Manejar el lenguaje matemático con
precisión en cualquier contexto.
• Identificar y manipular con precisión
elementos matemáticos (números,
datos, elementos geométricos…) en
situaciones cotidianas.
Razonamiento lógico y
resolución de problemas
• Aplicar los conocimientos matemáticos
para la resolución de situaciones
problemáticas en contextos reales y en
cualquier asignatura.
• Realizar argumentaciones en cualquier
contexto con esquemas lógico-
matemáticos.
• Aplicar las estrategias de resolución de
problemas a cualquier situación
problemática.
Comunicación lingüística
Comprensión: oral y escrita
• Comprender el sentido de los textos
escritos.
• Captar el sentido de las expresiones
orales: órdenes, explicaciones,
indicaciones, relatos…
• Disfrutar con la lectura.
Expresión: oral y escrita • Expresar oralmente, de manera
ordenada y clara, cualquier tipo de
información.
• Utilizar el conocimiento de las
estructuras lingüísticas, normas
ortográficas y gramaticales para
elaborar textos escritos.
• Componer distintos tipos de textos
169
creativamente con sentido literario.
Normas de comunicación
• Respetar las normas de comunicación
en cualquier contexto: turno de palabra,
escucha atenta al interlocutor…
• Manejar elementos de comunicación no
verbal, o en diferentes registros en las
diversas situaciones comunicativas.
Comunicación
lenguas
en
otras
• Entender el contexto sociocultural de la
lengua, así como su historia para un
mejor uso de la misma.
• Mantener conversaciones en otras
lenguas sobre temas cotidianos en
distintos contextos.
• Utilizar los conocimientos sobre la
lengua para buscar información y leer
textos en cualquier situación.
• Producir textos escritos de diversa
complejidad para su uso en situaciones
cotidianas o de asignaturas diversas.
Competencia digital
Tecnologías
información
de
la
• Emplear distintas fuentes para la
búsqueda de información.
• Seleccionar el uso de las distintas
fuentes según su fiabilidad.
• Elaborar y publicitar información propia
derivada de información obtenida a
través de medios tecnológicos.
Comunicación audiovisual
• Utilizar los distintos canales de
comunicación audiovisual para
transmitir informaciones diversas.
• Comprender los mensajes que vienen
de los medios de comunicación.
Utilización de herramientas
digitales
• Manejar herramientas digitales para la
construcción de conocimiento.
• Actualizar el uso de las nuevas
tecnologías para mejorar el trabajo y
facilitar la vida diaria.
• Aplicar criterios éticos en el uso de las
170
tecnologías.
Conciencia
culturales
y
expresiones
Respeto por las
manifestaciones culturales
propias y ajenas
• Mostrar respeto hacia las obras más
importantes del patrimonio cultural a
nivel mundial.
• Valorar la interculturalidad como una
fuente de riqueza personal y cultural.
• Apreciar los valores culturales del
patrimonio natural y de la evolución del
pensamiento científico.
Expresión cultural y artística
• Expresar sentimientos y emociones
desde códigos artísticos.
• Apreciar la belleza de las expresiones
artísticas y en lo cotidiano.
• Elaborar trabajos y presentaciones con
sentido estético.
Competencias
cívicas
sociales y
Educación
constitucional
cívica
y
• Conocer y aplicar derechos y deberes
de la convivencia ciudadana en el
contexto de la escuela.
• Identificar las implicaciones que tiene
vivir en un Estado social y democrático
de derecho refrendado por una norma
suprema llamada Constitución
Española.
Relación con los demás
• Desarrollar capacidad de diálogo con
los demás en situaciones de
convivencia y trabajo y para la
resolución de conflictos.
• Mostrar disponibilidad para la
participación activa en ámbitos de
participación establecidos.
• Reconocer riqueza en la diversidad de
opiniones e ideas.
Compromiso social • Aprender a comportarse desde el
conocimiento de los distintos valores.
• Concebir una escala de valores propia
y actuar conforme a ella.
• Evidenciar preocupación por los más
171
desfavorecidos y respeto a los distintos
ritmos y potencialidades.
• Involucrarse o promover acciones con
un fin social.
Sentido de iniciativa y espíritu
emprendedor
Autonomía personal
• Optimizar recursos personales
apoyándose en las fortalezas propias.
• Asumir las responsabilidades
encomendadas y dar cuenta de ellas.
• Ser constante en el trabajo superando
las dificultades.
• Dirimir la necesidad de ayuda en
función de la dificultad de la tarea.
Liderazgo
• Gestionar el trabajo del grupo
coordinando tareas y tiempos.
• Contagiar entusiasmo por la tarea y
confianza en las posibilidades de
alcanzar objetivos.
• Priorizar la consecución de objetivos
grupales a intereses personales.
Creatividad
• Generar nuevas y divergentes
posibilidades desde conocimientos
previos del tema.
• Configurar una visión de futuro realista
y ambiciosa.
• Encontrar posibilidades en el entorno
que otros no aprecian.
Emprendimiento
• Optimizar el uso de recursos materiales
y personales para la consecución de
objetivos.
• Mostrar iniciativa personal para iniciar o
promover acciones nuevas.
• Asumir riesgos en el desarrollo de las
tareas o los proyectos.
• Actuar con responsabilidad social y
sentido ético en el trabajo.
Aprender a aprender Perfil de aprendiz • Identificar potencialidades personales
como aprendiz: estilos de aprendizaje,
172
inteligencias múltiples, funciones
ejecutivas…
• Desarrollar las distintas inteligencias
múltiples.
• Gestionar los recursos y las
motivaciones personales en favor del
aprendizaje.
Herramientas para
estimular el pensamiento
• Aplicar estrategias para la mejora del
pensamiento creativo, crítico,
emocional, interdependiente…
• Desarrollar estrategias que favorezcan
la comprensión rigurosa de los
contenidos.
Planificación y evaluación
del aprendizaje
• Planificar los recursos necesarios y los
pasos a realizar en el proceso de
aprendizaje.
• Seguir los pasos establecidos y tomar
decisiones sobre los pasos siguientes
en función de los resultados
intermedios.
• Evaluar la consecución de objetivos de
aprendizaje.
• Tomar conciencia de los procesos de
aprendizaje.
En el área de Matemáticas.
En esta área incidiremos en el entrenamiento de todas las competencias de manera sistemática
haciendo hincapié en los descriptores más afines al área.
Competencia matemática y competencias básicas en ciencia y tecnología
Los contenidos del área de Matemáticas se orientan de manera prioritaria a garantizar el desarrollo
de la competencia matemática en todos y cada uno de sus aspectos. Esta competencia está presente
30 CONTRIBUCIÓN DEL ÁREA AL DESARROLLO DE LAS COMPETENCIAS
173
en la comprensión de los diferentes tipos de números y sus operaciones, así como en la utilización
de diversos contextos para la construcción de nuevos conocimientos matemáticos; en la facultad de
desarrollar razonamientos, construyendo conceptos y evaluando la veracidad de las ideas
expresadas; en la habilidad para identificar los distintos elementos matemáticos que se esconden
tras un problema; también cuando empleamos los medios para comunicar los resultados de la
actividad matemática o cuando utilizamos los conocimientos y las destrezas propias del área en las
situaciones que lo requieran, tanto para obtener conclusiones como para tomar decisiones con
confianza. Es necesario remarcar, sin embargo, que la contribución a la competencia matemática se
logra en la medida en que el aprendizaje de dichos contenidos va dirigido precisamente a su utilidad
para enfrentarse a las múltiples ocasiones en las que niños y niñas emplean las matemáticas fuera
delaula.
El desarrollo del pensamiento matemático contribuye a las competencias básicas en ciencia y
tecnología porque hace posible una mejor comprensión y una descripción más ajustada del entorno.
En primer lugar, con el desarrollo de la visualización (concepción espacial), los niños y las niñas
mejoran su capacidad para hacer construcciones y manipular mentalmente figuras en el plano y en
el espacio, lo que les será de gran utilidad en el empleo de mapas, planificación de rutas, diseño de
planos, elaboración de dibujos, etc. En segundo lugar, a través de la medida se logra un mejor
conocimiento de la realidad y se aumentan las posibilidades de interactuar con ella y de transmitir
informaciones cada vez más precisas sobre aspectos cuantificables del entorno.
Por último, la destreza en la utilización de representaciones gráficas para interpretar la información
aporta una herramienta muy valiosa para conocer y analizar mejor la realidad.
174
Los descriptores que trabajaremos fundamentalmente serán:
• Reconocer la importancia de la ciencia en nuestra vida cotidiana.
• Aplicar métodos científicos rigurosos para mejorar la comprensión de la realidad circundante.
• Manejar los conocimientos sobre ciencia y tecnología para solucionar problemas y comprender lo que
ocurre a nuestro alrededor.
• Manejar el lenguaje matemático con precisión en cualquier contexto.
• Identificar y manipular con precisión elementos matemáticos (números, datos, elementos
geométricos…) en situaciones cotidianas.
• Aplicar los conocimientos matemáticos para la resolución de situaciones problemáticas en contextos
reales y en cualquier asignatura.
• Realizar argumentaciones en cualquier contexto con esquemas lógico-matemáticos.
• Aplicar las estrategias de resolución de problemas a cualquier situación problemática.
175
Comunicación lingüística
Comunicación lingüística
Para fomentar el desarrollo de la competencia en comunicación lingüística desde el área de
Matemáticas se debe insistir en dos aspectos. Por una parte la incorporación de lo esencial del
lenguaje matemático a la expresión habitual, la adecuada precisión en su uso y la utilización de los
lenguajes gráfico y estadístico, esenciales para interpretar la información sobre la realidad. Por otra
parte, es necesario incidir en los contenidos asociados a la descripción verbal de los razonamientos
y de los procesos. Se trata tanto de facilitar la expresión como de propiciar la escucha de las
explicaciones de los demás, lo que desarrolla la propia comprensión, el espíritu crítico y la mejora
de las destrezas comunicativas.
Los descriptores que utilizaremos serán:
• Comprender el sentido de los textos escritos.
• Manejar elementos de comunicación no verbal, o en diferentes registros en las diversas situaciones
comunicativas.
• Utilizar los conocimientos sobre la lengua para buscar información y leer textos en cualquier situación.
• Producir textos escritos de diversa complejidad para su uso en situaciones cotidianas o de asignaturas
diversas.
Competencia digital
Las Matemáticas contribuyen a la adquisición de la competencia digital en varios sentidos. Por una
parte porque proporcionan destrezas asociadas al uso de los números, tales como la comparación, la
aproximación o las relaciones entre las diferentes formas de expresarlos, facilitando así la
comprensión de informaciones que incorporan cantidades o medidas. Por otra parte, a través de los
contenidos del bloque cuyo nombre es precisamente tratamiento de la información se contribuye a
la utilización de los lenguajes gráfico y estadístico, esenciales para interpretar la información sobre
la realidad. La iniciación al uso de calculadoras y de herramientas tecnológicas para facilitar la
comprensión de contenidos matemáticos está también unida al desarrollo de la competencia digital.
Entrenaremos los siguientes descriptores:
• Emplear distintas fuentes para la búsqueda de información.
• Utilizar los distintos canales de comunicación audiovisual para transmitir informaciones diversas.
• Manejar herramientas digitales para la construcción de conocimiento.
176
Conciencia y expresiones culturales
Las Matemáticas contribuyen a la competencia Conciencia y expresiones culturales desde la
consideración del conocimiento matemático como contribución al desarrollo cultural de la
humanidad. Así mismo, el reconocimiento de las relaciones y formas geométricas ayuda en el
análisis de determinadas producciones artísticas, siendo capaz de utilizar sus conocimientos
matemáticos en la creación de sus propias obras.
Los descriptores que entrenaremos en esta competencia son:
• Mostrar respeto hacia las obras más importantes del patrimonio cultural a nivel mundial.
• Expresar sentimientos y emociones desde códigos artísticos
Competencias sociales y cívicas
Los contenidos de las Ciencias sociales (economía, climatología, geografía, población, producción,
etc.) se expresan en términos numéricos, gráficos, etc.. Por ejemplo, la interpretación de pirámides
de población, de gráficos económicos sobre el valor de las cosas y climogramas se abordan desde el
área de Matemáticas para desarrollar aspectos vinculados con la competencia social y cívica. La
aportación a la competencia social y cívica adquiere una dimensión singular, a través del trabajo en
equipo si se aprende a aceptar otros puntos de vista distintos al propio, en particular a la hora de
utilizar estrategias personales de resolución de problemas.
Los indicadores de esta competencia pueden facilitar el entrenamiento de cada uno de los
descriptores que enunciamos a continuación:
• Conocer y aplicar derechos y deberes de la convivencia ciudadana en el contexto de la escuela.
• Mostrar disponibilidad para la participación activa en ámbitos de participación establecidos.
• Concebir una escala de valores propia y actuar conforme a ella.
177
Sentido de iniciativa y espíritu emprendedor
La resolución de problemas tiene, al menos, tres vertientes complementarias asociadas al desarrollo
de esta competencia: la planificación, la gestión de los recursos y la valoración de los resultados. La
planificación está aquí asociada a la comprensión en detalle de la situación planteada para trazar un
plan, buscar estrategias y para tomar decisiones; la gestión de los recursos incluye la optimización
de los procesos de resolución; por último, la evaluación periódica del proceso y la valoración de los
resultados permiten hacer frente a otros problemas o situaciones con mayores posibilidades de
éxito. En la medida en que la enseñanza de las matemáticas incida en estos procesos y se planteen
situaciones abiertas, verdaderos problemas, se mejorará la contribución del área a esta competencia.
Actitudes asociadas a la confianza en la propia capacidad para enfrentarse con éxito a situaciones
inciertas están incorporadas a través de diferentes contenidos del currículo.
178
En este caso, los descriptores a entrenar serían:
• Asumir las responsabilidades encomendadas y dar cuenta de ellas.
• Priorizar la consecución de objetivos grupales a intereses personales.
• Encontrar posibilidades en el entorno que otros no aprecian.
• Optimizar el uso de recursos materiales y personales para la consecución de objetivos.
• Actuar con responsabilidad social y sentido ético en el trabajo.
Aprender a aprender
El carácter instrumental de una parte importante de los contenidos del área proporciona valor para
el desarrollo de la competencia Aprender a aprender. A menudo es un requisito para el aprendizaje la
posibilidad de utilizar las herramientas matemáticas básicas o comprender informaciones que
utilizan soportes matemáticos. Para el desarrollo de esta competencia es necesario incidir desde el
área en los contenidos relacionados con la autonomía, la perseverancia y el esfuerzo al abordar
situaciones de creciente complejidad, la sistematización, la mirada crítica y la habilidad para
comunicar con eficacia los resultados del propio trabajo. Por último, la verbalización del proceso
seguido en el aprendizaje, contenido que aparece con frecuencia en este currículo, ayuda a la
reflexión sobre qué se ha aprendido, qué falta por aprender, cómo y para qué, lo que potencia el
desarrollo de estrategias que facilitan el aprender a aprender.
Los descriptores que utilizaremos para entrenar esta competencia serían:
• Identificar potencialidades personales como aprendiz: estilos de aprendizaje, inteligencias múltiples,
funciones ejecutivas…
• Desarrollar las distintas inteligencias múltiples.
• Gestionar los recursos y las motivaciones personales en favor del aprendizaje.
• Desarrollar estrategias que favorezcan la comprensión rigurosa de los contenidos.
• Evaluar la consecución de objetivos de aprendizaje.
• Tomar conciencia de los procesos de aprendizaje.
179
PERFIL COMPETENCIAL DEL ÁREA DE MATEMÁTICAS
COMPETENCIA EN COMUNICACIÓN LINGÜÍSTICA MTB1.1.1. Comunica verbalmente de forma razoada o proceso seguido na resolución dun problema de matemáticas ou en contextos da realidade.
MTB1.2.4. Identifica e interpreta datos e mensaxes de textos numéricos sinxelos da vida cotiá (facturas, folletos publicitarios, rebaixas...).
MTB2.1.1. Identifica os números romanos aplicando o coñecemento á comprensión de datacións.
MTB2.1.2. Le, escribe e ordena en textos numéricos e da vida cotiá, números (naturais, fraccións e decimais ata as centésimas), utilizando razoamentos apropiados e interpretando o valor de posición de cada unha das súas cifras.
MTB3.1.1. Estima lonxitudes, capacidades e masas de obxectos e espazos coñecidos elixindo a unidade e os instrumentos máis axeitados para medir e expresar unha medida, explicando de forma oral o proceso seguido e a estratexia utilizada.
COMPETENCIA MATEMÁTICA Y COMPETENCIAS BÁSICAS EN CIENCIA Y TECNOLOGÍA MTB1.1.1. Comunica verbalmente de forma razoada o proceso seguido na resolución dun problema de matemáticas ou en contextos da realidade.
MTB1.2.1. Reflexiona sobre o proceso de resolución de problemas:revisa as operacións utilizadas, as unidades dos resultados, comproba e interpreta as solucións no contexto da situación, busca outras formas de resolución etc.
MTB1.2.2. Utiliza estratexias heurísticas e procesos de razoamento na resolución de problemas.
MTB1.2.3. Realiza estimacións e elabora conxecturas sobre os resultados dos problemas a resolver, contrastando a súa validez e valorando a súa utilidade e eficacia.
MTB1.2.4. Identifica e interpreta datos e mensaxes de textos numéricos sinxelos da vida cotiá (facturas, folletos publicitarios, rebaixas...).
MTB1.3.1. Profunda en problemas unha vez resoltos, analizando a coherencia da solución e buscando outras formas de resolvelos.
MTB1.3.2. Formula novos problemas, a partir dun resolto: variando os datos, propoñendo novas preguntas, conectando coa realidade, buscando outros contextos etc.
MTB1.4.1. Practica o método científico sendo ordenado, organizado e sistemático.
MTB1.5.1. Desenvolve e amosa actitudes axeitadas para o traballo en matemáticas: esforzo, perseveranza, flexibilidade e aceptación da crítica razoada.
MTB1.6.1. Utiliza ferramentas tecnolóxicas para a realización de cálculos numéricos, para aprender e resolver problemas.
MTB2.1.1. Identifica os números romanos aplicando o coñecemento á comprensión de datacións.
MTB2.1.2. Le, escribe e ordena en textos numéricos e da vida cotiá, números (naturais, fraccións e decimais ata as centésimas), utilizando razoamentos apropiados e interpretando o valor de posición de cada unha das súas cifras.
MTB2.2.1. Descompón, compón e redondea números naturais e decimais, interpretando o valor de posición de cada unha das súas cifras.
MTB2.3.1. Aplica as propiedades das operacións e as relacións entre elas.
MTB2.3.2. Realiza sumas e restas de fraccións co mesmo denominador na resolución de problemas contextualizados.
MTB2.3.3. Realiza operacións con números decimais na resolución de problemas contextualizados.
MTB2.4.1. Emprega e automatiza algoritmos estándar de suma, resta, multiplicación e división (de ata dúas cifras) con distintos tipos de números, en comprobación de resultados en contextos de resolución de problemas e en situacións cotiás.
MTB2.4.2. Constrúe series numéricas, ascendentes e descendentes, de cadencias 2, 10, 100 a partir calquera número e de cadencias 5, 25 e 50 a partir de múltiplos de 5, 25 e 50.
MTB2.4.3. Elabora e emprega estratexias de cálculo mental.
MTB2.4.4. Estima e redondea o resultado dun cálculo valorando a resposta.
MTB2.4.5. Emprega a calculadora aplicando as regras dos eu funcionamento para investigar e resolver problemas.
MTB2.5.1. Resolve problemas que impliquen o dominio dos contidos traballados, empregando estratexias heurísticas, de razoamento (clasificación, recoñecemento das relacións, uso de exemplos contrarios), creando conxecturas, construíndo, argumentando e tomando decisións.
180
MTB2.5.2. Reflexiona sobre o procedemento aplicado á resolución de problemas revisando as operacións empregadas, as unidades dos resultados, comprobando e interpretando as solucións no contexto e buscando outras formas de resolvelo.
MTB3.1.1. Estima lonxitudes, capacidades e masas de obxectos e espazos coñecidos elixindo a unidade e os instrumentos máis axeitados para medir e expresar unha medida, explicando de forma oral o proceso seguido e a estratexia utilizada.
MTB3.1.2. Mide con instrumentos, utilizando estratexias e unidades convencionais e non convencionais, elixindo a unidade máis axeitada para a expresión dunha medida.
MTB3.2.1. Suma e resta medidas de lonxitude, capacidade e masa en forma simple dando o resultado na unidade determinada de antemán.
MTB3.2.2. Expresa en forma simple a medición da lonxitude, capacidade ou masa dada en forma complexa e viceversa. MTB3.2.3. Compara e ordena medidas dunha mesma magnitude.
MTB3.3.1. Resolve problemas da vida diaria utilizando as medidas temporais e as súas relacións.
MTB3.4.1. Coñece a función, o valor e as equivalencias entre as diferentes moedas e billetes do sistema monetario da Unión Europea utilizándoas tanto para resolver problemas en situación reais coma figuradas.
MTB4.1.1. Clasifica triángulos atendendo aos seus lados e aos seus ángulos, identificando as relacións entre os seus lados e entre ángulos.
MTB4.1.2. Utiliza instrumentos de debuxo e ferramentas tecnolóxicas para a construción e exploración de formas xeométricas.
MTB4.2.1. Clasifica cuadriláteros atendendo ao paralelismo dos seus lados.
MTB4.2.2. Identifica e diferencia os elementos básicos da circunferencia e círculo: centro, raio e diámetro.
MTB4.3.1. Identifica e nomea polígonos atendendo o número de lados.
MTB4.3.2. Recoñece e identifica poliedros, prismas, pirámides e os seus elementos básicos: vértices, caras e arestas. MTB4.3.3. Recoñece e identifica corpos redondos: cono, cilindro e esfera e os seus elementos básicos.
MTB4.4.1. Representa a escola, o barrio ou a aldea mediante un plano ou esbozo.
MTB4.5.1. Resolve problemas xeométricos que impliquen dominio dos contidos traballados, utilizando estratexias heurísticas de razoamento (clasificación, recoñecemento das relacións, uso de exemplos contrarios), creando conxecturas, construíndo, argumentando e tomando decisión.
MTB4.5.2. Reflexiona sobre o proceso de resolución de problemas: revisando as operacións utilizadas, as unidades dos resultados, comprobando e interpretando as solucións no contexto, propoñendo outras formas de resolvelo. MTB5.1.1. Identifica datos cualitativos e cuantitativos en situacións familiares.
MTB5.2.1. Realiza análise crítica e argumentada sobre as informacións que se presentan mediante gráficas estatísticas.
COMPETENCIA DIGITAL MTB1.6.1. Utiliza ferramentas tecnolóxicas para a realización de cálculos numéricos, para aprender e resolver problemas.
MTB2.4.5. Emprega a calculadora aplicando as regras dos eu funcionamento para investigar e resolver problemas.
MTB4.1.2. Utiliza instrumentos de debuxo e ferramentas tecnolóxicas para a construción e exploración de formas xeométricas.
COMPETENCIA EN SENTIDO DE LA INICITATIVA Y ESPÍRITU EMPRENDEDOR MTB1.2.1. Reflexiona sobre o proceso de resolución de problemas:revisa as operacións utilizadas, as unidades dos resultados, comproba e interpreta as solucións no contexto da situación, busca outras formas de resolución etc.
MTB1.2.2. Utiliza estratexias heurísticas e procesos de razoamento na resolución de problemas.
MTB1.2.3. Realiza estimacións e elabora conxecturas sobre os resultados dos problemas a resolver, contrastando a súa validez e valorando a súa utilidade e eficacia.
MTB1.3.1. Profunda en problemas unha vez resoltos, analizando a coherencia da solución e buscando outras formas de resolvelos.
MTB1.3.2. Formula novos problemas, a partir dun resolto: variando os datos, propoñendo novas preguntas, conectando coa realidade, buscando outros contextos etc.
MTB1.5.1. Desenvolve e amosa actitudes axeitadas para o traballo en matemáticas: esforzo, perseveranza, flexibilidade e aceptación da crítica razoada.
MTB2.5.2. Reflexiona sobre o procedemento aplicado á resolución de problemas revisando as operacións empregadas, as unidades dos resultados, comprobando e interpretando as solucións no contexto e buscando outras formas de resolvelo.
181
MTB4.5.1. Resolve problemas xeométricos que impliquen dominio dos contidos traballados, utilizando estratexias heurísticas de razoamento (clasificación, recoñecemento das relacións, uso de exemplos contrarios), creando conxecturas, construíndo, argumentando e tomando decisión.
182
COMPETENCIA EN APRENDER A APRENDER MTB1.2.1. Reflexiona sobre o proceso de resolución de problemas:revisa as operacións utilizadas, as unidades dos resultados, comproba e interpreta as solucións no contexto da situación, busca outras formas de resolución etc. MTB1.2.2. Utiliza estratexias heurísticas e procesos de razoamento na resolución de problemas.
MTB1.2.3. Realiza estimacións e elabora conxecturas sobre os resultados dos problemas a resolver, contrastando a súa validez e valorando a súa utilidade e eficacia.
MTB1.2.4. Identifica e interpreta datos e mensaxes de textos numéricos sinxelos da vida cotiá (facturas, folletos publicitarios, rebaixas...).
MTB1.3.1. Profunda en problemas unha vez resoltos, analizando a coherencia da solución e buscando outras formas de resolvelos.
MTB1.3.2. Formula novos problemas, a partir dun resolto: variando os datos, propoñendo novas preguntas, conectando coa realidade, buscando outros contextos etc. MTB1.4.1. Practica o método científico sendo ordenado, organizado e sistemático.
MTB1.6.1. Utiliza ferramentas tecnolóxicas para a realización de cálculos numéricos, para aprender e resolver problemas.
MTB2.1.2. Le, escribe e ordena en textos numéricos e da vida cotiá, números (naturais, fraccións e decimais ata as centésimas), utilizando razoamentos apropiados e interpretando o valor de posición de cada unha das súas cifras.
MTB2.2.1. Descompón, compón e redondea números naturais e decimais, interpretando o valor de posición de cada unha das súas cifras.
MTB2.3.1. Aplica as propiedades das operacións e as relacións entre elas.
MTB2.3.2. Realiza sumas e restas de fraccións co mesmo denominador na resolución de problemas contextualizados. MTB2.3.3. Realiza operacións con números decimais na resolución de problemas contextualizados.
MTB2.4.1. Emprega e automatiza algoritmos estándar de suma, resta, multiplicación e división (de ata dúas cifras) con distintos tipos de números, en comprobación de resultados en contextos de resolución de problemas e en situacións cotiás. MTB2.4.3. Elabora e emprega estratexias de cálculo mental.
MTB2.4.4. Estima e redondea o resultado dun cálculo valorando a resposta.
MTB2.4.5. Emprega a calculadora aplicando as regras dos eu funcionamento para investigar e resolver problemas.
MTB2.5.1. Resolve problemas que impliquen o dominio dos contidos traballados, empregando estratexias heurísticas, de razoamento (clasificación, recoñecemento das relacións, uso de exemplos contrarios), creando conxecturas, construíndo, argumentando e tomando decisións
MTB2.5.2. Reflexiona sobre o procedemento aplicado á resolución de problemas revisando as operacións empregadas, as unidades dos resultados, comprobando e interpretando as solucións no contexto e buscando outras formas de resolvelo.
MTB3.1.1. Estima lonxitudes, capacidades e masas de obxectos e espazos coñecidos elixindo a unidade e os instrumentos máis axeitados para medir e expresar unha medida, explicando de forma oral o proceso seguido e a estratexia utilizada.
MTB3.1.2. Mide con instrumentos, utilizando estratexias e unidades convencionais e non convencionais, elixindo a unidade máis axeitada para a expresión dunha medida. MTB3.3.1. Resolve problemas da vida diaria utilizando as medidas temporais e as súas relacións.
MTB3.4.1. Coñece a función, o valor e as equivalencias entre as diferentes moedas e billetes do sistema monetario da Unión Europea utilizándoas tanto para resolver problemas en situación reais coma figuradas.
MTB4.1.1. Clasifica triángulos atendendo aos seus lados e aos seus ángulos, identificando as relacións entre os seus lados e entre ángulos. MTB4.2.1. Clasifica cuadriláteros atendendo ao paralelismo dos seus lados.
MTB4.2.2. Identifica e diferencia os elementos básicos da circunferencia e círculo: centro, raio e diámetro.
MTB4.3.1. Identifica e nomea polígonos atendendo o número de lados.
MTB4.3.2. Recoñece e identifica poliedros, prismas, pirámides e os seus elementos básicos: vértices, caras e arestas.
MTB4.3.3. Recoñece e identifica corpos redondos: cono, cilindro e esfera e os seus elementos básicos.
MTB4.4.1. Representa a escola, o barrio ou a aldea mediante un plano ou esbozo.
MTB4.5.1. Resolve problemas xeométricos que impliquen dominio dos contidos traballados, utilizando estratexias heurísticas de razoamento (clasificación, recoñecemento das relacións, uso de exemplos contrarios), creando conxecturas, construíndo, argumentando e tomando decisión.
MTB4.5.2. Reflexiona sobre o proceso de resolución de problemas: revisando as operacións utilizadas, as unidades dos resultados, comprobando e interpretando as solucións no contexto, propoñendo outras formas de resolvelo. MTB5.1.1. Identifica datos cualitativos e cuantitativos en situacións familiares.
MTB5.2.1. Realiza análise crítica e argumentada sobre as informacións que se presentan mediante gráficas estatísticas.
183
COMPETENCIAS SOCIALES Y CÍVICAS MTB1.5.1. Desenvolve e amosa actitudes axeitadas para o traballo en matemáticas: esforzo, perseveranza, flexibilidade e aceptación da crítica razoada.
MTB3.4.1. Coñece a función, o valor e as equivalencias entre as diferentes moedas e billetes do sistema monetario da Unión Europea MTB4.4.1. Representa a escola, o barrio ou a aldea mediante un plano ou esbozo.
Bloque 1. Procesos, métodos y actitudes en Matemáticas.
• Planificación del proceso de resolución de problemas: Análisis y comprensión del enunciado.
• Estrategias y procedimientos puestos en práctica: hacer un dibujo, una tabla, un esquema de la
situación, ensayo y error razonado, operaciones matemáticas adecuadas, etc.
• Resultados obtenidos.
• Planteamiento de pequeñas investigaciones en contextos numéricos, geométricos y funcionales.
• Acercamiento al método de trabajo científico mediante el estudio de algunas de sus características y
su práctica en situaciones sencillas.
• Confianza en las propias capacidades para desarrollar actitudes adecuadas y afrontar las dificultades
propias del trabajo científico.
• Utilización de medios tecnológicos en el proceso de aprendizaje para obtener información, realizar
cálculos numéricos, resolver problemas y presentar resultados.
• Integración de las Tecnologías de la Información y la Comunicación en el proceso de aprendizaje.
Bloque 2. Números
• Números enteros, decimales y fracciones: Nombre y grafía de los números de hasta siete cifras.
• El sistema de numeración Decimal: valor posicional de las cifras.
• La centena de millar.
• El número decimal.
• Los números decimales: valor de posición.
COMPETENCIA EN CONCIENCIA Y EXPRESIONES CULTURALES MTB2.1.1. Identifica os números romanos aplicando o coñecemento á comprensión de datacións.
ORGANIZACIÓN Y SECUENCIACIÓN DE CONTENIDOS
184
• Redondeo de números decimales a las unidades y a las décimas.
• Los números romanos.
• Los números ordinales.
• Número fraccionario.
• Relación entre fracción y número decimal.
• Estimación de resultados.
• Comprobación de resultados mediante estrategias aritméticas.
• Ordenación de conjuntos de números de distinto tipo.
• El sistema sexagesimal y la lectura de relojes analógicos y digitales.
• El uso de las monedas y billetes del sistema euro.
Operaciones:
• Relación entre suma y resta, propiedad conmutativa y asociativa.
• Multiplicación por un número de tres cifras.
• Propiedad conmutativa, asociativa y distributiva.
• La prueba de la división.
• División con ceros en el cociente.
• Descomposición polinómica.
• Resuelve problemas con cantidades de dinero. Suma y resta cantidades de dinero.
• Operaciones con números decimales.
• La división.
• Uso del paréntesis.
• Jerarquía de operaciones.
• Operaciones con el sistema sexagesimal.
Cálculo:
• Utilización de los algoritmos estándar de suma, resta, multiplicación y división de números decimales.
• Automatización de los algoritmos.
• Descomposición, de forma aditiva y de forma aditivo-multiplicativa.
• Calcula el tiempo que falta o el tiempo transcurrido desde una hora determinada.
185
• Resuelve problemas con cantidades de dinero. Suma y resta cantidades de dinero.
• Uso de los gráficos y tablas de registro para calcular la solución a problemas dados.
• Utilización del sistema sexagesimal para medir el tiempo en situaciones de la vida real.
• Elaboración y uso de estrategias de cálculo mental.
• Operaciones con cantidades de dinero.
Bloque 3. Medidas.
• Unidades del Sistema Métrico Decimal.
• Longitud, capacidad, peso.
• Expresión de una medida de longitud, capacidad o masa, en forma compleja e incompleja.
• Comparación y Ordenación de medidas de una misma magnitud.
• Sumar y restar medidas de longitud, capacidad, masa.
• Explicación oral y escrita del proceso seguido y de la estrategia utilizada en cualquiera de los
procedimientos utilizados.
• Resolución de problemas de medida referidas a situaciones de la vida real.
• Medida de ángulos.
• El ángulo como medida de un giro o abertura.
• Unidades del Sistema Sexagesimal.
• Comparación y Ordenación de medidas de tiempo.
• Usar medidas de tiempo complejas e incomplejas para resolver problemas.
• Unidades del Sistema Monetario Euro.
Bloque 4. Geometría.
• La situación en el espacio, distancias, ángulos y giros: Descripción de posiciones y movimientos en un
contexto topográfico.
• Ejes de coordenadas.
• Las líneas como recorrido: rectas y curvas, intersección de rectas y rectas paralelas.
• Formas planas y espaciales: Identificación de figuras espaciales en la vida cotidiana.
• Los cuerpos geométricos: cubos, esferas, prismas, pirámides y cilindros.
• Los polígonos y sus elementos.
• Descripción de la forma de objetos utilizando el vocabulario geométrico básico.
186
• Construcción de figuras geométricas de cuerpos geométricos a partir de un desarrollo.
• Exploración de formas geométricas elementales.
• Comparación y clasificación de cuerpos geométricos utilizando diversos criterios.
• Regularidades y simetrías.
• Transformaciones métricas: traslaciones y simetrías.
Bloque 5. Estadística y probabilidad.
• Tablas de frecuencia y gráficos.
• Recogida y registro de datos.
• Lectura e interpretación de tablas de datos Representación en diagramas de barras y pictogramas.
187
Trabajar de manera competencial en el aula supone un cambio metodológico importante; el docente
pasa a ser un gestor de conocimiento de los alumnos y el alumno adquiere un mayor grado de
protagonismo.
En concreto en el área de Matemáticas:
Las matemáticas tienen un carácter instrumental, por tanto, son indispensables para adquirir
conocimientos posteriores, especialmente los del área tecnológica y científica. Por ello, será muy
importante que los alumnos se acostumbren a presentar y razonar sus trabajos de forma clara y
estructurada.
La resolución de problemas debe contribuir a introducir y aplicar los contenidos de forma
contextualizada, a conectarlos con otras áreas de conocimiento contribuyendo a su afianzamiento, a
la educación en valores y al desarrollo de destrezas en el ámbito lingüístico, ya que previamente al
planteamiento y resolución de cualquier problema se requiere la traducción del lenguaje verbal al
matemático y, más tarde, será necesaria la expresión oral o escrita del procedimiento empleado en la
resolución y el análisis de los resultados. Por todo ello resulta fundamental en todo el proceso la
precisión en los lenguajes y el desarrollo de competencias de expresión oral y escrita. Tanto en el
estudio de situaciones problemáticas como, en general, en todo proceso de construcción del
aprendizaje matemático deberán utilizarse como recursos habituales juegos matemáticos y
materiales manipulativos e informáticos. En este sentido, se potenciará el uso del taller y/o
laboratorio de matemáticas.
Los estudiantes de esta etapa educativa deben pasar de situaciones problemáticas concretas y
sencillas, al principio en los dos primeros ciclos, relacionadas con el entorno inmediato, a
situaciones algo más complejas, en el último ciclo, para facilitar la adquisición del pensamiento
abstracto. En todas las situaciones problemáticas, incluyendo los problemas aritméticos escolares, se
graduarán los mismos, pasando de situaciones que se resuelvan en una etapa a aquellas de dos o tres
etapas. En los problemas aritméticos se deberán tener en cuenta las diferentes categorías semánticas
y graduarlos en función de su dificultad.
CRITERIOS METODOLÓGICOS Y ESTRATEGIAS DIDÁCTICAS GENERALES
188
El desarrollo del sentido numérico será entendido como el dominio reflexivo de las relaciones
numéricas que se pueden expresar en capacidades como: habilidad para descomponer números de
forma natural, comprender y utilizar las estructura del sistema de numeración decimal, utilizar las
propiedades de las operaciones y las relaciones entre ellas para realizar cálculos mentales y
razonados. Interesa principalmente la habilidad para el cálculo con diferentes procedimientos y la
decisión en cada caso del más adecuado.
A lo largo de la etapa se pretende que el alumnado calcule con fluidez y haga estimaciones
razonables, fundamentalmente cuando se cuantifican magnitudes y se informa sobre situaciones
reales que niñas y niños deben llegar a interpretar correctamente. La realización de mediciones de
diferentes magnitudes y en diferentes contextos llevará al manejo de un número progresivamente
mayor de unidades, a la elección de unidad y a la idea de aproximación.
Más importante que el ejercicio de destrezas basadas en cálculos descontextualizados es relacionar
las distintas formas de representación numérica con sus aplicaciones, especialmente en lo que
concierne a la medida de magnitudes, y comprender las propiedades de los números para poder
realizar un uso razonable de las mismas.
La construcción de los distintos tipos de números a lo largo de las tres etapas y del sistema decimal
como base de nuestro sistema de numeración, debe ser desarrollada de forma contextualizada
buscando preferentemente situaciones cercanas a las niñas y niños, usando materiales manipulables
específicos: regletas de Cuisenaire, bloques multibase, multicubos, etc. Dentro de este proceso de
construcción se irán desarrollando, de forma paralela e interrelacionada, las operaciones aritméticas.
Es conveniente que los alumnos y alumnas manejen con soltura las operaciones básicas con los
diferentes tipos de números, tanto a través de algoritmos de lápiz y papel como con la calculadora.
Asimismo, es importante que el alumnado utilice de manera racional estos procedimientos de
cálculo, decidiendo cuál de ellos es el más adecuado a cada situación y desarrollando paralelamente
el cálculo mental y razonado y la capacidad de estimación, lo que facilitará el control sobre los
resultados y sobre los posibles errores en la resolución de problemas.
189
Los números han de ser usados en diferentes contextos: juegos, situaciones familiares y personales,
situaciones públicas, operando con ellos reiteradamente, sabiendo que la comprensión de los
procesos desarrollados y del significado de los resultados es contenido previo y prioritario respecto
a la propia destreza en el cálculo y la automatización operatoria.
Entendemos que, de forma especial, el número ha de ser usado en la construcción de la idea de
magnitud: longitud, peso-masa, tiempo y sistema monetario. En el proceso de construcción es
fundamental el uso de materiales manipulables específicos para la realización de mediciones y la
experimentación. En este sentido, se hará uso de magnitudes y aparatos de medida que se emplean
en el contexto familiar (cinta métrica, balanza de cocina, termómetro clínico, vasos medidores,
etc.).
La geometría se centra sobre todo en la clasificación, descripción y análisis de relaciones y
propiedades de las figuras en el plano y en el espacio. El aprendizaje de la geometría debe ofrecer
continuas oportunidades para conectar a niños y niñas con su entorno y para construir, dibujar,
hacer modelos, medir o clasificar de acuerdo con criterios previamente elegidos.
Para el estudio de la geometría es conveniente conjugar la experimentación a través de la
manipulación con las posibilidades que ofrece el uso de la tecnología. Es recomendable el uso de
materiales manipulables: geoplanos, mecanos, puzles, libros de espejos, materiales para formar
poliedros, etc., así como la incorporación de programas de geometría dinámica para construir,
investigar y deducir propiedades geométricas. En este sentido, se potenciará el uso del taller y/o
laboratorio de matemáticas.
Además, los conocimientos geométricos deben relacionarse con la resolución de problemas a través
de planteamientos que requieran la construcción de modelos o situaciones susceptibles de ser
representadas a través de figuras o formas geométricas.
La observación y manipulación de formas y relaciones en el plano y en el espacio presentes en la
vida cotidiana (juegos, hogar, colegio, etc.) y en nuestro patrimonio cultural, artístico y natural
servirán para desarrollar las capacidades geométricas, siguiendo el modelo de Van Hiele para el
reconocimiento de formas, propiedades y relaciones geométricas, invirtiendo el proceso que parte
de las definiciones y fórmulas para determinar otras características o elementos.
190
Educar a través del entorno facilitará la observación y búsqueda de elementos susceptibles de
estudio geométrico, de los que se establecerán clasificaciones, determinarán características,
deducirán analogías y diferencias con otros objetos y figuras.
El reconocimiento, representación y clasificación de figuras y cuerpos geométricos se debe abordar
a través de la observación y de la manipulación física o virtual. El estudio de formas algo más
complejas debe abordarse a través del proceso de descomposición en figuras elementales,
fomentando el sentido estético y el gusto por el orden.
El cálculo de áreas y volúmenes de figuras geométricas debe iniciarse por medio de
descomposiciones, desarrollos, etc. para finalmente obtener las fórmulas correspondientes. El
proceso de obtención de la medida es lo que dará significado a esas fórmulas.
El aprendizaje del bloque de estadística y probabilidad adquiere su pleno significado cuando se
presenta en conexión con actividades que implican a otras materias. Igualmente el trabajo ha de
incidir de forma significativa en la comprensión de las informaciones de los medios de
comunicación, para suscitar el interés por los temas y ayudar a valorar el beneficio que los
conocimientos estadísticos proporcionan ante la toma de decisiones, normalmente sobre cuestiones
que estudian otras materias. Las tablas y gráficos presentes en los medios de comunicación, Internet
o en la publicidad facilitarán ejemplos suficientes para analizar y agrupar datos y, sobre todo, para
valorar la necesidad y la importancia de establecer relaciones entre ellos. Además de obtener
conclusiones de los datos expuestos en un gráfico o en una tabla es necesario conocer los procesos
previos a su representación. Abordar tareas como la planificación para la recogida de la
información, utilizar técnicas de recuento y de manipulación de los datos, así como la forma para
agruparlos, son tan importantes como los cálculos que con ellos puedan realizarse.
191
Por otro lado, el alumnado del siglo XXI no puede estar alejado del conocimiento de las tecnologías
propias de este siglo; así pues, tendrá la posibilidad de aprender a utilizar, de forma responsable, las
posibilidades que las tecnologías de la información y la comunicación ofrecen para el desarrollo de
sus capacidades artísticas.
Es fundamental la incorporación a la dinámica habitual de trabajo en el aula de las alternativas
metodológicas existentes para el uso educativo de internet. Los alumnos y alumnas deben
profundizar gradualmente en el conocimiento, manejo y aprovechamiento didáctico de alguna
aplicación básica de geometría dinámica, familiarizarse con el uso racional de la calculadora y
utilizar simuladores y recursos interactivos como elementos habituales de sus aprendizajes. Es
conveniente que la elección y el uso de las aplicaciones didácticas sean consensuados y
programados por los equipos docentes de cada centro. El mismo criterio debe tenerse en cuenta
respecto a las calculadoras.
Debemos de tener en cuenta que cada alumno parte de unas fortalezas individuales, por lo que habrá
que poner en juego diferentes habilidades para que el propio alumno conozca dónde residen sus
fortalezas. Estas fortalezas individuales del alumnado nos ayudará a definir la predominancia de
cada una de sus inteligencias, por lo que las tareas a realizar estarán pensadas desde la Teoría de las
Inteligencias Múltiples como posibilidad para que todo el alumnado llegue a adquirir todos
aquellos aspectos que necesitan para poder desarrollar un aprendizaje permanente a lo largo de la
vida.
Con el trabajo en grupo colaborativo se entrenarán las diferentes habilidades y destrezas para
fomentar el desarrollo social integral de todos los alumnos.
192
La manipulación de materiales debe ser una constante en la actividad matemática, así como, el
acceso a las nuevas tecnologías. Permitiendo que el alumno establezca vínculos reales entre los
conocimientos matemáticos y su día a día.
Los contenidos del área están organizados alrededor de unos conceptos fundamentales vinculados a
un contexto real. Será importante trabajar la parte competencial de forma que el conocimiento se
transforme en acción y aplicarlo a proyectos reales cercanos al alumnado.
Bloque 1. Procesos, métodos y actitudes en Matemáticas.
1. Expresar verbalmente de forma razonada el proceso seguido en la resolución de un problema.
2. Utilizar procesos de razonamiento y estrategias de resolución de problemas, realizando los cálculos
necesarios y comprobando las soluciones obtenidas.
3. Describir y analizar situaciones de cambio, para encontrar patrones, regularidades y leyes
matemáticas, en contextos numéricos, geométricos y funcionales, valorando su utilidad para hacer
predicciones.
4. Profundizar en problemas resueltos, planteando pequeñas variaciones en los datos, otras
preguntas, etc.
5. Elaborar y presentar pequeños informes sobre el desarrollo, resultados y conclusiones obtenidas en
el proceso de investigación.
6. Identificar y resolver problemas de la vida cotidiana, adecuados a su nivel, estableciendo
conexiones entre la realidad y las Matemáticas y valorando la utilidad de los conocimientos
matemáticos adecuados para la resolución de problemas.
7. Conocer algunas características del método de trabajo científico en contextos de situaciones
problemáticas a resolver.
8. Planificar y controlar las fases de método de trabajo científico en situaciones adecuadas al nivel.
9. Desarrollar y cultivar las actitudes personales inherentes al quehacer matemático.
10. Superar bloqueos e inseguridades ante la resolución de situaciones desconocidas.
CRITERIOS DE EVALUACIÓN
193
11. Reflexionar sobre las decisiones tomadas, aprendiendo para situaciones similares futuras.
12. Utilizar los medios tecnológicos de modo habitual en el proceso de aprendizaje, buscando,
analizando y seleccionando información relevante en Internet o en otras fuentes, elaborando
documentos propios, haciendo exposiciones y argumentaciones de los mismos.
13. Seleccionar y utilizar las herramientas tecnológicas y estrategias para el cálculo, para conocer los
principios matemáticos y resolver problemas.
Bloque 2. Números
1. Leer, escribir y ordenar, los números naturales de hasta siete cifras, interpretando el valor
posicional de cada una de ellas, comparando y ordenándolos por el valor posicional y en la recta
numérica, utilizándolos en la interpretación y la resolución de problemas en contextos reales.
2. Leer, escribir y ordenar números romanos, utilizándolos en la interpretación y la resolución de
problemas en contextos reales.
3. Leer, escribir y ordenar fracciones y números decimales, utilizándolos en la interpretación y la
resolución de problemas en contextos reales.
4. Realizar cálculos numéricos básicos con las operaciones de suma, resta, multiplicación utilizando
diferentes estrategias y procedimientos.
5. Conocer, elaborar y utilizar estrategias básicas de cálculo mental y aplicarlas a la resolución de
problemas.
6. Identificar y diferenciar las divisiones exactas y las inexactas y reconocer las relaciones existentes
entre sus términos para aplicarlas a la realización de cálculos y a la comprobación de resultados
(prueba de la división).
Bloque 3. Medidas.
1. Interpretar textos numéricos, resolver problemas relacionados con la medida en contextos de la
vida cotidiana, utilizando las unidades de medida, explicando el proceso seguido, escogiendo los
instrumentos de medida más adecuadas en cada caso, estimando la medida de magnitudes de
longitud, capacidad, peso y tiempo haciendo previsiones razonables.
2. Identificar y escoger las unidades e instrumentos de medida más adecuados para medir ángulos.
2. Interpretar con sentido textos numéricos y resolver problemas de la vida cotidiana relacionados
con las medidas y sus magnitudes.
3. Aplicar las equivalencias y realizar transformaciones de unas unidades a otras.
4. Saber expresar una unidad de forma compleja e incompleja.
194
Bloque 4. Geometría.
1. Describir una representación espacial (croquis, callejeros, planos sencillos…), interpretar y elaborar
informaciones referidas a situaciones y movimientos (seguir un recorrido dado, indicar una
dirección) y valorar expresiones artísticas, utilizando como elementos de referencia las nociones
geométricas básicas (situación, alineamiento, movimientos).
2. Reconocer y describir formas y cuerpos geométricos del espacio (cubos, prismas, cilindros, esferas),
a través de la manipulación y la observación, y realizar clasificaciones según diferentes criterios.
3. Reconocer y representar las posibles posiciones de rectas en el entorno.
4. Reconocer y representar posiciones relativas de rectas y circunferencias.
5. Construir cuerpos geométricos a partir del dibujo que representa el desarrollo de un cuerpo
geométrico sencillo.
Bloque 5. Estadística y probabilidad.
1. Interpretar textos numéricos, resolver problemas. Recoger datos utilizando técnicas de recuento,
registrar ordenando los datos atendiendo a criterios de clasificación y expresando el resultado en
forma de tabla o gráfica.
2. Formular y resolver problemas que impliquen recogida, representación y análisis de datos.
ESTÁNDARES DE APRENDIZAJE
195
Bloque 1. Procesos, métodos y actitudes en Matemáticas.
Estándar de
aprendizaje evaluable
Mínimo esigible Trimestre Procedimiento e
instrumento de
evaluación
1.1. Progresa en la
comunicación verbal
de forma razonada
del proceso seguido
en la resolución de un
problema de
Matemáticas o en
contextos de la
realidad.
Progresa con cierta
autonomía en la
comunicación verbal
de forma razonada
del proceso seguido
en la resolución de un
problema.
1º, 2º y 3º P: pruebas escritas,
ejercicios prácticos.
I: controles,
cuadernos.
2.1. Progresa en el
análisis y
comprensión del
enunciado de los
problemas (datos,
relaciones entre los
datos, contexto del
problema).
Progresa con cierta
autonomía en el
análisis y
comprensión del
enunciado de los
problemas.
1º, 2º y 3º P: pruebas escritas,
ejercicios prácticos.
I: controles,
cuadernos.
2.2. Progresa en la
utilización de
estrategias
heurísticas y
procesos de
razonamiento en la
resolución de
problemas.
Progresa con cierta
autonomía en la
utilización de
estrategias
heurísticas y
procesos de
razonamiento en la
resolución de
problemas.
1º, 2º y 3º P: pruebas escritas,
ejercicios prácticos.
I: controles,
cuadernos.
2.3. Progresa en la
reflexión sobre el
proceso de resolución
de problemas: revisa
las operaciones
utilizadas, las
unidades de los
resultados,
Progresa con cierta
autonomía en la
reflexión sobre el
proceso de resolución
de problemas.
1º, 2º y 3º P: pruebas escritas,
ejercicios prácticos.
I: controles,
cuadernos.
196
comprueba e
interpreta las
soluciones en el
contexto de la
situación, busca otras
formas de resolución,
etc.
2.4. Progresa en la
realización de
estimaciones y
elabora conjeturas
sobre los resultados
de los problemas a
resolver, contrastando
su validez y
valorando su utilidad
y eficacia.
Progresa con cierta
autonomía en la
realización de
estimaciones y
elabora conjeturas
sencillas sobre los
resultados de los
problemas a resolver.
1º, 2º y 3º P: ejercicios
prácticos.
I: estudio de casos.
2.5. Progresa en la
identificación e
interpretación de
datos y mensajes de
textos numéricos
sencillos de la vida
cotidiana (facturas,
folletos publicitarios,
rebajas…).
Progresa con cierta
autonomía en la
identificación e
interpretación de
datos y mensajes de
textos numéros.
1º, 2º y 3º P: pruebas escritas,
ejercicios prácticos.
I: controles,
cuadernos, estudios
de casos.
3.1. Progresa en la
identificación de
patrones,
regularidades y leyes
matemáticas en
situaciones de
cambio, en contextos
numéricos,
geométricos y
funcionales.
Progresa con cierta
autonomía en la
identificación de
patrones,
regularidades y leyes
matemáticas.
1º, 2º y 3º P: pruebas escritas,
ejercicios prácticos.
I: controles,
cuadernos, estudios
de casos.
3.2. Progresa en la
realización de
Progresa con cierta
autonomía en la
1º, 2º y 3º P: pruebas escritas,
ejercicios prácticos.
197
predicciones sobre
los resultados
esperados, utilizando
los patrones y leyes
encontrados,
analizando su
idoneidad y los
errores que se
producen.
realización
prediccioes sobre los
resultados esperados
utilizando los
patrones y leyes
encontrados.
I: controles,
cuadernos, estudios
de casos.
4.1. Progresa en la
profundización en
problemas una vez
resueltos, analizando
la coherencia de la
solución y buscando
otras formas de
resolverlos.
Progresa con cierta
autonomía en la
profundización en
problemas una vez
resueltos.
1º, 2º y 3º P: ejercicios
prácticos.
I: cuadernos, estudios
de casos.
4.2. Progresa en el
planteamiento de
nuevos problemas, a
partir de uno resuelto:
variando los datos,
proponiendo nuevas
preguntas,
conectándolo con la
realidad, buscando
otros contextos, etc.
Progresa con cierta
autonomía en el
planteamiento de
nuevos problemas, a
partir de uno resuelto.
1º, 2º y 3º P: ejercicios
prácticos.
I: cuadernos, estudios
de casos.
5.1. Progresa en la Progresa con cierta 1º, 2º y 3º P: ejercicios
elaboración de autonomía en la prácticos.
informes sobre el elaboración de I: estudios de casos.
proceso de informes sobre el
investigación proceso de
realizado, exponiendo investigación.
las fases del mismo,
valorando los
resultados y las
conclusiones
obtenidas.
198
6.1. Progresa en la
práctica del método
científico, siendo
ordenado, organizado
y sistemático.
Progresa con cierta
autonomía en la
práctica del método
científico.
1º, 2º y 3º P: ejercicios
prácticos.
I: estudios de casos.
6.2. Progresa en la
planificación del
proceso de trabajo
con preguntas
adecuadas: ¿qué
quiero averiguar?,
¿qué tengo?, ¿qué
busco?, ¿cómo lo
puedo hacer?, ¿no
me he equivocado al
hacerlo?, ¿la solución
es adecuada?
Progresa con cierta
autonomía en la
planificación del
proceso de trabajo
con alguna pregunta
adecuada.
1º, 2º y 3º P: ejercicios
prácticos.
I: estudios de casos.
7.1. Progresa en la
realización de
estimaciones sobre
los resultados
esperados y contrasta
su validez, valorando
los pros y los contras
de su uso.
Progresa con cierta
autonomía en la
realización de
estimaciones sobre
los resultados
esperados.
1º, 2º y 3º P: ejercicios
prácticos.
I: estudios de casos.
8.1. Progresa en la
elaboración de
conjeturas y busca
argumentos que las
validen o las refuten,
en situaciones a
resolver, en contextos
numéricos,
geométricos o
funcionales.
Progresa con cierta
autonomía en la
elaboración de
conjeturas y busca
argumentos que las
validen.
1º, 2º y 3º P: ejercicios
prácticos.
I: estudios de casos.
9.1. Reconoce,
desarrolla y muestra
actitudes adecuadas
Reconoce ymuestra
casi siempre
actitudes adecuadas
1º, 2º y 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
199
para el trabajo en para el trabajo en
Matemáticas: Matemáticas.
esfuerzo,
perseverancia,
flexibilidad y
aceptación de la
crítica razonada.
9.2. Se plantea la Se plantea casi 1º, 2º y 3º P: observación
resolución de retos y siempre la resolución sistemática.
problemas con la de problemas con la I: diario de aula.
precisión, esmero e precisión e interés
interés adecuados a adecuados.
su nivel educativo y a
la dificultad de la
situación.
9.3. Distingue entre Distingue entre 1º, 2º y 3º P: observación
problemas y problemas y sistemática.
ejercicios y aplica las ejercicios. I: diario de aula.
estrategias
adecuadas para cada
caso.
9.4. Se habitúa al Se habitúa con cierta 1º, 2º y 3º P: observación
planteamiento de autonomía al sistemática.
preguntas y a la planteamiento de I: diario de aula.
búsqueda de preguntas y
respuestas respuestas
adecuadas, tanto en adecuadas.
el estudio de los
conceptos como en la
resolución de
problemas.
9.5. Progresa en el Progresa con cierta 1º, 2º y 3º P: ejercicios
desarrollo y autonomía en el prácticos.
aplicación de desarrollo y I: cuadernos, estudios
estrategias de aplicación de de casos.
razonamiento estrategias de
(clasificación, razonamiento.
reconocimiento de las
200
relaciones, uso de
contraejemplos) para
crear e investigar
conjeturas y construir
y defender
argumentos.
10.1.En la toma de
decisiones en los
procesos de
resolución de
problemas valorando
las consecuencias de
las mismas y su
conveniencia por su
sencillez y utilidad.
Progresa con cierta
autonomía en la toma
de decisiones en los
procesos de
resolución de
problemas.
1º, 2º y 3º P: ejercicios
prácticos.
I: cuadernos, estudios
de casos.
11.1.Reflexiona sobre
los problemas
resueltos y los
procesos
desarrollados,
valorando las ideas
claves, aprendiendo
para situaciones
futuras similares, etc.
Reflexiona con cierta
autonomía sobre los
problemas resueltos.
1º, 2º y 3º P: pruebas orales.
I: diálogo.
12.1.Progresa en la
utilización de
herramientas
tecnológicas para la
realización de
cálculos numéricos,
para aprender y para
resolver problemas.
Progresa con cierta
autonomía en la
utilización de
herramientas
tecnológicas para la
realización de
cálculos numéricos y
para resolver
problemas.
1º, 2º y 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
12.2. Progresa en la
utilización de la
calculadora para la
realización de
cálculos numéricos,
Progresa con cierta
autonomía en la
utilización de la
calculadora.
1º, 2º y 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
201
para aprender y para
resolver problemas.
13.1.De manera Realiza un proyecto 1º, 2º y 3º P: ejercicios
guiada realiza un de manera guiada y prácticos.
proyecto, elabora y elabora un informe I: proyecto.
presenta un informe sencillo creando
creando documentos documentos digitales
digitales propios propios.
(texto, presentación,
imagen, video,
sonido,…), buscando,
analizando y
seleccionando la
información relevante,
utilizando la
herramienta
tecnológica adecuada
y compartiéndolo con
sus compañeros.
Bloque 2. Números
Estándar de
aprendizaje evaluable
Mínimo esigible Trimestre Procedimiento e
instrumento de
evaluación
1.1. Lee, escribe y
ordena en textos
numéricos y de la
vida cotidiana,
números (naturales
de hasta siete cifras),
interpretando el valor
de posición de cada
una de sus cifras.
Le, escribe y ordena
números casi siempre
correctamente.
1º P: ejercicios
prácticos, pruebas
escritas.
I: cuadernos,
controles.
202
1.2. Lee, escribe,
ordena, compara,
representa en la recta
numérica,
descompone, y
Lee, escribe, ordena,
compara, representa
en la recta numérica,
descompone y
redondena números
1º P: ejercicios
prácticos, pruebas
escritas.
I: cuadernos,
controles.
203
redondea números
naturales.
naturales, casi
siempre
correstamente.
2.1. Utiliza los
números decimales y
fraccionarios sencillos
para interpretar e
intercambiar
información en
contextos de la vida
cotidiana.
Utiliza los números
decimales y
fraccionarios para
interpretar
información en la vida
cotidiana con cierta
autonomía.
1º y 2º P: ejercicios
prácticos.
I: estudios de casos.
2.2. Redondea
números decimales a
la unidad y a la
décima.
Redondea números
decimales a la unidad
y a la décima casi
siempre
correctamente.
1º P: ejercicios
prácticos, pruebas
escritas.
I: cuadernos,
controles.
2.3. Descompone
números decimales
atendiendo al valor
posicional de sus
cifras.
Descompone
números decimales
con cierta autonomía.
1º P: ejercicios
prácticos, pruebas
escritas.
I: cuadernos,
controles.
2.4. Lee y escribe
fracciones básicas.
Lee y escribe
fracciones básicas de
forma autónoma.
2º P: ejercicios
prácticos, pruebas
escritas.
I: cuadernos,
controles.
2.5. Compara
fracciones de igual
denominador.
Compara fracciones
de igua denominador
de forma autónoma.
2º P: ejercicios
prácticos, pruebas
escritas.
I: cuadernos,
controles.
2.6. Interpreta el
significado de
fracciones sencillas
en textos numéricos
de la vida diaria.
Interpreta el
significado de
fracciones sencillas
en textos de la vida
diaria.
2º P: ejercicios
prácticos, pruebas
escritas.
I: cuadernos,
controles, estudio de
casos. 2.7. Aplica la relación
entre fracción y
Aplica correctamente
casi siempre la
2º P: ejercicios
prácticos, pruebas
204
número decimal, a la
ordenación de
fracciones.
relación entre fracción
y número decima.
escritas.
I: cuadernos,
controles.
2.8. Resuelve
situaciones de la vida
diaria, interpretando
diferentes tipos de
números según su
valor, comparando e
intercalando números
escritos de diferentes
maneras.
Resuelve alguna
situación de la vida
diario, interpretando
diferentes tipos de
números.
2º P: ejercicios
prácticos.
I: estudio de casos.
2.9. Lee, escribe,
ordena, compara y
aplica el sistema
sexagesimal en
contextos de la vida
cotidiana.
Lee, escribe, ordena,
compara y aplica el
sistema sexagimal
con autonomía.
2º P: ejercicios
prácticos, pruebas
escritas.
I: cuadernos,
controles.
2.10.Lee, escribe y
usa números
romanos en contextos
de la vida real.
Lee, escribe y usa
números romanos
con cierta autonomía.
1º P: ejercicios
prácticos, pruebas
escritas.
I: cuadernos,
controles.
2.11. Lee y escribe
números ordinales y
los utiliza en
contextos reales para
indicar la posición de
un elemento en una
serie o una relación
de orden entre varios
elementos.
Lee y escribe
números ordinales
con autonomía.
1º P: ejercicios
prácticos, pruebas
escritas.
I: cuadernos,
controles.
Operaciones:
Estándares
aprendizaje
evaluables
de Mínimo esigible Trimestre Procedimiento e
instrumento de
evaluación
205
3.1. Utiliza
automatiza
y Utiliza y automatiza
con autonomía
1º P:
prácticos,
ejercicios
pruebas
206
algoritmos estándar algoritmos estándar escritas.
de suma, resta, de suma, resta, I: cuadernos,
multiplicación y multiplicación y controles.
división con distintos división.
tipos de números,
estimando la
coherencia de los
resultados en
contextos de
resolución de
problemas y en
situaciones
cotidianas
3.2. Realiza sumas Realiza sumas y 1º P: ejercicios
y restas de restas de fracciones prácticos, pruebas
fracciones con el con el mism escritas.
mismo denominador casi I: cuadernos,
denominador. siempre controles.
correctamentel.
3.3. Realiza Realiza operaciones 1º P: ejercicios
operaciones con de forma autónoma prácticos, pruebas
números decimales. con números escritas.
decimales. I: cuadernos,
controles.
3.4. Ordena Ordena con cierta 1º P: ejercicios
elementos usando autonomía prácticos, pruebas
los números elementos usando escritas.
ordinales. los números I: cuadernos,
ordinales. controles.
3.5. Aplica la Aplica casi siempre 1º P: ejercicios
jerarquía de las la jerarquía de las prácticos, pruebas
operaciones y los operaciones y los escritas.
usos del paréntesis. usos del paréntesis. I: cuadernos,
controles.
3.6. Conoce y usa Conoce y usa casi 1º P: ejercicios
la multiplicación de siempre prácticos, pruebas
números naturales y correctamente la escritas.
la suma, resta y multiplicación de I: cuadernos,
207
multiplicación de números naturales y controles.
números decimales, la suma, resta y
así como los multiplicación de
correspondientes números decimales.
algoritmos.
3.7. Conoce las Conoce las 1º P: ejercicios
reglas de la principales reglas prácticos, pruebas
numeración romana de la numeración escritas.
y realiza romana y realiza I: cuadernos,
operaciones de con autonomía controles.
equivalencia con el operaciones de
SMD. equivalencia con el
SMD.
3.8. Realiza Realiza operaciones 2º P: ejercicios
operaciones dentro de forma autónoma prácticos, pruebas
del sistema dentro del sistema escritas.
monetario del euro. monetario del euro. I: cuadernos,
controles.
3.9. Integra el uso Integra de forma 1º P: observación
del paréntesis autónoma el uso del sistemática.
valorando sus paréntesis. I: diario de aula.
posibilidades.
3.10.Respeta la Respeta casi 1º P: ejercicios
jerarquía de siempre la jerarquía prácticos, pruebas
operaciones en de operaciones. escritas.
todos los casos de I: cuadernos,
expresiones controles.
combinadas.
3.11.Utiliza las Utiliza alguna forma 2º P: ejercicios
diferentes formas de de medir el tiempo. prácticos, pruebas
medir el tiempo y escritas.
sus unidades I: cuadernos,
correspondientes controles.
para resolver
problemas.
208
Cálculo:
Estándar de
aprendizaje evaluable
Mínimo esigible Trimestre Procedimiento e
instrumento de
209
evaluación
3.12.Realiza
operaciones y
cálculos numéricos
mediante diferentes
procedimientos,
incluido el cálculo
mental, en
situaciones de
resolución de
problemas.
Realiza con cierta
autonomía
operaciones y
cálculos numéricos
mediante diferentes
procedimientos.
1º, 2º y 3º P: ejercicios
prácticos, pruebas
escritas.
I: cuadernos,
controles.
3.13.Opera con los
números conociendo
la jerarquía de las
operaciones.
Opera con los
números casi siempre
correctamente,
conociendo la
jerarquía de las
operaciones.
1º, 2º y 3º P: ejercicios
prácticos, pruebas
escritas.
I: cuadernos,
controles.
3.14.Utiliza las
estrategias
personales y los
diferentes
procedimientos que
se utilizan según la
naturaleza del cálculo
que se ha de realizar
(algoritmos escritos,
cálculo mental,
tanteo, estimación,
calculadora),
decidiendo sobre el
uso más adecuado.
Utiliza de manera
autónoma estrategias
personales y
procedimientos
diferentes según la
naturaleza del
cálculo.
1º, 2º y 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
3.15.Elabora y usa
estrategias de cálculo
mental.
Elabora con cierta
autonomía
estrategias de cálculo
mental.
1º, 2º y 3º P: pruebas orales.
I: diálogo.
3.16.Estima y
comprueba
resultados mediante
Estima y comprueba
resultados de manera
autónoma.
1º, 2º y 3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
210
diferentes estrategias. 3.17.Estima y Estima y redondea 1º, 2º y 3º P: obseravación
redondea el resultado con cierta autonomía sistemática.
de un cálculo y el resultado de un I: diario de aula.
valorando la cálculo.
respuesta.
3.18.Opera con las Opera casi siempre 2º P: ejercicios
unidades del euro. correctamente con las prácticos, pruebas
unidades del euro. escritas.
I: cuadernos,
controles.
3.19.Opera con las Opera casi siempre 2º P: ejercicios
unidades del sistema correctamente con las prácticos, pruebas
sexagesimal. unidades del sistema escritas.
sexagesimal. I: cuadernos,
controles.
4.1. Resuelve Resuelve problemas 1º, 2º y 3º P: observación
problemas realizando con cierta autonomía sistemática.
dos operaciones con realizando dos I: diario de aula.
números naturales, operaciones con
utilizando diferentes números naturales.
estrategias y
procedimientos,
realizando cálculo
mental, algorítmico o
con calculadora.
4.2. Progresa en la Progresa con cierta 1º, 2º y 3º P: observación
reflexión sobre el autonomía en la sistemática.
proceso aplicado a la reflexión sobre el I: diario de aula.
resolución de proceso aplicado en
problemas: revisando la resolución de
las operaciones problemas.
utilizadas, las
unidades de los
resultados,
comprobando e
interpretando las
soluciones en el
211
contexto, buscando
otras formas de
resolverlos.
4.3. Progresa en el Progresa con cierta 1º, 2º y 3º P: observación
uso de la calculadora autonomía en el uso sistemática.
para resolver de la calculadora para I: diario de aula.
problemas y para resolver problemas y
comprobar resultados comprobar
teniendo en cuenta resultados.
las normas de su
funcionamiento.
Bloque 3. Medidas.
Estándar de
aprendizaje evaluable
Mínimo esigible Trimestre Procedimiento e
instrumento de
evaluación
1.1. Selecciona el
instrumento y las
unidades en función
del orden de
magnitud, para
realizar mediciones
con instrumentos
sencillos (regla,
metro, balanza,
relojes…).
Selecciona casi
siempre
correctamente el
instrumento y
unidades en función
del orden de
magnitud.
2º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
1.2. Utiliza, en
contextos reales, las
medidas más usuales
de longitud,
peso/masa,
capacidad, tiempo,
monedas y billetes,
eligiendo la más
adecuada a la
situación.
Utiliza en contextos
reales, casi siempre
correctamente las
medidas principales
de longitud,
peso/masa, tiempo,
monedas y billetes.
2º P: ejercicios
prácticos, pruebas
escritas.
I: cuadernos,
controles.
1.3. Compara y
ordena unidades y
Compara y ordena de
forma autónoma
2º P: ejercicios
prácticos, pruebas
212
cantidades de una unidades y escritas.
misma magnitud, cantidades de una I: cuadernos,
realizando misma magnitud. controles.
conversiones de las
más usuales.
1.4. Interpreta con Interpreta con sentido 2º P: ejercicios
sentido textos y de forma autónoma prácticos, pruebas
numéricos de la vida textos numéricos de escritas.
cotidiana la vida cotidiana. I: cuadernos,
relacionados con las controles.
medidas y sus
magnitudes.
1.5. Estima medidas Estima de forma 2º P: pruebas orales.
de objetos y autónoma medidas I: diálogo.
resultados de de objetos y
medidas (distancias, resultados de
tamaños, pesos, medidas.
capacidades,
tiempos) en
situaciones de la vida
cotidiana.
1.6. Resuelve Resuelve de manera 2º P: ejercicios
problemas de medida autónoma problemas prácticos, pruebas
explicando el de medida explicando escritas.
significado de los el proceso seguido y I: cuadernos,
datos, la situación las soluciones controles.
planteada, el proceso obtenidas.
seguido y las
soluciones obtenidas.
2.1. Reconoce el Reconoce con 2º P: ejercicios
ángulo como medida autonomía el ángulo prácticos, pruebas
de un giro o abertura como medida de un escritas.
giro o abertura. I: cuadernos,
controles.
2.2. Mide ángulos Mide con autonomía 2º P: observación
utilizando ángulos utilizando sistemática.
instrumentos instrumentos I: diario de aula.
convencionales. convencionales.
2.3. Realiza medidas Realiza medidas de 2º P: observación
213
de ángulos con el
goniómetro.
ángulos de forma
autónoma con el
goniómetro.
sistemática.
I: diario de aula.
3.1. Interpreta con Interpreta textos 2º P: ejercicios
sentido textos numéricos y resuelve prácticos.
numéricos y resuelve con autonomía I: estudio de casos.
problemas de la vida problemas de la vida
cotidiana cotidiana.
relacionados con las
medidas y sus
magnitudes.
Bloque 4. Geometría.
Estándar de
aprendizaje evaluable
Mínimo esigible Trimestre Procedimiento e
instrumento de
evaluación
1.1. Observa,
Identifica y describe
situaciones de la vida
cotidiana en las que
es necesario utilizar
nociones de
orientación y
representación
espacial con un
lenguaje adecuado
(derecha-izquierda,
rectas, paralelas,
perpendiculares,
ángulos,
movimientos)
Identifica y describe
de manera autónoma
situaciones de la vida
cotidiana en las que
es necesario utilizar
nociones de
orientación y
representación
espacial.
3º P: pruebas orales.
I: diálogo.
1.2. Localiza puntos
utilizando
coordenadas
cartesianas.
Localiza con cierta
autonomía puntos
utilizando
coordenadas
cartesianas.
3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
1.3. Interpreta y
describe la posición
Interpreta y describe
con cierta autonomía
3º P: ejercicios
prácticos.
214
de un objeto, calle,
persona… situada en
un espacio real o en
un croquis, un
callejero, un plano…,
utilizando las
propiedades
geométricas como
elementos de
referencia.
la posición de un
objeto.
I: trabajos.
1.4. Interpreta y Interpreta y describe 3º P: pruebas orales.
describe movimientos de forma autónoma I: diálogo.
y recorridos movimientos y
realizados en un recorridos en un
espacio real, un espacio real,
croquis, un callejero, croquis…
un plano…, utilizando
las propiedades
geométricas como
elementos de
referencia.
1.5. Identifica y Identifica y representa 3º P: ejercicios
representa de manera autónoma prácticos, pruebas
posiciones, posiciones y escritas.
movimientos y movimientos sobre un I: cuadernos,
recorridos sobre un espacio real o un controles.
espacio real o un texto geométrico
texto geométrico sencillo.
sencillo (croquis,
plano), a partir de
explicaciones de
otras personas.
1.6. Identifica y Identifica y reproduce 3º P: ejercicios
reproduce de manera autónoma prácticos, pruebas
manifestaciones manifestaciones escritas.
artísticas que artísticas que I: cuadernos,
incluyen simetrías y incluyen simetrías y controles.
traslaciones. traslaciones.
215
2.1. Identifica figuras
espaciales en formas
y objetos de la vida
cotidiana.
Identifica de forma
autónoma figuras
espaciales en la vida
cotidana.
3º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
2.2. Describe Describe brevemente 3º P: ejercicios
cuerpos geométricos cuerpos geométricos prácticos.
a partir de la a partir de la I: estudio de casos.
manipulación y la manipulación y la
observación de sus obseravación.
elementos
característicos,
utilizando un
vocabulario
geométrico
apropiado.
2.3. Compara y Compara y clasifica 3º P: ejercicios
clasifica figuras con cierta autonomía prácticos.
utilizando diversos figuras. I: estudio de casos.
criterios libremente
elegidos.
2.4. Reconoce una Reconoce de manera 3º P: pruebas orales.
figura espacial a partir autónoma una figura I: diálogo.
de la manipulación y espacial a partir de la
de una descripción manipulación y de
verbal. una descripción
verbal.
2.5. Utiliza Utiliza instrumentos 3º P: observación
instrumentos de de dibujo casi sistemática.
dibujo necesarias siempre I: diario de aula.
para la construcción y correctamente.
exploración de formas
geométricas.
2.6. Resuelve Resuelve problemas 3º P: ejercicios
problemas geométricos prácticos, pruebas
geométricos aplicando algún escritas.
aplicando los concepto y I: estudio de casos,
conceptos y procedimiento controles.
procedimientos trabajado.
216
trabajados. 3.1. Reconoce y Reconoce y 3º P: observación
representa las representa con cierta sistemática.
posibles posiciones autonomía las I: diario de aula.
de rectas en el posibes posiciones de
entorno: horizontales, rectas en el entorno.
verticales y oblicuas
3.2. Reconoce y Reconoce y 3º P: observación
representa las representa alguna de sistemática.
posibles posiciones las posibles I: diario de aula.
de rectas en el posiciones de las
entorno, paralelas, rectas del entorno.
concurrentes y
perpendiculares.
Bloque 5. Estadística y probabilidad.
Estándar de
aprendizaje
evaluabes
Mínimo esigible Trimestre Procedimiento e
instrumento de
evaluación
1.1. Recopila datos e
informaciones de la
vida diaria y elabora
tablas de doble
entrada y gráficas
sencillas, ordenando
y comunicando de
manera adecuada la
información.
Recopila datos e
informaciones de la
vida diaria y elabora
tablas de doble
entrada y gráficas
muy sencillas.
3º P: ejercicios
prácticos.
I: estudio de casos.
1.2. Formula y
resuelve problemas a
partir de la
interpretación de
datos presentados en
forma de tablas de
frecuencia y gráficas
de barras y de líneas.
Formula y resuelve
problemas casi
siempre
correctamente a partir
de la interpretación
de tablas de
frecuencia y gráficas
de barras y de líneas
sencillas.
3º P: ejercicios
prácticos, pruebas
escritas.
I: estudio de casos,
controles.
217
1.3.Aplica los
conocimientos a
Aplica algunos de los
conocimientos a la
3º P: observación
sistemática.
218
situaciones de la vida
cotidiana e identifica
situaciones de su
entorno donde sean
útiles.
vida cotidiana. I: diario de aula.
VALORES SOCIAIS E CÍVICOS 4º PRIMARIA
1. Fomentar a expresión e a asociación de opinións, emocións e experiencias persoais sobre a propia
imaxe persoal para favorecer a autopercepción, a autoaceptación e a autoconfianza.
2. Adquirir maior autocontrol a través da aprendizaxe de habilidades de autorregulación emocional e
reestruturación cognitiva para controlar os impulsos negativos e resolver problemas cotiáns con
autonomía.
3. Desenvolver o valor do esforzo e da autorresponsabilidade para aprender a asumir consecuencias e
realizar as tarefas escolares e familiares con entusiasmo.
4. Mellorar a autonomía e a iniciativa persoal para propoñer e realizar metas persoais, organizar tarefas
habituais e resolver problemas cotiáns de forma independente.
5. Participar en actos comunicativos diversos utilizando habilidades comunicativas que favorezan o
intercambio ordenado e respectuoso de ideas e pensamentos entre os interlocutores.
6. Recoñecer aqueles aspectos que ten en común coas persoas que o rodean para aproximar intereses e
compartir desexos e propósitos.
7. Desenvolver a empatía a través do emprego de habilidades de escoita activa, tales como a
clarificación, o parafraseo e o resumo.
8. Analizar as causas que producen situacións de inxustiza e desigualdade social para resaltar o respecto
pola dignidade humana, e o rexeitamento activo de toda acción que a vulnere.
9. Expresar interese cara a costumes e modos de vida diferentes ao propio para potenciar a aceptación
positiva e a riqueza das diferenzas.
10. Argumentar respectuosamente o valor que posúen e a función que desempeñan todas as profesións
para a sociedade na que vivimos.
11. Comprender o carácter universal dos dereitos humanos e valorar dereitos básicos como a saúde, a
OBXECTIVOS DA ÁREA DE VALORES SOCIAIS E CÍVICOS 4.º EP
219
alimentación, o vestido, a vivenda e a asistencia médica, que permiten que gocemos dun estilo de vida
adecuado.
12. Identificar, valorar e actuar de acordo coas normas de convivencia establecidas en diversos
ámbitos que implican a interacción.
13.Mostrar actitudes cooperativas, empregar tácticas de interacción positivas e estratexias de axuda
entre iguais, que potencien o clima positivo do grupo e lle acheguen beneficios a este.
14.Identificar os trazos da amizade e apreciar as relacións de amizade baseadas no afecto e a confianza.
15. Aprender a elaborar xuízos morais que permitan a reflexión sobre os valores persoais e a resolución
de conflitos.
16.Desenvolver actitudes de igualdade e corresponsabilidade entre sexos na realización de tarefas para
previr comportamentos non convenientes no ámbito escolar e familiar.
17.Interactuar coas persoas que o rodean sobre a base dos dereitos básicos da Constitución española.
18.Rexeitar a contaminación e o uso abusivo das fontes de enerxía para favorecer o respecto e a
conservación do medio.
19.Tomar conciencia da importancia da educación vial na nosa sociedade, a través da análise das causas
emedidas de prevención de accidentes de tráfico.
220
COMPETENCIA INDICADORES DESCRITORES
Competencia matemática e
competencias básicas en
ciencia e tecnoloxía
Coidado do ámbito ambiental
e dos seres vivos
• Interactuar co ámbito natural de
xeito respectuoso.
• Comprometerse co uso responsable
dos recursos naturais para promover
un desenvolvemento sostible.
• Respectar e preservar a vida dos
seres vivos do seu ámbito.
• Tomar conciencia dos cambios
producidos polo home no ámbito
natural e as repercusións para a vida
futura.
DESCRITORES
221
Vida saudable
• Desenvolver e promover hábitos de
vida saudable en canto á
alimentación e ao exercicio físico.
• Xerar criterios persoais sobre a
visión social da estética do corpo
humano fronte ao coidado saudable
deste.
A ciencia no día a día
• Recoñecer a importancia da ciencia
na nosa vida cotiá.
• Aplicar métodos científicos rigorosos
para mellorar a comprensión da
realidade circundante.
• Manexar os coñecementos sobre
ciencia e tecnoloxía para solucionar
problemas e comprender o que
acontece ao noso arredor.
Manexo de elementos
matemáticos
• Manexar a linguaxe matemática con
precisión en calquera contexto.
• Identificar e manipular con precisión
elementos matemáticos (números,
datos, elementos xeométricos...) en
situacións cotiás.
Razoamento lóxico e
resolución de problemas
• Aplicar os coñecementos
matemáticos para a resolución de
situacións problemáticas en
contextos reais e en calquera
materia.
• Realizar argumentacións en
calquera contexto con esquemas
lóxico-matemáticos.
• Aplicar as estratexias de resolución
de problemas a calquera situación
problemática.
Comunicación lingüística Comprensión: oral e escrita • Comprender o sentido dos textos
escritos.
• Captar o sentido das expresións
orais: ordes, explicacións,
222
indicacións, relatos...
• Gozar coa lectura.
Expresión: oral e escrita
• Expresar oralmente, de xeito
ordenado e clara, calquera tipo de
información.
• Utilizar o coñecemento das
estruturas lingüísticas, as normas
ortográficas e as gramaticais para
elaborar textos escritos.
• Compoñer distintos tipos de textos
de forma creativa e con sentido
literario.
Normas de comunicación
• Respectar as normas de
comunicación en calquera contexto:
quenda de palabra, escoita atenta
ao interlocutor...
• Manexar elementos de
comunicación non verbal, ou
diferentes rexistros, nas diversas
situacións comunicativas.
Comunicación noutras linguas
• Entender o contexto sociocultural da
lingua, así como a súa historia, para
un mellor uso desta.
• Manter conversacións noutras
linguas sobre temas cotiáns en
distintos contextos.
• Utilizar os coñecementos sobre a
lingua para buscar información e ler
textos en calquera situación.
• Producir textos escritos de diversa
complexidade para o seu uso en
situacións cotiás ou en materias
diversas.
Competencia dixital Tecnoloxías da información • Empregar distintas fontes para a
busca de información.
• Seleccionar o uso das distintas
fontes segundo a súa fiabilidade.
223
• Elaborar e publicitar información
propia derivada de información
obtida a través de medios
tecnolóxicos.
Comunicación audiovisual
• Utilizar as distintas canles de
comunicación audiovisual para
transmitir informacións diversas.
• Comprender as mensaxes que
veñen dos medios de comunicación.
Utilización de
dixitais
ferramentas
• Manexar ferramentas dixitais para a
construción de coñecemento.
• Actualizar o uso das novas
tecnoloxías para mellorar o traballo e
facilitar a vida diaria.
• Aplicar criterios éticos no uso das
tecnoloxías.
Conciencia
culturais
e
expresións
Respecto polas
manifestacións culturais
propias e alleas
• Mostrar respecto cara ás obras máis
importantes do patrimonio cultural a
nivel mundial.
• Valorar a interculturalidade como
unha fonte de riqueza persoal e
cultural.
• Apreciar os valores culturais do
patrimonio natural e da evolución do
pensamento científico.
Expresión cultural e artística
• Expresar sentimentos e emocións
desde códigos artísticos.
• Apreciar a beleza nas expresións
artísticas e no cotián.
• Elaborar traballos e presentacións
con sentido estético.
Competencias
cívicas
sociais e Educación
constitucional
cívica e • Coñecer e aplicar dereitos e deberes
da convivencia cidadá no contexto
da escola.
• Identificar as implicacións que ten
vivir nun Estado social e
democrático de dereito, referendado
224
por unha norma suprema chamada
Constitución española.
Relación cos demais
• Desenvolver capacidade de diálogo
cos demais en situacións de
convivencia e traballo, e para a
resolución de conflitos.
• Mostrar dispoñibilidade para a
participación activa en ámbitos de
participación establecidos.
• Recoñecer riqueza na diversidade
de opinións e ideas.
Compromiso social
• Aprender a comportarse desde o
coñecemento dos distintos valores.
• Concibir unha escala de valores
propia e actuar conforme a ela.
• Evidenciar preocupación polos máis
desfavorecidos e respecto aos
distintos ritmos e potencialidades.
• Involucrarse ou promover accións
cun fin social.
Sentido de iniciativa e espírito
emprendedor
Autonomía persoal
• Optimizar recursos persoais
apoiándose nas fortalezas propias.
• Asumir as responsabilidades
encomendadas e dar conta delas.
• Ser constante no traballo superando
as dificultades.
• Dirimir a necesidade de axuda en
función da dificultade da tarefa.
Liderado
• Xestionar o traballo do grupo
coordinando tarefas e tempos.
• Contaxiar entusiasmo pola tarefa e
confianza nas posibilidades de
alcanzar obxectivos.
• Priorizar a consecución de
obxectivos grupais a intereses
persoais.
Creatividade • Xerar novas e diverxentes
225
posibilidades desde coñecementos
previos do tema.
• Configurar unha visión de futuro
realista e ambiciosa.
• Encontrar posibilidades no ámbito
que outros non aprecian.
Emprendemento
• Optimizar o uso de recursos
materiais e persoais para a
consecución de obxectivos.
• Mostrar iniciativa persoal para iniciar
ou promover accións novas.
• Asumir riscos no desenvolvemento
das tarefas ou os proxectos.
• Actuar con responsabilidade social e
sentido ético no traballo.
Aprender a aprender Perfil de aprendiz • Identificar potencialidades persoais
como aprendiz: estilos de
aprendizaxe, intelixencias múltiples,
funcións executivas...
• Desenvolver as distintas
intelixencias múltiples.
• Xestionar os recursos e as
motivacións persoais en favor da
aprendizaxe.
• Xerar estratexias para aprender en
distintos contextos de aprendizaxe.
Ferramentas para estimular o
pensamento
• Aplicar estratexias para a mellora do
pensamento creativo, crítico,
emocional, interdependente...
• Desenvolver estratexias que
favorezan a comprensión rigorosa
dos contidos.
Planificación e avaliación da
aprendizaxe
• Planificar os recursos necesarios e
os pasos que hai que realizar no
proceso de aprendizaxe.
• Seguir os pasos establecidos e
226
tomar decisións sobre os pasos
seguintes, en función dos resultados
intermedios.
• Avaliar a consecución de obxectivos
de aprendizaxe.
• Tomar conciencia dos procesos de
aprendizaxe.
Na área de Valores Sociais e Cívicos.
Na área de Valores Sociais e Cívicos incidiremos no adestramento de todas as competencias de
xeito sistemático, facendo fincapé nos descritores máis afíns á área.
Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía
O desenvolvemento desta competencia nesta área curricular permítenos utilizar, interpretar e
expresar con claridade elementos e razoamentos matemáticos para enfrontarse a aquelas situacións
cotiás que os precisan. Así mesmo, esta competencia ofrece a posibilidade de empregar o
razoamento lóxico, analizar e axuizar a partir de conflitos e resolver problemas e xuízos morais, de
diversos problemas sociais e históricos.
Os descritores que podemos traballar serán:
• Interactuar co ámbito natural de forma respectuosa.
• Comprometerse co uso responsable dos recursos naturais para promover un desenvolvemento sostible.
• Tomar conciencia dos cambios producidos polo home no ámbito natural e as repercusións para a vida
futura.
• Xerar criterios persoais sobre a visión social da estética do corpo humano fronte ao coidado saudable
deste.
• Aplicar métodos científicos rigorosos para mellorar a comprensión da realidade circundante.
• Manexar os coñecementos sobre ciencia e tecnoloxía para solucionar problemas e comprender o que
acontece ao noso arredor.
• Manexar a linguaxe matemática con precisión en calquera contexto.
CONTRIBUCIÓN DA ÁREA AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE
227
• Identificar e manipular con precisión elementos matemáticos (números, datos, elementos
xeométricos...) en situacións cotiás.
• Realizar argumentacións en calquera contexto con esquemas lóxico-matemáticos.
• Aplicar os coñecementos matemáticos para a resolución de situacións problemáticas en contextos reais e en
calquera materia
• Aplicar as estratexias de resolución de problemas a calquera situación problemática.
228
Comunicación lingüística
Para o bo desenvolvemento desta competencia nesta área, será decisivo o fomento da lectura a
través de libros e de fragmentos de textos escollidos para comentar na aula con dúas finalidades:
mellorar a comprensión lectora e a adquisición de destrezas para a expresión escrita, e adquirir
identidade sobre o que significa unha sociedade cívica, co fin de favorecer o coñecemento dos
valores, os dereitos e os deberes destacados nos dereitos humanos. Trataremos desde esta área que
adquiran as destrezas comunicativas tanto orais como escritas; para iso, procuraremos adestrar polo
menos un descritor en cada unha das unidades didácticas.
Os descritores que podemos utilizar serán:
• Comprender o sentido dos textos escritos.
• Captar o sentido das expresións orais: ordes, explicacións, indicacións, relatos...
• Comprender o sentido dos textos escritos.
• Gozar coa lectura.
• Expresar oralmente, de xeito ordenado e claro, calquera tipo de información.
• Utilizar o coñecemento das estruturas lingüísticas, as normas ortográficas e as gramaticais para elaborar
textos escritos.
• Manexar elementos de comunicación non verbal, ou diferentes rexistros, nas diversas situacións
comunicativas.
• Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita atenta ao
interlocutor...
• Compoñer distintos tipos de textos de forma creativa con sentido literario.
• Producir textos escritos de diversa complexidade para o seu uso en situacións cotiás ou en materias
diversas.
Competencia dixital
Desenvolver a competencia dixital desde esta área axudaranos a manexar ferramentas que
posibiliten o acceso ao coñecemento e á vez, nos ensine o seu uso responsable; a devandita
competencia favorecerá dous tipos de traballo: autónomo e participativo, nos que se fomentará a
identidade persoal e a relación interpersoal, respectivamente, desde unhas bases sólidas nas que
poidan empezar a xerar os seus propios criterios sobre situacións reais da sociedade na que viven.
229
Na área de Valores Sociais e Cívicos podemos adestrar os seguintes descritores:
• Empregar distintas fontes para a busca de información.
• Seleccionar o uso das distintas fontes segundo a súa fiabilidade.
• Elaborar información propia derivada de información obtida a través de medios tecnolóxicos.
• Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento.
• Comprender as mensaxes elaboradas en códigos diversos.
• Actualizar o uso das novas tecnoloxías para mellorar o traballo e facilitar a vida diaria.
• Aplicar criterios éticos no uso das tecnoloxías.
Conciencia e expresións culturais
A través desta competencia e desde esta área, posibilítase a adquisición de pautas sociais e cívicas
persoais, interpersoais e interculturais para participar dunha forma eficaz e construtiva en
sociedades cada vez máis diversificadas.
Os descritores que adestraremos nesta competencia son:
• Mostrar respecto cara ás obras máis importantes do patrimonio cultural a nivel mundial.
• Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza persoal e cultural.
• Expresar sentimentos e emocións desde códigos artísticos.
• Apreciar a beleza nas expresións artísticas e no cotián.
• Elaborar traballos e presentacións con sentido estético.
Competencias sociais e cívicas
A área de Valores Sociais e Cívicos pídenos que se facilite a construción da identidade individual e
se potencien as relacións interpersoais para favorecer a convivencia de acordo a valores cívicos
socialmente recoñecidos, polo que esta competencia fomentará todos aqueles aspectos que lle
axuden ao alumnado a formarse como persoas e cidadáns participativos na mellora e o
desenvolvemento dunha sociedade democrática. Os indicadores desta competencia poden facilitar
o adestramento de cada un dos descritores que enunciamos a continuación:
• Coñecer e aplicar dereitos e deberes da convivencia cidadá no contexto da escola.
230
• Identificar as implicacións que ten vivir nun Estado social e democrático de dereito, referendado por
unha norma suprema chamada Constitución española.
• Desenvolver a capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e traballo, e para a
resolución de conflitos.
• Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos.
• Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas.
• Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores.
• Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela.
• Evidenciar preocupación polos máis desfavorecidos e respecto aos distintos ritmos e potencialidades.
• Involucrarse ou promover accións cun fin social.
231
Aprender a aprender
O sentido de iniciativa e espírito emprendedor beneficiará o alumnado, xa que se iniciará no
autocoñecemento a distintos niveis para poder desenvolver habilidades que o leven a tomar
iniciativas emprendedoras. Estes facilitarán a asunción da complexa convivencia social, propiciando
valores de interdependencia positiva e cooperación de acordo cos valores, os dereitos e os deberes
da sociedade na que se desenvolven.
Neste caso, os descritores para adestrar serían:
• Optimizar recursos persoais apoiándose nas fortalezas.
• Asumir as responsabilidades encomendadas e dar conta delas.
• Ser constante no traballo superando as dificultades.
• Dirimir a necesidade de axuda en función da dificultade da tarefa.
• Xestionar o traballo do grupo coordinando tarefas e tempos.
• Asumir riscos no desenvolvemento das tarefas ou proxectos.
• Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo.
• Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas.
• Optimizar o uso de recursos materiais e persoais para a consecución dos obxectivos.
• Encontrar posibilidades no ámbito que outros non ven.
• Xerar novas e diverxentes posibilidades desde coñecementos previos do tema.
Aprender a aprender
A competencia de aprender a aprender favorece a forma en que o proceso de ensino-aprendizaxe se
vai consolidando no alumnado. As metodoloxías empregadas nesta área estarán relacionadas co
traballo de investigación, de forma que a participación e a implicación do alumnado sexan reais, así
como o recoñecemento e a aceptación das normas sociais e de convivencia.
Nesta área insistirase na relación entre o progreso persoal e o académico, xa que iso supoñerá unha
das bases para que se inicien na construción do seu propio proxecto persoal de vida.
Os descritores que poderiamos utilizar para adestrar esta competencia serían:
232
• Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples,
funcións executivas...
• Desenvolver as distintas intelixencias múltiples.
• Xestionar os recursos e as motivacións persoais en favor da aprendizaxe.
• Xerar estratexias para aprender en distintos contextos de aprendizaxe.
• Aplicar estratexias para a mellora do pensamento creativo, crítico, emocional, interdependente...
• Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos
• Planificar os recursos necesarios e os pasos que hai que realizar no proceso de aprendizaxe.
• Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe.
• Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe.
Bloque 1: A identidade e a dignidade da persoa.
O autoconcepto. As percepcións, ideas e opinións dun mesmo. A asociación das emocións a
experiencias persoais. As manifestacións das emocións. A autoaceptación. A confianza nun mesmo.
O autocontrol. A autorregulación emocional. A regulación de impulsos. A reestruturación
cognitiva.
A responsabilidade. A asunción dos propios actos e das súas consecuencias. O esforzo e a
autorresponsabilidade.
A iniciativa. As metas persoais. A iniciativa creativa. As habilidades de organización para a
realización das tarefas cotiás. A resolución de problemas de forma independente.
Bloque 2: A comprensión e o respecto nas relacións interpersoais.
As habilidades de comunicación. O uso dos elementos de paralinguaxe: fluidez, ritmo e
entoación. A formulación clara de preguntas e respostas adecuadas e coherentes.
O diálogo. A admisión das opinións dos demais. A escoita comprensiva antes da resposta. O
diálogo ordenado.
A empatía. A identificación entre persoas como medio de compartir propósitos e desexos. A
aproximación de intereses. As habilidades da escoita activa: clarificación, parafraseo e resumo.
A tolerancia. O recoñecemento da dignidade de todo ser humano. A aceptación e boa acollida da
diferenza. A exposición respectuosa dos propios argumentos.
ORGANIZACIÓN E SECUENCIACIÓN DE CONTIDOS
233
Os dereitos e deberes das persoas. A universalidade dos dereitos humanos. A Declaración
Universal dos Dereitos Humanos: saúde, benestar, alimentación, vestido, vivenda e asistencia
médica. A igualdade de dereitos e corresponsabilidade de homes e mulleres.
Bloque 3: A convivencia e os valores sociais.
As normas de convivencia. O concepto e a valoración das normas de convivencia.
A cooperación. O benestar e a mellora do clima do grupo. As tácticas de interacción positiva. As
estratexias de axuda a outros. A necesidade da cooperación. As actitudes cooperativas. A toma de
conciencia do tipo de emocións que xorden na relación de amizade.
A resolución do conflito. A defensa respectuosa das propias ideas, opinións e dereitos. A
diversidade de estratexias de resolución dun conflito.
Os valores sociais e a democracia. Os dereitos e deberes na Constitución. A elaboración reflexiva
de xuízos morais. A participación no benestar do ámbito.
O respecto e a conservación do medio. A valoración do uso responsable das fontes de enerxía no
planeta.
A educación vial. A prevención de accidentes de tráfico.
234
En concreto, na área de Valores Sociais e Cívicos:
Os estudantes han de formarse na reflexión e a vivencia dos valores ao longo de toda a Educación
Primaria; para iso, deberán formarse no respecto dos dereitos humanos e as liberdades
fundamentais, e prepararse para asumir unha vida responsable nunha sociedade libre e tolerante
coas diferenzas.
Debemos ter en conta que cada alumnado parte dunhas fortalezas individuais, que axudarán a
construír a súa identidade individual para poder chegar a construír unha sociedade colectiva con
valores cívicos e socialmente recoñecidos.
Cada unha das fortalezas individuais do alumnado axudaranos a definir a predominancia de cada
unha das súas intelixencias, polo que as tarefas que realicen estarán pensadas desde a teoría das
intelixencias múltiples, como posibilidade de que todo o alumnado chegue a adquirir todos aqueles
aspectos que necesita para poder desenvolver unha aprendizaxe permanente ao longo da vida.
Nesta área, os estudantes inícianse no desenvolvemento da estimulación do pensamento crítico, a
asimilación de valores, a toma de decisións desde xuízos morais e a resolución de problemas, polo
que deberán manexar diferentes destrezas que impliquen o traballo en grupo colaborador como unha
forma de adestrar as diferentes habilidades. Estas desenvolverán a capacidade de crear espazos de
convivencia pacífica e democrática cuns valores socialmente recoñecidos.
Os contidos da área de Valores Sociais e Cívicos están organizados arredor duns conceptos
fundamentais vinculados ao contexto real; será importante traballar a parte competencial de forma
que o coñecemento se transforme en acción e aplicalo a proxectos reais próximos ao alumnado.
CRITERIOS METODOLÓXICOS E ESTRATEXIAS DIDÁCTICAS XERAIS PARA UTILIZAR
NA ÁREA
235
Bloque 1: A identidade e a dignidade da persoa.
1. Comprender a declaración da igualdade de dereitos e non discriminación por razón de nacemento,
raza, sexo, relixión, opinión ou calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social,
aplicándoa á análise do ámbito social. Ter percepcións, ideas e opinións dun mesmo asociadas ás
experiencias vividas e acordes coa imaxe que se proxecta nos demais.
2. Resolver problemas con autonomía e regular as propias emocións e impulsos negativos.
3. Afrontar as responsabilidades con interese e asumir as consecuencias dos propios actos.
4.Considerar pequenas metas persoais, afrontalas con ilusión e realizar as tarefas necesarias para
alcanzalas.
Bloque 2: A comprensión e o respecto nas relacións interpersoais.
1. Comprender a declaración da igualdade de dereitos e non discriminación por razón de nacemento,
raza, sexo, relixión, opinión ou calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social,
aplicándoa á análise do ámbito social. Participar no diálogo de modo ordenado, admitir as opinións
dos interlocutores e escoitar comprensivamente antes de responder.
2. Identificarse con outras persoas en aspectos afíns, compartir propósitos e desexos, e aproximar
intereses, utilizando habilidades de escoita activa.
3. Recoñecer a dignidade de todo ser humano, aceptar e realizar unha boa acollida da diferenza e
expoñer respectuosamente os argumentos.
4. Coñecer o carácter universal dos dereitos humanos e comprender a necesidade de garantir os
dereitos básicos de todas as persoas: saúde, benestar, alimentación, vestido, vivenda e asistencia
médica.
Bloque 3: A convivencia e os valores sociais.
1. Analizar criticamente a influencia da publicidade sobre o consumo, utilizando as tecnoloxías da
información e a comunicación. Contribuír á mellora do clima do grupo, mediante actitudes
cooperativas e estratexias de interacción positiva e de axuda entre iguais.
2. Realizar a defensa respectuosa das propias ideas, opinións e dereitos, e expresar diferentes
estratexias de resolución dun mesmo conflito.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
236
3. Comprender o concepto e valorar a necesidade das normas de convivencia nos diferentes espazos
de interacción social así como valorar a igualdade de dereitos e a corresponsabilidade de homes e
mulleres.
4. Coñecer e explicar os dereitos e deberes básicos da Constitución e realizar xuízos morais de
diferentes circunstancias sobre a base deles.
5. Valorar o uso responsable das fontes de enerxía no planeta.
6. Investigar sobre a prevención de accidentes de tráfico.
237
Bloque 1: A identidade e a dignidade da persoa.
Estándar de
aprendizaxe avaliable
Mínimo esixible Trimestre Procedemento
instrumento
avaliación
e
de
1.1. Analiza e avalía
a súa actitude en
diferentes situacións.
1º
1.2. Reflexiona sobre
os seus propios
trazos de
personalidade e
verbaliza as
conclusións.
1º
1.3.
influencia
Percibe a
das
1º
ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE
238
situacións vividas na
súa personalidade,
coa orientación dun
adulto.
1.4. Aprende das
súas experiencias e
da interpretación que
delas fan as persoas
coas que as
compartiu.
1º
2.1. Identifica e
define problemas.
1º
2.2. Propón
solucións creativas
aos problemas
cotiáns.
1º
2.3. Mostra
seguridade e toma
iniciativas para
resolver de forma
independente os
problemas.
1º
2.4. Emprega
diferentes estratexias
de reestruturación
cognitiva aprendidas
no ámbito escolar e
familiar.
1º
3.1. Mostra
entusiasmo e
esfórzase na
realización das súas
tarefas.
Case sempre mostra
entusiasmo e
esfórzase na
realización das súas
tarefaas.
1º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
3.2. Xera confianza
no ámbito familiar e
escolar.
Case sempre xera
confianza no ámbito
familiar e escolar.
1º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
3.3. Asume as
consecuencias dos
seus actos.
Case sempre asume
as consecuencias dos
seus actos.
1º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
239
4.1. Realiza plans Case sempre realiza 1º P: observación
acordes cos seus plans acordes cos sistemática.
intereses, seus intereses, I: diario de aula.
necesidades e necesidades e
responsabilidades no responsabilidades no
ámbito escolar. ámbito escolar.
4.2. Pensa no modo Case sempre p 1º P: observación
de realizar Pensa no modo de sistemática.
adecuadamente as realizar I: diario de aula.
tarefas coa axuda adecuadamente as
dun adulto. tarefas coa axuda
dun adulto.
4.3. Proponse Case sempre p 1º P: observación
obxectivos de Proponse obxectivos sistemática.
aprendizaxe e toma de aprendizaxe e I: diario de aula.
iniciativas persoais toma iniciativas
para logralos. persoais para
logralos.
Bloque 2: A comprensión e o respecto nas relacións interpersoais.
Estándar de
aprendizaxe avaliable
Mínimo esixible Trimestre Procedemento e
instrumento de
avaliación
1.1. Escoita con
atención e
respectuosamente
nas conversacións da
clase.
Case sempre escoita
con atención e
respetuosamente nas
conversacións da
clase.
2º P: probas orais.
I: diálogos, debates,
exposicións.
1.2. Formula
preguntas e
respostas claras,
axustadas e
coherentes durante o
diálogo.
Case sempre f
ormula preguntas e
respostas claras,
axustadas e
coherentes durante
o diálogo.
2º P: probas orais.
I: diálogo.
1.3. Exprésase con
fluidez, e a entoación
e o ritmo son
Case sempre se
expresa con fluidez, e
a entoación.
2º P: probas orais.
I: exposicións,
debates, diálogos.
240
adecuados nas
exposicións orais.
2.1. Observa e pon Case sempre observa 2º P: probas orais.
atención ao seu e pon atención ao seu I: diálogo.
interlocutor no interlocutor no
traballo cooperativo. traballo cooperativo
2.2. Clarifica os Case sempre clarifica 2º P: proas horais.
intereses, os os intereses, I: diálogos,
propósitos e os propósitos e desexos exposicións.
desexos implícitos na implícitos na
expresión de feitos, expresión doutras
ideas e sentimentos persoas.
doutras persoas
durante a
colaboración.
2.3. Parafrasea os Case sempre 2º P: probas orais.
puntos de vista parafrasea os puntos I: diálogos, debates.
explicados por outras de vista explicados
persoas nos debates por outras persoas
e no traballo en nos debates e no
equipo. traballo en equipo.
2.4. Escribe o Escribe brevemente o 2º P: exercicios
resumo de feitos resumo de feitos prácticos.
descritos oralmente descritos oralmente I: estudo de casos.
ou presentados a ou presentados a
través dalgún medio través dalgún medio
de comunicación. de comunicación.
3.1. Mostra Case sempre mostra 2º P: probas orais.
curiosidade, curiosidade, I: exposicións orais,
sensibilidade e sensibilidade e debates.
respecto por respecto por
costumes e modos de costumes e modos de
vida diferentes aos vida diferentes aos
propios. propios.
3.2. Valora os Case sempre valora 2º P: probas orais.
distintos traballos e os distintos traballos I: debates.
profesións, e e profesións, e
comprende a súa comprende a súa
241
función
complementaria na
sociedade.
función
complementaria na
sociedade.
3.3. Analiza e expón Analiza e expón dun 2º P: probas orais.
publicamente as xeito sinxelo as I: debates.
causas que provocan causas que provocan
as situacións de as situacións de
marxinación e marxinación e
inxustiza social por inxustiza social por
diferentes razóns. diferentes razóns.
3.4. Toma iniciativas Case sempre toma 2º P: observación
persoais de iniciativas persoais de sistemática, probas
rexeitamento ante as rexeitamento ante as orais.
desigualdades desigualdades I: diario de aula,
sociais. sociais. debates.
4.1. Valora e expón Valora e expón 2º P: exercicios
por escrito a brevemente por prácticos.
importancia do escrito a importancia I: mapa conceptual.
carácter universal dos do carácter universal
dereitos humanos. dos dereitos
humanos.
4.2. Comprende e Comprende e expón 2º P: probas orais.
expón mediante de forma sinxela I: exposición.
imaxes a importancia mediante imaxes a
de que todas as importancia de que
persoas gocen dos todas as persoas
dereitos á saúde, o gocen dos dereitos á
benestar, a saúde, o benestar, a
alimentación, o alimentación, o
vestido, a vivenda e a vestido, a vivenda e a
asistencia médica. asistencia médica.
4.3. Analiza e Analiza e representa 2º P: probas orais.
representa as de forma sinxela as I: exposición.
circunstancias de circunstancias de
persoas que viven en persoas que viven en
situación de privación situación de privación
destes dereitos. destes dereitos.
242
Bloque 3: A convivencia e os valores sociais.
Estándar de
aprendizaxe
avaliable
Mínimo esixible Trimestre Procedemento e
instrumento de
avaliación
1.1. Consegue a
aceptación dos
compañeiros e forma
parte activa na
dinámica do seu
grupo.
Case sempre
consegue a
aceptación dos
compañeiros e
forma parte activa
na dinámica do seu
grupo.
2º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
1.2. Identifica e
expón mediante
historias creativas as
características que
definen a relación da
amizade.
Identifica e expón
mediante unha
breve historia
creativa as
características que
definen a relación
da amizade.
2º P: proba oral.
I: exposición.
1.3. Establece e
mantén relacións
emocionais
amigables, baseadas
no intercambio de
afecto e a confianza
mutua.
Case sempre
establece e mantén
relacións
emocionais
amigables,
baseadas no
intercambio de
afecto e a
confianza mutua.
2º P: observación
sistemática.
I: diario de aula.
2.1. Expresa
respectuosamente o
que pensa e o que
sente en debates.
Case sempre
expresa
respectuosamente
o que pensa e o
que sente en
debates.
2º P: probas orais.
I: debates.
2.2. Ten en conta ao
interlocutor ao
expresarse en
Case sempre ten
en conta ao
interlocutor ao
2º P: probas orais.
I: diálogo, debates,
exposicións.
243
conversacións
informais e formais.
expresarse en
conversacións
informais e formais.
2.3. Toma a palabra Case sempre toma 2º P: probas orais.
e cédea a palabra e cédea I: diálogo, debate.
correctamente cando correctamente
dialoga. cando dialoga.
3.1. Valora e Case sempre 2º P: observación
argumenta a favor da valora e argumenta sistemática.
necesidade das a favor da I: diario de aula.
normas de necesidade das
convivencia nos normas de
diferentes espazos convivencia nos
de interacción social. diferentes espazos
de interacción
social.
3.2. Detecta e pon Case sempre 2º P: observación
de manifesto detecta e pon de sistemática, probas
actitudes de falta de manifesto actitudes orais.
respecto á igualdade de falta de respecto I: diario de aula,
de oportunidades de á igualdade de debates.
homes e mulleres. oportunidades de
homes e mulleres.
3.3. Colabora con Case sempre 2º P: observación
agrado con persoas coolabora con sistemática.
doutro sexo en agrado con persoas I: diario de aula.
diferentes situacións doutro sexo en
escolares. diferentes
situacións
escolares.
3.4. Realiza Case sempre 2º P: observación
diferentes tipos de realiza diferentes sistemática.
actividades tipos de actividades I: diario de aula.
independentemente independentemente
do seu sexo. do seu sexo.
4.1. Explica por Explica de xeito 2º P: exercicios
escrito os dereitos e sinxelo por escrito prácticos.
deberes básicos da os dereitos e I: traballos.
Constitución. deberes básicos da
244
Constitución. 4.2. Verbaliza Verbaliza oralmente 2º P: probas orais.
oralmente sinxelos algún xuízo moral I: exposicións.
xuízos morais sinxelo
fundamentados. fundamentado.
4.3. Participa no Case sempre 2º P: observación
benestar do ámbito participa no sistemática.
próximo sobre a benestar do ámbito I: diario de aula.
base dos dereitos e próximo sobre a
deberes básicos da base dos dereitos e
Constitución. deberes básicos da
Constitución.
5.1. Toma Toma conciencia da 3º P: probas orais.
conciencia da limitación dos I: exposicións,
limitación dos recursos debates.
recursos enerxéticos enerxéticos e
e explica as explica de maneira
consecuencias do sinxela algunha
esgotamento das consecuencia do
fontes de enerxía. esgotamento das
fontes de enerxía.
5.2. Investiga sobre Investiga con certa 3º P: exercicios
os efectos do abuso autonomía sobre os prácticos.
de determinadas efectos do abuso I: traballos.
fontes de enerxía. de determinadas
fontes de enerxía.
5.3. Expón mediante Expón un traballo 3º P: probas orais.
traballos creativos a creativo e sinxelo a I: exposición.
necesidade do aire necesidade do aire
non contaminado non contaminado.
para a saúde e a
calidade de vida.
5.4. Expón Expón 3º P: probas orais.
graficamente graficamente e de I: debate,
argumentos para xeito sinxelo exposición.
rexeitar actividades argumentos para
humanas rexeitar actividades
contaminantes. humanas
contaminantes.
6.1. Selecciona Selecciona 3º P: exercicios
información na información na prácticos.
prensa en relación prensa sobre os I: traballos.
aos accidentes de accidentes de
tráfico. tráfico.
6.2. Analiza as Analiza algunha 3º P: exercicios
principais causas dos das principais prácticos.
accidentes de tráfico causas dos I: traballos.
sobre os que se accidentes de
informa en diferentes tráfico sobre os que
medios de se informa en
comunicación. diferentes medios
de comunicación.
6.3. Reflexiona Reflexiona sobre o 3º P: probas orais.
sobre o modo en que modo en que se I: exposición oral.
se poderían ter poderían ter
evitado algúns evitado algúns
accidentes de tráfico accidentes de
e expón verbalmente tráfico e expón
as súas conclusións. verbalmente as
súas conclusións
dun xeito sinxelo.
6.4. Expón as Expón algunha 3º P: probas orais.
principais medidas medida que se I: exposición.
que se poderían tomar podería tomar para
para previr accidentes previr accidentes de
de tráfico mediante tráfico mediante
carteis e murais. carteis e murais.
EDUCACIÓN ARTÍSTICA (EDUCACIÓN PLÁSTICA)
BLOQUE 1. EDUCACIÓN AUDIOVISUAL
Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe C. clave Mínimos exixibles
B1.1. Aproximarse á lectura,
análise e interpretación da
arte e as imaxes fixas e en
movemento nos seus
contextos culturais e
históricos, comprendendo,
de maneira crítica, o
significado e función social,
sendo capaz de elaborar
imaxes novas a partir dos
coñecementos adquiridos.
EPB1.1.1. Analiza, de maneira
sinxela e utilizando a
terminoloxía axeitada, imaxes
fixas atendendo ao tamaño,
formato, elementos básicos
(puntos, rectas, planos, cores,
luz, función...).
CCEC
CCL
CAA
Analiza, de maneira sinxela e utilizando a
terminoloxía axeitada, imaxes fixas
atendendo ao tamaño,formato,
elementos básicos
(puntos, rectas, planos, cores, luz,
función...).
EPB1.1.2. Elabora carteis con
diversa información
considerando os conceptos de
tamaño, equilibrio,
proporción e cor, e engadindo
textos utilizando a tipografía
máis axeitada á súa función.
CCEC
CCL
CAA
Elabora carteis con diversa información
considerando os conceptos de tamaño,
equilibrio, proporción e cor, e engadindo
textos utilizando a tipografía máis
axeitada á súa función.
EPB1.1.3. Secuencia unha
historia en diferentes viñetas
nas que incorpora imaxes e
textos seguindo o patrón do
cómic.
CCEC
CCL
CAA
Secuencia unha historia en diferentes
viñetas nas que incorpora imaxes e
textos seguindo o patrón do cómic.
EPB1.1.4. Interpreta e
comenta, de forma oral e
escrita, o contido das imaxes
dunha obra artística concreta.
CCL
CCEC
CSC
Interpreta e comenta, de forma oral e
escrita, o contido das imaxes dunha obra
artística concreta.
B1.2. Recoñecer e
identificar as formas
naturais e artificiais, as
texturas, os códigos e as
técnicas básicas das obras
plásticas, e expresar as súas
diferenzas.
EPB1.2.1. Representa formas
naturais e artificiais presentes
no contexto, utilizando
instrumentos, técnicas e
materiais adecuados na súa
obra persoal.
CCEC
CSIEE
Representa formas naturais e artificiais
presentes no contexto, utilizando
instrumentos, técnicas e materiais
adecuados na súa obra persoal.
EPB1.2.2. Clasifica texturas, CCEC Clasifica texturas, formas e cores,
formas e cores, atendendo
adistintos criterios
(similitude,diferenza, tacto,
dureza etc.)
CCL atendendo adistintos criterios.
EPB1.2.3. Identifica a
influencia dos fondos de cor.
CCEC Identifica a influencia dos fondos de cor.
EPB1.2.4. Recoñece e
interpreta
de forma oral e escrita o
contido das imaxes nunha
obra artística.
CCL
CCEC
CSC
Recoñece e interpreta
de forma oral e escrita o contido das
imaxes nunha obra artística.
EPB1.2.5. Identifica as formas
de representar a figura
humana nas obras.
CCL
CMCCT
Identifica as formas de representar a
figura humana nas obras.
B1.3. Identificar
determinados/as artistas e
amosar interese por
coñecer as formas de
expresión das súas obras
máis representativas.
EPB1.3.1. Describe profesións
relacionadas coas artes
plásticas e visuais.
CCL
CCEC
CSC
Describe profesións relacionadas coas
artes plásticas e visuais.
EPB1.3.2. Procura información
sobre artistas plásticos/as da
propia cultura ou alleos, en
relación coas características
da súa obra.
CCL
CCEC
CSC
CD
Procura información
sobre artistas plásticos/as da propia
cultura ou alleos
EPB1.3.3. Expresa as
sensacións e as apreciacións
persoais sobre as obras
plásticas dun autor ou dunha
autora cun criterio artístico.
CCL
CCEC
CSIEE
CD
Expresa as sensacións e as apreciacións
persoais sobre as obras plásticas.
B1.4. Interpretar o contido
das imaxes e das
representacións do espazo
presentes no contexto,
identificando as posicións
dos elementos plásticos no
espazo.
EPB1.4.1. Interpreta e valora a
información obtida de imaxes
no contexto social, e elabora e
comunica informacións
básicas.
CCL
CAA
CCEC
Interpreta e valora a
información obtida de imaxes no
contexto social
EPB1.4.2. Identifica a posición
dos elementos plásticos tendo
en conta técnicas espaciais.
CCEC
CSC
Identifica a posición dos elementos
plásticos tendo en conta técnicas
espaciais.
CMCCT
BLOQUE 2. EXPRESIÓN ARTÍSTICA
Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe C. clave Mínimos exixibles
B2.1. Coñecer e utilizar
materiais, técnicas e
códigos diversos que se
utilizan nas producións
artísticas.
EPB2.1.1. Representa formas
naturais e artificiais con
diferentes formas, cores,
texturas e materiais.
CCEC Representa formas naturais e artificiais
con diferentes formas, cores, texturas e
materiais.
EPB2.1.2. Consegue dar
sensación de profundidade e
volume ás súas creacións.
CCEC
CSIEE
Consegue dar sensación de profundidade
e volume ás súas creacións.
EPB2.1.3. Utiliza as cores, as
mesturas e a tonalidade con
sentido estético, de forma
cada vez máis autónoma.
CCEC
CSIEE
Utiliza as cores, as mesturas e a
tonalidade con sentido estético, de
forma cada vez máis autónoma.
EPB2.1.4. Realiza unha obra
con materiais téxtiles de
refugo.
CCEC
CSIEE
Realiza unha obra con materiais téxtiles
de refugo.
EPB2.1.5. Experimenta con
materiais e texturas para
creacións orixinais,
integrándoos de diferentes
maneiras.
CAA
CCEC
Experimenta con materiais e texturas
para creacións orixinais, integrándoos de
diferentes maneiras.
EPB2.1.6. Utiliza ceras,
rotuladores, tintas, plumas
etc. para os debuxos usando
liñas grosas, finas, sombras,
manchas etc
CCEC
CSIEE
Utiliza ceras, rotuladores, tintas, plumas
etc. para os debuxos usando liñas grosas,
finas, sombras, manchas, etc…
EPB2.1.7. Representa
obxectos coa técnica da
esfumaxe.
CCEC Representa obxectos coa técnica da
esfumaxe.
EPB2.1.8. Utiliza e mestura
técnicas (acuarela, témperas
etc.) con finalidade estética.
CCEC
CSIEE
Utiliza e mestura técnicas (acuarela,
témperas etc.) con finalidade estética.
EPB2.1.9. Identifica as formas
en que está representada a
CCEC Identifica as formas en que está
representada a figura humana nas obras
figura humana nas obras
plásticas.
plásticas.
EPB2.1.10. Representa imaxes
usando diferentes
características da cor.
CCEC Representa imaxes usando diferentes
características da cor.
EPB2.1.11. Utiliza diferentes
materiais e texturas (arxila,
tecidos, papel etc.) para as
súas creacións plásticas.
CSIEE Utiliza diferentes materiais e texturas
(arxila, tecidos, papel etc.) para as súas
creacións plásticas.
EPB2.1.12. Recorta, encarta e
pega con precisión, con
distintos materiais e texturas,
creando formas
tridimensionais.
CCEC Recorta, encarta e pega con precisión,
con distintos materiais e texturas,
creando formas tridimensionais.
B2.2. Realizar composicións
plásticas con figuras
xeométricas, manexando
ferramentas básicas de
precisión e utilizando
escalas e proporcións.
EPB2.2.1. Utiliza a cuadrícula
como un elemento que
estrutura o espazo gráfico.
CCEC
CMCCT
Utiliza a cuadrícula como un elemento
que estrutura o espazo gráfico.
EPB2.2.2. Traza formas
xeométricas con precisión,
coa axuda das ferramentas
básicas (regra, escuadro e
cartabón).
CCEC
CMCCT
Traza formas xeométricas con precisión,
coa axuda das ferramentas básicas
(regra, escuadro e cartabón).
EPB2.2.3. Aplica nocións
métricas e de perspectiva á
construción de estruturas e á
transformación do espazo.
CCEC
CSIEE
Aplica nocións métricas e de perspectiva
á construción de estruturas e á
transformación do espazo.
EPB2.2.4. Realiza trazados con
precisión utilizando
ferramentas básicas.
CCEC
CMCCT
Realiza trazados con precisión utilizando
ferramentas básicas.
EPB2.2.5. Manexa e utiliza
escalas e proporcións
axeitadas para representar
obxectos.
CCEC
CMCCT
Manexa e utiliza escalas e proporcións
axeitadas para representar obxectos.
EPB2.2.6. Realiza
composicións plásticas con
figuras xeométricas,
apreciando o valor expresivo
da cor.
CCEC
CSIEE
Realiza composicións plásticas con
figuras xeométricas, apreciando o valor
expresivo da cor.
EPB2.2.7. Debuxa persoas e
obxectos a través dun eixe de
simetría.
CCEC
CMCCT
Debuxa persoas e obxectos a través dun
eixe de simetría.
B2.3. Utilizar e manexar as
novas tecnoloxías da
información e da
comunicación como medio
de información,
investigación e deseño.
EPB2.3.1. Coñece e utiliza
recursos tecnolóxicos para
obter información sobre o
contexto artístico e cultural
para as súas producións.
CCEC
CD
Coñece e utiliza recursos tecnolóxicos
para obter información sobre o contexto
artístico e cultural para as súas
producións.
EPB2.3.2. Coñece e utiliza
recursos tecnolóxicos básicos
para a elaboración das propias
creacións.
CCEC
CD
CAA
Coñece e utiliza recursos tecnolóxicos
básicos para a elaboración das propias
creacións.
EPB2.3.3. Procura imaxes en
soporte dixital para as
organizar e as transformar
nunha
produción propia (novela,
historieta, cartel, mural,
esquematización dunha
lección da clase etc.).
CD
CAA
Procura imaxes en soporte dixital para as
organizar e as transformar nunha
produción propia (novela, historieta,
cartel, mural, esquematización dunha
lección da clase etc.).
EPB2.3.4. Utiliza as
tecnoloxías da información e
da comunicación para coñecer
expresións artísticas e
culturais dos pobos do
mundo.
CSC
CCEC
CD
Utiliza as tecnoloxías da información e da
comunicación para coñecer expresións
artísticas e culturais dos pobos do
mundo.
B2.4. Utilizar recursos
bibliográficos, dos medios
de comunicación e da
internet para
obter información que lle
sirva para planificar e
organizar os procesos
creativos, así como para
coñecer e intercambiar
informacións con outro
alumnado.
EPB2.4.1. Organiza e planifica
o seu propio proceso creativo
partindo da idea, recollendo
información bibliográfica, dos
medios de comunicación ou
da internet, desenvolvéndoa
en esbozos e elixindo os que
mellor se adecúan aos seus
propósitos na obra final, sen
utilizar elementos
estereotipados, sendo capaz
de compartir cos compañeiros
e compañeiras o proceso e o
produto final obtido.
CSIEE
CAA
CSC
Organiza e planifica o seu propio proceso
creativo partindo dunha idea.
EPB2.4.2. Elabora bosquexos e
deseños para axustar o
proceso de creación individual
ou en grupo, e presenta os
traballos con orde e limpeza.
CSIEE
CAA
CCEC
Elabora bosquexos e deseños para
axustar o proceso de creación individual
ou en grupo, e presenta os traballos con
orde e limpeza.
B2.5. Coidar e usar
correctamente os materiais,
os instrumentos e os
espazos,
EPB2.5.1. Desenvolve hábitos
de orde e limpeza, e usa de
forma responsable e axeitada
os materiais, os instrumentos
e os espazos.
CSC
CSIEE
Desenvolve hábitos de orde e limpeza, e
usa de forma responsable e axeitada os
materiais, os instrumentos e os espazos.
EPB2.5.2. Presenta as tarefas
con orde e limpeza,
respectando as normas e as
indicacións establecidas, e
crea hábitos de traballo.
CSC
CSIEE
CCEC
CAA
Presenta as tarefas con orde e limpeza,
respectando as normas e as indicacións
establecidas.
EPB2.5.3. Selecciona e utiliza
as materias de forma
apropiada e responsable,
segundo as súas posibilidades
plásticas e os resultados
marcados.
CCEC
CSIEE
Selecciona e utiliza as materias de forma
apropiada e responsable, segundo as
súas posibilidades plásticas e os
resultados marcados.
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS COS QUE SE AVALIARÁ O PROCESO DE APRENDIZAXE :
Continua e global tendo en conta o progreso do alumno no conxunto das áreas do currículo.
Avaliación formativa. Concédelle importancia á evolución do alumnado conferindo unha visión das dificultades e dos
progresos de cada un. Pártese da observación directa e sistemática sobre os traballos de Plástica e a comunicación
dentro da aula de comprensión e expresión de oracións sinxelas en lingua inglesa.
Avaliación sumativa. Establece os resultados ao remate do proceso total de aprendizaxe en cada período formativo e
a consecución dos obxectivos.
A avaliación será individualizada, integradora, cualitativa e orientadora.
AVALIACIÓN DO GRAO DE CONSECUCIÓN DAS COMPETENCIAS BÁSICAS Para establecer o grao de desenvolvemento
analizaremos cada un dos criterios de avaliación e utilizaremos a nomenclatura de INSUFICIENTE se consideramos que
o alumno/a precisa mellorar o seu nivel de competencia Se estimamos que o nivel de competencia é suficiente
utilizaremos a forma de SUFICIENTE, BEN, NOTABLE ou SOBRESALIENTE en función do nivel de competencia
adquirido.
OBSERVACIÓN
SISTEMÁTICA
ALGÚNS DOS PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS COS QUE SE AVALIARÁ O PROCESO DE APRENDIZAXE SON:
ANALISE DA PRODUCIÓN DOS ALUMNOS/AS
-Escala de observación.
Diario de clase
-Traballos plásticos.
- Linguaxe básico de Lingua Inglesa para comunicarse en peticións e ordes de aula e sobre
a temática das unidades.
CRITERIOS DE CALIFICACIÓN
Instrumentos % Observacións
TRABALLO DIARIO
ESFORZO
90
90%
-Observación de traballos nos cadernos de Plástica e outros traballos propostos ou
de creación propia.
- Valoración da creatividade artística.
-Realización correcta dos traballos.
-Organización e boa presentación das tarefas.
ACTITUDE E
CUMPRIMENTO DE
NORMAS
10
10%
Aos alumnos/as teráselle en conta o interese mostrado en cada materia, a atención, a escoita activa
e o respecto mostrado hacia os diferentes elementos (persoais e materiais) que constitúen o proceso
de ensinanza-aprendizaxe.
-Cumprimento de normas.
4.- COMPETENCIAS CLAVE. MÍNIMOS ESIXIBLES.
As competencias clave do currículo serán as seguintes:
1º. Comunicación lingüística (CCL).
2º. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCT).
3º. Competencia dixital (CD).
4º. Aprender a aprender (CAA).
5º. Competencias sociales e cívicas (CSC).
6º. Sentido de iniciativa e espíritu emprendedor (CSIEE).
7º. Conciencia e expresións culturais (CCEC).
Potenciaráse o desenvolvemento da competencia de comunicación lingüística e da competencia
matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía.Para una adquisición eficaz das
competencias e a súa integración efectiva no currículo, deberán diseñarse actividades de
aprendizaxe integradas que permitan ao alumnado avanzar cara os resultados de aprendizaxe en
máis dunha competencia ao mesmo tempo.
MÍNIMOS ESIXIBLES. 4º CURSO E.P.
1º. Competencia lingüística (CCL)
Mellorar a comprensión lectora e diferenciar as características peculiares de cada tipo de texto.
Describir textos e imaxes oralmente e por escrito.
Elaborar respostas axeitadas á natureza e ao contido das preguntas.
Aplicar as normas e convencións gráficas de uso habitual nos textos escritos.
Coñecer a función dalgunhas palabras e a relación que manteñen no interior da oración.
Adquirir o novo vocabulario e aplicalo de forma axeitada á situación comunicativa.
Realizar audicións e relacionalas cos textos e as imaxes correspondentes.
2º. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. (CMCT)
Posuír habilidades para empregar e relacionar números, as súas operacións básicas e razoamento
matemático.
Interpretar información, ampliar coñecementos e resolver problemas tanto da vida cotiá como do mundo
laboral.
Interpretar de forma combinada textos e imaxes.
254
Saber analizar, interpretar e obter conclusións persoais nun contexto no que os avances científicos e
tecnolóxicos están en continuo desenvolvemento.
3º. Competencia dixital (CD)
Recoñecer a importancia da orde na presentación de calquera tipo de texto.
Desenvolver destrezas para a busca, selección e tratamento da información.
Exercitar a habilidade de transformar a estrutura dun tipo de texto noutra diferente.
Fomentar o uso das novas tecnoloxías no tratamento e a busca de información en internet.
4º .Competencia para aprender a aprender (CAA)
Relacionar as novas aprendizaxes cos coñecementos previos xa adquiridos.
Analizar e interpretar os elementos do contexto para enriquecer a comprensión de textos e imaxes.
Comprender mensaxes de tipoloxía diversa e interpretar as instrucións na realización de procesos.
Memorizar a orde alfabética e aplicalo na análise de palabras e na consulta do dicionario.
Utilizar e valorar o ditado como técnica facilitadora da aprendizaxe.
Coñecer as regularidades no proceso de formación dalgunhas palabras.
Memorizar e aplicar a normativa ortográfica.
Coñecer e aplicar a técnica que permite realizar a análise morfolóxica dunha frase.
Avaliar o resultado das propias produccións.
5º. Competencias sociales e cívicas. (CCS)
Recoñecer as diversas formas que utiliza o ser humano para comunicarse cos demais.
Coñecer e utilizar as fórmulas de cortesía e de relación social que facilitan o intercambio comunicativo.
Manter unha actitude moderada e responsable no papel que xogamos na sociedade como consumidor.
Desenvolver habilidades que faciliten a convivencia, a tolerancia e o respecto entre as persoas.
Participar nas actividades colectivas valorando as achegas realizadas polos demais.
Exercitar as habilidades sociais necesarias para identificar e valorar os puntos de vista dos demais.
Participar de forma activa nas festas tradicionais e celebración.
6º. Sentido de iniciativa e espíritu emprendedor. (CSIEE)
Elaborar plans e emprender procesos de decisión para resolver diversas situacións.
Manifestar opinións ou preferencias persoais, e expresar emocións e sentimentos.
Demostrar interese pola resolución de xogos lingüísticos e gozar cos pasatempos.
Posuír habilidade para desenvovlerse de maneria autónoma nos distintos ámbitos como a saúde, o consumo
ou a ciencia.
7º. Conciencia e expresións culturais (CCEC)
Valorar as obras literarias e outras formas de manifestación cultural expresadas lingüisticamente.
Recitar textos poéticos aplicando no ton e na representación criterios de elegancia expresiva.
Gozar da beleza e descubrir as posibilidades estéticas que encerran determinadas composicións.
Aplicar criterios de creatividade e imaxinación na elaboración de textos escritos.
Coñecer e gozar das diversas manifestacións da cultura popular.
O desenvolvemento das competencias clave.
O traballo nas áreas e materias do currículo para contribuír ao desenvolvemento das competencias clave
debe complementarse con diversas medidas organizativas e funcionais:
A organización e o funcionamento dos centros e a participación do alumnado.
As normas de réxime interno.
O uso de determinadas metodoloxías e recursos didácticos.
A acción titorial permanente.
A planificación das actividades complementarias e extraescolares.
A avaliación das competencias.
A avaliación das competencias realizarase a través de:
Desenvolvemento dos contidos da área.
O recoñecemento da propia competencia.
O nivel de desempeño alcanzado en cada unha das sete competencias:
O dominio da lingua oral e escrita en múltiples contextos
Expresar pensamentos, emocións, vivencias e opinións; dar coherencia e cohesión ao discurso; gozar
escoitando, dialogando, lendo ou expresándose de forma oral e escrita.
O uso espontáneo de razoamentos matemáticos
Coñecer e manexar os elementos matemáticos básicos en situacións reais ou simuladas da vida cotiá, e poñer
en práctica procesos de razoamento que leven á solución dos problemas, á obtención de información ou á
toma de decisións.
O uso responsable do medio e dos recursos naturais
Ser consciente da influencia que ten a presenza humana no espazo e das modificacións que introducen,
adoptando unha actitude crítica na observación da realidade e na análise das mensaxes informativas e
publicitarias, así como uns hábitos de consumo responsable na vida cotiá.
A autonomía e eficacia no tratamento crítico da información
Utilizar as tecnoloxías da información e a comunicación para organizar e procesar a información, e resolver
problemas reais de modo eficiente, mostrando unha actitude crítica e reflexiva.
A participación social e valoración da democracia
Exercer activa e responsablemente os dereitos e deberes da cidadanía, valorando as diferenzas e
recoñecendo a igualdade de dereitos entre diferentes colectivos, en particular, entre homes e mulleres.
A capacidade de expresarse artisticamente e gozar con iso
Desenvolver a iniciativa, a imaxinación e a creatividade para realizar creacións propias; coñecer as distintas
manifestacións culturais e artísticas; e interesarse pola conservación do patrimonio.
O control das propias capacidades de aprendizaxe
Ser consciente do que se sabe e do que é necesario aprender; coñecer as propias potencialidades e carencias,
tirando proveito das primeiras e tendo motivación e vontade para superar as segundas A capacidade de elixir
e sacar adiante proxectos individuais ou colectivos
Marcarse obxectivos, planificar, manter a motivación, tomar decisións, actuar, autoavaliarse, extraer
conclusións, aprender dos erros, valorar as posibilidades de mellora, etc.
. A avaliación das competencias
A avaliación das competencias realizarase a través de:
- Desenvolvemento dos contidos da área.
- O recoñecemento da propia competencia.
O nivel de desempeño alcanzado en cada unha das sete competencias:
• O dominio da lingua oral e escrita en múltiples contextos
Expresar pensamentos, emocións, vivencias e opinións; dar coherencia e cohesión ao discurso;
gozar escoitando, dialogando, lendo ou expresándose de forma oral e escrita.
• O uso espontáneo de razoamentos matemáticos
Coñecer e manexar os elementos matemáticos básicos en situacións reais ou simuladas da vida cotiá,
e poñer en práctica procesos de razoamento que leven á solución dos problemas, á obtención de
información ou á toma de decisións.
• O uso responsable do medio e dos recursos naturais
Ser consciente da influencia que ten a presenza humana no espazo e das modificacións que
introducen, adoptando unha actitude crítica na observación da realidade e na análise das
mensaxes informativas e publicitarias, así como uns hábitos de consumo responsable na vida cotiá.
• A autonomía e eficacia no tratamento crítico da información
Utilizar as tecnoloxías da información e a comunicación para organizar e procesar a información, e
resolver problemas reais de modo eficiente, mostrando unha actitude crítica e reflexiva.
• A participación social e valoración da democracia
Exercer activa e responsablemente os dereitos e deberes da cidadanía, valorando as diferenzas e
recoñecendo a igualdade de dereitos entre diferentes colectivos, en particular, entre homes e
mulleres. A capacidade de expresarse artisticamente e gozar con iso
Desenvolver a iniciativa, a imaxinación e a creatividade para realizar creacións propias; coñecer as
distintas manifestacións culturais e artísticas; e interesarse pola conservación do patrimonio.
• O control das propias capacidades de aprendizaxe
Ser consciente do que se sabe e do que é necesario aprender; coñecer as propias potencialidades e
carencias, tirando proveito das primeiras e tendo motivación e vontade para superar as segundas.
• A capacidade de elixir e sacar adiante proxectos individuais ou colectivos
Marcarse obxectivos, planificar, manter a motivación, tomar decisións, actuar, autoavaliarse,
extraer conclusións, aprender dos erros, valorar as posibilidades de mellora, etc.
258
5.ELEMENTOS TRANSVERSAIS
Os elementos transversais preséntase como un conxunto de contidos que interactúan en todas as
áreas do currículo escolar, e o seu desenvolvemento afecta á globalidade do mesmo; non se trata
dun conxunto de ensinanzas autónomas, senón máis ben dunha serie de elementos da aprendizaxe
sumamente globalizados, estudados dentro de Lingua, Naturais, Sociais etc. A aprendizaxe
significativa, que se establece sempre desde a realidade inmediata do alumno, propicia ademais esta
forma de abordalos, dado que a mesma situación contextual que introduce os coñecementos dunha
área serve de base para estes contidos. Ademais, a metodoloxía adecuada debe coidar especialmente
a coherencia entre os contidos e a forma de actuar na aula.
Entre os elementos transversais que teñen unha presenza máis relevante neste nivel destacamos os
seguintes:
• Comprensión lectora, expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual e as
tecnoloxías da información e da comunicación.
Tal e como se establece no artigo 11 do Decreto 105/2014, do 4 de setembro, polo que se establece o
currículo da educación primaria na Comunidade Autónoma de Galicia, sen prexuízo
do seu tratamento específico nalgunhas das disciplinas de cada curso, os devanditos elementos
serán traballados en todas as áreas curriculares debido a que se trata de contidos instrumentais,
útiles para aprender en todas éstas, así como na vida cotiá.
• Emprendemento.
Desenvolverase e afianzarase o espírito emprendedor e a iniciativa persoal a partir de aptitudes
como a creatividade, a autonomía, a iniciativa, o traballo en equipo, a confianza nun mesmo e o
sentido crítico.
• Educación cívica e constitucional.
Preséntanse contextos nos que os alumnos e as alumnas se ven obrigados a xulgar e a xerarquizar
valores. En todas as actividades colectivas maniféstase unha valoración positiva da participación, o
intercambio de puntos de vista, o respecto polas opinións e as regras etc.
• Educación para a paz.
O obxectivo é que o neno comprenda que a construción da paz é unha tarefa de todos. Igual que
sucede cos conflitos cotiáns, moitas veces o odio entre os pobos é froito do descoñecemento e da
falta de comunicación, e a mellor maneira de superar estes problemas é o diálogo.
259
As diferenzas culturais entre os distintos pobos son un rico patrimonio que hai que coñecer para
valorar a todas as persoas por igual. O neno debe acercarse ao coñecemento doutras realidades, coa
finalidade de respectar os costumes e as formas de vida que alí se manifestan.
Así mesmo, potenciaranse a prevención e resolución pacífica de conflictos en todos os ámbitos da
vida persoal, familiar e social, así como os valores que sustentan a liberdade, a xustiza, a
igualdade, a equidade, a inclusión, o pluralismo político, a paz, a democracia, o respeto polos
dereitos humanos e o rexeitamento da violencia terrorista, a pluralidade, o respeto polo Estado de
dereito, o respeto e consideración polas vítimas do terrorismo, e a prevención do terrorismo e de
calquera tipo de violencia, racismo ou xenofobia.
• Educación sexual.
Preséntase como esixencia natural da formación integral da persoa. O obxectivo é coñecer os
cambios corporais que aparecen co crecemento e que diferencian fisicamente os dous sexos. Así
mesmo, evitaranse os comportamentos e estereotipos que supoñan discriminación por razón de
orientación sexual ou da identidade de xénero.
• Educación ambiental.
As grandes cuestións do desenvolvemento sostible e a educación ambiental céntranse no
descubrimento do contorno e no desenvolvemento dunha actitude favorable á protección e á
conservación do medio inmediato.
• Educación viaria.
O obxectivo é capacitar o neno na súa faceta de peón autónomo e posible condutor de bicicletas.
Para iso serven como eixes de globalización as unidades referidas ao medio social: a rúa, a
cidade, as vilas... Establécense coñecementos acerca dos elementos e os signos viarios, e
foméntanse outros de tipo conductual que lle permiten a adquisición de hábitos precisos para
desenvolverse en situacións concretas. Ademais aténdese ao coñecemento das redes e das
infraestruturas de transporte, facendo partícipe ao neno das pautas de actuación no uso de
calquera dos medios de transporte, privados ou colectivos.
• Educación non-sexista.
Desenvolveranse valores que fomenten a igualdade efectiva entre homes e mulleres e a
prevención da violencia de xénero, presentando a muller en situacións iguais ás do home, tanto no
ámbito da escola coma no do traballo e noutros contextos cotiáns. Por outra parte, utilízase unha
linguaxe coeducativa.
260
6. AVALIACIÓN. CRITERIOS DE AVALIACIÓN.
Entendemos a avaliación como un proceso integral, no que se contemplan diversas dimensións ou
vertentes: análise do proceso de aprendizaxe dos alumnos; análise do proceso de ensinanza e da
práctica docente; e análise das programacións de aula.
AVALIACIÓN DO PROCESO DE APRENDIZAXE DOS ALUMNOS
A avaliación concíbese e practícase da seguinte maneira:
• Continua e global, xa que atende á aprendizaxe como proceso, contrastando os diversos momentos
ou fases, e ademais, tendo en conta o progreso do alumno no conxunto das áreas do currículo.
Contémplanse tres modalidades:
- Avaliación inicial. Realizarase durante as primeiras semanas do curso académica unha avaliación
inicial do alumnado. Ësta será deseñada a partir dos contidos e estándares das diferentes áreas do
nivel anterior (terceiro neste caso) e, segundo os seus resultados, adoptaranse as medidas que
correspondan en cada caso: reforzo grupal ou individual dos contigos non adquiridos por parte do
mestre/a, adaptación da presente programación, establecemento de reforzo educativo por parte
do mestre/a de Pedagoxía Terapéutica ou de Audición e Linguaxe, realización de adaptacións
curriculares...
Avaliación formativa. Concédelle importancia á evolución ao longo do proceso, conferindo unha
visión das dificultades e dos progresos de cada caso.
- Avaliación sumativa. Establece os resultados ao remate do proceso total de aprendizaxe en cada
período formativo e a consecución dos obxectivos.
• Individualizada, centrándose na evolución de cada alumno e na súa situación inicial e particularidades.
• Integradora, para o cal contempla a existencia de diferentes grupos e situacións e a flexibilidade na
aplicación dos criterios de avaliación que se seleccionan.
• Cualitativa, na medida en que se aprecian todos os aspectos que inciden en cada situación particular e
se avalían de forma equilibrada os diversos niveis de desenvolvemento do alumno, non só os de carácter
cognitivo.
A AVALIACIÓN: UN PROCESO INTEGRAL
261
• Orientadora, dado que lle porporciona ao alumno ou á alumna a información precisa para mellorar a
súa aprendizaxe e adquirir estratexias apropiadas.
Procedementos e instrumentos para avaliar o proceso de aprendizaxe:
• Observación sistemática:
- Escala de observación.
- Rexistro anecdótico persoal.
• Análise das producións dos alumnos:
- Caderno de clase.
- Textos escritos.
- Producións orais.
- Resumos.
- Traballos de aplicación e síntese.
• Intercambios orais cos alumnos:
- Diálogo.
- Entrevista.
- Postas en común.
- Asembleas.
• Probas específicas:
- Obxectivas.
- Abertas.
- Exposición dun tema.
- Resolución de exercicios.
• Autoavaliación.
AVALIACIÓN DO PROCESO DE ENSINANZA E DA PRÁCTICA DOCENTE
Algúns dos aspectos aos que atenderá son os seguintes:
a) Organización e coordinación do equipo. Grao de definición. Distinción de responsabilidades.
b) Planificación das tarefas. Dotación de medios e tempos. Distribución de medios e tempos. Selección do
modo de elaboración.
c) Participación. Ambiente de traballo e participación. Clima de consenso e aprobación de acordos.
262
Implicación dos membros. Proceso de integración no traballo. Relación e implicación dos pais. Relación
entre os alumnos, e entre os alumnos e os profesores.
Procedementos e dos instrumento para avaliar o proceso de ensinanza:
• Cuestionarios:
- Aos alumnos.
- De autoavaliación. Fareime estas preguntas en canto a:
Motivación: Fago interesante a materia e estimulo o traballo do alumnado.
Orientación: Escoito con atención as necesidades dos alumn@s e respondo ás súas preguntas.
Socialización: Fomento o traballo de grupo e evito actitudes sexistas e discriminatorias.
Personalización: Ofrezo axuda e información a nivel individual.
Organización: Organizo as actividades de xeito gradual e coherente.
Control: Avalío os resultados do alumnado.
Innovación: Introduzo materiais e métodos novos participando en proxectos.
• Intercambios orais:
- Entrevista con alumnos.
- Debates.
- Entrevistas con pais.
• Resultados do proceso de aprendizaxe dos alumnos.
263
AVALIACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DE AULA
Co fin de establecer unha avaliación plena de todo o proceso, avaliaranse tamén a presente
programación didáctica atendendo aos seguintes indicadores, co fin de revisar, avaliar e modificar
esta:
AVALIACIÓN DA PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA
Aspecto a avaliar Óptimo/a Bo/a Mellorable Malo/a
Adecuación dos obxectivos ás características e necesidades
do alumnado.
Adecuación dos contidos ás características e necesidades do alumnado.
Medidas ordinarias de atención á diversidade dentro da aula.
Programación didáctica e o seu desenvolvemento.
Organización da aula para desenvolver a programación.
Aproveitamento dos recursos dispoñibles no centro e na contorna para desenvolver a programación.
Procedementos de avaliación do alumnado.
Coordinación do profesorado.
CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNADO:
• Controis orais e escritos : 60%. (Para ter en conta os seguintes apartados é preciso acadar neste un
40% da nota máxima. No caso de que a cualificación neste apartado sexa inferior ao establecido,
dito apartado suporá o 100% da cualificación final)
• Tarefas realizadas en clase orais e escritas e participación en actividades comunicativas de
produción oral e comprensión: 20%.
• Interese, actitude, esforzo persoal e traballos de casa :20%
264
Así mesmo, tal e como se establece na Orde de 9 de xuño de 2016 polo que se regula a avaliación
e a promoción do alumnado de educación primaria, un alumno promocionará cando acade os
estándares de aprendizaxe básicos e o grao de adquisición correspondente das competencias clave.
En cada área, teránse tamén en conta os criterios de cualificación previamente citados, polo que
cando un alumno/a, tras a ponderación de todos estes, obteña unha cualificación igual ou superior
a 5 aprobará, mentres que se obtén unha nota menor que 5 suspenderá.
A decisión sobre a promoción de cada alumno/a correspóndelle ao equipo de nivel, baixo o
criterio do titor/a deste/a, polo que se estudiará cada caso en particular atendendo a diferentes
criterios:
-A integración e o desenvolvemento socioafectivo do neno/a.
-Ter cualificacións negativas en dúas das áreas instrumentais (Lingua Galega e Literatura,
Lingua Castelá e Literatura e Matemáticas).
-Expectativas de recuperación no curso seguinte.
7.- A ATENCIÓN Á DIVERSIDADE E AS MEDIDAS PARA AFRONTAR OS PROBLEMAS
DE APRENDIZAXE.
Co obxecto de nos axustar o máximo posible á realidade dos nosos alumnos, realizaremos unha
valoración das súas características segundo os seguintes parámetros:
• Que valorar:
- Rendemento do alumn@ no curso anterior.
- Personalidade.
- Afeccións e intereses.
- Situación familiar.
• Como obter a información:
- Informes de titores anteriores.
- Cuestionario previo aos alumn@s.
- Entrevista individual.
-Entrevista cos pais e nais.
265
Consideramos adaptacións curriculares cantos cambios se produzan no currículo co fin de atender
as diferenzas individuais dos nosos alumnos. O equipo ou profesor/a, ao establecer cada
adaptación.
ADAPTACIÓNS CURRICULARES NON SIGNIFICATIVAS:
• Programación de contidos e actividades.
Unha medida aplicable pode ser a diferenciación de niveis nos contidos e nas actividades. Esta
diferenciación de niveis responderá tanto ás distintas capacidades e estilos de aprendizaxe
coma aos diverxentes intereses e motivacións dos alumn@s.
- Contidos.
Dentro do conxunto de contidos que lle asignaramos para a súa aprendizaxe por parte dos
alumn@s a cada área e curso, estableceremos unha diferenciación entre información básica
e información complementaria.
- Actividades.
As actividades organizaranse por categorías en función da súa distinta finalidade. Por un lado,
contemplaremos actividades de reforzo, de consolidación daquelas aprendizaxes que
consideramos básicas.
• Metodoloxías diversas.
As adaptacións na metodoloxía didáctica son un recurso que se pode introducir na forma de
enfocar ou presentar determinados contidos ou actividades, como consecuencia de diversas
circunstancias:
- Os distintos graos de coñecementos previos detectados nos alumn@s.
- A existencia de diferentes graos de autonomía e responsabilidade entre os alumn@s.
- A identificación de dificultades en procesos anteriores con determinados alumnos.
Estas modificacións non deberían producirse só como resposta á identificación de dificultades,
senón como prevención das mesmas.
• Material didáctico complementario.
A utilización de materiais didácticos complementarios permite axustar o proceso de ensinanza e
aprendizaxe ás diferenzas individuais dos alumn@s.
Agrupamentos flexibles e ritmos diferentes.
A organización de grupos de traballo flexibles no seo do grupo básico permite o seguinte:
266
- Que os alumn@s poidan situarse en distintas tarefas.
- Propoñer actividades de reforzo ou ampliación segundo as necesidades de cada grupo.
- Adaptar o ritmo de introdución de novos contidos.
Consisten basicamente na adecuación dos obxectivos educativos, na eliminación ou na inclusión
de determinados contidos esenciais e na conseguinte modificación dos criterios de avaliación.
ADAPTACIÓNS CURRICULARES SIGNIFICATIVAS :
• Destinatarios.
Estas adaptacións lévanse a cabo para lles ofrecer un currículo equilibrado e relevante aos
alumn@s con necesidades educativas especiais.
Dentro deste colectivo de alumnos, contémplanse tanto aqueles que presentan limitacións de
natureza física, psíquica ou sensorial, como os que posúen un historial escolar e social que
produciu “lagoas” que impiden a adquisición de novos contidos e, á vez, desmotivación,
desinterese e rexeitamento.
• Finalidade.
Tenderán a que os alumnos alcancen as capacidades xerais da etapa de acordo coas súas
posibilidades.
• Avaliación e diagnóstico previo.
O maior ou menor afastamento do currículo básico dependerá da avaliación e do diagnóstico
previo de cada alumno, que debe realizar o Departamento de Orientación.
CONDICIÓNS PARA UNHA ATENCIÓN EFECTIVA
A integración dos alumnos con necesidades educativas especiais e a concreción das adaptacións
curriculares serán posibles grazas ás seguintes medidas articuladas no centro:
A cualificación do profesorado e a importancia da acción titorial.
O profesorado do centro posúe a predisposición, a sensibilidade e a formación necesarias para
asumir a tarefa de colaborar co Departamento de Orientación e seguir as súas directrices.
A metodoloxía.
O centro parte da constatación de que os alumnos con dificultades de aprendizaxe aprenden,
basicamente, da mesma forma ca o resto. É dicir, os axustes metodolóxicos van responder a uns
principios e unhas consideracións sobre a aprendizaxe que son comúns a todos os alumnos. Non
267
obstante, convén poñer a énfase na planificación máis rigorosa e minuciosa, na flexibilidade, na
metodoloxía activa e na globalización
Espazos.
Para favorecer o proceso de integración-normalización e para crear as condicións óptimas para o
fomento de interaccións ricas e fluídas, prevense as seguintes medidas:
- Salas para as actividades de apoio específico.
- Posibilidade de modificar a aula e de crear máis dun espazo.
- Disposición adecuada do mobiliario e coidado das condicións ambientais (acústica, visibilidade…).
- Supresión de barreiras arquitectónicas.
Tempos.
A xestión do tempo guiarase por dous criterios: a adaptación ás peculiaridades especiais de cada
alumno e a flexibilidade horaria.
A ORIENTACIÓN EDUCATIVA E A FUNCIÓN TITORÍAL
A acción orientadora.
Comprende a actividade incluída no proceso educativo e na que interveñen, polo tanto, todos os
educadores do centro. Os tres momentos de intervención son: ao inicio da etapa educativa, ao
final da etapa e ao longo do proceso educativo. Ten un carácter fundamentalmente preventivo.
A acción de apoio.
Comprende a actividade realizada polos profesores especialistas en problemas de aprendizaxe, e
polos logopedas, dirixida a algúns alumn@s de forma directa e a través do titor/a ou profesor/a.
A acción de asesoramento.
Comprende a actividade realizada polo orientador/a e, ás veces, por outros especialistas cos
órganos colexiados do centro, o profesorado e as familias. Esta actividade pode estar fixada no
seu traballo habitual ou ben cando se lle solicita.
Algunhas das funcións do titor/a dun grupo de alumnos de Educación Primaria son as seguintes:
• Facilitar a integración dos alumnos e alumnas no seu grupo-clase e no conxunto da dinámica escolar.
• Contribuír á personalización dos procesos de ensinanza e aprendizaxe.
FUNCIÓNS DO TITOR/A
268
• Efectuar un seguimento global dos procesos de aprendizaxe do alumnado para detectar as
dificultades e as necesidades especiais, co obxecto de articular as respostas educativas adecuadas e
recadar, no seu caso, os oportunos asesoramentos e apoios.
• Coordinar a información acerca dos alumnos que teñen os distintos profesores, coordinar o proceso
avaliador dos alumnos e asesorar sobre a súa promoción dun ciclo ao outro.
• Fomentar no grupo de alumnos o desenvolvemento de actitudes participativas no seu contorno
sociocultural e natural.
• Favorecer no alumno o coñecemento e a aceptación dun mesmo, así como a autoestima, cando esta
se vexa diminuída por fracasos escolares ou doutro xénero.
• Coordinar cos demais profesores o axuste das programacións ao grupo de alumnos, especialmente no
referente ás respostas educativas ante necesidades especiais e/ou de apoio.
• Contribuír a desenvolver liñas comúns de acción cos demais tiores no marco do Proxecto educativo do
centro.
• Contribuír ao establecemento de relacións fluídas cos pais e coas nais, que faciliten a conexión entre
o centro e as familias.
• Implicar as familias en actividades de apoio á aprendizaxe e orientación dos seus fillos.
• Informar as familias de todos aqueles asuntos que afecten á educación dos seus fillos.
• Mediar con coñecemento de causa en posibles situacións de conflito entre alumnos e profesores e
informar debidamente as familias.
• Canalizar a participación daquelas entidades públicas ou privadas que colaboran nos procesos de
escolarización e de atención educativa a aqueles alumnos que proceden de contextos sociais ou
culturais marxinados.
269
8.- A METODOLOXÍA DIDÁCTICA CONSIDERANDO AS COMPETENCIAS CLAVE
COMO ELEMENTO ORGANIZADOR
O proceso de ensinanza e aprendizaxe debe cumprir os seguintes requisitos:
• Partir do nivel de desenvolvemento do alumnado e das súas aprendizaxes previas.
• Asegurar a construción de aprendizaxes significativas a través da mobilización dos seus
coñecementos previos e da memorización comprensiva.
• Posibilitar que os alumn@s realicen aprendizaxes significativas en por eles.
• Favorecer situacións nas que os alumn@s deben actualizar os seus coñecementos.
• Proporcionar situacións de aprendizaxe que teñen sentido para os alumnos, coa fin de que resulten
motivadoras.
Os principios que orientan a nosa práctica educativa son os seguintes:
• Metodoloxía activa.
Supón atender dous aspectos intimamente relacionados:
- Integración activa dos alumnos na dinámica xeral da aula..
- Participación no deseño e no desenvolvemento do proceso de ensinanza e aprendizaxe.
• Motivación.
Consideramos fundamental partir dos intereses, demandas, necesidades e expectativas dos
alumn@s. Tamén será importante arbitrar dinámicas que fomenten o traballo en grupo.
A ORIENTACIÓN EDUCATIVA E A FUNCIÓN TITORÍAL
De forma xeral, a orientación educativa ten esta serie de características:
• Orientación como proceso dinámico integrado na actividade educativa, presente en todas as
actividades do centro. O profesor/a non pode prescindir das características psicolóxicas, familiares e
sociais do alumno, dos seus intereses, das necesidades, da relación que establece cos seus alumnos...
• Organizada en forma sistemática ao longo do sistema educativo. Iníciase ao principio do proceso
escolar e non se interrompe ata terminar o neno a súa formación.
• Como obxectivo último está a orientación do alumno. Os orientadores son os profesionais máis
adecuados para coñecer a visión personalizadora do alumno en canto a gustos e inquietudes.
PRINCIPIOS PEDAGÓXICOS XERAIS
PROPOSTA XERAL
270
Para o bo funcionamento da orientación debe haber unha fluída relación entre os profesores do
curso e o titor/a, entre o Departamento de Orientación do centro e entre o equipo interdisciplinar.
O conxunto de actividades, intervencións e programas que comprende a orientación agrúpase en
tres eixes ou funcións básicas:
A acción orientadora.
Comprende a actividade incluída no proceso educativo e na que interveñen, polo tanto, todos os
educadores do centro. Os tres momentos de intervención son: ao inicio da etapa educativa, ao
final da etapa e ao longo do proceso educativo. Ten un carácter fundamentalmente preventivo.
A acción de apoio.
Comprende a actividade realizada polos profesores especialistas en problemas de aprendizaxe, e
polos logopedas, dirixida a algúns alumnos de forma directa e a través do titor/a ou profesor/a.
Pódese concretar en actividades de recuperación ou de reeducación das aprendizaxes dalgúns
alumnos; na preparación de materiais ou instrumentos para as actividades de ensinanza; e na
colaboración no proceso de avaliación a través de técnicas especializadas, así como nas
adaptacións curriculares dos alumnos. Ten un carácter compensador.
A acción de asesoramento.
Comprende a actividade realizada polo orientador/a e, ás veces, por outros especialistas cos
órganos colexiados do centro, o profesorado e as familias. Esta actividade pode estar fixada no
seu traballo habitual ou ben cando se lle solicita.
Ademais, nesta área intégrase o programa de titorías para Primaria, dirixido ao alumnado, ao
profesorado e aos pais e nais, baseado nos seguintes obxectivos:
• Orientación persoal:
Potenciar o autoconcepto e a capacidade de crítica, coñecer e atender problemas en estreita
colaboración coas familias...
• Orientación interpersoal:
Fomentar as relacións, as dinámicas de grupo e o traballo en equipo tanto de alumnos e
alumnas como de pais e nais, promover contactos entre o equipo educativo e o grupo de pais e
nais...
• Orientación académica:
Informar os pais e mais as nais da programación do curso, obxectivos xerais..., ofrecer técnicas
de aprendizaxe, integrar o grupo no proceso de avaliación...
271
Algunhas das funcións do titor/a dun grupo de alumnos de Educación Primaria son as seguintes:
• Facilitar a integración dos alumnos e alumnas no seu grupo-clase e no conxunto da dinámica escolar.
• Contribuír á personalización dos procesos de ensinanza e aprendizaxe.
• Efectuar un seguimento global dos procesos de aprendizaxe do alumnado para detectar as
dificultades e as necesidades especiais, co obxecto de articular as respostas educativas adecuadas e
recadar, no seu caso, os oportunos asesoramentos e apoios.
• Coordinar a información acerca dos alumnos que teñen os distintos profesores, coordinar o proceso
avaliador dos alumnos e asesorar sobre a súa promoción dun ciclo ao outro.
• Fomentar no grupo de alumnos o desenvolvemento de actitudes participativas no seu contorno
sociocultural e natural.
• Favorecer no alumno o coñecemento e a aceptación dun mesmo, así como a autoestima, cando esta
se vexa diminuída por fracasos escolares ou doutro xénero.
• Coordinar cos demais profesores o axuste das programacións ao grupo de alumnos, especialmente no
referente ás respostas educativas ante necesidades especiais e/ou de apoio.
• Contribuír a desenvolver liñas comúns de acción cos demais tiores no marco do Proxecto educativo do
centro.
• Contribuír ao establecemento de relacións fluídas cos pais e coas nais, que faciliten a conexión entre
o centro e as familias.
• Implicar as familias en actividades de apoio á aprendizaxe e orientación dos seus fillos.
• Informar as familias de todos aqueles asuntos que afecten á educación dos seus fillos.
• Mediar con coñecemento de causa en posibles situacións de conflito entre alumnos e profesores e
informar debidamente as familias.
• Canalizar a participación daquelas entidades públicas ou privadas que colaboran nos procesos de
escolarización e de atención educativa a aqueles alumnos que proceden de contextos sociais ou
culturais marxinados.
FUNCIÓNS DO TITOR/A
272
Algunhas das actividades prioritarias do titor/a son as seguintes:
• Ter entrevistas individuais cos alumnos cando estes o necesiten.
• Organizar actividades de “acollida” ao principio do curso para os alumnos que chegan ao centro por
primeira vez.
• Falar ao principio do curso co alumnado sobre os seus dereitos e deberes, sobre as normas de
convivencia e a disciplina do centro, e informalos tamén sobre o funcionamento deste.
• Explicarlles as funcións e as tareas que el mesmo ten como profesor titor do grupo, dándolles a
oportunidade de participar na proposta e na programación de actividades.
• Analizar co resto do profesorado as dificultades escolares dos alumnos debidas a deficiencias
instrumentais, problemas de integración e outros, e buscar, se procede, os asesoramentos e os apoios
necesarios.
• Promover e coordinar actividades que fomenten a convivencia, a integración e a participación dos
alumnos na vida do centro e no contorno: elección de representantes, festas e excursións, actividades
culturais e extraescolares etc.
• Realizar actividades que lle amosen á comunidade a diversidade existente na mesma desde un punto de
vista social, cultural e étnico, e que resalten a importancia de integrar a todos sen excepción na
dinámica escolar.
• Concertar co equipo educativo un plan de acción titorial para todo o curso, tratando de precisar o grao e
o modo de implicación do profesorado e tamén os aspectos que de forma específica e prioritaria
atenderá o titor/a.
• Transmitirlles aos profesores todas aquelas informacións sobre o alumnado que poidan ser útiles para o
desenvolvemento das súas tarefas docentes, avaliadoras e orientadoras.
• Preparar, coordinar e moderar as sesións de avaliación procurando que o seu desenvolvemento se
axuste aos principios da avaliación continua, formativa e orientadora que se propugnan para todas as
fases do proceso avaliador.
• Establecer cauces de colaboración cos demais titores, especialmente cos do mesmo curso ou ciclo, á
hora de marcar e revisar obxectivos, preparar actividades, elaborar materiais de apoio e coordinar o uso
dos medios e dos recursos dispoñibles.
• Procurar a colaboración dos pais e das nais en relación co traballo persoal dos seus fillos: organización
ACTIVIDADES DO TITOR/A
273
do tempo de estudo na casa, lugar apropiado, necesidade de tempo libre e descanso etc.
• Preparar visitas a empresas, servizos, lugares de lecer etc., coa colaboración das familias.
• Coordinar grupos de discusión sobre temas formativos de interese para os pais con miras á educación
dos seus fillos.
• Ter entrevistas individuais cos pais, cando eles as soliciten ou o titor/a as considere necesarias, e
axudarlles a descargar a ansiedade ante os problemas escolares dos seus fillos e a buscar unha
valoración máis global e unha actitude máis activa e responsable ante a situación.
• Ter reunións cos pais ao longo do curso. Os momentos máis oportunos poden ser ao comezo e ao
final do curso, pero tamén contra a metade do mesmo. Estas reunións servirán para intercambiar
información e analizar con eles o proceso educativo dos seus fillos.
Algunhas das funcións do orientador/a en Educación Primaria son as seguintes:
COS ALUMN@S
• Potenciar a orientación a todos os alumnos, de acordo coas súas características e as necesidades
propias.
• Contribuír ao desenvolvemento das capacidades xerais: aprender a pensar, aprender a aprender,
mellora da intelixencia etc.
• Contribuír á dimensión moral e cívica da educación e, en xeral, ao desenvolvemento dos eixes de
contido transversais ao currículo.
• Contribuír ao desenvolvemento nos alumnos de actitudes e comportamentos persoais e sociais
positivos.
• Colaborar co resto do profesorado e coas familias no afrontamento de problemas de conduta cando
cheguen a presentarse.
• Colaborar co resto do profesorado para anticiparse á aparición de problemas xeneralizados de
aprendizaxe.
• Realizar a avaliación psicopedagóxica previa.
FUNCIÓNS DO DEPARTAMENTO DE ORIENTACIÓN
274
CO CENTRO E O PROFESORADO
• Asesorar tecnicamente os órganos directivos en materia de intervención psicopedagóxica
especializada, programas de desenvolvemento individual, reforzos ou apoios necesitados por
determinados alumnos e criterios de avaliación de alumnos.
• Asesorar e apoiar o profesorado no desempeño da función titorial, así como en materia de
organización, agrupamento e dinámica de grupos.
• Facilitarlles aos profesores a utilización de técnicas específicas instrucionais relativas a hábitos de
traballo, técnicas de estudo, programas de ensinar a pensar.
• Asistilos igualmente na posta en práctica de técnicas de relacións humanas, dinámica e xestión de
grupos, entrevista de asesoramento, liderato etc.
• Colaborar co profesorado na prevención e na detección de problemas ou dificultades educativas, de
desenvolvemento e/ou de aprendizaxe.
• Asesorar os profesores para a realización dunha avaliación continua e integradora.
• Autonomía na aprendizaxe.
A metodoloxía favorece a maior participación dos alumnos. Concrétase nos seguintes aspectos:
- A utilización dunha linguaxe sinxela, clara e estruturada na presentación dos novos contidos.
- A gradación das actividades, a xerarquización varía segundo a natureza de cada programa, e
aparecen en último lugar as que requiren un maior grao de habilidade e autonomía.
- A énfase nos procedementos e técnicas de aprendizaxe, que inclúen unha reflexión sobre os
contidos que son obxecto de estudo e unha revisión final.
• Programación cíclica, perfectamente integrada nos obxectivos xerais da etapa; e unha rigorosa
selección dos contidos, que reforzan o aprendido nos cursos precedentes e abren o coñecemento cara a
novos temas.
• Atención á diversidade do alumnado.
A nosa intervención educativa cos alumn@s asume como un dos seus principios básicos ter en
conta os seus diferentes ritmos de aprendizaxe, así como os seus distintos intereses e
motivacións.
• Sensibilidade pola educación en valores.
O progresivo acceso a formas de conduta máis autónomas e a crecente socialización dos alumnos
fai obrigada a educación en valores: adopción de actitudes positivas sobre o coidado do propio
corpo, a conservación da natureza, a convivencia…
275
• Avaliación do proceso educativo.
A avaliación concíbese dunha forma holística, é dicir, analiza todos os aspectos do proceso
educativo e permite a retroalimentación, a achega de informacións precisas que permiten
reestruturar a actividade no seu conxunto.
A diversidade de agrupamentos ao longo deste proceso cumpre dous obxectivos:
• Proporciona unha mellor explotación das actividades escolares.
• Constitúe un instrumento de adecuación metodolóxica ás necesidades dos nosos alumn@s.
Tipos de agrupamento dentro da aula:
• Gran grupo.
• Pequeno grupo.
• Comisións de traballo.
• Grupos de actividade.
O ESPAZO DA AULA
Consideramos o problema da disposición das mesas e o lugar ocupado pola profesora na aula. En
principio as mesas están colocadas en forma de U e a profesora no medio. Isto permite unha boa
socialización porque tod@s estamos véndonos. Tamén se pode ver o encerado sen problema e a
profesora pode moverse nas mesas do alumnado con facilidade.
Para a realización de determinadas tarefas en grupos esta situación será flexible.
OS ESPAZOS DE USO ESPECÍFICO
O segundo ámbito de decisións referentes á distribución de espazos refírese a aqueles que teñen
un uso específico no centro, e que en definitiva son de uso común por parte de todos os alumn@s.
Algúns destes espazos son os seguintes:
• Biblioteca.
• Aula de Educación Artística.
• Sala de informática.
AGRUPAMENTO DOS ALUMN@S
ORGANIZACIÓN DOS ESPAZOS
276
Elaboración dun horario de actividade docente, no que se presentan as restantes actividades
organizativas do centro. Teremos en conta a elaboración dun horario por áreas. A hora de libre
configuración ímola adicar a reforzo de matemáticas.. O segundo criterio é a actividade docente:
coordinación de equipos, de atención a pais e de clases de reforzo.
Establécense os seguintes criterios:
• Adecuación ao contexto educativo do centro.
• Correspondencia dos obxectivos promovidos cos enunciados no Proxecto Educativo de Centro.
• A acertada progresión dos contidos e obxectivos, a súa correspondencia co nivel e a fidelidade á lóxica
interna de cada área.
• A variedade das actividades, a diferente tipoloxía e a súa potencialidade para a atención ás diferenzas
individuais.
• A claridade e a amenidade gráfica e expositiva.
As Orientacións Metodolóxicas e as Competencias Clave
Tras as Competencias, os Obxectivos e os Contidos, o seguinte compoñente do currículo vén
determinado polas Orientacións Metodolóxicas. É a metodoloxía, por enriba doutros aspectos, a que se
debe ver afectada por unha forma de entender a práctica educativa baseada na adquisición das
Competencias clave.
Os Contidos concrétanse nunha serie de tarefas e actividades de ensino-aprendizaxe. As devanditas
tarefas organizaranse e formularanse atendendo a unha serie de Orientacións Metodolóxicas. A
metodoloxía, polo tanto, estipula os procedementos a través dos cales vanse acadar as capacidades
contidas nos Obxectivos e vaise conseguir a adquisición das Competencias Básicas
As opcións metodolóxicas a abandonar son as baseadas na transmisión de coñecementos non
aplicados, e centrarase máis nunha aprendizaxe funcional situada en contextos concretos, que
fomente a motivación do alumno/a e asentado nun traballo multidisciplinar. Nesta forma de
ORGANIZACIÓN DO TEMPO
SELECCIÓN DE MATERIAIS E RECURSOS
277
traballo, a implicación do alumno/a na súa propia aprendizaxe levaranos a unha metodoloxía
activa e participativa máis que meramente receptiva.
Agrupará, pois, potencialidades na resolución de tarefas cotiás, prácticas, que se lle formulan e
formularán no día a día. O substantivo "aprendizaxe" deberá ir acompañado do adxectivo
"funcional" para considerar que afronta o desenvolvemento e adquisición das Competencias clave.
A Competencia clave suporá que o paso dun ensino baseado no SABER a outra centrada en
SABER FACER e SABER ACTUAR. A metodoloxía de ensino basearase pois nunha aprendizaxe
situada, é dicir, en tarefas contextualizadas.
9.- PLAN LECTOR
O plan lector intenta crear nos alumn@s a lectores competentes. Este plan servirá de apoio
importante aos diversos proxectos educativos que se desenvolven actualmente no noso centro:
proxecto das TICs, normalización lingüística, deporte escolar, etc...
1.-AVALIACION INICIAL DA SITUACION DOS ALUMNOS/AS E DO CENTRO.
En relación cos alumn@s é necesario coñecer o nivel lector e a súa relación coa lectura e o libro. Para iso,
ademais debemos ter en conta a adecuación do libro ao lector ao que vai dirixido.
2.- OBXECTIVOS DO PLAN LECTOR.
Dende o plan lector debemos ter moi presente a importancia da biblioteca do centro e das
bibliotecas de aula, pois estas son un recurso imprescindible para formar o noso alumnado na
consulta e na selección das diversas informacións, así como na formación do autocoñecemento.
Pretendemos que sexa un espazo para o achegamento da lectura de textos literarios e informativos,
en formato impreso, audiovisual ou multimedia para que adquiran o hábito lector e formar unha
comunidade lectora.
Oxectivos xerais a conseguir a través deste plan:
a. Desenvolver a competencia lectora
b. Favorecer a competencia literaria
c. Educar no uso critico da información
d. Fomentar o hábito da lectura
e. Apoiar a adquisición das competencias clave.
f. Lograr que a maioría do alumnado descubra a lectura como un elemento de desfrute
persoal.
278
g. Fomentar no alumnado, a través da lectura, unha actitude reflexiva e crítica.
h. Incorporar as novas tecnoloxías ao centro escolar, de forma que o alumnado aprendan a
utilizalas e a analizar a información que se obtén delas de forma critica e tendo en conta o
contexto no que se enuncian.
i. Utilizar a biblioteca escolar, integrándoa en practícaa docente, transformándoa nun centro
xerador de actividades que desenvolvan hábitos lectores, competencias escritoras e
habilidades de aprendizaxe.
j. Seleccionar libros infantís e de imaxinación, informativos e documentais para dotar a
biblioteca e facer recomendacións de lecturas.
k. Establecer un sistema para recibir propostas de adquisición de novos fondos para a
biblioteca ou para as aulas por parte de profesores e alumnos.
l. Habituar a comunidade educativa á utilización das bibliotecas con finalidades informativas,
recreativas e de educación permanente.
OBXECTIVOS ESPECIFICOS : Educación Primaria
m. Afondar na relación do neno/a coa biblioteca como lugar que axuda a saciar a súa
curiosidade.
n. Espertar, crear e estender o gusto pola lectura.
o. Desenvolver a imaxinación e a creatividade a través dos recursos que ofrece a biblioteca.
p. Afondar nos hábitos de comportamento na biblioteca.
q. Desenvolver hábitos de coidado e respecto por o libros.
r. Iniciar os nenos na metodoloxía de organización das bibliotecas (libros temáticos, orde
alfabética...)
s. Manexar autonomamente os recursos dispoñibles nas bibliotecas...
t. Ampliar a súa visión do mundo, abrir a súa mente a outras realidades e culturas con actitude
de respecto.
u. Incrementar o interese e o gusto pola literatura como expresión de coñecemento e cultura.
v. Espertar a necesidade de elaborar as súas propias creacións.
OBXECTIVOS DO PLAN LECTOR EN 4 º EDUCACIÓN PRIMARIA:
O plan lector terá como obxectivos os recollidos na Lexislación da Educación Primaria en Galicia:
-Formación de lectores competentes.
-Creación e/ou consolidación do hábito lector.
-Desenvolvemento de actitudes favorables para a lectura.
PAUTAS XERAIS PARA ANIMAR A LER.
Para responder a estes obxectivos e programar as actuacións necesarias para a súa consecución,
debemos seguir os pasos pertinentes:
-Analizaremos o nivel do alumnado para ter un punto de partida. Comprobaremos as competencias
adquiridas en materia de lectura e escritura.
-Estudiaremos os aspectos de comprensión e expresión oral e escrita, a adquisición de vocabulario e
capacidade de análise das lecturas que lle permitan crear os seus propios textos.
Despois de coñecer o punto de partida:
-Programaremos as actividades necesarias para a consecución dos obxectivos que pretendemos
acadar.
¿QUE PRETENDEMOS?
-Formar lectores e lectoras competentes.
-Espertar interese pola lectura como medio de información e de lecer.
-Consolidar os mecanismos lectores.
-Adquirir a responsabilidade no coidado dos libros.
-Aprender a comportarse nunha biblioteca respectando as normas.
-Formar unha biblioteca de aula para acceder en calquera momento da actividade escolar.
¿QUE ACTIVIDADES NOS AXUDARÁN A CONSEGUILO?
-Actividades de ampliación de vocabulario.
-Ler imaxes e ilustracións dos contos.
-Lectura silenciosa dun texto.
-Responder oralmente a preguntas sobre o lido individualmente para comprobar a comprensión do
mesmo e dúbidas plantexadas.
-Aclaración por parte do profesor/a das dúbidas que os alumnos/as atoparan na comprensión do
texto lido.
-Lectura en voz alta do texto para comprobar a adquisición do mecanismo lector con
pronunciación e entoación correctas.
-Realizar actividades escritas sobre a lectura.
-Poñer títulos a textos.
-Ordenar temporalmente oracións do texto como paso previo para chegar ó resume do mesmo.
- Cambiar principios ou finais de textos dados.
-Completar palabras ou oracións por outras de igual significado que non varíen o texto.
-Analizar os parágrafos dun texto e sacar as ideas principais.
-Realizar actividades de lectura en distintos soportes: prensa, cómic, conto...
-Traballar con rimas, poemas, adiviñas cambiando palabras como paso previo á creación persoal.
-Dispoñer dun espacio na aula chamado “A NOSA EDITORIAL” onde estarán as creacións
elaboradas polos alumnos/as para ler todos/as.
-Crear historias imaxinarias a partir de propostas dadas como o binomio fantástico, cambio de
personaxes de contos clásicos ou actuais…
-Elaborar contos con limpeza, orde, ilustracións e presentación motivadora para a súa lectura por
parte dos seus compañeiros/as, e mesmo nenos/as doutros cursos.
-Crear en cómic de forma interdisciplinaria con outras materias como Ciencias Naturais. Por
exemplo: O Ciclo da Auga, transformar as gotas en personaxes e realizar un cómic.
-Realizar escenificacións de lecturas dadas ou creadas na aula.
Animar a ler dende a lectura Hai que ter en conta estes aspectos.
• O neno debe contar cunha oferta variada de libros (temas, xéneros, autores...) e non descoidar os libros
de tipo informativo nos empréstitos, que axudan a conseguir lectores (as nosas bibliotecas deberían ter un
70% destes libros e un 30% de libros propiamente literarios).
• Hai que darlles liberdade para elixir as súas lecturas e distintos tempos para ler, en función das súas
capacidades e intereses.
281
• Comprar e seleccionar libros non en función de ofertas editoriais ou doutro tipo, senón os que ao mestre
lle parezan interesantes pola súa calidade e interese.
• Establecer formas de presentación dos novos libros (expositores en aulas ou Biblioteca do Centro, falar
do autor, tema, ..., ler en voz alta á clase fragmentos ou capítulos, facer comentarios divertidos sobre os
personaxes ou situacións, visitas de autores, ilustradores, animadores..., elaborar guías de lectura con
recensións dos libros que se quere recomendar por temas, xéneros, novidades, …)
Animar a ler dende a escritura
Para que o neno lea é moi beneficioso axudalo a producir os seus propios textos:
• Recompilar, crear e recrear partindo da tradición oral e a poesía.
• Xogos coa linguaxe e técnicas para desenvolver a imaxinación e fantasía (para o que se poden utilizar os
libros de Gianni Rodari).
• Creación de contos, comics, diarios, muráis e libros común como “O conto viaxeiro” que escribimos tódolos
anos dende Infantil pasando por tódolos cursos ata sexto de primaria.
Animar a ler dende a oralidade
Traballar a linguaxe e expresión oral.
• Facer xogos fonéticos coas palabras.
• Traballo oral co folclore infantil.
• Actividades de recitado de poesías e retahílas, cantado de cancións, contar contos, historias, anécdotas,
relatos…
Animar a ler dende outras formas de expresión
• Utilizar a ilustración, historieta gráfica, fotografía, publicidade, cinema, teatro, música, prensa, radio,
espectáculos.
282
ACTUACIÓNS E PROCEDEMENTOS
Actuacións
Procedementos
Dedicación, ao menos, de 30
minutos diarios de lectura.
Potenciar a biblioteca de aula.
Seguemento dun plan de lectura
individual por cada alumno e
outro xeral para a clase.
Implicar ás familias no fomento da
lectura dos seus fill@s
participando en representacións
no Centro con monicreques,
conto viaxeiro…
Organización dunha Semana
dedicada ao Libro ( coincidindo
co día do libro- 23 de abril)
Organizar e informatizar a
biblioteca do Colegio
Lectura en voz alta, en grupo e
encadenada.
Lectura silenciosa.
Explicación do contido da lectura.
A selección da información relevante
e a identificación das ideas
principais.
A elaboración do esquema e do
resume.
A incorporación do vocabulario
básico da área.
O fomento da opinión e do debate.
Traballo de textos narrativos,
descritivos, argumentativos,
literarios, así como textuais: contos,
receitas, poesías, etc.
ESTRATEXIAS PARA VINCULAR ÁS FAMILIAS CO CENTRO E O PLAN LECTOR
As familias son fundamentais para a adquisición por parte do alumno do hábito lector. Recorrendo a
unha campaña lectora recente en televisión:
"Se ti les, eles len ".
Por iso é importante:
- A necesidade de afondar cos pais e nais a importancia da lectura para o desenvolvemento da
competencia comunicativa lingüística, así como a relación que esta mantén coa aprendizaxe escolar.
- Reunir de forma periódica aos pais para mantelos informados das actividades do centro en relación coa
lectura e cos progresos lectores dos seus fillos.
- Elaborase folletos nos que se informe por escrito as familias do plan lector establecido no centro, así
como de distintas actividades que se realicen en relación coa biblioteca (semana do libro, semana do
samain, etc...)
- Implicalos en actividades como a hora do conto,os monicreques na Biblioteca de forma que se
convertan en partícipes das accións ideadas dende o centro.
- Animalos a ter as súas propias rutinas lectoras no fogar cos seus fillos, aínda que sexa a lectura diaria do
xornal, comentando noticias que os seus fillos poidan comprender.
- Orientar á familia na creación por parte dos seus fillos dunha biblioteca propia na casa, neste sentido o
mediador debe ter en conta o gusto do neno e a calidade literaria dos libros co fin de transmitírllelo aos
pais.
TEMPORALIZACIÓN
O tempo de lectura abarca tódalas áreas e toda o tempo da actividade escolar. A lectura está inmersa
no traballo sistemático de aula e nos tempos de lecer con asistencia á Biblioteca en recreos ou en
momentos puntuais de clase. Tamén asignaremos unha hora semanal para acudir co grupo aula e
traballar conxuntamente neste espazo.
Na aula establecemos un horario de media hora ó plan lector de 16:00 a 16:30.
RECURSOS
Os recursos con que contamos son:
-Os libros de texto.
-A biblioteca de aula formada por:
-Libros traídos da Biblioteca de Centro.
284
-Libros aportados temporalmente polos propios alumnos/as.
-Traballos elaborados polos propios nenos/as. (contos viaxeiros, de creación
propia...etc)
-Libros traídos da Biblioteca de Centro.
-Libros aportados temporalmente polos propios alumnos/as.
-Traballos elaborados polos propios nenos/as. (contos viaxeiros, de creación
propia...etc)
10. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES.
10. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES.
• Outono:
Obxectivo: Achegarse á natureza, observar os seus cambios estacionais
e coñecer os productos propios do outono. Recoñecer as festas tradicionais
desta época.
Exposición de productos propios do outono e manualidades feitas con
productos de outono.
1. Conmemoración do Samaín con murais e traballos de aula. Farase una
exposición – concurso de vasoiras e concurso de relatos de terror.
Teremos un día de talleres polos que irán os alumn@s rotando:
Manualidades de caretas de terror, de películas de medo,
elaboración de contos…
Na biblioteca haberá sesións de contacontos de terror dos
maiores ós máis pequenos.
1. Celebración do Halloween por parte da profesora de Lingua Inglesa
dentro da aula, coa cooperación da axudante de conversa.
• Día da das bibliotecas escolares - 24 de outubro.
Obxectivo: Coñecer a clasificación dos libros da bibiloteca na búsqueda de
información. Actividades propostas desde a biblioteca como a búsqueda
285
de cofres.
• Participación no Proxecto sobre a Idade Antiga en Galicia.
Obxectivo: Coñecer a Historia Antiga dentro do noso entorno.
Ademais de ser un tema de Ciencias Sociais neste curso, elixiremos para
traballar na aula: “A vía XX per Loca Marítima”, xa que nesta vía
podemos estudar Santiago, Portomouro, o río Dubra e localidades do
entorno do colexio.
Toda Primaria estudará monumentos e restos romanos dentro do
Proxecto.
a. Magosto:
Obxectivo: Valoralas tradicións culturais galegas. Fomentala
participación en actividades colectivas, creando espazos de convivencia en
xogos organizados.
Realizaranse xogos tradicionais para toda Educación
Primaria (e Secundaria) Asado e degustación de
castañas.
Participación: Todos.
• Concertos didácticos:
Obxectivo: familiarizarse con instrumentos musicais, distinguir
instrumentos auditivamente e disfrutar da experiencia de asistir a un concerto
nun entorno especialmente preparado para esa finalidade, como é o
Auditorio de Galicia.
Asistencia á obra Rubicundo o 31 de marzo no Teatro Principal,
proposto pola profesora de Música.
• Participación no Proxecto contra a violencia de xénero a través do
teatro. Obxectivo: Toma de conciencia da igualdade entre persoas e
valorar o respecto hacia os demais. Xa elaboramos o Proxecto e
presentaremos as distintas actividades dentro da aula e una obra de teatro
dos alumn@s de cuarto.
• Carreira Solidaria no mes de decembro.
Obxectivo: Valoración da soladierade cos máis desfavorecidos
colaborando cunha ONG a través dunha actividade física con Infantil e
286
Primaria.
• Nadal:
Obxectivo: valoración dunha festa tradicional na nosa cultura e
participación en actividades artísticas colectivas . Festival de Nadal.
Participaremos cunha obra de teatro de elaboración propia dentro da aula e
un baile integrado dentro da mesma.
b. Día da Paz:
Obxectivo: tomar conciencia da necesidade da convivencia pacífica e de
aprender a resolvelos conflitos por medio do diálogo. Nesta semana
promoveranse actividades que xiren en torno ó obxectivo proposto tanto a
nivel de clase, como de centro.
Investigarase sobre personaxes relevantes na Historia que traballaron na
búsqueda dun mundo mellor.
Data: en torno ó 30 de Xaneiro.
• Participación no mes de xaneiro en campo a través.
Obxectivo: valoración da actividade física como fonte de saúde e a
colaboración con outros
centros.
c. Entroido:
Obxectivo: valoración dunha festa tradicional. Participación en
actividades de grupo, aportando ideas novas. Fomento da creatividade
no ámbito lingüístico, musical, plástico…
Participación: Todos. Desfile de disfraces e actuacións no pavillón.
• Apadriñamento lector no mes de abril.
Obxectivo: Valoración da lectura como fonte de placer e comunicación
co receptor da mesma. Os alumn@s da aula sairán ó patio lerlle ós
máis pequenos.
• Participación en actividades en torno ó día da Muller Traballadora
287
(8 de marzo).
Obxectivo: Valorar o papel da muller dentro da sociedade.
Actividades dentro da aula sobre o tema e posta en común co resto de
Primaria.
• Día das Letras Galegas:
Obxectivo: conmemorar a recuperación do noso idioma para a cultura
escrita. Traballar sobre a figura de Ricardo Carballo Calero, o escritor a
quen se adica as Letras Galegas do 2020.
Participaremos cunha obra de teatro que se enviará á Real Academia
Galega e nas actividades propostas polo Equipo de Normalización
Lingüística.
• Excursión de fin de curso á Muralla de Lugo.
Obxectivo: Coñecer un importante resto romano galego e valorar a
importancia do patrimonio cultural e artístico.
• Participación en actividades ofertadas por organismos públicos ou
privados , consideradas de interese para o noso alumnado
11.- PLAN DE CONVIVENCIA.
As diversas
manifestacións da
violencia.
Non é fácil concretar qué entendemos por violencia escolar. En principio
poderiamos facer unha clasificación diferenciando a “ violencia interpersoal” e
aquela dirixida a obxectos , mobles , instalacións , etc- o que chamamos
“ vandalismo”.-
A violencia interpersoal pódese manifestar como agresións físicas, acoso
sexual , falta de civismo, burlas ou insultos , e mesmo , en exclusión social e
indiferencia cara a algún /a compañeiro/a , que , co tempo, pode resultar unha
288
forma de maltrato máis dolorosa que unha peleas física. En caso de agresións
graves, estas constituirían delictos perseguidos e castigados.
A indisciplina poderiamos definila coma o desacato ó regulamento
interior, cando se produce de xeito cotiá.
A falta de civismo refléctese en ataques ás boas maneiras , como faltar ó
respecto de profesor@s ou compañeir@s.
A indiferencia ou “ pasotismo “ cara ó profesorado e ó currículo soe
facerse con onstentación e sempre repercute nun sentimento de malestar no
profesor/a e un entorpecemento do desenvolvemento da clase.
Vemos que a violencia escolar non afedta exclusivamente ó alumnado .
Tamén prexudica e xera graves disfuncións entre @s profesor@s, orientador@s....
que poden padecer desánimo , desconfianza e falta de expectativas en canto ó
desenvolvemento da súa misión educadora .
Para definir un marco teórico acorde co que se plantexa no proxecto
faremos referencias os seguintes aspectos:
AS CLAVES CONCEPTUAIS DO PROGRAMA QUE SE PROPÓN SON AS SEGUINTES:
• O conflito é un feito natural e consubstancias a vida.
• Temos que distinguir entre a agresividade , como tendencia necesaria para encarar a
vida, e agresións , manifestacións violentas desa agresividade.
• En determinadas situacións o conflicto é necesario e positivo para o crecemento das
persoas como das organizacións.
• A disciplina democrática é a que está rexida polos valores e procedementos
democráticos , esencialmente o respecto , o diálogo e a negociación.
• Para comprender un conflicto temos que analizalo globalmente. En concreto os catro
elementos que conforman a súa estructura son :
- Os protagonistas
- As causas
- O proceso
- O contexto.
• Podemos e debemos aprender desde pequenos a resolver os conflictos de xeito non-
289
violento , tal como se está a facer en diversas experiencias de diferentes países.
IMPORTANCIA DAS NORMAS DE CONVIVENCIA.-
-Aprender a vivir xuntos e aprender a convivir cos demais constitúe, hoxe por
hoxe, un reto para a escola do século XXI.
-A convivencia nos centros constitúe un factor de calidade dos procesos de E-A.
-A formación no respeto dos dereitos e libertades fundamentais e no exercicio
da tolerancia constitúe un principio básico de convivencia que a escola debe
perseguir.
-Os problemas de convivencia escolar provocan no profesorado desmotivación ,
preocupación, desilusión , desconcerto, desgaste.
-Nestes momentos os conflitos xa non poden resolverse a través da aplicación
directa do Regulamento de Réximen Interno( RRI) , senón que as intervencións
teñen que ir máis alá . É decir, deben ser valoradas dende un punto de vista
sistémico. Non podemos separar convivencia de conflito.
* Por iso debemos valorar:
• Necesidade de facer un documento de centro para ver o conflito como elemento que
forma parte da nosa existencia. Por conseguinte, debemos aprender a resolvelo de
forma positiva.
• O conflito non ten por qué ser negativo. A nosa valoración do mesmo dependerá en
grande medida da forma en cómo o afrontamos.
• O conflito pode ser un factor de crecemento, tanto individual como colectivo.
• As persoas individualmente e a humanidade no seu conxunto teñen avanzado social e
científicamente , a base de formular determinados conflitos.
• Cantos máis coñecementos e destrezas teñamos na resolución dos conflitos, máis
posibilidades teremos de resolvelos de xeito satisfactorio.
• No ámbito educativo non podemos quedar na ameaza o una expulsión como únicos
recursos para resolver conflitos.
• O uso dos principios, habilidades e técnicas dos programas de resolución de
conflictos axuda a serrar centros cun bo ambiente de apredizaxe.
• Un bo clima de centro e de aula favorece a boa resolución dos conflitos e viceversa.
290
Construír unha comunidade de aprendizaje asentada nas boas relacións humanas é
un obxectivo educativo en si mesmo e , ademais , facilita a aprendizaje.
• O uso de técnicas non – violentas na resolución dos conflitos favorece a autoestima.
• O emprego das estratexias de resolución non- violenta dos conflitos favorece en
xeral a diminución dos comportamentos violentos.
• A utilización habitual das estratexias de resolución non-violenta dos conflitos
favorece a empatía, é decir, saber poñerse no lugar do outro antes de xulgalo.
• O uso das estratexias de resolución non –violenta dos conflitos favorece, en xeral , o
sentido da xustiza en que practica e un maior nivel de madurez do sentido de
cidadanía .
• Participar desde pequeno en programas de resolución favorece, en xeral, o sentido
da responsabilidade e o espírito crítico.
• Resolver conflitos de forma positiva e axudar aos demais a que actúen así fainos
máis felices e danos máis calidade de vida.
6.- FINALIDADES DA CONVIVENCIA:
• Preparar para a vida social adulta.
• Asumir e practicar os valores cívicos e democráticos ( respecto polas demais persoas,
respecto polo mobiliario e polos bens comúns , tolerancia crítica, solidariedade, dereitos
humanos , medio natural, igualdade entre homes e mulleres….)
• Mellorar o clima escolar ( personalización e habitabilidade dos espazos, atmósfera
ordenada, tranquila , relacións dentro das aulas, orde e tranquilidade, actitude de
traballo, satisfacción….)
• Atender á diversidade.
12.- PLAN DAS TECNOLOXÍAS DA INFORMACIÓN E DA
COMUNICACIÓN (TIC).
O proceso de reforma no que se atopa inmerso o sistema educativo supón
cambios tanto na organización curricular como na práctica docente. Nesta
situación faise necesario contar con materiais que posibiliten unha
intervención escolar con vistas a que os alumnos acaden as capacidades
formuladas nos obxectivos de cada etapa. Entre estes novos materiais
291
cobran unha dimensión educativa moi importante as T.I.C (Tecnoloxías da
infomación e a comunicación).
Decatámonos do imprescindibles que son para a educación e para a
vida cotiá, xa que na actualidade todo o existente depende directa ou
indirectamente dos ordenadores e dol mundo que os rodea.
A implantación de tecnoloxías da información debe realizarse desde o
contorno cercano aos intereses e necesidades dos nenos/as, coa finalidade
de que convirtan o recurso informático nunha ferramenta habitual de
aprendizaxe cando as circunstancias e as tarefas o fixeran necesario.
Partiremosos de que a utilización do ordenador supoña a adaptación dunha
metodoloxía de traballo en grupo, de forma cooperativa, o que non significa
que nalgunhas ocasións sexa aconsellable a súa utilización individual.
Tamén é necesario concienciar aos estudiantes de que na utilización de
recursos informáticos son importantes uns determinados coidados de
mantemento (non expoñelos directamente ao sol, preservalos do pó...) e un
hábito de utilización dos distintos materiais.
OBXECTIVOS.
-Coñecer os elementos básicos do ordenador, así como o seu
funcionamento.
-Utilizar o ordenador e os seus periféricos dunha maneira sinxela para
adaptarse ao seu manexo.
-Estimular o interés deste medio na educación como recurso no proceso de
ensinanza – aprendizaxe.
-Coñecer as diversas aplicacións e proxectos existentes , que están dentro
do currículo no ámbito da Eduación Primaria.
-Desenvolver as distintas capacidades de creación dependendo de cada
idade.
-Fomentar a formación dos nenos por medio de actividades en grupo e
individuais.
-Coñecer as novas innovacións no que se refire ao campo
de Internet.
292
Ensino asistido por ordenador
-Perfeccionamento das aprendizaxes fundamentais:
-Comprensión lectora e interpretación correcta das ordes.
-Creación de textos. Corrección.
-Cálculo e cálculo mental.
-Iniciación no coñecemento do seu medio próximo.
-Realización de actividades de Resolución de Problemas.
-Iniciación no mundo das comunicacións: correo electrónico e contactos con
outros compañeiros e con outros contornos.
-Actividades de apoio, reforzo ou perfeccionamiento para as diferentes
Áreas: Matemáticas, Linguas, Ciencias Naturais e Sociais, Idiomas, Plástica,
Música, E. Física... Reforzar algúns coñecementos conceptuais ou
procedimentais que se están a traballar ó longo da semán ou quincena na
aula.
Todo elo levaráse a cabo a través do traballo periódico con diversas
actividades e programas informáticos: o proxecto interactivo , plan TIC e web
do alumnado e da familia, con paquetes de actividades que reforzan e
facilitan a adquisición das aprendizaxes de linguas, matemáticas, naturais e
sociais…entre outras, así como as destrezas e habilidades e destrezas
informáticas e do tratamento da información.
13. P.A.T. PROGRAMACIÓN DE ACTIVIDADES E TAREFAS.
INTRODUCIÓN E XUSTIFICACIÓN:
Esta programación de actividades e tarefas (PAT) vai dirixida ao alumnado do 4º
curso de Educación Primaria do CPI Bembibre no Concello de Val do Dubra para o
curso académico 2019-2020.
293
Dita programación estará suxeita aos principios metodóxicos que estipula a
LOMCE así coma as características de flexibilidade que ten que cumprir toda
programación, xa que pode sufrir cambios, dependendo de aparición de novos
condicionantes, centros de interese que xurdan ao longo do curso ou as inquedanzas
que o alumnado poida ter ou poidan espertar certos acontecementos.
Esta PAT está concretizada a partires do PE do centro así como das
programacións didácticas elaboradas polas editoriais que se traballan neste nivel
(ANAYA para o presente curso 2019-20, de recente implantación e presente nos
vindeiros catro cursos académicos).
Todas as posibles problemáticas serán tratadas e estudadas en coordinación co
resto do profesorado para detectar e abordar calquera problemática que se
presente no 4ºcurso/nivel : pais e nais do alumnado, departamento de Orientación,
mestras especialistas en Pedagoxía terapéutica e Audición e Linguaxe...
AVALIACIÓN:
A avaliación será continua, formativa e sumativa realizando unha avaliación inicial.
A avaliación tanto a inicial como a do proceso ensino-aprendizaxe realizaráse
mediante observación directa e observación indirecta, a través da revisión do traballo
diario, participación, probas de control...
Os datos acadados serán reflexados nunha listaxe de control e no diario.
ATENCION Á DIVERSIDADE:
A atención á diversidade traballarase en coordinación con todos os mestres-as que
den clases neste nivel, así como a orientadora , a mestra de Pedagoxía Terapéutica e
de Audición e Linguaxe.
Se as características dun nen@ o requiren, realizarase un informe
psicopedagóxico, tras o consentimento paterno, e se fose necesario, recibirá un apoio
na aula co mestra de PT en coordinación coa profesora titora, programando as
actividades e tarefas, organizando os tempos de apoio e posibles saídas á aula de
apoio.
294
Teremos presente aqueles nenos e nenas que teñan un ritmo de aprendizaxe
máis lento que a media ou posúan pequenas carencias, propoñendo actividades de
reforzo e apoio naqueles aspectos que o precisen. Os alumn@s que posúan un
ritmo más elevado propondrémolles actividades de ampliación para que non perdan
o seu ritmo e non cheguen ao aburrimento estimulando aqueles aspectos que
consideremos máis esenciais.
Tanto nas actividades de apoio e reforzo como nas de ampliación teremos
presentes as presentadas polos libros de texto, buscaremos outras ou utilizaremos as
actividades dixitais...etc.
Programaránse tempos de adicación diaria á lectura tal como se indica no plan lector
do centro, (30 min. diarios, de 16:00 a 16:30 horas, de luns a venres) tanto na aula
como na biblioteca, promovendo actividades de dinamización e animación
empregando en todo momento materiais e espazos - tempos para o seu disfrute e
aproveitamento.
Tamén incluiremos a realización de actividades na aula de informática, a pizarra
dixital… Empregaremos medios audiovisuais para complementar/reforzar o
aprendido a través destes recursos: actividades interactivas do libro dixital (Anaya
ou outros recursos…) etc.
Preténdese que as aprendizaxes se adquiran dende a diversidade de técnicas e
recursos que temos á nosa disposición e dun xeito atractivo e interesante para os
rapaces/zas, sen esquecer que é preciso traballar dende unha ampla perspectiva de
medios e recursos que faciliten a adquisición de todas as competencias, propiciando
ao máximo situacións próximas á realidade e entorno do neno, á aplicación na súa
vida cotiá e ás necesidades e posibilidades que a sociedade actual demanda e
plantexa.
295