Xabier Mendiguren

PUBLIKOARI GORROTO

Euskaltzaindia

Bizkaiko Aurrezki Kutxa

PUBLlKOARI GORROTO

XABIER MENDIGUREN

PUBLIKOARI

GORROTO

TORIBIO ALTZAGA SARIA, 1986Euskaltzaindia

Bizkaiko Aurrezki Kutxa

© XABIER MENDlGUREN© BIZKAIKO AURREZKI KUTXA

Espaina'ko Enparantza, 1BILBAO 4ROOI

ISBN: R4-505-f19f12-1D. L.: BI-2146-87Imprimatzaile: Grafinorte, S.A.

Camino de Ibarsusi, I- 2.11.48004 BILBAO

PUBLIKOARI GORROTO

Dramatis personae: ANDREA (IKUSLEA)GIZONA (IKUSLEA)AKTOREA

(Eskenategi iluna. Larrialdietarako argitxoak badira, berazikusleak piskanaka iluntasun horretara ohituz doaz. Antzokimoduko bat da eskenategia. lkuslegoaren arabera aipatuko diraezker-eskubiak. Ezkerreko kantoi urrunean argitxo bat: ate bat erdizabalik. Tinbre soinua. Argiunerantz doa linterna batekin atezainuniformez jantzitako AKTOREA. Handik piska batera bi ikuslesartzen dira: ANDREA eta GIZONA. Biak gazte samarrak, 30urtetakoak edo, teatrora joaten direnetakoak: aurrerakoiak bainamesokrazian egoki finkatutakoak, burges ttipi, profesio liberale­tako eta funtzionari zenbaitek osatzen duten "intelligentsia"koak.Sport dotorez jantzitakoak. Sarrerak txikitu eta linternaren lagun­tzaz aulkietara daramatza AKTOREAK, eta han esertzen dirabiak. Aulki gutxi dago, eta zurezkoak ez badira ere erabilkorrakbehar dute izan. Bigarren tinbrekada. AKTOREA ikusleak sartu­taka atetik desagertu egiten da eta eskuin aldean bide dagoen eske­nategiko (eskenategi barruko oholtza ttipi bat) kortinen artetikagertzen da, ilunpean ezer gutxi ikusten bada ere. AKTOREAkberak foko zuri bat pizten du, linterna itzalia eta atezain kapelaeskuineko eskenategi txiki horretako bazter batean dagoen aulkianuzten ditu, eta ordura arteko mugimenduak motelak baziren,hemendik aurrera bizkortasunez eta bizitasunez mugituko da: jauzibatez fokopean sartzen da.)

AKTOREA: Allez hop! (Swing doinu ezagunak kantatzen hastenda; letrarik gabe, traralala esanez eta berl'halaxeklake piska bat dantzatuko du, ohizko pausuak kan­tari segitzen duen bitartean. Horretan bukatzen due­nean bazterrera doa berriro eta ilunpetik bastoi beltzdistiratsu bat ateratzen du eta bide batez beste [okopare bat piztu, eskenategi txikia gehiago argituz.Benetako showman baten gisa mugituz, hizlari has­ten da bi ikusleei zuzentzen zaiela nagusiki; noiz­behinka hizketa eten egiten du musikaren bat kanta­tzeko, dantza pausu batzuk egiteko edo besterikgabe emoziozko ta-ta-ta-txan! batzuk egiteko)Ladies and Gentlemen, Jaun andereok, zuekincgundoko ikuskizuna, sekula ahaztuko cz duzuen

5

espektakulua, haurrak gizon eta agureak umebihurtzen dituena, zuen biziko zirrara eragingodizuena barren barrenean, emoziorik garbienak etairrikarik bajuenak sentieraziko dizkizuena, txistuaisurerazi eta erraiak irauliko dizkizuena, farreareneta negarraren arteko jolasa, heriotza eta amodioa­ren arteko jokua, onen eta gaiztoen borrokalekua,askatasunaren haizea bazter batetik bestera dara­mana, bide erratuei norabidea argituko dizuen etabidaiari ziurrei begiak lausotuko dizkien sua,jakintsuen eta ergelen, gizon eta emakumeen, abe­rats eta pobreen, zoriontsu eta zorigaiztokoentopalekua, misteriorik misteriotsuenak eta egiarikegiatienak dakarzkizuena, ikusgarrietan ikusgarrie­na: Antzerkia!!! (Hori esatean ordura arteko mugi­mendu etengabeak gelditu egiten ditu, etsipen zini­kozko keinua egiten du, bastoian jarri eta bi ikusleeibegira geratu aldi luze batez; ondoren ikusle horieihizketan hasten zaie, aitorpen sarkastikoak egingobailituen, bere hitzei farre etsitua egiten diela, ironiamingots batez) Antzerkia ... ikusgarrietan ikusga­rriena ... la! Misterio eta egiaren topalekua ... la!lakintsuak lausotzen dituena eta ergelak argitzen ...la! Farre eta negarra bazter batetik bestera erakus­ten dituena ... la! Amodio eta gorrotoaren burru­ka ... la! Sua eta ura, bizitza eta heriotza, penak etapozak ... la! Ze espektakulo eta ze demontre dahau? (biziago, haserretuago) Nola eskeiniko dugukristoren ikuskizuna bi ikusle besterik ez badugu?(ixilunea; ondoren etsituago). Bi ikusle, bi ikuslebesterik ez... Zer egin dezaket nik bi ikuslerekin?Nola agertuko ditut gizon-emakumeen irrikiak?Nola bihurtuko naiz beren asmo izkutuenen bide­ratzaile? Nola askatuko ditut beren tentsioak etanahastu beren uste okerrak? (motelki, arintasunikgabe, bazter ilunera doa eta aulki bat hartzen du;bastoia bazterrean uzten du eta aulkiarekin eskena­tegi txikiaren erdira doa berriro; han eseri egiten daikusleei begira baina aulkia alderantziz duela: bereaurrekaldea aulkiaren bizkarraren kontra; bere jakakendu eta aulkian zintzilik uzten du; bi ikusleei hiz­ketan hasten zaie, baina ironikotasuna galduta:

6

orain etsipena besterik ez zaio nabari, garraztasunpittin batez; konJidentziak egingo ba/izkie legezdihardu, patxaraz, besoak mugituz eta eskua ileetaraeramanez). Baina ... nola ez dagoen teatroaren­tzako laguntzarik, nola denek ahaztuta eta bazterbatean lagatako panpina bezala daukaten, nola jen­deari XIX. mendeko zera bat iruditzen zaion tea­troa ... Noski, orain ez dago teatroa bultzatzerik,orain ezin da horrclako anakronismoetan denboragaldu, orain zinea dago gailen, zinea suspertu beharda, edo... egia esan, zinea ere ez honez gero:videoa, videoa da etorkizuna, videora dedikatubehar omen dugu denok, gainerako guztiak akaba­tuta omen gaude... akabatuta. Asko jota, noizeanbehin muntaia haundi-maundiren bat edo beste bul­tzatuko dute agintariek, gero teatroaz ere arduratzendirela esateko... Museoetako erlikia zaharrak bezala:hautsez beteta urte osoan, eta urtean behin,lizundu ez dadin edo, begi bistan jarri. Baina bizita­sunik ez, hori ez, hori ez zaie agintariei intcrcsa­tzen. (Zutituz eta ihiliz; hizita.l'un gehiagoz). Etabadakizuc zergatik? badakizue zcrgatik cz zaicnajola politikoci antzerkia? badakizuc zergatik utzinahi duten poliki poliki hiltzen? (ixilunea) Bildu­rragatik ... Bai antzerkiaren bildur direlako; bildu­rra diote teatroari ezin dutelako kontrolatu: denabere eskuetan ondo lotuta euki nahi dute, eta tea­troa hondarra bezalakoa da: ihes egiten die eskuartetik, bizirik dagoelako, bizi-bizirik. Teatroaedonork egin lezake, eta nahi duena esan. Ikusen­tzungailuetan ordea dirutza itzelak behar dira. <:tahorrela egiten dute interesatzen ez zaizkien guztiakbaztertzeko. Horregatik bultzatzen dute hainbestetelebista, horregatik gara gem eta gehiago telebis­taren menpe dagoen gizartea; egunetik eguneramurriztuz doa gure eritzi kritikorako gaitasuna etajoera. jendearen kreazio ahalmena hutsarenhurrengoa da; telebistak robot bihurtzen gaitu,pasibitatera kondenatzen gaitu; sormena, lilura,hunkimena, komunikazioa ita egiten ditu telebis­tak; burumuinak jaten dizkigun piztia erraldoi etateledirijitua da; eskerrak oraindik (sualdia bukatu

7

egiten zaio. baina bada bere begirada eta irrifarreanargi berezi eta estrainioa; zuzenkiago mintzo zaie hiIKUSLEEI) badiren bere kabuz pentsatzeko gauzadiren gizon-emakumeak. bere nortasunari eutsidiotenak. zuek biok hezala. Barkatuko didazuezuzenki hitz egiten hadizuet, haina eskerrak emannahi nizkizueke bihotz hihotzez. nere partetik etaantzerkilari guztien izenean ere hai. zuek haitzareteoraindik ere Artearen suari tinko eusten diozue­nak, bere txingarretan herotasuna hilatzen dutenhakarrak (inguruari hegiratllzl Restalde, horrengutxi izatearen intimitateak uslI: dut zilegi egitenduela zuei horrela mintzatzea. ajola ez hazaizuenoski. Molestatzen dizue'! Molestatzen hadizucesan. lotsarik gahe. (IKUSLEEK elkarri begiratzendiore. harrituta. haina ez dute ezer esaten. ez keinu­rik egiten) Bueno. nik hori esan nahi nizuen, zuekez zaretela telehistaren mozolokerian jausi ... (ur­duri antzean) eta oraindik ere hadakizuela kalita­tezko espektakulu bat bereizten eta ... eta horrega­tik etorri zarete teatrora (berriro zutituz; animoz)Eta teatrora etorri bazarete zeredozer animatuagoaikustera etorriko zineten. ez honenbeste pena etaarrenkura entzutera. Beraz, zuek merezi eta nahiduzuena izan behar dugu: berriketa gutxiago etamugimendu gehixeago, zuek ere ez baituzue alpe­rrik ordaindu. Zcren. zuek ere seguru asko batzatozte nerekin (eskenategi txikiu gainontzeko eske­nategiu haino altuxeugo dago; AKTOREA eskena­tegi txiki horretako ertzean e.l'ertzen da eta korhata­ren korupiloa zertxohuit askatu) Begira, antzerkimolde klasikoak ez dira henetako tcatroa: hanaktorea here eskenategian hasten zen gidoi hat esa­len. hukalzen zuen eta kino. Non dago komunika­zioa. non dago ikusleekiko hartuemana'! Aktoreenpekatua izan da askotan. here hurua jainkotzathartzea, ikuslea haintzat ez hartzea: cta antzerkiegileek erc. idazleek, erru bera dute, edo haundia­goa. Gauza hat idaztcn dute eskcnatcgirako.hemen taulagainean ibiltzen diren aktoreentzako.eta ahaztu egiten dute hor aurrean (hi IKUSLEAK.I'einalatuz) beste gizakume batzuk daudela jarrita.

8

zerhait komunikatu nahi dutcnak, here hizikizuneta scntikizunak adieraztcko irrikitan daudenak.Eta erlazio hori hautsi cgin dutc. Murru hat eraikidute hcmcn, eskenategi eta ikusleen artean, harresitransparentea haina harrcsia azken hatcan, ctahorrela czin daitckc benetako teatrorik egin, holatraizioa egiten diogu teatroaren berczko senari,muinari, mamiari. Zuen cta gure artcan zcrikusirikcz balego bczala jokatzea teatroari uko egitea da,zuek crc esku hartzen baituzue. Tamalez, askotanesan izan da zuek, ikusleak, espektakuluaren partehat zaretcla, parte garrantzitsua, baina gcro horiahaztu egiten da, cdo hitz hutsetan geratzen da,czertan gauzatu gabe. Baina nik orain, hamaikaaldiz errepikatutako lelo hori, ikusleak ere ikuski­zunaren ardatza direlakoa, egia izatea nahi duI.(eserita dagoen lekutik salto txiki bat eginez jeitsi egi­ten da eskenategi txikitik, baina haren kontra jarritasegitzen du; hitz egiten duela, alkondararen mahu­kak erremangatzen dihardu). Bai, hcgira: nik ...hemen, ikusleen eta aktoreen artean eraikitzen denmurru hori apurtu cgin nahi nuke, txikitu erabat.haina horrctarako zuen laguntza behar dut; prest alzaudete zuek ere parte hartzeko ikuskizun hone­tan? Konforme zaudete denon artean tartekoharresi hau txikitu cta hirrintzeko? (IKUSLEEKharriturik begiratzen diote elkarri eta ezjakintasunkeinu bat egiten) Bai? Hara: (ibiltzen hasten da) nikeskua luzatu nahi nizueke, proposamen gisakobatean. Hau proposamen hat da, eta zuek ez duzuelotsarik izan hehar. Garaitu egin behar dugu lotsa­ren harresia, gure arteko harresi lotsagarri hau.Nola? Gure eskuak lotuz; gure artekoa dantza batda: aide batean ni nago eta beste aldean zuck;dantza hau denok lotzcn gaitucn soka bat da. Bimuturrcko soka (bazter baterantz doala; han, zokobatetik soka bat ateratzen du). Honako hau hczala­koa! Nik soka bota cgin hchar dut, eta zuck hartu.Azkcn batcan horixc da komunikazioa, czta? Nor­herak aidean botatzcn duen soka bat, hestcrenhatck hartuko duclako cspcrantzan. Eta soka horihchar bczala botatzcn ez bada cdo inork hartu nahi

9

cz badu inkomunikazioa datar. Saia gaitezen berazlotuko gaituen sokari heltzen. (bapatean, ibiliandabilela bota egiten du sokaren mutur bat ikusleenaldera eta GIZONAk aidean hartzen du) Eta zer daazken finean antzerkia komunikazioa ez bada?Zuetako bakoitzarekiko hari fin bat (IKUSLEAKseinalatuz) armiarma izkutu batek irundakourrezko hari fin baina gogorra, behar bczala cgitcnnada. (Iehengo txokora doo korrika eta beste sokabat ateratzen du; lehen bezala IKUSLEEN alderabotatzen du, ANDREAri hobeto esanda, esaten dio­la) Tori zuk ere! (lehen mementuan ANDREArierori egiten zaio baina jaso egiten du ondoren) Giza­kiak berez dituen grinak agertarazteko eta aska­tzeko biderik zaharrena eta naturalena izan da beti­danik antzerkia. (hitzegiten ari dela, IKUSLEENinguruan hasiko da bueltaka, oso jira-bira zabaletanhasieran. batzuetan soka bat hartuta daukala. bestee­tan bestea) Antzinatik ezagutu izan da antzerkia etagizarte era eta zibilizazio guztietan. Beti aipatu izanda Grezia zaharreko teatroa, baina ez da hori inon­dik era hasiera. Hori nolabait ere, burgeste bideansartutako gizarte baten teatro eredua da, eta horrijarraitu dio gehienbatean gure mendebalde aurre­ratuko teatroak. Baina antzerkia berez beste zere­dozer da, askoz ere primitiboagoa, gizakiak dituenpasioak, kezkak, bildurrak eta bizipozak taldean,bere kideen aurrean eta kideekin batera azaltzekobeharra. Adibidc bat jarriko dizuet: har itzazueAfrikako tribuak, leinuak, zein da horietan bizitza­ren erritmoa markatzen duen ekintza, munduare­kiko eta lainkoekiko erlazioa finkatzeko erabiltzenduten bidea? Antzerkia. Bai, ez begiratu begiharritu horiekin. (dantzan hasi bitartean gero etabiziago arituko da hizketan) Zer dira bestela lei­nuek totem baten inguruan egiten dituzten erri­toak? Zer da bestela aztiak mozorrotuta egitenduen dantza eta komeri saio guzti hori? Zertaradator bestela kolore biziez pintatzea? Zer dela etaleher eginda bukatu arte dantzatu? Hori da teatro­rik berezkoena, biziena, sentituena, egiazkoenaazken finean. (bapatean kantari hasten da, halako

10

erritmo afrikar batez: txun patapatxun patapatxun­ta... aldi berean gorputz osoa mugitzen hasten dela­rik, halako dantza moduko batean; dantzan etapoliki hasiko da, baina erritmoa -halaber kantatzenari denarena- gero eta azkarragotuz; bitarte horre­tan gorba/a kendu egingo du, eta alkondarako botoiakaskatu; kriskitin eta txalo egiten eta oinez zorua jo­tzen ere arituko da, erritmoaren lagungarri, eta hirusoinu horiek egitera bultzatuko ditu IKUSLE txun­dituak, hauek txintxo, harriturik eta halamoduzkoirrifarre batez obedituko dutelarik; kantari aridenez, hitz gutxi esango du bitarte guzti honetan,baina batzutan bai, bat edo beste, laburrak eta saka­banatuak) Benga: kantatu nerekin. Hau da bene­tako teatroa. Hau da toxina guztiak kanporatzekomodurik onena. Eta adrenalina ere bai. Segi nere­kin. jo txalo. Hau da benetako katarsia. Gorputzalibre uztea. Nahi duzuna dantzaren bidez adieraz­tea. Hauxe. hauxe da artea. Eta plazerra ere bai.Ez al dituzue bibrazioak antzematen? Egin kriski­tin nerekin batera. Hola. hola. (horrela dabil dan­tzan, sokak hartuta IKUSLEEN inguruan,IKliSLE bakoitza soka batez inguratzen ari delarik:hauek konturatzen dira, baina elkarri hegiratzendiote herahe, eta AKTOREAri begira segitzen dute,harritu samartuta, dantza gero eta zoroago horretanitsututa bezala, ezer ulertzen ez dutela) Hau da bizi­tzarcn eta artearen orgasmoa. (ia garraisika ari delaeta zoro moduan mugitzen) Hau da klimaxa. Hau.hau. hauuuuuu!!! (soka gehiegi geratzen ez zela,hapatean tirakada gogor hat ematen die bi sokei, etaANDREA eta GIZONA, lurrera erortzen dira aul­kiekin batera, berauen inguruan hilduta eta lotutabaitzeuden; une horretan, oso azkar ibiliz, A KTO­REA biengana doa eta biak ondo lotzeko aprobe­txatzen du, aulkiaren atzekaldean korapilo hilt egi­nez; ANDREA izututa, garraisika hasiko da, etaGIZONA protestaka, galdezka; biak isilerazten dituAKTOREAK, etengabe hitzeginez) Ixo. ixo. ezlarritu, hau erc ikuskizunaren zati bat da. ez larritu.hau da gure soka, bi muturrak lotzen dituena. zueketa ni; orain egiazki zuek ere ikuskizunarcn zati

11

zaretc, zati bazterrczina, cz larritu ez, cz zaizucczer pasatuko. Grain hasten da benetako teatroa.orain jada ez zarete ikusle soil. protagonista baizik.(Ohoftzam igo eta fokoen Zlltahem joanez. foko piz­tuak IKUSLEengana zuzemzen ditu; Iwuei de.wt.H'­gina zaie hapateko argi indartsu hori) A! Ez zaizki­zuc fokoak gustatzen? Ez zaudetc gustora fokocnargipean? Lan honen ajeak din\. Kanpotik begira­tuta dena da polita. baina behin barruan sartuz geroeragozpenak eta enbarazoak ere badircla ikustcnda; baina cz larritu, laister ohituko zarete eta. Ba;­na, nola izan ote naitcke honen ajolakabea? Zuekhor lurrean etzanda eta ni hemen lasai asko hizke­tan. Barkatu, berehalaxe konponduko dugu.(/KUSLEengana doa eta aufkietan ondo eserita.teme jartzen ditu, etzanda haitzeuden) Grain hobe­to? Ez? Pixka bat bai. Guztioi gertatu zaigu: iehenaldiz fokoen pean sentitzean, halako zirrara batsabelean, ezinegona ... Ez da erraxa ez; askotanzaila ere bada begi guztiak zuregan finko daudelajakitea. Sentimendu nahasiak sortzen dira halakoe­tan. (guzti hau esaten duefa, IKUSLEAK hesterikez ditugu ikusten; AKTOREA ohoftzan batetik hes­tem dahif, haina bere ahotsa eta pausuak entzunarren ifunpean dago; IKUSLEEN aurpegiek [arrita­SllIIa eta ezjakintasllflU adiemzten dute) Aide batetikharro zaude. ikusle guztien interesen jomuga zare­lako, zentrua. baina bestetik izugarrizko lotsa sen­titzen da, halako herabetasun berezi eta gaindiezi­na, aide batetik pozez gainezka sentitzen zara.horixe baita bizitza osoan desio izan duzuna, bainabeste aldetik bildurra nagusitzen zaizu. bildur ika­ragarri bat eskuak lotu eta eztarna estutzen olzuna.Zergatik? ardura bat eskatzen zaizulako: zure eskudago ikuskizuna aurrera ateratzea, bere garaipenaedo porrota. Hemen ere ardura bat eskatzen zaizuezuei; ikuskizunaren parte zareten aldetik. ikuskizu­nean sartuta zaudeten mementutik erantzukizunbat duzue ikusleen aurrean. Betebeharreko eginki­zun bat; zuen lana ondo bete beharra duzue.Egingo al duzue? Egingo al duzue zuen lana?Egingo ez duzue ba! Konpromezu bat hartu duzue

12

eta orain ezin duzue atzera jo. Lehen esan didazucikuskizunean parte hartzeko. jarrera aktiho hathartzcko prcst zeundctela. eta orain ezin dezake­zue atzera egin. ez. ez. oso gaizki legoke hori.Beraz egin egin hehar duzue. e! Konforme'l (ohol­tzatik jeitsi egiten da eta argi eremuan sartzen;IKUSLEEN ingurllan ibiliko da orain ere, sentikor­tasunaz hitz egiten die/a) Ez al duzue sentitzen tea­troaren majia? Ez al zarete hasi sentitzen hainhestealdiz aipatu izan den teatroaren Iilura izkutu etaesplikaezin hori'/ Ez al duzue antzcmaten harrcnakastintzen dizkizuen zera hcrczi hori? Gorputz osoaartega jartzen dizuen kilika arraro hat. .. ? Ez... '/Benetan ... ? Noski, noski, ncrc errua izan da: zere­gin pasihoctara makurtu zaituztet, ez dizucteskuhartze zuzcnagoctarako aukerarik utzi. Rainakonponduko dugu hori crc: emango dizuet zucnantzcztc ahalmena garatzcko parada cgokia. (ge/­diune /uzexeagoa, ibiltzel/ ;arraitzel/ due/a) Rai hai­na, nola? Nola egingo dugu wck cskuhartzc zuzc­nagoa izan dczazucn? Zuck cz duwe inolako prcs­takuntzarik. ez dakizuc gorpulza crahiltzcn. ezdakizuc hehar hczala mugitzcn, ez dakizuc ahotscgokiz mintzatzen, cz duzue tcsturik ikasi, ez daki­wc hcgi kcinucz czer adicraztcn, zuek cz dakizucczer; ezer ez dakizue zuek, ezertxo ere ez, ezer ez'(bui/aka bukatu du, eta ondoren beste ixilune bat.here puusu hotsa hesterik aditzen ez dugula; ondo­ren herriro goxo hitz egingo die) Raina ez larritu;moldatuko gara. Edonork egin dezake tcatroa,horretarako ez da prestaera berezirik hehar, giza­kumearen herezko adierazpidea denez. Bcti esanizan dugu hori. ezta? Ezin hasiko gara orain kontra­koa esaten. Edonork egin dezake teatroa, zuk, zukcdo nik; denok dugu gaitasun hera. Gainera,hizitza bera ere ez al da teatroa? (aulki hut hartueta IKUSLEEN purean esertzen du, au/kia utzekozaurrera dugoela) Rai, gure eguneroko hizimodua,hizitza da tcatro iturririk oparoena; hizitza beratcatroa da, hcste norhaitcn aurrcan gaudenmomentutik; eta bakarrik gaudcnenean ere baigurc huruaren aurrean ere crrcprescntatu egiten

13

dugulako; zer esanik ez· ispiluaren aurrean jartzengarcncan. Horixe: zuen bizitzarcn parte bat izangoda hemcn antzcztua; ez du in porta gauza garrantzi­tsurik cz csatca. edozcin txikikeria. zuen bizitzakoedozein xehetasun da antzerkigai. Ea bada. hasi.has zaitezte antzezten (hirurell ixilune 11Iua) Ez 10­tsatu. hasi hizketan bildurrik gabe. edozcrtaz. ber­din da (beste ixilune ItlZe bat; aurrekoa baillo 11Izea­goa (') ) Ez dakit. zuen mailasunaz hilZ egin deza­kezue. adibidez: elkarri hilZ goxoak esan. zuenamodioa zenbalerainokoa den. zein pozik zaudetenelkarren ondoan. nahi duzuena. (beste ixi/lllleluzea; hauetan gero eta tentsio Ilabarmenagoa alltze­man ahal izango da IKUSLEEN aldetik; AKTO­REA lasai eta patxaraz dago) Edo beslela. zuenarteko iSliluak: iskanbilan hasi. elkarri irainak etazatarkeriak esanez. barruan izkulaturik dauzkazuc­nak agertu. izugarrizko sesioan hasi. ez uakil. edo­zein gauzak balio dezake. (ixilune luzea; AKTO·REAk bitartean alkondara kellduko du. poliki poli­ki, eta aulkiaren bizkarraldean jarri; elastiko tirante·duna darama) Ea bada: hasi behingoz. lolsarikgabe. zuek zarete orain antzerkia egin behar duzue­nak. (ixilune' izugarri luzea; IKUSLEEN allrpegieta keinuetall deserosotasulla eta tensioa gero etanabariago agertzen dira (); azkellerako ANDREA,piskanaka piskanaka, negar zotillka hasiko da;orduan AKTOREA hunkituta hasiko da hizketall.poliki poliki harengana doala) Hori da. horixc:negarra. Zein zoragarria! Zein xamurra. zein poli­ta! Negarra da anlzerkiaren bi zulabeelako bat.Bestea farrea. Baina negarra hunkigarriagoa da;zein neskatxa paregabea; hori da negar egiteko eraxarmangarria! (AKTOREA hurbildu eta mintzatllahala, ANDREA gero era Ilegar ozenagoetan. etaazkenean AKTOREAk laztantzeko asmotall edo

(I) Unc honctan AKTOREAk. patxara OSOl cta IKUSLEEI begira ligarro paketeaatera dczakc cia ligarrn oat clpainctara cramanda ncslC poltsiko hatetik poxpoloakatcra cta piltU. ligarrna crrctlcn cia kca hOlatlcn hasil. IKUSLEEN clincgona areago·IUl.

(2) Lchcn ligarroa piZlu oadu oraintxc itlaliko duo ligarrnkina nchcgainera jauniki ctazapata lOlal lapalduz.

14

ukitu egin behar due/a dirt/dien unean oihukahasiko da. gorputza aha/ duen neurrian atzera era­manez; momentu horretan GIZONA ere bui/akahasiko zaio AKTOREAri).

GIZONA: Utzi ezak pakean era alena! (amorru bizizesaten du)

AKTOREA: '(GIZONAk hitz egin bezain laister muturreko ika­ragarri bat ematen dio eta orruka hasten zaie bieierabat amorratuta; ANDREA negar zotinka ari daeta GIZONA aulki eta guzti lurrean erorita. eman dio­ten zartadakoaz; batari eta besteari zuzenduko zaio.txandaka) Ez duzue ezer ulertu! Tontoak zarete! Ezduzue ezer ulertu eta dena pikutara bidali duzue!Zuen bizitzako aukera eskeini zaizue eta ez duzueaprabetxatzen jakin. Dena izorratu duzue, mizki­nak, estuak, zekenak. Zer uste huen, andrea bor­txatu behar niata ala? lai, andrea bortxatu! Bortxa­tu! Zertarako bortxatu behar nian? Hori duk adi­men perbertitua, okerra izatea. Eta bortxatu banuere, zer? E? Zer? Teatroa duk hau, teatroa. Ez alduk ulertzen? Hemen dena da posible. Eskenategiaaldare bat duk, bertan dena duk zilegi; ingurunemajikoa da, eta lainkoak oihala jeitsi arte dena dazilegi, dena. Zuek progretzat daukazue zuenburua, baina burgeskerian kakazturik zaudete bur­gesak baino okerragoak zarete (batetik besterahaserre dabi/e/a esaten ditu; bazterrera doa eta han­dik plater tankerako kapela hartu eta jazten du, etazigor bat hartzen du esku artean. aidean zartadakahasiz) Zuek eskola zaharra behar duzue: egurra etazigorra. Horrela besterik ez duzue ikasiko, burugo­gor hutsak zarete eta. Gogor egin beharko dizuet,baina zuen hobe beharrez ari naiz. Egunen bateaneskertu egingo didazue gaur pasatutakoa, gogorjokatu izana. Benetako espektakulu batean partehartu ahal izan duzuelako; ikusle pasibo izatetik,kreatzaile, artista izatera behartu zaituztedalako.Gaur izango zarete behingoz bizitzaren espektaku­luaren egile, neri ez beste inori esker. Baina. horibai: kostata lortuko duzue: hau ez da txango bat,hau ez da jai eguna. Diziplina gogorra behar da arte

15

GIZONA:

honetan, eta are gehiago norbait hasten denean,cdo behar hainbat el dakienean. Eta luek el daki­zue eler. (gogor hitz egiten die) Zuek kaka zaharrazarete, gizarte honen simaurra, mendearen honda­rra. Zuek ez zarete gizon eta emakume; zuekezgauza zarete. (une horretan, AKTOREArenhaserraldiaz geroztik malkoei ewsi ezinik, larri etaestu egon den ANDREA aharrantzaka hasten da,eta hari ikustean kokildutako GlZONA hitz egiteraausartuko da, kementsu).

joan cgin nahi dugu hcmcndik; aska gaitzazu~

AKTOREA: (sWan herriro, (JIZONAri ziKorraz zartadll hllt. ematen diolll, edo mehlllxlItu he.we/a) Ixoo!!

GIZONA: (Iropelka, zlllaparlllka ela ozenki hilz eKinez) Ez dutnahi; guk joan cgin nahi dugu. cta aska gaitzazubchingoz; gu cz gara aktorcak clta txorimaloakere, cta zu erotuta baldin bazaude guk cz duguerrurik; nahikoa da, lOro halakoa! Guk joan cginnahi dugu cta oraintxe bcrtan askallcn Cl bagailuzllikusi beharko duzu. Poliziari deituko diogu. Gar­Izclara joan bcharko duzu, edo eroetxera, sckulacz aleralzeko. Askatu!

AKTOREA: (GlZONA hilz egilen hasi hezain laisler here gai­nera joan zaio elll kolpekll hasi: ostikoak ela zigor­kadak ematen dizkio, hasi orduko lurrean hulalazegoen GlZONAri, hau ixiltzen ez delarik) Ixildu,ixildu, ixildu, ixildu, ixildu, ixildu, ixildu, ixildu.ixildu!! I (oihuka ariluko zaio uSlikaka ela zigorka­daka ari zaion bilarlean, baina GlZONA ez geldi­tzen ez haretzen dela ikusirik, prakelako sakelelikzapi zuri haundi hat atera ela lotu egilen dio, ahoaldea ela lepondoll estu-estu elkartuz, hortzak age­rian utziz. ahoa zahal zabalik baina hilz egin ezinik;zapia jar/zen di(m hitartean GlZONA konlra egitensaiatuko da, buruari eraginez eta; AKTOREAkhilarte guzli horrelan jOlzen segituko du, ela halaherirainka arituko zaio; beslalde, ANDREA bere alde­lik gero eta garraisi ozenagoetan ari da. hislerialik

16

gertu) Kabroia, zerria, memelua, zekena, irendua,alua, nazkagarria, zikiroa, simaurra, zirtzila, sasia,zaborra, kabroia, alua, nazkagarri halakoa, kakazuburgesa, mukizu negartia, purtzila, ustcla, zerria ...(GIZONA lotzen eta jotzen bukatzen dllenean.lurrean etzanda utzita, ANDREArengana doa;honekin goxo-goxo arituko da, aurreko gogorkcria­rekin kontrastagarri gertatzen dela bere jarrera, etahitz ezti eta leunekin ANDREA baretzen saiatukoda; bide batez, bere altzoan jarrita, bere oinpean ese­rita, laztalltxo batzuk egingo dizkio, konJiantzaeman nahiz edo) Zer duzu, pottola? Ez egin nega­rrik. Zer duzu hola negar egiteko? Nork egin dizumin? Ez zaude gustora? Ez zaude pozik? Ez eginnegarrik, enetxoa. Ez duzu ondo pasatzen tea­troan? Ez') Hori al da? Benetan? A! Badakit: ezzaizu aulkia gustatzen. Ez da erosoa'! Esan eginbehar zenuen. Lasai, berehalaxe konponduko dugueta. Ez egin negarrik, polit hori. Sokak estutzendizu? Sokak? Lasai, neska, oraintxc lasatuko dizki­zut eta. (amas estuka zegoen ANDREA, piskallakalasaituz doa, sokena aipatu diotenetik batipat, etazotinka jarraitzen badu ere e: du lehen bezalako his­teriarik; A KTOREA, sokak askatzen ari :aionbitartean, ilea laztantzen, malkoak txukatzell etahorrela aritllko :aio, kllttlllltasllll ikaragarriaz)Holaxe, sokak lasatuko dizkizut, eta ikusiko duzuzein ongi sentituko zarcn ondorcn. Grain hobeto')Bai? Baina ez guztiz. ezta? Nere neskatxa maitea,ez larritu. Graindik ere estuegi dauzkazu agian')Bai? Hori ere ezin da ba. onartu. Lasai. oraintxekonponduko dugu. Askatu egingo dizkizut. Kon­forme? Askatu egingo zaitut. Eta txintxoa izangozara? txintxoa') (umeei bezalaxe hitz egiten dio) Hauda neska formal cta maitagarria. Holaxe. maitea.Ikusiko duzu gu biok zein ongi moldatuko garen.(Beatlesen "Lady Madona"ren euskal aldaera kan­tatzen du) Zuri erakutsiko dizkizut teatroarensekretu guztiak; gu biok ibiliko gara antzerkiarenmundu majikoan zehar eta here altxor izkutu guz­tiak deskubrituko ditugu. zoragarria izango da!Gezurrezko ilunabar zoragarriek Iiluratuko gaituz-

17

le, alegiazko oturunlzak egingo ditugu. Desertuanoarrena bidaialuko dugu ganbeluetan eta munduilsusi honetako zera guztiak ahaztuko ditugu. (ho­laxe hizkeran ari dela, era laztanka, amodio eztitanI/rtzen ari diren hi maitale dire/a irudi /ezake, bainaAKTOREAk ANDREA guztiz askaw bezain /ais­ter, hau gaineru datorkio besteari, jauzi batez, etahasapizti haten gisa hasten zaio atzamurka, joka,aha/ duen modI/an erasoka, orruka ere ari den hitar­tean. AKTOREAk ere defendatu egiten du herehurua, no/a edo ha/a. Burruka hori ikustean, orduraarte ezer gutxi mugituz egon behar izan duenGIZONA aha/ duen moduan mugitzen hasten da/urrean etzanda, besteengana hurbi/du nahian, etaezin hitzegin badezake ere eztarriko hotsak egitensaiatzen da. Azkenik, aldi /uze samar batez burrukasaio gogorrean eta oihuka aritu ondoren AKTO­REAk egundoko ko/pe bat emanez ANDREA bera­gandik metro batzuetara jaurtikitzea /ortzen duoHarengana doa ondoren eta masai/eko andana ema­ten dio, kupida gabe, haserre bizian iraintzen eta /ai­dotzen due/a) Puta, puta, puta, puta halakoa, putanazkagarria, puta zikina, zerria, urdea, puta nazka­garri hori, hola ikasiko dun horren puta ez izaten,nazkagarri zikina, puta halakoa... (histerikomoduan dago AKTOREA, eta ANDREA tximeta·tik he/dura arrastaka darama bere au/kia zegoen/ekuraino; bertan low egiten du indarrez,ANDREAren negar etsien artean; hitz egiten segi­tzen du bitarte guzti horretan, ANDREAri berezikiaurrena, eta hau /otu ondoren biei, batera edo txan­daka) Ostiaka ikasi beharko dun, ostiaka, zuekinez dago beste biderik, animaliak baino okerragoakzarete, puta halakoa, puta nazkagarria, ea ikastendunan behingoz zertan ari garen! Puta zaharra! (/0­tzen bukatzen duenean berriro zigorra eta erori::aion kape/a hartu eta bi IKUSLEEN artean ibi/ikoda berriro ere, mehatxuti, gogar hitz eginez, hestebiak bildurrak aidean dauden bitartean) Nazkaematen didazue. Bai: nazka, izugarrizko nazka. Ezduzue ezertarako balio. Ez dakizue ezer egiten etaez didazue laguntzen uzten. Ez dakizue zer nahi

18

duzuen ere. Mizkinak zarete eta harroak, haina eznauzue engainatuko. ez: zuek hezalakoak ezagu­tzen ditut. oso ondo gainera. (geldiune labur bategiten du) Oraindik ez dakit zer egin zuekin. Nikcrakutsi egin nahi dizuct teatroa egiten, teatroarenmisterioaz gozatzen, haina zuek ez duzue lagundunahi. Ez duzue ezertxo ere ulertu eta zuei erasotuhanizue hezala hartu duzue. Erasotu'! Eta zertara­ko'! Zer irahazten dut nik horrckin'! Hik cz al dakikhoni muxu cmanez gcro ez dela bcnctako muxua'!IANDREA lepolldoko tximetatik heldu eta musuluze eta bortxatua ematen dio ahoan) Hik ez dukikusten ostiko hat cz dela hcnctako ostiko'! (o.l'tikogalanta ematell dio lurreall .I'egitzen duen G/ZONA­ri: ondorell etsita. pazientzia haulldill halu IJezalahitz egillgo du) Ai Jesus! Hau pazientzia hcharduguna 1 U mcak hczalakoak zareh:: cdo okerra­goak: dcna cgina cmall hchar. Kafcsnc zopak jatcnere cz zcnuketc asmatuko hakarrik. Eta hala erelagundu cgin nahi dizuct. Ez dakit zcrgatik hainalagundu cgin nahi dizuct (G/ZONA eta aulkia har­tll1a tellte jartzell du hau efll (aZONA hertall e.l'erita.ANDREAren aurrez aurre geratzen delarik: AKTO­R EA here uldetik hC.l'te uulki bateall e.l'ertzen du he.l­teengandik metro batzuetara, beti hezalu atzekozaurrera) Tira: Ichcn hczalaxc gaudc. Konturatu alzaretc') Lchen hczalaxe. Orain hai, orain cgingoduzuc zercdozcr, ezta'! (ixiluneu) Beste aukera hateman nahi dizuet. ca oraingo hau aprohctxatzcnduzucn: ez da horren zaila, ezta') Badakizuc zcregin hchar duzuen. (ixihllle luzeagoa: hilurteanA KTOREA zigorrarckin zupata kUlltoian joku uri­flIko da, erritmo ;akill hutcall, crloju hat hailitzall)Benga ha. zain naukazue. Aktuatu! Ez'! Bcgira: niklagunduko dizuct: hat. hi, hiru csan, eta zuck an­lzeztcn hasiko zarete. Konformc') Ea hada: hat ...hi ... hiru ... Akzion! (hc.l'te ixilunc luzca; IKVS­I,EAK artega, eta AKTOREA ere hai, lIollhait: 110­t::ak hailegoclI, hesoak igurzten hastell da, eta han­dik pi.l'ka hatera zutitu egingo da. hizketan hasiz)Hoztcn ari naiz. lzotzezkoak zarcte, jela haino ho­tzagoak eta cz dUZlle giroa cpcltzcn. Jokalari hatek

19

here zeregina hctctzcn duencan kiskaltzcn jartzcnditu hazterrak. ikusleak. dena. Baina zuck cz duzucezertarako halio. sua crc izoztu cgingo zcnukctclUck. Epeltzen ere ez dakizuc cta ni hotzak amo­rralzen nago. (hori e.wfen duela fxokora dou, han­dik gabardina zuri bat harfzen du, papar zabalakdituena. eta jantzi egiten du, lotu gabe, kamixetahutsaren gainean; berriz ere inguruan jira birakahasten zaie, aurrena isi[jk eta handik piska baterahizkefan hasiz) Agian. zuek pentsatuko duzue ezinaktua daitekeela horrela. zuen egoera harrelan.(GIZONAri besotik helduz) Hi mutu. ahaa ezinzabaldurik. ezin itxirik hobeto esanda. (izututa etaerdi negarrez jarraitzen duen ANDREAgana joa­nez) Bcste hau berriz. erdi histeriko. arnasa hartuezinda. eta biok eskuak lotuta. aulkiari josita. Horiez da prolema! Mila bide dituzue oraindik ere ikus­lea kilikatzeko. bere arreta zuenganatzeko. senti­mendu eta sentsazio bcrriak eragiteko; milaka sor­presa cskein diezaiakezue zucn aurrekoari. edoneri. zcrgatik cz? Ez duzue sinisten? Ez? Imajina­zio eskasckoak izan! Dena zuku zuku cginda emanbehar zaizue. Ez zarcte gauza ezer bcrririk asma­tzeko. Hau cz da telcbista. hau antzerkia da. an­tzerkia! Utzi aide batera mozolokeria eta jarrilanean zuen burumuinak. Adibidez hik (GIZONA­ren alboan kuzkurtuta jarriz) gauza asko eginhczake horrela egonda ere ahoaz. askatu ere egingabc. Zero ez duk uste? Horregatik hegiratzcndidak hctosko horrckin? (berriro zutitLI eta GIZO­NAren inguruan ibi[jz) Gizonak edozer. cdozcingauza cspresa dezakc eta nahi duen moduan gainc­ra. hortxe dituk bestela begiak. hclarriak. hankak.titiak. gcrria ... Baina itzul gaitezen herriro ahora.Zcrtarako halio dik ahoak? Hitz cgiteko bestcrikcz? Ez horixe. Zer cgin hczake adihidcz hik. ahohorrckin? (poliki hitz egiten du, galdera eta erantzu­nen artean tarteak utzitz eta) Muxu cman? Ez. Kan­tatu? Ezta. Kosk cgin? Nekez. Baina ... hai. horibail (Geratu egiten da bapatean, pentsati geldituz)Hara: zcra egin bchar duk (GIZONAren ondoanmakurtu eta belarrira hitz egiten dio, gauzaren bat

20

azalduz, guk entzuren ez dugula; G/ZONAk, pro­posatzen diotena aditu eta ulertu duenean, ezetz egi­ten du gogorki buruaz, ahal duen guztia mugituziEzetz? Zer diok baina'! Ezetz? Oso polita da cta.(G/ZONAk ezezka jarraitzen du buruaz) Notaezetz? Egin egin beharko duk ba! Nik agintzen dial.Egiteko! Laguna akabatuko diat bestcla. (zigorra­rekin ANDREAri lepoa esturzen dio atzetik he/dura,ito larrian urziz, bere aurpegiera eta intzirietannabari zaiollez) Egin ezak azkar laguna bizirik ikusinahi baduk. Bizkor. bizkor! (G/ZONAk ezetz esa­ten segitzen du baina gero eta motelago; azkenik,mehatxupean aulki eta guzti hizkarrean hartuta al­txalLl eta ANDREArengana doa; honen aurreanbelauniko gerulLl eta hapatean hurua hankatarteansartzen dio, indarrez, amorrututa; ANDREAk gonadarama, eta 1'111/<1 <1:1'11/1/ G/ZONAren hurt/a antze­matean izulLl egiten da, hankak lIlugitzel/ dituG/ZONAgundik uskutu nahiun etu garraisiku lra,l­

ten da, gero eta ozenugo, gero eta deihadar zalapar­tut.luagoetun; G/ZONAk aztarrika segitzen du, etaA KTOREAk lepotik heldu eta heste musuzapi hatatera ondoren ANDREAri lotzen dio, G/ZONArihezalaxe, oihuka aritzea galeraziz, hera ere hui/akaari zaion hitartean) Ixo! Ixilik! ixiltzcko csan dinat'Puneta, ixilduko al haiz behingoz! (azkenik,ANDREAk hankak mugitzen segitzen badu ere,G/ZONAk here helburua lortzen du: kuleroak ken­tzen dizkio, hortzekin tiraka aritu ondoren; kule­roak hortzetan dilLlela belauniko geratzen daANDREAren oinetan, aulkia bizkarrean;ANDREA bitartean negar malkotan, eta ahal duenmoduan intzirika, aulkian erdi eserita, kuleroakkentzeko tirabira horietan lekuz mugituta geratu bai­ta. AKTOREAk kuleroak eskuetan hartuko ditu,G/ZONAren hortzetatik, eta honi laguntasunezkokolpetxoak emango dizkio bizkar eta buruan) Hihaiz hi nerc zakur zintzoa. nere zakur leial eta fidc­la. Oso cdcrki bctc duk hirc lana. cta hczur cdcrbat cmango diat gero; bai? (kulero zuria sudurreraeramaten du eta usai egiten du, sakonki; zorionezkoaurpegia jartzen du) A! Hau lurrin zoragarria! Hau

21

krahclin moreen usaia' Hau goizeko ihintzak fres­katutako loreen gozoa' (hl'Ki aUrrl'all jar/zl'lI difllkull'roak. hortzak eta dire/a ml'dio urratu samarfll­rik) Lastima. puskatu samartuta egotea. Gaurgauean jantziko ditut. Undo geratuko zaizkidalairuditzcn zait; ez duzue uste'! (hurutik mrtzen diflleta lepo inguruan hildLlta uztl'll difll. apaingarri Kisa;hariro hasten da jira-hiraka) Ikusi duzue. ikusiduzue zenhat gauza egin daitekccn hitartcko gutxiizanda? Gorputza hen! nahikoa izaten da. hcslelagungarririk gahe. Baita gorputz zati bat ere. Etaegin dugun hau hezalaxe. hestc ekintza ugari ereegin genitzake. holakoak edo hestclakoak. Gorpu­tzak mila aukera eskeintzen duo Ez duzue pentsa­tzen? Ez zaizue ezer hururatzen ... " Ez duzue ino­lako susmorik buruan jiraka. edo sahclcan kilika"(esai egiten da berriro, eta mespretxu keillu hategin) Seguru seguru sexu kontuak dituzuclagogoan. Grain kulcrocn ordez sostena kendu era­ziko ote dinadan. edo honi prakak jeitsi gem hikpistola jateko. edo hioi zigor hau sartuko ote dizue­dan ... txerrikeriak. txerrikeriak hcsterik cz. Egiada hai. sexua dela gure hizitzaren motorca. cragilcnagusia. cgia da artean ez dagoela hoheto funtzio­natzen duen gairik; denok horretan berdintslljokatzen dugu. Baina cz; crrekurtso crrazegia da.gehiegitan erahilia. Ez luke meriturik izango helihorrekin gora eta hehera arituko hagina; besle zcr­hait asmatu hcharra dago. Baina zer'.' Zuei utziheharko nizueke nahi duzuena antzezten. gusto­koen duzuena crrepresentatzen. haina .:z dakit ezerasmatuko duzuen. Susl110a dut herriz ere gcldirikgeratuko zaretela (himl'1'1I ixilaldi 1'ti1 Kl'ldialdia)Susmoa dut herrim cre mutu geratuko zaretcla(beste ixilune bat; prakak arremangatzen hasten da.eta hota militarrak ditul'la ikusten da) Nik ere. czdaukat ha gauza gehiago asmatzen aritzeko gogohaundirik (aspadura ahotsez ari da) Nekatuta nagohonez gem. Gogorra da aktorc lana. oso gogorra.Zuek ere konturatuko zineten. Une omz adi egonhehar duzu. oihala altxatzen denetik erne. zer ger­tatuko zain. cdo hoheki esanda norherak kontmla-

22

tuz gertatuko dena. Azkenerako nekatu egitenzara; nazkatu ez haina hai nekatu. Nik ere, lasaituederra hartuko nuke orain hota hauek kenduz gero.haina egundoko alferkeria dut sokak askatzen has­teko.(ullc bat::uc:: geldirik egull, ANDREAri hcgi­raW cia csatell du) Hik askatuko al dizkidan'l Bai.hik. (ANDREA c:: da ::irkinik mugitzen) Hik aska­tuko dizkidan, ezta'! (azken esaldietako doilluguxoa lII::i eta zakar urain) Hator! Etortzeko esandinat! (ANDREAk hildurtuta begiratzcn dio;AKTOREA harengana doa eta aulki cta gu::tilurrera botatzen du, bem zegoell aulkiaren aurrean)Askatzeko esan dinat eta askatu egin beharkoditun! Nahikoa agoantatu haut eta hemendikaurrera nik esana egin beharko dun. (ANDREAriahoko zapia askatu ondoren eseri egiten da, etahalako jal/ntxo jarrem bat hartzen du, hanka hathestearen gaillean jarrita; gugor) Askatu! (AN­DREA helaulliko ela kuzkurtuta dago al/rrean,hurua makurtuta, negarrez) Hasi! (ixilullca) Has­teko esan dinat. bestela lepoa bihurrituko dinat!(hori esanaz heste behin lepondoko tximetatik hel­tzell dio, hurl/a atzerantz eramaten diolarik, begiaksuran begiratzen diola) Akahatu egingo haut orain­txe bertan hasten ez bahaiz. (ANDREA sokakaskatzell hasten zaio, zakurren moduan, horzka;horretan ari den hitartean, A KTOREAk kantari jar­dungo du, doinu alai hat - Aldapeko Sagarraren,Pa.l'aiako herritik, Bizkaiko aheratsak ... - txi.l'tlIkaedo marmarka darabilela n; hOla bateko lokarrie­kin buka/zean be.l'tekoekin .I'egituko dure, cta amai­tzean ANDREA arna.l' estuka geratzen da, belau­Iliko eta kuzkurtura, lotsaz eta laidoaz burumakur;GIZONA mugitzen saiatzen da, baina aulki etaguzti erortzea be.l'terik ez du lortzen; A KTOREAkbegiratu cgiten dio orduall ela errukizko irrifarreaeskeini; ondoren publiko aldera -belle/ako [Jubli­koaren aldera- begira jarrita, botak kentzen hastellda, patxara oso-osoaz) Aaa!!! Hau lasaitua hartu

(.') Bigarrcn zigano hat piz uClakc oraingoan. Ichcn hczalaxc. hauha NESKArcn gai­lH..'an eTortzen ut/iz cta kcan:kin marrazki jostalariak cgilcn saiatuz.

23

dudana! (hitz egitean IKUSLEEI zuzentzen zaie)Ezin duzue imajinatu ere egin. Hau lasaitua. hau.Behar nuen, egia esan; bota horiek estuegi dauz­kat. (behatzak mugituz eta haiei begira) Zein gus­tora sentitzcn ditudan orain oinak. Iibro libro.Zikin samarrak ditut baina. Egia esan, garbitu ederbatcn beharrean daude aspaldi honetan. (oin batbururantz hurbiltzen du) Usainik ere ez zaie falta.Ura beharko nuke orain, palangana batean, etajaboia ere bai. Bueno, jaboia ez da horren beha­rrezkoa. Urarekin eta garbiontzi batekin nahikoanukc. Baina, tamalez, hemen ez dago urik, ezpalanganarik. Hala ere, ez dezagun etsi. (altxatuegiten da eta IKUSLEEN artean dabil, halakodoinu maltzur batez mintzo zaiela) Badakizue nonlor daitekeen guzti hori? Ez? Nik ere ez. Ez dutuste hemen aurkituko ditugunik ura eta palangana;baina ez dezagun ahaztu teatroan gaudela. Tea­troan dena da posible: poxpolo bat izugarrizkosutea izan daiteke, ezpata bat Kosakoen zaldune­ria, adreilu bat Berlingo murrua edo txirula batLondongo Filarmonika. Imajinazioa behar da, ima­jinazioa. Hasteko, sintetizatzeko ahalmena. Uracta palangana behar ditudala diodanean, benetakoura cta palangana behar ditut? Eeez. Jakina. Zcrda orduan benetan beharrezko dudana? Bada,ontzi bat. nik oinak sartu eta freskatzeko. Eztala?Teatroan edozein gauza eskura daiteke, bitartekohaundirik gabe, hartara jartzen bagara eta zer nahidugun ondo baldin badakigu. Nik oinak freskatunahi ditut. Ez zaizue ezer bururatzen? Ez? Ezertxoere ez? (guzti hauek pausa artean esaten ditu) Nikezagutzen dut ba, txoko bat busti busti egindadagoena; halaxe zegoen behintzat lehenxeago, etaoso perfumatuta gainera. (hori esatean lepoan bil­durik duen kuleroa ikutu eta ANDREAri begirageratzen da, gaiztakeria keinu batez) Zer? Oraindikere ez dun asmatu? Oraindik ere ez? Benetan?(ANDREA, izugarrizko bildurra aurpegian, ezezka

(4) Higarrcn zig"rroa piztu hadu hauxc d" itzaltzcko unc cgokia. Ichcn hezala zapalduz.zanpatzl' honetan gogorkcria hcrcziz hcgiratzcn dillla NESKAri.

24

egiten hasten da buruaz, baina datorkiona susma­tuz; geroxeago bere protesta mutuak ozen bihurtukodira, eta garraisika eta deihadarka hasiko da, sekulabaino indartsuago)

AND REA: Ez! Ez! Ez! Ez! Ez! Ez! Ez! Ez!

AKTOREA: (ANDREA builaka hastean harengana doa AKTO­REA (~) eta lehen bezalaxe zapi zuria lotzen dioahoaren inguruan leporaino, hitz egitea galeraziz;hori zakarkeriaz egiten badu ere, ez du ANDREAjo, tximetatik tiratzea salbu; ANDREA bui/aka has­tearekin bat berak ere oihuka erantzungo dio, etaoihuka segituko du zapia lotzen ari zaion bitarteaneta baila lotu ondoren ere; histeriko agertukoda,baina ez haserre, errukarri gisa baizik, hau da,gaineroek konprenitzen ez duten giza gaisoa baili­tzan) Bai! Bai! Bail Bail Zergatik ez ba? EsanlZergatik ez? Ez a1 dut eskubiderik? Ez a1 dut oinakfreskatzeko eskubiderik ere? Ez al dun ikustenoinak freskatu behar ditudala? Ez al duzue ikusten?Ze pertsona klase zarete zuek? Ez al duzue erruki­rik? Niganako erruki apurrik ere ez al dun? Ez aldion edaten emango egarri denari? Ni ere egarrinaun ba, bestelako egarriz. (bitartean, aulkia bizka­rrean belauniko zegoen ANDREAri izterrak zabale­razi eta hankartean oin bat sartzen dio AKTO­REAk, ondoren gora eta behera, batera eta besteraerahiliz, sekulako atsegin itxura duela aurpegian)Ai, hau plazerra, hau gustoa, zein goxo, zein epe!,ze gustora nagoen l (guzti hau ikustean, GIZONAbelauniko, ahal duen moduan AKTOREArenganaabiatzen da, kontra egiteko asmotan edo; aski hur­bildu denean, AKTOREAk egundoko ostikoa eman-horretarako beste zeregina, oinak !reskatzearena,line batez utziaz-, eta horretan berriz berehala hastenbada ere, horrez gero ez dio lehengo atseginik antze­mango eta laister utziko du; berriz ere haserre hitze­gingo du GIZONArena gertatzean) Oinak lasaifreskatzen ere ez al didazue utziko? Zuek ez duzuebihotzik. Aktore bat ikusi, lanaren lanaz leher egin­da, izerdi patsetan, atseden txiki bat behar duela,

25

eta behatzak freskatzeko ur tantarik ere ez zenio­kete emango. bihotz gogorrok! Zekenak halakoak!Ez duzue errukiaren arrastorik ere (ANDREAindarrez, kolpe batez. lurrera botatzen du beragan­dik urruti) Nazka ematen didazue, nazka! Ez duzuebizitzea ere merezi. Zakurrak eta zerriak ere zuekbaino eskuzabalagoak dira. zuek baino adimen­tsuagoak. (jopuen gisa lurrean etzanda dauden biIKUSLEEN artean esertzen da aulkian. beti bezalaatzekoz aurrera; hemendik aurrera maka/ago wi­tuko da, kemen gutxiagoz, adorea eta gogoa bukatubalitzaizkio bezala. hitz egin ere polikiago egitenduelarik) Ez dakit zer egin daitekeen zuekin. Ezdakit zer egin. Ez duzue ezertan lagundu nahi.(esaldien arteko ohizko pausaldia baino luzeagoa)Esazue zerbait! (pausaldia) Mugi zaitezte! (pausal­dia) Alferrik da. (beste pausaldi bat: AKTOREAkeskularru be/tzak jazten ditu bitarte horretan)Aspertu naiz zuekin. Aspertu egin nauzue. Ez dakitzenbat denbora daramadan zuei erakutsi nahian.aukera mordoa eskeiniz, adibideak jarriz. prakti­kak eginez. eta ez duzue hala ere ezertxo ere ikasi.Eztarria eta gorputza izorratu zuen on beharrez etaesker txarra besterik ez dut jaso. Nazkatu arte arituzuei gauzak erakusten eta ezer ikasi ez. Ez dakitnola ez duzuen lotsarik. Sikira antzerki bat nolabukatzen den asmatuko bazenute ... ! (piska bateangelditu eta jarrera aktiboa hartzen du berriro ere)Nola bukatzen da antzerki bat? Esan: nola huka­Izen da'} (builaka hasiz) Nola bukalzen da anlzerkibat? Esateko nola bukatzen den' (AKTOREA erebelmmiko jartzen da zoruan, eCa etzanda dauden hiIKUSLEENGANA doa, aurrena batengana. gemhe.l'tearengana; biak belauniko jartzen ditu: A KTO­REAk helauniko segitzen duo eta GIZONA etaANDREA. bultzaka eta tiraka elkarrengana hiltzenditu, bata bestearen ondoan utziz. eta hien alboan.hiei lepotik. hesotik. gerritik helduz. AKTOREAhizketan arituko zaie/a) Antzerki bat nola bukatzenden behintzat asmatu egin behar duzue eta zeuekizango zarete honi amaiera jarriko diozuenak.zeuek! (hori elkartzen dituen hirartean esaten die:

26

behin elkartuta, hirurak belauniko) Zuek ez duzueinoiz pelikularik ikusi? Ez? Bai, ezta? Eta nolabukatzen dira? (ero samar dirudi AKTOREAk)Nola bukatzen dira aide guztietatik maitasunadarien pelikula horiek? E? Esan, esazue! (txandakabiei begira) Ez dakizue nola bukatzen diren? Bai,ezta? Bai, horixe, hori da: muxu batez. Muxu batezbukatzen dira: muxu luxe, sakon eta sarkor batez.Eta hau ere ez al da maitasunezko antzerkia izan?Ez al zuen maitasuna aIde guztietatik borborka etagainezka? Halaxe bukatuko dugu guk ere orduan;eztala? Konforme zaudete? Bai? Hasi bada! (gel­diunea) Benga bada, hasi! (gero eta ozenago hitzeginez) Elkartu! Elkartzeko! (beste geldiune bat)Eman muxu elkarri (IKUSLEAK ez dira mugitzen;azkenik AKTOREAk berak iletatik hartzen ditu biIKUSLEAK eta elkartzen laguntzen die. Aho bazte­rrak lepoarekin lotzen dituen zapi bat dutenez,ezpainak eta hortzak agerian eta bestearenak iku­tzeko moduan baldin badauzkate ere ezin dituztemugitu , eta ezin dezakete beraz, benetako muxurikeman. AKTOREAk bi buruak elkartzean bi ahoakere bata bestearen kontra estutzen dizkie, era nazka­garri samar batez. AKTOREAk ere bere ahoa, bes­teenetara elkartzen du, bere mihia ere kanpora ate­reaz; azkenerako IKUSLEETAKO bat aurrena,bestea ondoren, -ez du ajola haundirik zein denlehendabizikoa-, botaka hasiko dira, gonbitola­rrika alegia, elkarren gainera , elkar zikinduz; unehorretan, AKTOREAk estasi mistiko batean bezala,oihuka esango du) Hau da amodioa. hau da gorro­toa!

OIHALA ERORI, BALDIN BALEGO;ARGIAK ITZALI ETA AMAITU DA

27