MUSHUQ TISTAMINTU

El Nuevo Testamentode nuestro Señor Jesucristoen el quechua de Cajamarca

El Nuevo Testamentode nuestro Señor Jesucristoen el quechua de Cajamarca

Primera edición, 2004Segunda edición, 2008

Publicado por© La Liga Bíblica 2008

Usted es libre de copiar, distribuir y comunicarpúblicamente la obra bajo las condiciones siguientes:

· Reconocimiento. Debe reconocer los créditos dela Liga Bíblica (pero no de una manera quesugiera que tiene su apoyo o apoyan el uso quehace de su obra).

· No comercial. No puede utilizar esta obra paranes comerciales.

· Sin obras derivadas. No se puede alterar,transformar o generar una obra derivada apartir de esta obra.

MUSHUQ TISTAMINTUNuevo Testamento

· · · · · · (Prefacio) · · · · · · · · · · · · 5San Matiyu · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Mt. · · · · · · · · · · · · · · · · 7San Markus · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Mk. · · · · · · · · · · · · · · · · 85San Lukas · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Lk. · · · · · · · · · · · · · · · · 133San Jwan · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Jn. · · · · · · · · · · · · · · · · 209Apustulkuna Rurashqanguna (Ichus) · · · · Ich. · · · · · · · · · · · · · · · · 266Rrumanus · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Rru. · · · · · · · · · · · · · · · 3371 Kurintyus · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 1 Kur. · · · · · · · · · · · · · · 3722 Kurintyus · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 2 Kur. · · · · · · · · · · · · · · 405Gálatas · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Gal. · · · · · · · · · · · · · · · 426E syus · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · If. · · · · · · · · · · · · · · · · · 438Filipinsis · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Flp. · · · · · · · · · · · · · · · · 449Klusinsis · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Kul. · · · · · · · · · · · · · · · 4571 Tisalunisinsis · · · · · · · · · · · · · · · · · 1 Tis. · · · · · · · · · · · · · · · 4652 Tisalunisinsis · · · · · · · · · · · · · · · · · 2 Tis. · · · · · · · · · · · · · · · 4721 Timutiyu · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 1 Tim. · · · · · · · · · · · · · · 4762 Timutiyu · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 2 Tim. · · · · · · · · · · · · · · 485Titu · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Titu · · · · · · · · · · · · · · · 492Filimun · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Flm. · · · · · · · · · · · · · · · 496Ibriyus · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Ib. · · · · · · · · · · · · · · · · 499Santyagu · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Sant. · · · · · · · · · · · · · · · 5251 Pidru · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 1 Pid. · · · · · · · · · · · · · · 5332 Pidru · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 2 Pid. · · · · · · · · · · · · · · 5421 Jwan · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 1 Jn. · · · · · · · · · · · · · · · 5482 Jwan · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 2 Jn. · · · · · · · · · · · · · · · 5563 Jwan · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 3 Jn. · · · · · · · · · · · · · · · 558Judas · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Jud. · · · · · · · · · · · · · · · 560Apukalipsis · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Apuk. · · · · · · · · · · · · · · 563Diksyunaryu · · · · · · · · · · · · · · · · · · (Glosario) · · · · · · · · · · · · 601

KAYSHINA ISTUDYASHUNLLAPA KAY SANTULIBRUTA

(PREFACIO)

Tayta Dyuspa *Santu Ispiritunmi Jisukristupi wakin kriyiqkunata yanaparqan,kay Mushuq Tistamintuta iskibrinanllapa. Puntatam *grigu rimaypiiskibrirqanllapa. Chaymandaqam 1.500 watakunamandach i Jisukristupi suqkriyiqkuna grigumanda tradusirqan kastillanu numan. Kananqam atinchiqllapanaliyiyta kichwapipis, Tayta Dyus niwashqanchiqta mas allita intyindinanchiqllapa.Chaqa Dyuspa Santu Librunda kastillanu nupilla liyishpaqa, achka palabrakunatamana intyindinchiqllapachu.Pur ijimplu, kampupi “nisyu” munan niyta: “masta munaq”. Piru kastillanunupim munan niyta: “tuntu” ichu “sunsu”, nishpa. Yuyashumbisri chay palabra“bistyapaq”. Kay Santu Librupi Apukalipsispim ancha yach achiwanchiq suq“bisytapaq”. Kampupim “bistya” munan niyta “kaballu” ichu “mula”. Chaymi achkakichwirukuna yuyanllapa: Chay bistyaqam suq mula ichu suq kaballu, nishpa. Pirukastillanu nupim “bestia” munan niyta: “cualquier animal con cuatro patas”(“yumban animal ch usku ch akiyuq”), nishpa. Chaymi Apukalipsispi manabalinchu ninanchiq “bistya” kichwapi. Ashwanmi ninchiq “animal”, amadañachinanchiq Dyuspa Santu Librumba yuyayningunata. Kastillanu nupim anchaachka mana intyindiypaq palabrakuna kan. Chaymi grigu rimaymanda kadayuyayta munanchiq allita tradusiyta, chay yuyaytalla ninanchiq kichwapipis.

Chetillapim masta rimanllapa litra “q”wan. Piru suq lugarkunapim manarimanllapachu chay litrawan wakin palabrakunapi. Pur ijimplu, chetillanukunamnin “rirqan”, piru purkunirukuna nin “riran”. Chetillanukunam nin “rurashqa” pirupurkunirukuna nin “rurasha”, nishpa. Chayshina kaptinri, chetillanukunalla chaylitra “q”ta liyinqallapa chay palabrakunapi. Suqkunapaqqam chay “q” suq mudulitra kanqa, chay “h”shina.

Kay Mushuq Tistamintupim kan achka yanapakuq partikuna. Pur ijimplu,kada pajinapim atinchiqllapa liyiyta kichwapi, kastillanupipis, mas allitaintyindinanchiqllapa Tayta Dyus niwashqanchiqta. Mushuq Tistamintupim kan 27llibrukuna. Kada librumba punta partimbim yach achiwanchiq chay librupaq:¿Pim iskibrirqan? ¿Pikunapaq iskibrirqan?, mas kusaskunapaqpis, Kambisminutakuna. Chay nutakunapim intyindichiwanchiq wakin trabajus palabrakunapaq.Kambismi suq diksyunaryu, wakin trabajus palabrakunata yach akunanchiq.Kambismi suq kunkurdansyashina, achka timakunata yach akunanchiq. Kambismiachka dibujukuna, planukunapis, unay *nasyungunapa lindirungunapaq,llaqtangunapaq, kustumbringunapaq yach ananchiq. Yumbay chay partikunata

allita liyishpa, mas allita atinchiqllapa intyindiyta Dyuspa Santu Librunda, paymunashqanshina kawsananchiqllapa.

Chay yanapakuq partikunam kayshina:Kay layam *shutin “lusiritu”. Kay lusirituta suq palabrapa punta partimbi

rikashpam, yach anchiq: Chay trabajus palabrapaqmi masta yach achiwanchiq kaySantu Librupa diksyunaryumbi, nishpa. Chay diksyunaryutam tarinchiq kay librupaushyakanan partimbi. Pur ijimplu, Matiyu 4.18pi tarinchiq kay palabrata“*atarrayanllapata”. Rikashpa chay lusirituta, atinchiq maskayta chay palabra“atarrayata” diksyunaryupi, yach akunanchiq: Kayshinam atarrayaqa, nishpa.Mayninbis manam yach anchiqchu: ¿Pim chay runa?, nishpa. Pur ijimplu, Matiyu 1.1pi

tarinchiq kay palabrata “*Abrajamba”. Rikashpa chay lusirituta, atinchiq maskayta chaypalabrata diksyunaryupi, masta yach akunanchiq chay runa Abrajambaq.

Kay layam [ ] shutin “kurchitikuna”. Chay kurchitikunapim nutakunatatarinchiq, trabajus partikunata mas allita intyindinanchiqllapa. Pur ijimplu, rikayMatiyu 4.25ta. [Nuta: Chay shutin “Dikapulismi” munan niyta: Dyis llaqtakunapa prubinsyan, nishpa.]Wakin kurchitikunapim rikanchiq suq birsikulukunapa numirungunata, chay

timapaq masta liyinanchiqllapa chay suq birsikulukunapi. Pur ijimplu, Matiyu1.23pim liyinchiq: “Chay wambritundam rinllapa shutichiq Imanwilta. [Isaías 7.14]”Kayqam munan niyta, maskananchiq Unay Tistamintupi chay libru Isaíaspi,kapitulu 7, birsikulu 14pi, tarinanchiq chay palabrakunata yaqqa igwaltalla.Chayshinam atinchiqllapa yach akuyta: Chay Unay Tistamintupim ¿ima mastanirqan Jisukristupaq? nishpa.

. Kay layakunam abisawanchiq:“Wakin unay Biblyakunapim kay parti mana tarikanchu”, nishpa. Pur ijimplu rikay,Markus 9.3ta.

Kay laya ( ) shutin “parintisiskuna”. Unay tyimpupi kawsaqkunam suq layarimayniyuqkuna, suq laya kustumbriyuqkuna karqanllapa. Chaymi maynimbismana allitaqa intyindinchiqchu kay Santu Librupa wakin partingunata. Chaytrabajus partikunapim atinchiq liyiyta chay parintisispa ukumbi kaqta, mas allitaintyindinanchiq. Pur ijimplu, rikay Lukas 8.2ta; Jwan 1.42ta.Kay prubinsya Kajamarkapim mana yumbay kichwirukunaqa suq layatallachu

rimanllapa. Chaymi yapanchiq wakin palabrakunata parintisispa ukumbi, mas allitayumbay intyindinanllapa. Pur ijimplu, Purkumbi “chirapa” munan niyta “arco iris”,nishpa. Piru Chetillapi ninllapa “inap” chay arco irispaq. Chaymi kay librupiApukalipsis 10.1pi chay ishkay palabrakunata kayshina iskibrinchiq: “inap(chirapa)”, yumbay liyiqkuna intyindinambaqllapa.Maynimbis parintisispa ukumbi tarinchiq birsikulukunatapis. Pur ijimplu,

San Matiyu 1.1 titulupi nin: “Kayshinam karqan Jisukristupa unay agwilunguna(Lk. 3.23-38)”. Chayqam munan niyta, maskashpa San Lukaspi, kapitulu 3,birsikulu 23manda 38kaman, masta atinchiq liyiyta Jisukristupa unayagwilungunapaq.

Ama ancha largu kanambaq, indirisanchiq chay librukunapa shutingunata.Chaymi “Mt. 4.1-3” munan niyta: “San Matiyu kapitulu ch usku, birsikulusuqmanda asta birsikulu kimsakaman”, nishpa.

7

SAN MATIYUMJISUKRISTUPA BIDAMBAQ ISKIBRIRQAN

¿Pitaq karqan San Matiyuqa? *San Matiyuqam Jisukristupa dusi *apustulninmandasuqnin karqan. Payllam Libipis shutiq. Payqam Jisukristupi manaraq kriyishpaqa,*rrumanukunapaq *kuntribusyunda kubrakuq karqan. Chaymandaqam Jisukristuqayaptin: “Shamuy noqawan purinanchiq” niptinqa, Matiyuqa trabajunda dijashpa,Jisuswanna tukuy diya puriq mas di kimsa watasta. Chaymi kikin ñawinwan rikashpa,ancha allita yach ashpa Jisukristu tukuy ima rurashqanda, kay libruta iskibrirqan. Mastayach ananchiq Matiyupaq, liyishunllapa: Matiyu 9.9-13; Markus 2.13-17; Lukas 5.27-32.

¿Pikunapaqmi iskibrirqan kay librutaqa? Kay librutaqam masta iskibrirqan*isrraylinukunapaq.

¿Imaraykum iskibrirqan kay librutaqa? Unay tyimpupim, Matiyu manaraqnasiptin, Dyusqa isrraylinukunata ufrisishqa karqan, *Akrashqan Washadurtapaykunaman kach amunambaq. Chay Washadurpaqmi *Dyuspaq achkarimaqkunapis chay Unay Tistamintupi iskibrishqallapa karqan. Piru Jisukristuqamachka tyimpumandaraq nasirqanqa. Chaymi Matiyuqa ancha munarqan yumbayisrraylinu masinguna intyindinambaq: Jisukristuqam chay ufrisiwashqanchiqAkrashqan Washadur. Payqam Dyuspa Churin, nishpa.

¿Imapaqmi kay libruqa yach achiwanchiqllapa? Kay librum yach achiwanchiqJisukristupa bidambaq, nasishqanmandapacha kawsamushqangaman.

Matiyu 1.1–2.23 niwanchiqllapa, Jisukristu nasishqambaq.Mt. 3.1–4.11 niwanchiq, *Jwan Shutichikuq Jisukristuta shutichishqambaq,*dyablu Jisusta tyintayta munashqambaq.

Mt. 4.12–18.35 niwanchiq, Jisukristu *prubinsya Galiliyapiyach achikushqambaq, milagrukunata chay prubinsyapi rurashqambaq.

Mt. 19.1–20.16 niwanchiq, Jisukristu prubinsya Judiyapiyach achikushqambaq.

Mt. 20.17–21.11 niwanchiq, Jisukristu Jirusalinman riqshina ñambiyach achikushqambaq, milagrukunata rurashqambaq.

Mt. 21.12–25.46 niwanchiq, Jisukristu Jirusalimbi rurashqambaq,yach achikushqambaq.

Mt. 26.1–28.20 niwanchiq, Jisukristu padisishpa, wañushpakawsamushqambaq, yach akuqningunaman rishpa, kayshinakamachishqambaq: “Riyllapa tukuy munduman noqapaq yach achikuq”nishqambaq.

8

Kayshinam karqanJisukristupa unay agwilunguna

(Lk. 3.23-38)

1 1Jisukristuqam unay *Abrajamba,unay gubyirnu *Dabidpa karu

willkanmanda nasirqan. Kaypim

napa shutingunata:2 Chay agwilun Abrajamba churinmi

*Isak shutirqan.Isakpa churinqam *Jakubu.Jakubupa churingunaqam *Judamasangunawan karqan.

3 Chay Judaqam ishkay churiyuqkarqan. Suqqam shutirqan Faris.Suqqam shutirqan Sari. Chayrunakunapa mamanqamshutirqan Tamar.

Chay Farispa churinqam Isrumshutirqan.

Isrumba churinqam Aran;4 Aramba churinqam Aminadab;Aminadabpa churinqam Nasun;Nasumba churinqam Salmun;

5 chay Salmumba churinqam Bus;Buspa mamanmi shutiq *Rrab.

Chay Buspa churinqam Ubid;Ubidpa mamanmi shutiq Rrut.Chay Ubidpa churinqam *Isayi.

6 Isayipa churinqam karqan chayunay gubyirnu Dabid.

Chay Dabidmi alma Uriyaspawarmin biyudapi churiyuqkarqan. Chay churinqam karqanchay gubyirnu *Salumun.

7 Salumumba churinqam Rrubun;Rrubumba churinqam Abiyas;Abiyaspa churinqam Asa;

8 Asapa churinqam Jusafat;Jusafatpa churinqam Jur;Jurpa churinqam Usiyas;

9 Usiyaspa churinqam Jutan;Jutamba churinqam Akas;Akaspa churinqam Isikiyas;

10 Isikiyaspa churinqam Manasis;Manasispa churinqam Amun;Amumba churinqam Jusiyas.

11 Chay Jusiyasqam churiyuq karqan*isrraylinukunata prisushpa,*Babiluña *llapa tyimpupi. Chaqa chaytyimpupim churin Jikuniyasyumbay masangunawannasirqan.

12 Chaymandaqam chay JikuniyasBabiluñamanda *Isrrayilmankutimushqan tyimpupi nasirqanchurin Salatyil shutiq.

Chay Salatyilpa churinqamSurubabil shutirqan.

13 Surubabilpa churinqam Abiyud;Abiyudpa churinqam Ilyakin;Ilyakimba churinqam Asur;

14 Asurpa churinqam Saduk;Sadukpa churinqam Akin;Akimba churinqam Ilyud;

15 Ilyudpa churinqam Ilyasar;Ilyasarpa churinqam Matan;Matamba churinqam Jakubu.

16 Jakubupa churinqam *Jusishutirqan. Chay Jusim *Maryapaqosanqa karqan. Chay MaryamJisuspa mamanqa karqan. ChayJisusllam *Dyus AkrashqanWashadurpis shutin.

17

mandapacha agwilu Dabidkamankatursi agwilukuna karqan. Chay

nukunata Babiluñaman apashqantyimpukamambis katursi agwilukunakarqan. Chay tyimpumandapismiJisukristu nasishqan tyimpukamankatursi agwilukuna karqan.

Jisukristum kayshina nasirqan(Lk. 2.1-7)

18Kayshinam Jisukristuqa nasirqan.Suq warmi Marya shutiqmi suq runa

1

9

a 1.23 [Isaías 7.14]

Jusi shutiqwan tratukushqa karqankasarananllapa. Piru dunsillaraq kashpa,manaraq puñuptinllapam, chayMaryaqa pach ayuqna (ukuyuqna)karqan, Dyuspa *Santu Ispiritumbapudirninmanda. 19Kanan Jusiqam anchaallin runa karqan. Chaymi Marya“Pach ayuqmi (Ukuyuqmi) kani”, niptin,mana munarqanchu dimandayta, nisuqkunata parlachiyta: “Suqwanmikashqa”, nishpaqa. Ashwanmimunarqan uyaraplla (uyaralla)akrakayta Maryamandaqa. 20Chaymiakrakanambaq yuyaykaptinqa, Dyuspasuq anjilnin musqoynimbi Jusitaqanirqan:—Dabidpa karu willkan Jusi, ama

manchaychu Maryawan kasaranaykiqa.Chaqa payqam mana runayuqchukashqa. Ashwanmi Dyuspa SantuIspiritumba pudirninmandapach ayuqqa (ukuyuqqa). 21Chaywambrituqam nasyun masin *kunata uchangunamanda rin washaq.Chayri nasiptinqa, Jisusta shutichiy.[Nuta: Chay shutin Jisusqam munan niyta: “Tayta Dyusmi washakun”, nishpa.]

22Tukuy chaykunam pasarqan, TaytaDyus nishqan kumplinambaq. Chaqapayqam *Santu Librumbi paypaq suq*rimaqta kayshina iskibrichishqakarqan:

23 Suq dunsilla china manaraqrunawan puñushpam, pach ayuq(ukuyuq) rin kaq. Chaymi rinqeshyaq suq wambrituta. Chaywambritundam rinllapa shutichiqImanwilta.a

Chay shutinmi munan niyta: “Dyusminoqanchiqkunawan”, nishpa.

24Chaymi Jusiqa puñuymandarikch akashpa, Dyuspa anjilninkamachishqanshina rurashpa,

Maryawanqa kasararqanna. 25Pirukasarashpapismi, Jusiqa manapuñurqanchu Maryawanqa, chay kulakachurin nasinangaman. NasiptinqamJusiqa chay wambritumbaqqa nirqan:“Jisusmi rin shutiq”, nishpa.

Lusirukunapaq yach aq runakunamwambritu Jisusta adurarqanllapa

2 1Jisusqam kayshina nasirqan*prubinsya Judiyapa Bilin

llaqtambi. Waq tyimpupim gubyirnu*karqan. Jisus nasiptinqam,lusirukunapaq wakin yach aqkunalusirukunata rikashpa yach arqan: Suqkamachikuq wambritush nasishqa,nishpa. Chaymi paykunaqa ancha karu*nasyunninmanda maskashpa,ch ayamurqanllapa Jirusalinllaqtakaman.llapa karqan rupay lluqshinanladumandapacha. 2Ch ayashpaqam,tapukurqanllapa:—

kipa chay chayraq nasiq gubyirnunqa?Chaqa waq rupay lluqshinambikashpam, rikarqayllapa mushuq lusirutakay ladupi. Chay lusiruta rikashpaqam,yach arqayllapa: Suq mushuqgubyirnum nasishqa, nishpa. Chaymishamushqallapa kani, payta aduraq,nishpa.

3Chaymi chay yach ayniyuq runakunachayshina tapukuptinllapaqa, chaygubyirnu Irudis, chay Jirusalimbi achkatiyaqkunapis chayta yach ashpaqa, anchamanchashpa, yuyarqanllapa: ¿Ima,mushuq gubyirnuchush nasishqa? nishpa.4Chaymi chay Irudisqa chay kamachikuq*isrraylinu kurakunata, *Muysispaliyningunata yach achikuqkunatapisqayachishpa, tapurqan:

1 2

10

b 2.6 [Miqueas 5.2]

—*Dyuspa Santu Librumbiqa¿imatam nin? ¿Maypitaq nasinambaqkashqa *Dyus Akrashqan Washadurqa?nishpa.

5

llapa:—Kay prubinsya Judiyapa Bilin

llaqtambim nasinambaqqa kashqa.Chaqa *Dyuspaq rimaq librumbiiskibrishqa karqan:

6 Qamkuna Bilin llaqtapi tiyaqkuna,prubinsya Judiyamanda llaqtaykitakshita kashpapismi, ancha rinbaliq chay Judiyapa mas

daqa. Chaqa chay llaqtitaykipimrin nasiq suq ancha pudirniyuqgubyirnu, yumbay *nata shumaqta kamachinambaq,nishpa.b

7Chayshina niptinllapaqam, chayIrudisqa chay karumanda shamuqyach ayniyuqkunata uyaraplla(uyaralla) qayachishpa, tapurqan:—¿Ima diyam rikarishqa chay

lusiruqa? nishpa.[Nuta: Chay Irudisqam chayshina tapurqan,

munashpa yach ayta chay wambritupaq: ¿Imatyimpum nasishqa? nishpa.]

8Chaymi Irudisqa (chay runakunataingañayta yuyashpa) nirqan:—Mayá, riyllapa Bilinman, tapukuq

chay wambritupaq. Tarishpaqarabisawayllapa, noqapis rinaypaqaduraq, nishpa.

9Chayshina Irudis kunaptinmi, chayyachllapana Jirusalinmanda. Kanan chayrikashqanllapa lusiruqam paykunapañawpanllapata rirqan Bilin llaqtamanchay wambritu Jisus kashqangaman.Chaymi chay lusiru Jisus kashqanmanch ayashpaqa,

bina shayarqan. 10Chaymi chayrunakuna lusiruta shayaqta rikashpaqa,anchana kushikurqanllapa. 11

daqam chay wasiman yaykushpaqa,rikarqanllapana chay wambritu Jisusta,maman *Maryawan kaykaqta. Chaymiqonqorikushpa, Jisusta adurarqanllapa.

pata kich ashpa, surqoshpa *uruta,ancha ch aniyuq *insinsyuta, ch aniyuq*mirra shutiq ambita,llapa. 12Chaymandaqam nasyunninmankutinambaqllapaqa, Tayta Dyusmusqoynimbi chay runakunata kayshinanirqan:—Amakish kutingillapachu chay

gubyirnu Irudismanqa, nishpa.Chaymi Dyusta kasushpa, suq ladu

manqa.

Jusi Maryawan Ijiptu nasyunmanmitikarqanllapa

13Chaymandaqam chay yach ayniyuqrunakuna riptinllapanaqa, *Jusipuñuykaptin, Dyuspa suq anjilninmusqoynimbi nirqan:—Jusi, atarishpa chay wambrituta

mamitandinda mitikachiy *Ijiptu*nasyunman. Chay nasyumbi tiyayllapa,noqa nishunaykaman. Chaqa chaygubyirnu *Irudismi rin kamachiqsuldadungunata, chay wambritutawanchinambaqllapa, nishpa.

14Chaymi Jusiqa puñuykashqanmandarikch akashpa, chay uras tutaplla

dinda Ijiptu nasyunman aparqan.15Chayshina rishpam, chay Ijiptunasyumbina tiyarqanllapa chaygubyirnu Irudis wañunangaman.Chayshina ruraptinllapam, kumplirqanTayta Dyuspaq suq rimaq *Santu

2

11

c 2.15 [Oseas 11.1] d 2.18 [Jeremías 31.15]

Librumbi kayshina nishqan: “ChuriytamIjiptu nasyunmanda kay Isrrayilnasyunman kutichimurqay”, nishpa.c

Gubyirnu Irudismi kamachikurqan, ullqowambritukunata wanchinanllapa

16Chay yach ayniyuq runakunaIrudista mana abisaptinqam, payqayach arqan: Chay runakunaqamingañawashqa, nishpa. Chaymi anchayuta piñakushpa, suldadungunatakamachirqan:—Riyllapa Bilin llaqtaman tukuy

rridurninman. Chaypi wanchiyllapayumbay ullqo wambritukunata manaraqishkay watayuq kaptinllapa, nishpa.

kurqan, chay yach ayniyuq runakunachay wambrapaq kayshina nishqakaptin: “Chay lusirum rikakushqaishkay watana”, nishpa. 17Chayshinachay Irudis kamachikuptinmi, *Dyuspaqrimaq *qanna. Chaqa chay Jirimiyasmi DyuspaSantu Librumbi iskibrishqa karqan:

18 Uyashqam kanchiq chay llaqtaRrama shutiqpi ancha kunyashpayupakuqta. Chaqa *Rrakilpa karu

napaq llakishpayupakuykarqanllapa. Mananamni pipis atirqanchu kunswilayta,

qana kaptinqa, nishpa.d

Jisusmi maman *Maryawan Jusiwanrirqan Nasarit llaqtaman tiyaq

19Chaymandaqam Irudisqawañurqanna. Wañuptinqam, Dyuspaanjilnin waq Ijiptupi *nimbi nirqan:

20—Jusi, atarishpa, wambritutamamitandinda apashpa, kutiriy *Isrrayil

*nasyunnikiman.tuta wanchiyta munaqkunaqamwañushqana, nishpa.

21Chaymi Jusiqa atarishpa chaywambrituta mamitandinda apashpana,kutirqan Isrrayil nasyunmanna.22Lukismi alma Irudispa churinArkilawna taytamba rrimplasungubyirnu karqan chay Isrrayilpa*prubinsyan Judiyapiqa. Chaymi Jusiqachay gubyirnu Arkilawpaq yach ashpa,mancharqan Judiyaman kutiytaqa.Chayshina Jusi manchaptinmi, bwiltamusqoyningunapi Tayta Dyus kunarqan,chay prubinsya Galiliyaman rinambaq.23Waqman ch ayashpaqam, Nasaritllaqtamanna rirqan tiyaq. Chayshinaruraptinmi, *Dyuspaq rimaqkunanishqan kumplirqan. Chaqapaykunaqam nishqallapa karqan:“*Washadurninchiqmi nasarinu rinshutiq”, nishpa.

Jwan Shutichikuqmi chunchalugarkunapi yach achikuq

(Mk. 1.1-8; Lk. 3.1-9, 15-17; Jn. 1.19-28)

3 1(llapam) suq runa *Jwan

Shutichikuq rirqan *prubinsya Judiyapachuncha lugarninman.nata yach achishpam,

2kutin kutin nirqan:—Dyusmi dasna rin shamuq,

shumaqta kamachiwananchiqllapa.Chayri uchaykillapata dijashpa,shumaqtana kawsayllapa, nishpa.

3Chay Jwambaqmi *Dyuspaq rimaq*Isayiyasqa librumbi iskibrishqa karqan:

Chunchakunapim suq runa anchajwirtita rimashpa, kayshina rinyach achikuq:

“Siñurninchiqta shumaqtach ayachinaykillapa,

2 3

12

e 3.3 [Isaías 40.3]

pata ñandashina allichayllapa.Chayri kananmandaqa, amanauchakunata rurashpachu,shumaqtana kawsayllapa. Chaqauchaykillapata dijashpaqam,

manshina Siñurninchiqpañanninda”, nishpa.e

4Chay Jwanqam chuncha lugarkunapitiyaq. Mudananqam *kamillu animalpamillwanmanda awadu karqan.Wach ukunqam qaramanda karqan.[Nuta: Chay mudananqam *Dyuspaq unay rimaqkunapa mudananshina karqan.] Chaychunchakunapi tiyashpaqam, chayJwanqa atun churqapkunata (nata), myil di abijata mikuq. 5Achkalugarkunamandam runakuna,warmikuna chay Jwan kashqanmanrirqanllapa, payta uyaq. Jirusalinllaqtamanda, prubinsya Judiyapayumbay llaqtangunamanda, tukuy chayrriyu Jurdamba ladungunamandapisrirqanllapa Jwanmanqa. 6Kanan achkauyaqkunaqam, chay Jwanda kriyishpa,Dyusman mañakurqan, uchangunatapirdunanambaq. Chaymi Jwanqa chayuchata dijaqkunata rriyu Jurdambishutichiq.

7Piru achka *kuna, achka *sadusiyu duktrinayuqkuna(uchangunata mana dijashpachu)Jwanman shamurqanllapa, paykunatashutichinambaq. Chaymi paykunatarikashpa, Jwanqa nirqan:—¡A!

guna layapischu munangillapawashakayta,llapa? 8Chayshina washakanaykillapauchaykikunata dijashpana, Dyusmantukuy shunqo mañakuyllapa,nata pirdunashunambaq.Kananmandaqa allitana rurashpa

kawsayllapa. 9Piru amar ni ashlitayuyayllapachu: *Abrajamba karuwillkanguna kaptinchiqmi, Dyusqa rinwashawaqninchiq, nishpaqa. Ashwanallita intyindiwayllapa, Dyusmi kayrumikunamanda runakunata atinrurayta, Abrajamba karu willkangunakanambaqqa. 10Chaqa qamkunaqamuchata rurashqaykirayku, suq yurabirdura mana allita puqoqshinakangillapa.naman achanda qemishqana. Listunamsuq yuratashina bulashunanllapa. ChaqaTayta Dyusqam yumbay chay manabaliq birdura yurakunata daskuchushpa, rin wichuq lumyaykaqninaman rupanambaq. 11Alliptamniykillapa, ucha rurashqaykikunatadijaptikillapaqam, noqaqa yakupillashutichiykillapa. Piru rinnam shamuqnoqamanda suq mas pudirniyuq.Chaymi qamkuna paypi kriyiptikiqa,payqa Dyuspa *Santu Ispiritunwan rinshutichishuqllapa,wanna purinaykillapa. Piru chay maspudirniyuqpi mana kriyiptikillapaqam,ninawan rin kastigashuqllapa. Chaqapay ancha pudirniyuq kaptinmi, noqaqamana nimapaqpis balinichu paypañawpambiqa, ni llanqenda apanaypaq.12Chaqa paypi kriyiqkunaqam paypatrigunshina. Payqam palata piskaqshinakashpa, chay trigunda rin abyintaq,trujanman apanambaq. Piru paypi manakriyiqkunaqam tamushina. Chaymipaykunataqa Siñurninchiqqa rin wichuqchay mana nunka wañuq ninaman,tamushina rupanambaq, nishpa.

Jwan Shutichikuqmi Jisusta shutichirqan(Mk. 1.9-11; Lk. 3.21-22)

13Jisusmi *prubinsya Galiliyamandarirqan rriyu Jurdanman,

3

13

f 4.6 [Salmo 91.11-12] g 4.7 [Deuteronomio 6.16] h 4.10 [Deuteronomio 6.13]

nambaq. 14Piru *Jwanqam Jisusta manamunashpa shutichiyta nirqan:—Manam balinichu,

nayki shutichishunaqqa. Ashwanri qamnoqata shutichiway, nishpa.

15Chaymi Jisusqa nirqan:—Shutichiwaylla. Chayshinam alli

rurananchiqpaq, Taytanchiq Dyusyumbay munashqanda kumplinaypaq,nishpa.Chaymi Jwanqa “Mayár”, nishpa,

shutichirqanna Jisustaqa. 16Jisusshutikushpa,tinqam, syilu das kich akarqan. ChaymiJisusqa rikarqan Dyuspa *SantuIspiritunda suq palumashina syilumandaurangumushpa payman shamuqta.17Kanan syilumandapacham TaytaDyusqa nirqan:—

tuyqa! ¡Paywanmi noqaqa anchakushikuni! nishpa.

Dyablum Jisusta munarqan tyintayta(Mk. 1.12-13; Lk. 4.1-13)

4 1Jisus shutikuptinmi, Dyuspa*Santu Ispiritun suq chuncha

lugarman aparqan, *nambaq. 2Chay chuncha lugarpiqam 40diyasta punchawnindin tutapnindinmana nimata mikurqanchu. Chaymiancha mallaqnarqan. 3Kanan dyablumallaqtana rikashpaqa, qemikarqantyintanambaq. Chaymi Jisustaqa nirqan:—Mayá, qam Dyuspa Churin allip

kashpaqa, kamachiy kay rumikunata,tandapaq tikrakanambaq, nishpa.

4Chaymi Jisusqa nirqan:—¡Manám! Chaqa *Dyuspa Santu

Librumbim nin:naqam mana mikunawanllachukawsanqallapa. Ashwanmi kawsanqallapaDyus tukuy ima nishqangunawan”, nishpa.

5Chaymandaqam dyabluqa Jisustaaparqan Dyus akrashqan llaqtaJirusalinman. Waqpim *Dyuspaadurana wasimba mas altu sawanmansurqoshpa, 6Jisusta nirqan:—Mayá, Dyuspa Churin allip

kashpaqa, kaymanda ura pachakamanbrinkay. Chaqa Dyuspa SantuLibrumbim nin:

Dyusmi anjilningunata rin kamachiqkwidashunanllapa.gunapi rin ch askishuqllapa, ama nich akikikuna waq ura rumikunapitupakashpa chuqrikanambaq,nishpa.f

7Chayshina dyablu niptinmi, Jisusqanirqan:—Dyuspa Santu Librumbiqam

niwanchiqpis: “Amar Dyusnikitamallipaychu,baqqa”, nishpa.g

8Chaymandaqam chay dyabluqa suqancha altu qaqapa sawanman Jisustaapashpa, rikachirqan kay mundupayumbay *nasyunningunata, tukuy chaymunaypaq imandinda. 9Chaymandaqamnirqan:—Mayá,

kiqam, yumbay kay nasyungunataqoshqayki,kunayki, nishpa.

10Piru Jisusqam mana kasushpachu,nirqan:—¡A dyablu, ashuy laduymanda!

Chaqa Dyuspa Santu Librumbim nin:“Tayta Dyustalla aduray.qandalla rurashpa kawsay”, nishpa.h

11Chaymi chay dyabluqa, (manaatishpa uchata rurachiyta), Jisuspaladunmandaqa ladiyarqan.daqam Jisus sapalitanna kaykaptinqa,Dyuspa anjilningunana shamushpa,payta tukuy imapi yanaparqanllapa.

3 4

14

i 4.16 [Isaías 9.1-2]

Jisusmi rirqan prubinsyaGaliliyaman yach achikuq(Mk. 1.14-15; Lk. 4.14-15)

12Jisusqam chay chunchakunamandakutimushpa, yach ashpa: Kay*prubinsya Judiyapish *kuqta karsilashqallapa, nishpaqa,prubinsya Galiliyaman kutirqan. 13Pirumanana kidashpa Nasarit llaqtapim,rirqanna Kapirnawun llaqtaman tiyaq.Chay Kapirnawunqam Galiliya *AtunQoch apa manyambi kidan. ChayKapirnawumba ladumbim ishkaylugarkuna karqan. Chaykunaqamshutiqllapa Sabulun, Niptali. 14

shina Jisus chay Kapirnawunmanriptinmi, *Dyuspaq rimaq *Isayiyasiskibrishqan kumplirqanna:

15 Chay prubinsya Galiliyapa yumbay

qallapana Dyusmanda shamuq*Washadurta. Chay Sabulunlugarpi tiyaqkuna, chay Niptalilugarpi tiyaqkuna, chay ancha*atun qoch apa manyambitiyaqkuna, chay rriyu Jurdambaladungunapi tiyaqkuna, *nukuna, mana isrraylinukaqkunapismi Washadurtaqarikashqallapana.

16 Chay uchayuqkuna tutayaqpishina

tashina rikashqallapa. ChaqaWashadurninchiqqam paykunatauchangunamanda washashqana,nishpa.i

17Chay Kapirnawun llaqtaman rishpatiyaqmi, Jisusqa yach achikuykarqan:—Dyusqam ch

naman, shumaqta kamachikunambaq.Chayri uchaykillapata dijashpa, paytanashumaqta ch ayachiyllapa, nishpa.

Jisusmi ch usku runakunata qayarqan,paywanna purinanllapa(Mk. 1.16-20; Lk. 5.1-11)

18Jisusqam Galiliya *Atun Qoch apamanyanda riykashpa, ishkay runamasapura kaqta rikarqan. SuqqamSimun Pidru shutiq. Suqqam Andrisshutiq. Paykunaqam *atarrayanllapatayakuman wichuykarqanllapa, piskadutapiskanambaqllapa. 19Paykuna chayshinaruraykaptinqam, Jisusqa nirqan:—Shamuyllapa noqawan purinayki.

Qamkunaqam yachnata piskayta. Noqaqam riniyach achishuqllapa, runakunatanamaskashpa, yach achinaykillapa, noqapikriyinanllapa, nishpa.

20Chayshina niptinmi, chay uraspaykunaqa, atarrayanllapata dijashpa,Jisuswanna rirqanllapa.

21Riykashpa, ashla waqsitupiqamSibidiyupa ishkay churingunatapisrikarqan. Suqmi shutirqan *Jakubu.Masanqam shutirqan *Jwan. Paykunamtaytan Sibidiyuwan chay yakupamanyambi *yakupi puriq barkumbi*atarrayangunata rrimindaykarqanllapa.Piru Jisus chayshina qayaptinqam,22chay uras das barkunmanda ishkishpa,taytanda chaypi dijashpa, Jisuswannarirqanllapa.

Jisusmi achka runakunata yach achirqan(Lk. 6.17-19)

23

naman, kasiriyungunaman rirqanyach achikuq. Kada llaqtamanch ayashpaqam, *sinaguga wasimanrishpa, *Dyuspa shumaq nutisyandayach achikushpa nirqan:—Tayta Dyusmi dasna rin shamuq,

shumaqta kamachikunambaq, nishpa.

4

15

Tukuy laya nanaywan kaqkunatapismikach akachirqan. 24Chaymi Jisuspafamandaqa yach arqanllapa prubinsyaSiryapa tukuy lugarningunapi: Jisusqashqeshyaqkunata kach akachiykan,nishpa. Chaymi chay siryanukunaqaJisusman apamurqanllapa tukuy layananaywan padisiykaqkunata, *dyablupaispiritunwan puriqkunata, atakiwanpadisiqkunata, *yuqkunata. Chaypim Jisusqa yumbaytakach akachirqan. 25Chaymi ancha achkarunakuna, warmikuna shamurqanllapaprubinsya Galiliyamanda, prubinsyaDikapulismanda, Jirusalin llaqtamanda,prubinsya Judiyamanda, rriyuJurdamba waq ladunmanda, Jisustauyanambaqllapa. [Nuta: Chay shutin “Dikapulismi” munan niyta: Dyis llaqtakunapaprubinsyan, nishpa.]

Jisusmi yach achikurqan suq lumapi

5 1Chay achka ch ayamuqkunatarikashpam, Jisusqa suq lumaman

rishpa, tiyashpa, paykunatayach achirqan. Chaymi paymanshamuqkunaqa chay punta*yach akuqningunawan Jisusparridurninman tandakarqanllapa.2Chaypim Jisusqa kayshinayach achikurqan:

Kayshina kawsaqkunatamDyusqa rin yanapaq

(Lk. 6.20-23)3—Tayta Dyusta nisitaqkunar

kushikunqallapa. Chaqa Dyus allitakamachikushpa, paykunata shumaqtarin ch askiq, paywanna kawsananllapa.

4’Waqaqkunar kushikunqallapa. ChaqaDyusmi paykunataqa rin kunswilaq.

5

qallapa. Chaqa Tayta Dyus kay mundupishumaqta kamachikuptinmi, paykunapispaywan pulla rinllapa kamachikuq.

6’Dyusta ancha munaq kasuqkunarkushikunqallapa. Chaqa Dyusmipaykunataqa ancha rin yanapaq, pay

llapa.7’Runa masinda llakipaqkunar

kushikunqallapa. Chaqa paykunallakipashqanshinam Taytanchiq Dyuspispaykunata rin llakipaq.

8

qallapa. Chaqa Dyuswanmi rinllapakawsaq.

9’Suqkunata alliyachiqkunarkushikunqallapa. Chaqa paykunapaqmiDyusqa ninqa:naqa”, nishpa.

10

llapa. Chaqa paykunaqam Dyus

kanllapa. Chaymi Tayta Dyusqashumaqta kamachikushpa, paykunatarin washaq, paywan kawsananllapa.

11-12

rayku musyashushpa, qamkunataqesachashuptinqa, kushikuyllapa.Yanqakunata rimashuptinllapaqa, mastakushikuyllapa. Chaqa Dyusmi ancha

llapa. Chay qesachadu kashqaykishina*Dyuspaq chay unay rimaqkunapisqesachadu karqanllapa.

Jisusta kasuqkunamkach ishina, michashina(Mk. 9.50; Lk. 14.34-35)

13Jisukristuqam nirqambis:—Kay mundupi kawsashpaqam,

qamkunaqa kach ishina kangillapa. Pirukach i lambaqyaptinqam, mananaatinchu kach ipaq tikrakaytaqa. Chaymichay mana baliq kachchiqna. Chaypinam runakuna sarrun,¿manachu?

14’Qamkunaqam kay mundupitiyaqkunapaqqa michashinapis

4 5

16

kangillapa, paykuna Dyusmanch ayananllapaqa. Chaymi allitakawsaptikillapa, suq michatashina dasrikashungillapa, suq llaqta qaqapsawambi kaqta das rikashqanllapashina.15Chayshinallam suq michatasyindishpa, mana kajumba waranmanqaruranchiqchu. Ashwanmi altupiruranchiqqa, chay wasipi yumbay kaqtaachikchawananchiq, ¿manachu?16Qamkunapisri michashina kashpa,allitalla rurashpa kawsayllapa.Chayshina allita ruraptikillapam, chayrikashuqkuna alabanqallapa TaytanchiqDyusta.

Jisusmi nirqan, Dyuskamachikushqanda kasunanchiq

17Jisusqam kayshinapisyach achikurqan:—Kinsapch i wakinniki yuyangillapa:

Jisukristum rin chingachiq *Muysiskamachikushqanda, *Dyuspaq chay suqrimaqkuna kamachikushqanda, nishpa.Amakish chayshinaqa yuyangillapachu.Manam chingachiqchu shamushqaqakani. Ashwanmi shamushqaqa kani,tukuy ima nishqanda kumpliq.18Alliptam niykillapa, Dyuspa *SantuLibrumbi kaq liyningunaqam mananimapis rinllapachu chingaq, kaypachawan syilu ushyakanangaman.Chay liyningunamandaqam manarinchu chingaq ni suq litra ni suqpuntitupis,nangaman. 19Chaqa Dyuspa yumbayliyningunam ancha balin. Chayri

llapa. Chaymi suq runa suq takshaliysituta mana kasushpachu,tapis animachiptin ama kasunanllapaqa,Dyuspaqqa mana nimapis balinchu.

waptinchiqqam, chay laya uchayuqqamana nimapaqpis rinchu baliq. Piru suq

runa ichu suq warmi Dyus nishqandaallita kasushpa, suqkunata kasunambaqyach achishpaqam, syilupiqa ancharinllapa baliq. 20Chaymi ancha klarutaniykillapa, Tayta Dyus munashqandartukuy shunqo rurayllapa. Chaqamayqanniki chay *shina ichu *Muysispa liyningunata chayyach achikuq runakunashina Dyusmunashqanda ashlitatalla rurashpaqam,ringillapa chingaq. Piru paykunamandamas allita Dyusta kasuptikillapaqam,payqa rin washashuqllapa, shumaqtakamachikuptin,llapa.

Jisusmi nirqan, ama piñakunanchiq(Lk. 12.57-59)

21Jisusqam nirqambis:—Qamkunaqam yach angillapa chay

unay agwiluykikunata Tayta Dyuskamachishqanda: “Ama pitapiswanchiychu. Mayqan wanchikuqqamdimandadu rin kaq, juyiskunasintinsyashpa kastigananllapa”, nishpa.22Piru kananqam noqaqa niykillapa,runa masikipaq piñakushpaqam,uchayuq kangi. Chaymi sintinsyaduringi kaq. Chayshinallam suq runatamusyashpapis, ancha kastigadu ringikaq chay *Mas Kamachikuq TandakaqJuyiskunapa ñawpambi. Runa masikita:“Ancha tuntum kangi” nishpaqam,ancha kastigadu ringi kaq infyirnupaninambi.

23’Chayri ufrindaykita apashpa *pataaltarman Dyusta aduranaykiqa, piruyuyashpa: Suq runa masiytampiñachishqa kani, nishpaqa, 24amaraqufrindaykita qoychu. Ashwanri chay

kita dijashpa, kutishpa chay runamasikiman, paywan allichay. Chayshinaallichashparaqmi, atingi ufrindaykitaqoytaqa.

5

17

j 5.27 [Éxodo 20.14]

25’Chayshina suq runata mana allitaruraptiki,shuqqa, payman das rishpa, ñambillaallichay, amana dimandashunambaq.Mana chayta ruraptikikish,giman juyisman. Chaykish juyisqakach ashungiman suldadukunamankarsilachishunan. 26¡Alliptamniykillapa, karsilmandaqam manaringichu lluqshiq,qaykita payta pagaranaykikaman!

Jisusmi nirqan: “Suqpa warminda amamunakuychu”, nishpa

27Jisusqam nirqambis:—Qamkunaqam uyakushqallapa kangi

qanda: “Suq runapa warminwan amapuñuyllapachu”, niqta.j 28Piru kananqamnoqaqa kaytapis niykillapa, mayqan runachapashpa suqpa warminda, paywanpuñunambaqqam ancha uchayuqna.Chaqa chayshina shunqombillayuyashpaqam,nana chay warmiwanqa.

29’Chayri ama nima laya uchataruraychu. Piru chay allin ladu ñawikiinkitashuptin uchata ruranaykiqa,surqoshpa wichukuy. Mas allim suq partikwirpuykilla chinganambaq, ama yumbaykwirpuykita infyirnuman wichukunambaq.30Chayshinallar chay allin ladu makikiancha qawchbaqpis, kuchushpa wichukuy. Mas allimsuq parti kwirpuykilla chinganambaq, amayumbay kwirpuykita infyirnumanwichukunambaq.

Jisusmi nirqan: “Rrispitu warmikimandaama akrakaychu”, nishpa

(Mt. 19.9; Mk. 10.11-12; Lk. 16.18)31’Unayqam nirqanllapapis: “Mayqan

runa warminmanda akrakaqqa, suq

dukumintuta qonqa, amana warminkanambaq”, nishpa. 32Piru kananqamnoqaqa niykillapa,manda akrakashpa, ancha uchayuqna.Piru mayqan warmi runanda traysyundarurashpa, suq runawan kaptinllam,qosanqa atin akrakaytaqa. Manaqamanam balinchu warminda qatinanqa.Chaqa chay qatishqa warmiqa suqrunawan kashpam, uchatana ruranman.Piru chay punta runan qatishpam, chayuchataqa rurachinman. Kanan chayqatishqa warmita mayqan tandaqpismiuchayuqna.

Jisusmi nirqan,ama jurashpa rimananchiq

33’Unay liykunaqam agwiluykikunatakayshinapis nirqan: “Amakish yanqatarimashpaqa: ‘purdyusitu’ ningichu.Imata Tayta Dyuspa ñawpambiufrisikushpa, ‘purdyusitu’ nishpaqa,allipta kumpliy.gichu”, nishpa, ¿manachu? 34Pirukananqam noqaqa niykillapa, amarnimapaqpis “purdyusitu” nishpaqa,jurayllapachu. Amakish Dyuspa tiyanansyiluta myintashpaqa jurangillapachu.35

paqa jurangillapachu. Chaqa kay pachaallpaqam Dyuspa ch akin sarrukushqanlugar. Amakish ni Dyus akrashqan

llapachu. 36Amakish ni umaykitamyintashpa jurangillapachu. ChaqaDyusllam rurashqa umaykitaqa.Qamqam mana ni suq aqchaykita

chiyta. 37Chayri ama jurayllapachu.Ashwan imatapis ufrisikushpaqakumpliy. Chaqa qamkuna jurashpaufrisikuptikiqam, *dyablu chayshinaqarimachishungillapa.

5

18

k 5.38 [Éxodo 21.24]

Jisusmi nirqan, ama pitapis bingananchiq(Lk. 6.29-30)

38

llapa kangi: “Mayqan runa masinda suqladu ñawinda sarkuyachiptinqa,chayshinalla paytapis dimandashpa, suqladu ñawindalla sarkuyachinqa. Mayqanruna masinda suq kirunda surqoptinqa,dimandashpa, chayshinalla paytapis suqkirundalla surqonqallapa”, nishpa.k39Piru kananqam noqaqa niykillapa, suqmalutaqa ama bingayllapachu. Ashwankayshina rurayllapa: Mayqan allin laduqaqllaykipi takashuptinqa, tikrakay,

nambaq. 40Ichu mayqandimandashushpa munaptin kushmaykitaqoch ishuytaqa, punchuykitapis dijayapanambaq. 41Mayqan qamkunatakamachishuptin, trastinda suq kilumitruy midyukaman apanaykipaqqa, kimsakilumitrukaman apay. 42Mayqan imatamañashuptimbis, qoy. Mayqanpristanayki munaqtaqa,pachu, pristay ima munashqanda,nishpa.

Jisusmi yach achikurqan,kuntrawaqninchiqta kuyananchiq

(Lk. 6.27-28, 32-36)43Jisusqam kayshinapis nirqan:—Unay nishqanllapatam kayshina

yach akushqallapa kangi:nata kuyay. Kuntrashuqkunataqach iqniy”, nishpa, ¿manachu? 44Pirukananqam chaypaqqa niykillapa,kuntrashuqkunata kuyayllapa.Maldisyashuqkunapaq Dyusmanmañakuyllapa,nambaq. Ch iqnishuqkunata allitarurayllapa. Musyashushpa,shuqkunapaq Dyusman mañakuyllapa,

paykunata tukuy imapi yanapanambaq.45Chaqa chay Taytaykillapa Dyusmiancha allin yumbaywan. Chaymirupayta lluqshichin, tamyachikunyumbay allingunapaq, malukunapaqpis.Chayri qamkunapis yumbaywanshumaqta kawsayllapa,kuna ninambaq: “Waq kriyiqkunaqamallipta Dyuspa wambranguna”, nishpa.46

paqam, mana ancha allitaqaruraykangillapachu. Chaymi chay layata

daqa rinllapa ch askiq? Chaqa chayuchayuq *napismi chayshina kuyaqmasingunatalla kuyanllapa, ¿manachu?47Chayri qamkunaqa uyawayllapa,

paqam, chay uchayuqrunakunamandaqa mana mas allitachururaykangillapa. Chaqa chayshinakuyashpaqam, Dyuspi chay manakriyiqkunashinalla kawsaykangillapa.Chayshinallam chay mana kriyiqkunaqa

llapa. 48Chayri allita uyawayllapa:Taytaykillapa Dyusqam ancha allinkashpa, mana nima maluta ruranchu.

llapa, ama nima maluta rurashpachu.

Suqkunata yanapashun,piru ama alabadu kananchiq

6 1Jisusqam kayshinapisyach achikurqan:

—Ima allikunata rurashpaqa, amarurayllapachu, runakuna rikashushpaalabashunambaq.paqam, Tayta Dyusqa manaqoshunqallapachu primyuykitaqa. 2Chayripubrisitukunata yanapashpaqa, amapitapis parlachiychu: “Kayshinam noqaqa

5 6

19

yanapakuni”, nishpaqa, Dyusta chay*shiminwanlla kasuqkunashinaqa. Chaqachay shiminwanlla kasukuqkunaqam pitaimanllapata qoshpaqa, *sinaguga wasipi,kallikunapi yanapakushqanda rimanllapa,uyaqkuna paykunata alabananllapa. Pirualliptam niykillapa, paykunaqamchayshina alabadukuna kashpaqa, mananaDyusmandaqa nimatapis rinllapachuch askiq. 3Chayri ufrindaykita qoptikiqa,ama ni mas kuyashqayki yanasuyki(yanasayki) yach anqachu. 4Chayshinapakashpa qoptikiqam, Taytanchiq Dyusrikashuqlla ufrindaykipaqqa yach anqaqa.Chaymi payqa yumbaypa ñawpambiprimyuykitaqa rin qoshuq.

Tayta Dyuswan kayshina parlashun(Lk. 11.2-4)

5Jisusqam nirqambis:—Amar chay *

naqa Tayta Dyusmanqa mañakuyllapachu.Chaqa paykunaqam ancha gustanllapashayashpa *sinaguga wasikunapi,kallikunapa iskinangunapi Dyusmanmañakuyta, suqkuna rikanambaq. Pirualliptam niykillapa, paykunaqamchayshina kay bidapi alabashqakunakashpaqa, Dyusmandaqa mana nimaprimyuta rinllapachu ch askiq. 6Chayriqamkunaqa ama paykunashinaqakayllapachu. Ashwanri Dyusmanmunashpa mañakuytaqa, uku wasikimanyaykushpa, punguykita kirpashpa,killa Dyusman mañakuy. Chayshinamañakuptikiqam, Tayta Dyusllauyashushpa, suq shumaq primyuta

.7’Piru Dyusman mañakunaykillapaqa,

ama kutin kutinqa rimayllapachu Dyuspimana kriyiqkunashinaqa. Chaqa

llapa dyusningunaman, yuyashpa: Achkatarimashpa mañakuptiymi, dyusniykunarinllapa uyawaq, nishpa. 8

shinaqa kayllapachu. Chaqa TaytanchiqDyusqam manaraq ni mañakuptiki,yach anna imam faltashungi, nishpa.9Chayri kayshina Tayta Dyusmanmañakuyllapa:

Taytanchiq Dyusitu syilupi kaq,qamllam ancha *santu, mananima uchayuqchu kangi. Chaymiancha balin, yumbay runa, warmiqamtalla alabashunanllapa.

10 Shamuyri, qamna yumbaytashumaqta kamachinayki. Qammunashqaykitar yumbay runawarmi kay pachapi ruranqallapa,anaq syilupi ruraqkunashina.

11 Taytitu,tayta qowayllapa.

12 Mana allita rurashqaytapisripirdunawayllapa, noqaykuna waqmana alli rurawaqkunatapirdunashqayshina.

13 *Dyablu munaptin tyintawaytapisri,

nanqa. Ashwanri tukuy chay manaallikunamanda washawayllapa.

.

yuqqa kangi. Qamllam anchashumaqtaqa llipyangi.llar tukuy tyimpu kanqa, .

14’Chayri yumbay dañachishuqkunatapirdunayllapa. Chaqa mayqan runa ichuwarmi mana allita rurashuptin,qamkuna pirdunaptikiqam, syilupi kaqTayta Dyuspis uchaykimanda rinpirdunashuq. 15Piru paykunata manapirdunaptikiqam, Taytanchiq Dyuspismana rinchu pirdunashuqllapa.

Jisusmi nirqan, runakunapañawpambiqa ama ayunananchiq

16Jisusqam kayshinapisyach achikurqan:—Ayunashpaqa, ama rurayllapachu

Dyusta *

6

20

naqa. Chaqa paykunaqam ayunashpaqa,llakiqkunashina tukunllapa, rikaqkunaninanllapa: “Rikay, akakáw,llapam”, nishpa. Piru allitauyawayllapa: chay shiminwanlla

paqam, Dyusmandaqa mana nimaprimyunda rinllapachu ch askiq.17Chayraykur qamkuna ayunashpaqa,qaqllaykita mayllashpa, shumaqtañaqchakuyllapa, 18rikashuqkuna amayach anambaq: Chay runam ayunaykan,nishpa. Chayshina ruraptikillapaqam,Tayta Dyuslla yach anqa. Chaymi payqa

qoshuq.

Dyusta kasushpaqam, syilupi tukuyimayuq rinchiq kaq

(Lk. 12.33-34)19Jisusqam nirqambis:—Amar llakiyllapachu, kay mundupi

tukuy imayuq kanaykiqa. Chaqa kay

kunata rin kush kuq. Wakin kusasnikiqamrin muqosuyaq. Wakindaqam ladrungunarin apaq. 20Chay kusaskunamandaqaashwan mushuq bidapaq syilupi anchayuyayllapa. Chaqa waqpiqam mana nimapulillaqa kanchu, imatapiskush kunanllapaqa. Manam nimapisrinchu muqosuyaq, ni ladrunguna kanchuapananllapaqa. 21Chayri allita yuyayllapa,tukuy imaykiwan Dyuspaq trabajanayki.Chayshina trabajashpaqam, Dyuspillaringillapa yuyakuq;piqa.

Dyuspi allita yuyakushpaqam, allinñawiyuqshina kanchiqllapa

(Lk. 11.34-36)22Jisusqam kayshinapis

yach achikurqan:—Ñawinchiqqam kwirpunchiqpa

michanshina.

chiq allita rikakushpa, yach ananchiq:¿Maymanmi rini? nishpa. Chayshinallam

paqqa. Chaqa paymi yanapawanchiq,yach ananchiq: ¿Imam alli? ¿Imammanaallichu? nishpa. 23Piru Dyusmandaakrakashpaqam,chiq. Chaymi mana nimatapis rinchiqchuintyindiq Dyuspaqqa.

¿Mayqanmi mas balin: Dyus ichu qellay?(Lk. 16.13)

24’Manam pipis atinchu ishkay patrundakasuytaqa. Chaqa ishkay patrunniyuqkashpaqam, suq patrunninda ch iqnishpa,suqta masta kuyanman. Chaymandaqamsuqta manana kasushpachu, suqtana mastakasurinman.napis mana atinchiqchu Dyusta qellaytapispullata kasuytaqa.

Dyusmi kwidan paypi yuyakuqkunata(Lk. 12.22-31)

25Jisusqam nirqambis:—Noqaqam niykillapa,

pachu: ¿Imataraqmikushaq? ¿Imataraqupyashaq kawsanaypaqqa? ¿Imataraqrurakushaq? nishpallapaqa. Ima, ¿manachuyach angillapa, Taytanchiq Dyusmi bidaykitaqoshushqanshina, mikunaykitapis rin qoshuqkawsanaykipaq, nishpaqa? Ima ¿manachuyach angillapa, paymi kwirpuykillapatarurashqanshina rin yanapashuqllapamudanayuqpis kanaykillapa, nishpaqa?26Pishqokunata chapashpa, allita yuyayllapa:Paykunaqammana tarpukunllapachu, nikusichakunllapachu,nata tandanllapachu. Piru Tayta Dyuspaykunatamantyinin. Dyuspaqqamqamkunaqamasta balingillapa chaypishqokunamandaqa. 27Mayá, anchamunashpamasta wiñaytaqa, ¿atingimanchumidyumitrumasta wiñayta?Manám.Chaymi niykillapa, ama chayshinaqallakiyllapachu, nishpa.

6

21

28’Mudanaykipaqpis ¿imaraykutaqllakingillapaqa? Yuyayllapa chay liryutuktukunapi. Chaykunaqam manatrabajanllapachu, ni puchkakunllapachu.29Piru alliptam niykillapa, chay anchakapuq gubyirnu *Salumunqam maychikaancha shumaqta mudakushpapis, manachay tuktukunashinaqa mudakurqanchu.30Yuyayllapapis qewakunapaq.naqam suq tyimpupaqlla kawsan.Chaymanda limpu chakiptinqam,napaqna balin. Chayshina manaduraqkuna kaptimbismi, Dyusqa anchashumaq munaypaqta mudachin. Piruqamkunaqam chay qewakunamandaqaDyuspaqqa masta balingillapa. ¿Imamanachu yuyakungillapa Dyuspiqa?Payqam chay tuktukunamandaqa ashwanmas shumaqta qamkunataqa rinkwidashuqllapa. 31Chaymi niykillapa, amallakiyllapachu: ¿Imataraq mikushun?¿Imataraq upyashun? ¿Imataraqrurakushun? nishpaqa. 32Dyuspi manayuyakuqkunallam chay layapaqqallakinllapa. Piru qamkunaqar amapaykunashinaqa kayllapachu. ChaqaTaytanchiq Dyusmi allita yach an imamfaltashungillapa, nishpaqa. 33Chayri chaytukuy imapaq llakinaykimandaqa, ashwanancha munayllapa Dyus munashqandarurayta, paylla ancha allin kamachikuqnikikanambaq. Chayshina Dyus munashqandaruraptikiqam, payqa ima nisitashqaykitarin qoshuqllapa. 34

pachu: ¿Qayaqa imaraq pasawanqa?nishpaqa. Kanan kaqtalla allichayllapa.Qaya ima pasashuptin,llapa.

Suqkunata ama jusgashunllapachu(Lk. 6.37-38, 41-42)

7 1Jisusqam nirqambis:—

pachu, qamkunatapis Dyus amajusgashunambaq. 2Chaqa suqkunata

jusgaptikiqam, qamkunatapis Dyusqachayshinalla rin jusgashuqllapa.3Qamkuna mas uchayuqkunaqa amajusgayllapachu kriyiq masikita, ashlauchata ruraptinqa.paqam, paypa ñawimbi uqshitatashinarikangi. Piru manam rikangichu qambañawikipi suq bigatashinaqa. 4Chayshinaqamba kikin ñawikipi suq bigakaptinqa, ¿imashinataq kriyiq masikitaatingi niyta: “Dijaway chayñawikimanda chay uqshitatasurqonaypaq”, nishpaqa? 5¡A, *wanlla kasukuq! ¡Qambaqam kangrasyayki, suqkunata jusganayki!Chayshina kanaykimandaqa puntataqamba ñawikimandaraq chaybigatashina surqoy. Chaymanda allitarikakushparaq, atingiman surqoyta chayuqshitatashina kriyiq masikipañawinmanda.

Dyusta asipaqkunataqa amayach achishunllapachu

6Jisusqam kayshinapisyach achikurqan:—

kunataqa ama yach achiyllapachu.

kunashina ancha dañachishungiman.Chay yach akushqayki nutisyaqamancha baliq ch aniyuq *perlaskunashina.Piru Dyusta asipaqkunaqam chay*pachu uyayta. Chaqa paykunaqamkuchikunashina sarruykan chay llipyaqperlasshina nutisyataqa.

Ama shaykushpachu,Dyusman mañakushun

(Lk. 11.9-13; 6.31)7Jisusqam kayshinapis

yach achikurqan:—Dyusman (mana shaykuq)

mañakuyllapa. Chaqa qamkuna

6 7

22

chayshina mañakuptikiqam, payqa rinqoshuqllapa.paqam, Dyusmanda ringillapa ch askiq.Chaqa payman mañakushpaqam,pungumbi qayakuykangishina,shunambaq. Chayshina (mana shaykuq)qayakuptikiqam, Tayta Dyusqa rinyanapashuq. 8Chaymi mañakuqqapaymanda ch askin; ima nisitashqandamaskaqqam paypiqa tarin; chaypungumbishina qayakuqqam ukumanyaykun.

9

tinchu, suq rumita qongiman? Manám.10¿Ichu suq piskaduta mañashuptinqa,suq kulibrata qongiman? Manám.11

pismi, yach angillapa wambraykillapataallin kusaskunata qoyta.chiq Dyusqam qamkunamandaqa masallin. ¡Chaymi payman yumbaymañakuqtaqa ancha rin yanapaq!

12’Qamkunaqam munangi, suqkunaallita rurashunambaq. Chayshinamunashpaqa, ashwan qamkuna allitaruray paykunata. Chayshinarurashpaqam, ringi kumpliq *Muysiskamachikushqanda, *Dyuspaqrimaqkuna yach achikushqandapis.

Jisukristum suq kumparasyundarurarqan kich ki punguwan

(Lk. 13.24)13-14Jisusqam kayshinapis

yach achikurqan:—Kay bidapiqam kan ishkay pungu,

ishkay ñan. Suq pungu, suq ñanqamancha anchu, mana nima trabajuschuyaykunanchiq. Chaymi ancha achkarunakuna, warmikuna chay punguta,chay ñanda riykanllapa. Piru chayanchu ñanmi rin apashuqllapainfyirnuman, chaypi ushyakanaykillapa.Kambismi suq pungu, suq ñan ancha

kich ki ancha trabajus yaykunanchiq.

Chayri allita yuyashpa, chay kich kipunguta yaykushpa, chay kich ki ñandariy. Chaqa wakingunallam chay kich kipunguta chay kich ki ñanda maskashpatarinllapa, mushuq bidamanch ayananllapa, tukuy tyimpukawsananllapa.

Runakuna rurashqanda rikashpa,yach ashun: Allin runa ichu malu, nishpa

(Lk. 6.43-44)15Jisusqam kayshinapis

yach achikurqan:—Kwidakayllapa *Dyuspaq rimaq

tukuqkunamanda. Chaqa paykunaqamrinllapa niq: “Noqaykunam Dyuspaqallip rimaqkuna kanillapa”, nishpa. Pirushunqonllapapiqam chay *lubu (ichuchay surru) wishata mikuqkunashinarinllapa kaq.llapa yumbay chay mana baliqyach achikuqmanda, qamkunata amapandachishunanllapa. 16Kayshinampaykunataqa atingillapa riqsiyta:Dyuspaqchu allipta yach achikun ichumana, nishpaqa. Allita rurashpakawsaptinllapaqam, ringillapa yach aq:Alliptam Dyuspaq yach achikunllapa,nishpa. Piru chay llullakuqkunaqammana baliq yurakunashina. Chaqa

chiqchu *ubaskunata ichu *iguskunata.17Yumbay allin yuraqam allindallapuqon. Piru chay mana baliq yurapa

paqqa. 18Chaqa chay allin yurakunaqammana atinllapachu mana baliqtapuqoytaqa. Chayshinallam chay manaallin yurakunapis maychikapis manaatinllapachu allinda puqoytaqa.19Chaymi yumbay chay mana allindapuqoq yurakunataqa kuchushpawichukunllapa ninaman. Chayshinallam

kunataqa. 20Chaymi niykillapa, chay

7

23

llullakuqkunataqam atingillapa riqsiyta,ima laya kashqanllapata, allita ichumana allita ruraptinllapa, nishpa.

Dyusta mana kasuqkunatam Jisusqa rinniq: “Manam riqsiykichu”, nishpa

(Lk. 13.25-27)21Jisusqam kayshinapis

yach achikurqan:—Yumbay niwaqkuna: “Kamachikuq

Siñursitu, Kamachikuq Siñursitu”,nishpaqam, mana rinllapachu yaykuqsyilumanqa. Chaqa Taytay Dyusnishqandaqam mana kasushqallapachu.Piru Taytay Dyusta kasuqkunampaywan, noqawan rinllapa kawsaqqa.22Chaymi chay jwisyu diyapiqa achkarinllapa niwaq: “¡Kamachikuq Siñursitu,Kamachikuq Siñursitu, qamba shutikitamyintashpam yach achikurqayllapa!¡Shutikita myintashpam, *dyablukunataqatirqayllapa! ¡Shutikita myintashpam,achka milagrukunata rurarqayllapa!”nishpa. 23Chayshina niwaptinllapaqam,noqaqa rini niq: “Manam nunkariqsishushqallapachu kani. Qamkunamana alli ruraqkunaqa akrakayllapanoqamanda.”

Runakunapa bidanllapamishkay laya wasishina(Mk. 1.22; Lk. 6.47-49)

24’Kay nishqayta kasuqqam suq anchayach ayniyuq runashina. Chayyach ayniyuqqam wasinda rurarqankaskajupa sawambi. 25Chaymandaqamancha tamyaptin, rriyukuna undaptin,ancha jwirti wayraptinqa, chayyachqanchu, ancha allin simyintuyuqkashqanrayku. 26Piru kay nishqaytamana kasuqqam suq tuntu runaaqokunap sawambi wasikuqshina.27Chaymandaqam ancha tamyaptin,rriyukuna undaptin, ancha jwirtita

wayraptin, chay tuntupa wasinqa limpubulakarqan.

28Chaykunata Jisus yach achikuptinqam,chay uyaqkunaqa ancha ispantashqatayuyarqanllapa: Jisusqam anchayach ayniyuq, nishpa. 29Chaqa Jisusqamancha yach ayniyuq kamachikuq kashpa,mana yach achikuqchu *Muysispaliyningunata yach achikuqkunashina.

Jisusmi suq ismuykaq kwirpuyuqrunata kach akachirqan(Mk. 1.40-45; Lk. 5.12-16)

8 1Chay lumamanda Jisus uramanriptinmi, ancha achka runakuna,

warmikuna ikinda rirqanllapa.2Chaypim suq runa *ismuykaqkwirpuyuq shamushpa, ñawpambiqonqorikushpa, nirqan:—Kamachikuq taytitu, yanapawayri.

niymandaqa das atingikach akachiwayta, nishpa.

3Chaymi Jisusqa chay millanaypaqrunapa sawanman makinda rurashpanirqan:—Munanim kach akachishuyta.

Kanalitan kach akay, nishpa.Chayshina niptinllam, chay qeshyayqa

limpu chingarqan.4Chaymi Jisusqa nirqan:—Amakish pitapis nimata ningichu

“Kayshinam kach akachiwarqan”, nishpaqa.Ashwan kuramanlla riy, pay rikashushpanishunambaq: “Kach akashqanam kangi”,nishpa. Chaymandaqa apay ufrindaykita*Muysis kamachikushqanshina, yumbayyach ananllapa: Chay runaqamkach akashqana, nishpa.

Jisusmi suq kamachikuq suldadupakriyadunda kach akachirqan

(Lk. 7.1-10)5Jisus ch ayaptin Kapirnawun

llaqtamanmi, payman shamurqan suq

7 8

24

l 8.17 [Isaías 53.4]

suldadu *rrumanu. Paymi achkasuldadukunapa kamachikuqnin karqan.Chay kamachikuq suldadupa suq anchakuyashqan kriyadunmi qeshyaq karqan.Chaymi chay suldaduqa qemikashpa,Jisusta kayshina rruqarqan:

6—Kamachikuq Taytitu, kriyaduymiwasiypi ancha qeshyaq kamapi.Mananam atinchu kuyuyta. Kanannanaywanmi ancha padisin, nishpa.

7Chaymi Jisusqa nirqan:—Rishaqri kach akachiq, nishpa.8Chaymi chay kamachikuq suldaduqa

nirqan:—Kamachikuq Taytitu, qamkuna

*isrraylinukuna ningillapa: Manambalinchu suq isrraylinu yaykunambaq suqfurastiru runapa wasinman, nishpa. Anchapudirniyuqmi kangi.kuylla, chay kriyaduy kach akanambaqqa.Chayshinallam kach akanqa. 9Chaqanoqapismi kamachiwaqkunata kasuni.Chayshinallam suldaduykunapis imanishqayta kasuwanllapa. Suqninda “riy”,niptiyqam, rin. Suqta “shamuy”,niptiyqam, shamun. Kriyaduykunata“kayta ruray”, niptiyqam, ruran. Chaymiyach ani: Rimaptikillam, kriyaduyqa dasrin kach akaq, nishpa.

10Chayshina niqta uyashpaqam,Jisusqa ispantashpa, kushikushpa, chaypullan riqkunata nirqan:—¡Kay furastiru runaqam ancha

shumitaqta kuntistawan! ¡Alliptamniykillapa, kay *nasyunninchiq *piqammana ni suq runata tarishqachu kanikay ancha yuyakuq furastiru runatashinaqa!11Chaymi niykillapa,manda achka furastirukuna Dyuspikriyishpaqam, chay unay agwilunchiq*Abrajanwan, *Isakwan, *Jakubuwan pullatiyashpa, rinllapamikuq Dyuswan syilupi.12

nataqam (noqapi mana kriyishqanrayku),sawa tutayaqman rinllapa wichukuq.Chaypiqam ancha padisishqanraykuwaqashpa kirunllapata rinllapa qech yachiq.

13Chayshina nishpaqam, Jisusqa chaykamachikuq suldadutaqa nirqan:—Riyna. Kriyishqaykishinam rin kaq,

nishpa.Chay nishqan urasllam kriyadunqa

kach akarqanna.

Jisusmi Pidrupa swigrandakach akachirqan

(Mk. 1.29-31; Lk. 4.38-39)14Suq diyam Jisusqa Pidrupa wasinman

shamushpa, Pidrupa swigranda tarirqanjibriwan qeshyaq kamapi kaqta. 15ChaymiJisus chay warmita makinmandapiskaptinlla, chay jibrimandaqa daskach akarqan. Chaymandaqamatarishpana, paykunata qararqan.

Jisusmi achka qeshyaqkunatakach akachirqan

(Mk. 1.32-34; Lk. 4.40-41)16Amsayaykaptinnam *dyablukuna

kamachishqan runakunata,nata Jisusman apamurqanllapa. Chaymipayqa dyablukunata “Lluqshiy”niptinlla,qanllapa. Kach akachirqanmi yumbaychay apamushqan qeshyaqkunatapis.17Chayshinaqam karqan *Dyuspaqrimaq *Isayiyas kayshina iskibrishqankumplinambaq: “Paymi tukuy layananayninchiqmanda kach akachiwashqakanchiq”, nishpa.l

Jisustam munarqanllapa sigiyta(Lk. 9.57-62)

18Suq diya Jisusman ancha achkaruna tandakaptinmi, ch awpinllapapinakashpa, *yach akuqningunata nirqan:

8

25

—Aku pasaq kay ancha *atunqoch apa waq chimba ladunman,qamkunawanlla kanaypaq, nishpa.

19Chayshina niptinmi, suq runa*Muysispa liyningunata yach achikuqqaqemikashpa, Jisusta nirqan:—Yach achikuq Taytitu, maytapismi

qamwanna munani riyta, nishpa.20Chaymi Jisusqa nirqan:—Surrukunam mach ayniyuqkuna.

Pishqokunam kamachayuqkuna. Piru noqaDyusmanda shamuq runa kashpapismi,

paqqa. (Chayri yach akuqniy kashpaqa,qambis noqashina ancha ringi padisiq.)

21Chaymandaqam suq yach akuqmasiy nirqan:—Taytitu, dijawayri puntata rinaypaq

taytayta pambaq. Pambashpaqamqamwanna rini puriq, nishpa.

22Chayshina niptinmi, Jisusqa nirqan:—Mas allim noqawan purinayki.

Chaqa noqapi mana kriyiqkunaqamwañushqakunashina. Chayri shamuynanoqawan purinayki.tinqam, chay wañushqa layaaylluykikunana pambanqa, nishpa.

Jisusmi wayrata yakuta qasillachirqan(Mk. 4.35-41; Lk. 8.22-25)

23Jisusmi yach akuqningunawan *yakupipuriq barkupi rishpa, chay ancha *atunqoch ata pasaykarqanllapa. 24Piru yakupach awpimbi kaykaptinllapam, anchajwirtitanawayrarqan. Chaymi yakuqa anchamaqchikamushpa undaykarqanna chaybarkumanqa. Chayshina kaykaptinqam,Jisusqa puñuykarqan. 25Chaymi paykunaqaJisusta rikch achishpa, nirqanllapa:—¡Ay, Taytitu, washawayllapa!

¡Seqaykanchiqnam yakuman! nishpa.26Chaymi Jisusqa nirqan:—

llapa? Qamkunaqam mana allitachunoqapi yuyakungillapa.

Chayshina nishpaqam, Jisusqaatarishpa, chay wayrata yakuta jwirtitarimashpa, kamachishpa, limpuqasillachirqan. 27Chaymi anchaispantashqata nirqanllapa:—¿Ima laya runataq kay Siñurninchiq

Jisusqa? Rikay, kamachiptinlla, yakuqawayrawan kasushpa qasillarqan, nishpa.

Dyabluwan lukuyashqa runakunamJisusman shamurqanllapa

(Mk. 5.1-20; Lk. 8.26-39)28Jisus chay ancha *atun qoch ata

pasashpam, ch ayarqan Gadaralugarman. Chayshina ch ayaptinmi,pantyunmanda ishkay lukukunashamurqanllapa Jisusta tinguq. Chaylukukunapa ukumbiqam *dyablukunapaispiritunguna kashqanrayku, anchawapukuna karqan. Kanan chaylukukuna ñambi kaptinllapaqam, manapipis atirqanllapachu pasayta. 29ChaymiJisusman ch ayashpaqa,naqa kayshina qayach akurqan:—Qam Jisus Dyuspa Churinqa,

manqa? ¿Ima shamushqachu kangikastigawaqllapa, manaraq jwisyu diyach ayamuptin? nishpa.

30Chay kaykashqanllapa sirkambiqam

qanllapa. 31Chaymi chay dyablukunaqaJisusta ancha rrugarqanllapa:—Noqaykunata qatiwashpaqar,

yush ayku dijaway, waq kuchikunamanyaykunayllapa, nishpa.

32Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Mayá, riyllapa waq kuchikunaman,

nishpa.Chayshina niptinmi,

naqa chay runakunamanda lluqshishpa,rirqanllapa chay kuchikunamanna.Chaymi chay kuchikunaqa daslukuyashpa, qaqamanda chay ancha*atun qoch aman yumbay seqashpa,

8

26

yakupi ch uqashpa,llapa.

33

kunaqa ancha manchashpa, kallpayllarirqanllapa Gadara llaqtaman abisakuq.Ch ayashpaqam nirqanllapa:—Jisusqam chay ishkay lukukunataqa

kayshina kach akachirqan, nishpa.34Chaymi yumbay chay gadarinukuna

manchashpa, Jisus kaykashqanmanshamushpa nirqanllapa:—Jisus, yush ayku kay llaqtamandaqa

riyna suq laduman, nishpallapa.

Jisusmi suq runa wañushqashinakwirpuyuqta kach akachirqan

(Mk. 2.1-12; Lk. 5.17-26)

9 1Chayshina niptinllapaqam, Jisusqa*yakupi puriq barkuman

yaykushpa, pasarqan suq laduchimbaman llaqta Kapirnawunman.2Chaymi chaypina kaykaptinqa,runakuna ch ayarqanllapa suq runa*wañushqashina kwirpuyuqta parapiapamushpa. Chaymi Jisusqa yach ashpa:Chay runakunam noqapi anchayuyakunllapa, nishpaqa, chay runawañushqashina kwirpuyuqta nirqan:—Ijitu, ama llakiychu. Noqam

uchaykikunamanda pirdunayki, nishpa.3Chayshina Jisus niptinqam,

*Muysispa liyningunata wakinyach achikuqkuna uyashpa, kayshinayuyarqanllapa: Kay runaqam Dyusshinayanqa tukushpa, Tayta Dyustaburlaykan, nishpa. 4Chaymi Jisusqayuyashqanllapata yach ashpa,paykunata nirqan:—¿Imaraykutaq chayshina mana

baliqkunataqa yuyaykangillapa? 5Mayá,¿imataq mas trabajus ruranaypaq, ichuninaypaq: “Uchaykikunatampirdunayki” ichu ninaypaq:“Kach akachiykim; atarishpa, riy”nishpa? 6Mayá, kayta rikachishqayki

yach anaykillapa: Tayta Dyus Jisustapudirniyuqta rurashqa, kay mundupi

nambaq, nishpa.Chaymandaqam Jisusqa chay runa

wañushqashina kwirpuyuqtaqa nirqan:—Atarishpa, paraykita apashpa, riyna

wasikiman, nishpa.7Chaymi chay runaqa das atarishpa,

kach akashqana rirqan wasinman.8Chay milagruta ruraptinqam, chayrikaqkunaqa ispantashqata Dyustakayshina ancha alabarqanllapa:—Dyusilupagi, Taytitu, pudirnikitam

qoshqa kangi chay runakunata, nishpa.

Jisusmi Matiyuta akrarqan,yach akuqnin kanambaq(Mk. 2.13-17; Lk. 5.27-32)

9Jisusqam chay kashqanmandashamuqshinaqa, noqa Matiyutarikawarqan kuntribusyun kubrakunaydispachuypi tiyaykaqta. Chayminiwarqan:—Shamuy. Aku noqawan, nishpa.Chaymi noqaqa chay urasna paywan

rirqay.10Chaymandaqam Jisus noqaykuna

*yach akuqningunawan wasiypimikuykaptiyllapa, wakin *syunda kubrakuq masiykuna, suq layauchayuq runakunapis ch ayamushpa,pullayllapana tiyarqanllapa. 11Chaymiwakin *farisiyu duktrinayuqkunaqachayta rikashpa, noqaykuna Jisuspayach akuqningunata niwarqanllapa:—¿Imaraykutaq Jisusqa chay

kunawan, chay suq laya manabaliqkunawanqa mikuykan? nishpa.

12Chaymi Jisusqa chayshina niqtauyashpaqa, nirqan:—Mana qeshyaqkunaqam mana

munanchu ambikuqtaqa.llam munan ambikuqtaqa. 13(Kay

8 9

27

m 9.13 [Oseas 6.6]

uchayuqkunam qeshyaqkunashinaqa.)

qaqa kani. Manam shamushqachu kanichay allin tukuqkunata washaq.Chayrayku yach akuyllapa *DyuspaSantu Librumbi kayshina nishqanda:“Noqaqam munani llakipakuqkunakanaykillapa. Chaymi qamkunasuqkunata mana llakipaptikiqa, manamunanichu ufrindaykillapata qowashpaadurawanaykiqa”, nishpa.m

Jisustam ayunupaq tapurqanllapa(Mk. 2.18-20; Lk. 5.33-35)

14*Jwan Shutichikuqpayachqanllapa, kayshina tapunambaqllapa:—Taytitu, noqaykuna Jwanda

kasuqkunaqam ayunanillapa. Yumbaychay *farisiyu duktrinayuqpismiayunanllapa. ¿Imaraykutaq qambayachpachu? nishpa.

15Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Mayá,

churaq, yanasunguna (yanasanguna)chaypi pullan kaykaptin,llapa? Manám. Chayshinallam kayyach akuqniykunaqa noqawankashpaqa, kushikuykanllapa. Chaymimanaraq ayunanllapachu. Piru suqdiyam (ch iqniwaqkuna) paykunamandarinllapa akrawaq.tinraqmi, paykunapis rinllapa ayunaq.

16’Manam pipis mawka mudanandaqamushuq rritasuwanqa rrimindanchu,¿manachu? Chayshina ruraptinqach i,chay mushuq rritasuqa qendishpa,ashwamba llikinman chay mawkamudanataqa. 17Chayshinallam llullu*binutapis mana wichunchiqchu mawka*qara taligamanqa. Chaqa chay llullubinuqash qarwashpa, chay mawka qara

taligata pach yachinman. Chayshinampulla qesachakanman binuwan qarataligaqa. Chaymi llullu binutaqamushuq qara taligaman wichunchiq,ama ni binu ni taliga qesachakanambaq.[Nuta: Jisuspa chay mushuqyach achikushqanqam chay llullu binushina. *naqam chay mawka qara taligashina. Chaymimana balirqanchu taqllunanllapa Jisuspa mushuq duktrinangunata chay mawka kustumbrikunawanqa.]

Jisusmi suq warmita kach akachishpa,suq chinata kawsachimurqan

(Mk. 5.21-43; Lk. 8.40-56)18Chayshina Jisus rimaykaptinmi,

ch ayamurqan suq runa. Chay runaqamisrraylinukunapa suq kamachikuqninkarqan. Payqam Jisuspa ñawpambiqonqorikushpa, kayshina ancharruqarqan:—Taytitu, chinitaymi kanalitan

wañurqanna. Yushnayki. Chaqa kriyinim: Makikitasawambi ruraptikim kawsarinqa,nishpa.

19Chaymi Jisusqa “Arí”, nishpa, chaylugarmanda lluqshishpa, noqaykunayach akuqningunawan chay runawannarirqayllapa.

20-21Chaymi ñanda riykaptiyllapaqa, suqwarmipis noqaykunawan riykarqan. Chaywarmitaqam dusi wata tukuyta yawarmana dijashqachu karqan. Chaymiyuyarqan: Jisuspa kapamba manyandallamkashpallam kach akashaq, nishpa.Chayshina yuyashpa, manchashpapismi,chay warmiqa ikinda riqshina Jisuspakapamba manyanda ashlita llamkarqan.22Chayshina llamkaptinmi, Jisusqaikinman tikrakashpa, chay warmitachapashpa nirqan:

9

28

—Ijita, ama manchashpachu,animakay.raykum kach akashqana kangi, nishpa.Chaymi chay urasmandapacha chay

warmiqa kach akarqanna.23Chaymandaqam Jisusqa chay

kamachikuq runapa wasinmanch ayashpaqa, rikarqan runakunata,warmikunata kunyalla waqaykaqta,awtirukunatapis. 24Chaymi Jisusqapaykunata nirqan:—Ashuyllapa. Manam wañushqachu

chinitaqa. Puñuykanllám, nishpa.Chaymi chay uyaqkunaqa Jisusta

asiparqanllapa. 25Chaymandaqam chayasipaqkunataqa ukumanda sawamansurqoshpa, Jisusqa uku wasimanyaykurqan. Chaymandaqam chayalmataqa makinmanda piskaptin, daskawsamushpa, shayarqan. 26Chaymi chaymilagruta rurashqambaqqa, Jisuspafamanqa tukuy mayta shikwakarqan.

Jisusmi ishkay sarkukunata chapachirqan27Chay Jayrupawasinmanda Jisuswan

riykaptiyllapam, ishkay sarkukunaikiyllapata rirqan, ancha jwirtita qayakushpa:—¡Unay *Dabidpa Karu Willkan,

yush ayku llakipawayllapa! nishpa.[Nuta: “Dabidpa Karu Willkanmi” munan niyta: “Dyus Akrashqan Washadur”, nishpa.]

28Chaymandaqam Jisusqa suq wasimanch ayashpa, ukuman yaykuptinqa, chayishkay sarkukunapis ikinda yaykurqan.Chaymi Jisusqa paykunata tapurqan:—¿Qamkunaqachu kriyingi: Jisusmi

atin kach akachiwayta? nishpa.Paykunaqam nirqan:—Arí, Taytitu, nishpa.29Chaymi Jisusqa ñawinllapata

llamkashpa, nirqan:—Qamkuna kriyishqaykishina kanqa,

nishpa.30Chayshina niptinllam, paykunapa

qanllapa. Chaymandaqam Jisusqapaykunata nirqan:—

pachu kay rurashqaypaqqa, nishpa.31Piru paykunaqam chay wasimanda

lluqshishpa, waqman kaymanna rishpa,yumbayta parlachirqan:—Jisusmi kach akachiwashqa, nishpa.

Jisusmi suq muduta kach akachirqan32Chayshina riykaptiyllapam, wakin

llapa Jisusman. Chaqa *dyablupa*ispiritunmi chay runapa kwirpunmanyaykushpa, muduyachishqa karqan.33Chaymi Jisus chay dyablutarunamanda qatiptinqa, atirqannarimayta. Chaymi chayta rikaqkunaancha ispantashqata nirqanllapa:—

qandashinaqa rikashqallapachu kanchiqkay *Isrrayilpiqa! nishpa.

34Piru *farisiyu duktrinayuqkunaqamchayta rikashpaqa, Jisusta kuntrashpa,nirqanllapa:—Dyablukunapa kamachikuqnin

yanapaptinmi,nata runakunamanda atin qatiytaqa,nishpa.

Kusichaqam achka35Chay diyakunapim Jisusqa ancha

achka llaqtakunaman, kasiriyukunamanrirqan yach achikuq. Chaymi *sinagugawasikunapi *gunata yach achikushpa, nirqan:—Taytanchiq Dyusmi dasna rin shamuq,

shumaqta kamachikunambaq, nishpa.Chayshina yach achikushpam, tukuy

laya qeshyaqkunata kach akachirqan.36Chaymandaqam Jisusqa ancha achkach ayamuqkunata rikashpa, anchallakiparqan. Chaqa chaych ayamuqkunaqam ancha shaykushqa,wichukudu mana michidurniyuq

9

29

wishakunashina karqanllapa. 37Chaymipayqa noqaykuna *yach akuqningunataniwarqanllapa:—Alliptam niykillapa, chay achka

maskawaqkunaqam ancha achkakusichashina. Piru kusichadurkunaqamashlitalla kanchiqllapa. 38Tayta Dyusmichay kusichapa dwiñun. Chayri paymanmañakuyllapa, mas kusichadurkunatanumbranambaq, yanapawananchiqllapa,yumbayta yach achinanchiq, Dyuspikriyinanllapa, nishpa.

Jisusmi yach akuqningunamanda dusitaakrarqan, apustulninguna kanambaq

(Mk. 3.13-19; Lk. 6.12-16)

10 1Jisusmi yumbay chay*yach

nata akrawashpa, pudirniyuqkunatarurawarqanllapa,manda *dyablukunata qatiyta, tukuy layananaywan kaqkunata atinayllapakach akachiyta. [Nuta: naqam “*apustulkuna” shutirqanllapa.]

2Chay dusi apustulkunaqam kaykunakarqayllapa: puntatam Simun; payllamPidrupis shutin; chay Pidrupa masanAndris, Sibidiyupa churinguna*Jakubuwan *Jwan, 3Filipi, Bartulu(payllam Natanayilpis shutin), Tumas.Suqqam noqa Matiyu. Unaymi noqaqa*kuntribusyunda kubrakuq karqay.Suqqam Al yupa churin Jakubu.

;shutin. 4Suqqam suq Simun. Payqamisrraylinu *Kananista partidumandakarqan. Suqqam *Judas Iskaryuti. ChayJudas Iskaryutim Jisusta intrigakurqanchay kuntraqkunamanqa.

Jisusmi chay dusi apustulningunatakach arqan, paypaq yach achikunanllapa

(Mk. 6.7-13; Lk. 9.1-6)5Jisusmi noqaykuna dusi

*yach akuqningunata manaraq

kach awashpa,llapa:—Amakish chay suq *

manqa ringillapachu. Amakish chay*prubinsya *pachu. 6Ashwan riyllapa llaqtamasinchiq *isrraylinukunamanlla.Chaqa paykunaqam chingashqawishakunashina puriykanllapa. 7Chayriniyllapa: “Taytanchiq Dyusmi kaytyimpupi qallariykan shumaqtakamachikuq”, nishpa. 8Chayshinayach achikushpaqar, qeshyaqkunatakach akachiyllapa. Chay *ismuykaqkwirpuyuqkunatapis kach akachiyllapa.Wañushqakunatapis kawsachiyllapa.*Dyablukunatapis runakunamanda,warmikunamanda qatiyllapa. Chaqaqamkunataqam dibaldilla pudirniyuqtarurashushqallapa kani.napis chay pudirniywanqa yumbaytayanapayllapa,pachu.

9’Chayshinalla riyllapa. Amakishñannikipaqqa apangillapachu *uruta, niqellayta ni kubrimanda qellaykunatapisbulsikuykipiqa. 10Amar ni alfurjata nillanqeta ni burdunda apayllapachu.

paqa. Chaqa suqkunata yach achiptiki,kach akachiptikiqam, alli paykunaqamkunata qarashunambaq. Manchusuq trabajaqqa dirichuyuq, pagundach askinambaq.

11’Chayri suq llaqtaman ichu suqkasiriyuman ch ayashpaqa, maskayllapasuq allin runata, chaypi paywankidanaykillapa, chay llaqtamandarinaykillapa diyakaman. 12Suq wasimanch ayashpaqar, shumaqta napaykushpa,Dyusman mañakuyllapa, chay wasipitiyaqkunata yanapanambaq. 13Chaywasipa dwiñun shumaqta qamkunatach ayachishuptinqa,llapa paykunapaq. Piru qamkunata

9 10

30

fyirusyashuptinqa, paykunapaqqaamana mañakuyllapachu. ChaqaDyusqam mana rinchu yanapaqpaykunataqa. 14Chayshina manamunaptinllapa chay wasimanch ayachishuyta ni uyashuytaqa, chaywasimanda ichu chay llaqtamandaqadas lluqshishpa, riyllapa suqladumanna. Ch akikillapamandapulbuta ch apsiy, chay llaqtapitiyaqkuna yach anambaq: Chayyachyuqchu noqanchiqkunawanqa, nishpa.15Alliptam niykillapa, jwisyu diyapiqamchay mana ch askishuqkunataqa anchayuta rinllapa kastigaq, maski chayancha uchayuq runakuna *Sudumapi,Gumurrapi tiyaqkunamanda.

Jisusmi nirqan: “Rinllapamqesachashuq”, nishpa

(Mk. 13.9-13; Lk. 21.12-19)16Jisusqam niwarqanllapapis:—¡Alliptam niykillapa! Uñitakunata

ancha atun surrukunapa ukundakach aykaymanshinam, qamkunataqakach ayki, chay malu runakunapaukunda rinaykillapa. Chayri anchasabidu kayllapa kulibrashina, yumbaytaallita yanapanaykillapa. Piru ancha allin

shinar kayllapa. 17Allita yuyashpa,kwidakashpa puriyllapa. Chaqa chaywapu runakunam prisushushpa,awturidarkunapa ñawpambi rinllapadimandashuq.llapa *sinaguga wasikunapi. 18Kanannoqapi kriyiptikiqam, *pri ktukunaman, gubyirnukunaman rinapashuqllapa. Chaymi qamkunaqa chayawturidarkunapa ñawpambi, chay manaisrraylinu kaqkunapa ñawpambipisnoqapaq ringillapa yach achikuq.19Chayri awturidarkunaman qamkunataapashuptinqa, ama llakiyllapachu:

¿Imataraq rimashaq? nishpaqa. Chaqaprisushuptinllapaqam, chay uras Dyuskikin rin yanapashuqllapa, shumaqtapaypaq yach achikunayki. 20Chaqa chayuraspiqam manana qamkunallachuringillapa yach achikuqqa. AshwanmiDyuspa *Santu Ispiritun qamkunapikashpa, rin yanapashuq, shumaqtarimanayki.

21’Wakingunaqam chay tyimpupi

nambaqllapa. Wakin taytaqamwambranda rin intrigakuq. Wakinwambrangunaqam taytanda mamandakuntrashpa,nambaqllapa. 22Kanan noqapikriyishqaykiraykum, achka runakunaqamkunata rinllapa ch iqnishuq.Chayshina padisishpa, noqapi manashaykuq yuyakuptikillapa wañunaykidiyakamanqam, rini washashuq.23Chayri suq llaqtapi qamkunataqesachashuptinqa, suq llaqtamanmitikayllapa. Chaqa alliptam niykillapa,qamkuna manaraq yach achikuptiki kay*Isrrayilpa yumbay llaqtangunapim,noqaqa *Dyusmanda Shamuq Runa rinikutimuq.

24-25

shinam, qamkunatapis rinllapaqesachashuq. Chaqa suqyach achikuqmi mas rrispitadu rin kaqyumbay *yach akuqninmandaqa.Chayshinallam suq patrumbis mas

mandaqa. Chayri suq yach akuqqayuyanqa: Allita yach akushaq, chayyach achikuqniyshina kanaypaq, nishpa.Chayshinallar suq kriyadupis yuyanqa:Allita yach akushaq, patrunniyshinakanaypaq, nishpa. Piru noqapaqniptinllapa: “¡Jisukristum chay maspudirniyuq dyablu *Bilsibu!”nishpaqam, qamkunataqa ashwambarinllapa musyashuq.

10

31

n 10.36 [Miqueas 7.6]

Dyustalla manchashunllapa(Lk. 12.2-7)

26Jisusqam kayshinapisyach achiwarqanllapa:—

pachu. Chaqa tukuy ima pakadu kaqpaqmiancha klaruta rinchiqllapa yach aq. Tukuyima pakaduta maychika ñigashqapis,yach ashqa rin kaq. 27Chayri chay pakadunishushqaytaqa, qamkunaqa amanapakashpachu, yumbayta yach achiyllapa.Chay uyaritap nishushqaytaqa,napa sawanmanda ancha jwirtitarimayllapa, yumbay uyashunanllapa.28Chayshina rimashpaqa,pachu wanchikuqkunataqa. Chaqapaykunaqam qamkunapa kwirpuykitallaatinman wanchiyta. Piru almaykitaqam

taqa. Chayri Taytay Dyustallamanchayllapa.llapata almandinda atin chingachiytainfyirnupi.

29’(Tayta Dyusmi ancha allitakwidashungillapa. Chayri ama

taqa.) ¿Manachu ishkay pishqetuta suqrriyalitupaqlla randikunllapa? Pirumana baliqsitukuna kaptimbismi, ni suqpishqetu atinchu wañuyta TaytanchiqDyus mana dijaptinqa. 30Dyusmi anchaallita kwidashushpa,llapatapis ancha allita yupashqa.31Chayri ama pitapis manchayllapachu.

daqa masta balingillapa Dyuspaqqa.

Runakunapa ñawpambi Jisukristupaqyach achikushun

(Lk. 12.8-9)32’Qamkuna runakunapa ñawpambi

noqapaq niptikillapa:

tuta sigini” nishpaqam, noqapisqambaqqa syilupi Dyuspa ñawpambirini niq: “Paymi allipta noqatasigiwashqa”, nishpa. 33Pirupenqakushpa, runakunapa ñawpambiñigawaptiki: “Manam siginichu Jisusta”,nishpaqam, noqapis Taytay Dyuspañawpambiqa rini ñigashuq: “Manamriqsinichu paytaqa”, nishpa.

Jisusmi nirqan: “Noqapi yuyakuptikiqam,wakin aylluykikuna qamandaqa rin

akrakaq”, nishpa(Lk. 12.51-53; 14.26-27)

34Jisusqam kayshinapisyach achiwarqanllapa:—Noqapaqqa ama yuyayllapachu:

Jisusmi kay munduman shamushqa,ama pipis qesachawananchiq, nishpaqa.Ashwanmi noqapi kriyiptikillapaqa,aylluykikuna,shuq. 35Chaqa wakin runakuna noqapikriyiptinqam, ullqo wambran rinkuntraq. Wakin warmikunapis noqapikriyiptinqam, warmi wawan rinkuntraq.kunapis swigranllapata rin kuntraq.36Chayshinallam kikin aylluykikunapiskuntraykillapa rin kaq.n

37’(Chaymi niykillapa, yumbayrunakunata kuyashpapis, noqata mastakuyaway.) Piru mayqanniki noqataashlatalla kuyawashpa, taytaykita ichumamaykita masta kuyashpaqam, manabalingichu yach akuqniy kanaykiqa.Chayshinallam noqata ashlatallakuyawashpallapa, wambraykikunatamasta kuyashpaqa, mana balingichunoqapa yach akuqniy kanaykillapaqa.38Chayri noqapi kriyishqaykirayku

llapa wanchishuytapis, allitakasuwashpaqa, noqapa allip

10

32

yach akuqniy ringillapa kaq; manaqamanám. 39Chaymi mayqanniki noqatañigawashpa bidaykita washanaykiqa,ringillapa chingaq tukuy tyimpupaq.

shuptinllapaqam, noqa rini washashuq,tukuy tyimpu noqawan kawsanaykipaq.

Primyukunam rin kaq(Mk. 9.41)

40Jisusqam niwarqanllapapis:—

nata shumaqta ch ayachishushpaqam,noqata ch ayachiwaykanshina.Chayshina noqata ch ayachiwashpaqam,Taytay Dyustapisch ayachiykanmanshina. 41Chaqa*Dyuspaq rimaqta, shumaqtach ayachiptikiqam, Dyusqa primyuykita

shina. Chayshinalla Dyus munashqandaruraykaq runata yanapaptikiqam, paypaprimyundashina Dyus rin qoshuq.42Chayraq yachnata yanapashpam, primyuykita ringich askiq. Chaqa allipta niykillapa, chiriyakituta qoptiki upyananmi, TaytanchiqDyus ancha shumaq primyuykita rinqoshuq, nishpa.

Jwan Shutichikuqmi yach akuqningunataJisusman kach arqan

(Lk. 7.18-35)

11 1Jisusmi noqaykuna dusi*yach akuqningunata

kunawashpaqa, chay llaqtamanda suqllaqtakunamanna rirqan, *Dyuspashumaq nutisyanda yach achikuq.

2Chay *Jwan Shutichikuqmikarsilpina kashpa, yach arqannaJisukristu ruraykashqambaq. Chaymiishkay yach akuqninda Jisusmankach arqan, kayshina tapunanllapa:

3—Taytitu,nambaq *Akrashqan Washadurqachu

qam kangi,llapa? nishpa.

4Chayshina tapuptinllapaqam, Jisusqanirqan:—Riyllapa, Jwanda willay noqa

yach achikushqayta uyashqaykita, kayrurashqayta tukuy ima rikashqaykita.5Chaqa sarkukunaqam kach akachiptiyrikakunna. Kujukunapismi purinna.Kwirpun *ismuykaqkunapismi allinnakidan. Surdukunapismi uyakunna.Wañushqakunapismi kawsamunna.Pubrikunatam Taytanchiq Dyuspashumaq nutisyanda yach achiykani.6(Chayri Jwanda niyllapa, noqapi masallita kriyinambaq.) Chaqa noqapi chaymana shaykuq kriyiqqam ancha rinkushikuq, nishpa.

7Chaymandaqam Jwamba chaykach adunguna riptinllapaqa, Jisusqachaypi kaqkunata kayshinayach achikurqan Jwan Shutichikuqpaq:—¿Ima laya runatam rirqaykillapa

chapaq chay chuncha lugarmanqa?¿Rirqaykillapachu chapaq suq runamana alli yach aqta, suq kañata wayrawaqman kayman kuyuchiqtashina?Manám. 8Ichu ¿rirqaykillapaqa chapaqsuq runa ancha ch aniyuq shumaqmudanayuqta? Manám.naqam allita yach angillapa, chay ancha

kunapa atun wasingunapi tiyanllapa,¿manachu? 9Chaymi tapuykillapa:¿imata rikaqtaq rirqaykillapaqa?Rirqaykillapa rikaqqam *Dyuspaq suqancha yach ayniyuq rimaqta,¿manachu? Arí, qamkuna chayrikashqaykiqam Dyuspaq yumbayrimaqkunamandaqa mas klarutanoqapaqqa yach achikushqa. 10ChaymiJwan Shutichikuqpaq Taytay Dyusqa*Santu Librumbi kayshina niwarqan:

chiqpaq suq rimaqta rini kach aq.

10 11

33

o 11.10 [Malaquías 3.1]

Chaqa paymi qambaq rinyach achikuq, chay uyaqkunashumaqta ch ayachishunanllapa.Chayshina yach achikushpaqam,ñannikita allichaykanmanshina,nishpa.o

11Chaymi allipta niykillapa, runakuna

manqam, mana pipis kashqachu JwanShutichikuqmanda mas baliqqa. Pirunoqapi kriyiqkunamanda chay yaqqamana baliqqam chay Jwanmanda maspudirniyuq rin kaq syilupiqa.

12’Chaymi chay Jwan Shutichikuqyach achikushqan diyamandapachaachka runakuna, warmikuna TaytaDyusta allitana kasuykanllapa. Piruachka wapu runakunapismi Dyustaancha kuntraykanllapa. 13Kanan chayJwan Shutichikuq manaraqyach achikuptinmi, unay tyimpukunapi*Muysis liynimbi, Dyuspaq yumbayrimaqkuna librungunapipis nirqanllapa:“Taytanchiq Dyusmi suq diya tukuymaypi rin kamachikuq”, nishpa.14Chayri kay nishushqayllapata paqtarqamkuna intyindingiman: Chay *Eliyasshamunambaq kaqqam chay JwanShutichikuq kashqa, nishpa. 15Chayriqamkuna rinriyuqkunaqa, allitauyawashpa intyindiyllapa.

16’Piru kay tyimpumanda manakriyiqkunaqam chay wambra manamunaq pugllaqkunashina. Manchuwakin wambrakunaqa plasakunapipugllanllapa, fyistatashina rurashpaichu suq almata pambaykaqshinatukushpa. Piru wakin wambrakunamana munaptin pugllaytaqam, chaypugllaqkunaqa kayshina anyanllapa:17“Flawtata waqachiptiyllapam, ay,qamkunaqa mana munangillapachudansayta. Chaymandaqam noqaykuna

llakiy llakiyta yupakuptiypis,naqa mana munangillapachu waqaytanoqaykunawanqa”, nishpa. (llam wakinnikipis manamunangillapachu uyayta ni JwanShutichikuqta ni noqata.) 18Chaqa chayJwan shamushpa, allinda manamikuptin, *binuta mana upyaptin, chayyupakuq wambrakunashina kaptinmi,qamkunaqa nirqaykillapa: “WaqJwamba uku kwirpumbim *dyablupaispiritun”, nishpa. 19Chaymandaqamnoqa *Dyusmanda Shamuq Runashamushpa, imata mikushpaupyaptiyqa, ningillapa: “Chay Jisusqammana undaqchu mikun, binuta upyan.Kanan *nawan suq laya uchayuqkunawanmitandakan”, nishpa. Piru noqapikriyiqkunaqam Dyus munashqanshinakawsaptinllapa, suqkuna rikashparinllapa yach aq: Taytanchiq Dyusmiancha yach ayniyuq kashpa, ChurinJisusta, chay Jwan Shutichikuqtapiskach amushqa, noqanchiqkunatayach achiwananchiq, nishpa.

Jisusmi paypi manakriyiqkunata anyarqan

(Lk. 10.13-15)20Jisukristu chay llaqtakunapi achka

milagrukunata ruraptimbismi, chaypitiyaqkunaqa mana munarqanllapachuuchanllapata dijaytaqa. Chaymi Jisusqakayshina anyarqan:

21—¡Ay, imanangiraqri qamkunaKurasin llaqtapi tiyaqkuna, qamkunaBitsayda llaqtapi tiyaqkunaqa! Chaqañawpaykillapapim achka milagrukunataruraptiypismi, mana munangillapachunoqapiqa kriyiyta. Piru qamkunapirurashqay milagrukunata waq uchayuqTiru llaqtapi, waq Sidun llaqtapi

11

34

ruraptiyqach i, paykunaqa unaynauchangunata dijanandallapa. Chaqa

rayku syintishpach i, waqashpa, lutumudanakunata rurakushpa, ush patasawanman basyanandallapa. 22Kaykishniykillapa,naqa chay Tirumanda Sidunmandakaqkunamandaqa mas kastigaduringillapa kaq.

23’Mayá, qamkuna Kapirnawumbitiyaqkunaqa, ¿imatam yuyangillapa?

llapa: Syilumanmi rini ch ayaq, nishpa?¡Manám! Ashwanmi qamkunataqarinllapa wichushuqllapa wañushqakunakashqanman. Chaqa kay milagrukunaqamkunapi rurashqayta waqchingachishqa *Suduma llaqtapiruraptiyqach i, chaypi tiyaqkunaqauchanllapataqa dijanandana. Chayshinadijaptinllapaqam, Tayta Dyusqa chayllaqtandaqa mana chingachinandachu.Ashwanmi kanangaman kananda.24Kaykish niykillapa, jwisyu diyapiqamqamkunaqa chay Suduma llaqtapitiyaqkunamandaqa mas kastigaduringillapa kaq, nishpa.

Jisusmi nirqan: “Noqaman shamuysamanaykillapa”, nishpa

(Lk. 10.21-22)25-26Chay tyimpupim Jisusqa Tayta

Dyusta nirqan:—Taytitu, kay pachapa, anaq syilupa

kamachikuqninmi qamlla kangi. Kananyuyashqaykitam chayyach ayniyuqkunamanda pakashqa kangi.Piru chay mana yach aqkunatam chayyuyaynikikunata yach achishqa kangi.Chaqa chayshina kanambaqmi munashqakangi, Taytitu. Chaymi ancha alabayki.

27Chaymandaqam Jisusqa nirqambis:—Taytay Dyusmi noqatalla

akrawashqa, tukuy imata paypaq

yach ashpa, pudirniyuq yach achikuqkanaypaq. Chaqa manam pipis alliptaqariqsiwanchu. Taytayllam riqsiwanChurin kashqaytaqa. Chayshinallampaytapis mana pipis riqsinchu. Noqasapalan Churin kaqllam paytaqa riqsini.Kanan noqapi kriyiqkunatayach achiptiymi, paykunapis atinllapa

papi.[Nuta:

llapa: ¿Imashinam atini kasuyta Muysispa yumbay liyningunata washakanaypaq, Taytanchiq Dyus ama kastigawanambaq? nishpa. Chayshina ancha yuyashpaqam, suqancha llashaq yugutashina apaykarqanllapa. Chaymi Jisukristuqa paykunata kayshina nirqan:]

28’Qamkuna yugutashina apaqkuna,shaykushpa,shunaqpaqllapa, amana llakinaykillapa.29Chaqa noqamanda yach akuqqam suqyunta wangudushina noqawanqa rinkawsaq. Kanan noqaqam ancha manshuancha umildi kani. Chaymi manatrabajuschu rin kaq qamkuna noqawanpurinaykiqa. Chaymi noqapiyuyakushpa, mana nimata llakishpachu,noqapina atingillapa samayta. 30Chaqamanam trabajuschu rin kaq qamkunachay yach achishushqayta kasunaykiqa.Suq mana llashaq yugitushinam rin kaq,nishpa.

Samana diyapim trigukunapaispigangunata pitirqanllapa

(Mk. 2.23-28; Lk. 6.1-5)

12 1Waq tyimpupim Jisusqanoqaykuna

*yach akuqningunawan *samana diyapitrigu tarpudupa ukunda riykarqayllapa.Chaymi noqaykunayach akuqningunaqa mallaqnashpa,pasaqshina trigupa ispigandapitikushpa, qaqokushpa mikurqayllapa.

11 12

35

p [Oseas 6.6]

2Chaymi wakin *kunaqa rikawashpallapa, Jisustaanyarqan:—Liyninchiqpim kamachiwanchiq,

samana diyapi ama trabajananchiq.Rikay, yach akuqnikikunaqa kay

llapa, nishpa.3Chaymi Jisusqa chay farisiyukunata

nirqan:—¿Ima, manachu liyishqallapa kangi

chay unay gubyirnu *Dabid kumparungunawan mallaqnashparurashqandaqa? 4Chaqa payqamyaykurqan *karpamanda aduranawasiman mikunata maskaq. Chayadurana wasipi *ufrinda tandakunakaqmi kurakunapaqlla karqan.Suqkunaqam mana atiqllapachumikuytaqa. Piru chay Dabidqamkumpañirungunawan mana dirichuyuqkashpapis, chay ufrinda tandakunatamikurqanllapa. 5¿Manachu *Muysispalibrunda liyishqallapa kangi?Chaypiqam nin: “*Dyuspa aduranawasimbiqam kurakunaqa samana diyatamana gwardashpachu trabajanqallapa”,nishpa. ¿Chayshina trabajashpachu,paykunaqa uchata ruraykanllapa?Manám. 6Alliptam niykillapa, Dyuspachay adurana wasinmandaqam noqamas baliqqa kani. 7Chaqa *DyuspaSantu Librunmanda intyindishpaqach i,kay nishqandaqa yach angimanllapa:“Manam munanichu animalkunatawanchishpa, chay laya ufrindataqowanaykillapaqa. Ashwanmi munanisuqkunata llakipanaykillapa”, nishpa.pChayta intyindishpaqach i, qamkunaqakay mana uchayuqkunataqa manawichupanaykitachu. 8Noqaqam*Dyusmanda Shamuq Runa kashpa,samana diyapa dwiñun kani. Chaymi

atini kamachikuyta: Kaymi alli ichukayqam mana allichu, samana diyapirurananchiqqa, nishpa.

Jisusmi kach akachirqan suq qendishqamakiyuq runata

(Mk. 3.1-6; Lk. 6.6-11)9Jisusqam chay kashqayllapamanda

rishpa, *sinaguga wasiman yaykurqan.10Chaypim karqan suq qendishqamakiyuq runa. Chaymi wakin *nukuna Jisusta munashpa dimandayta,yanqa tapurqanllapa:—Mayá,

chiq *samana diyapi suq qeshyaqtakach akachinanchiq ichu mana? nishpa.

11Chaymi Jisusqa chay tapuqkunatanirqan:—Mayqannikipa suq wishayki samana

diyapi seqaptin suq pusumanqa,¿manachu das surqongiman? 12Kanansuq runaqam suq wishamandaqa mastabalin.llapa, samana diyapi runa

llapa.13Chaymandaqam chay chaki

makiyuq runata nirqan:—Chutay makikita, nishpa.Chaymi runapa makinqa chaki

kashqanmanda das allinyarqan, chaysuq ladu makin allin kaqshinana. 14Piruchay *farisiyu duktrinayuqkunaqamchay uras sawaman lluqshishpa,kunanakurqan, Jisusta wanchinanllapa.

Dyuspaq unay rimaq Isayiyasmi Jisuspaqkayshina yach achikushqa karqan

15Chay *tinqam, Jisusqa yach arqan. Chaymichay *paqa, paykunamanda akrakashpa, suqladumanna rirqayllapa. Piru ancha

12

36

q 12.21 [Isaías 42.1-4]

achka runakuna,llapa. Kanan Jisusqam yumbayqeshyaqkunata kach akachishpa,16kayshina kamachirqan:—

gichu: “Jisusmi kach akachiwashqa”,nishpaqa.

17Chayshina Jisus niptinmi, *Dyuspaqrimaq *Isayiyas nishqan kumplirqan.(Chaqa Isayiyaspa librumbim TaytaDyus Churimbaq kayshina nishqakarqan):

18 Kaymi akrashqay yanapawaqqa.Paytam ancha kuyani. Paywanmiancha kushikuni. Chaymi *tuyta qoptiy, payqa tukuy kaymundupi tiyaqkunata noqapaqrin yach achiq: “Kayshinam TaytaDyus allin justisyata rin ruraq”,nishpa.

19 Chay yanapawaqqam mana nipiwambis anyanakunqachu.Chaymi mana ni pipis rinchu

tinqa.20Ancha llakipakuq kashpam, chay

manaraq allita kriyiqkunataqamana rinchu wichukuq suqllawikaykaq kañatashinaqa. Chayashlalla kriyiqkunataqam mana

tashinaqa. Chayshinam rinllakipakuq, malukunata binsishpa,allin justisyata ruranangaman.

21 Kanan yumbay *nasyungunapiachka runa warmim paypirinllapa yuyakuq, nishpa.q

Wakin runakunam nirqanllapa:“Jisustash dyablu yanapan”, nishpa

(Mk. 3.19-30; Lk. 11.14-23; 12.10)22Suq *dyablum suq runaman

yaykushpa sarkuyachishpa,

chishqa karqan. Chayraykum chay sarkumudu runata Jisusman apamuptinllapa,payqa kach akachirqan. Chaymi chayrunaqa atirqanna chapakuyta, parlayta.23Chayraykum payta rikaqkunaqa ancha

llapa:—¿Kay Jisusqachuraq chay unay

gubyirnu Dabidpa Karu Willkan chayshamunambaq *Washadurninchiq?nishpa.

24Chayshina tapunakuptinmi,*farisiyu duktrinayuqkunaqa uyashpanirqan:—Kay runaqam mana payllachu

dyablukunataqa qatin. Chay maspudirniyuq dyablu *tinmi, atin qatiytaqa, nishpa.

25Jisusqam chay yuyashqanllapatayach ashpa, kayshina nirqan:—Mayqan *

guna paykunapura pilyanakushpaqash ,chingachinakunman. Suq llaqtapi ichu suqayllupi paykunapura pilyashpaqam,ushyanakunman. Maychikapisch i manaatinmanllapachu duraytaqa. 26

llam chay Satanaspis dyablumasingunawan pilyashpaqa, manaatinmanchu suqkunata binsiyta.Chayshinaqachkunman. 27Qamkunaqam noqapaqningillapa: “Dyablu Bilsibu yanapaptinmi,qatin dyablukunataqa”, nishpa. Chayshinakaptinqa ¿chay kikin Bilsibuchu yanapanwakin yach akuqnikitapis, dyablukunataqatinambaqqa? ¡Manám! Chaymi paykuna

kitaqa. 28Chaqa Dyuspa *Santu Ispiritunminoqataqa yanapawan, dyablukunatarunakunamanda qatinaypaqqa. Chaymiallita yach anchiqllapa: Dyuspapudirninqam ch ayamuykannaqamkunaman, nishpa.

12

37

29’Chaqa suq qoch ikuq runaqammana atinchu dasqa qochnata suq ancha wapu runataqa. Chayqoch ikuqqam puntata chay wapurunata binsishpa, alli allich aqnashparaq, atin qoch iytaimandaqa. (Chay runashinam noqapisdyabluta binsishpa, runakunata,warmikunata qoch ini washanaypaq),nishpa. 30Jisusqam nirqambis:—

waykan. Chaymi mana yanapawanchu,runakunata,paqqa. Ashwanmi tandashqaykunataqashikwaykan. 31Chayshina kaptimbismi,Dyusqa runakunapa tukuy layauchangunata rin pirdunaq. Piru Dyuspa

nataqam mana rinchu pirdunaq.32Chaqa mayqan kuntrawaqtam TaytaDyusqa atin pirdunayta. Piru SantuIspiritunda kuntrashpa rimaqkunatamana rinchu pirdunaq, ni kay bidapi, nisuq bidapi.

Jisusmi nirqan: “Suq runa rurashqanqamsuq yurapa puqoyninshina”, nishpa

(Lk. 6.43-45)33’Suq allin yuraqam allinda puqon.

Piru suq mana baliq yuraqam manabaliqta puqon. Chaqa suq yurataqamriqsinchiq puqoyninmanda. 34¡A,*farisiyu duktrinayuqkuna,naqam kulibrakunapa wawangunakangillapa! ¡Malukuna kashpam, manaatingillapachu allikunata rimaytaqa!

papi kaqkunata riman. 35Chaymi allinrunaqam shunqombi allita yuyashpa,allita riman. Piru malu runaqam,shunqombi mana allita yuyashpa,chayshinalla mana allikunata riman.36Chaymi niykillapa, jwisyu diyapiqamyumbay ringillapa kwintata qoq chaymana baliq rimashqaykipaq. 37Chaymi

chay rimashqaykimanda Dyusqajusgashushpa, rin nishuqllapa:“Uchayuqmi kangi”, ichu “Manamuchayuqchu kangi”, nishpa.

Malu runakunam Jisusta nirqanllapa,suq milagruta ruranambaq

(Mk. 8.12; Lk. 11.29-32)38Jisukristu chayshina niptinmi,

wakin *farisiyu duktrinayuqkunaqa*Muysispa liyningunatayach achikuqkunawan Jisustanirqanllapa:—Yach achikuq Taytitu,

llapam suq milagruta ruranaykipaq,nishpa.

39Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Qamkunaqam ancha uchayuq

kashpa, Dyusta mana munangillapachukasuyta. Kanan munangillapam suqmilagruta rikayta. Piru manam

taqa. Ashwanmi kayshina kanqa.Manchu unay tyimpupi Dyus rurarqansuq milagruta paypaq rimaq *Junaswan.Chay laya milagrutallam Dyusqanoqawambis rin ruraq, qamkunarikanaykiqa. 40Chaqa Junasqam suqancha atun piskadupa ukumbi kimsadiya, kimsa tutata karqan.llam noqapis kimsa diya, kimsa tutatauku allpapi rini kaq. 41(Chaymandaqamchay Junasta piskadu wichukuptinqa,rirqan *Ninibi llaqtaman, Dyuspaqyach achikuq.) Chayshina Junasyach achikuptinmi,naqa uchangunata dijashpa, Dyustanakasurqanllapa. Chaymi jwisyu diyapiqa

nata, qamkuna Muysispa liyningunatayachllapa: “Qamkunaqam anchauchayuqkuna kangillapa”, nishpa.Chaqa chay Junasmanda maspudirniyuq kaptiypismi,

12

38

gillapachu. 42Chay jwisyu diyapim Sabanasyumba gubyirnambis kawsamushpa,kay tyimpumanda kaqkunataqa rinshimbishuqllapa. Chaqa chay gubyirna

pacha shamurqan, chay yach ayniyuqgubyirnu *Salumun yach achikushqandauyaq. Piru kaypi Salumunmanda masyach ayniyuq kaptiypismi, manamunangillapachu uyawaytaqa.

Suq dyablum kutirqanDyuspi mana kriyiqman

(Lk. 11.24-26)43’Suq *dyablum suq runamanda

lluqshishpaqa,naman, maskashpa maypi tiyanambaq.Piru mana tarishpa tiyanandaqam, chayruna lluqshishqanmanda kaqpaq yuyashpanin: 44“¡A, paymanlla kutirishaq!” nishpa.Chayshina yuyashpa, kutirishpaqam, chay

shina. 45Chaymi rin riq apamuq masdyablu masingunata. Chaymi chay puntadyabluqa syiti dyablukuna mas yutatarishpa, apamun chay runaman.Chayshinam suq trupa dyablukunapa*ispiritunguna chay runamanqayaykunllapa, wasipishina tiyaq. Chaymichay runaqa ashla malu kashqanmandaqamas maluna tikrakan. Chayshinallam rinkaq kay malu runakunawambis, nishpa.

Jisusmanmi masangunamamanwan ch ayarqanllapa

(Mk. 3.31-35; Lk. 8.19-21)46Jisus runakunata parlachiykaptinmi,

maman masangunawan ch ayarqan.Chaymi paywan munashpa parlayta,sawapilla shuyaykarqanllapa. 47Chaypipaykuna shuyaykaptinqam, suq runaJisusta nirqan:—

kunawan shuyashuykan. Anchashmunanllapa parlayta qamwan, nishpa.

48Chaymi Jisusqa chay willaqtaqanirqan:—¿Pitaq mamay?

naqa? nishpa.49Chaymandaqam makinwan

noqaykuna *yach akuqningunamanrikachikushpa, nirqan:—Kaykunam mamitay, masaykunaqa.

50Chaqa Tayta Dyus munashqandakasuqkunam mamay, masaykuna,paniykunaqa, nishpa.

Jisukristum kumparasyundarurarqan suq tarpukuqwan

(Mk. 4.1-9; Lk. 8.4-8)

13 1Jisusqam chay diyallawasimanda lluqshishpa, rirqan

chay ancha *atun qoch apa manyanmanyach achikuq. Chayman ch ayashpatiyaykaptinmi, 2ancha achka runakuna,warmikuna payman shamushpa,qoch apa manyambi undarqanllapa.Chaymi payqa *yakupi puriq barkumanlluqshishpa, chay barkupi tiyarqanyach achikunambaq. 3ChaymandaqamJisusqa achka laya kumparasyundarurashpa, kayshina yach achikurqan:—Suq runam rirqan tarpukuq.

4Chaymi simillanda shikwaptinqa,wakinqa ancha angu ñanman ishkirqan.Chaymandaqam pishqokunashamushpa, chay simillakunata limpupallarqan. 5Wakin simillaqamkaskajuman ishkirqan. Chaymisawitapilla kashpa, wayralla wiñarqan.6Piru kaskaju kashqanrayku manaukukaman atishpa ch upakuytam, rupaylluqshiptinqa, das chakirqan. 7Wakinsimillaqam kashakunapa ukunmanishkirqan. Chaymi chay kashakunaqawiñashpa, maqashpa limpuchingachirqan. 8Piru wakin simillaqamallin allpaman ishkirqan. Chaykunaqamshumaqta wiñashpa, allita puqorqan.Wakinqam kada simillita syin granusta

12 13

39

r 13.15 [Isaías 6.9-10]

puqorqan. Wakinqam 60 granusta;wakinqam 30 granusta puqorqan.9¡Chayri qamkuna rinriyuqkunaqa allitauyawayllapa kay nishushqayta!

Kayraykum Jisusqakumparasyungunawan yach achikurqan

(Mk. 4.10-12; Lk. 8.9-10)10Chaymi noqaykuna

*yach akuqninguna qemikashpa, Jisustatapurqayllapa:—¿Imaraykutaq kumparasyunwanqa

yach achikungi? nishpa.11Chayshina tapuptiyllapaqam,

Jisusqa niwarqanllapa:—Dyusmi munan yach anaykillapa

imashinam syilupi paywan anchashumaqta ringillapa kawsaq, nishpa.Chaymi kay kumparasyungunawanyach achikushpaqa, qamkunatallaintyindichiyki. Piru chay mana munaq

nichu. Paykunapaqqam pakadu.12

taqam yanapani, mas yach ayniyuqkanambaq. Piru chay mana kriyiqtaqamashlita yach akushqanda Taytay Dyuslimpu rin qoch iq. 13Chaymi noqapichay mana munaq kriyiqkunataqakumparasyungunawan yach achini.Chaqa paykunaqam maychika rikashpauyashpaqa, mana intyindinllapachuchay yach achikushqayta. 14Chayshinamana intyindiptinllapam, *Dyuspaqrimaq *Isayiyas kayshina nishqanqakumpliykanna paykunapi:

Maychika uyashpapismi, manaringillapachu intyindiq.papismi, mana ringillapachuyach aq: imam chayqa, nishpaqa.

15 (Chaymandaqam TaytanchiqDyusqa Isayiyasta kayshinanirqan:) Chay runakunapa

shunqonqam ancha angutikrakashqa,llapa. Chaymi yach achiptiypis,mana intyindinllapachu. Chaqañawinda, rinrindam kirpanllapa,noqapi ama kriyinanllapa,llapamanda ama pirdunanaypaq,nishpa.r

16

wanqa ancha alli. Chaymiñawikillapawan chapashpa,llapa. Rinrikillapawan uyakushpamkasungillapa. Chayri kushikuyllapa.17Alliptam niykillapa, *Dyuspaq achkarimaqkuna,pismi ancha munarqanllapa rikawayta,uyawayta qamkuna rikawashqaykishina.Piru paykunaqam wañurqan manaraqshamuptiy.pachu rikawayta ni uyawayta.

Jisukristum chay kumparasyunrurashqanda intyindichikurqan

(Mk. 4.13-20; Lk. 8.11-15)18’Alliptam niykillapa, chay tarpukuq

kumparasyunwan yach achikushqayta.19Chay angu ñanqam munan niytarunakuna,kunapaq. Chaqa paykunaqam manamunanllapachu intyindiyta *Dyuspashumaq nutisyandaqa. Chaymi chaypishqokuna simillata pallaqshinam*dyabluqa chay uyakushqanda dasqonqachin. 20Chay kaskaju ch akraqamyachkaqkunapaq. 21Chaqa paykunaqamDyuspa shumaq nutisyanda uyashpaqa,kushikushpa das kriyinllapa. Piru

llapa. Chaymi noqapi kriyishqanraykuqesachadu kashpaqa,kashpa, manana munanllapachu noqapikriyiytaqa. 22Chay allpa kashayuqqam

13

40

munan niyta Dyus nishqanda ashlauyaqkunapaq. Chaqa paykunaqam Dyusnishqanda uyashpaqam, kay mundupakusasningunapaq llakishpa, tukuyimayuq munashpa kayta, mananamunanllapachu Dyus nishqandakasuytaqa.pachu Dyuspi yuyakushpaqa. 23Piruwakin uyakuqkunaqam chay ancha allinallpashina. Paykunaqam nishqaytauyashpa, allita kriyishpaqa, ancha allitarurashpa kawsanllapa. Wakinqam chayancha allin allpa syin granustapuqoqshina, ancha allita Dyustakasunllapa. Wakinqam chay allin allpa60 granusta puqoqshina. Wakinqamchay allin allpa 30 granusta puqoqshina,nishpa.

Jisusmi suq kumparasyundarurarqan ballikuwan

24Jisusmi suq kumparasyundapisrurashpa, kayshina nirqan:—Taytanchiq Dyusmi suq runa

tarpukuqshina rin ruraq. Chay runamallin simillanda ch akrambi tarpurqan.25Piru tarpushpa puñunangamanmi,chay runapa suq kuntran shamushpa,trigun tarpushqamba ukunman ballikutashikwashpa rirqan. 26Chaymi trigunwiñashpa, ispigaykaptinqa, chayballikukunapis ukumbi wiñarqan.27Chaymi dwiñupa kriyadungunaqaballikuta rikashpaqa, rirqanllapa niq:“Patrunsitu, ¿manachu allin simillatatarpurqaykiqa? ¿Maymandaraq chayballikukuna trigupa ukumbiqawiñashqa?” nishpa. 28Chaymi dwiñuqanirqan: “Suq kuntrawaqmi chaytaqarurashqa kanqa.” Chayshina niptinqam,chay kriyadungunaqa nirqan:situ, ¿munangichu rinaypaqllapa, chayballikuta trigumanda surqoq?” nishpa.29Piru dwiñunqam nirqan: “Dijayllapawiñanan. Ballikuta pilashpa, imakish

trigundinda pilangimanllapa. 30Chayridijayllapa trigupa pullan wiñanambaqkusichakaman. Kusicha tyimpupinamsyigaqkunata rini kamachiq, puntatachay ballikukunata akrashpa, qotushpa,rupachinambaq, chaymanda trigutallatrujaypi waqaychananllapa”, nishpa.

Jisusmi suq kumparasyundarurarqan ñapushpa murunwan

(Mk. 4.30-32; Lk. 13.18-19)31Kay kumparasyunda rurashpapismi,

Jisusqa paykunata kayshina nirqan:—Dyusta kasuqkunaqam ñapushpa

murunshina. Chaqa suq runach akrambi tarpuptinqam, 32chayñapushpa murunqa yumbaysimillamanda mas takshita kashpapis,wiñashpaqa, achka tarpuduta binsin.Chayshina atunna kaptinqam,

llapa (makachakunllapa). [Nuta: Chay ñapushpa muritunshinam Dyusta kuyaqkunapis ashlita kashqanllapamanda rinllapa achkayaq.]

Jisusmi suq kumparasyundarurarqan libadurawan

(Lk. 13.20-21)33Kay kumparasyunda rurashpam,

Jisusqa nirqan:—Dyusta kasuqkunaqam *libadura

saksachikuqshina. Manchu suq warmimidyu kustal mash kata yakuwansangushpa,tinqa, ancha achkayashpa, yumbay chaymach kataqa limpu saksachin. [Nuta: Chayshinallam Dyusta kasuqkunapis, ashlitallakashpapis, ancha rinllapa achkayaq.]

Jisusqam kumparasyungunatarurashpa yach achikurqan

(Mk. 4.33-34)34Jisusqam yumbay chay nishqanda

achka kumparasyunwanlla

13

41

s 13.35 [Salmo 78.2]

yach achikurqan. Mana kumparasyundarurashpaqam, mana yach achikuqchu.35Chayshina Jisukristuyach achikuptinmi, *Dyuspaq rimaqkayshina iskibrishqan kumplirqan:

Tayta Dyus kay munduta rurashqantyimpumandapacha manaraqyachsyungunawan rini yach achikuq,nishpa.s

Jisusmi yach achikurqan chay ballikupaq36Runakunata yach

paqam, Jisusqa wasiman yaykurqan.Chaymandaqam noqaykuna*yach akuqninguna qemikashpakayshina tapurqayllapa:—Taytitu,

chiway ¿imam munan niyta chaynishqayki ch akrapi ballikuqa? nishpa.

37Chaymi Jisusqa noqaykunatakayshina niwarqanllapa:—Noqa *Dyusmanda Shamuq Runam

chay allin simillata tarpuq runashinaqakani. 38Kay munduqam chaych akrashina. Dyusta kasuq runakuna,warmikunam chay allin simillashinaqa.Dyabluta kasuq runakuna, warmikunamchay ballikushinaqa. 39Chaqa dyablumkuntrayqa. Chaymi pay chay ballikutatarpuq runashinaqa. Chay dyabluqam

naman. Jwisyu diyaqam chaysyigashina rin kaq.gunam chay syigakuqkunaqa. 40Chay

shinam, jwisyu diyapi chay manawambray kaqkunataqa rinllaparupachiq. 41Chaqa noqa DyusmandaShamuq Runaqa kashpam,nata rini kamachiq,wambraykunamanda akrananllapauchata rurachikuqkunata, tukuy chay

uchayuqkunatapis. 42Chaymandaqamrin wichuqllapa lumyaykaq urrnuman.Chaypim chay uchata ruraqkunaqaancha waqashpa, kirunllapata rinllapaqech yachiq. 43Piru Dyus shamuptin,shumaqta kamachikunanmi, paytakasuqkunaqa ancha alabashqa rinllapakaq. Chaymi rupayshina rinllapallipyaq.naqa, allita uyayllapa kay nishushqayta.

Dyuswan kawsananchiqqamancha baliq minashina

44

chiqqam ancha balin suq kampupi minapakadushina. Chaymi suq runa chayminata tarishpaqa, manana munanchudijayta. Chaymi mushuqmanda chayminata pambarishpa, kushikushpa rintukuy iman kaqta randikuq. Chayshinarandikushpa, kutimushpaqam, chaych akra minayuqta randin.

Suq kumparasyun anchach aniyuq perlawan

45

chiqqam ancha balin suq anchach aniyuq *perla rumishina. Suqnigusyantiqam chay mas shumaqllipyaq perlas rumikunata maskan.46Chaymi chay mas munaypaq llipyaqperla rumita tarishpaqa, tukuy imankaqkunata randikun, kutirinan randiq.[Nuta: Chayshinar tukuy ima atishqanchiqtarurashun,llapa.]

Jisusmi suq kumparasyunda rurarqanpiskadukunata akraqkunawan

47’Tayta Dyus shamushpa shumaqtakamachikunanmi, piskadukunatapiskaqkunashina rin ruraq. Chaqa chay

13

42

baqqa, *atarrayanda yakumanwichukunllapa. 48Chaymandaqam tukuylaya piskadukuna bulsachakaptin, *atunqoch apa manyanman chutashpatiyanllapa,llapa kanastanman. Piru mana baliqpiskadukunataqam wichukunllapa.49Chayshinam jwisyu diyapi Dyuspaanjilninguna allin kaqkunamandauchayuqkunata akrashpa, 50lumyaykaqninaman rin wichukuqllapa. Chaypimchay uchata ruraqkunaqa anchawaqashpa kirunllapata rinllapaqech yachiq.

Ishkay laya ancha baliq duktrinakuna:unay duktrina, mushuq duktrina

51Jisusmi noqaykuna*yachqanllapa:—¿Qamkunaqachu intyindingillapa

yumbay chay kumparasyunda? nishpa.Noqaykunaqam nirqanillapa:—Arí, intyindinillapam, Taytitu,

nishpa.52Chaymi Jisusqa niwarqanllapa:—Wakin runakunaqam *Dyuspa

Santu Librunmanda allitayach achikunllapa: “Kayshinam TaytaDyus shumaqta rin kamachikuq”,nishpa. Chay laya yach achikuqqam suqwasipa dwiñunshina. Chaqa chaydwiñuqam yach an surqoyta unaywaqaychashqanda, chayraqwaqaychashqandapis. [Nuta:llam chay yach achikuqkunapis Dyuspa unay duktrinangunata, mushuq duktrinangunatapis allita yach an yach achikuyta.]

Jisustam Nasaritpi disprisyarqanllapa(Mk. 6.1-6; Lk. 4.16-30)

53

nawan yach achikushpaqa, chaylugarmandaqa rirqanna. 54Chaymiuywakashqan llaqta Nasaritman

ch ayashpaqa, *sinaguga wasipi llaqtamasingunata yach achirqan. Chaymipaykuna uyashpa ancha shumaqtayach achikuptinqa, ancha ispantashqatanirqanllapa:—¿Ima, maymandataq kay runa

ancha yach ayniyuqqa? ¿Imashinataqachka milagrukunataqa ruran?55¿Manachu kayqa chay karpintirupachurin? ¿Manachu mamanqa *Maryashutin? ¿Manachu masangunaqa*Jakubu, *Jusi, Simun, *Judas shutin?56

naqa tiyanllapa? Chayshinaqa,¿imashinataq kay karpintirituqa anchayach ayniyuq, tukuy chaykunataruranambaqqa?

57Chayshina ninakushpaqam, manamunarqanllapachu chayyach achikushqanda kasuytaqa. ChaymiJisusqa paykunata nirqan:—*Dyuspaq rimaqkunataqam suq

llaqtakunapiqa shumitaq ch askishpakasunllapa. Piru llaqta masinguna, kikinayllungunaqam mana kasunllapachu,nishpa.

58

rayku, Jisusqa chay Nasaritpiqa manaachka milagrukunataqa rurarqanchu.

Gubyirnu Irudismi Jwan Shutichikuqtawanchichishqa karqan(Mk. 6.14-29; Lk. 9.7-9)

14 1Chay tyimpupi *prubinsyaGaliliyapa gubyirnun *Irudis

Jisuspa famanda yach ashpa, 2

kuqnin awturidarkunata nirqan:—Chay alma *Jwan Shutichikuqmi

kawsamushqana.kunata atin rurayta, nishpa.

3-4Chaqa chay Irudismi chay JwanShutichikuqta wanchichishqa karqan. Pirumanaraq wanchichiptinmi, kayshinakarqan. Puntatam chay Irudisqa masanFilipipa warmin Irudiyaswan kashqa

13 14

43

karqan. Chaymi chay Jwanqa Irudistakayshina anyashqa karqan:—Ama masaykipa warminwanqa

kaychu, nishpa.Chayshina anyashqambaqmi chay

Irudisqa suldadungunata kamachirqan,Jwandaqa prisushpa, watashpa,karsilananllapa. 5Irudisqam Jwandamunarqan wanchichiyta. Piru ancha achkarunakunam Jwambaqqa kriyirqanllapa:Paymi *Dyuspaq rimaq, nishpa. ChaymiIrudisqa paykunata manchashpa, manadaschu Jwandaqa wanchichirqan.

6Chaymandaqam Irudisqa diyambaq suqfyistata rurarqan. Chaypim yumbaypañawpambi chay warmi Irudiyaspa chinanancha dansaptin, chay gubyirnu Irudistaqaancha gustarqan. 7Chaymi payqaintinadanda jurashpa nirqan:—Ima mañawashqaykitam qoshqayki,

nishpa.8Chaymi maman kunaptin, chay

chinaqa padrastun Irudista nirqan:—Jwan Shutichikuqpa umanda suq

platupi qoway, nishpa.9Chayshina mañaptinmi, gubyirnu

Irudisqa limpu malaganayarqan. Piruyumbaypa ñawpambi jurashqanraykum,10suq suldadunda kamachirqan, karsilmanrishpa, Jwamba umanda apamunambaq.

11Chayshina Jwanda wanchishpam,umanda suq platupi apamurqanchinaman. Chinaqam ch askishpaqa,mamandana qorqan.

12Chaymi chay Jwamba*yach akuqningunaqa chay karsilmanch ayashpaqa, Jwamba kwirpundallanaaparqanllapa pambaq. Pambashpaqam,rirqanllapa Jisusta willaq chaypasashqambaq.

Jisusmi 5.000 runakunata qararqan(Mk. 6.30-44; Lk. 9.10-17; Jn. 6.1-14)

13Jisusqam yach ashpa, *JwanShutichikuqta wanchishqallapa,

nishpaqa, chay kaykashqanmandarirqan *yakupi puriq barkupi suqchuncha lugarman, sapalan chaypikanambaq. Piru ancha achka runakuna,warmikunam yach arqan: Chaylugarmanmi riykan, nishpa. Chaymillaqtangunamanda ch akip rishpa, Jisusriykashqan lugarman ch ayarqanllapa.14Chaymi Jisusqa chay barkumandaishkishpaqa,nata, warmikunata rikarqan. Chaymipaykunata llakipashpa, apashqanqeshyaqkunata kach akachirqan.15Amsayaykaptinqam noqaykuna*yach akuqningunaqa qemikashpa,Jisusta kayshina nirqayllapa:—Tardinám. Kay chunchapiqam mana

pipis tiyanchu.taqa kach ayna, sirka kasiriyukunamanrinambaqllapa, mikunata randiq,nishpa.

16Chaymi Jisusqa niwarqanllapa:—¿Imapaqnamir rinqallapaqa?

Qamkuna qarayllapa, nishpa.17Chaymi noqaykuna

yach akuqningunaqa nirqayllapa:—Manam nima mikuna kanchu. Sinku

tandita, ishkay piskaditullam kan,nishpa.

18Chaymi Jisusqa niwarqanllapa:—Chaykunata kayman apamuyllapa,

nishpa.19

kurqanna qewakunapa sawambi chayrunakuna, warmikuna tiyanambaqllapa.Chaymandaqam chay sinku tanditata,chay ishkay piskadituta piskashpa,syiluman chapakushpa, Dyustapagikurqan. Chayshina pagikushpaqam,chay tanditakunata piti piti rurashpa,noqaykuna yach akuqningunataqowarqanllapa, chay runakunataqonaypaqllapa. Chayshinam rurarqanchay ishkay piskadituwambis. 20

pallapaqam yumbay undarqanillapa.

14

44

Chay tandawan piskaduqamsubrarqanraq dusi kanasta undakuna.21

nalla 5.000ch i karqan. Warmikunata,

pachu.

Jisusmi ancha atun qoch apasawanda ch akip rirqan(Mk. 6.45-52; Jn. 6.16-21)

22Chaymi chay uras Jisusqanoqaykuna *yach akuqningunataniwarqanllapa:—Lluqshishpa chay *barkuman,

ñawpayllapa waq chimbaman, nishpa.Chay barkupi riykaptiyllapaqam, Jisusqa

kidarqan dispidiq chay achka runakunata,warmikunata. 23Chaymandaqam payqarirqan suq chuncha lumaman, chaypiTayta Dyusman mañakuq. Chaymichaypilla sapalitan tutayarqan. 24Chaybarkupi noqaykuna riykaqqam ancha*atun qoch apa ch awpimbina karqayllapa.Lukismi ñawpa ladumanda anchawayrarqan. Chaymi yakukuna waqmandakaymanda maqchikashpa chay barkutaarkaptin, manana atirqayllapachu riyta.25Piru yaqqana achikyaptinmi, Jisusqayakupa sawanda ch akip riykarqannoqaykunapa ikiyta. 26Chaymi noqaykunarikashpa, yakupa sawanda riykaptinqa,ancha manchashpa qayach akurqayllapa:—¡Ichichín, almam shamuykan! nishpa.27Chaymi Jisusqa niwarqanllapa:—Ama manchayllapachu. Noqam

kani, nishpa.28Pidruqam nirqan:—Qam Jisukristu kashpaqar,

kamachikuy, kay yakukunapa sawandapurishpa, ch akip shamunaypaq qaman,nishpa.

29Chaymi Jisusqa nirqan:—Shamuyri, nishpa.Chaymi Pidruqa chay barkumanda

ishkishpa, chay yakupa sawanda riykarqan

Jisusman. 30Lukismi rikashpa anchawayraykan, nishpa, manchashpa,yuyarqan: seqayman imakish, nishpa.Chaymi seqaykashpana, qayach akushpa,Jisusta kayshina nirqan:—¡Washawayri, Taytitu! nishpa.31Chaymi Jisusqa Pidruta das

piskashpa, nirqan:—¡A, runa noqapi mana allita kriyiq!

¿Imapaqmír mana allitaqa noqapiqayuyakungichu? nishpa.

32Chaymandaqam Jisuswan Pidrubarkumanna lluqshiptinqa, chay wayraqalimpuna qasillarqan. 33Chaymi chaybarkupi noqaykuna Jisuspa ñawpambiqonqorikushpa, payta adurarqayllapa,—¡Allibraq qamqa Dyuspa Churin

kangi! nishpa.

Jisusmi Jinisarit pambapiqeshyaqkunata kach akachirqan

(Mk. 6.53-56)34Chay ancha *atun qoch

paqam, ch ayarqayllapa suq atun pambaJinisarit shutiqman. 35Chaymi chayjinisarinukuna Jisusta riqsishpaqa, chaylugarnimba tukuy rridurninmanabisukunata kach arqanllapa. Chaymiyumbay qeshyaqninllapata Jisusmanapamurqanllapa. 36Ch ayamushpaqamJisusta kayshina rrugarqanllapa:—Dijawayri kapitaykipa manyandalla

llamkanaypaq, nishpa.Chaymi chay qeshyaqkuna kapanda

llamkaqkunaqa yumbaynin daskach akarqanllapa.

Kaykunam uchayuqkunatarurachiwanchiq

(Mk. 7.1-23)

15 1Suq diyam *nata yach achikuqkuna,

*farisiyu duktrinayuqkuna Jirusalinllaqtamanda Jisusman shamurqanllapa.Payman qemikashpam, tapurqanllapa:

14 15

45

t 15.4 [Éxodo 20.12 21.17] u 15.9 [Isaías 29.13]

2—Unay agwilunchiqkunaqammikunambaqqa puntata *mayllakunakustumbrita rurashpa, makingunatamayllaqllapa. Yach achiwarqanchiq,noqanchiqkunapis chay kustumbritarurananchiq. Chayri ¿imaraykutaqyachpachu chay kustumbritaqa? nishpa.

3Chaymi Jisusqa paykunata tapurqan:—

qanda dijashqallapa kangi,kustumbrikitalla ruranaykillapaqa?4

kushqa: “Taytaykita, mamaykitarrispitayllapa. Mayqan runa warmitaytanda mamanda maldisyaqqamwañunqa”, nishpa.t 5Piru qamkunaqamkustumbrikikunata kasushpa, ningillapa:“Taytayki, mamayki mañashuptinyanapanaykiqam, atingi ñigayta: ‘Chaymañawashqaykitaqam rini qoq Dyusta.

, nishpa. 6Chayshinayach achikushpaqam,kushqandaqa ñigaykangillapa, chaykustumbrikikunata siginaykirayku. 7¡A,*shimikiwanlla kasukuqkuna! *Dyuspaqrimaq *Isayiyasqam qamkunapaq anchaallita kayshina nirqan:

8 Kay runakunaqam shiminwanllaadurawanllapa.papiqam mana nimatapiskuyawanllapachu.

9 Chaymi yanqa adurawanllapa.

qandallam yach achikunllapa.Manam yach achikunllapachunoqapa duktrinaytaqa, nishpa.u

10Chaymi Jisusqa chay uyakuqrunakunata qayashpa nirqan:—Allita uyawashpa, intyindiyllapa:

11Imata mikushpaqam, manauchayuqchu kanchiq.

chiqpi mana allikunata yuyashpa,shiminchiqwan rimashpam, uchayuqqakanchiq, nishpa.

12Chaymi noqaykuna*yach akuqningunaqa qemikashpa,Jisusta kayshina nirqayllapa:—Taytitu, chayshina niptikiqam,

*farisiyu duktrinayuqkunaqa managustashpachu ancha piñakurqanllapa.

13-14Chaymi Jisusqa noqaykunataniwarqan:—

pachu. Chaqa runakunaqamplantakunashinalla. Suq diyam TaytaDyus paypi mana kriyiqkunataqa rinwichukuq mana baliq plantatashina.Chay farisiyu duktrinayuqkunaqamancha pandashpa, sarkukunashinakidashqallapa. Chaymi suqkunata manabaliq duktrinanda yach achishpa,sarkupura rambanakuqshina. Chaymichay farisiyukuna,napis ush kuman seqaqkunashinakashpa, limpu rinllapa chingaq, nishpa.

15Chaymi Pidruqa nirqan:—

rasyunda, nishpa.16Chaymi Jisusqa nirqan:—¿Ima manachu qamkunapis

intyindingillapa? 17Allita yuyayllapa.Mayqan runa imatapis mikuptinupyaptinqam, pach anman yaykun,¿manachu? Chaymandaqampach anmandaqa sawaman pasan.(Manam shunqonmanchu yaykun,uchayuq kanambaqqa.) 18Piru manabaliq palabrakunata rimashpamuchayuqqa.daqam shunqombi yuyashpa, rimanqa.19Kay laya mana baliq yuyaykunaqamshunqonmanda lluqshin:nambaq; warmiyuq kashpa, suqwankanambaq; manaraq willashpa taytanda

15

46

mamanda, chinawan puñunambaq;suwakunambaq; yanqa llullakunatarimanambaq; washa rimay kanambaq.20

kunam uchayuqqa. Piru chay*mayllakuna kustumbrita manaruraqkunaqam mana uchayuqchu,nishpa.

Suq furastira warmim Jisuspiancha yuyakurqan

(Mk. 7.24-30)21Chaymandaqam Jisusqa chay

kaykashqanmanda rirqanna (*Isrrayilpaladumbi kaq *nasyunman.) Chaynasyumba Tiru llaqtamba, Sidunllaqtamba sirkanman ch ayarqan.22Waqpim *prubinsya Kanayanmandakaq warmi tiyaq. Chay warmimJisusman shamushpa ancha jwirtitaqayakurqan:—¡Unay gubyirnu *Dabidpa Karu

Willkan Taytitu, llakipawayri!manmi *dyablupa ispiritun yaykushqa!¡Chaymi mana dijashpachu, anchapadisichin! nishpa.

23Piru Jisusqam uyararqanlla. Manamnimatapis nirqanchu. Chayminoqaykuna *yach akuqningunaqaJisusta nirqayllapa:—Chay warmi ikinchiqta shamuq

qayakushpaqam ancha piñachiwanchiq.Yush ayku, willay rinambaqna.

24Chayshina niptiyllapam, Jisusqachay warmita nirqan:—Taytay Dyusqam mana

kachmanqa. Ashwan kach amuwashqaqam*isrraylinukunaman, nishpa.

25Piru chay warmiqam Jisuspañawpanman shamushpa, qonqorikushpaurkunda pachaman ch ayachishpa,kayshina rrugarirqan:—¡Taytitu, yanapawayri! nishpa.26Jisusqam nirqan:

—Manam allichu wambrakunatamikunanda qoch ishpa, allqetukunataqonanchiqqa. (Chayshinallam manaallichu, isrraylinukunata dijashpa,

nayqa), nishpa.27Chayshina niptinqam, chay

warmiqa nirqan:—Arí. Chayshinam, Taytitu. Piru

patrunguna mesapi mikuptinqam,

nata mikunllapa. (Chayshinam allikanman, noqaykunatapis ashlitatayanapawanayki), nishpa.

28Chayshina niptinmi, Jisusqa nirqan:—¡Warmisita! ¡Ancha allitaraq noqapi

kriyishqa kangi! Chaymi chaymañawashqaykita rini ruraq, nishpa.Chayta nishqan urasmandapacham

chinanqa kach akarqanna.

Jisusmi achka qeshyaqkunatakach akachirqan

29Jisusmi chay lugarmanda rishpaqa,Galiliya ancha *atun qoch apa manyandarishpa, suq lumaman lluqshishpa, chaypitiyarqan. 30Jisus kaykashqanman achkarunakuna, warmikuna ch ayarqanllapaapamushpa kujukunata, sarkukunata,mudukunata, mankukunata, suq layananaywan kaqkunatapis. Chayshinach ayashpaqam, chay qeshyaqkunataJisuspa ñawpambi rurarqanllapa. Chaymipayqa yumbayta kach akachirqan.31Chaymi mudukuna rimaptin,mankukuna allinyaptin, kujukuna puriptin,mana rikakuqkuna chapakuptinqa, chay

qata Taytanchiq Dyusta anchaalabarqanllapa.

Jisusmi 4.000 runakunata qararqan(Mk. 8.1-10)

32Chayshina paykunatakach akachishpam, Jisusqa noqaykuna

15

47

*yach akuqningunata qayawashpa,kayshina niwarqanllapa:—Ancharaq kay runakunapaq llakini.

Chaqa kimsa diyanam kaypi pullaynoqawan; piru manam nima kanchumikunanllapaqa. Chaymi manamunanichu mallaqta kach ayllapataqa.Chaqa ñambi imakish binsikanmanllapa,nishpa.

33Chaymi noqaykunaqa nirqanillapa:—

piqa? Chaqa kaypiqam mana pipistiyanchu,chiqqa, paykunata qarananchiq, nishpa.

34Chaymi Jisusqa niwarqanllapa:—¿Ayka tanditayuqmi kangillapa?

nishpa.Noqaykunaqam nirqayllapa:—Syiti tandita, ashla piskaditullam

kan, nishpa.35Chaymi Jisusqa kamachikurqan,

baqllapa. 36Chaymandaqam chay syititanditata, chay piskaditukunata piskashpa,Dyusta pagikurqan. Chaymandaqam pitipiti rurashpa, noqaykunata qowarqanllapa,chay yumbay runakunata qaranaypaqllapa.37Qaraptiyllapaqam,llapa undanangaman. Mikuptinllapaqam,syiti kanasta unda subrarqan. Chaymi chaysubraqkunata tandarqayllapa. 38Chaymikuqkunaqam ullqokunalla 4.000ch ikarqan. Warmikunata wambrakunataqammana yuparqayllapachu. 39

daqam chay runakunamandadispidikashpaqa, Jisusqa *yakupi puriqbarkuman lluqshishpa, rirqanna Magdalashutiq lugarman.

Jisustam nirqanllapa,suq milagruta ruranambaq(Mk. 8.11-13; Lk. 12.54-56)

16 1Wakin *kuna *sadusiyu

duktrinayuqkunawan shamushpam

Jisusta mallipanambaq, yanqa kayshinanirqanllapa:—Mayá, suq manchaypaq milagruta

ruray yach anaypaqllapa, allipchusyilumanda shamushqa kangi ichumana, nishpa.

2Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Qamkunaqam tardiman rupay

seqaptin, syilupi chupikata rikashpaqa,ningillapa: “Allin diyam qayaqa rinkaq”, nishpa. 3

dupi syilu tuldadu kaptin, qarwitachupikayaykaqta rikashpaqa, ningillapa:“Tamyaqmi rin”, nishpa. ¡A *wanlla Dyusta kasuqkuna! Chayshinasyiluta chapashpam, yach angillapa,imashinam rin kaq tyimpu, nishpa.Chayshina yach ashpaqa, ¿imaraykutaqmana yuyangillapachu, Dyus nishqanmikumpliykanna, nishpaqa? 4¡Qamkunakay tyimpumanda malukunaqamDyustaqa mana munangillapachukasuyta! Chaymi qamkuna chay milagrumañawashqaykitaqa mana rinichururaq. Ashwanmi kay laya milagrullarin kaq. Manchu *Dyuspaq rimaq*Junaswan suq milagru karqan.Chayshinallam noqawambis kanqa.[Nuta: Chay Junasqam suq ancha atun piskadupa pach ambi karqan pambadushina. Chaymandaqam lluqshirqan. ChayshinallamJisuspis atun *mach ayshina sipulturapipambadu kashpa, kawsamushpa, lluqshirqan.]Chayshina nishpaqam,

daqa akrakashpa, rirqanna.

Farisiyukunapa duktrinanmidañachikuq libadurashina

(Mk. 8.14-21)5Noqaykuna Jisuspa

*yach akuqningunam chay ancha *atunqoch apa waq chimbanman rishpaqa,qonqarqayllapa tandata apaq. 6

daqam chay chimbamanch ayaptiyllapaqa, Jisusqa niwarqanllapa:

15 16

48

—Uyawayllapa, kaykish niykillapa,*farisiyukunapa *libaduranmanda,*sadusiyukunapa libaduranmandakwidakanaykillapa, nishpa.

7Chayshina niwaptinllapaqam,

llapa:—

raykum chay libadurapaqqaniwanchiqllapa.

8Piru chayshina parlaptiyllapaqam,Jisusqa yach ashpa,llapa:—Tandaykillapata qonqashpaqa

¿imaraykutaq chayshina parlaykangillapa?

llapa: Jisukristum atin qarawayninchiqta,nishpaqa? 9

llapa? ¿Manachu yuyangillapa chay sinkutanditakuna chay 5.000 runapaqaypashqandaqa? ¿Manachu yuyangillapapaykuna mikushpa undaptinllapa, chayachka kanastakunapi subrashqandaqa?10¿Manachu ni yuyangillapa chay syititandakuna 4.000daqa? ¿Manachu yuyangillapa chay 4.000mikushpa undaptinllapa, chay achkakanastakunapi subrashqandaqa? 11¿Imamanachu intyindingillapa? Manamniykillapachu,qaykiraykuchu. Ashwanmi niykillapaqa,farisiyukunapa,manda kwidakanaykillapa, nishpa.

12

raqmi intyindirqayllapa: Manamniwashqachu kanchiq, tandapalibaduranmanda kwidakananchiqchu.Ashwanmi chayshinaqa niwarqanchiq,farisiyukunapa, sadusiyukunapaduktrinanmanda kwidakananchiq,nishpa. [Nuta: Chaqa ashla libadurallamachka masata atin saksachiyta. Chayshinallamfarisiyupa, sadusiyupa kustumbringunataashlitatalla ruraptinchiq,chiqman.]

Pidrum Jisusta nirqan: “QamqamDyuspa Churin kangi”, nishpa

(Mk. 8.27-30; Lk. 9.18-21)13Jisusqam ch ayashpa *prubinsya

naman, noqaykuna*yach akuqningunata tapuwarqanllapa:—Runakunaqa ¿imatam nin

noqapaqqa? ¿Pish kani noqaqapaykunapaqqa? nishpa.

14Chaymi noqaykunaqa nirqayllapa:—Wakinqam nin chay alma *Jwan

Shutichikuqshi kangi. Wakinqam nin:*Dyuspaq chay unay rimaq *Eliyasshikangi. Wakinqam nin: Dyuspaq chayunay rimaq *Jirimiyasshi kangi ichushDyuspaq suq unay rimaq kangi, nishpa.

15Chaymandaqam tapuwarqanllapa:—Mayá, qamkunaqa ¿imatataq ningi?

¿Pitaq kani qamkunapaqqa? nishpa.16Chaymi Simun Pidruqa nirqan:—Qamqam *

durniyllapa kangi. Qamqam Dyuskawsaqpa Churin kangi, nishpa.

17Chayshina niptinqam, Jisusqanirqan:—

qachu: pim Jisukristuqa, nishpaqa.Ashwanmi Taytanchiq Dyus syilupi kaqyanapashushqa intyindinayki. Chayriqam, Junaspa churin Simun Pidruqakushikuy. 18(Chaqa shutiki “Pidrum”munan niyta “rumi.”) Kanan suqsimyintu rumishinam ringi kaq. Chaqarunakuna, warmikuna qamandayach akushpa,paqam, rini washaq, ama ni maspudirniyuq *dyablu atinambaq apayta*wañushqakunapa lugarninman. Chaqanoqapi chay kriyiqkunaqam *ilgisyay.19Syilupa llabingunatam rini qoshuq.

naqam dyablupa kadinangunawanwatadushina. Piru kay mundupi

16

49

noqapaq yach achikushpaqam, chaykadinakunata paskaykangimanshina.Chaymi noqapaq willaptiki, paykunanoqapi kriyiptinllapaqa, syilupapungunda kich aykangimanshina,syiluman yaykunanllapa. Piru noqapaqwillashqaykita mana kriyiqkunaqamwatadushinalla kidan.pachu yaykuyta syilumanqa.

20Chayshina nishpaqam, Jisusqayumbay yachllapa:—Amaraq ni pitapis noqapaqqa

niyllapachu: “Jisusqam *DyusAkrashqan Washadurninchiq”,nishpaqa.

Jisusqam nirqan:“Rinllapam wanchiwaq”, nishpa

(Mk. 8.31–9.1; Lk. 9.22-27)21Chaymandaqam Jisusqa

*yachqanllapa:—Riqmi rini Jirusalin llaqtaman.

Waqpim chay *kamachikuq ansyanukuna,chay kamachikuq *isrraylinu kurakuna,*Muysispa liyningunata yach achikuqkunaancha rinllapa padisichiwaq. Kananrinllapam sintinsyawaq wañunaypaq. Piruchay wanchiwashqan diyamandam qayasuq punchawnin rini kawsamuq, nishpa.

22Chaymi Pidruqa Jisusta suqladuman sapalanda apashpa, nirqan:—Taytitu, amar Taytanchiq Dyus

munanmanchu chayshina padisishpawañunaykipaqqa, nishpa.

23Chaymi Jisusqa tikrakashpa, Pidrutanirqan:—¡Qamqam dyablushina rimaykangi!

¡Ashuy ñawpaymanda! Chaqa qamqammunangi disanimachiwayta, Tayta Dyusmunashqanda ama ruranaypaq. Manaintyindiq runashinam yuyaykangi.

qanshinaqa, nishpa.

24Chaymandaqam Jisusqa noqaykunayach akuqningunata niwarqanllapa:—Mayqan munaq yach akuqniy

kaytaqa tukuy ima munashqandadijashpa, noqatalla sigiwanqa, suqkruspi munaptinllapa wanchiytapis.25(Chaqa noqapi kriyiqkunataqam chaykuntrawaqkuna munanqallapawanchiyta.) Piru amar ñigawaychu,

nanllapa. Chayshina ñigawashpaqam,jwisyu diyapiqa ringi chingaq. Piru

tinqam, jwisyu diyapi rini washashuq,tukuy tyimpu noqawan kawsanayki.26Chaqa suq runa ichu suq warmi kaymundupa tukuy imanda ch askishpa,piru jwisyu diyapi chingashpaqa,¿imatam ganashqa? Chaqa manam

baqqa. 27Noqaqam *DyusmandaShamuq Runa kashpa, Taytay Dyuspapudirninwan llipyashpa,nawan syilumanda rini kutimuq. Chaydiyapim runakuna tukuy imarurashqambaq rini pagaraq, primyundaqoshpa, ichu kastigashpa. 28Alliptamniykillapa, wakinnikiqam manaraqwañushpa, ringillapa rikawaq,chayshina Dyuspa pudirninwanllipyashpa, shamuptiyqa.

Jisukristum llipyarqan(Mk. 9.2-13; Lk. 9.28-36)

17 1Chay nishqanguna sayis diyaspasaptinnam, Jisusqa Pidruta,

*Jakubuta, masan *Jwannindindaapashpa, rirqan suq altu lumapasawanman. 2Chay lumapim Jisusqa suqlayayarqan. Chaqa qaqllanqamrupayshina llipyashpa, achikchakurqan.Rurakushqan mudanambismirupayshina ancha llipyarqan.3Chaymandaqam *Dyuspaq chay unayrimaqkuna *Muysiswan *Eliyas chay

16 17

50

v 17.10 [Malaquías 4.5-6]

uras ladumbi rikakushpa, Jisuswanparlaykarqanllapa. 4Chaymi PidruqaJisusta nirqan:—Taytitu, ancha alliraq kaypi

kananchiqllapa. Munaptikiqa, kimsachuqllata rurashaqllapa, suqta qambaq,suqta Muysispaq, suqta Eliyaspaq,nishpa.

5Chayshina Pidru rimaykaptinllam,suq llipyaq pukutay shamushpa, limpupambarqan. Chayshina pambaptinqam,chay uras pukutaypa ukunmandaDyusta uyarqanllapa kayshina niqta:—Kaymi kuyashqay Churiy.

Paywanmi anchallana kushikuni.¡Paytar uyayllapa! nishpa.

6Chayta uyashpaqam, chay kimsayach akuq masiykunaqa anchamanchashpa, qonqorikurqanllapaqaqllanllapa allpaman ch ayanangaman.7Chaymi Jisusqa qemikashpa,paykunapa sawanman makindarurashpa, nirqan:—Atariyllapa. Ama manchayllapachu,

nishpa.8Chaymi atarishpaqa, manana ni

pitapis ladumbiqa rikarqanllapachu.Jisustallanam rikarqanllapaqa.

9Chaymandaqam Jisus chaylumamanda uraman riqshinaqa, chaykimsa yach akuq masiykunatakamachirqan:—Kay rikashqaykitaqa amaraq pitapis

niyllapachu,kaman, nishpa.

10Chaymi chay yachnaqa Jisusta tapurqanllapa:—*Muysispa liyningunata

yach achikuqkunaqa ¿imaraykutaqninllapa: “*Dyus Akrashqan Washadurmanaraq shamuptinshi, chay almaEliyas kawsamushpa, puntata rinshamuq”, nishpaqa?v

11Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Allibmi chayshina. Eliyasmi puntata

shamunambaq karqan, runakunatayach achinambaq, uchangunatadijanambaqllapa. 12Piru noqaqamniykillapa, Eliyasqam shamurqanna.Piru paytaqam mana riqsirqanllapachu,*Dyuspaq rimaq, nishpaqa. Chaymi

llapa. Paytashinallam noqa *DyusmandaShamuq Runatapis ancha rinllapapadisichiwaq, nishpa.

13Chayshina Jisus Eliyaspaqniptinqam,llapa: Jwan Shutichikuqpaqmichayshina niwashqaqa kanchiq, nishpa.

Jisusmi suq wambra atakiyuqtakach akachirqan

(Mk. 9.14-29; Lk. 9.37-43)14Jisus chay kimsa yach akuq

masiykunawan chay lumamandashamushpaqam, chay kashqayllapamanch ayamurqanllapa. Chaymi suq runashamushpa,kushpa, kayshina rrugarqan:

15—Taytitu, llakipayri wambrayta.Atakikuna piskashpam, ancha padisichin.Chaqa kutin kutin piskashpam,ninakunaman yakukunaman bulashqa.16Chaymi kay yach akuqnikikunamanapamushqa kani. Piru paykunaqam manaatishqallapachu kach akachiyta, nishpa.

17Chayshina niptinmi, Jisusqa nirqan:—¡A, qamkuna Dyuspi mana

yuyakuqkuna, mana allita ruraqkunaqa!¿Ima tyimpukamanraq qamkunawanqapadisishaq? ¿Ima tyimpukamanraqqamkunataqa agwantashqaykiqa? Mayá,kayman apamuyllapa wambraykita,nishpa.

18Apamuptinllapaqam, Jisusqa*dyabluta anyashpa, chay chulumanda

17

51

qatirqan. Chaymi chay urasmandapachakach akashqana kidarqan.

19Chaymandaqam noqaykunallaJisuswan kashpaqa,llapa:—¿Imaraykutaq noqaykunaqa mana

atirqayllapachu chay dyablutaqatiytaqa? nishpa.

20Chaymi Jisusqa niwarqanllapa:—Dyuspi mana allita yuyakushpam,

mana atirqaykillapachu qatiytaqa. Pirualliptam niykillapa, ashlita Dyuspiyuyakushpa, chay ñapushpa murituntantitutaqach i, kay atun urqqotakamachiptikillapa suq ladumanrinambaqqa, kasushushpa rinman suqladuman. Chaqa qamkuna Dyuspiallipta yuyakuptikiqam, mana nimapistrabajuschu kanman qamkunapaqqa.21

llaqa mana atingillapachu qatiyta.Ashwanmi ayunashpa, Dyuspi allitayuyakushpa, payman mañakushpaatingillapa qatiytaqa, nishpa.

Jisusmi nirirqan:“Rinllapam wanchiwaq”, nishpa

(Mk. 9.30-32; Lk. 9.43-35)22*

llapam, Jisusqa noqaykuna*yachqanllapa:—Noqa *Dyusmanda Shamuq

Runataqam rinllapa intrigakuwaqrunakunapa makinman. 23Rinllapamwanchiwaq. Piru kimsa diyamanmi rinikawsamuq, nishpa.Chayshina niwaptinllapaqam, ancha

llakirqayllapa.

Dyuspa adurana wasimbaqmi kuntribusyunda kubrakurqanllapa

24Jisusqam noqaykuna*yach akuqningunawan Kapirnawunllaqtaman ch ayarqayllapa. Chaypi

kaptiyllapam, *kuntribusyundakubrakuqkuna Pidruman qemikashpa,kayshina tapurqanllapa:—¿Qamkunapa yach achikuqnikichu

*syunda pagarakun ichu mana? nishpa.

25Chaymi Pidruqa nirqan:—Arí, pagarakunmi, nishpa.Chaymandaqam Simun Pidru

wasiman yaykuptinqa, manaraq nimataniptin, Jisusqa tapurqan:—Mayá, ¿ima ningitaq, Simun? Kay

mundupi gubyirnukunaqa ¿pitataqkubranllapa kuntribusyundaqa? ¿Llaqtamasingunatachu ichu jwirakunata?nishpa.

26Chaymi Pidruqa nirqan:—(Girrapi binsishqanraykum),

llapa, nishpa.Chaymi Jisusqa nirqan:—Arí. Chay gubyirnukunapa llaqta

masingunaqam mana pagarakunchukuntribusyundaqa. (kuna Dyuspa wambran *isrraylinukunakashpaqa,nanchiq chay kuntribusyundaqa.) 27Piruama ni pitapis piñachinanchiqpagarakushun. Chayri riy chay *atunqoch aman, *answiluykiwan piskadutapiskanayki. Chaqa chay punta piskadupiskashqaykipa shimimbim ringi tariqsuq qellayta. Chayta apamushpa,

syunda pagarakuy, nishpa.

Mas kamachikuqmi kayshina kanqa(Mk. 9.33-37; Lk. 9.46-48)

18 1Chay tyimpupim noqaykuna*yach akuqninguna Jisusman

qemikashpa, kayshina tapurqayllapa:—Taytitu, Tayta Dyus shumaqta

kamachikuptin syilupiqa, yumbay

kuqqa? nishpa.

17 18

52

2Chaymi Jisusqa suq wambritutaqayashpa, ch awpiyllapapi rurashpa,3kayshina niwarqanllapa:—Alliptam niykillapa, kay umildi

wambritushina mana kashpaqam, manaringillapachu atiq yaykuyta syiluman,Dyuswan kawsanaykillapa. 4ChaymiTayta Dyus shumaqta kamachikuptinqa,kay wambritushina umildi kaqkunaqamDyuspaqqa masta rinllapa baliq.5Mayqan runa kasuwashpa kay layawambrituta ch ayachiqqam, noqatach ayachiwaykanshina, nishpa.

Ama suqkunata uchata rurachishunchu(Mk. 9.42-48; Lk. 17.1-2)

6’Noqapi chayraq kriyiqkunata uchatarurachiqqam ancha kastigadu rin kaq.Chaymi chay uchata rurachiqpaqqa masalli kanman, suq atun mulinu rumitakungambi watashpa, wichukunanllapa*mar yakupa ch awpinman, chaypich uqashpa wañunambaq (manaraqchay uchata rurachiptin, ama maskastigadu kanambaq). 7¡Akakáw kaymundupi kawsaqkunapaqqa! Chaqaachka laya mana baliq yuyaykunamrunakunata, warmikunata animachin,uchata rurananllapaqa. Chaymi anchatrabajus rin kaq,paqa. ¡Piru mas kastigadum rin kaqchay runa uchata rurachikuqqa!

8’Chayrayku makiki ichu ch akikiancha qawchshunanqa, kuchushpa wichukuy, uchataama ruranaykipaq. Mas allim kanman,kuju ichu manku suq bidamanyaykunaykipaqqa. Manam allichuishkay makiyuq ichu ishkay ch akiyuqkashpa, tukuy tyimpu lumyaykaqninaman wichukudu kanaykipaqqa.9Kanan ñawikiwan imata rikashpa,animakashpa uchata ruranaykiqa,surqoshpa, karuman wichukuy. Chaqamas allim suq ñawiyuqlla kashpa, suq

bidaman yaykunayki. Manam allichuishkay ñawiyuq kashpa, lumyaykaqinfyirnuman wichukudu kanaykiqa.

Jisusmi suq kumparasyundarurarqan chingashqa wishawan

(Lk. 15.3-7)10’Kay taksha wambritutashinaqa ama

disprisyayllapachu. Chaqa paykunatakwidaq anjilkunam Tayta Dyuspañawpanman ima uraspis atin ch ayayta,chay wambritukunapaq mañakunan.11Noqaqam shamushqa kani, chaychingashqakunata washanaypaq.

12’¿Imatataq yuyangillapa? Suq runa100 wishayuq kashpa, suq wishitanchingaptinqa, ¿manachuraq chay 99talumapi dijashpa, rinman chay suq

gaman? 13Chay chingashqa wishandatarishpaqash , ancha kushikunqa maskichay 99 mana chingashqakunapaq.14Chayshinam syilupi Taytanchiq

shina kaqkuna ni suqnin chinganambaq.

Kriyiq masinchiqkunata pirdunashun(Lk. 17.3)

15

tinqa, rishpa, paywanlla parlay:“Kayshinam dañachiwashqa kangi”,nishpa. Chaymi kasushushpa alliyaptinqa,shumaqtana ringi kawsaq chay kriyiqmasikiwanqa. 16Piru mana kasushuptinqa,apay suq ichu ishkay tistigukunata, ishkayichu kimsa yach anaykillapa, ¿Imatam nin?nishpa. 17Chay apashqaykikunata manakasuptinqa, yumbay chay tandakaq kriyiqmasinchiqkunata willay. Yumbaypaykunata mana kasuptinqa, paytaqa suqmana kriyiqtashina ichu suq uchayuq*kuntribusyunda kubrakuqtashinanariqsiyllapa.

18’Alliptam niykillapa, noqapi chaymana kriyiqkunataqam *

18

53

nawan watashqashina. Piru kay mundupinoqapaq yach achikushpaqam, chaykadinakunata paskaykangimanshina.Chayshina suqkunata animachishpanoqapi kriyinanllapaqam, qamkunaqasyilupa pungunda alabiskich aykangimanshina, syilumanyaykunanllapa. Piru kay mundupiyachnaqam watadushinalla rin kidaq. Manamatinqallapachu yaykuyta syilumanqa.

19’Niykillapapismi, kay mundupi ishkayqamkuna suq yuyayniyuqlla kashpa, TaytaDyusman mañakuptikiqam, payqamañashqaykita syilumanda rinqoshuqllapa. 20Chaqa ishkay ichu kimsanoqapi yuyakushpa tandanakuptinqam,paykunapa ch awpimbi kani, nishpa.

21Chaymi Pidruqa qemikashpa,Jisusta kayshina tapurqan:—Taytitu, suq kriyiq masiy mana

allita rurawaptinqa, ¿ayka kutindampirdunashaq? ¿Syiti bwiltastachupirdunashaq? nishpa.

22Chayshina tapuptinmi, Jisusqa nirqan:—Manam niykichu syiti bwiltastalla

pirdunay, nishpaqa. Ashwan pirdunayqa 70bwiltasta syitiyuqwan, nishpa. [Nuta: Chayqam munan niyta tukuy bwiltasta pirdunananchiq.]

Jisusmi suq kumparasyundarurarqan ishkay dibirakuqwan

23Jisusqam nirqambis:—Taytanchiq Dyus shumaqta

kamachikuptinqam, suq gubyirnupirdunakuqshina rin kaq. Chaqa chaygubyirnum munarqan yach ayta:Kriyaduykunaqa,llapa? nishpa. 24Chaymi kwintandasurqoykaptinqa, apamurqanllapa suqruna 10.000 talintu dibiraqta. [Nuta: 10.000 talintukunaqam ancha achka qellay karqan. Chaqa suq trabajaq runam masdi 15watakunata trabajashpa, suq talintutalla atiqganayta.] 25Chaymi chay dibirakuqqa

manana nimatapis atirqanchupagarakuytaqa. Chaymi patrunninqakamachikurqan: “Randikuyllapana kayrunata warmindinda,nata, tukuy imandinda, chaydibirawashqanda kutichiwanambaq”,nishpa. 26

kushpa, ancha rrugarqan chaygubyirnuta: “Patrunsitu, yush aykushuyawayri.qaytam pagarashqayki”, nishpa.27Chaymi chay gubyirnuqa chay dibiraqrrugaptin, llakipashpa, yumbaydibirashqambaq nirqan:kinam. Mananam dibirawangichu.Librinam kangi”, nishpa.

28’Piru chay pirdunashqa kriyaduqamchay gubyirnumanda lluqshishpalla, suqkriyadu masinda tarirqan. Payqam 100*dinaryu qellaytalla dibirarqan. Pirupayqam chay dibiraqtaqa kunganmandapiskashpa, urka urka rurashpa nirqan:“Pagaraway dibirawashqaykita”, nishpa.29

kushpa ancha rrugarqan: “Shuyawayri.

qayta”, nishpa. 30Piru payqam manashuyashpachu, apamurqan karsilman,

gaman. 31Wakin kriyadu masingunamchayshina chay dibiraqta ruraptinrikashpaqa, ancha llakiparqan. Chaymirirqanllapa chay gubyirnuta parlachiqyumbay rikashqanda. 32Chayraykumchay gubyirnuqa chay pirdunashqakriyadunda qayachishpa nirqan: “¡A,kriyadu malu! Rrugawaptikiqam noqaqa

shushqa kani. 33Chayshina qambisllakipashpa,naykita”, nishpa. 34Chaymi patrunninqaancha piñakushpa, karsilman apashpa,kastigakuqkunata intrigarqan,qanda kastigananllapa, yumbaydibirashqanda pagaranangaman.

18

54

w 19.4 [Génesis 1.27] x 19.5 [Génesis 2.24]

35Chaymi Jisusqa nirqambis:—Runa masikikunata tukuy shunqo

qamkuna mana pirdunaptikiqam,syilupi tiyaq Taytanchiq Dyuspisqamkunata mana rinchu pirdunashuq.

Jisusmi nirqan: “Rrispitu warmikimandaama akrakaychu”, nishpa

(Mt. 5.31,32; Mk. 10.1-12; Lk. 16.18)

19 1Jisusqam ushyashpa rimaytaqa,rirqanna chay *

yamandaqa. Chayshina rishpam,ch ayarqan rriyu Jurdamba waq chimbaladunman, chay prubinsya Judiyapalugarningunaman. 2Piru ikindaqamancha achka runakuna, warmikunarirqanllapa. Chaypim Jisusqa yumbayqeshyaqkunata kach akachirqan.

3Chaymi wakin *kuna ch ayashpa, pandachiytamunashpa,llapa:—¿Allichuraq suq runa imapaqpis

yuyashpa, warminmandaakrakanambaq? nishpa.

4Chayshina tapuptinllapaqam, Jisusqanirqan:—Qallarishqan tyimpuqam Dyusqa

ullqota, warmita rurarqan. ¿Manachulibrumbiqa chayta liyishqallapa kangi?w5Chaqa paykunapaqmi TaytanchiqDyusqa nirqan: “Runaqam taytanda,mamanda dijashpa, warminwannatandakashpa rin tiyaq. Chaymi ishkaykashpapis, suqshinallana kanqallapa”,nishpa.x 6Chaymi niykillapa,yuqkunaqam ishkay kashpapis,suqllana. Chayri Dyus tandashqandaqa,runakunaqa ama akranqachu, nishpa.

7Chayshina Jisus niptinqam, chayfarisiyukunaqa nirqan:—Chayshina kaptinqa, ¿imaraykutaq

*Muysisqa unay agwilunchiqkunata

kamachirqan, suq runa warminmandaakrakanambaqqa suq dukumintutaqonqa, nishpaqa?

8Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Chaqa angu shunqoyuqkuna

kaptinllapam, Muysisqa dijarqanpaykunata, dukumintuta qoshpa,warminmanda akrakananllapaqa. Piruqallarishqan tyimpupiqam manachayshinachu karqan. Ashwan TaytaDyusqam runakunata, warmikunatarurarqan, tandanakushpa, amaakrakananllapa. 9Chaymi niykillapa,suq runa warminmanda akrakashpa, suqwarmiwan kanambaqqam anchauchayuqna. Chayshinallam chay warmidijashqawan suq runa kasaraqpis anchauchayuqna. Piru mayqan warmirunanda traysyunda rurashpa, suqrunawan kaptinllam, qosanqa atinakrakaytaqa. Manaqa manam balinchuakrakananqa.

10Chayshina Jisus niwaptinllapaqam,noqaykuna *yach akuqningunaqamalaganayashpa, kayshina nirqayllapa:—Chayshina warmiyuqkuna manana

atishpa akrakayta, suqwan kanambaqqa,mas allich i kanman, ama ni mayqanwarmiyuq kananchiqllapa, nishpa.

11Chaymi Jisusqa niwarqanllapa:—Yumbay runakunaqam mana

atinchu intyindiyta kay nishushqaytaqa.Piru Taytanchiq Dyus yanapaptinllam,wakinqa atinllapa intyindiyta. 12Wakinrunakunaqam mana atinllapachukasaraytaqa. Chaqa wakinqam nasin,sapalanlla kawsanambaq. Wakindaqamrunakuna *inukuta ruranllapa, amakasaranambaq. Piru wakinqam manakasaranchu,llapa. Chayri mayqanniki kaynishushqayta atishpa ruraytaqa,rurayllapa, nishpa.

18 19

55

y 19.19 [Éxodo 20.12-16 Levítico 19.18]

Jisusmi wambritukunata bindisirqan(Mk. 10.13-16; Lk. 18.15-17)

13Wakinqam wambritukunataJisusman apamurqanllapa, makindasawambi rurashpa,nambaq paykunapaq. Piru noqaykunayach akuqningunaqam chay wambranapamuqkunata anyarqayllapa (amaJisusta piñachinanllapa). 14ChaymiJisusqa niwarqanllapa:—Ama arkayllapachu. Ashwan

dijayllapa, chay wambritukunanoqaman shamunanllapa. Chaqamayqan kay wambritukunashina kaqmiDyuswanqa syilupi rin kawsaq, nishpa.

15

napa sawambi makinda rurashpa,Dyusman mañakushpaqa, rirqanna suqlugarman.

Suq kapuq runam Jisuswan parlarqan(Mk. 10.17-31; Lk. 18.18-30)

16Suq wambra runa shamushpam,Jisusta kayshina tapurqan:—Ancha Allin Yach achikuq Taytitu,

¿imatam atini rurayta, Taytanchiq

paqqa? nishpa.17Chaymi Jisusqa nirqan:—¿Imaraykutaq niwangi: “Ancha

Allin Yach achikuq”, nishpaqa?Dyusllam ancha allinqa. Munaptiki suqbidapi tukuy tyimpu kawsanaykipaqqa,Dyus kamachikushqanda kasushpakawsay, nishpa.

18Chaymi chay runaqa nirqan:—¿Mayqan kamachikushqandam

kasushaqqa? nishpa.Chayshina tapuptinqam, Jisusqa

nirqan:—Ama wanchikuychu. Qam

warmiyuq kashpaqa, ama suq

warmiwanqa puñuychu. Amasuwakuychu. Ama yanqa llullakunataruna masikipaq rimaychu. 19Taytaykita,mamaykita ancha rrispitashpa kasuy.Qam kwirpuykita kuyashqaykishina,runa masikitapis kuyay, nishpa.y

20Chayshina Jisus niptinqam, chayrunaqa nirqan:—Yumbay chaykunatam wambra

kashqaymandapacha kasushqa kani.¿Imataq mas faltawan ruranaypaqqa?nishpa.

21Jisusqam nirqan:—Dyus nishqanda ancha allita

kumplinaykipaqqa, tukuy imayki kaqtarandikushpa,kunata. Chayshina qoshpam, syilupiqatukuy imayuqqa ringi kaq. Chaytarurashpaqa shamuyna, noqawanpurinanchiq, nishpa.

22Chayshina niptinqam, chay runaqalimpu malaganayashpa, tukuy imambaqllakishpa, rirqan.

23Chaymi Jisusqa noqaykuna*yach akuqningunata niwarqanllapa:—Alliptam niykillapa, ancha trabajusmi

suq kapuq runa Dyusta kasunambaq,paywan kawsanambaq. 24Suq kutindamniriykillapa. Mas fasilmi chay atun*kamillu animal awjap rinrindapasanambaq. Piru suq runa tukuyimayuqqam Dyusta kasushpa syilumanyaykunanqa ancha trabajus, nishpa.

25Chayshina niwaptinllapaqam,noqaykunaqa ancha ispantashqatakayshina parlarqayllapa:—Chayshina kapuqkuna mana

washakaptinqa, ¿pitaq atinmanwashadu kaytaqa? nishpa.

26Chaymi Jisusqa noqaykunatachapawashpa niwarqanllapa:—Runakunallaqam mana atinchu

washakaytaqa. Piru Dyuspaqqam mana

19

56

nima trabajuschu, runakunatawashanambaqqa, nishpa.

27Chaymi Pidruqa nirqan:—Taytitu, noqaykunaqam tukuy

imayllapata dijashqallapa kani,qamwanna purinaypaqllapa. Chayshinadijashpaqa, ¿imatam ganashaqllapa?nishpa.

28Jisusqam niwarqanllapa:—Alliptam niykillapa, mushuq bidapi

noqa *Dyusmanda Shamuq Runallipyashpa kamachikuptiyqam, qamkunasigiwaqkunapis dusi awturidarkunaringillapa kaq, chay dusi *isrraylinu*atun ayllukunata kamachinaykillapa.29Chayshinallam rin kaq chay mayqandijashpa wasingunata, masangunata,paningunata, taytanda, mamanda,warminda, wambrangunata, ichuch akrangunata,baqqa. Chaqa payqam 100 tantusta rinch askiq. Kanan suq bidapim tukuytyimpu rin kawsaq. 30Piru kay pachapiachka kamachikuqqam suq bidapiqamanana rinllapachu baliq. Piru kaypachapi mana kamachikuqkunaqamsyilupiqa kamachikuqkuna rinllapa kaq,nishpa.

Jisusmi suq kumparasyundarurarqan trabajaqkunawan

20 1Jisusqam kay kumparasyundarurashpa yach achikurqan:

—Tayta Dyus kutimushpaqam, suq*ubasniyuq runashina rin ruraq. Chaqachay ubasniyuq runaqam madrugaduwasinmanda lluqshishpa, rirqantrabajaqkunata maskaq, rinanllapaubasninda kusichaq. 2

kunata tarishpaqa nirqan: “Riyllapatrabajaq ch akraypi. Chishyashtinqamkuna trabajaptikiqam, suq *dinaryuqellayta pagarashqaykillapa”, nishpa.Chaymi chay runakunaqa “Arí”, nishpa,rirqanna trabajaq. 3Chaymandaqam

chay ch akra dwiñuqa las nwibich iririrqan plasaman. Chaypim wakin runamana trabajuyuqta rikashpa, 4

tapis nirqan: “Riyllapa ubasniytakusichaq.llapa”, nishpa. Chaymi chayrunakunaqa “Arí”, nishpa, rirqanllapanatrabajaq. 5Chaymandaqam chaypatrunqa larrdusitach i bwilta ririrqanmas trabajaqkunata maskaq.daqam, las tris di la tarditapisch i bwilta

nata. 6Chaymandaqam las sinku di latardipisch i kutirishpa, suq manatrabajuyuqkunata tarirqan.pismi tapurqan: “¿Qamkunaqa imatarurashpam chishyangillapa kaypiqa?”nishpa. 7Chaymi chay runakunaqanirqan: “Manam pipis trabajutaqowanllapachu”, nishpa. Chaymi chayubasniyuqqa nirqan: “Qamkunapisriyllapa ubasniyta kusichaq. Kabaltamrini pagarashuq”, nishpa.

8’Chaymandaqam amsayaykaptinna,chay patrunqa kapatasninda nirqan:“Piyungunata qayashpa, pagarayna.

kunata. Chay punta yaykuqkunataqaultimutaraq pagarayqa”, nishpa.9Chaymi chay ultimu yaykuqkunaqarirqanllapana pagunda ch askiq.Paykunaqam pagundaqa ch askirqansuq dinaryu qellayta kada unu. 10

shina chay iki yaykuqkunata puntatapagarashpam,taqa ultimutaraq pagararqan. Chaymi

llapa: Paykunamandaqam masta rinich askiq, nishpa. Piru paykunapismi suqdinaryutalla pagundaqach askirqanllapa. 11

pata ch askishpaqa, piñakushpa,anyarqanllapa chay dwiñutaqa: 12“Chayultimu yaykuqkunaqam suq uritatallanatrabajarqanllapa. Piru paykunatapismi

19 20

57

igwalta pagarashqa kangi.naqam chishyashtin anchatrabajashqallapa kani tukuy rupaypi”,nishpa. 13Chaymi dwiñuqa chayanyaqkunata suqninda nirqan: “Yanasita(Yanasitu), manam nima agrabyutarurashushqachu kani.qanchiqqam, suq dinaryutapagarashunaqpaq, ¿manachu? 14Mayá,kaypi paguyki. Riyna. Noqaqam munani

nalla igwalta pagarayta. 15Chaqanoqaqam dirichuyuq kani, munashqaytaruranaypaq qellayniywanqa.¿Qamqachu imbidyakungi qellayniywanpaykunata yanapaptiyqa?” nishpa.

16Chay kumparasyunda rurashpam,Jisusqa nirqan:—Chayshinam kay pachapi achka

kamachikuqkunaqa suq bidapiqammanana rinllapachu baliq. Piru kaypachapi achka umildi kaqkunaqam suqbidapiqa ancha rinllapa baliq.Taytanchiq Dyusqam achkata qayan.Piru paypi yuyakuqkunatallam akran,

, nishpa.

Jisusmi niririrqan:“Rinllapam wanchiwaq”, nishpa

(Mk. 10.32-34; Lk. 18.31-34)17Jisusmi paywan puriqkunawan

Jirusalinman riykashpa, ñanmanda suqladuman noqaykuna dusi*yach akuqnindalla apawashpa,kayshina niwarqanllapa:

18—Rikayllapa, Jirusalinmannamriykanchiqllapa. Waqpim noqa*Dyusmanda Shamuq Runataqa rinintrigakuwaq kamachikuq *isrraylinukurakunaman, *Muysispa liyningunatayach achikuqkunaman. Paykunaqam

llapa. 19Chayshina sintinsyawashpaqam,*nasyunninchiq *naman rinllapa intrigakuwaq.

Paykunana asipawashpa, suq lastimarurawashpa, asutiwashpallapa, kruspiklabawanqallapa wañunaykaman. Pirukimsa diyamanmi rini kawsamuq,nishpa.

Jakubupa Jwamba mamanmiJisusta suq faburta mañarqan

(Mk. 10.35-45)20Sibidiyupa warminmi chay ishkay

wambran *Jakubuwan, *JwanwanJisusman shamushpa, qonqorikushpa,suq faburta mañarqan.

21Chaymi Jisusqa tapurqan:—

naypaq? nishpa.Chaymi chay Sibidiyupa warminqa

nirqan:—Taytitu, yumbaypa gubyirnun

kashpaqar, yush ayku kamachikuy, kaywambraykuna suqnin *allin laduykipi,suqnin ichuq laduykipi tiyashpa,qamwan kamachikunanllapa.

22Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Qamkunaqammana yach angillapachu:

Imatammañaykani, nishpaqa. Chaqanoqaqam ancha rini ñakaq.naqam noqapaqqa suq basu ancha ayaqyakuta upyaykaymanshina rin kaq.¿Chayshinachu qamkunapis atingimanllapapadisiyta? nishpa.Chaymi paykunaqa nirqan:—Arí. Atinillapam chayshina

padisiyta, nishpa.23Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Alliptam qamkunapis ancha

padisishpaqam,shina ringillapa upyaq. Piru noqaqammana atinichu kamachikuyta, allin

paqa. Ashwanmi Taytay Dyusllasigurashqa, pikunam rinllapa tiyaq allinladuypi ichu ichuq laduypi, nishpaqa.

24Chay mañakushqambaqyach ashpaqam, noqaykuna dyis

20

58

z 21.5 [Zacarías 9.9 Nuta: Chay Jirusalin llaqtallam Siyumbis shutirqan.]

*yach akuqkunaqa chay ishkaymasaykunawanqa piñakurqayllapa.25Chaymi Jisusqa noqaykunataqayawashpa, niwarqanllapa:—Chay suq *nasyungunapiqam

gubyirnunguna patrungunashinawapuyashpa, manchachikushpa, llaqtamasingunata kamachin, ¿manachu?26Piru qamkunaqa ama chayshinaqakayllapachu. Ashwan mas kamachikuqmunashpa kaytaqa, suqkunatasirbiyllapa. 27Chayri mayqannikimunashpa kamachikuq kaytaqa, suqkriyadushina kanqa. 28Chayshinallanoqa *Dyusmanda Shamuq Runakashpapismi, mana shamushqachu kanisuqkuna sirbiwananqa. Ashwanmishamushqaqa kani, yumbaytasirbinaypaq. Chaymi rini wañuquchangunapaq pagarakunay, amakastigadu kanambaqllapa. Chayshinamnoqapi yumbay yuyakuqkunata riniwashaq.

Jisusmi ishkay sarkukunatakach akachirqan

(Mk. 10.46-52; Lk. 18.35-43)29Noqaykuna Jiriku llaqtamanda

Jisuswan riykaptiyllapam, ancha achkarunakuna, warmikuna Jisuspa ikindarirqanllapa. 30Chay ñamba ladumbiishkay sarku runakuna tiyaykashpam,yach arqanllapa: Jisukristum kaytapasaykan, nishpa. Chaymi anchajwirtita qayakurqanllapa:—¡Dabidpa Karu Willkan Taytitu,

llakipawayri! nishpa.31

nata anyarqan, uyaranambaq. Pirupaykunaqam mana uyarashpachu,ashwamba masta qayakurqanllapa:—¡Dabidpa Karu Willkan Taytitu!

¡Llakipawayri! nishpa.

32Chaymi Jisusqa rishqanshinashayashpa, chay sarkukunata qayashpa,tapurqan:—

shunayqa? nishpa.33Chaymi paykunaqa nirqan:—Taytitu, munanillapam rikakuyta,

nishpa.34Chaymi Jisusqa llakipashpa, chay

sarkukunapa ñawingunata llamkarqan.Chay urasllam das rikakurqanllapa.Chaymi Jisuspa pullanna rirqanllapa.

Jisusmi yaykurqan Jirusalinman(Mk. 11.1-11; Lk. 19.28-40; Jn. 12.12-19)

21 1Jirusalin llaqtaman yaqqanach ayashpaqam, puntata

ch ayarqayllapa Bitfaji llaqtitaman.Chay Bitfajiqam *Ulibu lumapasirkambi kidan. Chay lugarpiqamJisusqa ishkay yach akuq masiykunatanirqan:

2—Rikay, waq ñawpanchiqpim suqkasiriyu. Waqman rishpam, ringillapa

dinda. Chay burrata paskashpa,ishkandinda apamuyllapa. 3Pirumayqan imata nishuptinllapaqa,niyllapa: “Siñurninchiqmi munan.Dasllam rin kutichimuq”, nishpa.

4Chayshina ruraptinllapam, *Dyuspaq

qanna:5 Jirusalin llaqtapi tiyaqkunata

niyllapa: “Rikay, gubyirnuykiqa

kushpa, ancha umildi shamunqamkunaman”, nishpa.z

6-7Chaymi chay ishkay *yach akuqninmasiykunaqa rishpa, Jisus nishqanshina

dinda. Chaymandaqam sawanmankapanllapata rurarqanllapa. Chayshina

20 21

59

a 21.13 [Isaías 56.7] b 21.13 [Jeremías 7.11] c 21.16 [Salmo 8.2]

ruraptinllapaqam,pana rirqan. 8Chaypim ancha achkarunakuna, warmikuna karqan.Paykunam Jisus riykashqan ñawpandakapangunata mandashpa rirqan.

nata kuchushpa, mandarqanllapa.9Kanan chay ñawpanda, ikindariqkunaqam ancha kushikushpa, anchajwirtita kunyarqanllapa:—¡Biba, biba! ¡Alabashun unay

*Dabidpa Karu Willkan Jisusta!chiq Dyus ancha yanapanqa kayrrimplasun shamuykaqta! ¡TaytaDyustaqa ancha alabashunllapa! nishpa.

10Jirusalinman yaykuptinqam, chaypi

paqa, wakinqa kayshina tapurqanllapa:—¿Pitaq kay runaqa? nishpa.11Chaymi chay runakuna,

naqa nirqanllapa:—Kayqam *Dyuspaq rimaq Jisus.

manda shamushqa, nishpa.

Jisusmi Tayta Dyuspa aduranawasinmanda randikuqkunata qatirqan(Mk. 11.15-19; Lk. 19.45-48; Jn. 2.13-11)12Chaymandaqam Jisus Tayta *Dyuspa

adurana wasinman yaykushpaqa,(patyumbi) tarirqan randiykaqkunatarandikuykaqkunata. Chaymi yumbaypaykunata qatirqan, chay aduranawasimanda lluqshinanllapa. Kanan chayqellay kambyaqkunapa mesangunata, chaypalumitakunata randikuqkunapa iskadindam bularqan. 13Kanan paykunataqamnirqan:—*Dyuspa Santu Librumbiqam nin:

“Wasiyqam noqaman mañakunanllapa”,nishpa.anapa mach aynindashina rurashqallapakangi, nishpa.b

14Chaymandaqam Tayta Dyuspaadurana wasimbi Jisus kaykaptin,payman tandakarqanllapa sarkukuna,kujukuna. Chaymi yumbay paykunatakach akachirqan. 15Piru *isrraylinukurakunapa kamachikuqninguna,*Muysispa liyningunatayachllapa, chay milagrukunata ruraykaptin.Chaymandaqam uyarqanllapapis chaywambritukunata, Tayta Dyuspa adurana

llapa: “¡Biba gubyirnu Dabidpa KaruWillkan!” nishpa. Chaymi anchapiñakushpa, 16Jisusta kayshinatapurqanllapa:—¿Uyangichu kay wambrakuna

niqta? (Manam balinchu qambaqninanllapa: “Dabidpa Karu Willkanmi”,nishpaqa.)Chaymi Jisusqa nirqan:—Arí, uyanim.

llapa kangi Dyuspa Santu Librumbipaykunapaq kayshina nishqanda?

Dyus yanapaptinmi,kuna tukuy chay itiñuñuykaqkuna ancha shumaqtarinllapa alabaq, nishpaqa.c

17Chaymandaqam paykunatadijashpana, Jisusqa noqaykunawanrirqan Bitanilla (Bitaniya) llaqtamanna,waqpina chay tuta kidanayllapa.

Jisusmi suq yura igus manapuqoqtam chakichirqan

(Mk. 11.12-14, 20-26)18Jisusqam qayandin madrugadu

narqan. 19Chayshina riqshinaqam,ñamba ladumbi suq yura *igustarikarqan. Rikashpaqam rirqanpuqoyninda maskaq. Piru manam nimapuqoyninda tarirqanchu.

21

60

llam tarirqanqa. Chaymi chay yuraigustaqa nirqan:—¡Mananam nunka ringichu puqoq!

nishpa.Chayshina niptinllam, chay uras

igusqa limpu chakirqan. 20Chaytarikashpam, noqaykuna*yach akuqningunaqa ispantashqatatapurqayllapa:—¿Imashinataq chayta niptikilla,

chay igusqa das chakirqan? nishpa.21

llapa:—Alliptam niykillapa, Dyuspi allita

yuyakushpa mañakushpaqam, kayrurashqaymanda masta atingillaparurayta. Chaymi Dyuspi allitayuyakushpa, kay qaqata niptikillapa,“Riy *mar yakuman”, nishpaqam,chayshina rin kaq. Piru chayshinaruranaykiqam mana balinchu

llapa. 22Chaymi Dyuspi allitayuyakushpa,kita paymanda ringillapa ch askiq.

Jisustam tapurqanllapa: “¿Pitaqnumbrashushqa, kamachikuq

kanaykiqa?” nishpa(Mk. 11.27-33; Lk. 20.1-8)

23Jisus Tayta *Dyuspa aduranawasinman yaykushpayach achikuykaptinmi, kamachikuq*isrraylinu kurakuna, chay*kamachikuq ansyanukunawan paymanqemikashpa, tapurqanllapa:—Mayá, niwayllapa. ¿Ima

karguyuqtaq kangi?shushqa, awturidar kanaykiqa? nishpa.

24Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Mayá,

qaykillapa. Chayta qamkunakuntistawaptikim,llapa: Pi kamachiwaptinmi, kaykunatarurani, nishpa. 25Mayá, *

kuqtaqa ¿pitaq numbrarqan,shutichikunanqa? ¿Dyuschu ichurunakunalla?Chaymi chay isrraylinu kurakuna,

chay ansyanukunaqa suqnin suqninparlarqanllapa:—Dyusmi kamachishqa,

niptinchiqqach i, niwashun: “Chayshinanumbraptinqa, ¿imaraykutaq qamkunamana kriyirqaykichu paytaqa?” nishpa.26Piru “runakunallam kamachishqa”niptinchiqqach i, ¿imanachiwashunyumbay kay runakunaqa? Chaqapaykunaqam Jwambaqqa kriyinllapa,*Dyuspaq rimaqmi karqan, nishpa.

27

llapa:—Manam yach anillapachu, nishpa.Chayshina niptinllapaqam, Jisuspis

paykunata nirqan:—Noqapismi mana nishqaykillapachu

pi kamachiwaptinmi, kaykunata rurani,nishpaqa.

Jisusmi suq kumparasyunda rurarqan suqrunapa ishkay churingunawan

28Jisusqam chay kamachikuqkunatanirqan:—Mayá, ¿imatam yuyangillapa

kaypaqqa? Suq runam ishkay churiyuqkarqan. Chaymi suqninda nirqan: “Ijitu, riykananqa *ubasninchiqta kusichaq”, nishpa.29Chay churinqam nirqan: “Manamrinichu”, nishpa. Piru chaymandaqamtaytanda kasushpa, rirqanna trabajaq.30Chayshinallam taytanqa chay suqchurindapis nirqan: “Riy ubasninchiqtakusichaq”, nishpa. Payqam, “Rishaqri”nirqan. Piru yanqam nirqanqa. Manamrirqanchu tandaqqa. 31Chayshinaqa¿mayqan churindaq taytan nishqandaqakasurqan? nishpa.Chaymi paykunaqa nirqan:—Chay punta churinmi kasurqanqa,

nishpa.

21

61

Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Alliptam niykillapa, chay uchayuq

*kuntribusyunda kubrakuqkuna,bandulira warmikunapismi chayuchangunata dijashpa, Dyustanakasushpa, qamkunamanda mas puntatasyiluman rinllapa yaykuq, Dyuswankawsananllapa. 32Chaqa *JwanShutichikuq shamushpaqam, qamkunatayach achishurqan, allita rurashpanakawsanaykillapa. Piru qamkunaqampaytaqa mana kriyirqaykillapachu. Piruchay kuntribusyunda kubrakuqkuna,chay bandulira warmikunam Jwandaqakriyirqanllapa. Piru qamkunaqamchayta rikashpapis, uchaykikunataqamana dijarqaykillapachu, Dyuspiyuyakunaykiqa.

Jisusmi suq kumparasyunda rurarqanmalu partidaryukunawan(Mk. 12.1-12; Lk. 20.9-19)

33’Uyayllapa kay suq kumparasyunda:

pash, rridurninda muralla pirqatarurarqan. Chaymandaqash jwirti rumikantiriyapi ush kukushpa, suq pusutarurarqan, ubasningunata kusichashpa,chaypi qapinambaq. Rurarqambisshisuq *altu turrita, chay altumanda chaytarpudunda kwidanambaq. Chayshinarurashpaqash, partidaryungunawanch akranda dijashpa, payqa karumannarirqan. 34Chaymandaqash ubastakusichanan tyimpu ch ayaptinqa, chaych akrapa dwiñunqa kriyadungunatakach arqan, chay partidaryungunapartinda qoptinllapa apanambaq. 35Piruchay partidaryungunaqash, chaydwiñupa kriyadunguna ch ayaptinqa,piskashpa,llapa; suqtaqash wanchirqanllapa;suqtaqash rumikunawan sitarqanllapa.36Chaymandaqash chay dwiñuqa masachka kriyadungunata kach arirqan.

Paykunatapisshi chayshinalla suqlastima rurarqanllapa chay puntashamuqkunatashina.

37

dana kach arqan: “Churiytaqamkasunqallapana”, nishpa. 38Piru chaypartidaryungunaqa chay dwiñupachurin yaqqana ch ayaqta rikashpaqashsuqnin suqnin parlarqanllapa: “Payqamirinsyawan rin kidaq. Chayri akuwanchiq, noqanchiqkunana kaych akranwan kidananchiq”, nishpa.39Chayshi chayshina parlashpaqa, chaydwiñupa churinda piskashpa,ch akranmanda sawaman surqoshpa,wanchirqanllapa.

40Chaymi Jisusqa chay runakunatakayshina tapurqan:—Chay ch

paqa, ¿imanachinqaraq chay malupartidaryungunataqa? nishpa.

41Paykunaqam nirqanllapa:—Chay malukunataqam mana

llakipashpachu wanchinqa.daqam allin partidaryukunatamaskanqa, kusichan puqoptin, partindaqonanllapa, nishpa.

[Nuta: Chay ch akrapa dwiñunqam munan niyta Tayta Dyus. Chay kriyadungunaqammunan niyta Dyuspaq rimaqkuna. Chay dwiñupa churinqam munan niyta Jisukristu. Chay mana baliq partidaryukunaqam munan niyta chay mas kamachikuq *isrraylinukurakuna chay *kamachikuq ansyanukunapis, nishpa.]

42Chayshina niptinllapaqam, Jisusqasuq kumparasyunda rurashpa, nirqan:—Qamkunaqam riqsiwangillapa mana

baliq rumitashina. Piru Dyuspa SantuLibrumbiqa ¿manachu liyishqallapakangi kayshina nishqandaqa?

Albañilkuna wichukushqanrumitaqam kananqa Dyusqawasimba simyintumbi masbaliqpaqna rurashqa. Dyus

21

62

d 21.42 [Salmo 118.22-23]

chayshina rurashqanraykumancha alabanchiqllapa: “Anchashumitaqtam rurashqa”, nishpa.d

43Chaymi niykillapa, qamkunadisprisyawashpam,pachu kawsaq Dyuswanqa. Ashwanmipayta kasuqkunalla suq bidapiqapaywan rinllapa kawsaq. 44Piru chay

kunaqam piti piti rin kidaq. Kanan chay

paqam, limpu chankashpa, pulbuta rindijaq, nishpa. [Nuta: Jisukristum chay rumishinaqa.kunam chay albañilkunashina, chay rumipi bulakaqkunashina.]

45Chay ishkay kumparasyundauyashpaqam, chay kamachikuq *linu kurakuna, chay *farisiyuduktrinayuqkunaqa intyindirqanllapa:

chiq chay malu partidaryukunawan,chay albañilkunawanqa, nishpa.46Chaymi Jisustaqa prisuytanamunarqanllapa. Lukismi runakunatamancharqanllapa. Chaqa achka runamkriyirqanllapa: Jisusmi *Dyuspaq rimaq,nishpa.

Jisusmi suq kumparasyunda rurarqankasaraqkunapa fyistanwan

(Lk. 14.15-24)

22 1Jisusmi achka kumparasyundarurashpa,

nata kayshina yach achirqan:2—

chiqqam suq kasamyintu fyistashina.Suq gubyirnush fyistata rurarqan,churin kasaranambaq. 3Chaymandaqashkriyadungunata nirqan: “Riyllapakumbidashqaykunata apamuq”, nishpa.Piru chay kumbidashqangunaqash manamunarqanllapachu shamuytaqa.

4Chayshi paykuna mana shamuptinqa,suq kriyadungunata nirqan: “Rishpachay kumbidashqaykunata kayshinaniyllapa: ‘Patrunniymi yanuchikushqamikunata.gunata wanchichishqa. Suq layaanimalkunatam gurduyachishpawanchichishqana, ancha mishkitamikunanchiq.qana. , nishpa.5Piru paykunaqash kriyadungunatafyirusyashpa, suqqa ch akranman rirqantrabajaq.nata ruraq. 6Suqkunaqash chaygubyirnupa kriyadungunata suq lastimamaqashpa wanchirqanllapa.

7’Chayshi chay gubyirnu chayrurashqanllapata yach ashpaqa, anchapiñakushpa, suldadungunatakamachirqan: “Riyllapa wanchiq chaymatansyirukunata. Wanchishpaqa,llaqtanda rupachiyllapa”, nishpa.8Chaymandaqash chay gubyirnuqakriyadungunata nirqan: “Alliptamniykillapa, tukuy imam allichashqana,kasamyintu fyistata rurananchiqllapa.Lukismi chay kumbidashqaykunaqafyirusyawashqa. Chaymi mananamunanichu paykuna shamunanqa.9Mayá, atun ñangunaman rishpa,yumbanda kumbiday, shamunanllapakay kasamyintu fyistaman”, nishpa.10Chayshi kriyadunguna ñangunamanrishpaqa, yumbay tarishqanllapataallinda, maluta kumbidarqan, fyistamanshamunambaq. Chayshinash chaywasimanqa achka runakuna undarqan.

11’Chaymandaqash gubyirnuqayaykurqanna chay kumbidashqangunatarikaq. Piru chaypi karqan suqkumpañaq runa. Payqash (chaykasaraqta mana rrispitashpachu) manamudakushqachu karqan kasamyintu

21 22

63

mudanataqa. 12Chayshi chaygubyirnuqa tapurqan: “Yanasita(Yanasitu), ¿imashinataq kaymanqayaykumurqayki kasamyintupaq manamudakushpaqa?” nishpa. Piru runaqashuyararqanlla. 13Chayshi chaygubyirnuqa kriyadungunatakamachirqan: “Ch akingunata,nata ch aqnashpa, sawa tutayaqmanwichukuyllapa. Chay tutayaqpim anchapadisishpa, waqashpa, kirungunata rinqech yachiq”, nishpa. 14

chiq Dyusqam achkata kumbidaykan,paywan kawsananllapa. (Piru ashlallapaypi yuyakunllapa.) Chaymi ashlatallaakran, (paywan tukuy tyimpukawsananllapaqa.)

Jisusmi kuntribusyumbaqyach achikurqan

(Mk. 12.13-17; Lk. 20.19-26)15Chaymandaqam *

yuqkunaqa tandanakushpa, kayshinaparlarqanllapa:—Aku tapuq Jisusta, imapi pandaptin,

chaypaq tumbanna prisunanchiqllapa,nishpa.

16Chaymi chay farisiyukunaqa wakin*yach akuqningunata, *Irudispapartidunmanda wakin kaqkunatapiskach arqanllapa, Jisusta kayshinatapunan:—Yach achikuq Taytitu, qamqam allip

kaqtalla Dyuspaq yach achikungi.Chaqa manam nima pudirniyuq runatamanchashpachu ni sawachashpachu,Dyus munashqandalla yach achikungi.17Chayri niwayllapa, ¿Allichu *Rrumapagubyirnunda kuntribusyundapagarananchiqllapa, ichu mana? nishpa.

18Piru Jisusqam yach arqan:nanraykum chay layataqa tapuwanllapa,nishpa. Chaymi paykunataqa nirqan:—¡A, *shimikiwanlla Dyusta

kasuqkuna! ¿Imaraykutaq chayshinaqa

munangillapa mallipawaytaqa? 19Mayá,rikachiwayllapa chay kuntribusyunpagarakunanchiq qellayta, nishpa.Chayshina niptinqam,

naqa suq *dinaryu qellaytarikachirqanllapa. 20Chaymi Jisusqa chayqellayta rikashpaqa, paykunatatapurqan:—¿Pipa rritratunmi, pipa shutinmi

kay qellaypiqa? nishpa.21Chaymi paykunaqa nirqan:—Rrumapa gubyirnumba shutinwan

rritratunmi, nishpa.Chayshina niptinllapaqam, Jisusqa

paykunata nirqan:—Rrumapa gubyirnumba kaqtaqa,

payta qoyllapa. Dyuspa kaqtaqa Dyustaqoyllapa, nishpa.

22Chayshina Jisusta mana atishpapandachiytaqam, chay kuntraqkunaqaancha ispantarqanllapa. Chaymidijashpana, rirqanllapa.

¿Wañushqakunachu rinkawsamuq ichu mana?

(Mk. 12.18-27; Lk. 20.27-40)23Chay diyataqmi wakin *sadusiyu

duktrinayuqkunaqa shamurqanllapaJisusta rikaq. Chay sadusiyukunaqamkriyinllapa: Wañushqakunaqashmanana rinchu kawsamuq, nishpa.

llapa:24—Yach achikuq Taytitu, chay unay

*Muysismi kamachikushqa, suqwarmiyuq runa manaraq wambrayuqkashpa wañuptinqa, chay almapamasanna biyudawan kasaranqa, chaybiyudapi wambrayuq kaptin, chay almamasamba wambranshina kanambaq.25Chaymi munanillapa tapushuyta: Suqayllupish syiti ullqo masapura karqan.Chay syitimanda kulaka masanqashwarmikurqanna. Piru manaraqwambrayuq kashpash wañurqan.

22

64

e 22.31 [Éxodo 3.6] f 22.37 [Deuteronomio 6.5] g 22.39 [Levítico 19.18]

Chayshina wañuptinqash, chay almapa

wanqa. 26Chay masambisshi chayshinamanaraq wambrayuq kashpa wañurqan.Chaymandaqash chay mas minurmasanna chay biyudawanqakasararirqan. Paypisshi manaraqwambrayuq kashpa wañurqan.nash syitindin chay warmiwankasarashpa, mana ni mayqannin chaywarmipiqa wambrayuq kashpachuwañurqanllapa. 27Chaymandaqash chaywarmipis wañurqanna. 28Chayshinawañushqakuna alliptakawsamuptinqach i, ¿mayqannimbawarminraqri kanman? Chaqasyitindimba warminshi kashqa, nishpa.

29Chayshina niptinllapam, Jisusqapaykunata nirqan:—Qamkunaqam *Dyuspa Santu

Librun nishqanda mana intyindishpa niDyus pudirniyuq kashqambaqyach ashpa, ancha pandashqa kangi.30

paqam, manana warmiyuqchu nirunayuqchu rinllapa kaq. AshwanmiDyuspa anjilningunashina mananakasarashpachu rinllapa kawsaq.31-32Piru wañushqakunapaqyach ananchiqqa, yuyashunllapa chayunay agwilunchiqkunapaq Dyusnishqanda. Chaqa chay unay almaagwilunchiqkuna *Abrajan, *Isak,*Jakubum puntata wañurqanllapa.(manda) Tayta Dyus paykunapaq nirqan:“Kanangamanmi paykunapa Dyusninkani”, nishpa.e Chaymi yach anchiq:

kanllaparaq, nishpa. ¿Manachuchaytaqa liyishqallapa kangi?

33Chayshina Jisus ancha shumaqtayach achikuptinqam, chaypi kaq

uyaqkuna ancha ispantashqatayuyarqanllapa: Ancha yach ayniyuqmikay runaqa, nishpa.

Dyuspa yumbay liyninmandaqamkaykuna mas allinqa

(Mk. 12.28-34; Lk. 10.25-28)34*Farisiyu duktrinayuqkuna

yach ashpa: Jisusmi *yuqkunata uyarachishqa nishpa,tandakarqanllapa, paykunapis paytatapunambaq. 35Chaymi *Muysispaliyningunata suq yachnanrayku Jisusta kayshina tapurqan:

36—Yach achikuq Taytitu, ¿TaytaDyuspa yumbay liyninmandaqa mayqanliytaq mas allinqa? nishpa.

37Chaymi Jisusqa nirqan:—“Dyusnikita kuyayllapa, tukuy

shunqoykiwan, tukuy bidaykiwan,tukuy yuyaynikiwan.”f 38Kay liymi masalli ruranaykipaqqa. 39Kay suq liypismichay punta liyshinalla ancha balin.Kayshinam nin: “Qam kwirpuykitakuyashqaykishina, yumbay runamasikitapis kuyay”, nishpa.g 40Kayishkay liykunata kasushpaqam, alabisMuysispa yumbay liyningunata,*Dyuspaq suq rimaqkuna yumbaynishqanllapatapis kasuykangillapa.

Jisusmi tapurqan: “¿Pipa karu willkandaqDyus Akrashqan Washadurqa?” nishpa

(Mk. 12.35-37; Lk. 20.41-44)41Chayshina *

kuna tandanakushqa kaptinmi, Jisusqapaykunata tapurqan:

42—¿Imatataq yuyangillapa *DyusAkrashqan Washadurpaqqa? ¿Pipa karuwillkandaq qamkunapaqqa? nishpa.Farisiyukunaqam nirqanllapa:—Alma gubyirnu *Dabidpa karu

willkanmi, nishpa.

22

65

h 22.44 [Salmo 110.1]

43Chayshina niptinllapam, Jisusqatapurirqan:—Chayshina kaptinqa, ¿imaraykutaq

Dyuspa *Santu Ispiritum Dabidtarimachirqan: “Dyus AkrashqanWashadurqam kamachikuqniy”,ninambaqqa? Chaqa Dabidqam nirqan:

44 Tayta Dyusmi Kamachikuqniytanirqan: “*Allin laduypi tiyay,kuntrashuqkunata binsishpa,chkaman (qamtakasushunanllapa)”, nishpa.h

45Chayshina chay ancha baliq gubyirnuDabid Dyus Akrashqan Washadurpaq“Siñurniymi” nirqan. Piru Dabidpa karuwillkan kaptinqam, ¿imashinataqsiñurninqa kanman? [Nuta: Jisusqamchayshinaqa nirqan, chay uyaqkuna yach anambaqllapa: Dyus AkrashqanWashadurqam, runa kashpapis, yumbay runakunamanda mas pudirniyuq, nishpa.]

46Chayshina tapuptinqam, manana nipipis atirqanchu Jisusta kuntistaytaqa.Chaymi chay diyamandapacha mananani pipis almitikarqanchu Jisusta yanqatapuytaqa.

Jisusmi anyarqan farisiyukunata,Muysispa liyningunatayach achikuqkunata

(Mk. 12.38-40; Lk. 11.37-54; 20.45-47)

23 1Chaymandaqam Jisusqa chaypikaqkunata, noqaykuna

*yachllapa:

2—*Muysispa liyningunatayach achikuqkuna, *yuqkunawanmi kayshina yuyanllapa:Noqanchiqkunallam kamachikuqqakanchiq, *Muysispa liyningunatasuqkunata intyindichinanchiqqa, nishpa.3Paykuna yach achikushqandar

kasuyllapa, piru ama rurayllapachupaykuna rurashqandaqa. Chaqapaykunaqam shiminwanlla ninllapa:“Kay imata rurashunllapa”, nishpa. Piru

pachu. 4Paykunaqam Dyus nishqandayach achikushpaqa, yuyayningunatapisyapanllapa. Chayshinayach achikushpaqam,kunata ancha llashaqtashinaaparichiykan: “Yumbay kaykunatarurayllapa”, nishpa.paqam, paykunaqa mana ni ashlita nisuq didunwan munanllapachuyanapayta, chay kamachikushqandakumplinambaqqa.

5’Tukuy imataqam ruranllapa,runakuna rikanambaqlla. Chaymi*Dyuspa Santu Librunmanda wakinbirsikulukunata taksha papilkunapiiskibrishpa, mas atun kajitakunapaukumbi rurashpa, urkungunapi,rikrangunapi watashpa purinllapa.Kanan kapangunatapismi rurakunllapamanyangunapi mas atun ikuskunatarurashpa, suqkuna alabashpa:naqam kamachikuqkuna”, ninanllapa.6Apaptinllapa mikuqpismi, gustanllapachay mas kamachikuqkunapa ladumbitiyayta, yumbay rikananllapa.nallam *sinaguga wasipipis gustanllapakamachikuqkunapa tiyanambi tiyayta.7Plasakunaman rishpam, munanllapasuqkuna shumaqta napaykunanllapa:“Yach achikuq Taytitu”, nishpa.

8

pachu, suqkuna “Yach achikuq Taytitu”nishunanllapaqa. Chaqa yumbayqamkunaqam masapurashinallakangillapa. Noqallam qamkunapayach achikuqnikiqa kani. 9Chayri kaymundupi mayqan kamachikuqtaqa ama“Taytitu” niyllapachu. Chaqa Dyus

22 23

66

syilupi kaqllam Taytaykillapaqa.10Amar ni dijakayllapachu:chikuq Taytitu” nishunanllapaqa. Chaqanoqa *Dyus Akrashqan Washadurllamkamachikuqnikiqa kani. 11Qamkunapakamachikuqnikiqam yumbayta sirbinqakriyadushina. 12

nutaqam Taytanchiq Dyusqa rinpenqachiq. Piru mana kamachikuqkaqkunataqam kamachikuqpaq rinnumbraq.

13’¡Imanangiraqri qamkuna *Muysispaliyningunata yach achikuqkuna,qamkuna *farisiyu duktrinayuqkunaqa!¡Chaqa *shimikiwanllam Dyustaqakasungillapa!nataqam mana baliq duktrinaykikunatayach achishpa, ancha dañachingillapa.Chaymi paykunaqa syilumanqa mananarinllapachu yaykuq, Dyuswankawsananllapa.paqam, qamkuna syilupa pungundakirpaykangishina. Chaymi qamkunaqasyilumanqa mana ringillapachu atiqyaykuyta.

14’¡Imanangiraqri qamkuna*Muysispa liyningunatayach achikuqkuna, *yuqkunaqa! ¡Chaqa qamkunaqamshimikiwanlla Dyusta kasungillapa!Kanan biyudakunapa wasingunataqoch ingillapa. Chaymandaqam allinrunakunapaq tukushpa, yumbaypañawpambi Dyusman mana shaykuqmañakungillapa.manda mas kastigadu ringillapa kaq.

15’¡Imanangiraqri qamkuna Muysispaliyningunata yach achikuqkuna,farisiyukunaqa! ¡Chaqa shimikiwanllamDyustaqa kasungillapa! Qamkunaqamancha qawch u kangillapa, tukuypachata, tukuy *llapa, suq runa masta duktrinaykipikriyichinaykillapa. Piru chay runakriyichishqaykiqa qamkunashina

ruraptinqam, ishkay tantu masuchayuqta ruraykangillapa, infyirnupimas kastigadu kanambaq.

16’¡Imanangiraqri qamkuna manaallita yach achikuqkunaqa! Dyusnishqanda mana intyindiptikiqam,

shina. Chaymi suqkunata mana baliqkustumbrikikunata yach achishpaqa,paykunatapis pandachingillapa. Chaqaqamkunaqam yach achikungi: Mayqanruna ichu warmi Tayta *Dyuspaadurana wasimba shutimbijurashpaqam, mana nisisaryuchukumplinambaq. Piru mayqan runaDyuspa adurana wasimba *urumbashutimbi jurashpaqam, anchanisisaryuna kumplinambaq, nishpa.17¡A, tuntu sarkukunashina!nindaq masta balin Dyuspaqqa, uru ichupaypa adurana wasin? Paypa aduranawasinmi masta balin urumandaqa. Chayuruqa Dyuspa adurana wasimbakaptinmi *santu kidan, Dyuspaqnakashqanrayku. Manaqa manambalinmanchu Dyuspaqqa. 18

pismi: “*Pata altarpa shutimbijurashpaqam, mana nisisaryuchukumplinambaqqa. Piru chay pataaltarpa sawambi ufrinda kaqpa shutimbijurashpaqam,nambaq. Chaqa mana kumplishpaqamancha uchayuq”, nishpa. 19¡Atuntukuna! ¡Sarkukunashinam mananimatapis rikangillapachu! ¿Mayqandaqmasta balin, ufrindachu ichu pata altar?Chay pata altarmi mastaqa balin. Chaqapata altarpi chay ufrinda Dyuspaqnakashpaqam, ancha balin. Manaqamanam balinchu. 20Alliptam niykillapa,pata altarpa shutimbi juraqqam, tukuyufrindandimba shutimbipis juraykan.21*Dyuspa adurana wasimba shutimbijuraqqam, Dyuspa shutimbipisjuraykan. Chaqa Dyusqam tiyan chay

23

67

shumaq wasimbi. 22Syilupa shutimbijuraqpismi, Dyuspa ancha altu*trunumba shutimbipis juraykan. Chaqasyiluqam Dyuspa ancha shumaq trunun.Chayshinaqam Dyuspa shutimbipisjuraykan.

23’¡Imanangiraqri qamkuna Muysispaliyningunata yach achikuqkuna,qamkuna farisiyu duktrinayuqkunaqa!¡Chaqa qamkunaqam shimikiwanllaDyustaqa kasungillapa!manda, kuminusnikimanda*mintaykimandam *llapa Dyuspaq. Piru Tayta Dyus masbaliq kamachikushqandaqam manakasungillapachu. Chayri bidaykillapatakambyashpa,kushqanda kasushpaqa, allitanarurashpa, llakipakuqkuna kashpa,Dyuspi allita kriyingimanllapa.Chayshina rurashpaqa,tapis qoyllapa. 24¡A, qamkuna, manayach ayniyuq yach achikuqkuna!

llapa, ama nima mapa mikunatamikunaykillapa. Piru mas yu uchakunata rurashpaqam, mana niintyindingillapachu: Uchatamruraykani, nishpaqa.gillapa, ama ni suq chushpisitushimikiman yaykunan. Piru manamintyindingillapachu: Suq atun mapa*kamillu animalmi yaykuykanshimiyman, nishpaqa.

25’¡Imanangiraqri qamkuna Muysispaliyningunata yach achikuqkuna,qamkuna farisiyu duktrinayuqkuna!¡Chaqa qamkunaqam shimikiwanllaDyustaqa kasungillapa! Qamkunaqambasuykikunapa, platuykikunapasawandalla mayllangillapa, pirukwirpuyki munashqandallarurashpaqam, chay upyashqaykita, chaymikushqaykita qoch ishqallapa kangiruna masikikunata.

llapaqa ancha mapa Dyuspaqqa. 26¡A,mana yach ayniyuq *farisiyukuna!Puntata Dyusman mañakuy, yumbayuchaykimanda pirdunashunambaq.Chaymandaqa pay munashqandarurashpaqam, limpyu shunqoyuqkayllapa. Chayshina rurashpaqam,tukuy kwirpuykipis Dyuspaqqalimpyuna rin kaq.

27’¡Imanangiraqri qamkuna Muysispaliyningunata yach achikuqkuna,qamkuna farisiyu duktrinayuqkunaqa!¡Chaqa qamkunaqam shimikiwanllaDyustaqa kasungillapa!naqa chay almakuna pambakashqanichu laya sipulturashina kangillapa.Manchu almata pambaptinchiqqa,nichupa sawanda ancha shumaqtablankiyanchiq. Piru ukunqam tullulikidu ancha millanaypaq mapakunaash naykan. 28Chay nichushinallamqamkunapis kangillapa. Chaqa sawakwirpuykillam allin laya kangillapa,runakuna rikashunanllapa.wanlla Dyusta kasushpaqam,shunqoykipiqa ancha uchayuqkangillapa.

29’¡Imanangiraqri qamkuna Muysispaliyningunata yach achikuqkuna,qamkuna farisiyu duktrinayuqkunaqa!¡Chaqa qamkunaqam shimikiwanllaDyustaqa kasungillapa!llapam wanchirqan *Dyuspaqrimaqkunata. Piru kananmi qamkunaqa

rangunata kwidaykangillapa. Chaynichungunata kwidashpa, chay unayrimaqkunata alabashpaqam, 30

llapa: “Chay unay agwilunchiqkunapatyimpumbi kawsashpaqach i, Dyuspaq

tachu”, nishpa. 31(Piru kananqamnoqata munangillapa wanchiwayta.)

kuqkunashina kangillapa. 32Chaqa

23

68

qamkunaqam munangillapa ushyayta

qanda.33’¡Qamkunaqam malukuna kashpa,

kulibrapa ayllunguna kangillapa!Chayshina kashpaqa, ¿imashinaraqatingimanllapa infyirnumandaqawashakayta? Manam ringillapachu atiqwashakaytaqa. 34Chayshina malukunakaptikillapam, qamkunaman rinikach amuq noqapaq rimaqkunata,yach ayniyuqkunata, yach achikuqkunata.Piru paykunamanda wakindaqamringillapa wanchiq. Wakindaqam kruspiringillapa klabaq. Wakindaqam *sinagugawasikunapi ringillapa asutiq. Llaqtanllaqtanmi ikinllapata ringillapa riq,paykunata qesachanayki. 35Chayshinaruraptikillapam, chay unay agwiluykikunaallin runakunata wanchishqangunapaqqamkunapis uchayuqkuna ringillapa kaq.Chay ancha allin *Abilta wanchishqantyimpumandapacha, chay Birikiyaspachurin Sakariyasta wanchishqantyimpukaman,kuna wanchishqan runakunapaqmiqamkunapis kastigadu ringillapa kaq. Chayunay agwiluykikunaqam chay Sakariyastawanchirqanllapa *Dyuspa aduranawasimba pungumbi, *pata altarpañawpambi. 36Chayri allita uyawayllapa,Taytanchiq Dyusqam yumbay qamkunatarin kastigashuqllapa, chay ancha uchatarurashqaykirayku, chay agwiluykikunarurashqanraykupis.

Jisusmi Jirusalimbitiyaqkunapaq waqarqan

(Lk. 13.34-35)37’¡Ay, Jirusalimbi tiyaqkuna!

naqam Taytanchiq Dyuspaqrimaqkunata wanchingillapa. KananDyus kach amushqan runakunatamsitangillapa. Manchu suq wallpaqaalitamba warambi pulichitungunata

tandan.nata kutin kutin ancha munashqa kanitandashuyllapata,killapachu. 38Chaymi kay llaqtaykiqawichukudu rin kidaq. 39Kananmananam ringillapachu rikawaq,syilumanda kutimunay diyakaman.Chay diyapiqam noqapaq ringillapa niq:“¡Alabashqa kanqa Tayta Dyusparrimplasun shamuqqa!” nishpa.

Jisusmi nirqan:“Dyuspa adurana wasindaqam limpu

rinllapa bulaq”, nishpa(Mk. 13.1-2; Lk. 21.5-6)

24 1Tayta *Dyuspa aduranawasinmanda Jisus lluqshishpa

riykaptinnam, noqaykuna*yach akuqningunaqa qemikashpa,nirqayllapa:—¡Siñursitu, rikay kay ancha shumaq

atun adurana wasita! nishpa.2Chaymi Jisusqa niwarqanllapa:—Kananqam rikaykangillapa kay atun

wasitaqa. Piru alliptam niykillapa, suqdiyam kay rikashqaykitaqa limpurinllapa bulaq. Chayshina bulaptinllapakay wasitaqam, manana ni suq rumipatachaduqa rinchu kidaq, nishpa.

Jwisyu diya sirkana kaptinqam,kayshina rin kaq

(Mk. 13.3-23; Lk. 21.7-24; 17.22-24)3Jisusmi noqaykuna

*yach akuqningunawan *Ulibulumaman rishpa, chaypi tiyarqan.Chaypi tiyaykaptinmi noqaykunaqa

qemikashpa, uyaraplla (uyaralla)tapurqayllapa:—Niwayllapari chay nishqaykikunaqa

¿ima tyimpum rin kumpliq? ¿Imatarikashpam yach ashaqllapa: Jisukristumrinna kutimuq. Kay munduqam rinushyakaqna, nishpaqa?

4Chaymi Jisusqa niwarqanllapa:

23 24

69

i 24.15 [Daniel 9.27 11.31]

—Kwidakayllapa ama pipis ingashunambaq. 5Chaqa achkallullakuqkuna shamushpam, noqapashutiyta myintashpa, rin niq: “Noqam*Dyus Akrashqan Washadurqa kani”,nishpa. Chayshinam achka runata,warmita rinllapa ingañaq. 6

naqam ringillapa uyaq: “Waqpi, kaypimpilyaykanllapa”, nishpa. Piru amarmanchayllapachu. Chayshinam rin kaq.Piru chayshina kaptimbismi, manaraqrinchu ushyakaq kay munduqa. 7Chaqapuntata suq nasyumbi tiyaqkunam rinpilyaq suq nasyumbi tiyaqkunawan.Achka nasyungunapuram rinllapapilyaq. Kay mundupiqam waqpi, kaypiqeshyaykuna, ambrunakuna rin kaq.Pachapismi waqpi kaypi rin kuyuq.8Tukuy kay siñakunaqam munan niyta,ñakaykunam qallariykanna, nishpa.Chaymandaqam mas achka ñakaykunarin kaq.

9’Qamkunatapismi qesachashushpa,rinllapa wanchishuq. Yumbaymi rinch iqnishuqllapa,rayku. 10Chaymi achka runakunanoqamandaqa rinllapa akrakaq. Kananpaykunapura ch iqninakushpam,kuntrangunaman rinllapa intriganakuq.11Achka llullakuqkuna shamushpam,rinllapa niq: “Noqam *Dyuspaq rimaqkani. (Paypaqmi yach achikuni)” nishpa.Chayshinam achka runata warmitarinllapa ingañaq. 12Chay runakuna,warmikuna ancha maluyashpam,manana rinllapachu llakipaq runamasingunataqa. 13Piru noqapi manashaykuq yuyakuptikiqam, suq bidapirini washashuq. 14Kanan noqapiyuyakuqkunam shumaq nutisyaytatukuy mundupi ringillapa yach achikuq:

ninchiq, nishpa, yumbay nasyungunapi

noqapaq yach ananllapa.raqmi rin ushyakaq kay munduqa.

15’Dyuspaq rimaq Dañilmi (unaytyimpupi) librumbi kayshinaiskibrirqan:kuqmi rin yaykuq Tayta *Dyuspaadurana wasinman”, nishpa.i Chayriqamkuna yach ashpa: Chay millanaypaqdañachikuqmi chay *santu lugarmanyaykushqa, nishpaqa, intyindiyllapa:Chay unay Dañil iskibrishqanqamkumpliykanna, nishpa. 16Chaytayach ashpaqa, kay *prubinsya Judiyapi

llapa. 17Kanan *wasimba sawambikaqkunapisri ishkishpa,llapachu wasinman, imangunatasurqonambaqqa. Ashwanri chayshinalladas mitikanqallapa. 18Ch akrapi

pachu, ni mudananda apananllapaqa.19¡Imananqallaparaq chay pach ayuq(ukuyuq) warmikuna,tuyuqkunaqa! 20Chayri Dyusmanmañakuyllapa, ama mitikanaykillapatamya tyimpupi, ni *samana diyapi.21Chay mitikanayki tyimpupiqamyumbay runakuna, warmikuna ancha

namanda. Chaqa kay munduqallarishqan diyamandapacham mananunka ñakashqallapachu chaymitikanan tyimpupishinaqa. Chayñakana tyimpu ushyakaptinmi, manana

pishinaqa. 22Piru Dyusqam akrashqanwambrangunata llakipashpa, chayñakana diyakunata das rin pasachiq,paypi kriyiqkuna ama achka diyakunatapadisinanllapa. Chaqa chayshina manapasachiptinqach i, mana pipisatinmanchu kawsaytaqa. Yumbay runa,warmi wañunmanllapa.

24

70

j 24.29 [Isaías 13.10]

23’Chayri mayqan runa qamkunatanishuptin: “¡Rikayllapa, kaypim *DyusAkrashqan Washadurqa!” ichunishuptin: “Kay waqpim payqa”,nishpaqa, ama kriyiyllapachu. 24Chaqaachka llullakuqkuna shamushpam rinniq: “Noqam Dyus Akrashqan Washadurkani”, nishpa, ichu “Noqam *Dyuspaqrimaq kani”, nishpa. Paykunamispantaypaq milagrukunata, siñakunatarinllapa ruraq. Chayshina rurashpam,achka runata, warmita rinllapa ingañaq.Atishpaqach i, asta Dyuspa akrashqanwambrangunatapis ingañanmanllapa.25Kaykish manaraq chaykuna pasaptin,nishushqallapana kani (ama pipisingañashunanllapa). 26

llapa: “Waq chunchapimWashadurninchiqqa”, nishpaqa, amariyllapachu; ichu “Kay uku wasipim”,nishuptinllapapis, ama kriyiyllapachu.27Chaqa noqa *Dyusmanda Shamuq

shina. Manchu rrilampaguqa tukuysyilupi lliwyan kay ladumanda suqladukaman. Chayshinallam noqapisyumbay ladukunapi lliwyashpa, rinikutimuq. 28Chaqa maypi suq wañushqakaptinqam, shingukuna tandakanllapa.[Nuta: Chay shingukunata karumandarikashpam yach anchiq, imam wañushqa, nishpa. Chayshinallam chay diya Jisukristushamuriptinqa, karumanda yumbay rinllapa rikaq.]

Jisukristum syilumandakayshina rin kutimuq

(Mk. 13.24-27; Lk. 21.25-28)29’Chay ñakaykuna pasaptinllam,

rupaywan killa wañushpa, mananarinchu achikchakuq. Lusirukunapismisyilumanda rinllapa ishkimuq. Syilupitukuy ima kaqkunapismi rin kuyuq.j

30Chaymandaqam yumbayna rinllaparikaq syilupi suq siñata. Chaymi rinllapayach aq: *Dyusmanda Shamuq RunaJisukristum kutimuykanna, nishpa.Chay siñata rikashpaqam, tukuymundupi ancha manchashpa, rinllapawaqaq. Chaypinam rinllapa rikawaq,syilumanda pukutaypa sawambi, anchapudirniyuq llipyashpa shamuykaqta.31Anjilniykunatam rini kach aq kaypachapa yumbay kuchungunaman,paykuna *kurnitata waqachishpa,akrashqaykunata tandananllapa.

Jisukristum suq kumparasyunda rurarqansuq yura igus pallpamuqwan(Mk. 13.28-31; Lk. 21.29-33)

32’Kay kumparasyunda allitayach akuyllapa: Qamkunaqam suq yura*igusta pallpamuykaqta rikashpaqa,yach angillapana: Biranunam rin kaq,nishpa. 33Chayshinallar yumbay kaynishushqayllapa qallariptinqa,yach ayllapa: Chay willawashqanchiqmirinna kumpliq, nishpa. 34Alliptamniykillapa, kay tyimpupi kawsaqkunamanaraq wañuptinmi,kunaqa rin kumpliq. 35Chaqa syiluwankay pacham rin ushyakaq. Piru kaynishushqaykunaqam mana nunkarinchu ushyakaq. Ashwanmi yumbay rinkumpliq.

Manam pipis yach anchu: ¿Ima tyimpumJisukristuqa rin kutimuq? nishpa(Mk. 13.32-37; Lk. 17.26-30, 34-36)

36’Piru manam pipis noqapaqqayach anchu: ¿Ima diyata, ima urastamrin kutimuq? nishpaqa. Manam nianjilkuna ni noqa Dyuspa Churimbisyach anillapachu. Tayta Dyusllamchaytaqa yach an. 37*Nuwipatyimpumbi kashqanshinam, kutimunay

24

71

tyimpupis rin kaq. 38Chaqa chayNuwipa tyimpumbiqam runakunaqamikuykarqan, upyaykarqan,karqan, wambrangunatakasarachiykarqan, chay Nuwi *wambuqwasiman yaykushqan diyakaman.39Manam intyindirqanllapachu: Anchatamyaptinmi, yakukunapi yumbaych uqashpa rinchiqllapa ushyakaq,nishpaqa. Chayshinallam noqa*Dyusmanda Shamuq Runa kutimuptiy,mana rinllapachu yach aq: Kay diyapimJisukristu rin kutimuq, nishpaqa.40Ishkay runa ch akrapi kaykaptinmi,suqta apashaq, suqta dijashaq. 41

shinallam ishkay warmikutakuykaptimbis, suqta apashaq, suqtadijashaq.

42’Chaqa manam yach angillapachu:¿Imurasmi Jisukristuqa rin kutimuq?nishpaqa. Chayrayku chayta yuyashpa,allita kwidakashpa, listu kayllapakutimunaypaqqa. 43Kaytapis allitayach ayllapa, suq runa yach ashpa, imaurasmi ladrunqa rin shamuq,nishpaqach i, wasindaqa ancha allitakwidanman, ama yaykunambaq suwaq.44Chayshina qamkunapis tukuy tyimpulistu kayllapa. Chaqa noqaqam manayuyashqaykillapa uraspi rini kutimuq.

Jisukristum suq kumparasyunda rurarqanallin kriyaduwan, mana allin kriyaduwan

(Lk. 12.41-48)45’Noqata allita shuyawaqkunaqam

allin yachshina. Chaqa chay allin kriyadupapatrunninqam paypa makimbi dijanwasinda: “Kay kriyadu masikikunatarallita kwidashpa, urasnimbi qaray”,nishpa. 46Chaymi chay wasi kwidaqkriyaduqa ancha rin kushikuq, chaypatrunnin kutimushpa,shina ruraykaqta tariptin. 47Alliptamniykillapa, chay patrunninqam chay

allin kriyadunda mas kamachikuqtanumbrashpa, tukuy imangunata paypakwintan rin dijaq, payna kwidanambaq.48Piru amakish chay kriyaduqayuyanqachu: Manaraqmi patrunniyqarinchu kutimuq, nishpaqa. 49Chaqachayshina yuyashpa maluyashpaqam,kriyadu masingunata maqashpa,mach aqkunawan unda unda mikushpa,upyaptinqam, 50patrunninqa manayuyashqan uraspi shamushpa, 51anchayuta rin kastigaq. Chaymandaqampaytaqa rin wichukuq chay *wanlla Dyusta kasuqkunapakashqanman, chaypi paykunawan pullapadisinambaq. Chaypim waqashpa,kirungunata rin qech yachiq.

Jisukristum suq kumparasyundarurarqan dyis chinakunawan

25 1’Suq bidapi Dyusmanch ayananchiqqam, kay dyis

dunsillakuna kasamyintu fyistamanriqkunashina rin kaq. Chaqa chay dyisdunsillakunaqam michangunatapiskashpa, rirqanllapa kasamyintufyistaman, suq dunsilla masimbanamuradunda shuyaq. 2

mandam sinku chinakuna anchayach ayniyuq, jwisyusakuna karqan.Sinkuqam dijada manayach ayniyuqkuna karqan. 3Chaydijadakunaqam michangunatallaaparqan. Manam lamparamba masasiytindaqa aparqanllapachu. 4Piru chayyachgunapi asiytinllapata aparqanllapa.5Chaymandaqam chay kasaraq runaunayaptin ch ayamuqqa,kunaqa shuyashqanshina, yumbayninnapuñurqanllapa.

6’Chaymandaqam ch awpi tutatauyarqanllapa kayshina qayakuqta:“¡Kasaraq runaqam shamuykanna!¡Lluqshiyllapa tinguq!” nishpa. 7Chaymi

24 25

72

yumbay chay dunsillakunaqa utqaymayaatarishpa, michanllapata allicharqanllapa.8Piru dijadakunaqam jwisyusakunatanirqan: “¡Michayllapam wañuykanna!¡Ashlita asiytikitar qowayllapa!” nishpa.9Chaymi chay jwisyusa dunsillakunaqachay dijadakunata kayshina nirqan: “Amapullata faltawananchiq, riyllaparandimuy”, nishpa. 10Piru chay dijadakunarinangamanllapa asiytita randimuqqam,ch ayamurqanna chay kasaraq runaqa.Chaymi chay sinku dunsilla listakaqkunaqa wasimanna yaykurqanllapa,dunsilla masinda kushichiq. Chayshinaukupina kaptinllapaqam, pungutaqakirparqanna. 11Chaymandaqam chaydijada dunsillakunapis ch ayamushpaqa,qayakurqanllapa: “Taytitu, Taytitu,punguykitar kich ay yaykunayllapa”,nishpa. 12

taqa nirqan: “¿Pich i kangillapa? Alliptamniykillapa, manam riqsiykillapachu”,nishpa.

13Chayta nishpaqam, Jisusqa nirqan:—Chayshinar qamkunapis allita

rurashpa shuyawayllapa. Chaqa manamyach angillapachu: Ima diya, ima urasmiJisukristuqa rin shamuq, nishpaqa.

Jisukristum suq kumparasyunda rurarqankimsa runa qellayta trabajachiqwan

(Lk. 19.11-27)14

chiqqam suq qellayniyuq runashina rinkaq. Chaqa chay runaqam karu*nasyunman rinambaq, kriyadungunataqayashpa, qellayninda mingarqantrabajachishpa ganachinanllapa.

15’Suq kriyadundam 5.000 qellaytamingarqan. Suq kriyadundaqam 2.000qellayta mingarqan. Suq kriyadundaqam1.000 qellayta mingarqan. [Nuta: Kada qellaymi ancha baliq. Chaqa suq trabajadurmi masdi 15 watakunata trabajaq, mil qellayta gananambaqqa.] Chayshina mingashpaqam,

rirqanna karu llaqtaman. 16Chaymi chay5.000 qellayta ch askiqqa, nigusyukunatarurashpa, ganachirqan 5.000 masta.17Chay 2.000 qellayta ch askiqpismi, 2.000masta ganachirqan. 18Piru chay 1.000qellayta ch askiqqam suqkunamandaakrakashpa, allpapi ush kukushpa,patrunnimba qellaynindaqa pambarqan.

19

manda chay kriyadukunapapatrunninqa kutimurqanna. Chaymiqellaynimba wach aynimbaq chaykriyadungunata kwintata mañarqan.20Chay 5.000 qellayta ch askiqkriyadunqam 5.000 masta apamushpapatrunnindaqa nirqan: “Patrunsitu,5.000 qellaytam qowarqayki. Piru 5.000mastam ganachishqa kani”, nishpa.21Chaymi patrunninqa paytaqa nirqan:“Allin kumplidu kriyaditu, allitamnoqapaq trabajachishqa kangi chayashla qellayniy mingashushqayta.Chaymi ancha achka imaykunata qamtarini mingashuq, qamna rikanayki.Chayri allin lugarniyman yaykuy,kushikunanchiq”, nishpa.

22’Chay 2.000 qellayta ch askiqpisminirqan: “Patrunsitu, 2.000 qellaytamqowarqayki. Piru 2.000 mastamganachishqa kani”, nishpa. 23Chaymichay patrunninqa nirqan: “Allinkumplidu kriyaditu, qambismi allitanoqapaq trabajachishqa kangi chayashla qellayniy mingashushqayta.Chaymi achka imaykunata qamta rinimingashuq, qamna rikanayki. Chayriqambis allin lugarniyman yaykuykushikunanchiq”, nishpa.

24’Piru chay 1.000 qellayta ch askiqkriyadunmi ch ayashpaqa nirqan:“Patrunsitu, noqaqam riqsishurqaqwapu kashqaykita. Chaqa suqkunatarpushqangunatam qamna kusichangi.25Chaymi manchashushpa, chay 1.000qellay qowashqaykita allpapi

25

73

ush kukushpa pambashpa, pakashqakani. Kaypi qellayniki”, nishpa.26Chaymi chay patrunninqa nirqan: “¡A,malu, qella kriyadu! Qamqamyach arqayki suqpa tarpudundakusichashqayta, nishpa. 27Chayshinawaqaychashqayki kwintamandaqa, chayqellayniytaqa bankuman ruranaykita,kutimushpa ganansyayuqtasurqonaypaq”. 28Chayshina nishpaqam,chaypi kaqkunata kayshinakamachirqan: “Chay 1.000 qellayqoshqayta qoch ishpa, chay 10.000qellayniyuqta qoyllapa. 29Chaqa chayimayuqtaqam masta rini qoq (allitakasuwashqanrayku). Chaymi masimayuqna rin kaq. Piru chay ashlitakaqniyuqtaqam limpu rini qoch iq(mana allita kasuwashqanrayku).30Chayri chay malu kriyadutaqa sawatutayaqman wichukuyllapa, chaypipadisishpa, waqashpa, kirungunataqech yachinambaq”, nishpa.

Jwisyu diyapim Taytanchiq Dyusqayumbayta rin jusgaq

31Jisukristuqam kayshinapis nirqan:—Yumbay anjilniykunawanmi noqa

*Dyusmanda Shamuq Runa anchakamachikuq gubyirnu shamushpa,llipyaq *naypaq. 32Yumbay*nasyungunamandam runakuna,warmikuna ñawpayman rinllapatandakaq.gunata akran chibukunamanda.Chayshinallam noqapis rini akraqnoqata kuyawaqkunata chay manakuyawaqkunamanda. 33Chaqa chaykuyawaqkunaqam wishaykuna. Chaymipaykunata allin laduypi rini ruraq. Chay

nashina. Chaymi paykunataqa ichuqladuypi rini ruraq. 34Chaymandaqamallin laduypi kaqkunataqa rini niq:

“Tayta Dyusmi qamkunata anchayanapashushqa. Chayri noqamanshamuyllapa. Chaqa kay mundutarurashqan diyamandapacham TaytaDyusqa anaq syilupi ancha shumaqlugarta rurashqa, qamkuna waqpitiyanaykillapa. 35Chaqa mallaqnaptiymi,qamkuna qarawarqayki. Yakunaptiymi,yakuta qowarqayki. Furastiru kaptiymi,pusadata qowarqayki. 36Manamudanayuq kaptiymi, qamkunamudanata qowarqayki. Qeshyaqkaptiymi, shamurqaykillapawatukuwaq. Karsilpi kaptiypismi,rirqaykillapa kunswilawaq”. 37

shina niptiymi, chay kuyawaqkunaqarin niwaq: “Taytitu, ¿ima tyimputaqmallaqta rikashushpa, qarashurqaqllapa,yakunaqta rikashushpa,paqa? 38¿Ima tyimputaq furastirukaptiki, pusadata qoshurqaqllapa, manamudanayuq kaptiki,qaqllapa? 39¿Ima tyimputaq qeshyaqkaptiki, karsilpi kaptiki, rirqayllapawatukushuqqa?” nishpa. 40Chayshinatapuwaptinllapam, noqaqa paykunatarini niq: “Alliptam niykillapa, chaymana imayuqkunata yanapashpaqam,alabis noqata yanapawashqa kangi”,nishpa.

41’Chaymandaqam ichuq laduypikaqkunatana rini niq: “¡Ashuyllapa

dukuna! Riyllapa chay tukuy tyimpulumyaykaq ninaman.taqam Taytanchiq Dyus rurashqa,*nawan rupanambaq. 42Chaqamallaqnaptiymi, qamkunaqa manaqarawarqaykichu; yakunaptiypismi,mana qowarqaykichu. 43Furastirukaptiypismi,kichu. Mudanay faltawaptimbismi,mana nimatapis qowarqaykichu.Qeshyaq kaptiy, karsilpi kaptiypismi,

25

74

mana rirqaykillapachu watukuwaqqa”.44Chayshina niptiyqam, paykunaqa rintapuwaqllapa: “Taytitu, mallaq kaptiki,yakunaptiki, furastiru kaptiki, manamudanayuq kaptiki, qeshyaq kaptiki,karsilpi kaptikiqam,qachu kanillapa yanapashunayqa”,nishpa. 45Chayshina niwaptinllapaqam,paykunata nishaq: “Alliptam niykillapa,

paqam, alabis noqata disprisyawashqakangi”, nishpa.

46Chayta nishpaqam, Jisusqanirqambis:—Paykunaqam rinllapa riq chay mana

ushyakaq kastiguman.naqam rinllapa riq luryaman, tukuytyimpu kawsananllapa, nishpa.

Jisusta prisunambaqmi parlarqanllapa(Mk. 14.1-2; Lk. 22.1-2; Jn. 11.45-53)

26 1Jisusmi chaykunatayach achikushpaqa, noqaykuna

*yach akuqningunata niwarqanllapa:2—Qamkunaqam yach angillapa:

Ishkay diyallanam faltan *Paskwa fyistaqallarinanqa, nishpa. Chay fyistapimnoqa *Dyusmanda Shamuq Runataqakuntrawaqkunaman rinllapaintrigakuwaq, kruspi klabawananllapa,nishpa.

3Alliptam chay diyakunapikamachikuq *isrraylinu kurakuna,*Muysispa liyningunatayach achikuqkuna, *kamachikuqansyanukunawan tandakarqanllapachay *mas kamachikuq isrraylinukurapa atun wasimba patyumbi. Chaykuraqam Kayfas shutirqan. 4Yumbaychay kamachikuqkunam kayshinaparlarqanllapa:—¿Imashinaraq Jisusta ingañashpa

dimandanchiqman,nanchiqllapa? nishpa.

5Chaymandaqam nirqanllapa:

—Kay fyistapiqam mana balinchuwanchinanchiqqa. Chaqa kay fyistapi

llapa, nishpa.

Suq warmim mishki mutkinata Jisuspaumanman basyarqan

(Mk. 14.3-9; Jn. 12.1-8)6Jisusmi noqaykuna

*yach akuqningunawan Bitanilla (Bitaniya)llaqtapi kashpa, rirqayllapa suq runa Simunshutiqpawasinman. Chay Simunmi unayqa*ismuykaq kwirpuyuq kashqa karqan.7Paypawasimbi kaykaptiyllapam, suqwarmi ch ayarqan kirpadu rumi pumupiancha ch aniyuq *mishki mutkinataapamushpa. Mesapi kaykaptiyllapam, chaywarmiqa chaymishki mutkinawan Jisuspaumanda nuyuchirqan. 8Chayta rikashpam,noqaykunaqa piñakushpa, nirqayllapa:—¿Imapaqtaq qesachaykan chay

ch aniyuqmishki mutkinataqa? 9Chaytaqashachka qellaypaq randikushpa, chaymananimayuqkunata yanapananchiqta, nishpa.

10Chaymi Jisus chayta uyashpaqa,kayshina niwarqanllapa:—

llapa? Payqam ancha allita rurawashqa.11Chaqa pubrikunaqam qamkunapapullaykillapa tukuy tyimpu rinllapa kaq. Pirunoqaqammanana tukuy tyimpuchupullaykillapaqa rini kaq. 12Kayshinamishkimutkinata sawayman basyashpaqam,allichawashqashina,llapa. 13Chaymi allipta niykillapa, tukuy kaymundupi noqapa *shumaq nutisyaytayach achikushpaqam, kaywarmi allitarurawashqandapis rinllapa yach achikuq,payta ama qonqananllapa, nishpa.

Judasmi randikurqan Jisusta(Mk. 14.10-11; Lk. 22.3-6)

14Chaymandaqam yach akuq masiy*Judas Iskaryutiqa kamachikuq *linu kurakunaman rirqan kayshina niq:

25 26

75

15—wangiman, Jisusta intriganaqqa?nishpa.Chaymi chay kamachikuq kurakunaqa

30 yuraq qellayta pagararqanllapa.16Chay urasmandapacham Judasqayuyarqan: ¿Maypitaq, imashinataqJisusta intrigakuni? nishpa.

Kayshinam punta *Santa Mikuna karqan(Mk. 14.12-25; Lk. 22.7-23; Jn. 13.21-30;

1 Kur. 11.23-26)17Chay *Paskwa fyistapiqam suq laya

mikunakunata, kachangakunatanoqaykuna *llapa. Chay fyista qallarishqan diyamwakin yach akuq masiykunaqa Jisustatapurqanllapa:—Kay *Paskwa fyista mikunata

mikunanchiqqa, ¿maypitaq munangiallichanayllapa? nishpa.

18Chaymi Jisusqa paykunataqanirqan:—Rishpa Jirusalinmanqa, riyllapa

chay riqsishqanchiq runaman. Paytaniyllapa: “Yach achikuq Taytitum nin:Ch ayamushqanam uras. Wasikipimmunani rurayta Paskwa fyistatayach akuqniykunawan”, nishpa.

19Chay nishqanshina rurashpam,Paskwa mikunata allicharqanllapa.20Tutayaptinnaqam, Jisusqa noqaykunadusi *yach akuqningunawan mesapinakarqayllapa. 21Chaypi mikuqshinamniwarqanllapa:—Alliptam niykillapa, suqnikim ringi

intrigakuwaq kuntrawaqkunaman,nishpa.

22Chaymi yumbay noqaykuna limpumalaganayashpa, suqniy suqniykayshina tapurqayllapa:—Taytitu, ¿noqachu kani? nishpallapa.23Chaymi Jisusqa niwarqanllapa:—Noqawan suq platupilla pullay

mikuqmi rin intrigakuwaqqa. 24Chaqa

*Dyuspa Santu Librun nishqanshinamnoqa *Dyusmanda Shamuq Runaqa riniwañuq. Lukis ¡imananqaraqri chayintrigakuwaqqa! Mas allich i kanandachay runaqa ama nasinambaq, nishpa.

25Chaymi chay intrigakuq JudasqaJisusta nirqan:—Yach achikuq Taytitu, ¿noqachu

kani? nishpa.Chaymi Jisusqa nirqan:—Arí, nishqaykishinam qam kangi,

nishpa.26Chaypi mikuqshinam Jisusqa

kachangata piskashpa, Dyusmanpagikurqan. Chaymandaqam pitishpa,noqaykuna yach akuqningunataniwarqanllapa:—Kay kachangata ch askiwashpa,

mikuyllapa. Kaymi kwirpuy, nishpa.27Chaymandaqam kupatapis

piskashpa, Dyusman pagikushpa,noqaykunata niwarqanllapa:—Kay kupamanda yumbayniki

upyayllapa. 28Chaqa kaymi yawarniy,Dyuswan mushuq *paqqa. Yawarniyta ich aptinllapam riniwañuq, achka runata,namanda washanaypaq. 29Piruniykillapam, kay *binutaqam mananamastaqa rinichu upyaq kay mundupiqa,Taytay tiyashqambi qamkunawanmushuq binuta upyanaykaman, nishpa.

Jisusmi Pidruta nirqan:“Ringim ñigawaq”, nishpa

(Mk. 14.26-31; Lk. 22.31-34; Jn. 13.36-38)30Suq imnuta kantashpaqam,

noqaykunaqa chay kashqaymandalluqshishpa, rirqayllapana *Ulibulumaman.

31Riqshinaqam Jisusqa kayshinaniwarqanllapa:—Kay tutaqam yumbayniki noqapi

manana yuyakushpa, noqamandaakrakashpa, shikwa shikwana ringillapa

26

76

k 26.31 [Zacarías 13.7]

riq. Chaqa Tayta *Dyuspa SantuLibrumbim nin:tiyqam, wishangunaqa waqta kaytashikwakanqallapa”, nishpa.k 32Piruwañushqaymanda kawsamushpam,qamkunamanda mas puntata rini riq*prubinsya Galiliyaman, nishpa.

33Chayshina Jisus niptinqam, Pidruqanirqan:—

bismi, noqaqa qambilla rini yuyakuq,nishpa.

34Chaymi Jisusqa nirqan:—Alliptam niyki, kay tuta gallumanaraq

kantaptinmi, kimsa kutinda ringi ñigawaq:“Manam riqsinichu Jisustaqa”, nishpa.

35Chaymi Pidruqa nirirqan:—Pullayki imapis wañushaq.

Manamir ñigashqaykichu, nishpa.Chayshinallam nirqayllapa noqaykuna

chay suq *yach akuqningunapis.

Jisusmi Jitsimani wirtapiTayta Dyusman mañakurqan(Mk. 14.32-42; Lk. 22.39-46)

36Jisusqam noqaykuna*yach akuqningunawan Jitsimani shutiqlugarman rirqanillapa. Chaymanch ayashpaqam, Jisusqa niwarqanllapa:—Kaypi tiyayllapa, noqa kay waqman

rinaykaman Dyusman mañakuq, nishpa.37Chayshina nishpaqam, Pidruta,

Sibidiyupa chay ishkay churingunataashla waqkaq apashpa, Jisusqa suqlayayashpa, ancha malaganayarqan.38Chaymi paykunata nirqan:—Ancha jwirtitam llaki piskawan.

Limpuraq shunqoy tutayan. Tukuy kayllakikunammunanwanchiwayta. Kaypikidashpa, ama puñushpachu,llapa, nishpa.

39Chaymi ashla waqkaq rishpa,qonqorikushpa, ancha kumurashpa

qaqllan allpaman ch ayachishtin,Dyusman mañakushpa, nirqan:—Taytitu, kay tukuy ñakaykunaqam

noqapaqqa suq kupa ancha ayaqyakushina.namanda washaway. Piru amar noqamunashqayqa kanqachu. Ashwanri qammunashqaykishina kanqa, nishpa.

40Chayshina Dyusman mañakushpa,kutimushpaqam, chay kimsa yach akuqmasiyllapata puñuykaqta tarishpa,Pidruta nirqan:—¿Ima manachu atishqallapa kangi

agwantayta puñuymandaqa ni suq uritata?41Rikch akashpa, Dyusman mañakuyllapa,ama tyintadu kanaykillapa. Chaqaqamkunaqam allipta munangillapa Dyustakasuyta. Piru manam atingillapachukwirpuykita sujitayta, nishpa.

42Chaymandaqam Jisusqa suq kutindawaqkaq ririshpa, Dyusman kayshinamañakurirqan:—Taytitu, illuki ñakanaypaq

kaptinqa, qam munashqaykishinakanqa, nishpa.

43Chaymi shamurishpaqa, puñuykaqtataririrqan chay kimsa yachnataqa. Chaqa paykunataqam puñuyqaancha binsiykarqan. 44Chaymandaqamchaypilla paykunata dijashpa,manda chay waqkaq ririrqan, TaytaDyusman mañakuriq. Chay kimsakutindam chayshina nishpalla,mañakurqan. 45Chaymandaqam chaykimsa kutinda kutimushpaqa, chayyach akuq masiykunataqa nirqan:—¿Sigingillapachu puñushpa?

Kananqam ch ayamushqa chay urasnoqa *Dyusmanda Shamuq Runataintrigakuwanan uchayuq runakunaman.46Atariyllapa. Akuna. Rikayllapa, chayintrigakuwaqqam ch ayamuykanna,nishpa.

26

77

Jisustam prisurqanllapa(Mk. 14.43-50; Lk. 22.47-53; Jn. 18.2-11)47Chayshina rimaykaptinllam, chay

yach akuq masiy Judasqa achkarunakunawan ch ayamurqan. Chayrunakunaqam qeruta, *atun kuchillutapiskashpa, shamurqanllapa chaykamachikuq *isrraylinu kurakuna, chay*kamachikuq ansyanukuna kach amuptin.48Chay Judas intrigakuqqam paykunataqanishqa karqan:—Jisusta riqsinaykillapaqam,

*muchashpa rini napaykuq. Chaytampiskangillapaqa, nishpa.

49Chaymi ch ayashpaqa, Jisustaqamuchashpa napaykurqan:—Bwinas nuchis, Yach achikuq

Taytitu, nishpa.50Jisusqam nirqan:—Yanasita (Yanasitu), ¿imapaqtaq

shamushqa kangi? nishpa.Chay uritaslla chay runakunaqa

Jisusta piskarqanllapa. 51Piru Jisuspasuq *yach akuqninmi *atun kuchillundasurqoshpa, *mas kamachikuq isrraylinukurapa kriyadumba rinrinda pitirqan.52Chaymi Jisusqa nirqan:—Atun kuchilluykitaqawaqaychayna.

Chaqa kuchilluwan pilyaqkunataqam,kuchilluwan rinllapa wanchiq. 53¿Imamanachu yach angi, noqa Taytay Dyusmanmañakuptiyqam, kach amunmanmas di70.000 anjilningunata washawanambaq,nishpaqa? 54Lukis chayshinakach amunambaqmañaptiyqach i, *DyuspaSantu Librumbi noqapaq nishqanqamanakumplinqachu. Chaqa librumbiqamkayshina pasawanambaq riman, nishpa.

55Chaymandaqam Jisusqa chayshamuq runakunata nirqan:—Qamkunaqa,

llapa kangi atun kuchillukunawan,qerukunawan, saltiyadurtashinaprisuwaqqa?Manchu tukuy diya Tayta

*Dyuspa aduranawasimbi qamkunawankashpa, yach achikushqa kani. ¿Imaraykutaq

kichu? 56Piru tukuy kaykunam kayshinapasaykan, *qanguna kumplinambaq, nishpa.Chay urasmi noqaykuna yumbay

yach akuqningunaqa Jisusta sapalitandadijashpana, mitikarqayllapa.

Jisustam dimandarqanllapa MasKamachikuq Tandakaq Juyiskunapi

(Mk. 14.53-65; Lk. 22.54-55, 63-71;Jn. 18.12-14, 19-24)

57Chay prisuqkunaqam Jisustaqa chay*mas kamachikuq isrraylinu kura Kayfaspawasinman aparqanllapa. Chaypimkarqanllapa *Muysispa liyningunatayach achikuqkuna, *kunapis. 58Piru Pidruqam Jisuspa karuikinda rirqan chay Kayfaspa wasimbapatyungaman.nawan tiyarqan, rikanambaq imanachiqshirin Jisustaqa, nishpa. 59Chay kamachikuqisrraylinu kurakuna, chay kamachikuqansyanukuna, yumbay chay *MasKamachikuq Tandakaq Juyiskunapismitistigukunata maskarqanllapa,llullakushpa,llapa, chaypaq tumbanna wanchinanllapa.60

nata llullakushpa, mana igwaltarimaptinllapaqam, mana nimapaqatirqanllapachu tumbayta Jisusta,nanllapaqa. Piru ultimupim ishkayllullakuqkuna ñawpanllapaman pasashpa,61nirqanllapa:—Kay runam nishqa: “*Dyuspa chay atun

aduranawasinda bulashpam, atini kimsadiyapi mushuqmanda rurariyta”, nishpa.

62Chaymi chaymas kamachikuq isrraylinukuraqa atarishpa, Jisusta tapurqan:—¿Manachu nimatapis ningi?

¿Manachu uyangi kay runakunaqambaq rimashqandaqa? nishpa.

26

78

63Piru kuntraptinllapaqam, Jisusqauyararqanlla. Manam nimatapisnirqanchu. Chaymi chay maskamachikuq kuraqa nirqan:—Mayá, kamachiykim juranayki Dyuspa

shutimbi, ¿Qamchu Dyuspa Churin kangi?¿Qamchu *Dyus Akrashqan Washadurqakangi ichu mana? nishpa.

64Chaymi Jisusqa nirqan:—Qamnishqaykishinam kani.

pismi, kananmandaqam noqa *DyusmandaShamuq Runata ringillapa rikawaq, anchapudirniyuq Tayta Dyuspa *allin ladumbitiyaykaqta.kunapi syilumanda shamuykaqta, nishpa.

65Chayshina Jisus niptinmi, chay maskamachikuq isrraylinu kuraqa anchapiñakushpa, kwirpumbi kaq mudanandallikishpa, chay juyiskunata nirqan:—¡Ichichín, kay runaqam Taytanchiq

Dyusta burlaykan! Kananqam mananamunanchiqchu tistigukunataqa,¿manachu? Waqqar kananqa qamkunakikiki uyashqallapa kangi, kayshinarimashpa Dyusta burlaptinqa.

66Chaymandaqam chay juyiskunatatapurqan:—¿Imatataq yuyangillapa? nishpa.Chaymi paykunaqa nirqanllapa:—Arí, uchayuqmi. Allim

wañunambaq, nishpa.67Chay urasmi qaqllambi tuqapashpa,

wakinqa puñitiyarqanllapa, wakinqamqaqllambi paqyachishpa, nirqanllapa:

68—Mayá, qam Dyus AkrashqanWashadur kashpaqa, niwayllapa: ¿Pitaqmaqashushqa? nishpa.

Pidrum Jisusta ñigarqan(Mk. 14.66-72; Lk. 22.56-62;

Jn. 18.15-18, 25-27)69

tinmi, suq kriyada qemikashpa nirqan:—Qambismi Jisus Galiliyamanda

kaqwan purirqayki, nishpa.

70Piru Pidruqam yumbay chaypikaqkunapa ñawpambi ñigashpa nirqan:—Manam yach anichu imatach i

niwaykangi, nishpa.71Chaymandaqam chay patyumanda

sawa punguman lluqshiptin, suqkriyadapis Pidruta rikashpa, chaypikaqkunata nirqan:—Kay runapismi Jisus Nasaritmanda

kaqwan puriq, nishpa.72Piru payqam kayshina jurashpa,

ñigarirqan:—Pur Dyusitu, manam riqsinichu

chay runataqa, nishpa.73Chaymandaqam suq rratitumandalla,

chaypi kaqkuna qemikashpa, Pidruta nirqan:—Allibraq qambis paykunamanda suqnin

kangi. Chaqa qamqam chay Galiliyamandakaqkunashina rimangi, nishpa.

74Chayshina niptinllapam, Pidruqamasta jurashpa, nirqan:—¡Pur Dyusitu, allipta niykillapa,

manamir chay runataqa riqsinichu! nishpa.Chay urasmi suq gallu kantarqan.

75Chaymi Pidruqa yuyarqan Jisus kayshinanishqanda: “Manaraq gallu kantaptinmi,kimsa kutinda ringi ñigawaq”, nishpa.Chaymi payqa ancha syintishpa, sawamanlluqshishpa, ancha waqarqan.

Jisustam gubyirnu Pilatumanaparqanllapa

(Mk. 15.1; Lk. 23.1-2; Jn. 18.28-32)

27 1[Nuta: Chay tyimpukunapim*Rruma llaqtamanda kaqkuna achka

*nasyungunapi kamachikuqllapa. Chaymi*isrraylinukunatapis suq rrumanu gubyirnu kamachiq. Chay gubyirnuqam shutiq Pilatu.]Achikyaptinnam isrraylinukunapayumbay kamachikuq kuranguna,*kamachikuq ansyanukunawantandakarqanllapa parlanambaq, Jisustawanchinanllapa. 2ChaymandaqamJisusta grillitashpa, aparqanllapagubyirnu Punsyu Pilatuta intrigaq.

26 27

79

l 27.9 [Zacarías 11.12-13 Jeremías 19.1-13]

Judasmi wañurqan3Chay intrigakuq *Judasqam rikashpa

Jisusta sintinsyadu wanchinanllapakaptinqa,qambaq. Chaymi rirqan kamachikuq*isrraylinu kurakunata, *kamachikuqansyanukunata chay 30 yuraq qellaych askishqanda kutichiq. Chayminirqan:

4—Uchatam rurashqa kani, suq mananima uchayuq runata intrigakushpawanchinaykillapa, nishpa.Piru chay isrraylinu kurakunaqam

Judastaqa nirqanllapa:—¿Ima kwintayuqtaq noqaykunaqa

kani? Chayqam qamba kwintayki,nishpa.

5Chayshina niptinqam, Judasqa uku*Dyuspa adurana wasimbi chay qellaytawichukurqan. Chaymandaqam suqlugarman rishpa, urkakashpa wañurqan.

6

naqam chay qellayta tandashpa,kayshina parlarqanllapa:—

kurqan, payta wanchinanchiqllapa.

chiqchu wichunanchiq ufrindanchiqpakajunninmanqa, nishpa.

7Chayshina parlashpallapaqam,kayshina yuyarqanllapa: Chayqellaywanqa randishunllapa chaymanga ruraqpa ch akranda, pantyunkanambaq, furastirukuna wañuptin,chaypi pambananchiqllapa, nishpa.8Chaymi chay ch akraqa kanandiyakaman shutin “Yawar Pamba”.Chaqa chay ch akrataqam Jisuspaprisyunwan randirqanllapa. 9-10

shinam kumplirqan *Dyuspaq rimaq*Jirimiyas kayshina nishqan: “Chay

qanllapa prisyunda paykunallatandarqanllapa. Chay 30wanmi randirqanllapa mangata ruraqrunapa ch akranda, Kamachikuqniyniwashqanshina”, nishpa.l

Gubyirnu Pilatum Jisustatapurqan rriparanambaq

(Mk. 15.2-5; Lk. 23.3-5; Jn. 18.33-38)11

llapa, paypa ñawpambi shayaykaptinmi,chay Pilatuqa kayshina tapurqan:—¿Qamchu *

nunqa kangi? nishpa.Chaymi Jisusqa nirqan:—Arí, chay nishqaykishinam kani,

nishpa.12Kanan chay kamachikuq kurakuna,

chay *kamachikuq ansyanukunakuntrashpa kusasta niptimbismi, Jisusqamana nimatapis nirqanchu.

13Chaymi Pilatuqa Jisusta nirqan:—¿Manachu uyangi kuntrashushpa,

malutash rurashqa kangi, niptinllapaqa?14Chayshina niptimbismi, Jisusqa

mana ni suq palabrata rimarqanchu.Chaymi uyaraqtalla rikashpaqa, chaygubyirnuqa ancha ispantarqan.

Pilatum Jisusta sintinsyarqanwanchinanllapa

(Mk. 15.6-20; Lk. 23.13-25; Jn. 18.38–19.16)15Chay *Paskwa fyistapim gubyirnuqa

watan watan suq prisuta kach aq,runakuna rrugakuptin. 16Chaytyimpupim suq runa Barrabas shutiqkarsilpi karqan. Paypaqqam yumbayisrraylinukuna ancha allitayach arqanllapa. 17Kanan chay achkarunakuna tandakashqandam Pilatuqakayshina tapurqan:—¿Pitam munangillapa

kach anaypaq? ¿Barrabasta ichu kay

27

80

Jisus *Dyus Akrashqan Washadurshutiqta? nishpa.

18Chaqa Pilatuqam intyindishqakarqan: Paykuna imbidyashpam, kayJisustaqa intrigawashqallapa, nishpa.

19Chayshina Pilatu *trunumbitiyaykaptinmi, paypa warminqa suqrrikaduta kayshina kach akurqan:—Chay allin runamanqa ama

mitikuychu. Chaqa tutam ancha llakitapaypaq musqoshqa kani, nishpa.

20Piru chay kamachikuq isrraylinukurakuna, chay ansyanukunawanqamchay achka runata kunashpa,animachishpa, kayshina kunarqanllapa:—Pilatutaqa mañayllapa Barrabasta

kach ashpa, Jisusta wanchinan, nishpa.21Chaymi chayshina niptinllapaqa,

chay gubyirnu Pilatuqa paykunatatapurirqan:—Kay ishkay prisukunamanda,

¿mayqannindataq munangillapakach anaypaqqa? nishpa.Paykunaqam nirqanllapa:—¡Barrabasta kach ay! nishpa.22Chaymi Pilatuqa tapurirqan:—Chayshinaqa, ¿imanachishaqtaq

kay Jisus Dyus Akrashqan Washadurshutiqtaqa? nishpa.Chaymi yumbaynin nirqanllapa:—¡Kruspi klabay! nishpa.23Chayshina niptinllapaqam, Pilatuqa

nirqan:—Piru ¿ima malutamir rurashqa?

nishpa.Chayshina tapuptinmi, paykunaqa

ashwamba sh uqyarqanllapa:—¡Kruspi klabay! ¡Kruspi klabay!

nishpallapa.24Chayshina niptinllapaqam, Pilatuqa

yach arqanna: Maychika imataniptiypismi, mana rinllapachu kasuwaq.Piñakushpam mastana rinllapash uqyaq. Noqamannam rinllapaalsakaq, nishpa. Chaymi yakuta

mañashpa, yumbaypa ñawpambimakingunata mayllashpa, nirqan:—

tikiqam, mana uchayuqchu kaninoqaqa. Qamkuna munashqaykitarurayllapa. Qamkunam uchayuqqaringillapa kidaq, nishpa.

25Chayshina niptinmi, yumbay chayrunakunaqa nirqan:—¡Ari! Wanchishpaqam, noqaykuna

wambraykunawan uchayuqkunakashaqllapa, nishpa.

26Chaymi Pilatuqa, Barrabastanakach ashpa, Jisustaqa asutichishpa,paykunatana intrigarqan, kruspinaklabanambaqllapa.

27Chaymandaqam chay gubyirnupasuldadungunaqa uku *kwartilninmanJisusta aparqanllapa. Chay ukupiqamyumbay suldadu masingunata Jisusparridurninman tandarqanllapa. 28

mandaqam chay suldadukunaqa Jisuspakapanda surqoshpa, granati kapatarurachirqan, gubyirnushina kanambaq.29Umanmanmi rurarqanllapa suq*kuruna kasha likiduta. Allin ladumakimbipismi suq gubyirnupaburdunnin layata piskachirqanllapa.Chayshina rurashpaqam, ñawpambinaqonqorikushpa, ancha burlarqanllapa:—¡Biba isrraylinukunapa gubyirnun!

nishpa.30Kanan tuqapashpam, chay

piskachishqanllapa burdunwan umambiwaqtarqanllapa. 31

paqam, chay kapa rurachishqanllapatasurqoshpa,llapa. Chaymandaqam aparqanllapa,kruspina klabanambaq.

Jisustam kruspi klabarqanllapa(Mk. 15.21-32; Lk. 23.26-43; Jn. 19.17-27)32*Kwartilmanda lluqshishpaqam,

tingunakurqanllapa suq runa Simunshutiqwan. Payqam Sirini llaqtamanda

27

81

m 27.35 [Salmo 22.18] n 27.46 [Salmo 22.1]

karqan. Chay Simundam Jisuspa

llapa apanambaq. 33Chayshinamch ayarqanllapa chay lugar Gulgutashutiqman. Chay Gulgutaqampaykunapa rimaynimbiqa munan niyta“Kalabira Lugar”, nishpa. 34Chaypinakashpaqam, *binuta ayaqwantaqllushpa, Jisusta qorqanllapaupyanambaq. Piru Jisusqam mallishpachay binutaqa, mana upyarqanchu.

35

llapa. Kruspi klabashpaqam, chaysuldadukunaqa swirtita rurarqanllapa,Jisuspa mudananda partinakunanllapa.

, kumplirqanna*Dyuspaq rimaq kayshina iskibrishqan:“Paykunapuram swirtita rurashpa,mudananda partinakurqan”, nishpa.m36Partinakushpaqam,llapa kwidaq. 37Chay kruspiqam Jisuspa

llapa, imaraykum wañun, nishpa. Chaylitrakunaqam niq:kunapa gubyirnun”, nishpa.

38

gunatapis kruskunapi klabarqanllapa,suqninda allin ladumbi, suqninda ichuqladumbi. 39

naqam umanllapata kuyuchishpa,musyashpa niqllapa:

40—Qam *Dyuspa aduranawasindabulashpa kimsa diyapi ruraqqar, qam kikikiwashakay. Mayá, Dyuspa Churin kashpaqa,chay krusmanda ishkimuy, nishpa.

41Chayshinallam kamachikuq *linu kurakuna, *Muysispa liyningunatayach achikuqkuna, *yuqkuna, *kamachikuq ansyanukunapisancha burlashpa, Jisuspaq nirqanllapa:

42—Suqkunataqam washarqan. Piru paykikinllaqam mana atinchu washakayta.Mayá, *Isrrayilpa gubyirnun kashpaqa,

kanalitan chay krusmanda ishkimunqa,paypi kriyinanchiqllapa. 43Payqamniwarqanchiqllapa: “Dyuspa Churinmikani. Paypillam yuyakuni”, nishpa. Mayá,Tayta Dyus payta allipta kuyashpaqawashanqa, nishpa.

44

pismi musyarqanllapa.

Jisusmi wañurqan(Mk. 15.33-41; Lk. 23.44-49; Jn. 19.28-30)45Chay diyaqam tukuy pachapi limpu

tutayarqan larrdusi urasmanda asta lastres di la tardikaman. 46Yaqqana las triskaptinmi, Jisusqa ancha jwirtitaqayakushpa, nirqan:—Eli, Eli, ¿lama sabaktani? nishpa.Chay nishqanqam *isrraylinukunapa

rimaynimbiqa munan niyta: “Dyusitu,Dyusitu, ¿imapaqmir sapalaytaqadijawashqa kangi?” nishpa.n

47Chayshina niqta uyashpaqam, chaypikaqkunamanda wakinninqa pandashpa,yuyarqan: Dyuspaq chay unay rimaq*Eliyastam qayaykan, nishpa.

48Chay urasmi suqnin kallparqan*ish uputa apamuq. Apamushpaqampuchqo *binupi nuyuchishpa, suqkañapa puntambi rurashpa, Jisuspashiminman qemirqan chupanambaq.49Piru chay wakingunaqam nirqan:—Shuyay rikananchiq, mayá,

chush rin shamuq washaq ichu mana?nishpa.

50Chaymandaqam Jisusqa suq kutindajwirtita rimashpa, *ispiritunda Dyusmanmingashpa, wañurqanna. 51Chay urasmi*Dyuspa adurana wasimba kurtinanqaanaqmanda urakaman ch awpi ch awpillikikarqan. [Nuta: Chay ancha atun rrakta kurtinaqam chay *Ancha Santisimu Kwartuta akraq chay *Santu Kwartumanda.] Chayurasmi timblurpis karqan. Chaymi atun

27

82

rumikuna limpu partikarqan. 52-53

mandaqam Jisus wañushqanmandakawsamuptinqa, chay *mach ayshinasipultura alma pambakashqangunakich akarqan. Chaymi Dyuspi kriyiqwañushqakunapis achka kawsamushpa,rirqanllapa Dyus akrashqan llaqtaJirusalinman. Chay Jirusalimbiqam achkarunakuna,nataqa rikarqanllapa.

54Kanan Jisus wañushqan urasqam kaypachapi timblur karqan. Chaymi chaykwidaykaq kamachikuq suldaduqa yumbaysuldadungunawan chayta rikashpa, tukuychaymas kusaskuna pasaptinqa, anchamanchashpa nirqanllapa:—Allibraq kay runaqa Dyuspa Churin

kashqa, nishpa.55Chaypim achka warmikunapis

karumanda Jisusta chapaykarqanllapa.

pacha payta yanapashpa, pullanshamushqallapa karqan. 56Chaywarmikunamanda wakinninqam karqan:*Marya Magdalamanda kaq, *Jakubupa*Jusipa maman Marya, chay Sibidiyupachuringunapa mamambis.

Jisustam aparqanllapa pambaq(Mk. 15.42-47; Lk. 23.50-56; Jn. 19.38-42)57Chay diya byirnis amsayaykaptinnam,

suq kapuq runa *Jusi shutiq shamurqanPilatuman. Payqam Arimatiya llaqtamandakarqan. Paypismi Jisuspa yach akuqninkarqan. 58Chaymi payqa Pilatuman rishpa,Jisuspa kwirpunda mañarqan. ChaymiPilatuqa kamachikurqan, kwirpundaintrigananllapa Jusita. 59Chayshina Jisuspakwirpunda intrigaptinqam, suq limpyutrapuwan liyashpa, aparqanna pambaq.60Chay Jusiqam suq luma qaqitapapach ambi mushuq *mach ayshinasipulturata rurachishqa karqan. Chaymipayqa chay sipulturapina kwirpundakamakachishpa, suq atun rumiwan

kirpashpa, rirqanna. 61Chaymachllapa chay *Marya Magdalamanda kaq,tukayan Maryawan.

Suldadukunam Jisuspa kwirpundakwidarqanllapa chay pambashqambi

62Qayandin sabaduqam *isrraylinukurakunapa kamachikuqninguna*farisiyu duktrinayuqkunawanrirqanllapa gubyirnu Pilatuta niq:

63—Taytitu, yuyanillapam chay almallullakuq kawsaykashpa kayshinanishqanda: “Wañushpaqam kimsadiyaman rini kawsamuq”, nishpa. 64Chayriwakin suldaduykita kamachiy, rinanllapaallita kwidaq chay pambakashqanman,kimsa diya kumplinangaman.*Yach akuqninguna imakish tutapshamushpa, chay kwirpunda surqoshpa,isrraylinu masiyllapata ingañanmanllapa:“Chay wañushqaqash kawsamushqana”,nishpa. Chayshinaqach i mas piyur llulla

daqa, nishpa.65Chayshina niptinllapaqam, Pilatuqa

nirqan:—Mayá, chaypim suldadukuna.

Paykunata apashpa, may atishqaykikamanancha allita kwidachiyllapa, nishpa.

66Chayshina niptinmi, paykunaqa rishpa,chay *mach ayshina sipulturapa kirpananrumita ancha allita siñalarqanllapa suq*silluwan, yach ananllapa kunfurmikashqanda.nata dijarqan kwidananllapa.

Jisusmi wañushqanmanda kawsamurqan(Mk. 16.1-8; Lk. 24.1-12; Jn. 20.1-10)

28 1Chay *samana diya pasaptin,

tinmi, chay *Marya Magdalamanda kaqtukayan Maryawan rirqanllapa Jisuspambakashqanman rikaq. 2Chaymadrugadum ancha jwirti timblur

27 28

83

karqan. Chay urasmi Tayta Dyuspaanjilnin syilumanda shamushpa, chaymach ayshina sipulturapa kirpashqanrumita ashuchishpa, sawambi tiyarqan.3Chay anjilmi rrilampagushinaachikchakurqan. Mudanangunaqamancha yuraq qasashina llipyarqan.4

naqam chay anjilta rikashpaqa, anchamanchashpa ch apsikashpa, bulakashpa,wañushqashinana kidarqanllapa. 5Chayanjilqam chay warmikunata nirqan:—Ama manchayllapachu. Noqaqam

yach ani: Qamkunaqam chay kruspiwañushqa Jisusta maskaykangillapa,nishpa. 6Mananam kaypichu. Paynishqanshinam kawsamushqana.

qanman chapakuq. 7Utqana rishpa,*yach akuqningunata niyllapa:“Jisusqam wañushqanmandakawsamushqana. Ñawpaykillapatam*prubinsya Galiliyaman riykan.Waqpinam ringillapa rikaq”, nishpa.Chay allip kaqtallam nishushqallapakani, nishpa.

8Chaymi chay warmikunaqa chay

qanllapa. Chay anjilta rikashqanraykumanchashpapismi, ancha kushikushpa,kallpaylla rirqanllapa chay anjilnishqanda Jisuspa yach akuqningunatawillaq. 9Chayshina riykaptinllapaqam,Jisusqa chay riykashqanllapapi dasrikakushpa napaykurqan:—Bwinus diyas warmisitakuna,

nishpa.Chaymi paykunaqa qemikashpa,

ch akingunata abrasashpa, Jisustaadurarqanllapa. 10Kanan Jisusqapaykunataqa nirqan:—Ama manchayllapachu. Ashwanri

masayshina kaqkunaman riyllapaabisaq, paykuna rinanllapa prubinsyaGaliliyaman. Waqpinam rinllapa

rikawaq, nishpa. [Nuta: Jisus “Riyllapa masayshina kaqkunata abisaq” nishqanqammunan niyta paypa *apustulningunatarinanllapa abisaq.]

Suldadukunam chay pasashqambaqisrraylinu kurakunata abisarqanllapa11Chay warmikuna noqaykunaman

shamuykaptinqam, wakin kwidakuqsuldadukunaqa Jirusalinman rishpa,chay kamachikuq *nata willarqanllapa chay tukuy imapasashqambaq. 12Chaymi chaykurakuna, *nawan tandakashpa, kayshinaparlarqanllapa: “¿Kananqa imatanamrurashunllapa?” nishpa. Chayshinaparlashpaqam, suldadukunata achkaqellayta pagarashpa nirqan:

13—qandaqa. Ashwan kayshinarimayllapaqa:manmi Jisuspa *yach akuqningunatutap shamushpa, suwawashqallapapaypa kwirpunda”, nishpa. 14Kaynishushqayshina rimaptikillapa,gubyirnu yach aptinqam, noqaykunapaytaqa kriyichishaqllapa: Chaysuldadukunaqam mana uchayuqchu,nishpa. Chayshinam washashqaykillapa,qamkunata ama kastigashunan, nishpa.

15Chaymi chay suldadukuna qellaytach askishpaqa, chay kunashqanshinanarimarqanllapa. Chay nishqandam achka*isrraylinukuna kanangamanparlanllapa.

Jisusmi yach akuqningunatakayshina mingarqan

(Mk. 16.14-18; Lk. 24.36-49; Jn. 20.19-23;Ichus 1.6-8)

16Noqaykuna chay unsi*yach akuqninguna Galiliyamanrishpaqam, Jisus nishqan lumamanrirqayllapa. 17Chay lumapi Jisusta

28

84

rikashpaqam, adurarqayllapa. Piruwakin yach akuqniy masiykunaqammana allita kriyishpa yuyarqanllapa:¿Allipchuraq pay? nishpa. 18ChaymiJisusqa noqaykunaman qemikashpa,kayshina niwarqanllapa:—Tayta Dyusqam ancha pudirniyuq

kamachikuqta numbrawashqa, syilupi,kay pachapi kamachikunaypaq.19Chaymi kamachiykillapa, riyllapayumbay *nasyungunaman, runakunata,

warmikunata yach achiq, noqapikriyishpa, yach akuqniykuna kanambaq.Chay kriyiqkunataqa shutichiyllapaTaytay Dyuspa shutimbi, noqapashutiypi, *Santu Ispiritupa shutimbi.20Chayshina shutichishpaqar,yachqayta kasunanllapa. Kay munduushyakaptimbismi, noqaqa tukuytyimpu pullaykillapa rini kaq, nishpa.Kaytallam iskibriykillapa.

28

85

Jwan Shutichikuqmi chunchakunapi yach achikuq

(Mt. 3.1-12; Lk. 3.1-9, 15-17; Jn. 1.19-28)

1 1Kayshinam qallarin Dyuspa Churin*Jisukristupa ancha shumaq

nutisyanqa.

2(Jisukristu manaraq shamuptinkay pachamanmi, Tayta *Dyuspaqsuq rimaq karqanna. Paymi*Isayiyas shutirqan.) ChayIsayiyasmi librumbi iskibrishqakarqan Taytanchiq Dyus Churindakayshina nishqanda:

SAN MARKUSMIJISUKRISTUPA BIDAMBAQ ISKIBRIRQAN

¿Pitaq karqan San Markusqa? *San Markusmi Birnabipa ayllun karqan. PayllamJwan Markuspis shutirqan. Jirusalinmandam karqan (Ichus 12.12). Ayllun Birnabiwan,Pabluwan karu *nasyungunaman rirqan, Jisukristupaq yach achikuq (Ichus 13.5).Chaymandaqam Pidruwambis purishpa, paymanda ancha allita yach akurqanJisukristupa bidambaq. Chay PidrumMarkuspaq nirqan: “Paymi churiyshina”, nishpa(1 Pidru 5.13). Masta yach ananchiq Markuspaq, liyiyshunllapa: Ichus 12.25; 13.5; 13.13;15.36-39; Kulusinsis 4.10; 2 Timutiyu 4.11.

¿Pikunapaqmi iskibrirqan kay librutaqa? Kay librutaqam masta iskibrirqanmana *isrraylinu kaqkunapaq.

¿Imaraykum iskibrirqan kay librutaqa? Chay tyimpupiqam mana kriyiqkunaJisukristupi kriyiqkunata ancha qesachaykarqanllapa. Chaymi San Markusqa kaylibrutaqa iskibrirqan, kriyiq masingunata animachinan.

¿Imapaqmi yach achiwanchiqllapa kay libruqa? Kay librum yach achiwanchiqJisukristupa bidambaq, shutikushqanmandapacha syiluman rishqangaman.

Markus 1.1-13 niwanchiqllapa, *Jwan Shutichikuq Jisukristutashutichishqambaq, *dyablu Jisusta munashqan tyintashqambaq.

Mk. 1.14–7.23 niwanchiq, Jisukristu *prubinsya Galiliyapiyach achikushqambaq, milagrukunata chay prubinsyapi rurashqambaq.

Mk. 7.24–9.50 niwanchiq, Jisukristu kimsa prubinsyaman riqshinayach achikushqambaq, milagrukunata rurashqambaq.

Mk. 10.1–11.10 niwanchiq, Jisukristu Jirusalinman riqshinayach achikushqambaq, milagrukunata rurashqambaq.

Mk. 11.11–13.37 niwanchiq, Jisukristu Jirusalimbi yach achikushqambaq,milagrukunata rurashqambaq.

Mk. 14.1–16.20 niwanchiq, Jisukristu padisishpa, wañushpa, kawsamushpa,syiluman rishqambaq.

86

a 1.3 [Isaías 40.3 Malaquías 3.1]

Qamba puntaykitam rini kach aqsuq runata, qambaqyach achikunambaq, runakuna,warmikuna shumaqtach ayachishunanllapa.

3 Chaymi chunchakunapi anchajwirtita rimashpa, kayshina rinyach achikuq: “Uyakuyllapa,Siñurninchiqmi rinna shamuq.Chayri shumaqtana kawsayllapa,pay shamuptin, allitach ayachinaykillapa. Chaqauchaykillapata dijashpaqam,alabis allichaykangimanshinapaypa ñanninda”, nishpa.a

4Chay nishqanshinam allip karqan.Chaqa Taytanchiq Dyusmi Jisusmandamas puntata *Jwan Shutichikuqtakach amurqan, Jisuspaqyach achikunambaq. Chay Jwanmichunchakunapi runakunata,nata niq:—¡Uyawayllapa, uchaykikunata

dijashpa, Tayta Dyusta kasushpana,shutikuyllapa, chay uchaykikunamandapirdunashunambaq! nishpa.

5Chaymi Jirusalin llaqtamanda, tukuychay *prubinsyan Judiyamanda anchaachka runakuna, warmikuna chaychunchaman riqllapa, chay Jwandauyaq. Kanan Jwanqam chay uchandadijaqkunataqa rriyu Jurdambi shutichiq.

6Chay Jwanqam chunchakunapimtiyaq. Kapanqam *manda kaq. Wach ukunqam qaramandakaq.nata (churqakunata), myil di abijatamikushpa kawsaq. [Nuta: Jwamba chay mudananqam *Dyuspaq unay rimaqkunapamudananshina karqan.] 7

nata yach achishpa niq:—Dyusmandam rinna shamuq suq

ancha pudirniyuq maski noqamanda.

biqam noqaqa mana nimachu kashaq.Chaymi nini, manam balinichu nikriyadunshina llanqemba watundapaskanaypaq. 8

nataqa yakuwan shutichiykillapa. Piruchay ancha baliq shamushpaqam,shutichishunqallapa Dyuspa *SantuIspiritumba pudirninwan, chay SantuIspiritunwanna purinaykillapa.

Jwan Shutichikuqmi Jisusta shutichirqan(Mt. 3.13-17; Lk. 3.21-22)

9Jisusmi *prubinsya GaliliyapaNasarit llaqtanmanda rirqan RriyuJurdanman, *Jwan shutichinambaq.10Chayshina Jwan shutichiptinqam,Jisusqa yakumanda lluqshiykashpa,anaqman chapakushpa, syilutakich akaykaqta rikarqan.daqam rikarqan Dyuspa *SantuIspiritunda suq palumitashinasyilumanda urangumushpa paymanshamuqta. 11

pacha Tayta Dyus Jisusta nirqan:—¡Ijitu! ¡Qam ancha kuyashqay

Churiyqa kangi! ¡Qamwanmi anchakushikuni! nishpa.

Dyablum Jisusta munarqan tyintayta(Mt. 4.1-11; Lk. 4.1-13)

12Chaymandaqam Dyuspa SantuIspiritun suq chunchaman Jisustaaparqan. 13Chay chunchapim Jisusqa 40diyas tukuyta tiyarqan, chukaru kitaanimalkunapa ukumbi. Chaypikaptinmi, *dyabluqa rikakurqantyintanambaq. Chaymandaqam mananimapi atishpa tyintaytaqa, Jisuspañawpanmanda ashushpa rirqan.Chaymandaqam Dyuspa anjilningunashamushpa, tukuy imapi Jisustayanaparqan.

1

87

Jisusmi rirqan Galiliyaman yach achikuq(Mt. 4.12-17; Lk. 4.14-15)

14Chay *tinmi, Jisusqa rirqan *prubinsyaGaliliyaman, Tayta *Dyuspa shumaqnutisyanda yach achikuq. 15Chaymiyumbayta nirqan:—

manna ch ayamushqa, shumaqtakamachishunanllapa.naqa mana allikunata rurashqaykiraykusyintishpa,shunambaq. Kanan paypi kriyishpa,allipta yuyakuyllapa: TaytanchiqDyusmi munan washawayninchiqta,nishpa.

Jisusmi ch usku runakunata qayarqan,paywan purinanllapa

(Mt. 4.18-22; Lk. 5.1-11)16Jisusmi chay *prubinsya Galiliyapi

ancha *atun qoch apa manyandariykashpa, rikarqan ishkay masapurarunakunata. Suqmi shutirqan Simun.Suqqam shutirqan Andris. Chaypimpaykunaqa *atarrayanwan piskaykarqanpiskadukunata. 17Paykunatam Jisusqakayshina qayarqan:—Shamuyllapa noqawan purinayki.

Qamkunaqam yachnata piskayta. Noqaqam riniyach achishuqllapa, runakunatamaskashpa, yach achinaykillapa, noqapikriyinanllapa, nishpa.

18Chaymi paykunaqa chay urasatarrayangunata dijashpa, Jisuswannarirqan.

19Riykashpallapa, ashla waqmanch ayaykashpaqam, Jisusqa ishkay runamasta rikarqan. Paykunaqam Sibidiyupachuringuna karqan. Suqnin shutirqan*Jwan; suqqam *Jakubu. Paykunaqam*yakupi puriq barkumba ukumbiatarrayangunata allichaykarqan.

20Paykunatapismi Jisus qayarqan,paywan pulla purinambaqllapa. Chaymichay uras das paykunaqa taytandadijashpa, rirqanllapa Jisuswan.Taytanqam chay barkupiqa kidarqanwakin yanapakuqninwan.

Suq runapim dyablupa ispiritun tiyaq(Lk. 4.31-37)

21Jisusqam chay runakunawanKapirnawun llaqtaman ch ayarqan.Chay llaqtapiqam *samana diyapi*sinaguga wasiman yaykushpa, chaypiyach achikurqan. 22Chaymi Jisusyach achikuptinqa, chay uyaqkunaqaancha ispantashqata uyarqanllapa.Chaqa Jisusqam ancha yach ayniyuqkamachikuq kashpa, manayach achikuqchu *nata yach achikuqshina. 23Chaysinaguga wasipiqam suq runapis karqan.Paypiqam suq millanaypaq *dyablupaispiritun tiyaq. Chaymi qayach akurqan:

24—¡A! Qam Jisus Nasaritmanda kaq,

kiqa? ¿Ima, kayman shamushpachu,ringi chingachiwaqllapa? ¡Noqaqamriqsiyki! ¡Qamqam Dyuspa chay *santuChurin kangi! nishpa.

25Chaymi Jisusqa chay dyablutaanyashpa nirqan:—¡Uyaray! ¡Lluqshiy kay runamanda!

nishpa.26Chayshina qatiptinqam, chay

dyabluqa chay runata atakikunataqoshpa, ancha qayach akushpa,ukunmanda lluqshirqan. 27Kanan chaytarikashpaqam, chay runakunaqa anchaispantashqata chaparqanllapa Jisustaqa.Chaymandaqam paykunapura kayshinaparlarqanllapa:—¿Imataq kayqa? ¿Ima laya mushuq

yach achikuqtaq,kuqtaq? ¡Rikay, paypaqqam mananimachu waq saqra dyablukunaqa!

1

88

¡Chaymi kamachiptinqa, das kasunllapa!nishpa.

28Jisus rurashqambaqmi dasparlarqanllapa chay prubinsyaGaliliyapa tukuy lugarningunapi.

Jisusmi Simun Pidrupa swigrandakach akachirqan

(Mt. 8.14-15; Lk. 4.38-39)29Lluqshishpa chay *sinaguga

wasimandaqam, Jisusqa chay*Jakubuwan, *Jwanwan rirqanSimumba, Andrispa wasinman.30Chaypim Simumba swigranqajibriwan kamapi karqan. Chaymi Jisustanirqanllapa:—Simumba swigranmi qeshyaq,

nishpa.31Chaymi Jisusqa chay warmiman

qemikashpa, makinmanda rambashpa,shayachirqan.tinmi, das kach akarqan. Chaymi chaywarmiqa chay uras paykunataqaqararqan.

Jisusmi qeshyaqkunata kach akachirqan(Mt. 8.16-17; Lk. 4.40-41)

32Chay diya rupay seqaykaptinmi,ancha achka runakuna, warmikunatandakarqan Jisusman. Paykunaqamapamurqan yumbay qeshyaqningunata,Jisus kach akachinan. *Dyablukuna

qanllapa, dyablukunata paykunamandawichukunambaq. 33Chay llaqtapiyumbay tiyaqkunam tandakashpa, Jisuskaykashqan pungupi undakarqanllapa.34Jisusqam chaypiqa kach akachirqantukuy laya nanaywan kaqkunata.Suqkunamandapismi dyablukunataqatirqan. Chay dyablukunaqamyach arqanllapa: Jisukristum DyuspaChurin, nishpa. Piru Jisusqam mananimatapis dijarqanchu, paypaqrimananllapaqa.

Jisusmi Galiliyapi yach achikurqan(Lk. 4.42-44)

35

tinmi, Jisusqa atarishpa, rirqan suqchunchaman, Tayta Dyusman mañakuq.36Chay chunchapi kaykaptinmi, SimunPidruqa chay suqkunawan rishpa paytamaskaq, chaypi tarirqanllapa. 37

paqam, Jisusta nirqanllapa:—Yumbaymi maskashuykangi,

nishpa.38Piru Jisusqam nirqan:—

naman, waqpipis yach achikunaypaq.Chaqa chaypaqmi shamushqaqa kani,nishpa.

39Chaymi chay *prubinsya Galiliyapatukuy llaqtangunaman ch ayashpaqa,*sinaguga wasikunaman yaykushpa,yach achikurqan. Dyablukunatapismirunakunamanda qatirqan.

Jisusmi suq ismuykaq kwirpuyuqrunata kach akachirqan(Mt. 8.1-4; Lk. 5.12-16)

40Suq diyam suq *ismuykaqkwirpuyuq runa Jisusman shamushpa,ñawpambi qonqorikushpa rrugarqan:—¡Taytitu! Qamqam ancha

pudirniyuq kangi.paqa, atingi kach akachiwayta, nishpa.

41Chaymi Jisusqa chay millanaypaqrunata ancha llakipashpa, paypasawanman makinda rurashpa nirqan:—Noqam munani kach akachishuyta.

Kanalitan kach akay, nishpa.42Chayta niptinllam, chay ancha yu

qeshyayqa kwirpunmanda daschingarqan. 43-44ChaymandaqamJisusqa chay runata ancha kunarqan:—Amakish pitapis ni maypipis

parlachikungichu. Riy kuramanlla, allitarikashunan. Ufrindaykita apay Dyuspaadurana wasinman,

1

89

kushqanda ruranayki, yumbanyach anambaq: Waq runaqamkach akashqana, nishpa.

45Piru waq runaqam manarurarqanchu Jisus kunashqandaqa.Ashwanmi payqa rishpa, yumbaytaparlachirqan:—

washqa, nishpa.Chaymi Jisusqa manana atirqanchu

llaqtakunapi yach achikuyta, anchaachka qeshyaqkuna maskaptinllapa.Chaymi sawa chunchakunapina puriq.Chay chunchakunapi kaykaptimbismi,achka runakuna, warmikunaqayach arqanllapa. Chaymi Jisuspa ikindaancha achkakuna tukuy maymandachay chunchaman rirqanllapa.

Jisusmi suq runa wañushqashinakwirpuyuqta kach akachirqan

(Mt. 9.1-8; Lk. 5.17-26)

2 1-2Suq diyam Jisusqa kutirirqanchay Kapirnawun llaqtaman.

Chaymi runakunaqa yach ashpa:Chaypinam, nishpaqa, ancha achkatandakarqan, Jisusta rikananllapa.Chayraykum Jisus kashqanmanundaptinllapa, manana ayparqanchuchay wasiqa. Chaymi mananakarqanchu lugar ni sawa pungupi.

qanda yach achikuykarqan. 3Chaykashqanmanmi ch usku runakuna suqruna *wañushqashina kwirpuyuqtaparapi apamurqanllapa. 4Piru chaywasiman ch ayachishpaqam, manaatirqanllapachu irpuyta uku Jisuskashqanman, ancha unda runakunakaptin. Chaymi *wasipa sawanmanlluqshishpa, tichunda ush kushpa, chayushnawan parambi ishkichirqanllapaJisuspa uku ñawpanman. 5Jisusqamchayta rikashpaqa, yuyarqan: Ancharaq

noqapi yuyakunllapa, nishpa. Chaymichay qeshyaqtaqa nirqan:—Ijitu,

manda, nishpa.6Piru chay uku wasipiqam *Muysispa

liyningunata yach achikuqkunatiyashpa, uyakuykarqanllapa.Paykunaqam yuyarqan: 7Kay Jisusqamyanqa runalla. ¿Imaraykutaqkayshinaqa nin? ¡Chaqa rikay!Dyusshina tukushpam, Tayta Dyustaburlaykan. Manam ni pipis atinchuuchakunata pirdunakuytaqa. TaytaDyusllam chaytaqa atin rurayta, nishpa.

8Jisusqam yach arqanna chayrunakuna yuyashqandaqa. Chaymipaykunata tapurqan:—¿Imaraykutaq qamkunaqa chay mana

baliqkunata yuyaykangillapa? 9Mayá,¿imataq mas trabajus ruranaypaq,ninaypaq: “Uchaykikunatam pirdunayki”ichu ninaypaq: “Noqam kach akachiyki;atarishpa, paraykita tandashpa, riy”,nishpa? 10Kananqam rini rikachishuqyach anaykillapa: Tayta Dyus Jisustapudirniyuqta numbrashqa, runakunatauchangunamanda pirdunanambaq, nishpa.Chaymandaqam,

qashina kwirpuyuqta nirqan:11—Atarishpa, paraykita tandashpa,

apashpa, riyna wasikiman, nishpa.12Chayshina kamachiptinllam, chay

runaqa dasna atarirqan. Chaymiparanda tandashpa,kaptin, ñawpanllapata rirqan. Chaychapaqkunaqam chayta rikashpaqa,ancha ispantarqanllapa. Chaymi Dyustaancha alabashpa nirqanllapa:—¡Manam nunka kay layataqa

rikashqachu kanchiqllapa! nishpa.

Jisusmi qayarqan Libi shutiq runata(Mt. 9.9-13; Lk. 5.27-32)

13Chaymandaqam Jisusqa ririrqanchay ancha *atun qoch apa

1 2

90

manyanman. Chaymambismi anchaachka runakuna, warmikunatandakarqan. Chaymi chaypipis payqapaykunata yach achirqan. 14Chaymandariqshina suq lugarta pasaqshinamrikarqan suq runa *Libi shutiqta. [Nuta: Chay Libillam Matiyupis shutiq.] PayqamAl yupa churin karqan. Chay Libiqamtiyaykarqan kuntribusyun kubrakunandispachumbi. Payta rikashpaqam,Jisusqa kayshina qayarqan:—Shamuy, aku noqawan, nishpa.Chaymi Libiqa chay uras atarishpa,

Jisuswanna rirqan.15Chaymandaqam Jisusqa

*yach akuqningunawan rirqan Libipawasinman mikuq. Chaypim karqanllapawakin *kuntribusyunda kubrakuqkuna,suq laya uchayuq runakunapis. Chayuchayuqkunaqam chay mesapilla tiyashpa,Jisuswan pulla mikuykarqanllapa. Jisuspaikinda achka riqkunapismi chaypiqakarqan. 16Chaymi *Muysispa liyningunatawakin yach achikuqkuna, wakin *farisiyuduktrinayuqkunaqa chayta rikashpa,Jisuspa yachllapa:—¿Imaraykum Jisusqa mikun waq

kuntribusyunda kubrakuqkunawan, waquchayuq runakunawanqa? nishpa.

17Piru Jisusqam uyarqan chay runakunanishqandaqa. Chaymi paykunataqa nirqan:—Mana qeshyaqkunaqam mana

munanchu ambikuqtaqa.llam munan ambikuqtaqa. Chaymi

kunata washanaypaq. (Chayraykumpaykunawan kani.) Piru manamshamushqachu kani washaq allita ruraqtukuqkunataqa, nishpa.

Jisustam ayunupaq tapurqanllapa(Mt. 9.14-17; Lk. 5.33-39)

18Suq diyam *Jwan Shutichikuqpayach akuqninguna, ayunaykarqanllapa.

Chay *farisiyu duktrinayuqkunapismiayunaykarqanllapa. Chaymi chaytarikaqkunaqa Jisusman rishpa, paytatapurqanllapa:—Jwan Shutichikuqpa yach akuqninguna,

chay farisiyukunapis ayunanllapa.kutaq qamba yach akuqnikikunamanaayunanllapachu? nishpa.

19Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Manchu suq runa kasarashpaqa,

kumpañirungunata kumbidanshamunambaq fyistanman. Chay kasaraqruna kumpañirungunawan fyistapikushikuqkunaqam mana ayunanchu,¿manachu? Chayshina yupaymi noqapakumpañiruykunapis pullay kashpaqa,manaraq ayunanllapachu. 20Piru suqdiyam (ch iqniwaqkunaqa) paykunamandarinllapa akrawaq. Chaypinam paykunapisrinllapa ayunaqqa.

21’Manam pipis mawka trapundamushuq trapuwanqa rrimindanchu. Chaqamushuq trapuwan rrimindaptinqam, chaymushuq rritasuqa qendishpa, ashwamballikin mawka traputaqa. 22Chayshinallamllullu *binutapis rurashpa,chiqchu mawka *qara taligaman. Chaqachay llullu binuqam qarwashpa,pach yachin mawka qara taligataqa.Chayshinam pulla qesachakan binuwanqara taligaqa. Qara taligapismi llikikan.Chayri llullu binutaqa mushuq qarataligakunaman wichushun, chay qarachutakashpa, ama pach yanambaq. [Nuta: Jisus chay mushuq yach achikushqanqam chay llullu binushina. Isrraylinukunapa chay unay kustumbringunaqam chay mawka qara taligashina.]

Samana diyapim trigukunapaispigangunata pitirqanllapa

(Mt. 12.1-8; Lk. 6.1-5)23Suq *samana diyapim Jisusqa

yach akuqningunawan tarpudukunapaukunda riykarqan. Chaymi chay

2

91

b 2.26 [1 Samuel 21.1-6]

yach akuqninguna mallaqnashpa,pasaqshina trigukunapa ispigangunatapitikushpa, qaqokushpa, mikurqanllapa.24Chaypaqmi *naqa Jisusta nirqanllapa:—Muysismi kamachikushqa, samana

diyapi ama trabajananchiq. ¡Rikay!Chay yachllapa. Manam kasunllapachu Muysisnishqandaqa, nishpa.

25Chaymi Jisusqa chay farisiyukunatanirqan:—¿Ima, manachu liyishqallapa kangi

chay unay gubyirnu *Dabid kumpagunawan mallaqnashpa rurashqandaqa?26Chaqa payqam yaykurqan chay unay*karpamanda adurana wasiman mikunatamaskaq. Chay tyimpupim chay kuraAbyatarqa mas kamachikuq *isrraylinukura kashpa, chay adurana wasita kwidaq.Chay adurana wasipi *ufrinda tandakunakaqmi kurakunapaqlla karqan. Piru chayDabidqam mana dirichuyuq kashpapis,chay ufrinda tandakunata mikushpa, chaykumpabaqllapa.b

27Jisusqam nirqambis:—Dyusqam samana diyataqa

runakunapaq rurarqan, paykunatayanapanambaq.Manam rurarqanchusamana diyataqa,shina kanambaqqa. 28Noqaqam*Dyusmanda Shamuq Runa kashpa, samanadiyapa dwiñun kani.kuyta: Kaymi alli ichu kayqammana allichu,samana diyapi rurananchiqqa, nishpa.

Jisusmi kach akachirqan suqqendishqa makiyuq runata

(Mt. 12.9-14; Lk. 6.6-11)

3 1Suq *samana diyapim Jisusqaririrqan *sinaguga wasiman.

Chaypim karqan suq qendishqa

makiyuq runa. 2Kanan wakinqam

llapa: ¿Ima, kay samana diyapinachurin kach akachiq kay qendishqamakiyuqtaqa? Chayta ruraptinqadimandashun, nishpa. 3Jisusmi chayqendishqa makiyuqtaqa nirqan:—Atarishpa, shamuy kay

ch awpiyllapaman, nishpa.4Chaymi chay runa ch awpiman

riptinqa,nata tapurqan:—Tayta Dyusqa,

wanchiq, samana diyapi rurananchiqqa?¿Allita rurananchiq ichu maluta?

chiq ichu wanchinanchiq? nishpa.Chayshina Jisus tapuptinqam, chay

runakunaqa uyaraplla (uyaralla)kidarqanllapa. 5

pachu intyindiytaqa. Chaymi Jisusqa

yashpa, chay qendishqa makiyuqrunataqa nirqan:—Chutay makikita, nishpa.

tinqa, dasna allinyarqan. 6Chaytarikashpam, chay *kunaqa lluqshishpa, gubyirnu *Irudispapartidungunawan parlarqanllapa,Jisusta wanchinanllapa.

Jisustam achka runakunakish kicharqanllapa

7-8Jisusmi *yach akuqningunawanririrqan chay ancha *atun qoch apamanyanman. Chaypi ancha shumaqmilagrukunata rurariptinmi, achka runa,warmi yach ashpa, chay *prubinsya

qanllapa Jisusman. Shamurqambismiprubinsya Judiyamanda, Jirusalin

2 3

92

llaqtamanda, Idumiyamanda,Tirumanda, Sidunmanda, rriyuJurdamba waq ladun chimbanmandapisJisusta rikaq. 9-10Chay runakuna,warmikunam ancha undarqan Jisuskashqanman.kuna kach akanambaq kumsanakuypa,waqmanda kaymanda chutakashpa,Jisuspa kapanda munashpa llamkayta,ancha kish kiyachirqanllapa paytaqa.Chaymi Jisusqa yach akuqningunatakamachirqan, *yakupi puriq barkutaapamunanllapa, chay barkupi tiyashpayach achikunambaq.

11Kanan *dyablupa ispiritunwanpuriqkunam Jisusman shamushpa,ñawpambi qonqorikurqanllapa.Paykunapim dyablukunapa *guna tiyarqanllapa.naqam Jisusta rikashpaqaqayach akuqllapa:—¡Qamqam Dyuspa Churin kangi!

nishpa.12Piru Jisusqam chay dyablukunataqa

anyarqan uyarananllapa, ama chayshinarimananllapa.

Jisusmi yumbay yach akuqninmandadusita akrarqan, apustulninguna

kanambaq(Mt. 10.1-4; Lk. 6.12-16)

13Jisusqam suq lumapa sawanmanlluqshishpa, yach akuqningunataqayarqan, payman shamunanllapa.14Riptinllapaqam, paykunamandaakrarqan dusi yach akuqningunata,paywan pulla purinanllapa, suqlugarkunaman kach aptin, paynishqanda suqkunata yach achinanllapa.[Nuta: Chay dusi akrashqangunaqam *ninguna shutiqllapa.] 15Paykunataqamancha pudirniyuqta rurarqan,baqllapa qeshyaqkunata kach akachiyta,atinambaq *manda qatiyta. 16Chay dusi akrashqan

runakunaqam kaykuna karqan: Suqmishutiq Simun. Paypaqllam Jisukristuqanirqan: “Paylla Pidrupis shutinqa”,nishpa. 17Ishkayqam karqan Sibidiyupachuringuna *Jakubuwan masan *Jwan.Paykunapaqmi Jisukristu nirqan:“Buwanirjismi shutinqallapa”, nishpa.Chay shutinqam rimaynimbiqa munanniyta: “Lanyashina rimayniyuqkuna”,nishpa. 18Chay suqkunaqam shutiqllapa:Andris, Filipi, Bartulu, Matiyu, Tumas.Suqqam karqan Al yupa churin Jakubu.Suqqam karqan Tadiyu. Suqqam karqansuq Simun. Payqam isrraylinu*Kananista partidumanda karqan.19Suqqam karqan *Judas Iskaryuti.Chay Judasmi suq tyimpumanda Jisustarandikurqan.

Wakin runakunam nirqanllapa:“Jisustash dyablu yanapan”, nishpa

(Mt. 12.22-32; Lk. 11.14-23; 12.10)20Jisusmi chay yach akuqningunawan

yaykurqan suq wasiman.bismi, ancha achka runa, warmitandakarqan. Chaymi Jisusqayachnata yach achishpa, yanapashpa, manani atirqanllapachu mikuyta. 21

shina kaykaptinllapam, suqkunarimarqanllapa:—Jisusqash lukuyashqa, nishpa.Chaymi Jisuspa ayllunguna chayta

uyashpaqa, rirqanllapa Jisusta apamuqwasinman.

22Kanan *Muysispa liyningunatayach achikuqkunam Jirusalinllaqtamanda Jisusman shamushpa,kayshina rimarqanllapa:—Chay mas kamachikuq *dyablu

*Bilsibupa ispiritunqam Jisuspi tiyan.Chaymi chay Bilsibu yanapaptin, payqaatin dyablukunata runakunamandaqatiyta. Manaqa manam atinmanchuqatiyta, nishpa.

3

93

23Chaymi Jisus chayta yach ashpaqa,chay washan rimaqkunata qayashpa,kay kumparasyunda rurashpa nirqan:—Chay dyabluqammana nunka

atinmanchu paymismuqa qatikayta suqrunamandaqa. 24Chayshinallam suqnasyumbi tiyaqkunapis paykunapurapilyashpa, wanchinakushpaqa, ¿imashinamatinmanllapa kawsaytaqa? 25Chayshinallamsuq ayllupi paykunapura wanchinakushpaqalimpuna chinganmanllapa. 26Chayshinallamdyablupis manamunanchu paymismuwanchikaytaqa. Chayshinawanchikashpaqach i, chinganmanna.

27Kaytapis uyayllapa: Suq ladrunqammana dasqa atinchu qoch iyta imangunatasuq anchawapu runataqa. Ashwanmipuntata chaywapu runawan pilyanbinsinangaman. Chayshina binsishparaqmi,alli alli ch aqnashpa, atin imangunataqoch iytaqa. (Chay runashinam noqapisdyabluta binsishpa, runakunata,nata qoch ini washanaypaq, nishpa.)

28-30’(Dyuspa *tuta ancha yanaparqan achkamilagrukunataruranambaqqa.) Piru wakin runakunaqamJisuspaq rimaykarqanllapa: “Jisustaqamdyablu yanapaykan”, nishpa. ChaymiJisukristuqam chay rimaqkunataqa nirqan:—(Chayshina kuntrayta rimashpaqam,

Dyuspa Santu Ispiritumbaq “dyablum”niykangillapa.) Alliptam niykillapa,runakuna alliptamañakuptinmi, TaytanchiqDyus tukuy laya uchangunata, mana baliqrimashqangunata rin pirdunaq. Pirumayqanruna Santu Ispiritumbaq niptin: “Chayqamdyablu” nishpaqam, chay runataqaTaytanchiq Dyusqamana nunka rinchupirdunaq, nishpa.

Jisuspa masangunam mamanwanpayman ch ayarqanllapa(Mt. 12.46-50; Lk. 8.19-21)

31Jisus chay wasipi kaykaptinmi,maman masanguna chayman

ch ayashpa, sawamandalla Jisustaqayachirqan. 32Chaymi Jisuspa ladumbitiyaykaqkunaqa paytaqa nirqanllapa:—Mamaykiwan masaykikunash

sawapi shuyashuykangillapa, nishpa.33Chaymi Jisusqa nirqan:—¿Pitaq mamay?

naqa?34Chaymandaqam rridurnimbi

kaqkunata chapashpa nirqan:—Qamkunam mamay, masaykunaqa

kangillapa. 35Chaqa Tayta Dyusmunashqanda kasuqkunam mamay,masaykuna, paniykunaqa, nishpa.

Jisukristum suq kumparasyundarurarqan tarpukuqwan

(Mt.13.1-9; Lk. 8.4-8)

4 1Suq diyam Jisus ririshpa chay*atun qoch apa manyanman,

yach achikurirqan. Chaymambismiancha achka runa, warmi tandakarqan,payta uyanambaq. Chaymikish kichaptinllapa, Jisusqa *yakupipuriq barkuman lluqshishpa,dana paykunata yach achirqan.Paykunaqam manyapilla kidashpauyarqanllapa.

2

syunda rurashpa, kayshinayach achikurqan:

3—Mayá, kayta uyawayllapa: Suqrunam rirqan tarpukuq. 4Chaymitarpukushpa, simillanda shikwaptinqa,wakin simillaqa ñanman ishkirqan. Chaysimillitatam pishqokuna shamushpa limpupallarqan. 5Wakin simillaqam kaskajumanishkirqan. Chaymi chay simillaqasawapilla kashpa, wayralla wiñarqan. Pirukaskaju kashqanraykum, manach upakurqanchu ukukamanqa. 6Chaymirupayaptinqa, das chakirqan, manaukukaman ch upakushqanrayku. 7Wakinsimillaqam kashakunapa ukunmanishkirqan. Chaymi wiñaykaptinqa,

3 4

94

kashakuna maqaptin, limpu chingarqan.Manam nimatapis puqorqanchu. 8Piruwakin simillakunaqam allin allpamanishkirqan. Chaykunaqam shumaqtawiñashpa, allita puqorqan. Wakinqamkada simillita 30 granusta puqorqan.Wakinqam 60 granusta puqorqan. Piruwakinqam syin granusta puqorqan.9¡Chayri qamkuna rinriyuqkuna, allitauyawayllapa kay nishushqayta!

Kayraykum Jisusqa achkakumparasyunda rurashpa

yach achikurqan(Mt.13.10-17; Lk. 8.9-10)

10Chay achka runakuna riptinqam,Jisusqa chay dusi akrashqangunawan,wakin *yach akuqningunawan kidarqan.

llapa:—¿Imaraykutaq kumparasyunwan

yach achikungi? Chay nishqaykiqa¿imam munan niyta? nishpa.

11Chaymi Jisusqa nirqan:—Taytay Dyuslla yuyashqandam

qamkunataqa yach achiyki: Kayshinamancha shumaqta rini kamachikuq, nishpa.Piru manam balinchu chay mana munaqkriyiqkuna chaypaq yach ananllapaqa.12Chaymi achka kumparasyunwanllayach achikuni, paykunaqa chapashpa,uyashpapis, ama allita intyindinanllapa.Chaqa manam balinchu, paykuna amalasnoqapi kriyishpa, uchangunamandapirdunadu kanambaqqa, nishpa.

Jisukristum chay kumparasyundaintyindichikurqan

(Mt.13.18-23; Lk. 8.11-15)13Jisukristum chay yach akuqningunata

nirqambis:—¿Ima qamkunapischumana

intyindishqa kangi chay kumparasyundaqa?Chayshinamana intyindishpaqa,

gunawan yach achikuptiyqa? 14Suq runaDyus nishqanda yach achikuqqam chaytarpukuq runashina. Chaymiyachqanshina. 15Wakin runakunaqam anchaangu shunqoyuqkuna chay angu ñanshina.Chaymi *dyabluqa paykunaman rishpa,uyakushqanda limpu qonqachin. Chaqadyabluqam chay pishqokuna simillatañanmanda pallaqkunashina. 16-17Chaykaskaju ch akraqam yach achiwanchiq chaydas disanimakaqkunapaq. ChaqapaykunaqamDyuspa shumaq nutisyandauyashpaqa, kushikushpa das kriyinllapa. Pirumanam allitachu noqapiqa yuyakunllapa.Chaymi noqapi kriyishqanrayku qesachadukashpaqa, das disanimakashpa, mananamunanllapachu noqapi kriyiytaqa. 18Wakinrunakunaqam chay kashapa ukumbi tarpuduwiñaqkunashina. Chaqa paykunaqamDyusnishqanda uyashpa, das ch askinllapa.19Chaymandaqam kaymundupaimangunapaq llakishpa, tukuy imayuqmunashpa kayta, Dyusta das qonqanllapa.20Piru wakinqamDyus nishqanda uyashpa,ch askishpaqa, allipta paypi yuyakunllapa.Chaymi paykunaqa chay similla allin allpapiwiñaqkunashina. Chaqa Dyusta kuyashpa,kasushpam, shumaqta kawsanllapa. Chaymipaykunaqa chay similla 30 puqoqkunashina.WakinninqamDyustamasta kuyashpa, chaysimilla 60 puqoqkunashina. Llalli wakinqamDyustamasta kuyashpa, chay similla syinpuqoqkunashina.

Jisusmi suq kumparasyundarurarqan michawan

(Lk. 8.16-18)21Kay kumparasyunda rurashpapismi,

Jisusqa yach achikurqan:—Mayá, ¿suq michataqachu

ruranchiqman suq kajumba waranmanichu suq kamapa waranman? Manám.Ashwanmi altupi ruranchiqqa, allitaachikchakunanqa. 22Chayshinallam

4

95

yumbay pakadu kaqqam suq diyaqamanana pakaduchu rin kaq. Ashwanmiachka runakuna chay manayach ashqangunata rinllapa yach aq.23Chayri qamkuna rinriyuqkunaqa, allitauyawayllapa kay nishushqayta, nishpa.

24Chaymandaqam kayshinapisyach achikurqan:—Allita kasuyllapa kay uyakushqaykita.

Qamkuna allita kasuwaptikiqam,Taytanchiq Dyusqa masta rinyach achishuqllapa. 25Allita uyawayllapa,chay allita yach akuqtam Dyusqa masta rinyach achiq.taqam chay ashla yach akushqandaqalimpu rin qonqachiq.

Jisusmi suq kumparasyundarurarqan tarpudu wiñaqwan

26Kayshinapismi Jisusqa yach achikurqan:—Taytanchiq Dyusta ancha achka

runakuna, warmikuna shumaqtakasushpaqam, suq tarpudushina rin kaq.Chaqa suq tarpukuqqam simillandach akrambi tarpushpaqa, chaypina dijanwiñanambaq, ¿manachu? 27Chaymandaqamchay dwiñuqa ch akranmanda rishpaqa,puñun, rikch akan.Manam yach anchu,imashinamwiñan chay simillaqa, nishpaqa.28Piru chay simillaqam gustunlla wiñashpa,allpamanda lluqshin. Chayshina wiñashpaatunyashpaqam ispiganna. Chaymandaqamchaymuritungunaqa qarwanna.29Chayshinam kusicha tyimpuqach ayamunna. Chaymi runakuna rinnasyigaq. [Nuta: Chayshina yupaymi Dyuspaqyach achikuptinchiq, mas achka runakuna, warmikuna payta kasuykan.]

Jisusmi suq kumparasyundarurarqan ñapushpa murunwan

(Mt. 13.31-32; Lk. 13.18-19)30Jisusqam nirqambis:—¿Ima mas kumparasyunda rurashpam,

atini qamkunata yach achishuyta:

chiq Dyustam ancha achka runakuna,warmikuna shumaqta rin kasuq”, nishpa?31Chayqam ñapushpa murunshina rin kaq.Chaqa chay ñapushpa murunqam yumbaysimillamanda mas uchulita, ¿manachu?32Piru allpapi pambakashpaqam, uchulitakashpapis, atunda wiñan yumbayyurakunata binsishpa. Kanan anchaachkatam rikrakun. Chay rikrangunapimpishqetukunapis tiyashpa llandukun. [Nuta: Chay ñapushshinam Dyusta kasuqkunaqa ashlita kashpapis, ancha rinllapa achkayaq.]

Jisusqam achka kumparasyunwanyach achikurqan

(Mt. 13.34-35)33

syunwanlla yach achikurqan, chayuyaqkuna may intyindinangaman.34Piru yachchiq chay kumparasyungunapaq.

Jisusmi wayrata, yakuta qasillachirqan(Mt. 8.23-27; Lk. 8.22-25)

35Chay diyallam yaqqana tutayaykaptin,Jisusqa yach akuqningunata nirqan:—Aku kay *atun qoch apa waq ladu

chimbanman, nishpa.36Chaymi paykunaqa, runakunata

dijashpa, *yakupi puriq barkupi Jisustaaparqanllapa. Wakin barkukunapipismirunakunaqa pullan rirqan yapachashpa.37Piru riykaptinllapam, ancha jwirtitawayrarqan.kamushpa chay barkuman undaykarqanna.38Chay barkupiqam Jisusqa iki ladupi suqsawanapa sawambi umanda rurashpapuñuykarqan. Chaymi chayyach akuqningunaqa utqaymayarikch achishpa, Jisusta nirqanllapa:—¡Ay, Taytitu! ¡Yakumanmi

seqaykanchiqna! ¿Ima, manachunoqaykunata llakipawangi? nishpa.

39Chaymi Jisusqa atarishpa, wayrata,yakuta jwirtita rimashpa kamachirqan:

4

96

—¡Qasillay! nishpa.Chayshina kamachiptinqam, chay

wayra,muykaq limpu qasillarqan. 40

daqam chay yach akuqningunatanirqan:—

qaykillapa? ¿Ima manachu allita noqapiyuyakungillapa? nishpa.

41Chaymi chay yach akuqningunaqaancha manchashqata paypura kayshinaparlarqanllapa:—

chiqqa? ¡Rikay, wayrawan yakutakamachiptinqa, das kasun! nishpa.

Suq luku runam kadinakunata pitirqan(Mt. 8.28-34; Lk. 8.26-39)

5 1Chayshina rishpaqamch ayarqanllapana waq chimba

Gadara lugar shutiqmanna. 2Chay*llapaqam, Jisuspa ñawpanmankallpaylla ch ayarqan suq luku runa*dyabluwan puriq. 3Chay runaqampantyungunapi tiyaq. Kanan anchajwirsayuqmi kaq.nawan watashpapis, mana pipis atiqchusujitaytaqa. 4Sujitananllapa yuyashpam,kutin kutin makingunamandach akingunamanda kadinakunawanch aqnaqllapa.pismi, chay runaqa kadinakunata limpupitishpa, maytapis riq. 5Chay runaqampunchawnindin,napi, pantyungunapi qayach akushpapuriq. Kanan rumikunawanmi payllachankakashpa limpu chuqrikaq. 6Chayrunaqam karumanda Jisusta rikashpa,kallpaylla rishpa,kurqan. 7-8Chaymi Jisusqa nirqan:—Qam, dyablu mana baliq, lluqshiy

kay runamanda, nishpa.Chayshina niptinqam, chay dyabluqa

kayshina qayach akurqan:

—¿Imapaqmi noqamanqa mitikungiqam anaq altu Dyuspa Churinqa?¡Yush ayku, amar qesachawaychu!nishpa.

9Chayshina qayach akushpaniptinqam, Jisusqa tapurqan:—¿Imataq shutingi? nishpa.Chaymi dyabluqa nirqan:—Noqaykunaqam shutini Manada,

ancha achka kashqayllaparayku, nishpa.10Chay dyablukunaqam kutin kutin

Jisusta rrugarqan:—Yush ayku, kay lugarmandaqa ama

qatiwayllapachu, nishpa.11Chay qaqapa ladumbim ancha

achka kuchikuna mikuykarqan.12Chaymi dyablukunaqa Jisustarrugarqan:—Kach awayllapa,

naman yaykunayllapa, nishpa.13Chaymi Jisusqa nirqan:—Mayá, riyllapa, nishpa.Chaymi dyablukunaqa runamanda

lluqshishpa, kuchikunamannayaykurqan. Yaykuptinllapaqam,kuchikunaqa chay qaqamandakallpashpa, limpu qaqayashpa,yumbaynin yakuman seqashpa,ch uqashpa wañurqanllapa. Chayqaqayaq kuchikunaqam ishkay milch ikarqan.

14

llapa abisakuq:—Jisukristum kay kusaskunata

rurashqa, nishpa.Paykunaqam abisarqan ch akrapi

kaqkunata, llaqtapi kaqkunata. Chaymiancha achka runakuna, warmikunashamurqanllapa rikaq, mayá, ¿imashkashqa? nishpa. 15Chayshinach ayamushpaqam, chay runataqarikarqanllapa manana lukutachu.Ashwanmi kapanda rurakushpana,Jisuspa ladumbi shumaqta tiyaykarqan.

4 5

97

Chaymi chay runakuna, warmikunachayshina rikashpaqa, anchanamancharqanllapa. 16

naqam chay lukupaq,

qanllapa. 17Chaymi chay shamuqkunaqaJisusta ancha rrugarqanllapa,lluqshinan paykunapa lugarninmanda.

18Kanan Jisus yaykuptin *manqam, chay kach akashqa runaqaancha rrugarqan, pullan rinambaq.19Chaymi Jisusqa nirqan:—Noqawan rinaykimandaqam mas

allin aylluykikunawan wasikimanrinayki. Rishpaqa, paykunata parlachiy

qambaq.20Chaymi chay runaqa rishpa, dyis

llaqtakunapa *prubinsyambi kayshinaparlachikurqan:washqa” nishpa. Kanan yumbayuyaqkunaqam ancha ispantashqatakushikurqanllapa.

Jisusmi suq warmita kach akachishpa,Jayrupa chinanda kawsachimurqan

(Mt. 9.18-26; Lk. 8.40-56)21Jisusmi kutirirqan *yakupi puriq

barkupi *atun qoch apa suq ladunchimbanman. Chaypipismi ancha achkarunakuna, warmikuna tandakarqan,payta uyanambaq. 22Paykunawankaykaptinmi, *sinaguga wasipa suqkamachikuqnin chayman ch ayamurqan.Chay runaqam Jayru shutiq. PaymiJisuspa ñawpambi qonqorikushpa,23kayshina rrugarqan:—Taytitu, suq faburta ruraway.

Chinaymi wañuykanna. Akur makikitasawambi rurashpa, kach akachinayki,ama wañunambaq, nishpa.

24Chaymi Jisusqa paywanna rirqan.Chayshina riykaptinqam, ancha achkarunakuna, warmikuna ikinda rishpa,ñambiqa Jisusta kish kicharqanllapa.

25Chay ikinda riqkunapim suq qeshyaqwarmi karqan. Chay warmitaqam dusiwatakuna tukuyta yawar manadijarqanchu. 26Chaymi ambikuqkunamanrishpa ancha ñakarqan.dapismi limpuna ushyashqa karqan. Pirumanam nimatapis kach akarqanchu.Ashwanmi mastana ashwambayarqan.27-28Chaymi payqa Jisuspaq uyakushpa,yuyarqan: ¿Imanayraq Jisuspa kapitandallamkayman kach akanaypaq? nishpa.Chaymi runakunapa ukundalla rishpa,ikimanda aypakushpa, kapandallamkarqan. 29Chay llamkashqan urasllamyawarqa das dijarqan.daqa kach akashqatana tantiyarqan. 30PiruJisusqam pudirnin lluqshiptinqa,yach arqanna. Chaymi ikiman tikrakashpatapukurqan:—¿Pitaq kapayta llamkashqa? nishpa.31Chayshina tapukuptinmi, chay

*yach akuqningunaqa nirqan:—Rikay, achka runakunam

kish kichashuykangi. ¿Chaychu ningi:“¿Pitaq kapayta llamkashqa?” nishpaqa?

32Piru Jisusqam yumbayta anchachaparqan, yach anambaq, ¿Pimkapayta llamkashqa? nishpa. 33Chaymichay warmiqa yuyarqan: Noqapaqmichapakuykan, nishpa. Chaymimanchaywan ch apsikashpa rirqan,ñawpambi qonqorikushpa, tukuy imapasashqanda Jisusta niq. 34Jisusqamchay warmita nirqan:—Ijita, noqapi yuyakushqaykiraykum

kach akashqana kangi. Kushikushpanariy. Chaqa chay qeshyaynikimandamringi kach akashqana kidaq, nishpa.

35Chayshina Jisus chay warmiwanparlanangamanmi, chay Jayrupawasinmanda abisuwanch ayamushpallapa, Jayruta nirqan:—Chinaykiqam wañushqana. Akuna.

Amana piñachiychu kay yach achikuqsiñurtaqa, nishpa.

5

98

36Piru chay nishqanllapata manakasushpam, Jisusqa Jayruta nirqan:—Ama manchaychu. Yuyakuylla

noqapi, nishpa.37Chayshina nishpaqam, Jisusqa chay

ikin riqkunataqa manana aparqanchuyumbaytaqa. Aparqanqam Jayruta,Pidruta, *Jakubuta, masan *Jwandalla.38Chayshina Jayrupa wasinmanch ayashpaqam, uyarqan anchawaqashpa yupakuykaptinllapa.39Chaymi Jisusqa yaykushpa ukuwasinman nirqan:—

llapa? Chinaqam mana wañushqachu.Puñuykanllám, nishpa.

40Chayshina niptinqam, chaypikaqkunaqa Jisusta asiparqanllapa. PiruJisusqam yumbay ukupi kaqkunatasawaman surqoshpa, chay chinapataytanda, mamanda apashpa, chaykimsa pullan riqkunawanlla yaykurqanchay alma kashqanmanqa. 41

daqam chinata makinmanda piskashpanirqan:—Talita kumi.Chay nishqanqam rimaynimbiqa

munan niyta: “Chinita, qamtam niyki,¡atarimuy!” nishpa.

42

qanmanda atarishpa purirqanna.Payqam dusi watayuq karqan. Chayrikaqkunaqam ancha ispantarqanllapa.43Piru Jisusmi paykunataqa anchajwirtita kamachirqan, ama pitapischaytaqa parlachinanllapa. Nirqambismichay chinata qarananllapa.

Jisustam Nasaritpi disprisyarqanllapa(Mt. 13.53-58; Lk. 4.16-30)

6 1Chay llaqtamandaqam Jisusqauywakashqan llaqta Nasaritmanna

kutirqan. *Yach akuqningunapismipullan rirqanllapa. 2Chaypiqam*samana diya ch ayamuptinqa, Jisusqa

yach achikuykarqan *sinaguga wasipi.Chaymi achka llaqta masingunauyashpaqa, ancha chapashqanshinarimarqanllapa:—

taqa yach akushqa? ¿Imayach ashqandataq yach achiwanchiq?

taqa ruran? 3Chaqa waqqam chaykarpintiru. *Maryapa ullqo wawan.*Jakubupa, *Jusipa, *Judaspa,Simumba masanmi kay runaqa.Paningunapismi noqanchiqkunawan kayllaqtapi tiyanllapa.Chayshina nishpam,

llapa. Kanan paykunaqam manamunarqanllapachu Jisusta uyaytaqa.4Chaymi Jisusqa nirqan:—Yumbay llaqtakunapi *Dyuspaq

rimaqkunataqam shumaqtach askinllapa. Chay rimaqkunapa llaqtamasingunalla, ayllunguna, wasimbitiyaqkunallam mana shumaqtachuch askinllapaqa.

5

kunata ruraytaqa.napa sawambi makinda rurashpamkach akachirqan. 6Chaypaqmi Jisusqaancha yuyarqan: ¿imaraykutaq kayllaqta masiykunaqa mana munanchunoqapi yuyakuytaqa? nishpa.

llaqtitakunamanna rirqanyach achikuq.

Jisusmi chay dusi apustulningunatakach arqan, Dyuspaq yach achikunanllapa

(Mt.10.5-15; Lk. 9.1-6)7Jisusqam chay dusi *

nata qayashpa kamachirqan, ishkayishkay rinanllapa yach achikuq.Pudirninda paykunataqa qorqan,*llapa. 8Paykunatam kamachirqan:

5 6

99

—Ñanda rinaykillapaqa, amanimatapis apayllapachu. Kadunu suqqeru burdundalla apayllapa. Alfurjata,yambrita, qellayta ama apayllapachu.

9

wanlla riyllapa. Ama apayllapachuishkay kapaykitaqa. 10Pusadatatarishpaqa, chaypilla kidayllapa, chayllaqtamanda rinaykikaman. Amatiyayllapachu suq wasipi suq wasipiqa.11

llapa ch ayachishuyta,pachu chaypiqa. Piru chay llaqtamandarinaykillapaqa llanqekimanda allpatach apsishpa riyllapa, ama ni allpandaapanaykillapa, yach ananllapa:Paykunaqam manana kwintayuqchunoqanchiqkunawanqa, nishpa. Alliptamniykillapa, chay fyirusyashuqkunaqamjwisyu diya ch ayamuptinqa, chay*manda mas kastigadu rinllapa kaq,nishpa.

12Chayshina kamachiptinmi, paykunaqarishpa, runakunata, warmikunatayach achirqan, uchanllapata dijashpa,Dyustana kasunambaqllapa. 13

naqam qatirqan achka dyablukunatapis.Qeshyaqkunapa sawanman asiytitarurashpam, paykunatapis kach akachirqan.

Gubyirnu Irudismi Jwan Shutichikuqtawanchichishqa karqan(Mt. 14.1-12; Lk. 9.7-9)

14Chay llaqtakunapa gubyirnun*Irudismi Jisuspa famanda yach arqan,yumbay parlaptinllapa. Chay famatayach ashpaqam nirqan:—Alma *

qanmanda kawsamushqana. Chaymi chaymilagrukunata atin rurayta, nishpa.

15Suqkunaqam niqllapa:—*Dyuspaq rimaq chay alma

*Eliyasmi kawsamushpa, Jisusna shutin,nishpa.

Wakinqam niqllapa:—Payqam Dyuspaq suq mushuq

rimaq kanman,shina, nishpa.

16Gubyirnu Irudisqam chaykunatayach ashpaqa nirirqan:—Chay Jisusqam alma Jwan

Shutichikuq. Manchu noqaqa umandapitichirqay. Chay almam kananqakawsamushqa, nishpa.

17-18Chaqa chay alma JwanShutichikuq kawsaykaptinraqmi, chaygubyirnu Irudisqa masan Filipipawarmin Irudiyasta purichiykarqan.Chaymi Jwan Shutichikuqqa manamanchashpachu, anyashqa karqan:—Manam balinchu masaykipa

warminwan kanaykiqa, nishpa.

chishpa, kamachirqan kadinakunawanwatananllapa. 19Kanan chay warmiIrudiyasmi Jwan Shutichikuqtaqa anchach iqnishpa, munarqanna wanchiyta,piru manam atirqanchu wanchiytaqa.20Chaqa Irudisqam Jwanda washashpa,chay warmin Irudiyasta nirqan:—Ama wanchishunchu, nishpa.Chaqa payqam Jwanda ancha

rrispitashpa yuyarqan: Jwanqam anchaallin runa. Dyustam ancha allita kasun,nishpa. Chaymi Jwan yach achikuptin,chay gubyirnu Irudisqa uyashpayuyarqan: ¿Kasushaqchu ichu mana?nishpa. Chayshina yuyashpapismi,ancha gustarqan uyaytaqa.

21Piru suq diyam chay warmiIrudiyasqa illuki kayshina rurarqan.Gubyirnu Irudisqam chay *prubinsya

nata, mas kamachikuq suldadungunata,suq laya ancha baliq runakunatakumbidarqan, diyambaq shamuptin,fyistata rurananllapa. 22Chaymi chaydiyambaq kumbidashqangunawanmesapi mikuykaptinqa, chay Irudiyaspa

6

100

chinan ñawpanllapapi ancha dansarqan.Chayshina dansaptinqam, anchagustarqan chay Irudistaqa. Chaymi chayIrudisqa intinadanda nirqan:—Imatapis mañaway.

qaykitam qoshqayki, nishpa.23Chayshinam ancha jurashpa

nirirqan:—Mañawaylla. ¿Imatam munangi?

Noqaqam tukuy ima munashqaykitaqoshqayki. Tukuy imay kaqmandammidya partita atini qoshuyta, nishpa.

24Chaymi chinaqa lluqshishpa,maman Irudiyasta tapurqan:—¿Imataraq mañayman? nishpa.Chaymi mamanqa nirqan:—Mañay, Jwan Shutichikuqpa

umanda suq platupi qoshunambaq,nishpa.

25Chaymi chinaqa utqaymayakallpashpa, yaykurishpa, gubyirnutaqanirqan:—Jwan Shutichikuqpa umanda suq

platupi kanalitan qoway, nishpa.26Chayta mañashqanraykum,

yarqan.napa ñawpambi jurashqanraykum,mana munarqanchu chinata ñigaytaqa.27Chaymi suq suldadunda kamachirqan,rishpa karsilman, Jwamba umandaapamunambaq. 28Chaymi chaysuldaduqa rishpa, Jwamba umandakuchushpa, suq platupi apamushpa,chinatana qorqan. Chinach askishpaqam mamandana qorqan.

29Chay alma Jwambayach akuqningunam chaytayach ashpaqa, karsilman rishpa,kwirpundallana aparqanllapa pambaq.

Jisusmi 5.000 runakunata qararqan(Mt. 14.13-21; Lk. 9.10-17; Jn. 6.1-14)

30Jisuspa chay dusi *apustulningunayach achikushpa, qeshyaqkunata

kach akachishpaqam kutimurqanna.Kutimushpaqam Jisusta nirqanllapatukuy ima rurashqambaqllapa. 31Chaydiyakunapiqam ancha achka runa,warmi Jisusman tandakaqllapa. Chaymipayqa *yach akuqningunawantandakaqkunata yanapashqanrayku,mana atiqllapachu ni mikuyta nisamayta. Chaymi Jisusqayach akuqningunata nirqan:—Akullapa ashlita samaq suq

chuncha lugarman, nishpa.32Chaymi Jisusqa

yach akuqningunawan rirqanllapa*yakupi puriq barkupi chay *atunqoch apa suq chuncha manyanman.33Piru achka runakunam Jisustarikarqanllapa barkupi riykaqta. Chaymipaykunaqa chay uras chay atunqoch apa manyanda kallpayllarirqanllapa.manda rishpam, chay barkuta binsishpa,puntata chay chunchamannach ayarqanllapa.

34Chaymi Jisus barkumandaishkishpaqa, chay ancha achka runata,warmita rikashpa, llakipashpa, yuyarqan:Manam ni pipis kanchu paykunata Dyusnishqanda yach achinambaqqa. Manadwiñuyuq wishakunashinam purinllapa,nishpa. Chaymi Jisusqa paykunataqaancha yach achirqan Dyuspaqqa. 35Pirutardina kaptinqam, chayyach akuqningunaqa nirqan:—Tardinám. Manam pipis kay

chunchapiqa tiyanchu. 36Chayri kayrunakunata, warmikunataqa dispidiyna,sirka kasiriyukunaman rinanllapa,mikunanda randiq, nishpa.

37Piru Jisusqam nirqan:—Qamkuna qarayllapa, nishpa.Chaymi paykunaqa nirqan:—¿Maymandataq dusyintus *dinaryu

qellaytaqa tarishaqllapa, yumbaypaqtandata randinayllapaqa? nishpa.

6

101

38Chaymi Jisusqa tapurqan:—¿Ayka tandayuqtaq kangillapa?

Mayá, riyllapa rikay, nishpa.Chaymi paykunaqa rishpa rikaqqa

nirqanllapa:—Sinku tandita ishkay piskaditullam

kan, nishpa.39Chaymi Jisusqa yumbay chay

runakunata, warmikunata kamachirqan,pachan pachan chay qewakunapasawambi tiyanambaqllapa. 40Chayshinakamachiptinqam, wakinqa 50, 50tiyarqanllapa; wakinqam 100, 100tiyarqanllapa. 41Chaymandaqam Jisusqachay sinku tanditata, ishkay piskaditutapiskashpa, syiluman chapakushpa,Dyusta pagikurqan. Chaymandaqamchay tanditakunata piti piti rurashpa,yach akuqningunata qorqan, chayyumbay runata, warmita qonanllapa.

nalla piti piti rurashpa, yumbaytaqorqanllapa. 42Chayshina qoptinqam,yumbay undanangaman mikurqanllapa.43Chayshina mikuptinllapaqam, achkapidasu tanda piskaduwan subrarqan.Chaymi dusi kanasta undakunatatandarqanllapa. 44Chay mikuqkunaqamullqokunalla 5.000 karqan. (nawan, wambrakunawanqam masachka karqan.)

Jisusmi ancha *atun qoch apasawanda ch akip rirqan

(Mt. 14.22-27; Jn. 6.16-21)45Chay ancha achka runakuna,

kuna mikuptinqam, Jisusqayach akuqningunata nirqan:—*Yakupi puriq barkuman

lluqshishpa, ñawpayllapa waq chimbaBitsayda llaqtaman, nishpa.Chayshina nishpam, payqa kidarqan,

yumbaymanda dispidikanambaq.46Chaymandaqam, sapalanllana rirqansuq lumaman, Tayta Dyusman

mañakuq. 47Chay diya amsayaptinqam,chay barkuqa chay atun qoch apach awpimbina karqan. Kanan Jisusqamsapalanlla kidarqan chay lumapi. 48Piruñawpa ladunmanda ancha wayraptinmi,chay yach akuqningunaqa manaatirqanllapachu ñawpaman riyta.Chayshina kaykaptinmi, Jisusqapaykunataqa rikarqan *barkupa

kushpa apaykaqta. Chayshinañakaykaptinllapam, manaraqachikyaptin, Jisusqa yakupa sawandaikinllapata rirqan. Chayshinarishpaqam,qanna. 49-50Chayshina yakupa sawandariykaqta rikashpaqam, paykunaqayuyarqan: ¡Waqqam alma! nishpa.Chaymi ancha manchashpa yumbayninqayach akurqan. Chaymi Jisusqa nirqan:—Ama manchayllapachu. Noqam

kani, nishpa.51Chaymandaqam Jisusqa chay

barkuman lluqshiptinqa, wayraqa limpuqasillarqan. Chayta rikashpaqam, chayyachllapa. 52

llapa karqan,chiptin.pismi, manaraq paypiqa allitaqakriyirqanllapachu, angu shunqoyuqkashqanllaparayku.

Jisusmi Jinisarit pambapiqeshyaqkunata kach akachirqan

(Mt. 14.34-36)53Chaymandaqam *barkupi chay atun

qoch ata pasashpaqa, Jinisarit pambamanch ayarqanllapa. Chayman ch ayashpaqam,barkuta watarqanllapa atun qoch apamanyambi. 54Chay barkumanda dikiishkiptinllapaqam, chaypi tiyaqkunaqaJisustaqa das riqsirqanllapa. 55Chaymichay rikaqkunaqa kallparqanllapa yumbaychay lugarkunaman abisakuq:

6

102

c 7.7 [Isaías 29.13] d 7.10 [Éxodo 20.12 Deuteronomio 5.16]

—Jisusqam chay lugarmanshamushqa, nishpa.

napi apamurqanllapa Jisusman.56Kanan yach ashpa: Jisusqamchaymanna riykan, nishpa,nata apaqllapa shuyachiq. Chaymillaqtakunapi, kasiriyukunapi,kunapi, ñangunapi, tukuy maypiqeshyaqkunata shuyachishpa, Jisustaancha rrugarqanllapa:—Yush ayku kay qeshyaqniykunatar

dijay, kapitaykipa manyandallamkananllapa, nishpa. Chaymi chayqeshyaqkunaqa Jisuspa kapandallamkashpa, yumbay kach akarqanllapa.

Kaykunam uchakunaqa(Mt. 15.1-20)

7 1Suq diyam wakin *farisiyuduktrinayuqkuna, *Muysispa

liyningunata wakinyach achikuqkunapis Jirusalinllaqtamanda shamurqanllapa Jisusman.2Paykuna rikaykaptinmi, Jisuspa wakin*yach akuqninguna makingunata manamayllashpachu mikurqanllapa. Chaymichay shamuqkunaqa Jisuspayach akuqningunata anyarqanllapa.Chaqa *isrraylinu llaqta masingunapa*mayllakuna kustumbrindam manarurarqanllapachu. 3-4

kunaqam, isrraylinu masingunawankanangaman unay agwilungunapa chaymayllakuna kustumbrinda, suq layakustumbringunatapis ruranllapa.Chaymi kutin kutin mayllanllapamakingunata, basungunata,nata, jirru mangangunata,nata.paqam, kutin kutin makingunatamayllashparaq mikunllapaqa. Manamayllashpaqam, mana mikunllapachu.

5Chaymi chay farisiyukuna, Muysispaliyningunata chay yach achikuqkunapispiñakushpa, Jisusta nirqanllapa:—Rikay, qamwan puriqkunaqam

mana mayllakushpachu,nawan mikunllapa. Mayá, ¿imaraykutaqmana ruranllapachu agwilunchiqkunarurashqanshinaqa? nishpa.

6Chaymi Jisusqa chay rimaqkunatanirqan:—¡A, qamkuna *shimikiwanlla Dyusta

kasuqkunaqa! Qamkunapaqmi*Dyuspaq rimaq *Isayiyasqa librumbikayshina Dyus nishqanda iskibrirqan:

Kay runakunaqam shiminwanllakasuwanllapa. Manam alliptaqa

wanqa. Chaymi noqamandaqaakrakashqallapana.

7 Chayraykum mana nimapisbalinchu paykuna noqataalabawananqa. Chaqa runakunanishqandallam yach achikunllapa,nishpa.c

8Kayshinallam qamkunapis Dyuskamachikushqanda dijashpaqa,runakuna kamachikushqandallaruraykangillapa. Chaymi chaymayllakuna kustumbri layatarurashpaqa, jarraykikunata,nata mayllangillapa.

9Chaymandaqam Jisusqa nirqambis:—

nata ruranaykirayku,kushqandaqa mana kasungillapachu.10Chaqa Muysismi kamachikurqan:“Taytaykita, mamaykita rrispitashpakasuy. Taytanda mamanda mayqanmaldisyaqta wanchiyllapa”, nishpa.d11Piru qamkunaqam ningi: “Suqrunaqam taytanda mamanda atin niyta:‘Manam atinichu yanapashuyta.Yumbay kusasniykunatam Dyusta rini

6 7

103

. 12Chayshina nishpaqam,qamkunaqa suqkunata yach achiykangi:“Mana munashpa yanapayta taytaykitamamaykitaqa, ama yanapaychu”,nishpa. 13Chayshinayach achikushpaqam, qamkunaqa Dyusnishqandaqa mana baliqpaqnariqsiykangillapa,brindalla ruranaykirayku. Kanansuqmanda yach akushpam, suqkunatanayach achingillapa. Achka laya manabaliq kustumbrikunatam rurangillapachay kustumbritashina.

14Chaymandaqam yumbay chaypikaqkunata qayashpa nirqan:—Yumbayniki uyawashpa, allita

intyindiwayllapa: 15Tukuy ima

tachu dijashungi. Ashwanmi manaallikunata shunqoykipi yuyashpa,uchayuqqa kangillapa. 16Chayri

llapa, .17Chaymandaqam Jisusqa chay achka

runakunamanda akrakashpa, suqwasimanna yaykurqan. Chay wasipinakashpaqam, chay yach akuqningunaqatapurqanllapa:—

chiwayllapa, nishpa.18Chaymi Jisusqa nirqan:—¿Ima qamkunapischu mana

intyindingillapa?llapa kani: Mikuna sawamandapach anchiqman yaykushpaqam, manauchayuqtaqa rurachiwanchiqchu.19Chaqa manam ni pipis shunqonmanqamikunchu. Ashwan mikunchiqqampach anchiqman. Chaymandaqamkwirpunchiqmandaqa lluqshinnalitrinaman.Chayshina nishpaqam

yach achikurqan: Yumbay layamikunaqam limpyu, nishpa. 20

pismi nirqan:

—gunam uku shunqonmanda lluqshin,uchayuq kanambaqqa. 21Chaqa

guna kaptinmi, kay laya manaallikunata ruranllapa: Wakinqamwarmiyuq kashpa, ichu warmipisrunayuq kashpaqa, suqwan puñunllapa.Wakin sapalan kaqkunaqam piwambispuñunllapa. Wakinqam wanchikun,22suwakun, suqpa imangunata anchamunanllapa.kuna. Wakinqam mishki mishkitaparlachishpa, ingañakunllapa.

pachu, munashqandalla ruranllapa.Wakinqam imapaqpis imbidyakunllapa.Wakinqam washa rimaykuna.Wakinqam palanganukuna. Wakinqammana jwisyuyuqkuna. 23Yumbay chaymana baliq yuyaykunaqam runapashunqombi tarikan. Chay laya manabaliqkunata yuyashpam, uchayuqnakidanllapa.

Suq furastira warmim Jisuspiancha yuyakurqan

(Mt. 15.21-28)24Jisusqam chay kashqanmandaqa

rirqanna (*Isrrayilpa ladumbi kaq*nasyunman. Chay nasyumba) Tirullaqtamba, Sidun llaqtamba sirkanmanch ayashpaqam, suq wasipina kidarqan.Jisusqam mana munarqanchu ni pipisyach anambaq chaypi kashqanda. Pirudasmi yach arqanllapa. 25-26Chaymi suqwarmi Jisus chaypi kashqandayach ashpaqa, das shamushpa,ñawpambi qonqorikushpa, rrugarqan:—Taytitu, chinitaymanmi *dyablupa

ispiritun yaykushqa. Yush aykupaymanda qatiy chay dyablutaqa,nishpa.Chay warmiqam chay suq nasyun

Siru nisya shutiqmanda kashpa, *grigu

7

104

rimaypi rimarqan. Manam isrraylinachukarqan. Chaymi chay warmitaqa Jisusqanirqan:

27—Manam allichu *isrraylinumasiykunata dijashpa, jwirakunatayanapanaypaqqa.naqam wambraykunashina. Puntataqamwambranchiqkunata qaranchiq,¿manachu?chiqkunapa tandanda qoch ishpa,allqetukunata puntata qarananchiqqa.

28Chaymi chay warmiqa nirqan:—Arí. Chayshinam, Taytitu. Piru

wambrakuna mesapi mikuptinqam,allqokunapis mesapa warambi tiyashpa,chay pidasitun ishkiqkunata mikunllapa.(Chayshinam alli kanman,tapis ashlitata yanapawanayki,) nishpa.

29Chaymi Jisusqa chay warmitanirqan:—Allitam kuntistawashqa kangi.

Chaymi rini yanapashuq. Atinginamriyta. Dyabluqam wawaykimandaqalluqshishqana, nishpa.

30Chaymi chay warmiqa wasinmankutirishpaqa, chay wawandaqakamambi tarirqan kach akashqatana.Chaqa paymandaqam dyabluqalluqshishqana karqan.

Jisusmi suq surdu mudutakach akachirqan

31Jisusqam chay Tiru llaqta ladumandarishpaqa, chay *prubinsya Sidunda, chayprubinsya Dikapulista pasashpa,ch ayarirqan chay Galiliya *AtunQoch aman. [Nuta: Chay shutin “Dikapulismi” munan niyta: Dyis llaqtakunapa prubinsyan, nishpa.] 32Chayman ch ayaptinqam,Jisusman apamurqanllapa suq surdu mudurunata. Ch ayachimushpaqam Jisustarrugarqanllapa, chay runapa sawambimakinda rurashpa, kach akachinambaq.

33Chaymandaqam Jisusqa chay runatasuq laduman apashpa, rinringunaman

didungunata rurarqan. Tuqayninwandidunda nuyuchishpa, qallunmanrurarqan. 34Chaymandaqam anaqsyiluman chapakushpa, llakishpa,samayninda kach ashpa nirqan:—¡Ifata!Chayqam munan niyta: “¡Kich akay!”

nishpa.35Chayshina niptinqam, chay runaqa

qanqa.pismi, chay uras dasna atirqan rimayta.36Kanan Jisusqam yumbay chaypikaqkunata nirqan:—Kay runata kach akachishqaypaqqa

amakish ni pitapis willangillapachu,nishpa.Chayshina kutin kutin niptimbismi,

paykunaqa mana kasushpachu,

llapa. 37Chaymi runakunaqa: ¿Ima layarunataq chayqa? nishpa, anchaispantashqata Jisusta kayshinaalabaqllapa:—¡Rikay kay runaqa! Tukuy imata

allita yach an rurayta. Surdukunatamuyachin. Mudukunatam rimachin,nishpa.

Jisusmi 4.000 runakunata qararqan(Mt. 15.32-39)

8 1Chay tyimpupim ancha achkaruna,

llapa. Kanan manam nimapis waqpiqakarqanchu mikunanllapa. ChaymiJisusqa *yach akuqningunata qayashpanirqan:

2—Ancham llakini kay uyawaqkunapaq.Chaqa kaypiqam kimsa diyana noqawankashqallapa uyawanambaq. Kanan

llapaqa. 3Piru mallaqtalla wasinmankach aptiyqach i, shaykushpa ñambibinsikanmanllapa. Llalli wakinqam anchakarumanda shamushqallapa.

7 8

105

4Chayshina niptinqam,yach akuqningunaqa nirqan:—

piqa? Chaqa kaypiqam mana pipistiyanchu,chiqqa, paykunata qarananchiq.

5Chayshina niptinmi, Jisusqatapurqan:—¿Ayka tanditayuqmi kangillapa?

nishpa.Chaymi paykunaqa nirqan:—Syiti tanditayuqllam kanillapa,

nishpa.6Chayshina niptinqam, Jisusqa

yumbay chay runata, warmitakamachirqan, waqpi kaypi pambapitiyananllapa. Chaymandaqam chay syititanditata piskashpa, Tayta Dyustapagikurqan. Chayshina pagikushpaqam,tanditakunata piti piti rurashpa,yach akuqningunata qorqan, paykunanayumbay runata, warmita qarananllapa.7Karqambismi piskaditukuna.napaqpismi pagikushpa, yumbaytaqarachirqan. 8

tinqam, yumbay runa,gaman mikurqanllapa. Chaymandaqamchay subrataqa syiti kanastakunaundata tandarqanllapa. 9

naqam ullqokunalla 4.000ch i karqan.Chaymandaqam yumbayta dispidishpa,dijarqanna rinanllapa. 10Chayshinayumbay riptinqam, Jisusqayach akuqningunawan *yakupi puriqbarkupi rirqanllapa Dalmanulugarmanna.

Farisiyukunam Jisusta nirqanllapa,suq milagruta ruranambaq

(Mt. 16.1-4; Lk. 12.54-56)11Chay Dalmanu lugarpina

kaptinqam, *naqa Jisusman shamurqanllapa. ChaymiJisusta uyashpaqa, payta mallipashpanirqanllapa:

—Manam chayshinachu. Kayshinám.Mayá, qam Dyusmanda shamuqkashpaqa, suq milagru syilumandakaqta ruray rikanayllapa, nishpa.

12Chaymandaqam Jisusqa shunqombiancha llakishpa nirqan:—Kay runakunaqa ¿imaraykutaq

munanllapa milagrukunata ruranayqa?Alliptam niykillapa, manam rinichururaq nima laya milagrukunata, nishpa.

13

manda akrakashpa, Jisusqa *yakupipuriq barkupina rirqan chay *atunqoch apa suq manyanman.

Farisiyukunapa duktrinanmidañachikuq libadurashina karqan

(Mt. 16.5-12)14Rishpaqam, Jisuspa

yach akuqningunaqa tandata manarandishqallapachu karqan. Kananfyambrinda qonqashpam,yuqlla riykarqanllapa *yakupi puriqbarkupiqa. 15Chaypim Jisusqapaykunata nirqan:—*Farisiyukunapa *libaduranmanda,

gubyirnu *Irudispa libaduranmandaqakwidakayllapa, nishpa.

16Chayshina kunaptinqam, Jisuspayach akuqningunaqa paykunapurakayshina parlarqanllapa:—¿Imapaqraq chayshinaqa

niwanchiq? Mana tandayuqkaptinchiqch i, chaytaqa niwanchiq,nishpa.

17Chayshina parlaptinqam, Jisusqatapurqan:—¿Imaraykutaq niykangillapa: “Manam

tandayuqchu kanchiq” nishpaqa? ¿Ima,manachu intyindingillapa? ¿Ima manachujwisyuyuq kangillapa? 18¿Ima manachuñawikillapawan rikashqallapa kangi chayrurashqaytaqa? ¿Ima manachu rinrikiwanuyawangillapa? ¿Ima manachu nimatapisyuyangillapa? 19Mayá, chay sinku

8

106

tanditata piti piti ruraptiy 5.000 runakunamikuptinqa, ¿ayka kanastakuna undataqsubrarqanqa? nishpa.Chayshina tapuptinqam, paykunaqa

nirqan:—Dusi kanastakuna undam

subrarqanqa, nishpa.20Chaymandaqam Jisusqa tapurqan:—Mayá, chay syiti tanditata piti piti

ruraptiy 4.000 runakuna mikuptinqa,¿ayka kanasta undataq subrarqanqa?nishpa.Chayshina tapuptinqam, paykunaqa

nirqan:—Syiti kanastakuna undam

subrarqanqa, nishpa.21Chaymi Jisusqa nirqan:—¿Ima manaraqchu intyindingillapa?

nishpa.[Nuta: Jisukristuqam mana tandapaqchu

rimarqanqa. Ashwanmi nirqanqa: “Ashlalibadurallam saksachin achka masata. Chayshinallam chay farisiyukunapa mana baliqkustumbringunata ashlitatalla ruraptinchiqqa, ancha dañachiwanchiqman”, nishpa.]

Jisusmi suq sarku runata kach akachirqan22Chaymandaqam Bitsayda llaqtamanna

ch ayarqanllapa. Chay llaqtapi Jisuskaykaptinqam,qanllapa, ñawingunata kach akachinan.23Chaymi Jisusqa chay sarkuta rambashpa,chay llaqtamanda sawa chunchamanaparqan. Chay chunchapiqam chay runapañawingunata tuqayninwan nuyuchishpa,makingunata sawambi rurashpa, tapurqan:—Mayá, ¿atinginachu imatapis

rikayta? nishpa.24Chayshina tapuptinqam, chay

runaqa ashla rikakushpaqa, nirqan:—Salqetatam runakunata rikani

muntikuna puriykaqtashina, nishpa.25Chaymi Jisusqa chay runapa ñawinda

suq kutinda llamkarirqan. Chay urasllamñawingunaqa allitana chapakurqan.

Chaymi tukuy imata atirqanna rikayta.26Chayshina rikakuptinqam, Jisusqa chayrunataqa kamachirqan:—Riyna wasikiman. Piru amakish

chay llaqtamanqa ringichu.pitapis nimatapis ningichu, nishpa.

Pidruqam nirqan: “Jisusqam DyuspaChurin”, nishpa

(Mt. 16.13-20; Lk. 9.18-21)27Chaymandaqam Jisusqa

yach akuqningunawan rirqan*gunaman. Riqshinam ñambiyach akuqningunata tapurqan:—Runakunaqa, ¿imatam nin

noqapaqqa? ¿Pish kani paykunapaqqa?nishpa.

28Chaymi paykunaqa nirqan:—Wakinqam nin, *Jwan Shutichikuqshi

kangi. Wakinqam nin, *Dyuspaq unayrimaq *Eliyasshi kangi. Wakinqam nin,Dyuspaq suq rimaqshi kangi, nishpa.

29Chayshina niptinllapaqam,paykunata tapurqan:—Mayá, qamkunaqa ¿imatataq ningi?

¿Pitaq kani qamkunapaqqa? nishpa.Chaymi Pidruqa nirqan:—Qamqam *

durniyllapa kangi, nishpa.30Chayshina niptinqam, Jisusqa

kamachirqan:—Amakish ni pitapis chaytaqa

ningillapachu, nishpa.

Jisusmi nirqan:“Rinllapam wanchiwaq”, nishpa

(Mt. 16.21-28, Lk. 9.22-27)31Chaymandaqam Jisusqa

yach akuqningunata nirqan:—Noqaqam *Dyusmanda Shamuq

Runa kashpa, ancha rini padisiq. Kanan*kamachikuq ansyanukuna, kamachikuq*isrraylinu kurakuna, *Muysispaliyningunata yach achikuqkunam mana

8

107

baliqpaq riqsiwashpa, rinllapawanchiwaq. Piru wanchiwaptinllapam,kimsa diyamanda rini kawsamuq,nishpa.

32Chayshina paykunata ancha klarutaniptinqam, Simun Pidruqa suq ladumansapalanda apashpa, Jisusta nirqan:—Ama chayshinaqa rimaychu,

nishpa.33Chayshina niptinmi, Jisusqa das

tikrakashpa, yach akuqningunatachapashpa, Pidruta kayshina anyarqan:—¡A *dyablu!

manda! Chaqa qamqam dyablushinamana munangichu ruranaypaq TaytayDyus munashqanda. Kanan Dyuspimana kriyiqkunashinam qamqayuyaykangi, nishpa.

34Chaymandaqamyach akuqningunata qayashpa nirqan:—Mayqan runa yach akuqniy

munashpa kaytaqa, noqa munashqaytaruranqa. Amana ruranqachu paymunashqandaqa.rayku suq kruspi munaptinllapawanchiytapisri, noqatalla sigiwanqa.35Chaymi mayqanniki noqatañigawashpa bidaykita washanaykiqa,ringi chingaq tukuy tyimpupaq. Pirunoqapi ichu Dyus nishqambi kriyiptikiwanchishuptinllapaqam, noqa riniwashashuq, tukuy tyimpu noqawankawsanayki. 36Piru suq runa ichu suqwarmi kay mundupa tukuy imandach askishpa, piru jwisyu diyapichingashpaqa, ¿imapaqtaq balinman?37Mayá, chay wañushqaqa, ¿aykatampagarakunman washakananqa?38Chaymi qamkuna Dyusta kuntraquchayuq runakunapa ñawpambinoqapaq ichu noqa nishqaypaqpenqakushpaqa, kayta yach ayllapa:*Dyusmanda Shamuq Runa Jisukristumsyilumanda rin kutimuq suq anchakamachikuq gubyirnushina, Tayta

Dyuspa llipyayninwan llipyashpa, paypa*santu anjilningunawan. Chay diyaqampaypis noqapaqqa rin penqakuq, nishpa.

9 1Kayshinapismi Jisusqa nirqan:—Alliptam niykillapa, kaypi wakin

kaqkunam manaraq wañushpa,Taytaypa pudirninda rinllapa rikaq, payancha jwirsayuq kamachikuptin, nishpa.

Jisukristum llipyarqan(Mt. 17.1-13, Lk. 9.28-36)

2Sayis diyas pasaptinmi, Jisusqarirqan suq atun lumapa sawanman.Chaymanqam pullan aparqan Pidruta,*Jakubuta, *Jwanda. Chay lumapinakashpaqam, Jisusqa paykunapañawpambi suq layayarqan. 3Kapanqam

tikrakarqan. Kay mundupi mudanandamayqan taqshashpapismi, mana pipis

taqa. 4Chaymandaqam chay kimsayach akuqninqam chapaykashparikarqan *Eliyasta, *Muysista Jisuswanparlaykaqta. 5-6Chaymi paykunaqaancha mancharqanllapa. Chayshinamanchashpam, Pidruqa Jisusta nirqan:—Yach achikuq Taytitu. Ancha alliraq

kaypi kananchiqqa. Rurashaqllapaqamkunapaq kimsa chugllata: suqtaqambaq, suqta Muysispaq, suqtaEliyaspaq, nishpa.Piru Pidruqam manchashpa, chay

rimashqambaqqa mana yach arqanchu:¿Imatam rimaykani? nishpaqa. 7

manqam paykunapa sawambi pukutayrikakushpa, limpu pambarqan. Chaypukutaypa ukunmandam Tayta DyusChurin Jisuspaq nirqan:—Kaymi kuyashqay Churiy. Payta

uyayllapa, nishpa.8

paman chapakushpaqa, Jisuswan chay

pachu. Jisustallanam rikarqanllapaqa.

8 9

108

9Chaymandaqam chay lumamandashamuqshina, Jisusqa chay kimsayach akuqninda nirqan:—Qamkuna rikashqaykitaqa amaraq

manda kawsamunaykaman, nishpa.10Chaymi paykunaqa mana ni pitapis

parlachirqanchu. Piru paykunapuramtapunakurqan:—¿Imaraq munan niyta:

manda kawsamunaykaman”, nishpa?11Chayshina parlashpaqam, Jisusta

tapurqanllapa:—*Muysispa liyningunata

yach achikuqkunaqa ¿imaraykum nin:“Eliyasmi puntata rin shamuq.(Chaymandaraqmi *Dyus AkrashqanWashadurqa rin shamuq”, nishpaqa?)

12Chaymi Jisusqa nirqan:—Allibmi Eliyas puntata shamun

tukuy imata allichaq. Piru *DyuspaSantu Librumbiqa ¿imatataq nin*Dyusmanda Shamuq Runapaq?Chaypiqam nin: “Shamuptinqam,runakunaqa mana baliqpaq rinllapariqsiq. Kanan ancham rin padisiq”,nishpa. 13Piru noqaqam niykillapa,Eliyasqam shamushqana.tinqam,pachu,llapa. Chaqa Dyuspa Santu Librumbimpaypaqqa nishqa karqan: Rinmi padisiq,nishpa. [Nuta: Jisukristuqam chayshina Jwan Shutichikuqpaq parlachikurqan Eliyaspa shutinwan. Payqam Eliyasshina karqan. Rikay Matiyu 17.13pi.]

Jisusmi suq wambra atakiyuqtakach akachirqan

(Mt. 17.14-21; Lk. 9.37-43)14Jisusqam chay kimsa

yach akuqninwan kutimushpaqa, chaywakin *yach akuqningunata anchaachka runakunawan kaykaqta tarirqan.Chaypim *Muysispa liyningunata wakin

yachllapa. 15Chay runakunaqam Jisustach ayaykaqta rikashpaqa, ispantashqatakallparqanllapa napaykuq. 16ChaymiJisusqa paykunata tapurqan:—

naqa anyanakuykangillapa? nishpa.17-18Chayshina tapuptinqam, chaypi

kaq suq runa nirqan:—Yach achikuq taytitu, *dyablum

churiyta muduyachishpa, atakikunataqon. Chaymi qaman apamurqaykach akachinayki. Chaqa chay dyabluchay atakikunata qoptinmi, maypipischuriyqa bulakan. Kananbabash kunatam sitakuchin.natam qech yachin! Kanan limpunamishkin. Chaymi yach akuqnikikunatarrugarqani, kay churiymanda chaydyabluta qatinambaq. Piru paykunaqammana atishqallapachu qatiyta, nishpa.

19Chaymi Jisusqa nirqan:—¡A, qamkuna Dyuspi mana

yuyakuqkuna! ¿Ima tyimpukamanraqqamkunataqa agwantashqayki? Mayá,

llapa, nishpa.20Chayshina paykuna apamuptinqam,

chay dyablu Jisusta rikashpa,nata qorqan chay wambrataqa. Chaymichay wambraqa pambaman bulakashpa,bulatikashpa, babash kunata sitakurqan.21Chaymi Jisusqa paypa taytandatapurqan:—Kay churikiqa,

pacham kayshinaqa? nishpa.Chaymi chay runaqa nirqan:—Takshitanmandam kayshinalla.

22Kanan kutin kutinmi chay dyabluqakay wambrituytaqa ninaman yakumanbulan wanchinambaq.washpa yush ayku, atishpaqakach akachiy kay wambraytaqa! nishpa.

23Chayshina niptinqam, Jisusqanirqan:

9

109

—Noqapi yuyakuptikiqam, tukuyimata atini rurayta. Piru ¿atingichuraqnoqapi yuyakuytaqa? nishpa.

24Chaymi chay runaqaqayach akushpa nirqan:—¡Qambim yuyakuni!

wayri, masta yuyakunaypaq! nishpa.25Chayshina niptinqam, Jisusqa achka

runa shamuqta rikashpa, utqaymayachay dyabluta kayshina anyarqan:—¡Qam surdu mudu dyabluqa, noqa

kikiymi kamachiyki, lluqshiy kaywambramanda!gichu! nishpa.

26Chayshina nishpa qatiptinqam, chaydyabluqa qayach akushpa, atakikunataqoshpa, chay wambramanda lluqshirqan.Lluqshishpaqam wañushqatashinadijarqan. Chaymi rikaqkunaqa nirqan:—¡Jwira, wañurqannam wambraqa!

nishpa.27Piru Jisusqam wambrataqa

makinmanda piskashpa shayachirqan.28Chaymandaqam Jisusqa

yach akuqningunawan yaykurqanna suqwasiman. Chaypi mana pipiskaptinqam, paykunalla Jisustatapurqanllapa:—Noqaykunaqa, ¿imaraykutaq mana

taqa? nishpa.29Chaymi Jisusqa nirqan:—

taqam mana chayshinallaqa atinchiqchuqatiytaqa.llam payman ancha mañakushpa,

.

Jisusmi nirirqan: “Rinllapamwanchiwaq”, nishpa

(Mt. 17.22-23; Lk. 9.43-45)30Jisusqam chay kaykashqanmanda

rishpaqa, pasarqan *prubinsyaGaliliyapa lugarningunata. Piru payqammana munarqanchu ni pipis

yachdaqa. 31Chayman riqshinaqam chayyach akuqningunata nirqan:—Noqa *Dyusmanda Shamuq

Runatam kuntrawaqkunapa makinmanrinllapa intrigakuwaq.wanqallapa. Chayshina paykunawanchiwaptimbismi, kimsa diyamandarini kawsamuq, nishpa.

32Piru Jisus chayshina niptinqam,chay yach akuqningunaqa mananimatapis intyindirqanchu: ¿Imapaqmichaytaqa niykan? nishpaqa. Kanantapuq purishpapismi, manchashpa,mana ni tapurqanllapachu.

Mas kamachikuqri kayshina kanqa(Mt. 18.1-5; Lk. 9.46-48)

33Chayshina rishpaqam, Kapirnawunllaqtamanna ch ayarqanllapa. Chaymanch ayashpaqam,qanllapa. Chaypi kashpaqam, Jisusqayach akuqningunata kayshina tapurqan:—¿Qamkunaqa imapaqmi ñambiqa

anyanakurqayki? nishpa.34

kushqaqa karqan: “Mayqanninchiqmi masbaliqqa kanchiq”, nishpa. Chaymitapuptinqa, paykunaqa penqakushpa,uyararqanllana. 35Chaymandaqam Jisusqachay dusi yach akuqninda qayashpa,tiyashpa, nirqan:—Chay mas baliq munaq kaytaqa,

umildiyashpa, yumbayta sirbinqakriyadushina, nishpa.

36Chaymandaqam suq wambritutaapashpa, paykunapa ch awpimbimarqashpa nirqan:

37—Mayqan runa kasuwashpa kaylaya wambrituta ch ayachiqqam, alabisnoqata ch ayachiwaykanmanshina. Pirumanam noqatallachuch ayachiwaykanqa. Ashwanmi TaytayDyustapis ch ayachiykanqa. Chaqapaymi kach amuwashqa, nishpa.

9

110

Chay mana kuntranchiqminoqanchiqpa faburninchiqqa

(Lk. 9.49-50)38Chaymandaqam yach akuqnin

*Jwanqa nirqan:—Yach achikuq Taytitu, rikashqallapam

kani suq runata qamba shutikita myintashpa,*dyablukunata runakunamanda qatiykaqta.Piru chay runaqammana noqanchiqwanqapurishqachu. Chaymi nirqayllapa, amachayshina ruranambaq, nishpa.

39Chayshina niptinqam, Jisusqa nirqan:—Dijayllapa chayshina ruranambaq.

Chaqa mayqan ruraq suq milagrutashutiyta myintashpaqam, manakuntrawanchu. 40Mana kuntranchiqkaqkunaqam, faburninchiq. 41Chaymiallipta niykillapa, mayqan runa ichuwarmi shutiyta myintashpa, ashla

raykum, Dyus kikin rin pagaraq, nishpa.

Kwidakayllapa, ama uchata ruranaykipaq(Mt. 18.6-9; Lk. 17.1-2)

42’Noqapi chayraq kriyiqkunata uchatarurachiqqam ancha kastigadu rin kaq.Chaymi chay uchata rurachiqpaqqa masalli kanman suq atun mulinu rumitakungambi watashpa, *mar yakumanwichukunanllapa (manaraq chay uchatarurachiptin, ama mas kastigadukanambaq). 43Chayri makiki anchaqawch u kaptin uchata ruranambaqqa,kuchushpa wichukuy. Chaqa mas allimkanman, syiluman manku ch ayanayki.Manam allichu ishkay makiyuq kashpa,uchaykirayku infyirnu mana nunka wañuqninaman rinaykipaq. 44-46Chayshinallach akiki munaptin apashuyta uchataruranaykiqa, kuchushpa wichukuy. Masallim kanman, kuju ch ayanayki syiluman.Manam allichu ishkay ch akiyuq kashpa,uchaykirayku chay mana nunka wañuqinfyirnu ninaman rinaykiqa.

infyirnupiqam mana nunka wañunqachuchay kuru mikushuqkunaqa. Chaypi chaynina lumyaqpismi mana nunkawañunqachu. 47Ñawikiwan imatarikashpa, uchata munaptiki ruraytapis,mas allim surqoshpa wichukunayki. Chaqamas allim chulla ñawiyuqlla kashpa,syiluman ch ayanayki. Manam allichuishkay ñawiyuq kashpa, uchaykiraykuinfyirnuman rinaykiqa. 48

piqa kuru mikushuqkunaqam mana nunkarinchu wañuq. Chay nina lumyaykaqpismimana nunka rinchu wañuq.

49’(Manchu aychamanqa kach itawichunchiq, ufrinda kanambaq.)Chayshinallam runakunapa sawanmankach itashina ninataqa rinllapa ruraq,(uchanmanda akrakanambaq). Chaqayumbay ufrindakunam kach iwanallichadu rin kaq. 50Piru kach iqam allinkashpapis dañakashpaqa, manananimapaq balinchu, ¿manachu? Chaqa

taqa? Piru qamkuna kuyanakushpaqam,allin kach ishina kangillapa. Chayrishumaqta kuyanakushpa kawsayllapa.

Jisusmi nirqan “Rrispitu warmikimandaama akrakaychu”, nishpa

(Mt. 5.31-32; 19.1-12; Lk. 16.18)

10 1

daqam Jisus rirqanna*prubinsya Judiyaman, rriyu Jurdambawaq ladu chimbanman. Chaypim anchaachka runakuna, warmikuna Jisusmantandakarqan. Chaypipismi paykunataTaytanchiq Dyuspaq yach achirqan.2Wakin *farisiyu duktrinayuqpismitandakarqanllapa Jisusman, manaatiypaq tapunakunata tapunanllapa,mana allita kuntistaptin,llapa. Chaymi kayshina tapurqanllapa:—Mayá,

manda akrakayta ichu mana? nishpa.3Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:

9 10

111

e 10.19 [Éxodo 20.12-16]

—Mayá, ¿imatam Dyuspaq unayrimaq *kurqan? nishpa.

4Chaymi paykunaqa nirqan:—Muysismi nirqan,

manda munashpa akrakaytaqash, suqkartata qoshpa, atin akrakayta, nishpa.

5Chayshina niptinllapaqam, Jisusqanirqan:—

nashina Dyustaqa mana munarqanchukasuyta. Chaymi Muysisqa ancha angushunqoyuq kaptinllapa, paykunatakamachirqan, chay kartata qonanllapa.6Piru Dyusqam mana munanchuchayshina rurananchiqqa. Chaqa kaypachata tukuy imata rurashpaqam, suqullqota, suq warmita rurarqan. 7Chaymichay tyimpumandapacha suq ullqoqataytanmanda, mamanmandaakrakashpa, warminwanna tandakashpatiyan. 8Kanan ishkay kashpapismisuqshinallana tiyanllapa. Mananamishkayshinachu. 9Chayri runakunaqa

pachu, nishpa.10Chaymandaqam Jisuswan wasipina

kashpallapaqa, chay*yach akuqningunapis chay nishqambaqtapurqan. 11Chaymi Jisusqa nirqan:—Mayqan runa warminmanda

akrakashpa, suq warmitana tandaqqam,punta warminda traysyunda ruraykan.Chaymi ancha uchayuqna chay runaqa.12Warmipismi runanmanda akrakashpa,suq runawan kashpaqa, chay puntarunanda traysyunda ruraykan. Chaymichay warmipis ancha uchayuqna.

Jisusmi wambritukunata bindisirqan(Mt. 19.13-15; Lk. 18.15-17)

13Achka runa,nata apamurqanllapa Jisusman,

sawambi makinda rurashpa, Dyusmanmañakunambaq. Piruyachkunata anyarqanllapa. 14Chaytauyashpaqam Jisusqa piñakushpa,yach akuqningunata nirqan:—Dijayllapa chay wambritukuna

noqaman shamunambaq.pachu. Chaqa Tayta Dyus shumaqtakamachikuptinqam, kay wambritushinakaqkuna paywan rinllapa kawsaq.15Alliptam niykillapa, kay umildiwambritushina kaqkunallam tukuytyimpu rin kawsaq Dyuswanqa; manaqamanám.

16Chayshina nishpaqam,nata marqashpa, makinda sawanmanrurashpa, Dyusman mañakurqan, chaywambritukunata yanapanambaq.

Suq kapuq runam Jisuswan parlarqan(Mt. 19.16-30; Lk. 18.18-30)

17Jisukristu riykaptinnam, suq runakallpaylla ñawpanman ch ayamushpa,qonqorikushpa, tapurqan:—Ancha allin Yach achikuq Taytitu,

¿imatam atini rurayta, Taytanchiq

paqqa? nishpa.18Chaymi Jisusqa tapurqan:—¿Imaraykutaq niwangi: “Ancha allin

Yach achikuq”, nishpaqa? Dyusllamancha allinqa. 19Qamqam Dyuskamachikushqandaqa allita yach angi.Paymi nin: “Qam warmiyuq kashpaqa,ama suq warmiwanqa puñuychu; amawanchikuychu; ama suwakuychu; amallullakuychu suqkunapaq; ama pitapisingañaychu, imanda qoch inayki;taytaykita, mamaykita ancha rrispitay”,nishpa.e

20Chayshina niptinqam, chay runaqanirqan:

10

112

—Yach achikuq Taytitu, yumbay chay

pacha kumplishqa kani, nishpa.21Chaymi Jisusqa chapashpa, chay

runata ancha kuyashpa, nirqan:—Kaysitullam faltashungi. Tukuy

imaykita randikushpa,kunata qoy. Chayshina qoshpaqam,syilupiqa tukuy imayuqna ringi kaq.Chayta rurashpaqar shamuy, noqawanpurinanchiq.llapa wanchishuytapis, noqatallakasuway, .

22Chayshina Jisus niptinqam, chayrunaqa limpu malaganayarqan. Chaqatukuy imayuq kashpam,napaq llakishpa, kutirqan. 23

daqam Jisusqa rridurninmanchapakushpa, yach akuqningunatanirqan:—¡Ancha trabajusraq, kapuqkuna

Dyusta kasunanllapa, paywan tukuytyimpu kawsananllapaqa! nishpa.

24Chayshina niptinqam,yachllapa. Chaymi Jisusqa paykunataqanirirqan:—Ijitukuna, ¡ancha trabajusraq waq

kapuq runakuna, tukuy imangunapillayuyakushpa, Dyusta kasunanllapa,paywan tukuy tyimpu kawsananqa!25Chaqa suq kapuq runa Dyustakasunambaqmi ancha trabajus. Masfasilmi kanman chay atun *kamilluanimal awjapa rinrinda pasanambaq,nishpa.

26Chayta uyashpaqam, paykunaqaashwamba ispantarqanllapa. Chaymipaykunapura ancha tapunakurqanllapa:—Chayshina kaptinqa, ¿pitaq atinman

washakaytaqa? nishpa.27Chaymi Jisusqa paykunata

chapashpa nirqan:—Runakunallaqam mana nimatapis

atinchu washakaytaqa. Piru Dyusqam

tukuy ima munashqanda atin rurayta.Paypaqqam mana nimapis trabajuschu,nishpa.

28Chaymi Pidruqa Jisusta nirqan:—Yach achikuq Taytitu,

naqam tukuy imayllapata dijashqallapakani, qamwan purinaypaqllapa, nishpa.

29Chayshina niptinmi, Jisusqa nirqan:—Alliptam niykillapa, mayqan runa

dijaq wasinda, masangunata,nata, taytanda, mamanda, warminda,wambrangunata, ch akrangunata, noqanishqayta kasuwashpa, nishqaytayach achikushqanraykum, 30syin tantusmasta rin ch askiq kay mundupilla.Qesachadu kashpapismi, mas achkawasingunata, masangunata,nata, mamangunata, wambrangunata,ch akrangunata kay mundupiqa rinch askiq. Chay ch askishqanmandamsyilupiqa Dyuswan tukuy tyimpu rinkawsaq. 31Piru kay pachapi achkakamachikuqqam suq bidapiqa mananarinllapachu baliq. Piru kay pachapiachka mana kamachikuqkunamsyilupiqa ancha kamachikuqkunarinllapa kaq.

Jisusmi nirirqan: “Rinllapamwanchiwaq”, nishpa

(Mt. 20.17-19; Lk. 18.31-34)32Chayshina yach achikushpaqam,

Jisusqa yach akuqningunapa ñawpandaJirusalin llaqtamanna riykarqan.

qata ikinda riykarqanllapa. ChaymiJisusqa riqshina, chay dusiyach akuqningunatalla suq ladumanqayashpa, kayshina nirqan:

33—Rikay, kananqa riykanchiqnaJirusalinman. Waqpiqam noqa*Dyusmanda Shamuq Runataqa rinllapaintrigakuwaq *isrraylinu kurakunapakamachikuqninman, *Muysispaliyningunata yach achikuqkunaman.

10

113

Paykunam jwira runakunaman rinllapaintrigakuwaq wanchiwananllapa.34Chaypi paykuna asipawananraykum,kusas layata rinllapa rurawaq. Kanantuqapawashpam, suq lastima chuqrichuqri maqawashpa, rinllapawanchiwaq.qaymandam rini kawsamuq, nishpa.

Jakubuwan Jwanmi munarqankamachikuyta(Mt. 20.20-28)

35Sibidiyupa chay churinguna*Jakubuwan *Jwanmi qemikashpa,Jisusta rrugarqanllapa:—Yach achikuq Taytitu, suq faburta

rurawayllapa, nishpa.36Chaymi Jisusqa nirqan:—Mayá, ¿imatam munangillapa,

qamkunapaq ruranaypaq? nishpa.37Chaymi paykunaqa nirqan:—Shumaqta llipyashpa, yumbaypa

gubyirnun kashpaqar, yush aykukamachikuy, suqniy *allin laduykipi,suqniy ichuq laduykipi tiyanayllapa,nishpa.

38

tinqam, Jisusqa nirqan:—Qamkunaqam mana

yach angillapachu: Imatam mañaykanchiq,nishpaqa.llapa. Chaqa noqaqam ancha rini ñakaq.Chay ñakaykunaqam noqapaqqa suq basuancha ayaq yakuta upyaykaymanshina rinkaq. ¿Atingimanllapachu qamkunapisnoqashina ñakayta?naqam ancha padisichiwashpa, rinllapawanchiwaq. ¿Chayshinachu qamkunapisatingimanllapa padisiyta? nishpa.

39Chaymi paykunaqa nirqan:—Ariri. Atinillapam chayshina

padisiyta, nishpa.Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Alliptam qamkunapis chay ayaq

yakuta upyaqshina ancha ringillapa

padisiq. 40Piru chayshina qamkunapadisiptikipismi, noqaqa mana atinichukamachikuyta, allin laduypi ichu ichuqladuypi tiyanaykillapaqa. TaytayDyusllam munashqanshina runakunataakrashqa, laduypi tiyananllapa, nishpa.

41Chay Jakubuwan Jwan Jisustamañashqanda chay dyis yach akuqmasinguna yach ashpaqam, anchapiñakurqanllapa. 42Chayshina chaysuqkuna piñakuptinqam, Jisusqaqayashpa, nirqan:—Chay suq *

nungunam wapuyashpalla,

llapa, ¿manachu? 43Piru qamkunaqaama chayshinaqa kayllapachu.Ashwanri mayqanniki munashpakamachikuytaqa, suq kriyadushinasirbiy chay suqnikikunata. 44-45Chaqanoqa *Dyusmanda Shamuq Runakashpapismi, mana shamushqachu kanirunakuna sirbiwananqa. Ashwanmishamushqaqa kani, suq kriyadushinarunakunata sirbinaypaq, wañushpa,uchangunapaq pagarakushpa,paykunata washanaypaq. Chayminiykillapa, mayqanniki mas baliqmunashpa kaytaqa, chay suqnikikunatakriyadushina sirbiyllapa, nishpa.

Jisusmi Bartimiyu sarkutakach akachirqan

(Mt. 20.29-34; Lk. 18.35-43)46Jisusqam Jirusalinman riqshina,

ch ayarqan Jiriku llaqtaman.daqam chay Jirikumandayach akuqningunawan ancha achkarunakunawan riykaptinqa, suq sarkuruna Bartimiyu shutiq ñamba ladumbitiyaykarqan, limush nata mañakushpa.Payqam Timiyupa churin karqan.47Chay Bartimiyuqam yach ashpa: JisusNasaritmanda kaqshi kayta shamuykan,nishpaqa, ancha jwirtita qayakurqan:

10

114

—¡Unay *Dabidpa Karu Willkan Jisus,llakipawayri, yanapawayri! nishpa.[Nuta: “Dabidpa Karu Willkanmi” munan niyta: “Dyus Akrashqan Washadur”, nishpa.]

48Chayshina qayakuptinqam, achkaruna anyarqan:—¡Uyaray! ¡Uyaray! nishpa.Anyaykaptimbismi, ashwamba

qayakurqan:—¡Unay Dabidpa Karu Willkan,

llakipawayri, yanapawayri! nishpa.49Chaymi Jisusqa rishqanshina

shayashpa nirqan:—Qayamuyllapa chay runata, nishpa.Qayamuqkunaqam Bartimiyuta

nirqan:—Kushikushpa atariy. Jisusmi

qayashungi, nishpa.50Chaymi payqa, kapanda utqaymaya

wichukushpa, brinkashpa shamurqanJisusman. 51Ñawpambina kaptinqam,Jisusqa tapurqan:—

nayqa? nishpa.Chaymi chay sarku Bartimiyuqa nirqan:—Yach achikuq Taytitu, yanapawayri

rikakunaypaq, nishpa.52Chaymi Jisusqa nirqan:—Atinginam riyta.

kiraykum allitana ringi rikakuq.Chayshina niptinllam,

yuqa atirqanna rikakuyta. Chaymikushikushpana, Jisuswan rirqan.

Jisusmi yaykurqan Jirusalinman(Mt. 21.1-11; Lk. 19.28-40; Jn. 12.12-19)

11 1Jirusalinman riqshinam,ch ayarqanllapa chay llaqtakuna

Bitanillapa (Bitaniyapa), Bitfajipaladunman. Chay llaqtakunapa ñawpambimkarqan *Ulibu luma. Chay lugarpinakashpaqam, Jisusqa ishkayyach akuqninda nirqan:

2—Rikay, waq ñawpanchiqpim suqkasiriyu. Waqman ch ayashpaqam,

ringillapa tariq suq burritu watashqata.Chay burrupiqam manaraq ni pipispurishqachu. Chay burrituta paskashpa,apamuyllapa. 3

llapa: “¿Imapaqmi apangillapa?” nishpaqa,niyllapa: “Siñurninchiqmi nisitan. Dasllamrin kutichimuq”, nishpa.

4Paykuna rishpaqam, alliptaburrutaqa ñamba ladumbi suq wasipapungumbi watashqata tarirqanllapa.Chaymi waskanda paskaykaptinllapa,5chaypi kaqkunaqa tapurqanllapa:—¿Imatam ruraykangillapa? ¿Imapaqtaq

paskangillapa burrutaqa? nishpa.6Chaymi paykuna Jisus nishqanda

niptinqa, dijarqanllapana apanambaq.7Chayshina ch ayachishpa Jisuskashqanmanqam,nata burritupa sawambi rurarqanllapa.Chayshina ruraptinqam, Jisusqamuntakushpana rirqan. 8Ñandaqamachka runakuna Jisuspa ñawpandariqllapa, kapangunata mandashpa.Wakinqam muntikunapa raprangunatakuchushpa, ñambi mandaqllapa. 9Kananñawpanda riqkuna, ikinda riqkunaqamyumbaynin ancha kushikushpa,Jisuspaq kayshina kunyaqllapa:—¡Biba, biba! ¡Kushikushun, *

durninchiq shamuykashqanrayku!¡Taytanchiq Dyus ancha yanapanqa kayrrimplasun shamuykaqta! 10¡BibaWashadurninchiq! ¡Chaqa shamushqam,

nanchiq, chay unay gubyirnu *shina! ¡Biba syilupi Taytanchiq Dyus!¡Paytalla alabashun! nishpa.

11Chayshinam Jisusqa Jirusalinmanch ayarqan. Chaypiqam yaykurqanTayta *Dyuspa adurana wasinman.Chay wasipi kashpaqam, tukuy imataancha allita chaparqan. Chaymandaqamtardina kaptinqa, chay dusiyach akuqninwan kutirqanna Bitanilla(Bitaniya) llaqtaman.

10 11

115

f 11.17 [Isaías 56.7] g 11.17 [Jeremías 7.11]

Jisusmi chakichirqan suq yuraigus mana puqoqta

(Mt. 21.18-19)12Qayandin, Bitanillamanda (

manda) kutiriqshina Jirusalinmanqam,Jisusqa mallaqnarqan. 13

daqam suq yura *igusta rikarqan.

bismi, chay igusqa raprayuqna karqan.Chaymi Jisusqa rirqan rikaq: Paqtapuqoyniyuq, nishpa. Piruch ayashpaqam, raprangunatallarikarqan. Manam nima puqoyniyuqchukarqan. 14Chaymi Jisusqa chay igustanirqan:—Mananam nunka ringichu puqoq,

runakuna mikunambaq puqoynikitaqa,nishpa.Chay nishqandaqam uyarqan chay

*yach akuqninguna.

Jisusmi Tayta Dyuspa aduranawasinmanda randikuqkunata qatirqan(Mt. 21.12-17; Lk. 19.45-48; Jn. 2.13-22)15Chaymandaqam Jisusqa Jirusalinman

ch ayashpaqa, Tayta *Dyuspa aduranawasinman yaykurqan. Ukupiqam tarirqanachka randikuykaqta, randiykaqkunata.Achka *nasyungunapa qellaynindapismikambyaykarqanllapa. Chaymi Jisusqayumbay paykunata animalnindindasawaman qatirqan.kuqkunapa mesangunatam sh ilya sh ilyabularqan. Palumakunata randikuqkunapaiskañungunatapismi bularqan. 16

naqam suq ñandashina dirichaqllana*Dyuspa adurana wasimba patyumbiqa.Chaqa kusasningunata apashpam, suqpunguta yaykushpa, suq pungutanalluqshiqllapa. Paykunatapismi Jisusqaanyarqan:—Kaytaqa ama puriyllapachu, nishpa.

17Yumbay chaypi kaqkunatam nirqan:—*Dyuspa Santu Librumbiqam nin:

llapa”, nishpa.f Piru qamkunaqam kay

napa mach aynindashina, nishpa.g18Chayshina niptinqam, chay

kamachikuq *isrraylinu kurakuna,*Muysispa liyningunatayach achikuqkunaqa uyashpa, Jisustaqamancharqanllapa. Chaymi anchanayuyarqanllapa: ¿Imashinaraq paytaqaatinchiqman wanchiyta? nishpa. Chaqachaypi kaqkunaqam Jisusta ancha allitauyaqllapa. 19Piru tutayaptinqam,Jisusqa Jirusalin llaqtamandaqaBitanilla (Bitaniya) llaqtamanna rirqan.

Yura igusmi chakirqan(Mt. 21.20-22)

20Qayandin madrugadu kutiriykashpaJirusalinmanqam, chay yura *igustaqachllapa. 21Chaymi Pidruqa yuyashpa Jisuschay igusta anyashqanda nirqan:—Yach achikuq Taytitu, rikay chay

igus qayna anyashqaykiqa chakishqana.22Chayshina niptinqam, Jisusqa

nirqan:—

llapa. 23Chaqa alliptam niykillapa,mayqan runa Dyuspi allita yuyakushpakay urqqota niptin: “Ashuy kaymanda.Riy *mar yakuman”, kamachiptinqa,chay nishqanshina rin kaq. Piru chaykamachikuqqar shunqombiqa amanimata yuyanqachu: Mana imach ichayshinaqa kanqachu, nishpaqa.24Chaymi niykillapa, allita kriyishpamañakuyllapa, yuyashpa: Dyusmi rinqowaq mañashqayta, nishpa. Chayshinamañakushpaqam, allipta ringillapa

11

116

ch askiq. 25

kiqa, chay mana alli rurashuqtapirdunayllapa.kiqam,

shuq. 26Chay imanachishuqta manapirdunaptikiqam,chiq Dyuspis mana rinchu pirdunashuqyumbay uchaykimandaqa.

Jisustam tapurqanllapa: “¿Pitaqnumbrashushqa, kamachikuq

kanaykiqa?”(Mt. 21.23-27; Lk. 20.1-8)

27Jirusalinman ch ayashpaqam, Jisusqa*Dyuspa adurana wasimbina puriykarqan.Chaypi puriykaptinqam, kamachikuq*isrraylinu kurakuna, *nata yach achikuqkuna, wakin*kamachikuq ansyanukunapis Jisusmantandakarqanllapa. 28Kanan paykunaqamJisusta kayshina tapurqanllapa:—¿Ima karguyuqtaq kangi? ¿Mayqan

awturidartaq numbrashushqa,kaykunata ruranaykipaq kay aduranawasipiqa? nishpa.

29Chaymi Jisusqa nirqan:—Mayá,

qaykillapa. Chayta niwaptikiqam,

kipaq. 30Mayá, ¿pitaq *kuqtaqa numbrarqan shutichikunanqa?

nalla? Mayá, niwayllapa, nishpa.31Chaymi paykunapura suqnin suqnin

kayshina parlarqanllapa:—¿Imatam ninchiqman? Chaqa

niptinchiq: “Dyusmi Jwandanumbrarqan”, nishpaqach i, Jisusqaniwashun: “Chayshina numbraptinqa,¿imaraykutaq qamkunaqa manakriyirqaykichu paytaqa?” nishpa. 32Piru:“Runakunallam numbrarqan”,niptinchiqqach i,kunaqa ¿imanachiwashun? nishpa.

Chaqa chaypiqam ancha achkarunakuna uyakuykarqan. Yaqqa yumbaypaykunaqam kriyirqan: Dyusmi Jwandaallipta numbrarqan, nishpa. Chaymi

qanllapa chay uyakuqkunata. 33Manaimanayta atishpaqam, Jisustanirqanllapa:—Manam yach anillapachu, nishpa.Chaymi Jisuspis nirqan:—Tapushqaqta qamkuna mana

niwashqaykiraykum, noqapis manarinichu nishuq: “Kay laya karguyuqmikani”, nishpaqa.

Jisusmi suq kumparasyunda rurarqanmalu partidaryukunawan(Mt. 21.33-46; Lk. 20.9-19)

12 1Chaymandaqam Jisusqa kaykumparasyunda rurashpa

nirqan:—Suq runash ancha achka *ubasta

tarpushpa, rridurninda muralla pirqatarurarqan. Chaymandaqash rumikantiriyapi ush kukushpa, suq pusutarurarqan, ubasningunata kusichashpa,chaypi qapinambaq. Rurarqambisshisuq *altu turrita, chay altumanda chaytarpudunda kwidanambaq. Chayshinarurashpaqash, partidaryungunawantratukurqan, paykunana tarpudundakwidanambaq. Chaymandaqashkarumanna rirqan. 2Chaymandaqashkusicha tyimpu ch ayamuptinqa, chaych akrapa dwiñunqa suq kriyadundakach arqan, paypa partindaapamunambaq. 3

naqash chay kriyadutaqa mana nimataqoshpachu, suq lastima maqaptinllapa,illaqllana kutirqan. 4Chaymandaqashchay dwiñuqa suq kriyadundakach arirqan, partinda apamunambaq.Chay kriyadu ch ayaptimbisshi, chaykwidakuqkunaqa rumikunawansitarqanllapa, umanda pakishtin. Kanan

11 12

117

h 12.11 [Salmo 118.22-23]

ima layash musyarqanllapa chaykriyadutaqa. 5Chayshina paykunaruraptimbisshi, chay dwiñuqa suqkriyaduta kach arirqan. Chaytaqashwanchirqanllapa. Chayshina paykunaruraptimbisshi, chay dwiñuqa suqtasuqta achka kriyadungunata kach arqan.Piru chay kwidakuqkunaqash chaykriyadukunata mana ch ayachishpachu,wakinda ancha maqarqanllapa, wakindawanchirqanllapa.

6’Chay dwiñupaqash suq churinllakarqan. Paytaqash ancha kuyaq.Chaymandaqash chay kuyashqanchurindana kach arqan, yuyashpa: Kaychuriytaqam kasunqallapa, nishpa.7Piru chay runakunaqash yaqqanach ayaykaqta rikashpaqa, kayshinaparlarqanllapa: “Chay churinqamirinsyiru rin kaq. Chayri akullapawanchiq,chiq kay ch akrandaqa”, nishpa.8Chayshina parlashpash, chaychurindaqa wanchirqanllapana.Chaymandaqash chay ch akranmandasawa ladumanna wichukurqanllapa.

9Chayshina nishpaqam, Jisusqa chayuyakuqkunata tapurqan:—Mayá, chay ch akra dwiñuqa

¿imanachinqaraq chay ch akrambitiyaqkunataqa? Payqam shamushpa,yumbayta wanchishpa, suqkunatanach akrandaqa minganqa. 10*DyuspaSantu Librumbim kan suq kumparasyunkay kumparasyunshina. ¿Manachuliyishqallapa kangi? Chaypiqam nin:

Albañilkuna wichukushqan rumiqammas allin rumi simyintupaq rin kaq.

11 Chaqa Tayta Dyusmi chay rumitaqaakrashqa, mas baliq kanambaq.Chayshina akrashqanraykum

chiqllapa, nishpa.h

[Nuta: Chay ishkay kumparasyundarurashpaqam, kayshina yach achiwanchiq: Ch akra dwiñuqam Taytanchiq Dyus. Chay ch akra dwiñupa churinqam Jisukristu. Chay wanchikuq partidaryukunaqam chay *mas kamachikuq isrraylinu kurakuna. Ch akradwiñupa kriyadungunaqam *Dyuspaqrimaqkuna. Chay albañilkunapismi chay kamachikuq isrraylinu kurakuna. Chay wichukudu rumipismi Jisukristu, nishpa.]

12Chay awturidarkuna Jisustauyashpaqam, intyindirqanllapa:Jisusqam noqanchiqkunapaq chaytaqaniykan, nishpa. Chaymi piñakushpa,

llapa. Piru chaypi kaqkunatamanchashpam, mana prisurqanllapachu.Chaymi Jisuspa ñawpanmandaqaladiyarqanllapa.

Jisusmi kuntribusyumbaq yach achikurqan(Mt. 22.15-22; Lk. 20.20-26)

13

naqa kach amurqan wakin *farisiyuduktrinayuqkunata, gubyirnu *Irudispawakin partidungunata, imapaq Jisustatumbashpa prisunanllapa. 14Chaymichay kach adukuna ch ayamushpaqa,mishki mishkita kayshina Jisustaparlachirqanllapa:—Taytitu, noqaykunaqam yach ani:

Qamqam allip kaqtalla rimangi. Chaqaqamqam mana nima pudirniyuq runatamanchashpachu ni sawachashpachu,Dyus munashqandalla yach achikungi.Mayá, niwayllapa: ¿Allichu gubyirnu*Sesarta kuntribusyunda pagarananchiq,ichu mana? nishpa.

15Piru Jisusqam yach arqan: Yanqamkaykunaqa tapuwaykan, nishpa. Chaymipaykunata tapurqan:—¿Imapaqmi tapuwangillapa,

chaypaq tumbawashpa,

12

118

i 12.26 [Éxodo 3.6]

llapaqa? Mayá,llapa rikanaypaq, nishpa.

16Chayshina niptinqam, paykunaqasuq qellayta qorqan. Chaymi Jisusqachay qellayta chapashpaqa nirqan:—¿Pipa rritratunmi kay qellaypiqa?

¿Pipa shutindam iskibrishqa kayqellaypiqa? nishpa.Chaymi paykunaqa nirqan:—Chay mas kamachikuq gubyirnu

Sesarpa rritratunda, shutindam rurashqakay qellaypiqa, nishpa.

17Chaymi Jisusqa paykunataqanirqan:—Sesarpa kaqtaqa, Sesarta qoyllapa.

Dyuspa kaqtaqa, Dyustalla qoyllapa.Chayshina niptinqam,

qanllapa, ancha yachrayku.

¿Wañushqakunachu rin kawsamuq?(Mt. 22.23-33; Lk. 20.27-40)

18Chaymandaqam *yuqkuna Jisusman shamurqanllapa.Paykunaqam kriyinllapa:naqash manana rinchu kawsamuq,nishpa. Chaymi Jisusta tapurqanllapa:

19—Yach achikuq Taytitu, chay unay*Muysismi librumbi iskibrishpakamachikushqa, suq warmiyuq runamanaraq wambrayuq kashpawañuptinqa, chay almapa masannabiyudawan kasaranqa, chay biyudapiwambrayuq kaptin, chay alma masambawambranshina kanambaq, nishpa.20Chaymi munanillapa tapushuyta: Suqayllupish syiti ullqo masapura karqan.Chay syitimanda kulaka masanqashwarmikurqanna. Piru manaraqwambrayuq kashpash wañurqan.21Chayshi wañuptinqa, chay almapaminur masanna biyudawanqakasararqan. Chay masambisshi manaraq

wambrayuq kashpa, wañurqan.Chaymandaqa mas minur masannabiyudawanqa kasararqan. Paypisshimanaraq wambrayuq kashpa,wañurqan. 22Chayshinash syitindinchay warmiwan kasararqanllapa. Pirumanash ni mayqannin chay warmipiqawambrayuq kashpachu wañurqanllapa.Chaymandaqash chay warmipiswañurqanna. 23Chayshina wañuqkunaallipta kawsamuptinqach i,nimba warminraq kanman? Chaqasyitindimba warminshi kashqa, nishpa.

24Chayshina tapuptinllapaqam,Jisusqa nirqan:—Qamkunaqam *Dyuspa Santu

Librun nishqanda mana intyindishpa, niDyus pudirniyuq kashqambaqyach ashpa, ancha pandashqa kangi:(qachu, nishpa). 25Chaqa wañushqakunakawsamushpaqam, mananawarmiyuqchu ni runayuqchu rinllapakaq. Chinangunatapismi mananarinllapachu kasarachiq. AshwanmiDyuspa anjilningunashina mananakasarashpachu kawsanqallapa. 26Piruwañushqakunapaq yach anaykiqa,yuyayllapa Tayta Dyus nishqanda chayunay agwilunchiqkunapaq Muysispalibrumbiqa. Chaqa chay unay almakuna*Abrajan, *Isak, *Jakubum puntatawañurqanllapa. Chaymandaqam achkawatakunamanda Tayta Dyus chaylumyaykaq sarsa sach amanda Muysistaparlachishpa, paykunapaq kayshinanirqan: “Noqam kanangamanAbrajamba, Isakpa, Jakubupa Dyusninkani”, nishpa.i 27Chayshina niptinmiyach anchiq: Chay almakunaqamDyuspaqqa kawsaykanllaparaq, nishpa.

paqam, ancha pandashqallapa kangi:

12

119

j 12.30 [Deuteronomio 6.4-5] k 12.31 [Levítico 19.18] l 12.36 [Salmo 110.1]

Wañushqakunaqam mana rinllapachukawsamuq, nishpa.

Kayshinam Dyuspa mas allinkamachikushqanqa

(Mt. 22.34-40; Lk. 10.25-28)28Jisukristu chay *sadusiyukunata

shumaqta kuntistaptinmi, *Muysispaliyningunata suq yach achikuq chaypiuyaykarqan. Chaymi qemikashpatapurqan:—Taytitu, Tayta Dyuspa yumbay

liyninmandaqa, ¿mayqan liytaq masallinqa? nishpa.

29Chaymi Jisusqa nirqan:—Yumbay liyninmandam kay mas

allinqa: “Uyakuy *isrraylinukuna, TaytaDyusllam Dyusqa. 30Payta kuyayllapatukuy shunqoykiwan, tukuy bidaykiwan,tukuy yuyaynikiwan, tukuy jwirsaykiwan”,nishpa.j Chay liyninmi mas allinqa.31Chaymandaqam kay suq liypis yaqqallachay punta liyshina. Kayshinam nin: “Qamkwirpuykita kuyashqaykishina runamasikitapis kuyay”, nishpa.kManam ni suqliy mastaqa balinchu kay ishkayliymandaqa.

32Chayshina Jisus niptinqam, chayrunaqa nirqan:—Yach achikuq Taytitu, alliptam nishqa

kangi. Allibmi Taytanchiq Dyusqa payllamDyusqa. Manam suqqa kanchu. 33Chaymiancha alli, payta kuyananchiq tukuyshunqonchiqwan, tukuy yuyayninchiqwan,tukuy bidanchiqwan, tukuyjwirsanchiqwan. Runa masinchiqtapismi

shina.tinchiqmi, mastaqa balin yumbay chayrupachishqan animalkunamanda ichu chaysuq laya ufrindakunata qonanchiqmanda.

34Chayshina jwisyunwan allita nishqakaptinmi, Jisusqa nirqan:

—Ashlitallanam faltashungi, Dyustashumaqta kasunaykiqa, nishpa.Chaymi chay urasmandapacha

manana ni pipis almitikarqanchu Jisustatapuytaqa.

¿Pipa karu willkandaq DyusAkrashqan Washadurqa?

(Mt. 22.41-46; Lk. 20.41-44)35*Dyuspa adurana wasimbi Jisus

yach achikushpam, kayshina tapurqan:—¿Imaraykum *Muysispa liyningunata

yach achikuqkunaqa nin: “*DyusAkrashqan Washadurmi unay gubyirnu*Dabidpa karu willkan rin kaq” nishpaqa?36(Chayshina kaptinqa, ¿imaraykutaq chaykikin Dabidqa nirqan: “Dyus AkrashqanWashadurqam kamachikuqniy”, nishpa?)Chaqa Dyuspa *tinmi, chay gubyirnu Dabidqa nirqan:

Tayta Dyusmi Kamachikuqniytanirqan:

“*Allin laduypi tiyay,nata binsishpa, ch akikipawaranman ruranaykaman (qamtakasushunanllapa)”, nishpa.l

37Mayá, chay Washadurqa Dabidpakaru willkan kaptinqa, ¿imaraykutaqpaypaqqa chay Dabidqa nirqan:chikuqniy” nishpaqa?Chayshina Jisus yach achikuptinqam,

chay achka runakunaqa anchagustarqanllapa uyayta.

Jisusmi anyarqan Muysispaliyningunata yach achikuqkunata(Mt. 23.1-36; Lk. 11.37-54; 20.45-47)

38Chaymandaqam Jisusqa kayshinayach achikurqan:—Kwidawkish. Chaqa Muysispa

liyningunata yach achikuqkunaqamancha gustanllapa shumaq mudanandarurakushpa puriyta.

12

120

pismi ancha munanllapa shumaqtanapaykunanllapa. 39*naman rishpapismi, ancha gustanllapatiyayta chay mas pwidiqkunapatiyanambi. Mikunambaqpismi mesapiqamas baliq lugarkunapi tiyanllapa.40Chayshinam allingunashina tukushpa,biyudakunapa wasingunataqoch inllapa. Chaymandaqam allinrunakunapaq tukushpa, yumbaypañawpambi Dyusman mana shaykuqmañakunllapa. Chaymi suqkunamandamas kastigadu rinllapa kaq.

Suq pubri biyudam ufrindanda qorqan(Lk. 21.1-4)

41*Dyuspa adurana wasimbim karqankajunguna,baqllapa. Chay kajungunapa ñawpambiJisus tiyaykaptinmi, achka runakuna,

llapa. Achka kapuq runakunapismichaypi achka qellayta wichuqllapa chaykajungunaman. 42Piru suq pubri biyudach ayashpam, ishkay qellitayninkubrimanda kaqta chay kajunmanwichurqan. Chay qellitaykunaqamancha ashlitalla balirqan. 43ChaymiJisusqa *yach akuqningunata qayashpanirqan:—Alliptam niykillapa, kay pubri

biyudita qoshqanqam Dyuspaqqa anchabalin maski yumbay chay suqkunaqoshqanmanda. 44Chaqa chaysuqkunaqam qellaynin subrandallaqonllapa. Piru chay biyuditaqam anchapubri kashpapis, mantyinikanan kaqtalimpulla qoshqa, nishpa.

Dyuspa adurana wasindaqamlimpu rinllapa bulaq(Mt. 24.1-2, Lk. 21.5-6)

13 1*Dyuspa adurana wasinmandalluqshiptinllapam, Jisuspa suq

yach akuqnin nirqan:

—Yach achikuq Taytitu, rikay Dyuspaadurana wasinqam ancha shumaq.Chaqa ancha atun rumikunawanmimurallanda rurashqallapa, nishpa.

2Chaymi Jisusqa payta nirqan:—Kananqam rikaykangi kay atun

wasita. Piru suq diyam limpu rinllapabulaq. Chayshina bulaptinllapam,manana ni suq rumi patachaduqakidanqachu, nishpa.

Jwisyu diya sirkana kaptinqam,kayshina rin kaq

(Mt. 24.3-28; Lk. 21.7-24; 17.22-24)3Chaymandaqam *Ulibu lumamanna

rirqanllapa. Chay lumaqam Dyuspaadurana wasimba chimba ladu frintimbikarqan. Chay lumapinam Jisusqasamaykarqan. Chaymi Pidru, *Jakubu,*Jwan, Andrisqa uyaritaplla Jisustakayshina tapurqanllapa:

4—Chay nishqaykiqa, ¿ima wataraqkanqa? ¿Imataraq rikashpayach ashaqllapa: Kay munduqam rinnaushyakaq, nishpaqa?

5Chaymi Jisusqa nirqan:—Kwidakayllapa ama pipis inga

shunambaq. 6

kuna shamushpam, noqapa shutiytamyintashpa, rin niq: “Noqam *DyusAkrashqan Washadurqa kani”, nishpa.Chayshinam achka runata, warmitarinllapa ingañaq.

7’Chayri qamkuna uyashpa: “Waqpi,kaypim pilyaykanllapa”, nishpapis, amamanchayllapachu. Chaqa chayshinamrin kaq. Chayshina kaptimbismi,manaraq rinchu ushyakaq kaymunduqa. 8Ashwanmi puntata suq*nasyumbi tiyaqkuna rinllapa pilyaqsuq nasyumbi tiyaqkunawan. Achkanasyungunapuram rinllapa pilyaq. Kaypachapismi waqpi kaypi rin kuyuq.Ambrunapismi waqpi, kaypi rin kaq.Tukuy kay siñakunaqam munan niyta:

12 13

121

m 13.14 [Daniel 9.27 11.31]

Ñakaykunam qallariykanna, nishpa.Chaymandaqam mas achka ñakaykunarin kaq.

9’Chayri qamkunaqa allitayach ayllapa: Rinim padisiq, nishpa.

naman. Kanan *sinaguga wasikunapimrinllapa maqashuq. Rinllapam apashuqgubyirnukunapa ñawpanman, noqapikriyishqaykirayku. Chaymi qamkunaqapaykunapa ñawpambiqa noqapafaburniyta ringillapa rimaq. 10Chaqakay pacha manaraq ushyakaptinmi,puntata yumbay nasyungunapi noqapashumaq nutisyayta ringillapayach achikuq. 11Kanan qamkunataapashuptinllapa intrigakushuqawturidarkunamanqa,pachu ni yuyayllapachu: ¿Imashinaraqkuntistashaq? nishpaqa. Chaqa chayurasmi Tayta Dyus rin yanapashuqllapa,pay munashqanda ninaykillapa. Manamqamkunallachu ringillapa rimaqqa.Ashwanmi Dyuspa *Santu Ispiritun rinyanapashuqllapa, allita rimanaykillapa.12Kanan runakunaqam masanllapata rinintrigakuq wanchinanllapa.

nata wanchinambaq. Churingunapismitaytangunata kuntrashpa, rinllapawanchichiq. 13Kanan yumbayrunakunam rinllapa ch iqnishuq, noqapikriyishqaykirayku. Piru noqapi manashaykuq yuyakuptikiqam, suq bidapirini washashuq.

14’*Dyuspaq rimaq Dañilmi unaytyimpupi librumbi kayshina iskibrishqa:“Suq millanaypaq dañachikuqmi rinyaykuq santu lugarman mapachakuq”,nishpa.m Chayri chaypaq yach ashpaqa,yuyayllapa chay liyishqaykita. Chaqachay tyimpu ch ayamuptinqar, kay*prubinsya Judiyapi kaqkunaqa

mitikanqallapa chuncha lugarkunaman.15Kanan *pisri ishkishpa das mitikanqallapa, amani wasinman yaykushpa imandasurqonambaq. Ashwanri chayshinalladas mitikanqallapa. 16Ch akrapikaqkunapisri amana kutinqallapachuwasinman, imanda surqoqqa. 17¡Kananimananqaraqri chay pach ayuq(ukuyuq) warmikunaqa, chay itiwambrituyuqkunaqa! 18ChayriDyusman mañakuyllapa, amamitikanaykillapa tamya tyimpupi.19Chay mitikanayki diyakunapiqamrunakuna, warmikuna ancha rinllapapadisiq. Chaqa Dyus kay pachatarurashqan diyamandapacham mananunka chayshinaqa padisishqallapachu.Chay ñakay diyakuna pasaptinmi,manana nunka chayshinaqa rinllapachupadisiq. 20Piru Dyusqam akrashqanwambrangunata llakipashpa, chayñakana diyakunata das rin pasachiq,paypi kriyiqkuna ama achka diyakunatapadisinanllapa. Chaqa TaytanchiqDyusmi chayshina manapasachiptinqach i, mana pipisatinmanchu kawsayta.

21

tinllapa: “¡Rikay, kaypim *DyusAkrashqan Washadur!” ichu: “¡Rikay,waqpim payqa!” nishuptinqa, amakriyiyllapachu. 22Chaqa rinllapamshamuq achka llullakuqkuna: “NoqamDyus Akrashqan Washadur kani”,nishpa, ichu: “Noqam *Dyuspaq rimaqkani”, nishpa. Kanan rinllapam ruraqispantaypaq milagrukunata, suqkunapaykunapi kriyinambaqllapa.(Chayshina rurashpam, achka runata,warmita rinllapa ingañaq.)Atishpaqach i, asta Dyuspa akrashqanwambrangunatapis ingañanmanllapa.

13

122

23¡Chayri allita kwidakayllapa! Yumbaykaykunatam nishushqallapana kanimanaraq nima pasaptin (ama pipisingañashunanllapa).

Jisukristum syilumandakayshina rin kutimuq

(Mt. 24.29-35; 42-44; Lk. 21.25-36)24’Chay laya ñakaykuna pasaptinqam,

rupaywan killa wañushpa, mananarinchu achikchakuq. 25Lusirukunapismisyilumanda rin ishkimuq. Syilupi tukuyima kaqkunapismi rinllapa kuyuq.26Chaymandaqam noqa *DyusmandaShamuq Runataqa rinllapa rikawaqsyilumanda shamuykaqta. Chaqanoqaqam rini shamuq pukutaykunapaukumbi, ancha pudirniyuq, anchashumaqta llipyashpa. 27Chayshinashamushpaqam, anjilniykunata rinikamachiq, akrashqay wambraykunatatukuy kay mundumanda tandananllapa.

28’Kay kumparasyunda allitayach akuyllapa: Qamkunaqam suq yura*igusta pallpamuykaqta rikashpaqa,yach angillapana: Tamya tyimpumanmich ayaykanchiqna, nishpa. 29

llam kay nishushqayllapata rikashpa,yach ayllapa: Allibmi Jisukristunishqanshina utqana rin kumpliq,nishpa. 30Chaymi allipta niykillapa, kaytyimpupi kawsaqkuna manaraqwañuptinmi, chay nishushqaykunaqarin kumpliq. 31Chaqa syiluwan kaypacham rin chingaq.kunaqam mana nunka rinchu ushyakaq.Ashwanmi chayshinalla rin kumpliq.

32’Piru kay nishqaytaqam mana pipisyach anchu: ¿Ima diya, ima urasmi rinkaq? nishpaqa. Ni syilupi kaq anjilkunani noqa Dyuspa Churimbis manayach anillapachu. Taytay Dyusllamchaytaqa yach an.

33’Llalli qamkunaqam manayach angichu, ¿Ima tyimpum chay

diyaqa rin ch ayamuq? nishpaqa.Chayraykur qamkunaqa Dyusmanmañakushpa, ama shaykushpachushuyawayllapa. 34Chaqa noqamqonqaylla rini kutimuq suq runawasiyuq kutimuqshina. Chay runakaruta rinambaqqam wasindaqakriyadungunata mingashpa rin. Pirumanaraq rishpaqam,nata kamachin, tukuy imangunata allitakwidanambaq, trabajungunataruranambaq. Wasikamandapismikamachin, allita rikanambaq,kutimushpa, tukuy imanda allitatarinambaq. Qamkunaqam chaykriyadukunashina kangillapa. 35Chayri

llapa. Chaqa manam yach angillapachu:¿Ima diyam Siñurninchiq rin kutimuq?nishpaqa. Kinsapch i kutimushaqqachishipacha ichu ch awpi tuta, ichugallu kantaykashqan uras ichu achikyaqpuriykaptin. 36Chayri kwidawkish;mana yuyashqayki uras kutimushpa,puñuykaqllapata tarishuyman. 37Kaynishushqaytaqam yumbay runata,warmita nini: Allita allichashpabidaykita shuyawayllapa, nishpa.

Parlarqanllapam, Jisusta prisunanllapa(Mt. 26.1-5; Lk. 22.1-2; Jn. 11.45-53)

14 1[Nuta: Tayta Dyusqam unay isrraylinukunata *nasyun *

manda surqoshqa karqan. Chaymi chaytaqaama qonqananllapa, watan watan suq fyistataruraqllapa. Chay fyistaqam shutiq “Paskwa”.]Chay *nata mikuqllapa. Ishkay diya faltaptinchay paskwa fyistapaqqam, kamachikuq*isrraylinu kurakuna, *Muysispaliyningunata wakinyach achikuqkunawan kunanakushpayuyarqanllapa: ¿Imanayraq ingañashpa,Jisusta piskanchiqman wanchinanchiq?nishpa. 2Wakinqam nirqanllapa:

13 14

123

—Ama wanchishunchu fyistapiqa.Chaqa fyistaman tandakaqkunakish,chayta ruraptinchiqqa, kuntranchiqalsakanmanllapa, nishpa.

Suq warmim mishki mutkinata Jisuspaumanman basyarqan

(Mt. 26.6-13, Jn. 12.1-8)3Suq runa Simun shutiqmi Bitanilla

(Bitaniya) llaqtapi tiyaq. Unaymi payqa*ismuykaq kwirpuyuq kashqa karqan.Jisusmi chay Simumba wasinmanch ayashpa, mesaman tiyarqanmikunambaq. Chaypi tiyaykaptinmi,suq warmi ch ayarqan kirpadu rumipumupi ancha ch aniyuq *nardu puruplantamanda *mishki mutkinataapamushpa. Chaymandaqam chaywarmiqa chay pumupa kungandapakishpa, chay mishki mutkinawanJisuspa umanda nuyuchirqan. 4Chaymiwakin chaypi kaqkuna chayshinaruraqta rikashpaqa, ancha piñakushpa,paykunapura kayshina parlarqanllapa:—Kay warmiqa, ¿imapaqraq kay

ancha ch aniyuq mishki mutkinataqaqesachan? 5Chaqa kaytarandikushpaqach i masdi 300 *dinaryuqellayta ch askinanchiqta, chayqellaywan pubrikunata yanapananchiq,nishpa.Chayshina parlashpaqam,

llapa chay warmitaqa. 6Chaymi Jisusqanirqan:—

pachu. ¿Imapaqmi piñachingillapa?Kayshina rurawashpaqam, ancha allitarurashqa. 7Chaqa pubrikunaqamqamkunawanraq rinllapa kaq,qayki uraspi yanapanaykillapa. Pirunoqaqam manana qamkunawanqarinichu kaq. 8Kay warmiqam atishqandarurashqa. Chaqa manaraq wañuptiymi,kay mishki mutkinawan kwirpuytaallichaykan,

llapa. 9Chaymi allipta niykillapa, tukuykay mundupi *shumaq nutisyaytayach achikushpaqam, kay warmi allitarurawashqandapis rinllapayach achikuq, paytaqa ama nunkaqonqananllapa, nishpa.

Judasmi randikurqan Jisusta(Mt. 26.14-16; Lk. 22.3-6)

10Chay runa *Judas Iskaryuti shutiqmiJisuspa chay dusi akrashqan*yach akuqninmanda suqnin karqan.Piru chay Judasmi kamachikuq *linu kurakunaman rishpa, tratukurqan,paykunaman Jisusta intrigakunan.11Chaymi chay kamachikuq kurakunaancha kushikushpa, ufrisirqanllapaqellayta qonambaq. Chaymi Judasqaancha yuyarqan: ¿Imashinataq Jisustaintrigakushaq chay kuntraqkunaman?nishpa.

Jisusmi Santa Mikunata mikurqan(Mt. 26.17-25; Lk. 22.7-14; 21-23;

Jn. 13.21-30; 1 Kur. 11.23-26)12*Paskwa fyistapiqam uñitakunata

wanchishpa, aychanda,nata, suq laya mikunakunatapismikuqllapa. Chay punta diya fyistapimJisuspa *yach akuqninguna paytatapurqanllapa:—Kay Paskwa fyista mikunata

mikunanchiqqa, ¿maypitaq munangiallichanayllapa? nishpa.

13Chaymi Jisusqa ishkayyach akuqninda kamachirqan:—Riyllapa Jirusalin llaqtaman.

Waqpim ringillapa tinguq suq runapuyñumbi yakuta apaykaqta. Chayrunapa ikinda riyllapa. 14Chay mayyaykushqambi chay wasipa dwiñundatarishpa, tapuyllapa:“Yach achikuqniymi nin: ¿Mayqankwartuykipish yach akuqniykunawanPaskwa mikunata mikushaq?” nishpa.

14

124

n 14.27 [Zacarías 13.7]

15Chayshina niptikillapam, payqa rinrikachishuq wasimba altumbi suq atunkwartuta tukuy imawan allichashqata.

taqa, nishpa.16Chaymi chay ishkay yach akuqninguna

Jirusalinman rishpaqa, Jisus nishqanshinarunata tarirqanllapa. Chaymandaqam chay

llapa.17-18Tutayaptinnaqam Jisusqa chay

dusi *yach akuqningunawan chaywasimanna rirqan. Chaypinampaykunawan Paskwa mikunatamikuykarqan. Mikuqshinaqam Jisusqanirqan:—Alliptam niykillapa, qamkunamanda

suqniki noqawan pulla mikuqmi, ringiintrigakuwaq kuntrawaqkunaman, nishpa.

19

yashpa,llapa:—¿Noqachu kani? nishpallapa.20Chaymi Jisusqa chay dusi *

ninda nirqan:—Suqniki noqawan suq platupilla

mikuqmi rin intrigakuwaqqa. 21Chaqa*Dyuspa Santu Librumbi noqa *DyusmandaShamuq Runapaq nishqanqam allipta rinkumpliq. Piru chay runa intrigakuwaqqamchay uchanrayku ancha kastigadu rin kaq.¡Chaymimas allich i kananda, chay runaama nasinambaq!

22Paskwa mikunata mikuqshinamJisusqa kachangata piskashpa, Dyusmanmañakushpa, bindisirqan.daqam pitishpa, paykunata nirqan:—Ch askiway kay kachangata. Kaymi

kwirpuy, nishpa.23Chaymandaqam suq kupata

piskashpa, Dyusta pagikushpapaykunata qorqan. Chaymi paykunaqachay kupamanda *binuta yumbay

upyarqanllapa. 24

tinqam Jisusqa nirqan:—Kay kupa binuqam yawarniy. Kay

yawarniywanmi runakunawan,warmikunawan suq mushuq *tratutarini ruraq. Chaqa kay yawarniytaich ashpam, achka runakunata,warmikunata rini washaq. 25Alliptamniykillapa, mananam rinichu upyaq*ubaspa yakundaqa, syilupi mushuqbinuta upyanaykaman, Taytanchiq Dyusshumaqta kamachikuptin, nishpa.

Jisusmi Pidruta nirqan:“Ringim ñigawaq”, nishpa

(Mt. 26.30-35; Lk. 22.31-34; Jn. 13.36-38)26Chaymandaqam imnuta kantashpa,

*Ulibu lumamanna rirqanllapa. 27

pina kashpaqam, Jisusqa nirqan:—Kay tutam yumbay qamkunaqa

manchashpa, noqamanda ringillapaakrakaq. Chaqa Tayta *Dyuspa SantuLibrumbim nin: “Michidurta suq lastimaruraptiymi, wishangunaqa waqta kaytarinllapa shikwakaq”, nishpa.n 28Piruwañushqaymanda kawsamushpaqam,qamkunapa ñawpaykita rini riq waq*prubinsya Galiliyaman, nishpa.

29Chaymi Pidruqa nirqan:—

bismi, noqaqa mana akrakashaqchuqamandaqa.

30Chayshina niptinmi, Jisusqa Pidrutanirqan:—Alliptam niyki, kay tuta gallu

manaraq ishkay bwiltata kantaptinmi,qamqa kimsa kutinda ringi ñigawaq:“Manam riqsinichu Jisustaqa”, nishpa.

31Chaymi Pidruqa kutin kutin nirqan:—Pullayki wañushpapismi, mana

ñigashqaykichu, nishpa.Yumbay chay suq *yach

napismi chayshinalla nirqanllapa.

14

125

Jisusmi Jitsimanipi Dyusmanmañakurqan

(Mt. 26.36-46; Lk. 22.39-46)32Chaymandaqam Jisusqa chay

*yach akuqningunawan rirqanna suqlugar Jitsimani shutiqman. Chaypimwakin paykunataqa nirqan:—Kaypi tiyayllapa, rinaykaman kay

waqman, Tayta Dyusman mañakuq,nishpa.

33Chayshina nishpaqam, JisusqaPidruwan, *Jakubuwan, *Jwanwanriqshinaqa, ancha llakirqan. Shunqonmunaptin tutayaytam, 34paykunatanirqan:—Ancharaq llakini. Chaymi shunqoy

tutayashpa munan wanchiwayta. Mayá,kaypilla shuyawayllapa. Piru amakishpuñungillapachu, nishpa.

35Chayshina nishpaqam, Jisusqa maswaqkaq rishpa, qonqorikushpa,kumurashpa pambakaman, Dyustaancha rrugarqan, ama chay kruspipadisinambaq. 36Mañakushpaqam,kayshina nirqan:—Taytitu, qamqam tukuy imata atingi

rurayta. Munashpaqa washaway, amachayshina wañunaypaq. Chaqa yumbaykay ñakaykunaqam suq basupi anchaayaq yakukunashina. Yush ayku amardijawaychu, chayshina ñakanaypaqqa.

kita ruranaykipaq.qaytaqa ruraychu, nishpa.

37Chayshina mañakushpa, paykunamankutimushpaqam, puñuykaqta tarirqan.Chaymi Pidruta nirqan:—Simun, ¿ima puñuykangichu? ¿Ima

manachu atishqa kangi suq uritataagwantayta puñuymandaqa? 38Allitarikch akashpa, Dyusta rrugay, amatyintadu kanaykillapa. Qamqam alliptamunangi Dyusta kasuyta. Piru manamatingichu kwirpuykita sujitayta, nishpa.

39Chaymandaqam Jisusqa kutirirqan,chayshinalla Dyusman mañakuriq.40Chaymandaqam kutirimushpaqa,yach akuqningunata taririrqanpuñuykaqta. Chaqa puñuywanqamñawingunaqa kirpakaykarqan. Chaymipaykunaqa penqakushpa, Jisustaqamana nimatapis atirqanllapachu niyta.41Chaymandaqam Jisusqa suq kutindarishpa mañakuq, kutirimushpaqa,puñuykaqta taririrqan. Chaymi nirqan:—Puñuyllapana, samayllapana,

nishpa.(Chaymandaqam suq rratitumanda

nirqan:)—Rikch akayllapana.

Ch ayamushqanam uras, uchayuqrunakunaman noqa *DyusmandaShamuq Runata intrigakuwanan.42Atariyllapa. Akuna. Shamunnam chayintrigakuwaq, nishpa.

Jisustam prisurqanllapa(Mt. 26.47-56; Lk. 22.47-53; Jn. 18.2-11)43Jisukristu chay wakin

*yach akuqninwan parlaykaptinmi,chay yach akuqnin *Judasqach ayamurqanna achka runakunawan.Paykunaqam *atun kuchillukunawan,qerukunawan shamurqanllapa. Chaqapaykunataqam chay kamachikuq*isrraylinu kurakuna, *Muysispaliyningunata chay yach achikuqkuna,chay *kamachikuq ansyanukunawankach amushqallapa karqan, Jisustaprisunanllapa. 44

nata nishqa karqan:—Qamkuna Jisusta riqsinaykiqam,

*muchashpa rini napaykuq. Chaymichay napaykushqayta piskashpa,apayllapa, nishpa.

45Chaymi chay Judasqa ch ayashpa,Jisusmanqa qemikashpa, napaykurqan:—Yach achikuq Taytitu, nishpam,

mucharqan.

14

126

46Chaymi chay runakunaqa Jisustapiskashpa aparqanllapana. 47PiruJisuspa suq yach akuqninmi dassurqoshpa *atun kuchillunda, maskamachikuq isrraylinu kurapakriyadumba rinrinda pitirqan. 48ChaymiJisusqa chay runakunataqa nirqan:—¿Ima qamkunachu shamushqa

kangi atun kuchillukunawan,nawan, suq ladrundashina prisuwaq?49Noqaqam tukuy diya qamkunapapullaykillapa kashpa, *Dyuspa aduranawasimbi yach achikushqa kani,¿manachu? Piru chaypiqam qamkunaqamana prisuwarqaykichu. Kayshinaqamrurawangillapa, *Dyuspa SantuLibrumbi nishqanshina kumplinambaq,nishpa.

50

paqam, yach akuqningunaqa paytasapalandallana dijashpa,llapa.

Suq wambra runam mitikarqan51Suq wambra runa utkumanda

kapayuqmi Jisuspa ikinda riykarqan.Chaymi chay prisuq runakunaqapaytapisna piskarqanllapa. 52Piru chayrunaqam, kapanda dijashpa, siprallanamitikarqan.

Jisustam dimandarqanllapa MasKamachikuq Tandakaq Juyiskunapi

(Mt. 26.57-68; Lk. 22.54-55, 63-71;Jn. 18.12-14, 19-24)

53

llapa *mas kamachikuq isrraylinukuraman. Chaymanmi tandakarqankamachikuq *isrraylinu kurakuna,*kamachikuq ansyanukuna, *Muysispaliyningunata yach achikuqkuna. [Nuta: Yumbay chay awturidarkunaqa tandadu kashpam, shutiq *Mas Kamachikuq TandakaqJuyiskuna, nishpa.] 54Kanan PidruqamJisuspa karu ikinda rirqan chay mas

kamachikuq isrraylinu kurapa ukupatyungaman. Chay patyupiqam ninamiraykarqan. Chaypim Pidruqa

karqan.55Kanan chay kamachikuq isrraylinu

kurakuna yumbay chay *Mas

nata, Jisusta wanchinanllapa; pirumanam tarirqanllapachu. 56Chaqa chaytarishqan tistigukunaqam wakingunaqasuq layata llullakurqan. Wakinnataqmisuq layata llullakushpa rimarqanllapa.

qanllapaqa. 57Wakimbismi Jisustayanqakunata llullakushpa nirqanllapa:

58—Noqaykunaqam uyashqallapa kanikayshina niptin: “Noqaqam *Dyuspa

daqa pamba pamba rini bulaq.Chaymandaqam kimsa diyapilla rinirurariq suq laya wasita. Chay wasiqam

naqa”, nishpa.59Chay tistigukunapismi suq layata

suq layata rimarqanllapa. Manam chaylayatallachu rimarqanllapaqa.

60Chaymi chay mas kamachikuqisrraylinu kura atarishpa, Jisustatapurqan:—¿Imaraykum uyarangi? ¿Manachu

qandaqa? nishpa.61Piru Jisusqam uyararqanlla. Manam

nimatapis nirqanchu. Chaymi chaykamachikuqqa Jisusta tapurirqan:—¿Qamqachu Tayta *Dyus Akrashqan

Washadur kangi? ¿Binditu TaytaDyuspa Churinchu kangi? nishpa.

62Chayshina tapuptinmi, Jisusqanirqan:—Arí, noqam kani.

naqam noqa *Dyusmanda ShamuqRunata ringillapa rikawaq ancha

14

127

pudirniyuq Tayta Dyuspa *allin ladumbitiyaykaqta. Ringillapam rikawaqsyilumanda pukutaykunapa ukumbishamuykaqta, nishpa.

63Chayshina Jisus niptinmi, chay maskamachikuq isrraylinu kuraqa anchapiñakushpa pay kikin kapanda llikishpa,nirqan:—¡Mayá,

chiqchu mas tistigukunataqa! 64Yumbayqamkuna uyarqaykillapa kay runata:“Dyuspa Churinmi kani”, nishqanda.Chayshina rimashpaqam, Dyustaburlaykan. Mayá, qamkunaqa ¿imatamningillapa? nishpa.Chaymi yumbay nirqan:—Chayshina rimashqanrayku

wañunqa, nishpa.65Chaymi wakinqa chay uras Jisusta

qaqllambi tuqaparqanllapa. Kananñawinda pambashpam, suq lastimamaqashpa nirqanllapa:—Mayá, niwayllapa: ¿Pim

maqashurqan? nishpa.Kanan wakin suldadukunaqam suq

lastima qaqllitambi maqarqanllapa.

Pidrum Jisusta ñigarqan:“Manam riqsinichu”, nishpa.

(Mt. 26.69-75; Lk. 22.56-62;Jn. 18.15-18, 25-29)

66Chay mas kamachikuq isrraylinukurapam suq kriyadan karqan. KananPidru chay kurapa wasimba patyumbikaykaptinmi, chay kriyadaqashamurqan. 67Shamushpaqam, Pidrutaninapi mashakuykaqta rikashpa, anchachapashqanshina nirqan:—Qambismi Jisus Nasaritmanda

kaqwan puriq kangi, nishpa.68Piru Pidruqam nirqan:—Manam paytaqa riqsinichu. Manam ni

yach anichu imatach i niwaykangi, nishpa.Chayshina nishpa, Pidruqa sawa

punguman lluqshiykaptinmi, suq gallu

kantarqan. 69Kanan chay kriyadaqamPidruta ancha chapashpa, chaypikaqkunata nirirqan:—Kay runaqam Jisuswan puriq,

nishpa.Chaymi Pidruqa chayshina niqta

uyashpaqa nirirqan:70—Manam riqsinichu Jisustaqa,

nishpa.Chaymandaqam suq rratitumanda

chaypi kaqkunaqa Pidruta nirirqan:—Allibmi qamqa paykunapa suqnin

kangi. Chaqa chay Galiliyamandakaqkunashinam rimangi. Chaymiriqsiykillapa, *mandam kangi, nishpa.

71Chayshina niptinllapaqam, Pidruqaancha jurashpa llullakushpa nirqan:—¡Pur dyusitu, alliptam niykillapa,

manam riqsinichu chay runataqa!Pipaqch i niwaykangillapa, nishpa.

72Chayshina niptinllam, galluqakantarirqan. Chaymi Pidruqa gallutauyashpa kantariqtaqa, das yuyarqanJisus nishqanda: “Gallu manaraq ishkaykutinda kantaptinmi, qamqa kimsakutinda ringi ñigawaq: ‘Manam

, nishpa. Chaynishqanda yuyashpam, Pidruqa anchawaqarqan.

Jisustam gubyirnu Pilatumanaparqanllapa

(Mt. 27.1-2, 11-14; Lk. 23.1-5; Jn. 18.28-38)

15 1[Nuta: Chay tyimpukunapim *Rrumallaqtamanda kaqkuna achka *

gunapi kamachiqllapa.tapis suq rrumanu gubyirnu kamachiq. Chay gubyirnuqam shutiq Pilatu.]tinnam kamachikuq *isrraylinukurakuna, *kamachikuq ansyanukuna,*Muysispa liyningunatayach achikuqkunawan tandanakushpaparlarqanllapa. Paykunaqam Jisuspamakingunata grillitashpa aparqanllapa

14 15

128

gubyirnu Pilatuman intrigakuq.2Pilatuqam Jisustaqa tapurqan:—¿Qamchu isrraylinukunapa

gubyirnun kangi?Chaymi Jisusqa nirqan:—Arí, chay nishqaykishinam kani,

nishpa.3Kanan chay kamachikuq *isrraylinu

kurakunaqam Jisusta kriminashpa,ancha rimarqanllapa. 4Chaymi gubyirnuPilatuqa Jisusta tapurqan:—Kayshina kuntrashushpa ancha

rimaptinllapaqa ¿ima manachu qamqanimata ningi? nishpa.

5Piru Jisusqam mana nimatanirqanchu. Chaymi Pilatuqa anchaispantarqan.

Pilatum Jisusta sintinsyarqanwanchinambaqllapa

(Mt. 27.15-31; Lk. 23.13-25;Jn. 18.38–19.16)

6Piru chay *nukuna rrugakuptinqam, gubyirnuPilatuqa kada wata suq prisutakarsilmanda surqoq. 7Chay tyimpupi

nawan pilyashpa, wakingunatawanchishqallapa karqan. Chaymi chaywanchikuqkunaqa karsilpi karqan.Suqqam Barrabas shutiq. 8

daqam Pilatupa ñawpambi Jisuskaykaptinqa, suq isrraylinukunashamurqanllapa rrugakuq, suq prisutakarsilmanda surqonambaq. 9ChaymiPilatuqa nirqan:—¿Munangillapachu kay gubyirnuyki

Jisusta kach anaypaq? nishpa.10Chaqa chay Pilatuqam yach arqan:

Chay kamachikuq isrraylinu kurakunaqamJisusta imbidyashpalla, noqamanqaapamushqallapa, nishpa. 11Piru chaykamachikuq isrraylinu kurakunaqam chaymañakuq isrraylinukunata anchakunarqan, Pilatuta ninambaqllapa:

—Jisustaqa ama kach aychu.Barrabasta kach ayqa, nishpa.

12Chaymi chayshina niptinllapa,Pilatuqa tapurqan:—Munashpa Barrabasta

kach anaypaqqa, ¿imatam munangillapakay gubyirnuyki Jisusta ruranaypaq?nishpa.

13Chaymi paykunaqa anchash uqyarqanllapa:—¡Jisusta suq kruspi klabayllapa!

nishpa.14Chaymi Pilatuqa nirqan:—

nanllapaqa? ¿Ima uchatam rurashqa?Chayshina niptinqam, paykunaqa

masta sh uqyarqanllapa:—¡Kruspi klabay! ¡Kruspi klabay!

nishpa.15Chaymi Pilatuqa ama malpi

kidanambaq chay rrugakuqkunawan,Barrabastana karsilmandaqa kach arqan.Chaymandaqam kamachirqan, anchaasutinanllapa Jisusta. Asutichishpaqam,suldadukunata intrigarqan, paykunanakruspi klabananllapa.

16Chaymi suldadukunaqa Jisustaqaaparqanna gubyirnu Pilatupadispachumba patyunman. Kanan

nata chayman tandarqanllapa. 17

mandaqam chay suldadukunaqa suq*granati kapata kapachirqanllapaJisustaqa. Kanan suq kuruna

qanllapa. 18Chayshina rurashpaqam,ancha asipashpa, kayshinash uqyarqanllapa:—¡Biba, biba isrraylinukunapa

gubyirnun! nishpa.19Chayshina nishpaqam, suq qeruwan

umitambi waqtashpa,llapa.kushpam, aduraq tukuqllapa. 20

shina burlashpaqam ancha asipashpa,

15

129

o 15.28 [Isaías 53.12]

chay kapata surqoshpa, paypakapandana rurachirqanllapa.daqam aparqanllapana, kruspiklabananllapa.

Jisustam kruspi klabarqanllapa(Mt. 27.32-44; Lk. 23.26-43; Jn. 19.17-27)21Jisusta apaykaptinllapa kruspi

klabaqmi, suq runa Sirini llaqtamandakaq chayta pasaykarqan. Payqam Simunshutiq. Suq churinmi Alijandru shutiq.Suqqam Rrufu shutiq. Chay Simundam

chirqan Jisus apaykashqan krusta.22Kanan Jisustaqam apaykarqanllapa suq

lugar Gulguta shutiqman. Chay Gulgutaqampaykunapa rimaynimbiqamunan niyta“Kalabira Lugar”, nishpa. 23Chay lugarmanch ayashpaqam, *binuta ayaq qewawantaqllushpa, Jisusta qorqanllapa upyanambaq.Chay ayaq qewaqam shutin *mirra. PiruJisusqammana upyarqanchu. 24KananJisustaqam kruspina klabarqanllapa.Chaymandaqam chay suldadukunaqaswirtita rurarqanllapa, Jisuspamudanandapartinakunanllapa.

25Jisustaqam kruspi klabarqanllapa rupayaltuna kaptin. Chay urasqam las nwibinakarqan. 26Chayshina kruspi klabashpaqam,chay kruspa puntambi suq tablitata rurarqan.Chay tablitapiqam iskibrishqa karqan: “Kayrunaqam isrraylinukunapa gubyirnun”nishpa. Chayshinaqam rurarqan, liyiqkunayach anambaq: Jisusqam chayraykuwañurqan, nishpa. 27

natapis Jisuspa ladumbi kruskunapiklabarqanllapa, suqninda allin ladumbi,suqninda ichuq ladumbi. 28Chayshinaruranambaqmi *Dyuspa Santu Librumbikayshina nishqa karqan: “*Dyus AkrashqanWashadurpaqmi ninqallapa:

, nishpa. ChayshinamDyusnishqanshina kumplirqan. o

29

pismi umanllapata kuyuchishpa, Jisustamusyashpa, asiparqanllapa:—¡Jajáy! Qamqam nirqayki: “*Dyuspa

adurana wasinda pamba pambabulashpam, kimsa diyapi mushuqmandarini alsariq”, nishpa. 30Chayshinaatishpa ruraytaqa, kananqa qam kikikiwashakashpa, chay krusmandaishkimuy, nishpa.

31Kanan kamachikuq *isrraylinukurakuna, *Muysispa liyningunatayach achikuqkunawan asikushpa,paykunapura kayshina parlarqanllapa:—Suqkunataqam atirqan washayta.

Piru pay kikinllaqam manana atinchuwashakayta. 32Mayá, Dyus AkrashqanWashadur kashpa, *Isrrayilpagubyirnun kashpaqa, krusmandaishkimunqa, chayta rikashpa, paypikriyinanchiqllapa, nishpa.

pismi Jisustaqa musyarqanllapa.

Jisusmi wañurqan(Mt. 27.45-56; Lk. 23.44-49; Jn. 19.28-30)33Chay diya larrdusimandapacham las

tres di la tardikaman limpu tutayarqantukuy pachapi. 34Las tresna kaptinmi,Jisusqa ancha jwirtita kayshinaqayakurqan Tayta Dyusman:—Eloi, Eloi, ¿lama sabaktani?Chayqam paykunapa rimaynimbiqa

munan niyta: “Dyusituy, Dyusituy,¿imapaqmi sapalitaytaqa dijawashqakangi?” nishpa.

35Chaymi wakin chaypi kaqkunauyashpaqa nirqan:—Uyayllapa, *Dyuspaq chay unay

rimaq *Eliyastam qayaykan, nishpa.36Chay urasmi suq runa kallpashpa,

suq *ish uputa puchqo *binupinuyuchishpa, suq shukchapa puntambi

15

130

rurashpa, Jisuspa shiminman qemirqanchupanambaq. Chaymandaqam nirqan:—Shuyashun rikananchiq, mayá,

¿Eliyaschu rin shamuq krusmandaishkichimuq ichu mana? nishpa.

37Chaymandaqam Jisusqa jwirtitarimashpa wañurqanna. 38

tinqam, Dyuspa adurana wasimbakurtinanqa anaqmanda urakaman puntapunta limpu llikikarqan. [Nuta: Chay ancha atun rrakta kurtinaqam chay *AnchaSantisimu Kwartuta akraq chay *SantuKwartumanda.] 39Kanan chay *rrumanusuldadukunapa kamachikuqninmiJisuspa ñawpambi shayaykarqan. Paymi

.Chaymi payqa nirqan:—Allibmi kay runaqa Dyuspa Churin

kashqa, nishpa.40Chaypim wakin warmikunapis

karqan. Paykunaqam karumandallachapaykarqanllapa. Paykunamanda suqwarmiqam chay *Marya Magdalamandakaq karqan. Suqqam suq Marya karqan.Payqam minur *Jakubupa, *Jusipamaman karqan. Suqqam Salumi karqan.41Chay warmikunaqam Jisuspa pullanpurishpa, ancha yanapashqa karqanwaq *napi. Paykunawanmi mas warmikunapischaypiqa karqan.manda Jirusalinman Jisuspa pullanshamushqa karqan.

Jisustam aparqanllapa pambaq(Mt. 27.57-61; Lk. 23.50-56; Jn. 19.38-42)42Chay diyaqam tardina karqan. Chay

urasqam karqan allichakananllapa*samana diyapaqna. 43Chay urasmi suqancha allin runa *Jusi shutiq gubyirnuPilatuman rirqan. Chay JusiqamArimatiya llaqtamanda karqan. Paymichay *Mas Kamachikuq TandakaqJuyiskunapa suq ancha baliq myimbrun

karqan. Chay Jusiqam ancha munarqanrikayta, Tayta Dyus shamuptinyumbayta shumaqta kamachinan.Chaymi payqa manchayta dijashpa,Pilatuman rirqan, Jisuspa kwirpundamañaq. 44Chaymi Jusi ch ayaptinqa,Pilatuqa yuyarqan: ¿Ima dasnachuJisusqa wañushqa? nishpa. Chayraykumancha kunsidirashpa, suldadukunapakamachikuqninda qayachishpatapurqan:—¿Alliptachu Jisusqa wañushqana

ichu manaraq? nishpa.45

kuqnin Pilatuta nirqan:—Arí, wañushqanam, nishpa.Chaymi Pilatuqa Jusita pirmisuta

qorqan, Jisuspa kwirpunda apanambaq.46Chaymi Jusiqa suq atun shumaq

traputa randishpa rirqan, Jisuspakwirpunda krusmanda ishkichimuq.Ishkichimushpaqam, chay trapuwanliyashpa, aparqanna pambaq. Suq lumaqaqitapa pach ambi mushuq*mach ayshina sipulturata rurachishqakarqan. Chaymi chaypi Jisuspakwirpunda kamakachishpa, suq atunrumiwan kirparqan. 47Pambaptinqam*Marya Magdalamanda kaq, Jusipamaman Maryawan allita rikarqanllapa.

Jisusmi wañushqanmanda kawsamurqan(Mt. 28.1-10; Lk. 24.1-12; Jn. 20.1-10)

16 1*Samana diya pasaptinmi,*Marya Magdalamanda kaq,

*Jakubupa maman Maryawan,Salumiwan *mishki mutkinatarandishpa rirqanllapa, Jisuspakwirpunda chay mishki mutkinawanliyaq, ama ash nanambaq. 2

daqam chay diya dumingu madrugadurirqanllapa Jisus pambakashqanman.3Paykunaqam rirqanllapa parlaqshina:—Chay ancha atun rumiwan chay

*mach

15 16

131

chiq? nishpa.4Piru chay pambashqanman yaqqana

ch ayashpa, chapakushpaqam, chayatun rumitaqa rikarqanllapa chaymachmanda suq ladumanna isqandaykaqta.5Chaymi paykunaqa chay sipulturamanyaykushpaqa, suq wambra runa atunyuraq kapayuqta chaypi rikarqanllapa.Uku pantyumbiqam allin ladupitiyaykarqan. Chaymi chay warmikunarikashpaqa, ancha mancharqanllapa.6Chayraykum chay runaqa nirqan:—Ama manchayllapachu. Qamkunaqam

maskaykangillapa Jisus Nasaritmanda kaqkruspi wañushqata. Kananqamkawsamushqana. Mananam kaypichu.Chapakuyllapa kay kashqanman. 7Riyllapa*yach akuqningunata, Pidruta abisaq:“Jisusqam qamkunapa ñawpaykita riykan*prubinsya Galiliyaman. Waqpinamringillapa rikaq, pay kawsaykashparaqnishushqanshina”, nishpa.

8Chaymi chay warmikunaqa anchamanchashpa, ch apsikashpa, chaypambakashqanmandaqa lluqshishpa,kallpaylla rirqanllapa. Paykunaqammanchaywan riykashpa, ñambiqa manapitapis parlachirqanchu.

Jisusqam rikakurqan MaryaMagdalamanda kaqman

(Jn. 20.11-18)9

tinnam, Jisusqa wañushqanmandakawsamurqan. Chaymandaqam puntatarikakurqan *Marya Magdalamandakaqman. Chay Maryamandam syiti*dyablukunata qatishqa karqan. 10

shina chay Maryaqa Jisustarikashpaqam, rirqanna abisaqyach akuqningunata. Piru paykunaqam

llapa. 11Chay Maryaqam nirqan:

—¡Jisusqam kawsamushqana! Noqampayta rikashqa kani, nishpa.Piru chayshina niptinqam, paykunaqa

mana kriyirqanllapachu.

Jisusmi Imawusman rinan ñambi ishkayyach akuqninman rikakurqan

(Lk. 24.13-35)12Chaymandaqam ishkay

yach akuqninguna chuncha ñandariykaptinllapa, Jisusqa paykunamanrikakurqan suq runa mana yaqqariqsishqashina. 13Piru payta riqsishpa,kutimushpa, kriyiq masingunatawillaptinllapaqam, paykunatapis manakriyirqanllapachu.

Jisusmi apustulningunata mingarqan,paypaq yach achikunanllapa

(Mt. 28.16-20)14Chaymandaqam chay unsi

*yach akuqninguna mesapi tiyashpamikuykaptinllapa, Jisusqa paykunamanrikakurqan. Kawsamushqa kaptin, chayrikaqkuna niptinqa, chay unsikunaqamana kriyishqallapachu karqan. Chaymipaykunataqa kayshina anyarqan:—Qamkunaqam rumi shunqoyuqkuna

kashpa,qallapachu kangi, nishpa.

15Nirqambismi:—Riyllapa yumbay *nasyungunaman,

*shumaq nutisyayta yumbay runata,warmita yach achiq. 16Chaymi noqapikriyishpa shutikuqkunataqa riniwashaq.naqam rinllapa chingaq. 17Kanannoqapi kriyiqkunaqam pudirniywanrunakunamanda *dyablukunataringillapa qatiq. Kanan manayach ashqayki rimaykunapim ringillaparimaq. 18Kulibrakunata piskashpapismi,mana ringillapachu wañuq. Bininutamikushpapismi, mana ringillapachuwañuq.

16

132

kunapa sawanman rurashpam,ringillapa kach akachiq.

Jisusmi syiluman rirqan(Lk. 24.50-53)

19

paqam, syiluman rishpa, Tayta Dyuspa*allin ladumbina tiyarqan. 20Chayyach akuqningunaqam tukuy mayta

rirqanllapa, Jisus nishqangunatayach achikuq. Kanan Taytanchiq Dyusyanapaptinmi,nata rurarqanllapa. Chaymi chaymilagrukunata rikaqkunaqayach arqanllapa: Allip kaqkunatamyach achikunllapa, nishpa.Kaytallam iskibrini qamkunapaq.

Chayshina kanqa.

16

133

SAN LUKASMIJISUKRISTUPA BIDAMBAQ ISKIBRIRQAN

¿Pitaq karqan San Lukasqa? *San Lukasmi suq duktur karqan. Paymi iskibrirqan kaylibru San Lukasta chay libru Ichustapis. Payqam Jisukristuwan puriqkunata suqta suqtatapurqan, ancha allita Jisukristupaq yach ashpa, kay libruta iskibrinambaq (Lukas 1.1-3).Lukasqam San Pabluwan pulla riqllapa *Jisukristupa shumaq nutisyandayach achikushpa. Duktur kashpam, Pablutaqa ancha yanapaq. Chaymi Pablu karsilpikaptimbismi, Lukasqa pullan kidarqan. Manam dijarqanchu wakingunashina (2 Timutiyu4.11). Kanan Pablupismi Lukastaqa ancha kuyaq (Kulusinsis 4.14; Filimun 1.24).

¿Pikunapaqmi iskibrirqan kay librutaqa? Lukasqam kay librundaqaiskibrirqan rrispitashqan yanasun (yanasan) Tiyu lupaq. *Grigu rimaypiqam“Tiyu luqa” munan niyta: “Dyusta kuyaq”, nishpa. Chaymi wakinyach ayniyuqkuna yuyanllapa: “Chay Tiyu luqam mana suq runallachu karqan.Ashwan San Lukasqam Dyusta yumbay kuyaqkunapaq kay libruta iskibrirqan,*isrraylinu kaqkunapaq, mana isrraylinu kaqkunapaqpis”, nishpa.

¿Imaraykum iskibrirqan kay librutaqa? Lukasqam ancha munarqan, kaylibruta liyiqkuna ancha allita intyindinanllapa Jisukristupa tukuy bidambaq(Lukas 1.3,4). Munarqan yach ananllapa: Jisukristuqam wañurqan yumbaypaq;manam isrraylinukunapaqllachu, nishpa.

¿Imapaqmi yach achiwanchiqllapa kay libruqa? Kay librum yach achiwanchiqJisukristupa bidambaq, nasishqanmandapacha syiluman rishqangaman.

Lukas 1.1-4 niwanchiqllapa, Lukas Tiyu luta napaykushpa nishqambaq,imapaq kay libruta iskibrishpa kach ashqambaq.

Lk. 1.5–2.52 niwanchiq, *Jwan Shutichikuq nasishqambaq, Jisukristunasishpa, wiñashqambaq.

Lk. 3.1–4.13 niwanchiq, Jwan Shutichikuq Jisusta shutichishqambaq, *dyabluJisukristuta tyintayta munashqambaq.

Lk. 4.14–9.50 niwanchiq, Jisukristu *prubinsya Galiliyapiyach achikushqambaq, milagrukunata rurashqambaq.

Lk. 9.51–19.44 niwanchiq, Jisukristu Jirusalinman riqshinayach achikushqambaq, milagrukunata rurashqambaq.

Lk. 19.45–21.38 niwanchiq, Jisukristu Jirusalimbi rurashqambaq,yach achikushqambaq

Lk. 22.1–24.53 niwanchiq, Jisukristu padisishpa, wañushpa, kawsamushpa,syiluman rishqambaq.

134

San Lukasmi Jisuspaqkayshina iskibrirqan

1 1Achka runakunam Jisuspa

llapa. 2Paykunaqam Jisuspa pullanpuriqkuna nishqanda iskibrishqallapa.Chaqa chay pullan puriqkunaqam kikinñawinllapawan Jisustaqa rikashqallapa.Chaymi paykunaqa tistigunguna kashpa,chay rikashqanshinalla *shumaqfamanda yach achiwashqallapa kanchiq.3Dun Tiyu litu, noqapismi chaytistigukuna Jisuspaq nishqanda allitayach akushqa kani tukuy bidambaq,nasishqan diyamandapacha. Chaymiyuyarqani tukuy ima rurashqambaqmanyaqlla iskibriyta, puntata imashinakashqa, chaymandaqa imatam rurashqa,nishpa. 4Kaykunatam iskibriyki, chayyach ashqaykimanda mas allip kaqtaJisuspaq yach anayki.

Suq anjilmi rimarqan,Jwan Shutichikuq nasinambaq

5*Irudis Judiya *prubinsyapa gubyirnunkaptinmi, suq *isrraylinu kura karqan.Paymi shutirqan Sakariyas. Payqamkurakunapa suq trupanmanda karqan.Chay trupam shutiq Abiyas. Sakariyaspawarmin Ilisabitpismi payshina chay unaykura *Arumba karu willkan karqan.6Paykunaqam ishkandin shumaqtakawsaqllapa. Chaymi Dyusqa anchakushikurqan paykunawanqa. Chaqa paynishqanda, tukuy liyningunatapis allitakasushpam kawsarqanllapa. Chaymi manapipis atirqanchu paykunata anyaytaqa.7Piru manam wambrayuqchu karqanllapa.Chaqa chay Ilisabitqam mana nunkawambrayuqchu karqan. Kananishkandinmi ancha byijitukunanakarqanllapa.

8-9Suq diyam chay Abiyas trupa*kurakunata tukarqan, *Dyuspa

adurana wasimbi ruranangunatarurananllapa. Chaymi chay kurakunaqaswirtita rurashpa,llapa, yaykunambaq Dyuspa aduranawasimba *Santu Kwartunman,*insinsyuwan qondachikunan. 10Chaymiuku Santu Kwartupi Sakariyas

tinqa, sawapi ancha achka *kuna Dyusman mañakuykarqanllapa.11

tinmi, Dyuspa suq anjilnin paymanrikakurqan. Chay anjilqam insinsyutaqondachikunan *pata altarpa allinladumbi shayaykarqan. 12ChaymiSakariyasqa anjilta rikashpaqa, anchamanchashpa, mana nimanaytaatirqanchu. 13Piru anjilqam nirqan:—Sakariyas, ama manchaychu.

Mañakushqaykitam Dyusqa uyashushqa.Chaymi warmiki Ilisabitqa wambrayuq rinkaq. Chay wambraykitaqam *Jwanda ringishutichiq. 14Pay nasiptinqam, ancha ringikushikuq. Chayshinam achka llaqtamasikikunapis ancha rinllapa kushikuq.15Chaqa Dyusqam chay churikitaqa anchakamachikuqta rin ruraq, Dyustasirbinambaq. Manam rinchu upyaq*binuta ni suq laya tragukunatapis.Mamamba pach ambilla kaykaptinmi,Dyuspa *Santu Ispiritunqa paypina rin kaq.16Achka isrraylinukunata yach achiptinmi,uchangunata dijashpa, Dyustana rinllapakasuq. 17Dyusmi Jwannikita SantuIspiritunda rin qoq, chay unay pudirniyuq*Eliyasshina kanambaq. Kanan *DyusAkrashqan WashadurmandaqamJwannikiqa mas puntata rin yach achikuq,piñakushqa taytakuna alliyanambaqwambrangunawan, Dyusta manakasuqkuna yach akunambaq paytakasuyta. Chayshinam runakunata,warmikunata rin yach achiq, chayAkrashqan Washadurta shumaqtach ayachinanllapa, nishpa.

1

135

18Chayshina niptinmi, Sakariyasqaanjilta tapurqan:—¿Imata rikashpam atini kriyiyta kay

niwashqaykitaqa? Chaqa noqaqamancha byijuna kani. Warmiypismibyijana, nishpa.

19Chayshina tapuptinmi, chay anjilqanirqan:—Noqaqam Grabyil kani. Dyuspa

ñawpambim kani, kamachiwashqandaruranaypaq. Tayta Dyus kikinmikach amuwashqa, chay kushikunaykinutisyata nishunaypaq. 20Piru chaynishushqaytaqam mana kriyiwangichu.Chaymi muduna ringi kidaq. Mananamringichu atiq rimayta, kay nishushqaykumplinangaman, nishpa.

21

tinmi, sawapi kaq runakunaqa Sakariyastaancha shuyaykarqanllapa: ¿ImanashqataqSakariyasqa? ¿Imakushparaq anchaunayan lluqshimunambaq *SantuKwartumandaqa? nishpa. 22Chaymandalluqshimushpaqam, Sakariyasqa mananaatirqanchu parlachiyta paykunataqa.Chaymi intyindirqanllapa: Santu Kwartupikashpa, *musqoypishinach i karqan,nishpa. Chaqa Sakariyasqam siñakunatarurashpana intyindichirqan. Chayshinammudullana kidarqan.

23Chayshina Sakariyas *Dyuspa adurana

paqam, rirqanna wasinman. 24

daqam warmin Ilisabitqa pach ayuqna(ukuyuqna) karqan.daqa sinku killata manana maytapisrirqanchu. 25Payqam nirqan:—Dyusmi munashqana, wawayuq

kanaypaq,nambaq, nishpa.

Anjilmi Maryata willarqan,Jisus nasinambaq

26Sayis killamandam Tayta Dyusqakach arqan chay anjilnin Grabyilta waq

prubinsya Galiliyapa Nasaritllaqtanman, 27parlachinambaq suqchina *Marya shutiqta. Chay Maryaqamdunsillaraq karqan.qanam karqan, suq runa *Jusishutiqwan kasaranambaq. ChayJusiqam alma gubyirnu *Dabidpa karuwillkan karqan. 28ChaymandaqamDyuspa anjilnin chay Maryamanshamushpa, napaykushpa, nirqan:—¡Maryita, Dyusri yanapashunqa!

¡Kushikuy! Chaqa Tayta Dyusmiqamwan.shuq maski yumbay warmikunamanda,nishpa.

29

tinmi, Maryaqa ispantashqatachapashpa, ancha yuyarqan:¿Imapaqraq kayshina nishpaqanapaykuwan? nishpa.

30Chaymi anjilqa nirqan:—Ama manchaychu, Maryita. Chaqa

Dyusqam qamwan ancha kushikun.31Pach ayuqmi (Ukuyuqmi) ringi kidaq.Chaymandaqam ringi qeshyaq suqwambrituta. Chay wambrituykiqam rinshutiq Jisus. 32Paymi ancha kamachikuqrin kaq. Chaymi paypaqqa rinllapa niq:Ancha pudirniyuq Dyuspa Churinmi,nishpa. Kanan Taytanchiq Dyusmi rinruraq ancha pudirniyuq gubyirnuta,chay karu agwilun Dabidtashina.33Wambraykim yumbay *nata tukuy tyimpu rin kamachiq. Chaqa

qachu, nishpa.34Chayshina chay anjil niptinqam,

Maryaqa tapurqan:—Mayá,

kiqa rin kaq? Chaqa dunsillaraqmi kani.Manaraqmi runawanqa puñushqachukani, nishpa.

35Chaymi chay anjilqa nirqan:—Dyuspa *Santu Ispiritunmi qaman

rin shamuq. Paymi Tayta Dyuspa

1

136

pudirninwan pukutayshina rinpambashuq.pacha pach ayuqna (ukuyuqna) ringikidaq. Chaymi chay nasiq wawaykiqaDyuspaqlla kashpa, mana nimauchayuqchu rin kaq. Paypaqmininqallapa: Dyuspa Churinmi, nishpa.36Aylluyki Ilisabitpismi ancha byijanakashpapis, pach ayuqna (ukuyuqna).Paypaqmi niqllapa: “Payqam manaatinchu wambrayuq kaytaqa” nishpa.Piru kananqam sayis killakunanapach ayuq (ukuyuq). 37ChaqaDyuspaqqam mana nima trabajuschu,nishpa.

38Chayshina anjil niptinqam, Maryaqanirqan:—Dyuspa kriyadanmi kani, payta

kasunaypaq. Chay niwashqaykishinakanqa, nishpa.Chayshina niptinqam, chay anjilqa

rirqanna.

Maryam rirqan watukuq Ilisabitta39Chay diyakunam Maryaqa

utqaymaya rirqan *prubinsya Judiyapajalkanman. Chay jalkapa suqllaqtambim Ilisabitqa tiyaq.40Maryaqam Sakariyaspa wasinmanch ayarqan. Chaymandaqam yaykushpa,Ilisabitta napaykurqan. 41Chayshinanapaykuptinmi, Ilisabitpa pach ambiwambritunqa kuyurqan. Kanan chayurasmi Dyuspa *Santu IspiritunwanIlisabitqa unda karqan shunqombi.42Chaymi payqa ancha jwirtita nirqan:—Maryita,

manda. Pach aykipi wambrituykitapisancha yanapaykan. 43¿Pitaq kaninoqaqa? Manam nimapaq balinichushamunambaq watukuwaq Siñurniypamamanqa. 44

tikim, uku pach aypi wambrayqakushikushpa kuyurqan. 45

rayku kushikuy. Chaqa Tayta Dyustukuy ima nishushqandam allipta rinkumpliq, nishpa.

46Chayshina Ilisabit niptinmi,Maryaqa nirqan:

Taytanchiq Dyustam tukuyshunqoywan ancha alabani.

47 Chayshinam ancha kushikuni Dyus*Washadurniypaq.

48 Chaqa mana baliq kriyadanshinakaptiypismi, Tayta Dyusqaakrawashqa.dapacha tukuy runakunanoqapaq kayshina ninqallapa:“Dyus yanapaptinmi, payqaancha kushikuq warmi”, nishpa.

49 Chaqa Dyusqam ancha pudirniyuqkashpa, ancha yanapawashqa.Manam nima maluta ruranchu.Chaymi *Santu shutin.

50 Kanan Tayta Dyusqam yumbaykasuqkunata tukuy tyimpu rinyanapaq.

51 Kanan mana ni pi atishqandaruraytam payqa rurashqa.Yumbay afanirutam binsishqana.

52 Pwidiqkunatam kargungunamandakambyarqanna. Mana karguyuqkaqkunataqam numbrarqan, anchakamachikuqkuna kanambaq.

53 Chay mallaqkunatam tukuy imataqorqan. Piru kapuqkunataqamnirqan illaqllana rinanllapa.

54 Tayta Dyusmi sirbikuqnin *kunata llakipawaqninchiq, anchayanapawashqallapa kanchiq.

55 Chaqa chay unay agwilunchiq*Abrajanda yumbay ayllundindachayshina ufrishqa karqanyanapayta tukuy tyimpupaq.

qana, nishpa.56Kanan kimsa killatach i Maryaqa

Ilisabitpa pullan tiyarqan.daqam kutirqanna wasinman.

1

137

Jwan Shutichikuqmi nasirqan57Chaymandaqam Ilisabitpa

qeshyanan tyimpun kumpliptinqa,qeshyarqanna wambritundaqa.58Bisinungunawan ayllungunaqamyach arqanllapa: Tayta DyusshiIlisabitta ancha yanapashqa, nishpa.Chaymi paykunaqa Ilisabitpa wasinmantandakashpa,qanllapa. 59Chaymandaqam 8diyasmanda chay wambritupa*kwirpumbi siñalta rurarqanllapa. Chay

tupaq nirqanllapa:—Sakariyas shutinqa, taytanshina

shutiyuq kanambaq, nishpa.60Piru mamanqam nirqan:—¡Manám! *Jwanmi rin shutiq,

nishpa.61Chaymi mamandaqa nirqanllapa:—¿Imaraykutaq munangi chayshina

shutinanqa? Chaqa manam pipisaylluykipiqa Jwanqa shutinchu, nishpa.

62Chaymi siñiyashpa, taytandatapurqanllapa:—¿Wambrituykitaqa imatam munangi

shutichiyta? nishpa.63Chayraykum taytanqa suq tablitata

mañashpa, chaypi kayshina iskibrirqan:“Wambrayqam shutin Jwan”, nishpa.Chaymi chay iskibrishqanda rikashpaqa,yumbaynin ancha ispantarqanllapa.64Chay urasmi Sakariyasqa mudukashqanmanda, atirqanna rimayta.Kanan Dyustam ancha alabarqan.65Chaykunata rikashpaqam, chaybisinungunaqa masta ispantarqanllapa.Chaymandaqam chay famaqa chay

naman shikwakarqan. 66Yumbay chaytayach ashpaqam, ancha yuyashpa,paykunapura tapunakurqan:—Chay wambra wiñashpaqa ¿ima

karguyuqraq kanqa? nishpa.

Chaqa paytaqam Tayta Dyusqa anchayanapaq.

Sakariyasmi Dyuspaq rimarqan67Tayta Dyuspa *Santu Ispiritunmi

yaykurqan Jwamba taytanSakariyasman. Chaymi chay SantuIspiritu rimachiptin, Sakariyasqakayshina nirqan:

68 ¡Alabashqa kanqa noqanchiq*isrraylinukunapa TaytanchiqDyus! Chaqa kaymanshamushpam, noqanchiqwambrangunata washawashqakanchiq.

69 Chay unay *Dabidqam Tayta Dyustaancha kasuq. Kananqam chayDabidpa karu willkandaqowashqa kanchiq, anchapudirniyuq *Washadurninchiqkanambaq.

70

pacha paypaq ancha *santu*rimaqkunata akrashpa, kayshinarimachirqan:

71 “Yumbay kuntrashuqmanda,chshuqllapa”, nishpa.

72 Chaymi Tayta Dyus chay unayagwilunchiqkunata llakipashpa,paykunawan suq santu *tratutarurarqan. Chay tratutaqam manaqonqashqachu.

73 Ashwanmi unay agwilunchiq*Abrajanda jurashpa,kunapaq kayshina ufrisirqan:

74

namanda rini washaq, ama nipita manchashpa noqatallakasuwananllapa,

75 allitalla rurashpa, mana uchayuqkashpa, tukuy tyimpu noqawankawsananllapa”, nishpa.

76Chayshina nishpaqam, Sakariyasqachay wambritunda nirqan:

1

138

Ijitu, qambaqmi rinllapa niq:“Ancha pudirniyuq *Dyuspaqrimaqmi kangi” nishpa. Chaqaqam *manda puntatayach achikushpaqam, ñannindaallichaqshina ringi kaq, paytashumaqta ch ayachinanllapa.

77 Ringim kayshina yach achikuq:“Tayta Dyus pirdunashushpam,

shuqllapa”, nishpa.78 Chaqa Taytanchiq Dyusmi

kuyawaqninchiq,chiq, Washadurninchiqtasyilumanda rin kach amuqrunakunata,wananchiq. Paymi rupayshinallipyashpa, suq mushuq diyashinarin achikchakuq.

79

qanchiqllapa. Piru payqam suqmushuq bidata rin qowaqninchiq.Chaqa rinmi yanapawaqninchiq,kushikushpa,nanchiqllapa, nishpa.

80Chaymandaqam chay Jwanwiñaykaptinqa, Dyuspa Santu Ispiritunyanaparqan, tukuy shunqo Dyustakuyanambaq. Kanan Jwanqam chunchalugarkunapi tiyaq, ch ayanangamantyimpu isrraylinukunatayach achinambaq.

Jisukristum kayshina nasirqan(Mt. 1.18-25)

2 1Waq tyimpukunapim *Rrumapagubyirnun *

kurqan, suq *sinsuta rurananllapa tukuymundupi. 2Chay punta sinsutaqamrurarqanllapa, chay *prubinsya Siryapa*pri ktun Siriniyu kaptin. 3Chayshinachay gubyirnu kamachikuptinmi,yumbay runakuna riqllapa kikinllaqtanman,

llapa. 4-5Chaymi *Jusiqa prubinsyaGaliliyapa Nasarit llaqtanmandalluqshishpa, rirqanna prubinsyaJudiyapa Bilin llaqtanman. Chaqa chayBilimbim chay unay alma gubyirnu*Dabidqa nasishqa karqan. Chaymi

rayku, rirqan *Maryawan Bilinman,chay sinsupi apuntakanambaq. ChaqaJusiqam Maryawanqa tratukushqanakarqan kasarananllapa. (Piru manapuñuptinllapam,) Maryaqa pach ayuqna(ukuyuqna) karqan. 6Chaymi Bilimbillakaykaptinllapa, Maryapa qeshyanandiya ch ayamurqanna. 7Chaymi chaypiqeshyashpa kulaka wambritunda,llambu trapukunawan wangushpa,usurachirqan suq istablu kurralpi suq*pisibripi. Chaqa pusadapiqam manakarqanchu lugar,baqqa.

Anjilkunam michidurkunamanrikakurqan

8Chay Bilimba sawa chunchambim

pata kwidaykarqanllapa. 9

manmi das rikakurqan Dyuspa suqanjilnin.ninmi rridurninllapata limpuachikcharqan.kunaqa ancha mancharqanllapa. 10Piruanjilqam paykunata nirqan:—Ama manchayllapachu.

manmi ancha shumaq nutisyata apamuni.Kay nutisyata yach ashpaqam, yumbayrunakuna ancha rinllapa kushikuq.11Kananmi chay unay *Dabidpa llaqtambinasishqa suq *Washadur. Paymi *DyusAkrashqan Washadur. 12Kriyiwanaykim,chay wambritutaqa ringillapa tariq llambutrapukunawan wangushqata, suq *pisibripiusuraykaqta, nishpa.

13Chaymandaqam chay anjilpaladumbi das rikakurqan ancha achka

1 2

139

a 2.23 [Éxodo 13.2] b 2.24 [Levítico 12.8]

anjilkuna. Paykunaqam kunyarqanllapa,Dyusta kayshina alabashpa:

14—¡Biba, biba altu syilupi TaytaDyus! ¡Alabashqa kanqa! ¡Chaqapayqam achka runata, warmita munanyanapayta! ¡Chaymi paykunaqa kaymundupi ancha kushikunqallapa!nishpa.

15Chayshina chay anjilkuna Dyustaalabashpaqam, kutirqanna syiluman.Chayshina kutiptinllapaqam,kunaqa paykunapura kayshinaparlarqanllapa:—Mayá, akullapa Bilinman,

chiq Dyus niwashqanchiqta rikananchiq,imash kashqa, nishpa.

16Chaymandaqam utqaymaya rishpa,*Maryata, *Jusitaqa,tana tarirqanllapa. Chay wambritunqamusuraykarqan chay pisibripi. 17Chaymichay michidurkuna wambritutarikashpaqa, chaypi kaqkunataparlachirqan chay anjil nishqanda.18Chayshina parlachiptinqam, yumbay

llapa. 19

nata uyashpa, ancha yuyashpa,shunqombilla waqaycharqan. 20

mandaqam chay michidurkunaqakutiriqshina Tayta Dyusta anchaalabarqanllapa yumbay uyashqambaq,rikashqambaqllapa. Chaqa chay anjiltukuy ima nishqanqam allip kashqakarqan.

Wambritu Jisustam aparqanllapaDyuspa adurana wasinman

21Chay wambritu 8 diyasniyuqkaptinmi, *kwirpumbi siñalta rurashpa,nirqanllapa: “Jisus shutinqa”, nishpa.Chaqa *Marya manaraq pach ayuq(ukuyuq) kaptinmi, Dyuspa anjilninchayshina nishqa karqan shutinambaq.

22Chaymi *Muysis kamachikushqandakumplishpaqa, 40 diyasmandaqarirqanllapana Jirusalinman. Kanan*Dyuspa adurana wasinman rishpaqam,Dyusta nirqanllapa: “Kay wambrituytam

kiman, qamta sirbishunan”, nishpa.23Chaqa Tayta Dyusqam liynimbikamachikushqa karqan: “Yumbay ullqokulaka nasiqtam noqapa ñawpaymanapamuyllapa,nanllapa”, nishpa.a Chaymi Dyusnishqanda rurarqanllapa. 24Dyusqamliynimbi kamachikushqapis karqan,ufrindananllapa ishkay turtulapishqokunata ichu ishkay palumata.bChaymi Maryawan Jusiqa chayshinarurarqanllapa.

25Chay tyimpupim Jirusalimbi suqancha allin runa tiyarqan. PaymiSimiyun shutirqan. Payqam Dyustaancha aduraq.karqan, *Dyus Akrashqan Washadurpayta, *isrraylinu llaqta masingunatawashanambaq. Chaqa Dyuspa *SantuIspiritunmi Simiyunwan kashpa,26kayshina yach achishqa karqan:“Manaraq wañushpam, ringi rikaqTayta Dyus Akrashqan Washadurta”,nishpa. 27Kanan Dyuspa Santu Ispiritunchay Simiyunda apaptinmi, payqarishqa karqan Dyuspa aduranawasinman. Chaymi Maryawan Jusiqa

llapa, Muysis kamachikushqandakumplinan, 28chay Simiyunqa Jisustamarqashpa, Dyusta kayshina anchaalabarqan:

29 Dyusilupagi Taytitu;kitam kumplishqana kangi.Chayraykum ancha kushikuni.Kananqam atingina dijawaytawañunaypaq.

2

140

30 Chaqa kikiy ñawiykunawanmirikashqana kani kay Washadurta.

31 Qam paytaqa kach amushqanakangi, yumbay runa, warmiriqsinanllapa.

32 Kay wambritum suq michaachikchakuqshina rin yanapaqyumbay *nata, qamta shunqonllapapiriqsishushpa,llapa. Kay wambritu achkafurastirukunata washaptinmi,paykuna rinllapa alabaq llaqtamasin isrraylinukunatapis,nishpa.

33Chayshina Simiyun Jisusta alabaptinmi,Maryawan Jusiqa ancha ispantarqanllapa.34SimiyunqamDyusmanmañakurqambis,paykunata shumaqta yanapanambaq.ChaymandaqamMaryata nirqan:—Kay wambraykim achka *isrraylinu

masinchiqkunata rin washaq, paypikriyiptinllapa.kunaqam rinllapa chingaq, paypi manakriyishpallapa. Chaqa achka runakunampaytaqa rinllapa disprisyaq. 35Chayshinadisprisyaptinllapam, wakinqa chaytarikashpa, yach anqallapa: Chayrunakunaqam mapa shunqoyuqkuna,nishpa. Lukismi Maryita, tukuychaykunata rikashpaqa, ancha ringi llakiq.Chaqa qambaqqam chay llakikunaqa suq*shuqshina rin kaq, nishpa.

36-37Chaypim karqambis *Dyuspaq suqrimaq warmi Ana shutiq. Paypa taytanmiFanwil shutishqa karqan. Chay Fanwilmi*atun ayllu Asirmanda kashqa karqan.Chay Anaqam chinalla kashpa, kasarashqakarqan. Kanan qosanwanqam syitiwatastalla purirqan. Chaymandaqamqosan wañuptinqa, 84 watas biyudallakashpa, ancha byijana karqan. Payqam*Dyuspa adurana wasinmandaqa manalluqshiqchu. Chaypim punchawnindin

tutapnindin Dyus munashqanda rurashpa,ayunashpa, Dyusman mañakushpa kawsaq.38Chay Simiyun wambritu Jisuswankaykaptinmi, Anaqa paykunamanqemikashpa, Dyusta pagikushpa, chaypikaqkunata parlachirqan. Paykunaqamunaymandapacha ancha munarqanllaparikayta, Jirusalin llaqtapa *Washadurninch ayamuptin.

Nasarit llaqtamanmi kutirqanllapa39*Jusiwan *Maryaqam, Dyus tukuy

ima kamachikushqanda rurashpaqa,wambritundinna *prubinsyaGaliliyaman kutirqanllapa chay kikinNasarit llaqtanman. 40WambritunJisusqam diyapi diyapi wiñashpaqa,mas jwirsayuq, mas yach ayniyuqnakarqan. Kanan Tayta Dyusqam tukuyimapi payta ancha yanaparqan.

Wambra Jisusqam Dyuspa aduranawasimbi kidarqan

41-42Jisuspa taytan mamanmi watanwatan riqllapa Jirusalinman chay *Paskwafyistaman. Chaymi Jisusqa dusi watayuqnakaptin, paykunawan rirqan Jirusalinmanchay Paskwa fyistamanqa. 43Chay fyistaushyakaptinqam, taytanwan mamanqakutiriykarqanna Nasarit llaqtaman. PiruJisusqam Jirusalimbilla kidashqa karqan.Kanan *Maryawan *Jusiqam manawatukushqachu karqan Jisus kidaptinqa.44Paykunaqam yuyarqan: Kay achkarunapa ukumbich i riykan, nishpa.Chayshina yuyashpaqam, suq diyañandana rirqanllapa. Chaymandaqamwatukushpaqa, manana tarirqanllapachu.Chaymi ayllungunapi, tukuy chayriqsishqangunapi maskashpa, 45manatarishpaqa, paykunaqa kutirirqannaJirusalinman maskaq.

46Chaymi ancha maskashpa, kimsadiyamanda *Dyuspa adurana wasimbitarirqanllapa. Jisusqam *Muysispa

2

141

c 3.6 [Isaías 40.3-5]

liyningunata yach achikuqkunapach awpimbi tiyashpa, paykunatauyaykarqan, tapuykarqan. 47Kananpayta tapuptinllapaqam, ancha allitakuntistarqan. Chaymi yumbay chay

llapa: ¡Rikay, tapuptinllapaqam, kaywambraqa ancha yach ayniyuq kashpa,ancha allita kuntistan! nishpa.

48Kanan taytanwan mamanqam chayyach ayniyuqkunapa ch awpimbitarishpaqa, ancha ispantarqanllapa.Chaymi mamanqa nirqan:—Ay, ijitu, ¿imapaqmir kayshina

rurawangillapa? Taytaykiwanmi noqaqaancha manchashpa, llakishpa,kaykillapa.

49Chayshina niptinmi, Jisusqa nirqan:—¿Imapaqmir maskawaykangiqa?

¿Manachu yach angillapa: Taytaymimunan, paypa wasimbi ruranangunataruranaypaq, nishpaqa?

50

qanchu Jisus nishqandaqa.51Chaymandaqam Jisusqa paykunawan

kutirirqan Nasaritman. Chaypim payqapaykunata tukuy imapi kasushpa kawsarqan.Kananmamanqam yumbay chay

qanchu. Ashwanmi shunqombillawaqaychaq. 52Kanan Jisusqam diyapi, diyapiwiñashpa, mas jwirsayuq, mas yach ayniyuqkarqan. Tayta Dyusqa, runakunapismipaywanqa ancha kushikuqllapa.

Jwan Shutichikuqmi chunchalugarkunapi yach achikurqan

(Mt. 3.1-12; Mk. 1.1-8; Jn. 1.19-28)

3 1Tibiryu *Sesar *Rrumapa

kuykaptinmi, *prubinsya Judiyapa*pri ktun Punsyu Pilatu karqan.Prubinsya Galiliyapa pri ktunmi suq

*Irudis karqan. [Nuta: Chay suq Irudismi chay punta gubyirnu Irudispa churin karqan.]Prubinsya Ituriyapa tukuy Trakunitipa

pri ktunmi chay Irudispamasan Filipikarqan. Prubinsya Abiliñapa pri ktunqamLisaniyas karqan. 2Kanan Anaswan Kayfasmi*mas kamachikuq isrraylinu kurakunakarqanllapa. Chay tyimpupim suq chunchalugarpi Sakariyaspa churin *Jwanda Dyusqanirqan, paypaq rimanambaq. 3ChaymiJwanqa yach achikushpa, yach achikushpa,riykarqan chay rriyu Jurdamba tukuychuncha lugarningunata. (namanmi achka runakuna, warmikunashamurqanllapa, Jwanda uyaq.) Chaymipaykunata nirqan:—Uchaykikunata dijashpa, Dyustana

kasushpa, shutikuyllapa,shunan uchaykikunamanda, nishpa.

4Chay Jwambaqmi *Dyuspaq rimaq*Isayiyasqa unay tyimpupi librumbikayshina iskibrishqa karqan:

Chunchakunapim suq runa anchajwirtita rimashpa, kayshina rinyach achikuq: “*Dyus AkrashqanWashadurta shumaqtach ayachinayki, bidaykitaallichayllapa suq ñandashina.

5 Chaqamana allin yuyaynikikunam suqweqru ñanshina. Chayri chaymana

llapa,Washadurninchiqmas allitaqamkunaman ch ayamunambaq.

6

kiqam, yumbay runakunarinllapa yach aq: Kayshinam Dyuswashawashun”, nishpa.c

7Kanan achka runakuna, warmikunatandakaptin shutichinanqam, Jwanqawakinda nirqan:—¡A,

nata! ¿Pinamir nishurqan, Dyuspaancha manchaypaq kastigunmanda

2 3

142

washadu kanaykillapaqa? 8Mana allitarurashqaykirayku malayakushpa, chayuchakunata dijashpana, kananmandaqaallita rurashpa, kawsayllapa. Piru amani ashlita yuyayllapachu: “*Abrajambakaru willkanguna kaptinchiqmi, Dyuswashawashun”, nishpaqa. Ashwan allitaintyindiwayllapa:namanda runakunata atin rurayta,Abrajamba karu willkangunakanambaqqa. 9Chaqa qamkunaqamuchata rurashpaqa, chay mana allinpuqoq yurakunashina kangillapa.Chaymi Dyusqa qamkunaman achandaqemishqana.llapa. Chaqa Tayta Dyusqam yumbaychay mana baliq yurakunata kuchushpa,rin wichuq lumyaykaq ninamanrupanambaq.

10Chayshina Jwan niptinmi, chayrunakunaqa tapurqan:—¿Imatamiri atinillapa rurayta

washakanayqa? nishpa.11Chaymi Jwanqa nirqan:—Mayqanniki ishkay mudanayuq

kashpaqa, suq mudanaykita qoyllapachay mana mudanayuqta. Mayqannikimikunayuq kashpaqa, chay manamikunayuqta qoyllapa, nishpa.

12Chay Jwanmanqam wakin *syunda kubrakuqkunapis ch ayarqanllapashutichinambaq. Paykunaqam Jwandakayshina tapurqan:—Yach achikuq Taytitu, ¿imatamiri

noqaykunaqa atinillapa rurayta? nishpa.13Chaymi Jwanqa nirqan:—

llapa; ama mastaqa, nishpa.14

napis Jwandaqa tapurqan:—Noqaykunaqa ¿imatataq atinillapa

rurayta? nishpa.Chaymi paykunata nirqan:—Ama ni pitapis jurapashpa, ni

yanqakunata tumbashpaqa, imanda

qoch iyllapachu. Ashwan paguykitach askishpa, kuntintakayllapa, nishpa.

15Chaymi Jwambaqqa chay llaqtamasin isrraylinukunaqa yuyarqanllapa:Paqtaraq payna Washadurninchiqqa,nishpa. (Chaqa unaymandapachampaykunaqa ancha shuyaykarqan, *DyusAkrashqan Washadur shamunambaq.)16Piru Jwanqam paykunataqa nirqan:—Alliptam niykillapa. (Manam paychu

kani.) Piru shamuqnam rin. Noqaqamqamkunataqa yakupilla shutichiykillapa.Piru payqam ancha kamachikuqmaskinoqamanda. Chaymi Dyuspa *SantuIspiritumba pudirninwan ninawambis rinshutichishuqllapa,wanna purinaykillapa. Pay shamuptinqam,noqaqamana nimachu kashaq paypañawpambiqa. Manam ni llanqembawatundapaskanaypaq balishaqchu. 17Dyustakasuqkunaqam allin trigushina. ChaymichayWashadurninchiqqa palan piskashqana,trigundawayrachashpa,nambaq.naqam tamushina. Chay tamutaqam rinwichuq chaymana nunkawañuq ninamanrupananllapa, nishpa.

18Kanan Jwanqam runakunata anchaallita chay Washadurpa *shumaqnutisyanda yach achirqan:—Dyus Akrashqan Washadurmi rinna

shamuq washawananchiq, nishpa.19Chay Jwanqam anyashqa karqan

gubyirnu Irudista, masanda traysyundarurashqambaq, suq layamana allikunatarurashqambaqpis. Chaqa chay Irudisqammasan Filipipa warmin Irudiyastaqoch ishpa, payna purichiykarqan. 20Chaymichay Irudisqamalpaq piskashpa, ashwambamaluta rurashpa, Jwandaqa karsilarqan.

Jwan Shutichikuqmi Jisusta shutichirqan(Mt. 3.13-17; Mk. 1.9-11)

21Piru *Jwan manaraq karsilpikashpam, ancha achka runakunata

3

143

shutichirqan. Jisuspismi chay

nambaq. Chaymandaqam Jisusqashutikushpa,tinqa, syiluqa kich akarqan. 22

daqam Dyuspa *Santu Ispiritun suqpalumitashina shamurqan Jisuspasawanman. Chay urasmi Tayta Dyusqasyilumandapacha payta kayshinanirqan:—¡Qami ancha kuyashqay Churiyqa

kangi! ¡Qamwanmi ancha kushikuni!nishpa.

Kayshinam karqan Jisuspaunay agwilunguna

(Mt. 1.1-17)23Jisukristu 30 watayuq kashpach i,

qallarirqan Tayta Dyuspaqyach achikuq.

Jisuspaqqam niqllapa: “*Jusipachurinshi”, nishpa.

Chay Jusipa taytanmi Eli shutiq.24 Elipa taytanqam Matat shutiq.Matatpaqam Libi;Libipaqam Milki;Milkipaqam Jana;Janapaqam Jusi;

25 Jusipaqam Matatiyas;Matatiyaspaqam Amus;Amuspaqam Nawun;Nawumbaqam Isli;Islipaqam Nagayi;

26 Nagayipaqam Mat;Matpaqam Matatiyas;Matatiyaspaqam Simiyi;Simiyipaqam Jusi;Jusipaqam Juda;

27 Judapaqam Juwana;Juwanapaqam Rrisa;Rrisapaqam Surubabil;Surubabilpaqam Salatyil;Salatyilpaqam Niri;

28 Niripaqam Milki;Milkipaqam Adi;

Adipaqam Kusam;Kusambaqam Ilmudam;Ilmudambaqam Ir;

29 Irpaqam Juswi;Juswipaqam Ilyisir;Ilyisirpaqam Jurin;Jurimbaqam Matat;

30 Matatpaqam Libi;chay Libipaqam Simiyun;Simiyumbaqam Juda;Judapaqam Jusi;Jusipaqam Junan;Junambaqam Ilyakin;

31 Ilyakimbaqam Miliya;Miliyapaqam Maynan;Maynambaqam Matata;Matatapaqam Natan;

32 Natambaqam *Dabid;Dabidpaqam *Isayi;Isayipaqam Ubid;Ubidpaqam Bus;Buspaqam Salmun;Salmumbaqam Nasun;

33 Nasumbaqam Aminadab;Aminadabpaqam Aram;Arambaqam Isrum;Isrumbaqam Faris;Farispaqam *Juda;

34 Judapaqam *Jakubu;Jakubupaqam *Isak;Isakpaqam *Abrajan;Abrajambaqam Tari;Taripaqam Nakur;

35 Nakurpaqam Siruq;Siruqpaqam Rragaw;Rragawpaqam Piliki;Pilikipaqam Ibir;Ibirpaqam Sala;

36 Salapaqam Kaynan;Kaynambaqam Arfasad;Arfasadpaqam Sim;Simbaqam *Nuwi;Nuwipaqam Lamik;

37 Lamikpaqam Matusalin;Matusalimbaqam Inuk;

3

144

d 4.4 [Deuteronomio 8.3] e 4.8 [Deuteronomio 6.13] f 4.11 [Salmo 91.11-12]g 4.12 [Deuteronomio 6.16]

Inukpaqam Jarid;Jaridpaqam Malalil;Malalilpaqam Kaynan;

38 Kaynambaqam Inus;Inuspaqam Set.Setpa taytanqam kashqa chay puntaruna *Adan.

Adandaqam Dyus rurarqan.

Dyablum Jisusta munarqan tyintayta(Mt. 4.1-11; Mk. 1.12-13)

4 1Jisusmi chay rriyu Jurdambishutikushpaqa, kutiykarqanna.

Chayshina kutiykaptinqam, Dyuspa*Santu Ispiritun shunqombi kaqqa suqchuncha lugarman aparqan.2Chaypiqam 40 diyas tukuyta karqan,mana nimata mikushpachu. ChaymiJisus ancha mallaqnaptin, *dyabluqachaypi rikakurqan tyintanambaq.3Chaymi Jisustaqa nirqan:—Mayá, qam Dyuspa Churin allip

kashpaqa, kay rumita kamachiy,tandapaq tikrakanambaq, nishpa.

4Chayshina dyablu niptinmi, Jisusqanirqan:—*Dyuspa Santu Librumbim nin:

“Runakuna, warmikunaqam manamikunawanllachu kawsanqa. AshwanmiDyus tukuy ima nishqangunawankawsanqa”, nishpa.d

5Chaymandaqam chay dyabluqa suqancha altu qaqapa sawanman Jisustaapashpa, kay mundupa yumban*nasyunningunata rikachishpa, 6nirqan:—

nata. Tukuy munaypaq imandindam noqach askishqa kani. Chaymi pitapis atiniqoyta. Mayá, qamta qoshqayki, qamnatukuy imapa dwiñun kanaykipaq. 7Piruqam qonqorikushpa adurawaptikiqam,yumbay kaykunata qoshqayki, nishpa.

8Piru Jisusqam nirqan:—¡A, dyablu, ashuy ñawpaymanda!

Chaqa Dyuspa Santu Librumbim nin:“Tayta Dyustalla aduray.qandalla rurashpa kawsay”, nishpa.e

9Chaymandaqam dyabluqa Jisustaaparqan Jirusalin llaqtaman. Waqpim*Dyuspa adurana wasimba mas altusawanman surqoshpa, Jisusta nirqan:—Mayá, Dyuspa Churin allip kashpaqa,

kaymanda ura pachakaman brinkay.10Chaqa Dyuspa Santu Librumbim nin:“Dyusmi anjilningunata rin kamachiqkwidashunambaq. 11Chaymi makingunapirinllapa ch askishuq, ama ni ch akikikuna

nambaq”, nishpa.f12Chayshina dyablu niptinmi, Jisusqa

nirqan:—Dyuspa Santu Librumbiqam

niwanchiqpis: “Dyusnikitaqar amamallipaychu, munashqaykitaruranambaq”, nishpa.g

13Chayshina dyablu tukuy layata rurashpa,mana atishpa tyintaytaqam,manda suq tyimpupaq ashurqan.

Jisusmi Galiliyapi yach achikurqan(Mt. 4.12-17; Mk. 1.14-15)

14Jisusmi *Santu Ispiritupa pudirninwankutirqan *prubinsya Galiliyaman. Kananchay Galiliyapa yumbay llaqtangunapimwaqpi kaypi famanqa shikwakarqan.15Chaqa Jisusqam kada llaqtamanch ayashpaqa, *sinagugawasikunamanyaykushpa, shumaqta yach achikurqan.Chaymi yumbay ancha alabaqllapa.

Jisustam Nasaritpi disprisyarqanllapa(Mt. 13.53-58; Mk. 6.1-6)

16Jisusmi uywakashqan llaqtaNasaritman kutirqan. Waqpim *samana

3 4

145

h 4.19 [Isaías 61.1-2] i 4.26 [1 Reyes 17] j 4.27 [2 Reyes 5]

diyapi *sinaguga wasiman rirqan,chayshina kustumbrin kaptin. Chaymiatarishpa, ñawpanllapaman riptin liyiq*Dyuspa Santu Librunmandaqa,17qorqanllapa *Dyuspaq rimaq*Isayiyaspa librunda. Chaymi chaylibruta ch askishpa, kich ashpa,kayshina liyirqan:

18 Taytanchiq Dyusmi Ispiritundaqowashqa. Chaqa akrawashqam,paypa *nata yach achinaypaq.

amuwashqam llakishqa

nata ninaypaq: “Ringillapanamlluqshiq”, nishpa, sarkukunatachapachinaypaq; chay qesachadukaqkunata washanaypaq;

19 yumbayta ninaypaq: “Rinnamch ayamuq Siñurnikipa allin tyimpun.Chay tyimpupim payqa ancha rinyanapashuqllapa”, nishpa.h

20Jisusmi chayta liyishpaqa, chaylibrundaqa kutichirqanna chay sinagugawasipi yanapakuqta. Chaymandaqamtiyarqanna. Chaymi yumbay chaypi

llapa Jisustaqa. 21Chaymi Jisusqanirqan:—Dyuspa Santu Librunmanda kay

papi kumplishqana, nishpa.22Chaymi yumbay chay uyaqkunaqa

ispantashqata, Jisusta ancha alabashpa,kayshina parlaqllapa:—¡Ancha shumaqtaraq riman! nishpa.Piru chayshina nishpaqam, suqnin

suqnin paypura nirqanllapa:—Piru kay runaqam *Jusipa churin,

¿manachu? nishpa.23Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Qamkunaqach

paqqa niwangimanllapa: “Qam

ambikuqqar, qamlla ambikashpa,kach akay. Mayá, waq Kapirnawunllaqtapi yumbay chay rurashqaykimilagrukunata, kay llaqtaykipipis rurayrikanaypaqllapa”, nishpa.

24Chayta nishpaqam, Jisusqa nirqambis:—Alliptam niykillapa, Dyuspaq

rimaqkunataqam mana allitaqach askinllapachu kikin llaqtambiqa.25Manchu Dyuspaq rimaq *Eliyaspatyimpumbim kimsa wata y midyuta manatamyarqanchu. Chaymi tukuy *Isrrayilpiambrunawan ancha padisirqanllapa. Chaytyimpupim Isrrayilpiqa achka biyudakunakarqan. 26Piru Dyusqam chay rimaqEliyastaqa mana ni suq isrraylinabiyudaman kach arqanchu yanapanambaq.Ashwanmi kamachirqan suq *nasyunmanrinambaq, chay *prubinsya SidumbaSaripta llaqtanman, suq biyudatayanapanambaq.i 27Chayshinallam Dyuspaqrimaq *Elisiyupa tyimpumbipisIsrrayilpiqa achka *ismuykaq kwirpuyuqrunakuna karqan. Piru Elisiyupismi manani mayqanninda kach akachirqanchu.Ashwanmi chay nasyun Siryamanda kaqruna *Naman shutiqta kach akachirqanqa.j

28Chayshina Jisus furastirukunatasawachashpa niptinmi, chayta uyashpa,chay sinaguga wasipi yumbay kaqkunaqaancha piñakurqanllapa. 29Chaymi Jisustapiskashpa, chay Nasarit llaqtamandaaparqanllapa, suq lamanda wichukuq.Chaqa chay llaqtaqam ancha altu qaqapasawambi karqan. 30Piru Jisusqampaykunapa ch awpinda rirqan.

Suq runapim dyablupa ispiritun tiyarqan(Mk. 1.21-28)

31Jisusqam rirqan *prubinsya GaliliyapaKapirnawun llaqtanman. Chay llaqtapiqam*samana diyapi *sinaguga wasiman rishpa,chaypi 32ancha yach ayniyuq kamachikuq

4

146

kashpa, yach achikurqan.naqa ancha ispantarqanllapa. 33Chaysinaguga wasipiqam karqan suq runa.Paypiqam *dyablupa *ispiritun tiyaq.Chaymi chay runaqa kayshinaqayach akurqan:

34—¡A, qam, Jisus Nasaritmanda kaq!¡Dijawayllapa! ¡Ama mitikuychunoqaykunamanqa! ¿Ima, kaymanshamushpachu,llapa? ¡Noqaqam riqsiyki! ¡QamqamDyuspa *santu Churin kangi! nishpa.

35Chaymi Jisusqa chay dyablutaanyashpa, nirqan.—¡Uyaray! ¡Lluqshiy kay runamanda!

nishpa.Chayshina Jisus kamachiptinqam,

chay dyabluqa yumbaypa ñawpanmanrunata waqtakushpa,pachu, paymanda lluqshirqanna.36Chayta rikashpam, runakunaqa anchaispantashqata suqnin suqnin Jisuspaqparlarqanllapa:—¿Ima laya pudirniyuq awturidar

kashpam, dyablukunata atin qatiyta?¡Rikay, “Lluqshiy” niptinlla, chaydyablukunaqa das lluqshin! nishpa.

37

daqa chay prubinsyapa yumbaylugarningunaman shikwakarqan.

Jisusmi Pidrupa swigrandakach akachirqan

(Mt. 8.14-15; Mk. 1.29-31)38Chaymandaqam Jisusqa chay

*sinaguga wasimanda lluqshishpa, SimunPidrupa wasinman rirqan. Chay Simumbaswigranmi ancha jwirti jibriwan qeshyaqkamapi karqan.llapa kach akachinambaq. 39ChayraykumJisusqa qeshyaqman rishpa, kumurashpa,jibritaqa anyarqan.llam, chay warmiqa jibrimanda daskach akarqan. Kanan chay urasmiatarishpa, paykunata qararqan.

Jisusmi qeshyaqkunata kach akachirqan(Mt. 8.16-17; Mk. 1.32-34)

40Rupay seqaykaptinnam, tukuy layananayniyuqkunata apamurqanllapaJisusman. Chaymi payqa makindasuqpa suqpa sawanman rurashpa,yumbayta kach akachirqan. 41Achkarunakunamandam *dyablukunataqatirqan. Chaymi dyablukunaqalluqshishpa, qayach akurqan:—¡A, qamqam Dyuspa Churin kangi!

nishpa.Piru Jisusqam paykunata anyashpa,

mana dijarqanchu masta rimananllapa.Chaqa chay dyablukunaqamyach arqanllapa: Jisusqam *DyusAkrashqan Washadur, nishpa.

Jisusmi Galiliyapi yach achikurqan(Mk. 1.35-39)

42Achikyaykaptinnam, Jisusqa chayllaqtamanda lluqshishpa,manna rirqan.timbismi, ancha achka runakuna,warmikuna maskarqan tarinangaman.Chaymi tarishpaqa,llapa, paykunamanda amana rinambaq.43Piru Jisusqam paykunata nirqan:—Rinim suq llaqtakunamambis,

Taytay *Dyuspa shumaq nutisyandayach achikuq, payta allita kasunanllapa.Chaqa chaypaqmi noqataqakach amuwashqa, nishpa.

44Chayshina nishpam, Jisusqa chay*prubinsya Galiliyapi llaqtan llaqtanpurishpa, *sinaguga wasikunapiyach achikurqan.

Achka piskadukunatam piskarqanllapa(Mt. 4.18-22; Mk. 1.16-20)

5 1Suq diyam Jisusqa Jinisarit *atunqoch apa manyambi kaykarqan.

[Nuta: Chay Jinisarit qoch allam Galiliyaqoch apis shutiq.]

4 5

147

Chaypim Jisusqa Tayta Dyusnishqanda yach achikuykarqan. Chaymiancha achka shamuqkuna anchakumsanakushpa Jisusta kich kichashpayaqqa bularqan. 2Chayshina yaqqabulaptinllapaqam, Jisusqa rikarqanishkay *yakupi puriq barkuta chayqoch apa manyambi shayaykaqta.Chaqa piskaduta piskaqkunaqam chaybarkukunamanda ishkishpa, *gunata mayllaykarqanllapa. 3Suqbarkum Simun Pidrupa karqan. Chaybarkunman Jisus lluqshishpam, chaySimunda nirqan:—Kay barkuykita kay manyamanda

ashlita waqkaq apay, nishpa.Chayshina apaptinmi, Jisusqa chay

barkupina tiyashpa, chay atunqoch amanda chay manyambikaqkunata yach achirqan. 4Ushyashpayach achikuytaqam, Simun Pidrutanirqan:—Barkuykita kay atun qoch apa mas

ch awpinman apashpa, atarrayaykitawichuyllapa, piskadukunata piskanayki,nishpa.

5Chaymi Simun Pidruqa nirqan:—Yach achikuq Taytitu, kay tutam

yuraqashtin yanqa trabajashpa, mananimatapis piskashqallapachu kani. Piruqam niwaptikiqa,shaq, nishpa.

6Chaymandaqam *atarrayandawichuptinqa, allipta ancha achka

karqan. Chaymi llashaqwanqaatarrayanqa llikikaykarqanna.7Chayshina kaptinqam, paykunaqamakingunawan siñiyakushpa,llapa chay suq barkupi kaq kumpagunata, shamunambaqllapa yanapaq.Shamuptinllapaqam, yumbayninmanda

llapa piskadukunawan. Chaymi chaybarkukuna ancha llashaqwanqa yaqqa

seqarqanllapa chay atun qoch aman.8Chaymi Simun Pidruqa Jisuspañawpambi qonqorikushpa, nirqan:—Kamachikuq Taytitu, noqaqam

ancha uchayuq runa kani. Chaymirrugayki noqamandaqa ashunaykipaq,nishpa.

9Chaqa Simun Pidruqam chay pullankaqkunawan ancha achka piskadutasurqoshqanrayku, Jisuspaq anchaispantarqanllapa. 10Simun Pidrupakumpañirungunam *Jakubuwan *Jwankarqan. Paykunaqam Sibidiyupachuringuna karqan. Jisusmi SimunPidrutaqa nirqan:—Ama manchaychu.

kunata maskashqaykishinam,kananmandaqa runakunatanamaskashpa, ringi yach achiq, noqapikriyinanllapa, nishpa.

11Chaymi paykunaqa barkunllapataatun qochpaqa, chaypina tukuy imandindadijashpa, Jisuswanna rirqanllapa.

Jisusmi suq ismuykaq kwirpuyuqrunata kach akachirqan(Mt. 8.1-4; Mk. 1.40-45)

12Suq llaqtapi Jisus kaykaptinmi,payman ch ayarqan suq runa *ismuykaqkwirpuyuq. Chaymi Jisusta rikashpaqa,ñawpanman rishpa, qonqorikushpa,qaqllanda pachaman ch ayachishpa,ancha rrugarqan:—Kamachikuq Taytitu, munashpaqam

kay nanayniymanda atingikach akachiwayta, nishpa.

13Chaymi Jisusqa chay millanaypaqrunapa sawanman makinda rurashpa,nirqan:—Munanim kach akachishuyta.

Chayri kanalitan kach akay, nishpa.Chayta niptinllam, chay qeshyayqa

limpu chingarqan. 14ChaymandaqamJisusqa chay runata kamachirqan:

5

148

—Amakish pitapis parlachingichu kaykach akachishushqaypaq. Ashwankuramanlla rishpa, *kushqanshina ufrindaykita Dyuspaqqoy, yumbay yach anambaq: Waqrunaqam kach akashqana, nishpa.

15Piru Jisuspaqqam chay parlaqadiyapi diyapi ashwamba shikwakarqan.Chaymi ancha achka runach ayamurqanllapa, payta uyanambaq,nanayninmanda kach akachinambaq.16Piru Jisusqam paykunamandaladiyashpa, kutin kutin rirqan chunchalugarkunaman, Tayta Dyusmanmañakuq.

Jisusmi suq runa wañushqashinakwirpuyuqta kach akachirqan

(Mt. 9.1-8; Mk. 2.1-12)17Suq diyam Jisus

yach achikuykaptin, chaypi tiyaykarqanwakin *farisiyu duktrinayuqkuna,*Muysispa liyningunata wakinyach achikuqkuna. Paykunaqamshamushqallapa karqan *prubinsyaGaliliyapa,gunamanda, Jirusalinmandapis. Kanan

kunata kach akachiykarqan. 18Chaymiwakin runakunaqa suq runa *shina kwirpuyuqta parapi apamushpa,ch ayamurqanllapa. Paykunaqam anchamunarqanllapa ukuman yaykuytaJisuspa ñawpanman, chaypi chayqeshyaqta kach akachinan. 19Piru anchaunda runa kaptinmi, mana maytaatirqanllapachu yaykuytaqa. Chaymi*wasipa sawanman qeshyaqtasurqorqanllapa. Chaymandaqamtijakunata ashuchishpa, waskakunawanparambi watashpa, qeshyaqtaqa ukurunakunapa ch awpinman, Jisuspañawpanman ishkichirqanllapa.20Chaymi Jisusqa ancha kriyiqkunatarikashpa, nirqan:

—Runita, uchaykikunamandampirdunayki, nishpa.

21Chay nishqambaqmi *Muysispaliyningunata chay yach achikuqkuna,chay *farisiyu duktrinayuqkunayuyarqanllapa: “¿Ima pitaq kay runaqachayshina nishpa Dyusshina tukushpa,Tayta Dyusta burlaykan? ¡Paqta imananima! Chaqa manam pipis atinchurunakunapa uchangunata pirdunayta.Tayta Dyusllam atin pirdunaytaqa”,nishpa.

22Chaymi Jisusqa yuyashqanllapatayach ashpa, paykunata nirqan:—

nata yuyaykangillapa? 23Mayá, ¿imataqmas trabajus ruranaypaq, ichuninaypaq: “Uchaykikunamandampirdunayki” ichu ninaypaq:“Kach akachiykim; atarishpana, riy”nishpa? 24Chaymi rini rikachishuqyach anaykillapa: Tayta DyusmiJisukristuta pudirniyuqta numbrashqa,

nambaq, nishpa.Chaymandaqam Jisusqa chay runa

wañushqashina kwirpuyuqta nirqan:—Qamtam niyki, atarishpa, paraykita

apashpa, riyna wasikiman, nishpa.25Chayshina kamachiptinllam,

yumbay chapaykaptin, das atarirqan.Chaymi chay uras paranda tandashpa,Dyusta ancha alabaqshina rirqannawasinman. 26Chayta rikashpam,yumbay chaypi kaqkunaqa ancha

llapa. Kanan manchashqatam kayshinaparlarqanllapa:—Mana nunka rikashqanchiqtam

kananqa rikanchiq, nishpa.

Jisusmi qayarqan suq runa Libi shutiqta(Mt. 9.9-13; Mk. 2.13-17)

27Chaymandaqam Jisusqa chaykashqanmandaqa rirqanna. Chaymi

5

149

riqshinaqa rikarqan suq runa *Libishutiqta. [Nuta: Chay Libillam Matiyupis shutiq.] Chay Libiqam tiyaykarqan*kuntribusyun kubrakunandispachumbi. Kanan Jisusqam Libitaqanirqan:—Shamuy, aku noqawan, nishpa.28Chaymi Libiqa das atarishpa, tukuy

imata dijashpa, Jisuswanna rirqan.29Chaymandaqam chay Libiqa Jisusta

wasinman apashpa, suq atun fyistatapaypaq rurarqan.syunda kubrakuqkuna, suq runakunapismichay mesapilla pulla tiyaykarqanllapa.30Chaymi chayta rikashpaqa, *farisiyuduktrinayuqkuna, *Muysispa liyningunatayach achikuqkunaqa ancha piñakushpa,Jisuspa *yach akuqningunata kayshinaanyarqanllapa:—

syunda kubrakuqkunawan, suq layauchayuq runakunawan tandakashpamikuykangillapa, upyaykangillapaqa?nishpa.

31Chaymi Jisusqa chay piñakuqkunatanirqan:—

taqa. Chay mana qeshyaqkunaqamambikuqtaqa mana munanchu. (Kay

naqa.) 32Chayshinallam noqaqashamushqa kani uchayuqkunataqayanaypaq, uchangunata dijashpa,Dyuspi kriyinanllapa. Piru manamshamushqachu kani chay mana uchayuqtukuqkunata qayaq, nishpa.

Jisustam ayunupaq tapurqanllapa(Mt. 9.14-17; Mk. 2.18-22)

33Wakin runakunam Jisusta tapurqan:—*Jwan Shutichikuqpa

yach akuqninguna, yumbay *farisiyuduktrinayuqkunaqa ancha ayunanllapa;kutin kutin Dyusman mañakunllapa.¿Imaraykutaq qamba

yach akuqnikikuna mana ayunashpachumikunllapa, upyanllapa? nishpa.

34Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Mayá, suq kasaraq runa kumpa

rungunata kumbidashpa, fyistapikaptinqachuraq, ¿atingimanllapa chaykumpañirungunata ayunachiyta?Manám. Chayshinallam kayyachkashpaqam, mana ayunanllapachu.35Piru suq diyam kuntrawaqkunapaykunamanda rinllapa akrawaq.Chayshina akrawaptinraqmi, kayyach akuqniykunapis rinllapana ayunaq,nishpa.

36

syunda rurarqan:—Manam pipis mushuq mudananmanda

suq pidasuta kuchunchu, mawkamudananda rrimindananqa. Chaqamushuq mudananda kuchuptinqamqesachakan. Kanan mushuq rritasuqammana pullachu mawkawanqa. Siraptinqammana shumaqchu kanqa. 37Chayshinallamllullu *binutapis mana wichunchiqchumawka *qara taligamanqa. Chaqa llullubinuqam qarwashpa, mawka qarataligataqa pach yachin. Chayshinam binu,qara taligaqa qesachakan. 38Chayrimushuq binutaqa wichushun mushuq qarataligaman (chay qara chutakashpa, amapach yanambaq). [Nuta: Chay llullu binuqam Jisuspa mushuq nutisyanshina. Chay mawka qara

gunashina.] 39Piru chay qarwashqabinutalla upyaqqam, llullu binutaqa manamunanllapachu: Qarwashqa binumnoqapaqqa mas allinqa, nishpa.

Samana diyapim trigukunapaispigangunata pitirqanllapa

(Mt. 12.1-8; Mk. 2.23-28)

6 1Suq *samana diyapim Jisusqa*yach

napa ukunda pasaykarqan. Chaymi

5 6

150

k 6.4 [Levítico 24.5,9 1 Samuel 21.6]

yach akuqningunaqa mallaqnashpa,triguta pitishpa, qaqoshpa,qanllapa. 2Chaypaqmi wakin *farisiyuduktrinayuqkuna Jisusta anyarqanllapa:—Samana diyapiqam mana balinchu

trabajananchiqqa. ¿Imaraykutaq kaysamana diyapi wakin yach akuqnikiqatrigupa ispigangunata pitikushpa,qaqokushpa trabajaykanllapa? nishpa.

3Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Ima, ¿manachu liyishqallapa kangi chay

unay gubyirnu *Dabid kumpañirungunawanmallaqnashpa rurashqandaqa? 4*manda aduranawasipi *ufrinda tandakunakaqmi kurakunapaqlla karqan. Piru Dabidmana dirichuyuq kashpapismi, chay aduranawasiman yaykushpa,natamikushpa, chay kumpañirungunatapisqorqanmikunambaq.k

5Chaymandaqam Jisusqa nirqan:—Noqaqam *Dyusmanda Shamuq

Runa kashpa, samana diyapa dwiñunkani. Chaymi atini kamachikuyta:Kaymi alli ichu kayqam mana allichu,samana diyapi rurananchiqqa, nishpa.

Jisusmi kach akachirqan suqqendishqa makiyuq runata

(Mt. 12.9-14; Mk. 3.1-6)6Suq *samana diyapim Jisusqa *sinaguga

wasiman rishpa, chaypi yach achikuykarqan.Chay ukupiqam suq runa allin laduqendishqamakiyuq karqan. 7Chaymi*Muysispa liyningunata yach achikuqkuna,*farisiyu duktrinayuqkunaqa Jisusta anchachaparqanllapa: ¿Payqachu rin kach akachiqchay runata kay samana diyapi ichumana?nishpa. Chaqa paykunaqam yuyarqanllapa,chaypaq tumbashpa dimandananllapa. 8PiruJisusqam yuyayninllapata yach ashpa, chayqendishqamakiyuq runata nirqan:—Atarishpa, shamuy kay

ch awpiyllapaman, nishpa.

Chaymi runaqa atarishpach awpinllapapina shayarqan.9Chaymandaqam Jisusqa chayjusgaqkunata nirqan:—Mayá, niwayllapa: ¿Imatam Tayta

Dyus kamachiwanchiq, samana diyapirurananchiqqa? ¿Allita rurananchiqichu maluta?chiq, ichu wanchinanchiq? nishpa.

10Chayshina Jisus nishpaqam, yumbaychay rridurnimbi kaqkunata chapashpa,chay qendishqa makiyuq runata nirqan:—Chutay makikita, nishpa.Chaymi chay runa makinda diki

chutaptinlla,daqa dasna allinyarqan. 11Chaytarikashpaqam, chay kuntraqkunaqaancha yuta piñakurqanllapa. Chaymipaykunapura parlarqanllapa:chishundaq Jisusta? nishpa.

Jisusmi yach akuqningunamanda dusitaakrarqan, apustulninguna kanambaq

(Mt. 10.1-4; Mk. 3.13-19)12Chay diyakunapim Jisusqa rirqan

suq lumaman Dyusman mañakuq. Chaylumapiqam chay tutaqa yuraqarqanDyusman mañakushpa. 13

daqam achikyaptinqa,yach akuqningunata qayashpa, yumbaypaykunamanda dusita akrashpanumbrarqan, *apustulningunakanambaq. 14

naqam kaykuna karqan: Simun; payllamPidrupis shutirqan; paypa masan Andris;wakinqam *Jakubu, *Jwan, Filipi,Bartulu, 15Matiyu, Tumas, Al yupachurin Jakubu. Suq Simun shutiqtapismiakrarqan, apustulnin kanambaq. Paymi*isrraylinu *Kananista partidumandakarqan. 16Ishkay apustulkunaqam*Judas shutirqan. Suqqam Jakubupamasan karqan. Suqqam Judas Iskaryuti

6

151

shutirqan. Chay Judas Iskaryutim suqtyimpupi Jisusta kuntraqkunamanintrigakurqan.

Jisusmi achka runakunata yach achirqan(Mt. 4.23-25)

17Jisusmi chay lumamandayach akuqningunawan shamushpa, suqpambaman ch ayarqanllapa. Chaypimashla unayarqan. Ancha achka runa,warmim chay pambamanch ayamushqallapa karqan *prubinsyaJudiyapa kapitalnin Jirusalinmanda,yumbay llaqtangunamanda, Tirullaqtapa,namanda. Paykunaqam shamushqallapakarqan Jisusta uyanambaq,gunamanda kach akanambaq. 18ChaymiJisusqa paykunata kach akachishpa,runakunamanda *dyablukunatapisqatirqan. 19Kanan payqam anchapudirniyuq kashpa, qeshyaqkunapasawanman makinda rurashpa, yumbaytakach akachirqan. Chaymi yumbay

llapa Jisusman makinda ruraytakach akanambaqllapa.

Kushikuqkuna mana kushikuqkunawan(Mt. 5.1-12)

20Jisusmi yach akuqningunatachapashpa nirqan:—

llapa.kushpaqam, shumaqta rinch askishuqllapa,llapa.

21

pisri kushikuyllapa. Chaqa suq diyaqamringillapa undaq.pisri kushikuyllapa. Chaqa suq diyaqamringillapa kushikuq.

22’Noqapi kriyishqaykiraykuchllapa ama tandakanayki paykunaman,

ichu mana allikunata rimashuptinllapa,

paqa, kushikuyllapa. 23Chaqa anchashumaq primyutam syilupiqa ringillapach askiq. Unay tyimpupipismi chaych iqnishuqkunapa agwilungunaqachayshinalla *Dyuspaq rimaqkunataancha qesacharqanllapa.

24’Piru ¡imanangillaparaqri qamkunakapuqkunaqa! Dyuswanqam manaringillapachu kushikuq. Chaqa kaypachapi bwina bidata pasashpaqamkushikuykangillapa.

25’¡Ay, imanangiraqri qamkuna undaunda mikuqkunaqa! Chaqa ringillapammallaqnaq. ¡Imanangiraqri qamkunaasikuqkunaqa! Chaqa ancha llakishpam,ringillapa waqaq.

26’¡Ay, imanangiraqri qamkuna, runamasikimanda alabashqakunaqa! Chaqa

napismi *Dyuspaq rimaq tukuqkunataqachayshinalla alabarqanllapa.

Jisusmi yach achikurqan,ch iqniwaqninchiqta kuyananchiq

(Mt. 5.38-48; 7.12)27’Piru qamkuna uyawaqkunatam

niykillapa, kuntraykikunata kuyayllapa.Ch iqnishuqkunata allita rurayllapa.28Maldisyashuqkunata niyllapa: “Dyusyanapashunqa”, nishpa.napaq Dyusman mañakuyllapa,paykunata yanapanambaq. 29Mayqan

tinqa, suq ladutapis qoy, chaypipistakashunambaq. Kapaykitaqoch ishuptimbis, kushmaykitapis dijayapanambaq. 30

timbis, qoy. Pi imaykitaqoch ishuptimbis, amana mañaychukutichishunanqa. 31Qamkuna munashpa

baqqa, paykunatapis chayshina allitallaruray.

6

152

32’Kuyashuqkunatalla kuyaptikiqam,Dyuspaqqa mana balingillapachu.Chaqa chay ancha uchayuqkunapismikuyaqkunatalla kuyan. 33Chaymiqamkuna faburta rurashuqtalla faburtaruraptikiqa,pachu. Chaqa asta chay ancha uchayuqkaqkunapismi chayshinalla ruranllapa.34(Chayri qamkunapa imayki kaptinqa,

llapa.) Piru imata qoshunanraykupristaptikiqam, Dyuspaqqa manabalingillapachu.

talla. 35Piru qamkunaqar ashwankuntraykikunata kuyashpa, allitarurayllapa. Qamkunapa imaykikaptinqar,llapa.kuchu pristayllapaqa. Chayshina allitaruraptikiqam, Dyusqa ancha shumaqprimyuykita rin qoshuqllapa. Chaytarurashpallapaqam,guna ringillapa kaq. Chaqa Dyusqamancha allin kashpa, chay mana niagradisiqkunata, chay malukunatapisyanapan. 36

chiq Dyus llakipashuptinqa, qamkunapisllakipakuqkuna kayllapa.

Runa masinchiqtaqa ama jusgashunchu(Mt. 7.1-5)

37’Ama jusgakuychu, qamkunapis amajusgadu kanaykillapa. Suqkunata amawichupayllapachu, qamkunapis amawichupadu kanaykillapa. Ashwansuqkunata pirdunayllapa, qamkunapispirdunadu kanaykillapa. 38Imaykikaptimbis, suqkunata qoyllapa. Chayshinaqoptikiqam, Tayta Dyus rin qoshuq. ChaqaDyusqa ancha achkata qoshushpa,kuyuchishpa, ch apsishpa, llapchashpa,ich akaykaqta rin millqachishuq. Chay imatantuta yanapaptikim, Dyuspis chaytantuta rin yanapashuqllapa, nishpa.

39

rasyundapis yach akuqningunatanirqan:—Suq sarku runaqa ¿imashinaraq

apanman suq sarkutaqa? Manamatinchu. ¿Imanaymi apanqaqa?Ashwambam suq ush kuman ishkandinseqanmanllapa, ¿manachu? 40

nallam suq yach akuqqa mana rinchubinsiq yach achikuqnindaqa. Piru tukuyimata allita yach akushpaqam, chayyach achikuqninshina atin kayta.

41’Qamkuna mas uchayuqkunaqa amajusgayllapachu, kriyiq masiki ashlauchata ruraptinqa.paqam, paypa ñawimbi suq pidasuuqshitashina kaqta chapaykangishina,mana intyindishpa qamba ñawikipi suqbigashina kashqanda. 42Chayshina chaykikin ñawikipi suq ancha atun bigakashqanda mana rikashpaqa, ¿manachupenqakungi masaykita ninayki: “Masita,dijaway ñawikimanda chay uqshitatasurqonaypaq” nishpaqa? ¡A, qamkuna*shimikiwanlla kasukuqkuna! ¡Suqtajusganaykiqam kan grasyayki! ¡Chaqasuqta jusganaykimandaqa puntataqamba ñawikimandaraq chay anchaatun bigata surqoy! Chayshina allitachapakushparaqmi, kriyiq masikipañawinmanda uqshitataqa atingisurqoyta. Manaqa manam atingichu,nishpa.

Allin runata mana allin runataqamriqsinchiq rurashqanmanda

(Mt. 7.17-20; 12.33-35)43’Suq yura mana baliqqam mana

allitaqa puqonchu. Piru suq allinyuraqam allinda puqon. 44Chayshinam

manda riqsinchiq, ¿manachu?Kashamandaqam mana *iguskunataqapallanchiqchu. Chayshinallam chaysarsamandapis mana *ubaskunataqa

6

153

pallanchiqchu. 45Chayshinallam allinrunaqa allikunata riman, allinyuyaykuna shunqombi kashqanrayku.Piru chay mana allin runakunaqammana baliqkunata riman, malu

rayku. Chaqa shunqombi ima layayuyaykuna kashqandam shiminwanqarimanllapa; manam maymandachu.

Runakunapa bidanllapamishkay laya wasikunashina

(Mt. 7.24-27)46’¿Imaraykutaq qamkunaqa

“Siñursitu, Siñursitu” niwangillapaqa,nishushqayta mana kasushpaqa? 47Suqkumparasyunda nishqaykillapa. Noqataallita kasuwaqkunaqam suqyach ayniyuq runa wasita ruraqshina.48Chay yach ayniyuq runaqam wasindaruranambaqqa allakurqan uku angurumiman ch ayashtin. Chaymandaqamchay jwirti rumipa sawambinasimyintunda rurashpa, wasindaalsarqan. Chaymanda ushyaptinqam,rriyu undashpa, ancha jwirtitach ayamurqan bulaq chay wasitaqa.Piru manam ni kuyuchirqanchu, rumipa

rayku.shinam noqata kasuwaqkunaqa. 49Pirumana kasuwaqkunaqam suq runapamba allpapi mana simyintuyuqwasinda ruraqshina. Chaqa wasindaushyaptinqam, chay rriyu undashpa,ancha jwirtita ch ayamushpa, chay wasimana simyintuyuqta bulashpa, limpuchingachirqan, nishpa.

Jisusmi suq rrumanu suldadupakriyadunda kach akachirqan

(Mt. 8.5-13)

7 1Jisusqam paykunatayach achishpaqa, rirqanna

Kapirnawun llaqtaman. 2Chaypim suq

*rrumanu suldadu tiyaq. Chaysuldaduqam achka suldadukunapakamachikuqnin karqan. Paypam suqancha kuyashqan kriyadun qeshyaqwañuykarqanna. 3Chay rrumanusuldaduqam Jisuspa famandayach arqan. Chaymi kach arqan*kamachikuq ansyanu isrraylinukunata,rinambaqllapa Jisusta rrugashpaapamuq, kriyadundakach akachinambaq. 4Chaymikach adungunaqa rishpa, Jisusta ancharrugarqanllapa:—Ancha allinmi chay rrumanu

suldaduqa. Yanapayri yush ayku.5Chaqa noqanchiq *isrraylinukunatamancha kuyawanchiq. Chaymi *sinagugawasita rurashqa noqaykunapaq, nishpa.

6Chayshina niptinqam, Jisusqa chayrrugaqkunawanna rirqan. Chaymisuldadupa wasinman yaqqanach ayaptinqa, chay rrumanuqa wakinkumpañirunda kach arqan, ñanmanllatingushpa, ninanllapa:—Taytitu, amar piñakuychu. Amanar

kaykamanqa shamuychu. Chaqamanamir baliq runachu kani, kaywasiyman yaykunaykiqa. 7Chaymimana rirqaychu noqa kikiymaskashuqqa. Kamachikuyri. Chaynishqaykiwanllam kriyaduyqa rinkach akaq. 8

waqta kasuni. Chayshinallamkamachishqay suldaduykunapiskasuwan. Suqninda “Riy”, niptiymi, rin.Suqta “Shamuy”, niptiymi, shamun.Kriyaduyta kamachiptiy, imataruranambismi ruran.

9Chayshina niptinmi, Jisusqa anchaispantashpa, kushikurqan. Chaymitikrakashpa chay pullan riqkunata nirqan:—Alliptam niykillapa, kay ancha

kriyiq runatashinaqam mana ni suqtatarishqachu kani, ni kay llaqtamasinchiq isrraylinukunapi, nishpa.

6 7

154

10Chaymandaqam chaykachpaqa, chay kriyadun qeshyaqtaqakach akashqatana tarirqanllapa.

Jisusmi suq biyudapa wawandakawsachirqan

11Chaymandaqam Jisusqa Nayin shutiqllaqtamanna rirqan. Paypa pullanmirirqanllapa *yach akuqninguna, anchaachka runakuna, warmikuna. 12ChayNayin llaqtaman yaqqana ch ayashpaqam,rikarqan suq almata apaykaptinllapapambaq. Chay wañushqaqam suqbiyudapa sapalan ullqo wawan kashqakarqan. Chay llaqtamandaqam achkarunakuna, warmikuna riykarqanpambakuq, chay biyudata kumpañashpa.13Chaymi Jisusqa chay biyudatachapashpa, llakipashpa nirqan:—Amar waqaychu, nishpa.14Chaymandaqam almaman

qemikashpa, paranman makindarurarqan. Chaymi chay apaqkunaqariykashqanmanda shayaptin, Jisusqachay almata nirqan:—Wambra, qamtam niyki, ¡atariy!

nishpa.15Chayshina niptinllam, chay

wañushqa wambraqa alsakamushpa,parlarqanna. Chaymandaqam Jisusqachay wambrataqa kawsaqtanamamanda intrigarqan. 16Chaymirikaqkunaqa manchashqata chapashpa,Dyusta kayshina alabarqanllapa:—¡*Dyuspaq suq ancha kamachikuq

rimaqmi kay noqanchiqkunamanshamushqa! nishpa.Nirqanllapapismi:—

wananchiq, nishpa.17Kanan Jisuspa famanqam chay

*prubinsya Judiyapa tukuy rridurninllaqtakunaman shikwakarqan, “Jisusshikawsachikushqa”, nishpa.

Jwan Shutichikuqmi yach akuqningunataJisusman kach arqan

(Mt. 11.2-19)18Chaykunata Jisukristu ruraptinmi,

*Jwan Shutichikuqpa yach akuqningunayach arqan. Chaymi paykunamandayach ashpa, Jwanqa ishkayyach akuqninda qayashpa, 19Jisusmankach arqan, kayshina tapunambaq:—Mayá, ¿qamchu Dyusmanda chay

shamunambaq *Washadur kangi, ichusuqtaraq shuyashaqllapa? nishpa.

20Chaymi chay kach adungunaqarishpa, Jisusta nirqan:—Jwan Shutichikuqmi

kach amuwashqa tapushunayllapa:“¿Qamchush Dyusmanda chayshamunambaq Washadur kangi, ichusuqtaraq shuyashaqllapa?” nishpa.

21

kunata kach akachiykarqan.daqam *dyablukunata qatiykarqan.

karqan. 22

nata nirqan:—Kutirishpa, Jwanda niyllapa kay

rikashqaykillapata, uyashqaykillapata,sarkukuna rikakushqanda, kujukunapurishqanda, *kuna kach akashqanda, surdukunauyakushqanda, wañushqakunakawsamushqanda, pubrikuna *Dyuspashumaq nutisyanda uyashqanda.23Kanan noqapi mana shaykuqkriyiqkuna kushikunqallapa. ChaytaJwanda niyllapa, nishpa.

24Chayshina niptinmi, chaykach adungunaqa Jwanmannakutirirqan. Riptinllapaqam, Jisusqachaypi kaqkunata kayshinayach achikurqan Jwan Shutichikuqpaq:—¿Ima laya runatam rirqaykillapa

chapaq chay chuncha lugarmanqa?¿Rirqaykillapachu chapaq suq runa

7

155

l 7.27 [Malaquías 3.1]

mana alli yach aqta, suq kañata wayrawaqman kayman kuyuchiqtashina?Manám. 25¿Ichu rirqaykillapaqa chapaqsuq ancha ch aniyuq mudanayuqrunata? Manám. Chaqa chay anchashumaqta mudakuqkuna, chay bwinabida kawsaqkunaqam tiyanllapagubyirnukunapa atun wasingunapi,¿manachu? 26Chayshinaqa ¿imatarikaqtaq rirqaykillapaqa? ¿*Dyuspaqsuq allip rimaqta? Arí, alliptamniykillapa, Dyuspaq ancha baliqrimaqtam rirqaykillapa rikaqqa. Kananchay Jwanqam yumbay chay suqrimaqkunamanda mas baliq kashqa.27Chaqa chay Jwambaqmi Taytanchiq*Dyusqa Santu Librumbi AkrashqanWashadurta kayshina niwarqan:

Qamba ñawpaykitam noqapaq suqrimaqta rini kach aq. Paymi

nata rin yach achiq, shumaqtaqamta ch ayachishunanllapa,nishpa.l

28Chaymi allipta niykillapa, Dyuspaqyumbay rimaqkunamandam mana nisuq Jwanmandaqa mas baliqqakashqachu. Piru noqa Taytaywankamachikuptiy, noqapi yuyakuqmandamas umildi kaqqam mas baliq rin kaqchay Jwanmandaqa, nishpa.

29

tinqam, yumbay chay uyaqkuna astachay *kuntribusyun kubrakuqkunapisnirqanllapa:—Dyusqam ancha allin kashqa

noqanchiqkunawanqa, nishpa.Chaqa yumbay paykunatam Jwanqa

shutichishqa karqan. 30Piru *farisiyuduktrinayuqkuna, *nata yach achikuqkunaqam mana

nambaq. Ashwanmi Tayta Dyus

paykunata munaptin washaytaqa,fyirusyashpa mana munarqanllapachu.

31Chaymi Jisusqa nirqan:—¿Imawandaq kay tyimpumanda

runakunataqa atini kumparayta? ¿Imalaya kustumbriyuqmi paykunaqa? 32Kaymana kriyiqkunataqam kumparani chaywambra mana nimatapis munaqpugllaqkunawan.naqa plasapi pugllanllapa, fyistatashinarurashpa ichu suq almata pambaqshinatukushpa. Piru wakin wambrakunamana munaptin pugllaytaqam, chaypugllaqkunaqa ninllapa: “¡Fyistapishinaawtata waqachiptiymi,gillapachu! ¡Pambakuqshina llakiyllakiyta kantaptiypismi,llapachu!” nishpa. (Chayshinallamwakinnikikuna mana munangillapachuuyayta ni Jwan Shutichikuqta ninoqata). 33Chaqa chay Jwanshamushpa, mana ni tandata ni allinmikunata mikuptin, mana ni *binutaupyaptinqam, nirqaykillapa: “WaqJwanqam dyabluwan kashpa, lukushinapurin”, nishpa. 34Chaymandaqam*Dyusmanda Shamuq Runa kashpamikuptiy, imitata upyaptiyqam,noqapaq ningillapa: “¡Jwi, manaundaqmi mikun, upyan!kunawan,nawanmi tandakan”, nishpa. 35PiruDyus nishqanda kasuqkunaqam anchayach ayniyuqkuna. Chaymi shumaqtakawsaptinllapa,llapa: Ancha yach ayniyuqmi Dyusqa,nishpa.

Jisusmi farisiyu Simumbawasimbi mikurqan

36Suq *farisiyu duktrinayuq runamJisusta nirqan:—Aku wasiyman mikuq, nishpa.

7

156

Chaymi Jisusqa wasinman rishpaqa,mesaman tiyarqan mikunambaq. 37Chayllaqtapim suq warmi ancha uchayuqkarqan. Chay warmim yach arqan chayfarisiyupa wasimbi Jisus kashqanda.Chaymi ikinda ch ayarqan *mishkimutkinata suq rumi pumupi apashpa.38Jisuspa ch akinman qemikashpam,ancha waqarqan. Waqaqshinamch akingunata nuyuchirqanwaqayninwan. Nuyuchishpaqamaqchanwan chakichishpa, muchashpa,chay mishki mutkinawan pasarqan.39Chay farisiyu Jisusta apaqqam chaywarmi chayta ruraykaqta rikashpaqa,yuyarqan: Atatayraq kay warmiqa.Mana allikunata rurashpam purirqan.Kay runa *Dyuspaq allip rimaqkashpaqach i, atinanda yach ayta:Uchayuq warmim ch akiymandapiskawaykan, nishpa. 40Chayshinayuyaptinmi, Jisusqa nirqan:—Simun, munanim suq kusitata

nishuyta.Chaymi farisiyuqa nirqan:—Niwayri, Yach achikuq Taytitu,

nishpa.41Chaymi Jisusqa nirqan:—Ishkay runam suq qellayniyuqta

dibiraq. Suqmi 500 *dinaryu qellaytadibirarqan; suqqam 50 dinaryu qellaytadibirarqan. 42Mana atiptinllapapagaraytam, chay qellay dwiñuqa chayishkandin dibiraqta pirdunarqan. Mayá,niway, chay dibiraqkunaqa,ninraq masta rin kuyaq chay qellaydwiñutaqa? nishpa.

43Chayshina niptinqam, Simunqanirqan:—Noqam yuyani, chay runa mas

achka dibirashqan pirdunashqanmimastaqa rin kuyaq, nishpa.Chaymi Jisusqa nirqan:—Arí, chayshinam. Allitam yuyashqa

kangi, nishpa.

44Chaymandaqam chay warmitachapashpa, Simunda nirqan:—¿Intyindishqachu kangi kay warmi

rurashqandaqa? Rikay, kay wasikimanyaykuptiyqam, mana qowarqaykichuyakuta, ch akiykunata mayllanayqa.Piru kay warmiqam waqaynindaich ashpa, ch akiykunata aysashpa,aqchanwan chakichishqa. 45Qamqammana napaykuwashqachu kangi*muchawashpa. Piru payqamch ayamushqay urasmandapacha manashaykuq ch akiykunata muchashqa.46Qamqam mana umaytaqa asiytiwanqapasarqaykichu, shumaqtach ayachiwanaykiqa. Piru payqamancha ch aniyuq mishki mutkinawanch akiykunata liyashqa. 47Chaymiallipta niyki, Taytanchiq Dyus kaywarmita yumbay uchangunatapirdunaptinqam, kayshina anchakuyawan. Piru Tayta Dyus suq runaashla uchayuqta pirdunaptinqam, chayrunaqa ashlitatalla kuyan, nishpa.

48Chaymandaqam chay warmitaqanirqan:—Uchaykimandam pirdunayki,

nishpa.49Chayshina niptinqam, Jisuswan

mesapi kaqkunaqa, suqnin suqninparlarqanllapa:—¿Imataq kashpa, kay yanqa runaqa

uchangunata pirdunaykan? nishpa.50Piru Jisusqam chay warmita nirqan:—Noqapi kriyishqaykiraykum,

yumbay uchaykimanda pirdunadunakangi. Kushikushpana riy, nishpa.

Warmikunam Jisusta yanaparqan

8 1Chaymandaqam Jisusqa dusi*apustulningunawan rirqan achka

llaqtakunata, achka kasiriyukunata,*Dyuspa shumaq nutisyandayach achikuq, chay uyaqkuna Dyustakasunambaqllapa. 2

7 8

157

pismi Jisuspa pullan rirqan.taqam nanayningunamandakach akachishqa karqan.daqam *dyablukunata qatishqa karqan.Chay warmikunamandaqam suqninqa*Marya karqan. Payllam Madalinapisshutiq (Magdalamanda kashqanrayku).

nata wichukushqa karqan. 3Suqwarmiqam Jwana shutiq. PayqamChusapa warmin karqan. ChayChusaqam *pri ktu *Irudispa wasimbakamachikuqnin karqan. Suq warmiqamSusana karqan. Wakin warmikunapismiJisuspa pullan puriqllapa tukuy imankaqwan yanapashpa.

Jisukristum suq kumparasyundarurarqan tarpukuq runawan

(Mt. 13.1-9; Mk. 4.1-9)4Achka llaqtakunamanda achka runa,

warmi shamuptin Jisusta rikaqmi,payqa kay kumparasyunwan paykunatayach achirqan:

5—Suq tarpukuq runa simillandashikwaptinmi, wakin simillaqa ñanmanishkirqan. Chay ñambi ishkiq simillatampasaqkuna sarrurqanllapa; wakindaqampishqokuna pallarqan. 6Wakin simillaqamkaskajuman ishkirqan. Chay simillaqamsawapilla kashpa, wayralla wiñarqan.Lukismi kaskaju kashqanrayku, manaatishpa ch upakuyta, chakirqan. 7Wakinsimillaqam kashakunapa ukunmanishkirqan. Chaymi chay similla wiñaptinqa,kashakunapis pullan wiñashpa maqarqan.Chaymi limpu chingachirqan. 8Piru wakinsimillaqam ancha allin allpaman ishkirqan.Chay simillaqam shumaqta wiñashpa,allita puqorqan. Chaqa kada simillitamsyin granusta puqorqan.Chayshina nishpaqam, Jisusqa ancha

jwirtita nirqan:—¡Qamkuna rinriyuqkunaqar allita

uyawayllapa kay nishushqayta! nishpa.

Jisusqam achka kumparasyunwanyach achikurqan

(Mt. 13.10-17; Mk. 4.10-12)9Chay kumparasyunda nishqambaqmi

*yach akuqninguna Jisusta tapurqan:—Niwayllapar, ¿imam munan niyta

chay nishqaykiqa? nishpa.10Chaymi Jisusqa nirqan:—Dyusmi munan noqapi kriyiqkuna

allita intyindinaykillapa: Kayshinamancha shumaqta rin kamachikuq,nishpa. Piru noqapi mana munaq

wanlla yach achini,papis, ama rikananllapa, maychikauyashpapis, ama intyindinanllapa.

Jisusmi chay kumparasyumbaqintyindichikurqan

(Mt. 13.18-23; Mk. 4.13-20)11’Chay kumparasyunqam kayshina

munan niyta: *Dyuspa shumaqnutisyanqam chay simillashina. 12Wakinuyawaqkunam chay similla ñanmanishkiqshina. Ancha angu shunqoyuqkashpa, Dyuspa shumaq nutisyandauyashpaqa, mana kriyinllapachu. Chaymidyabluqa shamushpa, uyashqanda dasqonqachin, ama kriyishpa washadukananllapa. 13Wakin uyawaqkunaqamchay ashla allpayuq kaskajushina. Chaymi

paqa, shunqombi mana allitaqayurakanchu. Chaymi das kriyishpa, ashla

llapa. Chaymandaqam ashla padisishpaqa,das syintishpa, Dyusmanda akrakanllapa.14Wakin uyawaqkunaqam chay kashapaukumbi tarpudu wiñaqkunashina.Paykunaqam Dyuspa shumaq nutisyandauyashpa kriyin. Piru chaymandaqam tukuyimayuq munashpa kayta, kwirpunmunashqambilla yuyashpaqa, Dyustaqonqanllapa, chay similla kashakunapa

8

158

ukumbi chingaqshina. 15

naqam chay allin allpashina. Chaqa anchaallin shunqoyuqkuna Dyus nishqandauyaptinllapam, allita yurakan. ChaymiDyustana mana shaykuq kuyashpa,kasushpa, shumaqtana kawsanllapa.

Suq kumparasyundamrurarqan michawan

(Mk. 4.21-25)16’Suq michata syindishpaqam, mana

pipis suq almunwanqa pambanchu nikamamba waranman pakanchu.Ashwanmi altupi ruran, yaykuqkunataachikchanambaq. 17Chayshinallamyumbay pakadu kaqqam suq diyaqamanana pakaduchu rin kaq. Ashwanmiachka runakuna chay manayach ashqangunata rinllapa yach aq.18Allita uyawayllapa, chay allitayach akuqtam Dyusqa masta rinyach achiq.taqam chay ashla yach akushqandaqalimpu rin qonqachiq.

Jisuspa masanguna mamambismipayman ch ayamurqanllapa(Mt. 12.46-50; Mk. 3.31-35)

19Jisuspamasangunamamambismich ayamurqan chay kashqanman. Piru anchaunda runa kaptinmi, mana atirqanllapachuch ayayta Jisuspa ladunmanqa. 20ChaymiJisustaqa suq runa abisarqan:—Siñursitu, mamayki masaykikunam

kay sawapi. Anchash munanllapaqamwan parlayta, nishpa.

21Chaymi Jisusqa nirqan:—Taytay Dyus nishqanda uyaqkuna

kasuqkunam noqapa mamay,naqa, nishpa.

Jisusmi wayrata yakuta qasillachirqan(Mt. 8.23-27; Mk. 4.35-41)

22Suq diyam Jisusqa*yach akuqningunawan *yakupi puriq

barkuman yaykushpa, paykunatanirqan:—Aku kay *atun qoch apa waq

chimbanman, nishpa.Chayshina niptinqam, rirqanllapana.

23Chaymi riykaptinllapaqa, Jisusqapuñurqanna. Kanan qonqaylla anchajwirtita wayraptinmi, chay yakuqaancha maqchikamushpa,qanna chay barkuman. Chaymi chaybarkuqa yaqqana seqarqan. 24

tinnaqam utqaymaya Jisustarikch achishpa nirqanllapa:—¡Ay, Taytitu, Taytitu!

chiqnam yakuman! nishpa.Chaymi Jisusqa atarishpa, chay

wayrata,nata jwirtita rimashpa, kamachishpa,limpu qasillachirqan. 25Chaymandaqamchay yach akuqningunata tapurqan:—

qaykillapa? ¿Ima manachu noqapi allitayuyakungillapa? nishpa.

qata, suqnin suqnin parlarqanllapa:—¿Ima layaraq kay runaqa? ¡Rikay,

kamachiptin kay wayrawan yakuqa daskasushpa, qasillarqan! nishpa.

Dyablukuna lukuyachiptinmi,suq runa kadinakunata pitirqan

(Mt. 8.28-34; Mk. 5.1-20)26Chay qoch apa waq chimbanman

rishpaqam, Gadarapa manyanmanch ayarqanllapa. Gadaraqam Galiliyapachimba shutimbi kidan. 27Chay *yakupipuriq barkumanda qoch apa manyambiishkiptinllapaqam, suq luku gadarinuruna Jisusman ch ayarqan. Chay runapakwirpumbim achka tyimpuna *kunapa *ispiritunguna tiyashqa karqan.Chaymi luku kashpa, sipralla puriq.Kanan pantyungunapim tiyaq.biqam manana tiyarqanchu. 28Chayrunaqam Jisusta chapashpa,

8

159

qayach akushpa,kushpa nirqan:—¿Imapaqmi mitikungi noqamanqa,

qam ancha pudirniyuq DyuspaChurinqa? Rrugaykim, yush ayku, amarqesachawaychu, nishpa.

29Chaqa Jisusqam chay runamandaqatiykarqan chay dyabluta. Chaymichayshina chay dyabluqa rrugarqan.Chay dyabluqam achka tyimpuna chayrunataqa dwiñukushqa karqan. Chaymirunakunaqa chay runata sujitananllapayuyashpa, makingunamanda,ch akingunamanda kadinakunawan allialli watashqallapa karqan. Piru chaylukuqam chay kadinataqa manakwintashpachu, pitishpa, chunchalugarkunaman rirqan, dyablu apaptin.

30Jisusmi tapurqan:—¿Imam shutingi? nishpa.Payqam nirqan:—Manadam shutinillapa, nishpa.Chayshinaqam nirqan, ancha achka

dyablukunapa ispiritunguna chayrunapa kwirpunman yaykushqa kaptin.31Chay dyablukunaqam Jisusta ancharrugarqanllapa, ama chay manchaypaq*talalanman kach anambaq. 32Anaqladun qaqapim ancha achka kuchikunamikuykarqan.naqa Jisusta rrugarqanllapa, chaykuchikunaman yaykunambaq. ChaymiJisusqa nirqan:—Mayá, riyllapa, nishpa.33Chayshina niptinqam,

kunaqa runamanda lluqshishpa, chaykuchikunamanna yaykurqanllapa.Chaymi yumbay chay kuchikunaqa,lukuyashpa, qayach akushpa,qaqamanda kallpashpa, qoch amanseqarqan. Chaymi ch uqashpayumbayna wañurqanllapa.

34Kanan chay michiqkunaqam chaytarikashpaqa, ancha manchashpa,kallpaylla rirqanllapa abisaq

ch akrangunapi kaqkunata, llaqtambikaqkunata:—Kay kusasmi pasawashqa, nishpa.35Chaymi ancha achka runakuna

rirqanllapa, chay pasashqanda rikaq.Kanan Jisus kashqanmanch ayashpaqam, chay lukutaqakach akashqatana tarirqanllapa, Jisuspach akin kaqpi tiyaykaptin. Chayrunaqam jwisyumbina kashpa,mudanandapis allitana rurakushqakarqan. Chayta rikashpaqam, anchamancharqanllapa. 36Kanan chayrikaqkunaqam chay shamuq runakunatamanyaqlla parlachirqanllapa:—Rikashqallapam kani chay lukuta

Jisus kayshina kach akachiptin, nishpa.37Chaymi chay gadarinukunaqa

ashwamba mancharqanllapa.Chayraykum yumbaynin Jisustarrugarqanllapa, chay Gadaramandalluqshinan. Chaymi Jisusqa *barkumanyaykushpa, chay Gadaramandaqarirqanna. 38Kanan chay runakach akaqqam Jisusta ancha rrugarqanpullan apanambaq. Piru Jisusqamkamachishpa kidanambaq,kashpa nirqan:

39—Wasikiman kutirishpa, Tayta Dyustukuy ima ancha yanapashushqandaaylluykikunata willay, nishpa.Chaymi chay runaqa llaqtanman

kutirishpa, yumbayta parlachirqan:—

washqa, nishpa.

Jisusmi suq warmita kach akachishpam,suq chinata kawsachimurqan

(Mt. 9. 18-26; Mk. 5.21-43)40Jisus kutimuptin chay qoch apa suq

ladu chimbanmanqam, ancha achkaruna,qanllapa. Chaymi shamuptinqa, anchakushikushpa, shumaqtach ayachirqanllapa. 41Chaymambismi

8

160

suq runa Jayru shutiq ch ayarqan.Payqam suq *kuqnin karqan. Chay Jayrum Jisuspañawpambi qonqorikushpa, kayshinaancha rrugarqan:—Taytitu, yush aykur aku wasiyman,

nishpa.42Chaqa payqam suq chinayuqlla

karqan. Piru chay chinanqam dusiwatayuq kashpach i, wañuykarqanna.Chaymi Jisusqa Jayruwanna riptinqa,ancha achka runa, warmi ikindakish kichaypa rirqanllapa.

43Chay runakunapa ukumbiqam suqqeshyaq warmi riykarqan. Chaywarmitaqam yawarqa dusi wata tukuytamana dijarqanchu. Chaymi anchaqeshyaqlla puriq. Kanan ambikuqkunatapagarashpam, tukuy ima kaqnindalimpuna ushyashqa karqan. Piru manamni mayqan ambikuq atirqanchukach akachiytaqa. 44Chaymi chaywarmiqa ikin laduta qemikashpa,Jisuspa kapamba manyanda makindaruraptinlla, yawarqa das dijarqan.45Chaymi Jisusqa tapurqan:—¿Pitaq kapayta llamkashqa? nishpa.

llapa:—Manam, manam, nishpa.Chayshina niptinllapaqam, Pidruqa

nirqan:—Yach achikuq Taytitu, kay tukuy

runam kish kichashuykangi. Tukuyladumandam kumsashungi. Chaypaqqa¿imaraykutaq tapukungi: “¿Pitaqkapayta llamkashqa?” nishpaqa?

46Piru Jisusqam nirirqan:—Suqnikim kapayta llamkarqayki.

Chaqa pudirniy kach akachishqandamsyintishqa kani, nishpa.

47Chaymi warmiqa yuyashpa:Mananam atinichu pakakuyta, nishpa,ancha manchaywan ch apsikashpa,

Jisuspa ñawpanman rishpa,kushpa, yumbaypa ñawpambi Jisustanirqan:—Taytitu, noqam qeshyaq kashpa,

kapitaykipa manyanda llamkashqa kani.Chaymi diki llamkashpallakach akarqay, nishpa.

48Chaymi Jisusqa nirqan:—Ijita, noqapi yuyakushqaykiraykum

kach akashqana kangi. Chayri kananqakushikushpana riy, nishpa.

49Chayshina Jisus rimaykaptinmi,chay *sinaguga wasipa kamachikuqninJayrupa wasinmanda suq runach ayamushpa nirqan:—Chinaykiqam wañushqana. Amana

Yach achikuqtaqa piñachiychu, nishpa.50Chayshina chay runa niptimbismi,

Jisusqa Jayruta nirqan:—Ama manchaychu. Allita noqapi

yuyakuy. Chinaykiqam rin kawsamuq,nishpa.

51Chaymandaqam wasinmanch ayashpaqa, Jisusqa yumbayta nirqan:—Ama yaykuyllapachu, nishpa.Chaymandaqam Pidruwan,

*Jakubuwan, *Jwanwan, almapataytanwan mamanwanlla Jisusqayaykurqan. 52Uku wasipiqam dwilupi

llapa.nata nirqan:—Ama waqayllapachu. Chinaqam

mana wañushqachu. Puñuykanllám,nishpa.

53Chaymi yumbay paykunayach ashpa:qana, nishpa, Jisustaqa asiparqanllapa.

54Piru Jisusqam almitata makinmandapiskashpa, jwirtita nirqan:—¡Chinita, atariy! nishpa.55Chayshina qayaptinllam, chay

chinaqa das kawsamushpa,qanna. Chaymi Jisusqa kamachirqan,qaranambaqllapa chay chinata. 56Kanan

8

161

qata ancha kushikurqanllapa. PiruJisusqam paykunata kamachirqan, chay

llapa.

Jisusmi dusi apustulningunatakach arqan, paypaq yach achikunanllapa

(Mt. 10.5-15; Mk. 6.7-13)

9 1Jisusmi tandashpa chay dusiakrashqan yach akuqninda,

pudirninda qorqan, runakunamandaatinanllapa *dyablukunata qatiyta,qeshyaqkunata atinanllapakach akachiyta. 2Kanan paykunatamkach arqan, rinanllapa Dyuspaqyach achiq runakunata, warmikunata:“Dyusmi munan shumaqta paytakasunanchiqllapa”, nishpa.Kach arqambismi, kach akachinanllapaqeshyaqkunata. 3Chaymandaqamnirqan:—Chayshinallar riyllapa. Amar

apayllapachu burdunda, alfurjata,yambrita, ni qellayta. Mudanaykitaqasuqtalla kadunu apayllapa. 4Mayqanwasiman ch ayashpaqa, chaypillakidayllapa,kaman. 5

tinllapa ch ayachishuytaqa, lluqshishpa,ch akikikunata ch apsiy pulbu ishkinan,yach ananllapa: Chay apustulkunaqam

wanqa, nishpa.6

kunaman rishpa, tukuy maypi *Dyuspashumaq nutisyanda yach achikushpa,qeshyaqkunata kach akachirqanllapa.

Gubyirnu Irudismi Jwan Shutichikuqtawanchichishqa karqan

(Mt. 14.1-12; Mk. 6.14-29)7*Gubyirnu *Irudismi tukuy ima Jisus

rurashqambaq yach arqan. Lukismirunakuna suqpaq suqpaq rimaptinllapa,

Irudisqa ancha yuyashpa tapurqan:“¿Chayshinaqa pitaq chay runaqa?”nishpa. Chaqa Jisuspaqqam wakinqaniq: “Alma *Jwan Shutichikuqmiwañushqanmanda kawsamushpa,Jisusna shutin”, nishpa. 8Wakinqamnirqan: “*Dyuspaq rimaq *Eliyasmirikakumushqa”, nishpa. Wakinqamnirqan:mandam suqnin kawsamushqa”, nishpa.9Chaymi chay Irudisqa ancha yuyashpanirqan:—Piru Jwan Shutichikuqpa

umandaqam noqa kikiy pitichirqay.¿Chayshinaqa pipa famandaraqri anchaparlanllapa: “Kaykunatam rurashqa”,nishpaqa?Chaymi Irudisqa Jisusta ancha

munarqan riqsiyta.

Jisusmi 5.000 runakunata qararqan(Mt. 14.13-21; Mk. 6.30-44; Jn. 6.1-14)

10Chaymandaqam chay dusi *ninguna kutimushpaqa, yumbay

llapa. Chaymi Jisusqa suqkunamandaakrakashpa, paykunata apashpa, rirqanBitsayda llaqtapa sawa chunchalugarmanna. 11Piru runakunaqamyach ashpa: Jisusqash waq llaqtaBitsaydapa sawa chunchambi, nishpaqa,ikinda rirqanllapa. Chaymi chayrunakuna ch ayaptin, Jisusqa paykunatashumaqta ch ayachishpa, yach achirqanimashinam Tayta Dyus shumaqta rinkamachiq yumbay payta kasuqkunata.Kanan qeshyaqkunatapismi chaypiqakach akachirqan.

12Chaymandaqam tardiyaptinqa, chaydusi apustulkunaqa Jisusta nirqanllapa:—Dispidiyna kay achka runata,

warmita, kay sirka lugarkunamanrinanllapa, pusadanda, mikunandamaskaq. Chaqa kay chunchapiqammana pipis tiyanchu, nishpa.

8 9

162

13Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Qamkuna qarayllapa, nishpa.Chaymi paykunaqa nirqan:—¿Imatanamir qarashaqllapaqa?

Sinku tandita, ishkay piskaditullam kan.

paqam munan rinayllapa karuman,ancha achka mikunata randimuq,nishpa.

14Chaqa ullqokunallach i karqan5.000qa. Piru Jisusqam*yach akuqningunata kamachirqan:—Yumbayta tiyachiyllapa 50, 50

waqpi kaypi, nishpa.15Chay nishqanshinam yumbayta

tiyachirqanllapa pachan pachan.16Chaymi Jisusqa chay sinku tanditatachay ishkay piskadituta piskashpa,syiluman chapakushpa, Dyustapagikurqan. Chaymandaqam pitishpa,yach akuqningunata qorqan, paykunanaaypachinambaq yumbay runakunata,warmikunata, wambrakunata. 17

shinam yumbay mikurqanllapaundanangaman. Undaptinllapaqam chaytandawan pijisituqa dusi kanastas undasubrarqan.

Pidrum Jisusta nirqan: “Dyus AkrashqanWashadurmi kangi”, nishpa(Mt. 16.13-19; Mk. 8.27-29)

18Suq diyam Jisus suq chunchalugarpi Dyusman mañakuykarqan.Chaypi *yach akuqninguna paypapullan kaykaptinmi, Jisusqa kayshinatapurqan:—Mayá, runakunaqa ¿imatam nin

noqapaqqa? ¿Pish kani paykunapaqqa?nishpa.

19Chaymi paykunaqa nirqan:—Wakinmi nin, *Jwan Shutichikuqshi

kangi. Wakinqam nin, *Dyuspaq unayrimaq *Eliyasshi kangi. Wakingunaqamnin, Dyuspaq unay rimaqkunamandasuqnin kawsamuqshi kangi, nishpa.

20Chayshina niptinllapaqam,paykunata tapurqan:—Mayá, qamkunaqa ¿imatataq ningi?

¿Pitaq kani qamkunapaqqa? nishpa.Chaymi Pidruqa nirqan:—¡Qamqam *

durniyllapa kangi! nishpa.

Jisusmi nirqan: “Rinllapam wanchiwaq”(Mt. 16.20-28; Mk. 8.30–9.1)

21Piru Jisusqam chay*yach akuqningunata ancha kunarqan,chay nishqanllapata ama pitapisninambaqllapa. 22Kayshinapismi nirqan:—Dyus nishqanda kumplinaypaqmi

noqa *Dyusmanda Shamuq Runaqaancha rini ñakaq. Chaqa chay*kamachikuq ansyanukuna, chaykamachikuq *isrraylinu kurakuna,*Muysispa liyningunata chayyach achikuqkunam mana baliqpaqriqsiwashpa, rinllapa wanchiwaq. Piruchayshina wanchiwaptimbismi, kimsadiyamanda rini kawsamuq, nishpa.

23Chayshina nishpaqam, yumbaytanirqan:—Mayqan runa noqapa yach akuqniy

munashpa kaytaqa, tukuy ima paymunashqanda dijanqa. Chaymandaqatukuy diya noqatalla kasuwashpakawsanqa,llapa wanchiytapis. 24Chaqa mayqannikinoqata ñigawashpa, bidaykitawashanaykiqam, ringi chingaq tukuytyimpupaq.rayku mayqan wanchishuptinqam, noqarini washashuq, tukuy tyimpu noqawankawsanayki. 25Mayá, suq runa ichu suqwarmi tukuy kay munduta ganashpa,piru jwisyu diyapi chingashpaqa,¿imatam ganashqa? Manam nimatapisganashqachu. 26Chaymi mayqan runanoqapaq ichu yach achikushqaypaqpenqakushpaqa, kayta yach anqa:*Dyusmanda Shamuq Runa Jisukristum

9

163

syilumanda rin kutimuq suq anchakamachikuq gubyirnushina, TaytaDyuspa llipyayninwan llipyashpa, paypa*santu anjilningunawan. Chay diyaqampaypis noqapaqqa rin penqakuq, nishpa.27Piru alliptam niykillapa, wakin kaypikaqkunaqam mana rinllapachu wañuq,Dyus kamachikuqta rikanangaman,nishpa.

Jisukristum achikchakurqan(Mt. 17.1-8; Mk. 9.2-8)

28Uchu diyas pasaptinch i, JisusqaPidruta, *Jakubuta, *Jwanda apashpa,rirqan suq atun lumapa sawanman,Dyusman mañakuq. 29Chaypi JisusTayta Dyusman mañakuykaptinmi,qaqllanqa limpu suq layayarqan.Mudanambismi ancha yuraqpaqtikrakashpa, ancha llipyarqan. 30

mandaqam ishkay runa chaypirikakushpa, paywan parlarqanllapa.Suqmi *Muysis, suqqam *Eliyas karqan.31Yumbay rridurninllapapi anchallipyarqan. Kanan paykunaqamJisuswan parlaqllapa:—Jirusalimbi wañuptikim, Dyus

nishqanshina rin kumpliq, nishpa.32Kanan Pidruqam ishkay kumpa

runwan ancha puñunaykarqan. Pirupuñuymanda agwantashpa,kashpam, rikarqanllapa Jisusta chay

kuqta. 33Chaymanda Muysis, EliyasJisusmanda ashuykaptinqam, PidruqaJisusta nirqan:—¡Yach achikuq Taytitu, ancha

shumaqraq kaypi kashqanchiqqa!Rurashaqllapa kimsa chugllakunata,suqta qambaq, suqta Muysispaq, suqtaEliyaspaq, nishpa.Piru Pidruqam ancha ispantashpa,

mana yach arqanchu: Imatamrimaykani, nishpaqa. 34Chayshina Pidrurimaykaptinllam, pukutay shamushpa,

paykunataqa limpu pambarqan. Chaymiancha mancharqanllapa. 35Kanan chayurasmi anaq pukutaymanda TaytanchiqDyusqa Jisukristupaq nirqan:—Kaymi kuyashqay Churiyqa. Payta

uyayllapa, nishpa.36Chaymandaqam paykuna

chapakushpaqa, sapalandallanaJisustaqa rikarqanllapa. Kananpaykunaqam chay diyakunaqa mana ni

qanchu.

Jisusmi suq wambra atakiyuqtakach akachirqan

(Mt. 17.14-21; Mk. 9.14-29)37

tinllapam, achka runakuna rirqanllapaJisusta tinguq. 38

napa ch awpinmanda suqninqam anchajwirtita Jisusta nirqan:—¡Yach achikuq Taytitu, yush aykur

kay sapalan churiyta yanapay! 39Chaqa*dyablum atakikunata qoshpa,qayach achin. Kanan anchaqesachashpam, babash kunatasitakuchishpa, mana munanchu dijayta.40Chaymi yach akuqnikikunatarrugarqani, kay wambraymandadyabluta qatinanllapa. Piru manamatirqanllapachu qatiytaqa, nishpa.

41Chaymi Jisusqa nirqan:—¡Ayayay,

kuna, mana allita ruraqkunaqa! ¿Imatyimpukamanraq qamkunataqaagwantashqayki?Chaymandaqam chay chulupa

taytanda nirqan:—Mayá, chay wambraykita kayman

apamuy, nishpa.42Chaymi chay chuluqa Jisusman

qemikaptin, chay dyabluqa ancha yuatakikunata qoshpa, ch apsi ch apsipambaman bularqan. Piru Jisusqamchay dyabluta anyashpa, qatirqan chay

9

164

chulumanda. Chaymandaqam chaychulutaqa intrigarqanna taytanda.43

qata chapashpa, yuyarqanllapa: Anchapudirniyuqmi Tayta Dyusqa, nishpa.

Jisusmi nirirqan: “Rinllapam wanchiwaq”(Mt. 17.22-23; Mk. 9.30-32)

tinmi, Jisusqa yach akuqningunatanirqan:

44—Kay nishushqayta allitauyawashpa, ama qonqayllapachu. Noqa*Dyusmanda Shamuq Runatam rinllapaintrigakuwaq ch iqniwaq runakunapamakinman, nishpa.

45Piru yach akuqningunaqam chaynishqandaqa mana atirqanllapachuintyindiyta,shina kaptin. Kanan intyindinanllapamunashpa tapuytapismi, manchashpa,mana tapurqanllapachu.

Mas kamachikuqmi kayshina kanqa(Mt. 18.1-5; Mk. 9.33-37)

46Chaymandaqam chay*yach akuqningunaqa paykunapurasuqnin suqnin anyanakurqan:—Noqam mas kamachikuqqa kani,

nishpa.Suqqam niriq:—Manam qamchu; noqam mas

kamachikuqqa kani, nishpa.47Chayshina anyanakuptinmi, Jisusqa

paykuna yuyashqanda yach arqan.Chaymi suq wambrituta apamushpaladunman, 48paykunata nirqan:—Mayqan runa kasuwashpa, kay

wambrituta ch ayachiqqam alabisnoqata ch ayachiwaykanmanshina.Chay ch ayachiwaqqamkach amuwaqtapis ch ayachiykan.Chaqa mayqanniki kay takshitashinaumildi kaqmi mas kamachikuqqa ringikaq, nishpa.

Chay mana kuntranchiqmi faburninchiqqa(Mk. 9.38-40)

49Chaymandaqam *yach akuqninJwanqa Jisusta nirqan:—Yach achikuq Taytitu,

llapam kani suq runata qamba shutikitamyintashpa,manda qatiykaqta. Piru chay runaqammana noqanchiqwanqa purishqachu.Chaymi nirqayllapa, ama chayshinaruranambaq, nishpa.

50Chaymi Jisusqa payta nirqan:—Ama chayshinaqa niyllapachu.

Chay mana kuntranchiqmi noqanchiqpafaburninchiqqa, nishpa.

Jisusmi Jakubuwan Jwanda anyan51Syiluman kutinambaq tyimpu

ch ayaykaptinqam, Jisusqa suq balurtapiskarqan, Jirusalinman rinambaq.52Kanan ñanda riykashpam, wakin*yach akuqninda ñawpanda kach arqan,pusadata maskanambaq. Chaymi paykunañawpashpaqa, *prubinsya *Samaryapa suqkasiriyunman ch ayarqanllapa. 53Piru chaySamaryamanda kaqkunaqamyach arqanllapa: Jisusmi Jirusalinmanriykan, nishpa.llapachu pusadata qoytaqa. [Nuta: Chay

llapa yumbay runakuna Samaryapilla Dyusta adurananllapa; ama Jirusalimbiqa.] 54Chaytarikashpaqam, chay *apustulnin*Jakubuwan *Jwanqa nirqanllapa:—Kamachikuq Taytitu, ¿munangichu*Dyuspaq rimaq *kunayllapa, syilumanda ninakunaishkishpa ushyanambaq chay kasiriyupitiyaqkunata? nishpa.

55Chaymi Jisusqa tikrakashpa,paykunata anyarqan:—Qamkunaqam mana yach angichu

ima laya malu *ispiritum chay layataqa

9

165

yuyachishungi, nishpa. 56Chaqanoqaqam mana shamushqachu kani,runakunata wanchinaypaq. Ashwanmishamushqaqa kani, paykunatawashanaypaq, nishpa.Chaymandaqam suq kasiriyumanna

rirqanllapa.

Jisustam munanllapa sigiyta(Mt. 8.19-22)

57Riykaptinllapaqam ñambi suq runaJisusta nirqan:—Taytitu, munanim riyta may

rishqaykita, nishpa.58Chaymi Jisusqa nirqan:—Surrukunaqam mach ayniyuq.

Pishqokunapismi kamachayuqkuna.Piru noqa *Dyusmanda Shamuq Runakashpapismi, mana atinichu maypiumayta isqandashpa samachiyta,nishpa.

59Chaymandaqam Jisusqa suq runatanirqan:—Shamuy, aku noqawan, nishpa.Piru chay runaqam nirqan:—Taytitu, dijawayraqri rinaypaq

taytayta pambaq, nishpa.60Chayshina niptinqam, Jisusqa

nirqan:—(Noqapi mana kriyiqkunaqam

wañushqakunashina.) Chay manakriyiqkunata dijay, chay mana kriyiqwañushqakunata pambananllapa. Piruqamqa shamuy noqawan, runakunatayach achinanchiq: Dyusmi yumbayrunata, warmita shumaqta rinkamachiq, nishpa.

61Chaymandaqam suq runapis Jisustanirqan:—Taytitu, noqapismi munani riyta

qamwan. Piru dijawayri puntataaylluykunamanda dispidikanaypaq,nishpa.

62Piru Jisusqam chay runataqanirqan:

—Suq runa yapukuq aradundapiskashpaqam, mana ikimanqachapakunchu. Chayshinallam noqatamunaq kasuwaqqa ikiman kutishpaqa,mana balinmanchu, Dyusta sirbinanqa,nishpa.

Jisusmi 70 yach akuqningunatakach arqan yach achikunambaq

10 1Jisusqam munarqan riytaachka lugarkunaman. Chaymi

*yach akuqningunamanda 70taakrashpa, puntata kach arqan, ishkayishkayta, chay yumbay llaqtakunaman,kasiriyukunaman rinanllapa. [Nuta: Wakin unay biblyakunapim nin: “72yach akuqningunatam kach arqan”, nishpa.]2Chaymi paykunata nirqan:—Alliptam niykillapa, kusichaqam

ancha achka kan.naqam ashlitalla.

llapa, mas trabajadurkunatakach anambaq,llapa. 3

shina kach aykillapa, rinaykillapa anchaatun surru layakunapa ukunda. 4(PiruDyusmi rin kwidashuqllapa.) Chayriama apayllapachu alfurjaykita niqellaynikita ni llanqekita. Ñandariqshinapis ama arkakayllapachumayqanda parlachishpaqa. 5Kananch ayashpa suq wasimanqa, puntatanapaykushpa kayshina niyllapa: “Tayta

shunqa, shumaqta kawsanaykillapa”,nishpa. 6Chayshina niptikillapam,Dyusqa rin yanapaq chay shumaquyashuqkunata.llapa uyashuytaqam, Dyusqa manarinchu yanapaq paykunataqa. 7Mayqanwasiman ch ayachishuptinqa, chaypillakidashpa, paykuna ima qoshushqandamikuyllapa, upyayllapa. Amar wasinwasinqa puriyllapachu. Chaqa

9 10

166

ninda ch askinambaq. 8Chayri suqllaqtaman ch ayashpa, chay maychqanda mikuyllapa. 9Chay llaqtapiqeshyaqkunata kach akachishpa,niyllapa: “Dyusqam ch ayamuykannaqamkunaman,nambaq”, nishpa. 10Piru chay mayqanllaqtapi mana pipis ch ayachishuptinqa,sawa kallingunaman lluqshishpa,paykunata niyllapa: 11“Kay llaqtaykipaallpan ch akiyllapapi pigakashqandamch apsinillapa,yuqchu kanayllapa qamkunawanqa,nishpa. Chaqa yach ayllapa, Dyusmimunashqa qamkunaman ch ayayta,payta kasushpa,llapa. (Piru qamkunaqam manamunarqaykillapachu)” nishpa.

12Chaymandaqam Jisusqa nirqan:—Allita uyawayllapa, chay mana

ch ayachishuqkunaqam jwisyu diyapiqamas kastigadu rinllapa kaq chayrupashqa *daqa.

Jisusmi paypi manakriyiqkunata anyarqan

(Mt. 11.20-24)13’¡Ay, imanangillaparaqri qamkuna

Kurasin llaqtapi tiyaqkuna, qamkunaBitsayda llaqtapi tiyaqkunaqa! Chaqañawpaykillapapi achka milagrukunataruraptiypismi, mana munangillapachunoqapi kriyiytaqa. Qamkunaqamuchaykikunata mana munangillapachudijayta. Piru qamkunapi rurashqaymilagrukunata waq Tiru llaqtapi, waqSidun llaqtapi ruraptiyqach i,paykunaqa unayna uchangunatadijanandallapa. Chaqa paykuna manaallikunata rurashqanraykusyintishpach i, waqashpa,kunata rurakushpa, ush pata sawanman

basyanandallapa. 14Kaytapisyach ayllapa, qamkuna Kurasin llaqtapitiyaqkuna,naqam, jwisyu diyapiqa mas kastigaduringillapa kaq chay Tirupi, Sidumbitiyaqkunamandaqa. 15Mayá, ¿qamkunaKapirnawun llaqtapi tiyaqkunaqachuyuyangillapa: Anaq syilumanmi rini riq,nishpa? ¡Manám! Ashwanmi Tayta Dyusrin wichukushuqllapa *napa lugarninman.

16Chaymandaqam Jisusqayach akuqningunata nirqan:—Qamkunata uyashuqkunaqam noqatapis

uyawaykanllapa. Ch iqnishuqkunaqamnoqatapis ch iqniwaykanllapa. Chaymayqanch iqniwaqqamTaytay Dyustapisch iqniykan. Chaqa paymi kach amuwashqa,nishpa.

Chay 70 kach adungunam kutimurqanllapa17Jisuspa chay 70 kach adungunam

ancha kushikushpa kutimurqanllapa.Chaymandaqam Jisusta nirqanllapa:—Taytitu, qamba shutikita myintashpa

*dyablukunata qatiptiyllapam, kasuwashparunakunamanda lluqshirqanllapa, nishpa.

18Chayshina niptinllapam, Jisusqapaykunata nirqan:—Arí, rikashqam kani chay dyabluta anaq

syilumanda rrilampagushina ishkimuqta.19Chaymi noqaqa kamachikuqkunatarurashushqallapa kani, kulibrakunapa,*atallkikunapa (alakran kurukunapa)sawambi sarrukunaykillapa, dyablutapisbinsinaykillapa,llapa. 20Piru ama kushikuyllapachudyablukunata qatiptikillapa. Ashwankushikuyllapaqa shutikillapata anaq syilupiiskibrishqambaq.

Jisukristum kushikurqan(Mt. 11.25-27; 13.16-17)

21Chayshina Jisus niykaptinqam,Dyuspa *Santu Ispiritun paytaqa ancha

10

167

m 10.27 [Deuteronomio 6.5 Levítico 19.18]

kushichirqan. Chaymi Tayta Dyustanirqan:—Taytitu, anaq syilupa, kay pachapa

kamachikuqnin kashpam, waq yach ayniyuqrunakunamanda, waq intyindiqkunamandapakashqaykita shumaqta yach achishqakangi umildikunata. Chaymi ancha alabayki,Taytitu. Chaqa chayshina kanambaqmi qammunashqa kangi.

22’Taytay Dyusmi yanapawashqa, tukuyimapaq yach anaypaq. Pirumanam pipisyach anchu Dyuspa Churin kashqaytaqa.Taytay Dyusllam yach an paypa Churinkashqaytaqa. Chayshinallammana pipisyach anchu: Pim Tayta Dyusqa, nishpaqa.Noqa kikiy Churinllam paytaqa riqsini.Kanan yach achishqay runakunallam TaytayDyustaqa rinllapa riqsiq shunqombi.

23Chayshina nishpaqam, Jisusqayach akuqningunaman tikrakashpa,paykunatalla nirqan:—Kushikunqallapa qamkunashina

rikawaqkunaqa. 24Ancha klarutamniykillapa, *Dyuspaq achka rimaqkuna,

llapa rikawayta, uyawayta, qamkunakanan kay rikawashqaykishina,uyawashqaykishina. Lukismi (qana kashpa) mana atirqanllapachurikawayta ni uyawayta, nishpa.

Jisusmi suq kumparasyunda rurarqanallin samaryanuwan

25*Muysispa liyningunata suqyachrayku atarishpa, kayshina tapurqan:—Yach achikuq Taytitu, ¿imatam

atini rurayta, Dyuswan tukuy tyimpukawsanaypaqqa? nishpa.

26Chaymi Jisusqa nirqan:—*Muysispa liyningunaqa ¿imatam

nin? Liyishpaqa, ¿imatam intyindingi?nishpa.

27Chaymi chay yach achikuqqanirqan:—Chay liykunaqam nin: “Tayta

Dyusta kuyayllapa tukuy shunqoykiwan,tukuy bidaykiwan, tukuy jwirsaykiwan,tukuy yuyaynikiwan. Runa masikitapiskuyay, kwirpuykita kuyashqaykishina”,nishpa.m

28Chaymi Jisusqa nirqan:—Allitam nishqa kangi.

qaykita rurashpaqam, Dyuswanna tukuytyimpu ringi kawsaq, nishpa.

29Piru chay yach achikuqqam amaatipadu kanambaq, yanqana tapurqan:—¿Piru pitaq runa masiyqa? nishpa.30Chaymi Jisusqa nirqan:—Suq *

manda ura Jiriku llaqtaman riykarqan.Chayshina riykaptinmi, ladrungunañambi tingushpa, ancha maqashpa,yaqqa wanchishpa, tukuy imanda limpuqoch irqanllapa.pismi llushtichishpa, aparqanllapa.

shina ñambi dijashpana, rirqanllapa.31Chaymandaqam suq *isrraylinu kurachay ñanda pasaykarqan. Payqam chayrunata rikashpaqa, ladiyashpa, karukaqta pasarqan. 32Chaymandaqam

kuqnin *libita runa chay chuqridu runakashqanman seqamurqan. Chay libitarunapismi rikashpaqa, ladiyashpa, karukaqtalla pasarqan. 33Piru suq runa*Samaryamanda kaqmi chay ñandariqshina chay runata rikashpaqa, anchallakiparqan. 34Chaymi paypa ladunmanqemikashpa, asiytiwan, *binuwanambishpa,nata pambarqan. Chaymandaqamburrumbina aparqan suq pusadaman.Chaypiqam chay diyaqa paynakwidarqan. 35Qayandinqam rinambaqna

10

168

kashpaqa, chay pusada dwiñuta ishkay*dinaryu qellayta qoshpa nirqan:“Yush ayku kay runitata kwiday. Paytayanapashpa masta gastaptikiqam,kutimushpa pagarashqayki”, nishpa.

36Chayshina nishpaqam, Jisusqatapurqan:—Mayá, niway, chay chuqridu

runapaq, chay kimsa runamandaqa¿mayqanninmi mas allin runa masinqakashqa, (chay furastiru samaryanu ichuchay isrraylinu kura ichu kurakunapachay yanapakuqnin libita)? nishpa.

37Muysispa liyningunata chayyach achikuqqam nirqan:—Chay llakipaqmi mas allin runa

masinqa karqan, nishpa.Chaymi Jisusqa kamachirqan:—Qambis rishpa, chayshinalla

yanapakuy, nishpa.

Jisusmi Martapa,Maryapa wasimbi karqan

38Jisusmi chay kaykashqanmandarishpaqa, suq kasiriyuman ch ayarqan.Chaypim suq warmi Marta shutiqtiyarqan. Paymi Jisusta wasinmanch ayachirqan. 39Martapaqam suqmasan (panin) *Marya shutiq. ChayMaryaqam Jisuspa ñawpambi tiyarqan,payta uyanambaq. 40Piru Martaqamtukuy ima ruranayuq karqan. Chaymipayqa qemikashpa, Jisusta nirqan:—Taytitu, ¿manachu llakipawangi?

nawan, sapalaylla ruranaypaq.Kamachiyri yush ayku,nambaq, nishpa.

41Piru Jisusqam nirqan:—Marta, Marta, qamqam chay

ruranaykipaqlla ancha llakiwan kangiruranaykipaq. 42Suq ruranallam tukuyimamanda mas allinqa. Chayruranataqam Maryaqa ancha allitaakrashqa. Chaymi mana ni pipis

atinqachu laduymanda ashuchiytaqa,nishpa.

Jisusmi yach achikurqan,Tayta Dyusman mañakunanllapa

(Mt. 6.9-15; 7.7-11)

11 1Suq diyam suq lugarpi JisusqaTayta Dyusman mañakurqan.

Chaymandaqam suq yach akuqninqanirqan:—*Jwan Shutichikuqmi

*yach akuqningunata yach achirqan,Dyusman mañakunanllapa. Chayriqambis yach achiwayllapa, Dyusmanmañakunayllapa, nishpa.

2Chaymi Jisusqa nirqan:—Kayshina Dyusman mañakuyllapa:

,qamllam ancha *santu, mana nimauchayuqchu kangi. Chaymi anchabalin, yumbay runa warmiqamtalla adurashunanllapa.

Shamuyri, qamna yumbaytashumaqta kamachinayki.

Qam munashqaykitar yumbay runa,warmi kay pachapi ruranqallapa,anaq syilupi ruraqkunashina.

3 Taytitu,tayta qowayllapa.

4 Mana allita rurashqaytapisripirdunawayllapa, noqaykuna waqmana alli rurawaqkunatapirdunashqayshina.

*Dyablu munaptin tyintawaytapisri,

nanqa. Ashwanri tukuy chay

llapa, nishpa.5Jisusqam paykunataqa nirqambis:—Mayá, mayqanniki suq kumpa

ruyuq kashpa, ch awpi tutata ringimanpungunmanda qayaq: “Kuyashqaykumpañiritu, pristawayri kimsatanditata. 6Suq bisitaymi karumandakanalitan wasiyman ch ayamushqa.

10 11

169

Chaymi mana nimay kanchuqaranaypaq”, nishpa. 7Chayshinaniptikiqam, chay kumpañiruykiukumanda nishungiman:waychu! Punguyqam alli kirpashqana.Puñuykaninam. Wambraykunapismipullay puñuykanna. Manam nimatapisatinichu qoshuyta”, nishpa. 8Chayminiykillapa, awnki kumpañiruyki manamunaptin nimata qoshuyta, piru manashaykuq mañaptikiqam, atarishpayumbay munashqaykita qoshungiman,ama masta piñachinayki. 9Chayminiykillapa, Dyusman (mana shaykuq)mañakuy. Chayshina mañakuptikiqam,Dyusqa rin qoshuqllapa. Allita imatapismaskashpaqam, ringillapa tariq. Dyuspapungumbishina qayakuptikiqam, rinkich aq yaykunaykillapa. 10Chaqachayshina (mana shaykuq)paqam, ringillapa ch askiq.paqam, ringillapa tariq. Chayshinallampungupi qayakuptikiqa, rin kich akaqyaykunaykillapa.

11’¿Mayá, wambraykiqa suq tanditatamañashuptinqachu, qongimanllapa suqrumita?tinqachu, qongimanllapa suq kulibrata?12¿Ichu, “Wallpap wawanda qoway”,nishuptinqa, suq *atallki kuruta(alakran kuruta) qongimanllapa?Manám. 13Chayshinar intyindiyllapa,qamkunaqam malu kashpapis, allinkusasta wambraykitaqa qongillapa,¿manachu? Piru Taytanchiq Dyussyilupi kaqqam qamkunamandaqa masallin. Chaymi payqa *Santu Ispiritundarin qoq mayqan mañaqtaqa.

Wakin runakunam nirqan: “Jisustashdyablu yanapan”, nishpa(Mt. 12.22-30; Mk. 3.20-27)

14Suq runatam *chishqa karqan. Chaymi Jisusqa chaymudumanda dyabluta qatirqan. Chay

dyablu lluqshiptinqam, chay runaqaatirqanna rimayta. Chaymi chaytarikashpa,qanllapa. [Nuta: Manam yumbay mudukunaqa dyabluwanchu. Wakingunallamdyabluwanqa.] 15Piru wakinqam niqllapa:—Chay mas kamachikuq dyablu

*Bilsibum Jisustaqa yanapan. Chaymiatin dyablukunata qatiyta, nishpa.

16Wakinqam Jisusta munashpamallipayta, kayshina nirqanllapa:—Mayá, suq milagruta ruray syilupi,

rikashpa yach anayllapa: Dyuspaqmirimangi, nishpa.

17Piru Jisusqam yach arqan chayrunakuna yuyashqandaqa. Chaymiyumbayta nirqan:—Mayá, suq *nasyumbi paykunapura

pilyashpaqa, ¿imanaytaq atinmanllapakawsaytaqa? Chaqa wanchinakushpash ,limpuna ushyakanmanllapa.llam suq ayllu, paykunapurapilyashpaqach i,llapa. 18Chayshinallam dyablupis pay kikinchpaqa, ushyakanmanna, ¿manachu? Piruqamkunaqam noqapaq ningillapa: “DyabluBilsibu yanapaptinmi, atishqa dyablutarunakunamanda qatiytaqa”, nishpa.19Chayshina noqapaq niptikillapaqa, ¿pimyanapan qamkunapa yach akuqnikikunata,

paqa? ¿Dyabluchu yanapan paykunataqatinanllapaqa? Chay yach akuqnikikaqkunapaq yuyashpa, intyindiyllapa:Ancham pandashqallapa kanchiq, nishpa.20Piru noqaqam dyablukunataqarunakunamandaqa qatini, Taytay Dyuskikin yanapawaptin. Chayri rurashqaytarikashpa, yach ayllapa: Dyuspa

naman, nishpa.21’Suq runa ancha jwirsayuq, armayuq

wasinda kwidaptinqam, tukuy imankaqkuna chay wasimbi allita tiyan.

11

170

Chaqa manam pipis chutanchu. 22Pirusuq mas wapu runa shamushpam, chay

pana, paypa armangunata,nata limpu atin qoch iyta. Chayshinawichukushpa chay jwirsayuqdwiñutaqam, chay binsikuqnakamachikun chay qoch ishqambiqa.(Chay runashinam noqapis dyablutabinsishpa, runakunata, warmikunataqoch ini washanaypaq.)

23’Mana noqapa faburniy kaqqamkuntrawashpa purin. Chaqa mayqanwashanaypaq kaqmanqam manatandakanchu. Ashwanmi shikwan, amapullay kanambaq.

Dyablum kutirin suq runaman,Dyuspi mana yuyakuptin

(Mt. 12.43-45)24’Suq *dyablum suq runamanda

lluqshishpa,naman, maskashpa maypi tiyanambaq.Piru chay dyablu mana atishpa maypitiyaytaqam,manda kaqta yuyashpa, nin: “¡A,paymanlla kutirishaq!” nishpa. 25

shina yuyashpa kutirishpaqam, chayrunataqa tarin suq pichadu allichaduwasitashina. 26

naman rishpa, syiti mas yu dyablukunata apamun chay runamanqa.Chayshinam suq trupa dyablukunapa*llapa, wasipishina tiyananllapa. Chaymi

mandaqa mas maluna tikrakan.

Dyusta kasuqkunaqar kushikunqallapa27Jisus chaykunata rimaykaptinqam,

chay ancha achka runakunapa ukunmandasuq warmi ancha jwirtita rimashpa nirqan:—¡Ancha kushikunqa chay warmi

qeshyashuq, ñuñuchishushpauywashuqqa! nishpa.

28Chayshina paypaq niptinmi, Jisusqanirqan:—Ashwan masta kushikunqa Dyus

nishqanda uyashpa kasuqkunaqa,nishpa.

Malu runakunam Jisusta nirqanllapa,suq milagruta ruranambaq

(Mt. 12.38-42; Mk. 8.12)29Ancha achka runakunam Jisusman

tandakarqanllapa. Chaymi payqakayshina yach achikurqan:—Kay tyimpumanda runakunaqam

ancha uchayuqkuna.raqmi munanllapa rikayta. Piru manampaykuna munashqanqa kanqachu.Ashwanmi Dyusqa suq milagrutalla rinruraq, paykuna rikanambaq. Manchuunay tyimpukunapi Dyusqa rurarqansuq milagruta paypaq rimaq *Junaswan.Chay laya milagrutallam Dyusqa rinruraq noqawambis. 30Chaqa *Ninibillaqtapi tiyaqkuna kriyinambaqmi, chayJunaswan Dyus suq milagruta rurarqan.Chayshinallam noqa *DyusmandaShamuq Runawambis rin ruraq, kaytyimpumanda runakuna noqapikriyinanllapa. 31Kanan jwisyu diyapimDyusqa rin jusgaq kay tyimpumandakaqkunata. Chay diyapim Sabanasyumba warmi gubyirnankawsamushpa, shayashpa, Dyuspañawpambi rin shimbiq kay manakasuwaqkunata. Chaqa chay warmi

pacha shamurqan, yach ayniyuqgubyirnu *Salumun nishqanda uyaq.Piru Salumunmanda kaypi masyach ayniyuq kaptiypismi, manamunangillapachu uyawaytaqa. 32ChayNinibipi tiyaqkunapismi Junasyach achiptin,nata dijashpa, Dyustana kasurqanllapa.Piru chay Junasmanda kaypi maskamachikuq kaptiypismi,

11

171

gillapachu kasuwaytaqa. Chaymi jwisyudiyapiqa chay ninibinukunapis Dyuspañawpambi rin jusgashuqllapa.

Dyuspi allita yuyakushpaqam,allin ñawiyuqshina kanchiqllapa

(Mt. 5.15; 6.22-23)33’Suq michata syindishpaqam, mana

pipis suq pakaqman ichu suq kajumbawaranman ruranchu, ¿manachu?Ashwanmi michataqa altupi ruran,yaykuqkunata achikchanambaq.34Ñawinchiqpismi suq michashinakwirpunchiqpaqqa. Chaymi allitachapakuptinchiqqa,chiqpis achikpishina purin. Piru manabaliptin ñawinchiqkunaqam, tukuykwirpunchiqpis tutayaqpishina purin.35Chaymi kunaykillapa,llapakish tutayaqpaq tikrakanman.36Piru Dyusta kasuptikiqam, yumbaykwirpuyki michayuqshina rin kaq.Manam nima tutayaqpishinachu ringipuriq. (Chaqa allita rurashpaqam, suqatun micha achikchakuqshina ringillapakaq.)

Jisusmi anyarqan farisiyukunata,Muysispa liyningunatayach achikuqkunatapis

(Mt. 23.1-36; Mk. 12.38-40; Lk. 20.45-47)37Jisus yach achikuptinqam, suq

*farisiyu duktrinayuq runa paytakumbidarqan, wasinman rishpa,paywan mikunambaq. Chaymi ukumanyaykushpa, Jisusqa mesaman tiyarqan.38Chaypim Jisusqa makinda manamayllashpachu, tiyarqan mikunambaq.Chaymi *isrraylinukunapa *kunan kustumbrinda mana ruraptin,chay farisiyuqa ancha chaparqan.39Chaymi Jisusqa chay farisiyutanirqan:—Qamkunaqam suq platupa suq

basupa sawandalla maylladukunashina

kangillapa.llam mayllangillapa.piqam ancha nisyu ancha uchayuqkangillapa. 40¡Ay, tuntukuna! ¿Manachuyach angillapa, runakunapa sawandaDyus rurashpaqam, shunqondapisrurarqan, nishpaqa? 41

naqa limush naykita tukuy shunqoqoshpaqam, mana nima uchayuqchuringillapa kaq.

42’¡Ay qamkuna *farisiyukunaqa!Chaqa Dyustaqa qongillapa irbabwinamanda, rrudamanda dyisrapranmanda suqta. Chayshinallamyumbay plantamanda *dyismuykitaqongillapa. Piru runa masikikunatamalta rurashpam kawsangillapa. TaytaDyustapismi mana kuyangillapachu.Chayri chay dyismuykita qoshpa,shumaqta kuyayllapa Dyusta, runamasikikunatapis.

43’¡Ay qamkuna *farisiyukunaqa!*Sinaguga wasikunapi kashpaqam,ancha munangillapa tiyayta chaykamachikuqkunapa tiyanangunapi.Kanan munangillapam, shumaqtanapaykushunanllapa kallikunapi.

44’¡Ay, qamkuna *nata yach achikuqkuna, farisiyukuna!*Shimikiwanllam Dyusta kasungillapa.Chaymi qamkunaqa chay pakashqasipulturashina kangillapa. Chaqa

rapa sawanda pasashpaqa, manayach anllapachu: (Ukupim ancha mapaash naykan, nishpaqa. Chayshinallamqamkunata tingushushpapis, manayach anllapachu: Paykunam ukushunqombi ancha uchayuq, nishpaqa.)

45Chaymi suq runa *Muysispaliyningunata yach achikuqqa Jisustanirqan:—Yach achikuq Taytitu, chayshina

nishpaqam, noqaykunatapis anchapiñachiwaykangi, nishpa.

11

172

46Chaymi Jisusqa nirqan:—

nata yach achikuqkuna!naqam suqkunata mana atiypaqtaaparichingillapa. Piru qamkunaqammana nimatapis ni suq diduykiwan

taqa.47’¡Ay qamkunaqa! Chay unay

agwiluykillapam wanchirqan *Dyuspaqrimaqkunata. Kanan qamkunaqam chay

nata allichangillapa. 48Piru chayshinaallichashpapismi,shinalla yuyaykangillapa. Chaqapaykunaqam Dyuspaq rimaqkunatawanchirqan.naqa sipulturangunata allichangillapa.(Piru kananqam noqata munangillapawanchiwayta. Chaymi chay unayagwiluyki wanchikuqkunashinakangillapa). 49Chaymi Tayta Dyusqachayta yach ashpa nirqan:“Kach amuqmi rini qamkunamannoqapaq *rimaqkunata, *natapis. Piru wakindaqam ringillapawanchiq; wakindaqam ringillapaqesachaq”, nishpa. 50-51Chayminiykillapa,shuqllapa yumbay chay wanchishqarimaqkunapa yawarnimbaq, chay puntaruna *Adamba churin *Abiltawanchishqan tyimpumandapacha chaySakariyasta wanchishqan tyimpukaman.Chay Sakariyastaqam wanchirqanllapa*Dyuspa adurana wasimba *pata altarpaladumbilla.

52

nata yach achikuqkunaqa! Chaqaqamkunaqam mana munangillapachuDyusta kasuyta, syilumanch ayanaykiqa. Kanan suqkunamunaptin Dyusta kasuytaqam,naqa mana allin duktrinaykitayach achingillapa. Chaymi paykunaqa

ancha pandashpa, mana atinllapachuDyusta allita kasuytaqa.

53-54Jisus chayshina niptinqam,*Muysispa liyningunata chayyach achikuqkuna, chay farisiyukunapisancha piñakurqanllapa. Chaymi tukuylaya tapunata tapurqanllapa, pandaptin,chaypaq tumbananllapa.

Jisusmi nirqan, farisiyukunapaduktrinanda ama ch askinanllapa

12 1Chayshina *farisiyukunatapunangamanmi, ancha achka

mil runakuna ch ayarqan Jisusmansarrunakuypa. Chaymandaqam Jisusqapuntata *yach akuqningunata nirqan:—Kwidakayllapa chay farisiyukunapa

*libaduranmanda. Chaqa paykunaqam*shiminwanlla Dyusta kasunllapa. [Nuta: Ashla libadurallam achka masata atin saksachiyta. Chayshinallam farisiyupakustumbringunata ashlitatalla ruraptinchiq, ancha dañachiwanchiqman.] 2Piru tukuychay pakadu mana allita rurashqandaancha klaruta yumbay rinllapa yach aq.3Chay tyimpupiqam tukuy maypimanyaqlla rinllapa yach aq tutappakakushpa ichu uku wasikipi uyaritap(uyarita) parlashqaykitapis. Chay

manda ancha jwirtita rinllapa rimaqtukuy ima parlashqaykipaq, nishpa.

Dyustallar manchashunllapa(Mt. 10.28-31)

4’Yanasitakuna (Yanasitukuna),qamkunatam niykillapa,llapachu wanchikuqkunataqa. Chaqakwirpuykitallam atinllapa wanchiytaqa.

shuyta. 5Chayri Dyustalla manchayllapa.Chaqa payqam bidaykita qoch ishushpa,atin infyirnuman wichushuyta.

6-7’Piru Dyusqam ancha kuyashushpa,ancha allita riqsishungillapa. Chaymi

11 12

173

yumbay aqchaykillapata manyaqllayupashqa.natapismi kwidan. Manchu runakunaqaishkay qellitaywanlla atin randiytasinku indyu pishqo layakunata.

bismi, Dyusqa mana ni suq pishqetutaqonqanchu. Chayri ama llakiyllapachu.Chaqa qamkunaqam ancha achkapishqetukunamanda masta balingillapaDyuspaqqa.

Runakunapa ñawpambi amapenqakushpachu, Jisukristupaq rimashun

(Mt. 10.32-33; 12.32; 10.19-20)8’Yumbaytam niykillapa, mayqan

pachu, runakunapa ñawpambi noqapaqrimaptinqam, noqa *DyusmandaShamuq Runapis jwisyu diyapi Dyuspachay anjilningunapa ñawpambi paypafaburninda rini rimaq. 9

napa ñawpambi ñigawaqtaqam, jwisyu

napa ñawpambi kayshina rini ñigaq:“Manam paytaqa riqsinichu”, nishpa.

10’Mayqan runa noqa *DyusmandaShamuq Runata kuntrawashpa manaallikunata rimawaptinqam, Dyusqapirdunanman. Piru Dyuspa *SantuIspiritunda mayqan kuntrandarimaqtaqam mana rinchu pirdunaq.

11’Noqapaq yach achikuptikim,kuntrashuqkunaqa rinllapa apashuq*sinaguga wasikunaman, juyiskunaman,suq awturidarkunaman. Chayshinarurashuptinllapaqa, ama llakiyllapachu:Tapuwaptinqa, ¿imataraq nishaq?nishpaqa. 12Chaqa Dyuspa SantuIspiritunmi chay uraspi rin yanapashuq,allita rimanaykillapa.

Qellaytaqa ama anchaqa munashunchu13Chay ancha achka runakunamanda

suqninmi Jisusta nirqan:

—Yach achikuq Taytitu, masaytar niy,irinsyayta partiwanambaq, nishpa.

14Chaymi Jisusqa nirqan:—¿Pitaq numbrawashqa, juyisniki

kashpa, irinsyaykita partichishunayqa?nishpa.

15Nirqambismi:—Kwidakayllapa, ama tukuy imata

munakunaykillapa. Chaqa runakunashumaqta kawsanambaqqam manamunanchu tukuy imayuq kanambaqqa.

16Chayshina nishpaqam,rasyunda rurashpa nirqan:—Suq kapuq runash

ch akrangunamanda ancha allitakusichakuq. 17Chayshi chay runaqayuyarqan: “¿Imanashaqtaq? Chaqakusichaytaqam mana maypi atinichuwaqaychayta”, nishpa. 18Chayshinayuyashpaqash nirqan: “¡A, ya!Yach aninam imatam rini ruraq.Yumbay waqaychana wasiykunatabulashpam, mas atungunata rini ruraq,chaypi kusichayta tukuy imaytatandanaypaq. 19Chaymandaqam nishaq:Kananqam waqaycharqayna tukuykusichayta achka watakunapaq. Chayrikananqa samashpa, mikushaq,upyashaq, kushikushaq”, nishpa. 20PiruTayta Dyusqash chay runataqa nirqan:“A, runa tuntu, kay tutatam ringiwañuq. Kanan chay imaykikunaqa,¿pipaqraq kidanqa?” nishpa. 21

shinam rin kaq chay nisyukunawanqa.Chaqa achka qellayniyuq kashpapismi,Dyuspaqqa mana nima allitarurashqachu.

Dyusmi kwidan paypi kriyiqkunata(Mt. 6.25-34)

22Chaymandaqam Jisusqa*yach akuqningunata nirqan:—Noqaqam niykillapa,

pachu, ¿imataraq mikushaq? ¿Imataraqrurakushaq? nishpaqa. 23Chaqa

12

174

manda. Kwirpuykipismi balin maskimudanaykimanda. 24Pishqokunapaqyuyayllapa: Paykunaqam manatarpukunchu, ni kusichakunchu. Manamni trujayuqchu ni wasiyuqchu,nata tandanambaqqa. Piru TaytaDyusmi paykunata mantyinin.naqam chay pishqokunamandaqa mastabalingillapa Dyuspaqqa. 25Mayá,qamkunamanda suqniki anchamunashpa masta wiñaytaqa, ¿ima anchallakishpachu atingiman midyu mitrumasta wiñayta? ¡Manám! 26Chayshinamana ni chayta atishpa ruraytaqa,¿imapaqnam llakingillapa, imaraqpasawanqa, nishpaqa?

27’Allita yuyayllapa chay anchashumaq liryu tuktukunapi. Manamtrabajanllapachu ni puchkakunllapachu.Piru alliptam niykillapa, chay anchakapuq gubyirnu *Salumunqam anchashumaqta mudakushpapis, manaatirqanchu chay tuktukunashinamudakuytaqa. 28Chay ch akraykipiqewakunam suq tyimpitulla kawsan.Qayandimbaqqam rupachinapaqnabalin.natam Dyusqa ancha shumaqta ruran.Chayshinam qamkunatapis anchashumaqta rin rurachishuqllapa maskichay shumaq tuktukunamanda.Chayshina kaptinqa, ¿imaraykutaq

pachu? 29Chayri ama llakiyllapachu,¿imataraq mikushaq? ¿Imataraqupyashaq? nishpaqa. 30Chaqa Dyustamana kasuqkunaqam tukuy imatamunashpa, ancha llakinllapa:nataq chaytaqa atini kunsigiyta? nishpa.

naqa kayllapachu. Chaqa TaytanchiqDyusmi yach an imam faltashungillapa,nishpa. 31Chayri Dyus munashqandapuntata rurayllapa, pay kamachikuqniki

kanambaq.paqam, tukuy ima faltashushqandapisrin qoshuqllapa.

Syilupim kan tukuy ima(Mt. 6.19-21)

32’Kuyashqay wishitaykuna, ama nimatamanchayllapachu. Chaqa ashlitakaptikipismi, Taytanchiq Dyusqa anchakushikushpa, suq mushuq bidata munanqoshuyllapata, paywan tukuy tyimpukawsanaykillapa. 33Chayri imaykitarandikushpa, chay mana nimayuqkunataqoyllapa. Chayshina Dyus munashqandaruraptikiqam, payqa shumaq primyuykitasyilupi rin qoshuqllapa. Anaqpiqam chayprimyuyki mana nunka rinchu ushyakaq.Manam ni ladrunguna rinchu yaykuqapaqqa, ni pulillakuna rinchu kush kuq.34Kanan chay primyuyki syilupikaptinqam, qamqa shunqoykipi ancharingi yuyakuq Tayta Dyuspilla.

Listu kashun, Jisusta shumaqtach ayachinanchiq

35-36’Listu kayllapa, noqa shamuptiy,shumaqta ch ayachiwanayki. Manchu suqpatrumba kriyadungunaqa, allitasigurakashpa, michata syindishpa,patrunninda shuyanllapa. Chaqa chaykriyadukunaqam patrunnin kasamyintufyistapi kaptinqa, rikch aykashpallashuyan, ch ayamuptin, das kich anambaqpunguta. 37Chaymi chay shuyakuqkriyadukunaqa ancha kushikunqallapa,chay patrunnin kutimushpa, manapuñuykaqta tariptinqa. Alliptam niykillapa,chay patrunmi, mandilninda rurakushpa,chay kriyadungunata mesamantiyachishpa, rin qaraq. 38Chaymi ch awpitutata ichu madrugadupi shamushpa,paykunata mana puñuykaqta tariptinqa,kushikunqallapa. 39Kaytapis yach ayllapa,suq wasi dwiñu yach ashpa: Kay tutamladrunqa rin shamuq suwawaq,

12

175

nishpaqach i, mana puñunmanchu.Ashwanmi allita rikch ashpa,kwidakunman yuraqashtin, ama wasinmanyaykunambaq. 40Chayshinar qamkunapisallita kawsashpa, listu kayllapa, shumaqtach ayachiwanayki. Chaqa noqa*Dyusmanda Shamuq Runaqam manayuyashqaykillapa uraspi rini kutimuq,nishpa.

Jisukristum suq kumparasyunda rurarqanallin kriyaduwan, mana baliq kriyaduwan

(Mt. 24.45-51)41Pidruqam Jisusta tapurqan:—Taytitu,

qachu noqaykunapaqlla rurarqayki ichuyumbay runakunapaq? nishpa.

42Chaymi Jisusqa nirqan:—Mayá, yuyayllapa, ¿pim chay allin

kumplidu yach ayniyuq kamachikuq*impliyaduqa? ¿Ima laya runatampatrunninqa numbran, paypa makimbidijanan wasinda kwidanan,nata urasnimbi qaranambaqqa? 43Chaywasi kwidaqqam ancha rin kushikuq, chaypatrunnin kutimushpa,shina ruraykaqta tariptinqa. Chaymi chaywasi kwidaq kriyaduqa ancha rinkushikuq, chay patrunnin kutimushpa,kamachishqanshina ruraykaqta tariptin.44Alliptam niykillapa, chay kriyadun allitakasushqanrayku, chay patrunninqa maskamachikuqta numbrashpa, tukuyimandana paypa kwintan rin dijaq, paynarikanambaq. 45Piru amakish chaykriyaduqa yuyanqachu: Manaraqmipatrunniyqa rinchu kutimuq, nishpa,maluyashpa, kriyadu masingunatamaqashpa, payllana unda unda mikunman,upyanman, mach anman. 46Chayshinaruraykaptingish, patrunninqa manayuyashqan diyapi, qonqaylla shamushpa,ancha yuta rin kastigaq. Chaymandaqampaytaqa rin wichukuq mana kriyiqkunakashqanman.

47’Mayqan kriyadu yach ashpa:Patrunniymi kayshina munan ruranaypaq,nishpaqa, piru mana nima ruranandarurashpaqa, ancha kastigadu rin kaq,patrunninda mana kasushqanrayku. 48Pirusuq kriyadu mana yach ashpa, patrunninmunashqanda mana rurashpaqam, ashlakastigadulla rin kaq. Chayshinallam suqkriyaduta achkata intrigashpa, suqtyimpumanda ancha rin mañaq kwintataqonambaq: ¿Maypim ganansyay? nishpa.

Jisuspi kriyiptinchiqqam, wakingunanoqanchiqkunamanda rinllapa akrakaq

(Mt. 10.34-36)49’Noqam kay mundumanqa shamushqa

kani, ninata apamushpa. ¡Chaymi anchamunani miranambaq! 50Piru puntatamancha padisishpa, mallipadu rini kaq.

shina kumplinangaman. 51

qachu yuyangi: Siñurninchiq Jisuspikriyiptinchiqmi, yumbay runakunashumaqta rin kawsaq noqanchiqkunawan,nishpa? Manam chayshinachu. Ashwanminoqapi kriyiptikillapa, suqkunaqaqamkunamanda rinllapa akrakaq. 52Chaqasuq ayllupi noqapi mana kriyiqkunaqam

manda. Sinku kaptinqam, kimsa rinkuntraq ishkayta. 53Kanan taytanmi ullqowambranda rin kuntraq. Churimbismitaytanda rin kuntraq. Mamambismi warmiwawanda rin kuntraq.bismi mamanda rin kuntraq.bismi llumchunda rin kuntraq.bismi swigranda rin kuntraq, nishpa.

Jisusmi yach achikurqan kay pachaushyakanan tyimpupaq(Mt. 16.1-4; Mk. 8.11-13)

54Chay achka runakunataqam Jisusqakayshinapis yach achirqan:—Qamkunaqam waq rupay

seqanamba ladumbi pukutayta

12

176

rikashpaqa ningillapa: “Rinnamtamyaq”, nishpa.shina rin tamyaq. 55Kay lugarpi *surladumanda wayraptinqam, ningillapa:“Biranum rinna shamuq”, nishpa. Kananallibri chay nishqaykishina shamun.56Piru Dyus munashqandaqam manamunangillapachu yach ayta. ¡A,qamkuna *shimikiwanlla Dyustakasuqkunaqa! Qamkunaqam syilupiichu kay pachapi ima kaqta rikashpayach angillapana: Imam rin kaq, nishpa.Chayshina yach ashpaqa, ¿imaraykutaqmana yach angillapachu: Dyusnishqanqam kumpliykanna, nishpaqa?

Jisusmi nirqan: “Dimandashuqwanri dasalliyay”, nishpa

(Mt. 5.25-26)57’¿Imaraykutaq qamkuna kikiki

mana yach angillapachu: Imam alli,imam mana allichu, nishpaqa? 58Chayrimayqan imapaq dimandashushpa,juyisman apashuykaptinqa, ñambilla

kipaq. Mana chayta ruraptikikish,apashungiman juyisman. Chaykishjuyisqa kachnaman, karsilman apashunambaqllapa.59Chaymi allipta niykillapa,daqam mana ringichu lluqshiq yumbaykubrashushqanda pagaranaykikaman.Chaqa manash ni suq sintimuta rinchupirdunashuq.

Uchaykikunata dijayllapa

13 1Chay tyimpupillam suqrunakuna shamushpa, Jisusta

nirqan:—Suq disgrasyam kashqa. Chaqa

wakin llaqta masiki galiliyanukunam*nata wanchiykarqanllapa, Dyustaaduranambaq.llapam,

guna qonqaylla paykunataqawanchirqan. Chaymi chay runakunapayawarnin chay animalningunapayawarninwan taqllukarqan, nishpa.

2Chaymi Jisusqa nirqan:—(

shina wañungimanllapa.) Amaryuyayllapachu: Chay runakunaqam

manda mas uchayuq kashqanrayku,wañurqanllapa, nishpaqa. 3Ashwanriallita yach ayllapa, uchaykita manadijaptikillapa Dyusta kasunaykipaqqam,qamkunapis ringillapa chingaq.4Manchu Jirusalimbiqa chay Siluwishutiq *altu turri bulakashpa, 18jirusaliniruta pambashpa wanchirqan.Piru amar yuyayllapachu: Chay

namanda mas uchayuq kashqanrayku,chayshina wañurqanllapa, nishpaqa.5Ashwan alliptam niykillapa, uchaykitamana dijashpaqam, qamkunapisringillapa chingaq, nishpa.

Jisusmi suq kumparasyunda rurarqan suqyura igus mana puqoqwan

6Suq kumparasyunda ruranambaqmi,Jisusqa kayshina nirqan:—Suq runapa wirtambim suq yura

*igus karqan. Chaymi chay dwiñunqasuq diya rirqan chay igusnimbapuqoyninda maskaq. Piru manam nimapuqoyninda tarirqanchu. 7Chaymipiyunninda qayashpa nirqan: “Rikay,kimsa watanam achka bwiltasta yanqashamushqa kani igusta pallaq. Pirurikay, kanangamanmi mana nimapuqoyninda tarishqachu kani. Chayrikuchuyna. Yanqam arkakuykanwirtaypiqa”, nishpa. 8Piru chaypiyunninqam nirqan: “Taytitu, dijayraqkay watitata. Mayá, tukuy rridurnindaallashpa wanuta wichushaq. 9Talbisrichayshina ruraptiy, puqonman. Piru

12 13

177

mana puqoptinqam, chaypinakuchushpa wichukungi”, nishpa. [Nuta: Chay yura igus mana puqoyniyuqqam chay runa Dyusta mana kasuqshina.]

Jisusmi samana diyapi suq warmi nanaywan kumurashqata

kach akachirqan10Suq kutinmi Jisusqa *samana diyapi

*sinaguga wasipi yach achikuykarqan.11Chaypim karqan suq qeshyaq warmi.Payqam 18palla puriq. Chaqa suq *dyablumrurashqa karqan, ama nimatapisatinambaq dirichu shayayta. 12ChaymiJisusqa chay qeshyaq warmita rikashpa,qayashpaqa nirqan:—Warmisita, nanaynikimandam

kach akachiykina.13Chayshina nishpaqam, Jisusqa

makingunata sawanman rurashpa, chayuras das kach akachirqan. Chaymi chaywarmiqa, dirichuna shayashpa,chiq Dyusta ancha alabarqan. 14Chaytarikashpam, chay sinaguga wasipakamachikuqninqa Jisuspaq anchapiñakurqan. Chaqa Jisusqam chaywarmitaqa kach akachishqa karqansamana diyapi.kuqqa yumbay chaypi kaqkunatanirqan:—Sayis diyastallam atinchiqllapa

trabajaytaqa. Chayri chay diyakunapillashamuyllapa, kach akachishunannanaynikimanda. ¡Ama samanadiyapiqa! nishpa.

15Chayshina niptinqam, Jisusqanirqan:—¡A, *shimikiwanlla Dyusta

kasuqkuna! ¿Ima qamkunaqachu manatrabajangillapa samana diyapiqa? Chaqachay samana diyapiqam buyisnikita,burruykita takalninmanda paskashpa,apangillapa yakuta upyachiq,¿manachu? 16Chayshinallam kay warmi

*Abrajamba karu willkan kaqtadyabluqa 18 watasta kay qeshyaywanwatashqashina. Chayshina kaptinqa,¿akasuchu mana balin samana diyapikach akachinayqa? Chaqa ancham balinkach akachinaypaq, nishpa.

17Chayshina Jisus niptinqam, yumbay

qanllapa. Piru chay ancha achkarikaqkunaqam, Jisus yumbay chayshumaq rurashqangunata rikashpaqa,ancha kushikurqanllapa.

Jisusmi suq kumparasyundarurarqan ñapushpa murunwan

(Mt. 13.31-32; Mk. 4.30-32)18Chaymandaqam Jisusqa kayshinapis

nirqan:—Dyustana kasuqkunataqa

¿imawandaq atini kumparayta?19Paykunaqam ñapushpa murunshina.Chaqa suq runa ch akrambitarpuptinqam, chay ñapushpa murunqauchulitamanda wiñashpa, atundawiñan. Chaymi asta bwilaq pishqokunarikrangunapi kamachakunllapa(makachakunllapa). [Nuta: Chay ñapushpa murunshinam Dyusta kasuqkunaqa. Chaqaashlita kashpallapapismi, ancha rinllapa achkayaq.]

Jisusmi suq kumparasyundarurarqan libadurawan

(Mt. 13.33)20Jisusqam nirqambis:—Dyustana kasushpa kawsaqkunataqa

¿ima maswandaq atini kumparayta?21Paykunaqam *libadurashina. Suqwarmiqam midyu kustal mach katayakuwan sangushpa, ashla libaduratataqlluptinqa, ancha achkayan. Chay ashlalibaduraqam chay achka mach kataqalimpu saksachin, ¿manachu? [Nuta: Chayshinallam Dyusta kasuqkunapis ashlitalla kashpapis, ancha rinllapa achkayaq.]

13

178

n 13.35 [Salmo 118.26]

Jisusmi suq kumparasyundarurarqan kich ki punguwan

(Mt. 7.13-14, 21-23)22Jisusqam Jirusalinman riqshinaqa,

llaqtakunaman, kasiriyukunamanch ayarqan. Ch ayashpaqam, chayllaqtakunapi tiyaqkunata yach achishpa,yach achishpa, pasarqan. 23ChaypimJisusta suq runa kayshina tapurqan:—Taytitu, ¿ashlitallachu rinllapa

washadu kaqqa? nishpa.Chaymi Jisusqa nirqan:24—Chay kich ki punguta imashinapis

utqa yaykuyllapa. Kaykish niykillapa, anchaachka runawarmim rinllapamunaqyaykuyta. Piru tardina kaptinqam,mananarinllapachu atiq yaykuytaqa. 25Chaqawasidwiñu atarishpa, pungunda kirpaptinqam,mayqanniki sawapi kidaqqa pungundatakashpa, ringillapa qayakuq: “KamachikuqSiñursitu, kich ayri punguykita”, nishpa. Pirupayqam rin nishuqllapa:pachu. ¿Maymandach i kangillapa?” nishpa.26Chaymandaqam qamkunaqa ringillapaniq: “Qamwanmimikurqanchiq,chiq. Manchur qamqa chay kalliykunapiyach achikurqayki” nishpa. 27Chayshinaqamkuna niptikipismi, payqa rin nishuqllapa:“¡Nishushqallapanam kani: Manamriqsiykillapachu! ¿Maymandach i kangillapa?¡Ashuyllapa kaymanda, qamkunamanaallikunata ruraqkunaqa!” nishpa. 28Chaymisawa pungupi kidashpa, ringillapa rikaqchay alma *Abrajanda, *Isakta, *Jakubuta,*Dyuspaq rimaqkunatapis syilupi Dyuspañawpambina kaqta. Chaymi qamkunaqaancha ringillapamalayakuq. ¡Llalli

tinqam, anchawaqashpa, ancha llakishpa,kiruykillapata ringillapa qech yachiq!29Chaqa chay diyapiqam kay pachapa

llapa Dyusman, paywan syilupi tiyashpa,pullamikunambaqllapa. 30Chay diyapimwakinmana kamachikuq kaqkunaqa anchakamachikuqna puntapi rinllapa kaq. Piruwakin kamachikuq kaqkunaqam chaydiyapiqamana nimapaq balishpa, anchaikipi rinllapa kaq.

Jisusmi Jirusalimbitiyaqkunapaq waqarqan

(Mt. 23.37-39)31Chay diyallam wakin *farisiyu

duktrinayuqkuna ch ayamushpa, Jisustanirqanllapa:—Riy kaymanda. Chaqa chay gubyirnu

*Irudismi munan wanchishuyta, nishpa.32Chayshina willaptinllapam, Jisusqa

nirqan:—Riyllapa willay chay surrushina

ingañakuq Irudista: “Kay diyakunamJisusqa rin qatiq *dyablukunata. Rimbismikach akachiq qeshyaqkunata.daqam yumbay trabajunda rinna ushyaq”,nishpa. 33Piru kanan, qaya, qaya suqpunchawpismi alli, kay ñanda rinaypaq.Chaqa *Dyuspaq yumbay rimaqkunataqammasta wanchinllapa Jirusalin llaqtapi.

34’¡Ay, Jirusalimbi tiyaqkuna!

llapa! ¡Kanan Dyus kach amushqanrunakuna ch ayashuptinmi, sitashpawanchingillapa! Manchu suq wallpaqaalitamba warambi pulichitungunatatandan. Chayshinallam noqapis kutin kutinancha munashqa kani qamkunatatandashuyllapata.llapachu kangi. 35Chaymi kay llaqtaykiqawichukudu rin kaq. Kanan mananamringillapachu rikawaq, suq diyakutimunaykaman. Chaymi chay diyapinoqapaqqa ringillapa niq: “¡Alabashqakanqa, Tayta Dyuspa rrimplasunshamuqqa!” nishpa.n

13

179

Jisusmi kach akachirqan suq runasaksaykaq kwirpuyuqta

14 1Suq *samana diyapim Jisusqarirqan mikuq suq kamachikuq

*farisiyu duktrinayuqpa wasinman.Chaypim wakin farisiyukunaqa Jisustachapaykarqan. 2Chaypim karqambis suqruna ancha padisiykaq saksaywan.3Chaymi Jisusqa *nata chay yach achikuqkunata, chayfarisiyukunatapis tapurqan:—Mayá, ¿qamkunaqa imatam

ningillapa? ¿Dyusqachu dijawanchiq,runa masinchiqta kach akachinanchiqsamana diyapi ichu mana? nishpa.

4Chayshina tapuptinqam, chayfarisiyukunaqa uyararqanlla. ChaymiJisusqa chay uras chay qeshyaqpasawanman makinda rurashpa,kach akachishpa:—Riyna, nirqan.5Chaymandaqam chay farisiyukunata

nirqan:—Mayqannikipa suq burruyki ichu

suq turuyki suq qoch aman bulakaptinsamana diyapiqa, ¿manachu chayuraslla qamkunapis trabajashpa,gimanllapa? nishpa.

6Chaymi chay farisiyukunaqa manananimatapis atirqanllapachu kuntistayta.

Umildikuna kashunllapa7Chaymandaqam Jisusqa chay

kumbidadu runakunata rikarqan, masallin iskañukunata akraptin, puntapitiyanambaqllapa.syunda rurashpa, nirqan:

8—Mayqan kumbidashuptin suqkasamyintu fyistamanqa, ama tiyaychupunta tiyanapiqa. Chaqa puntapitiyaptikiqakish, ch ayamunman suqkumbidashqan mas kamachikuqqamanda. 9Chaykish chay mayqankumbidashuqqa nishungiman: “Qoyri

kay tiyanata kay suqta”, nishpa.Chaych i ancha penqakushpa, ringimantiyaq iki tiyanaman. 10Chayri mayqankumbidashuptinqa, iki tiyanapi tiyay.Chaymi chay mayqan kumbidashuqshamushpa nishungiman: “Yanasita(Yanasitu), shamuy kay mas allin puntatiyanaman”, nishpa. Chaymi chaymesapi wakin kaqkunaqa qambaqninqallapa: “Paymi ancha baliq runa”,nishpa. 11Chaymi mayqan runamunashpa kamachikuq kaytaqa, suqdiyaqa rin penqakuq. Piru chay umildikaqqam suq diyaqa ancha rinkamachikuq, nishpa.

12Chaymandaqam chay kumbidakuqrunata Jisusqa nirqan:—Rurashpa fyistataqa, ama yuyaychu:

Yanasaykunata (Yanasuykunata),masaykunata, aylluykunata ichu imayuqbisinuykunatallam rini kumbidaq,nishpaqa. Chaqa paykunaqam qamkumbidashqaykishina kumbidashushpa,rinllapa kutichishuq. Chayshinaqammana pitapis yanapaykangichu.13Ashwanri suq fyistata rurashpaqa,kumbiday chay mana imayuqkunata,mankukunata, kujukunata, sarkukunata.14

kunata yanapashpaqa, anchakushikushpa ringillapa tiyaq. Chaqachay pubrikunaqam mana atinqachupagarashuytaqa. Piru allin runakunakawsamuptinmi, Dyusqa rinpagarashuq, nishpa.

Jisusmi suq kumparasyunda rurarqankasaraqkunapa fyistanwan

(Mt. 22.1-10)15Chaymi Jisus nishqanda uyashpaqa,

chay mesapi tiyaqkunamanda suqninqaJisusta nirqan:—¡Ancha kushikunqa chay runa

Dyuswan syilupi tandata mikuqqa!nishpa.

14

180

16Chaymi Jisusqa nirqan:—Suq runash ancha allin fyistata rurashpa,

kumbidarqan ancha achka runakunata.17Chayshi mikunan uras ch ayaptinqa,kriyadunda kach arqan qayamunambaqchay kumbidashqangunata. Chayshikriyadunqa rishpa nirqan: “Shamuyllapanamikunanchiq. Listunammikunaqa”, nishpa.18Chayshina qayaptinqash, yumbaykumbidashqangunaqa nirqan:llapa. Manam atinillapachu riyta”, nishpa.Chay punta runa kumbidashqaqash nirqan:“Randishqam kani ch akrata. Riqmi rinirikaq. Chaymi rrugayki pirdunawanayki”,nishpa. 19Suqpisshi nirqan: “Randishqamkani sinku yuntas buyiskunata. Chaymi riniriqmallipaq.nayki”, nishpa. 20Suqpisshi nirqan:“Chayraqmi kasarashqa kani. Chayraykummana atinichu riyta”, nishpa. 21Chayshikriyadu kutimushpa, chayshina patrunnindaniptinqa, chay patrunninqa piñakushpa,nirqan: “Riy kallikunamanda das apamuqwaqmana nimayuq runakunata,nata, kujukunata, sarkukunata”, nishpa.22Chayshi kriyaduqa rishpa, chaykunataapamushpaqa, nirqan: “Patrunsitu,qanam kani chay niwashqaykishina. Pirukanraqmi tiyanakunaqa”, nishpa. 23Chayshipatrunqa kriyadundaqa nirqan: “Riykallikunaman, ñangunaman. Anchaanimachishpa, apamuy suq runakunatapis,kay wasiy undanan. 24Pirumanam nimayqanwaq punta kumbidashqayqamikunqachumikunaytaqa”, nishpa.

Ancha padisishpapis, Jisusta kasushun(Mt. 10.37-38)

25Chay tyimpupim ancha achka runakuna,warmikuna Jisuspa ikinda rirqanllapa.Chaymi payqa rishqanshina tikrakamushpa,yumbayta nirqan:

26—Mayqan noqaman shamuqqa ancha

manda. Chayri mayqanniki noqata

kuyawanaykimanda taytaykita,kita, warmikita, wambraykikunata,masaykikunata, panikikunata ichu kikinkwirpuykita masta kuyashpaqam, manabalingichu yach akuqniy kanaykipaqqa.27Chayri noqapi kriyishqaykiraykupadisishpa, ichu suq kruspi munaptinllapawanchishuytapis, allita kasuwashpaqa,noqapa allip yach akuqniy ringi kaq;manaqa manam.

28’(Mayá,syunda:) Mayqanniki suq *altu turritamunashpa ruraytaqa, puntata allitayuyangiman: ¿Aykataraq gastaymanushyanayqa? ¿Aypanmanchuraq qellayniyichu mana? nishpa. 29Chaqa mana allitayuyashpa, simyintuta qallarishpaqam,mana atingimanchu ushyayta, faltaptinqellayniki. Chaymi yumbay rikashuqkunaasipashushpa ninmanllapa: 30“Kay runamqallarishqa suq turrita ruraq; piru manamatishqachu ushyayta”, nishpa.

31’Ichu mayqan gubyirnu munashpapilyayta suq gubyirnuwanqa, manachupuntata allita yuyanman: ¿Kay 10.000suldaduykunawanqa atiymanchu binsiytapaypa 20.000 suldadungunataqa? nishpa.32Chaymi mana atishpa pilyaytaqa,karupillaraq kashpa, chay gubyirnuqakach anman rrimplasunda parlanambaq,ama pilyananllapa. 33(niki noqata munashpa kasuwaytaqa,puntata ancha allita yuyay: ¿Alliptachumunani kasuyta ichu mana? nishpa.)Chaqa mana dijashpa tukuy imaykitam,mana atingichu yach akuqniy kaytaqa.

Jisusmi suq kumparasyunda rurarqandañakashqa kach iwan

(Mt. 5.13; Mk. 9.50)34

rasyunda rurashpa, kayshinapis nirqan:—Kach iqam ancha allin. Piru

lambaqyaptinqam, mana atinchiqchuallichayta kach iyanambaqqa.

14

181

35Mananam balinchu nimapaq, niwanupaq.chiqna balinqa. Chayri qamkunarinriyuqkunaqa, allita uyawayllapa,nishpa. [Nuta: Jisusta mana munaq kasuqqamchay mana baliq kach ishina.]

Jisusmi suq kumparasyunda rurarqanchingashqa wishawan

(Mt. 18.10-14)

15 1Achka *kuntribusyundakubrakuqkuna, suq laya

uchayuqkunapismi qemikarqanllapa,Jisusta uyanambaq. 2Chayraykum*farisiyu duktrinayuqkuna, *Muysispaliyningunata yach achikuqkunapisJisusta penqashpa nirqanllapa:—Rikay,

nata ch ayachishpa, paykunawanmikun, nishpa.

3Chaymi Jisusqa kay kumparasyundarurarqan:

4—Mayá, qamkunamanda suqniki 100wishayuq kashpa,tinqa, ¿manachuraq chay 99 wishaykitapastupi dijashpa, ringiman maskaq chaysuq wishaykita tarinaykikaman? 5Chaymichay wishaykita tarishpaqa, ancha

giman. 6Kanan wasikiman ch ayashpaqam,kumpañiruykikunata, bisinuykikunatatandashpa, ningiman: “¡Kay chingashqawishaytam tarishqana kani! ¡Chayrikushikushunllapa!” nishpa. 7Chaymiallipta niykillapa, chayshinallam syilupipis.Dyuspi chay 99 kriyiqkunapaq syilupiqaancha kushikunllapa. Piru suq mana allinruna ichu warmi uchangunata dijashpa,Dyuspina allipta kriyiptinqam, ashwanmasta kushikunllapa syilupiqa.

Jisusmi suq kumparasyunda rurarqanchingashqa qellaywan

8’Mayá, suq warmi dyis ancha baliqyuraq qellayniyuq kashpa, suq

qellayninda wichushpaqa, ¿manachuraqmichanda syindishpa, chay wasindapichashpa, kuchun kuchun allitamaskanman tarinangaman? 9

daqam chayshina tarishpaqa, tandashpayanasangunata, bisinangunata ninman:“Yanasitakuna, kushikushunllapa, kay

rayku”, nishpa. 10Chayshinallam syilupi

llapa suq mana allin runa uchangunatadijashpa, Dyustana kasuptinqa.(Chayraykum chay uchayuqkunawanqatandakani, Dyuspaq yach achinaypaq),nishpa.

Suq kumparasyundam rurarqan suqrunapa churin qellayninda malgastaqwan

11Jisusqam nirqambis:—Suq runam ishkay churiyuq karqan.

12Chay shullka churinmi taytandanirqan: “Taytitu, qowaynari noqapaqkaq irinsyayta”, nishpa. Chaymitaytanqa chay ishkay churingunatach akrangunata animalningunatapartirqanna. 13Chaymandaqam wakindiyamandaqa, chay shullka churinqairinsyanda limpu randikushpa, suq karu*nasyunmanna rirqan. Waqpiqam tukuylaya mana allikunata rurashpa, chayqellayninda malgastashpa, limpunaushyarqan. 14Chaymandaqam yumbayqellayninda ushyaptinqa,biqa tukuy maypi ambrunana karqan.Chaymi payqa mallaqna purirqan.15Chayraykum manana nimanaytaatishpaqa, suq patrunmanna rirqan,trabajuta maskaq. Chaymi chaypatrunqa trabajuta qoshpa, kach arqanasyindanman, kuchingunataqaranambaq. 16Chaypi qaraqshinaqamanchana mallaqnarqan. Chaymikuchikunapa mikunan algarrubutaanchana munarqan mikuyta. Piru

14 15

182

baqqa. [Nuta: Chay algarrubuqam suqplantapa puqoynin. Piru manam runakunamikunanchu.] 17Chaymi ancha yuyashpanirqan: “Taytaypa wasimbiqam achkatrabajadurkuna kan. Paykunaqam anchaallita mikunllapa. ¡Piru noqaqam kaypimallaqnashpa wañuqna rini! 18

shaq taytayman. Ch ayashpaqam nishaq:Taytitu, Dyusta, qamta manakasushushpam, ancha uchata rurashqakani. 19Chaymi manana balinichu,churiki kanaypaqqa.shinar ch ayachiway”, nishpa. 20

shina yuyashpaqam,mandaqa kutimurqanna taytanman.’Chaymandaqam ch ayaykaptinqa,

taytanqa karupilla rikashpa, anchallakipashpa, kallparqan tinguq.paqam abrasashpa, *mucharqanqaqllambi churindaqa. 21Churinqamnirqan: “Taytitu, Dyusta, qamta manakasushushpam, uchata rurashqa kani.Chaymi manana balinichu, churikikanaypaqqa”, nishpa. 22Piru taytanqamqayashpa kriyadungunata kamachirqan:“Chay mas allin mudanata apamushpa,kay churiyta mudachiyllapa,llapa, sapatuchiyllapa. 23Chay masgurdu mishiruta apamushpa,llapa,llapa. 24Chaqa kay churiyqamchingashpa, wañushqashina karqan.Piru kanan kutimushpaqam,kawsamushqashina”, nishpa. Chaymifyistata rurashpa kushikurqanllapa.

25’Piru chay kulaka churinqamch akrambi kashqa karqan.daqam wasinman ch ayaykashpaqa,uyarqan kunyalla fyistata rurashpadansaykaptinllapa. 26Chaymi payqa suqkriyadunda qayashpa tapurqan: “¿Imamkan?” nishpa. 27Chay kriyadunqamnirqan: “Masaykim ch ayamushqana.Chaymi taytaykiqa allillach ayamushqanrayku, chay mas gurdu

mishiruta wanchichishqa, fyistataruranambaq”, nishpa. 28Chaytayach ashpaqam, chay kulaka churinqaancha piñakushpa, mananamunarqanchu yaykuyta. Chaymitaytanqa lluqshishpa, ancha rrugarqanyaykunambaq. 29Piru payqampiñakushpa, taytanda kayshina nirqan:“Noqaqam ancha achka watakunatakaypi sirbiyki, tukuy imapikasushushpa. Piru chayshina allitasirbishuptiypismi, mana nunka ni suqchibituta qowashqachu kangi, kumpa

naypaqqa. 30Piru rikay, chay churiki

tinqam, paypaqqa chay mas gurdumishiruta wanchichishqa kangi”,nishpa. 31Chaymi taytanqa nirqan:“Ijitu, qamqam tukuy tyimpu pullaykangi. Chaymi tukuy imaykunaqaqamba. 32Piru kananqam ancha alli, kayfyistata rurashpa kushikunanchiq.Chaqa kay masaykiqam wañushqashinakashqanmanda, kananqa kutimushqana.Chingashqa kashqanmandam,tarishqana kanchiq”, nishpa.

[Nuta: Chayshinam Dyus ancha kushikun, suq uchayuq runa uchangunata dijaptin. Piruchay farisiyukunam chay kulaka churishinamana munarqanllapachu ch ayachiyta chay uchakunata dijaqkunataqa.]

Jisusmi suq kumparasyunda rurarqan suqruna patrunninda ingañaqwan

16 1Jisusqam *yach akuqningunatakay kumparasyunda rurashpa

nirqan:—Suq kapuq runam suq *

dumbi ancha yuyakushpa numbrarqan,payna tukuy imanda randinambaqrandikunambaq. Piru suq diyam wakinrunakuna yachdupaq: Patrunnimba kusasningunata,

15 16

183

qellaynindam yanqakunapi gastaykan,nishpa. Chaymi chay patrunnindaqachayshina rurashqambaq willarqanllapa.2

dundaqa qayashpa, nirqan: “Qambaqmiyach ani. ¿Imatam rurashqa kangi?Mayá, chay kusasniykunapaq,qellayniypaq kwintata qoway.Mananam ringichu trabajaq”, nishpa.3Chaymi chay impliyaduqa yuyarqan:

tinqa, ¿imanashaqraq? Chaqa ch akrapitrabajanaypaqqam mana balinichu.Limush nata mañakunaypaqqampenqakuni”, nishpa. 4Chaymandaqamyuyarqan: “¡A, ya yach aninam!Kaypiraq kashpa,shaq, mana trabajuyuq kaptiy,paykunana wasinman tandawanambaq”,nishpa. 5Chaymi chayshina yuyashpaqa,patrunninda dibiraqkunata, suqnindasuqninda qayachishpa, tapurqan:“¿Aykatataq dibirangi patrunniytaqa?”nishpa. 6Chaymi suq dibirakuqqanirqan: “100 *barril asiytitam dibirani”,nishpa.Chaymi chay impliyaduqa chay

runata nirqan:qayki dukumintu. Tiyashpa, das suqmushuq dukumintuta ruray, 50llana dibiranayki”, nishpa. 7

daqam suq dibirakuqtapis tapurqan:“¿Qamqa, aykatataq dibirangi?” nishpa.Chaymi chay dibirakuqqa nirqan: “100midida trigutam dibirani”, nishpa. [Nuta: Kada mididach i ch usku kintal triguta piskaq.]Chaymi chay kriyaduqa paytapis nirqan:“Kaypi kay tratukushqayki dukumintu.Suq dukumintuta das allichay, 80mididatallana dibiranayki”, nishpa.8Chaymi patrunninqa chaytayach ashpa,baqqa nirqan: “Ay, chay impliyaduyqamancha yach ayniyuq kashqa, chaytaruranambaqqa”, nishpa.

Chaymandaqam Jisusqa nirqan:—Kay mundupa kusasningunapi

manda mas yach ayniyuqkuna. Chaqapaykunapuram masta yanapanakunllapaqellayninwan.

9’Chaymi noqaqa kayshina niykillapa,kay mundupi imayki kaqwan suqkunatayanapay, yanasuyuq (yanasayuq)kanaykillapa. Chaymandaqam chayimaykillapaqa rin ushyakaq. Piru

kuna kushikushpa, shumaqta rinllapach ayachishuq.

10’Chaqa mayqan ashlitata allitakwidaqqam, achkatapis allita rin kwidaq.Piru mayqan ashlitata mana allitakwidaqqam mas achkatapis mana allitachurin kwidaq. 11Chayshinam kay mundupakusasningunata mana allikunapi qamkunagastaptikiqa, Dyusqa mana rinchu

nataqa. 12Kanan kay pachapi suqpa

paqam, Taytanchiq Dyusqa manaqoshunqallapachu partikitaqa.

13

daqa kasuyta. Chaqa suq patrunnindammasta rin ch iqniq; suqtaqam masta rinkuyaq. Ichu suqtalla ancha rin kasuq,suqtaqa mana. Chayshinallam manaatingillapachu Dyusta, qellayta pullatakuyaytaqa.

14Chay *farisiyu duktrinayuqkunaqamqellayta ancha munarqanllapa. ChaymiJisus nishqanda uyashpaqa, anchaasiparqanllapa. Chaymi Jisusqapaykunata nirqan:

15—nambaq,llapa. Piru Tayta Dyusqam qamkunapashunqoykitaqa allita riqsin:llam munanllapa, nishpa. ChaymiDyusqa qamkuna rurashqaykitamillanashpa ch iqnin.

16

184

Jisusmi yach achikurqan Muysiskamachikushqambaq

16Jisusmi kayshinapis nirqan:—*Muysispa liyningunata, *Dyuspaq

rimaqkuna iskibrishqandapismiyach akurqaykillapa *Jwan Shutichikuqshamushqan tyimpukaman. Chayshamushqan tyimpumandapacham*Dyuspa shumaq nutisyandayach achikuykani. Chaymi ancha achkamunanllapa imashinapis syilumanyaykuyta. 17

naqam kanangaman ancha balin.

timbis, chay liykunaqa mana ni ashlitarinchu chingaq.

Jisusmi nirqan: “Rrispitu warmikimandaama akrakayllapachu”, nishpa

(Mt. 5. 31,32; 19.1-12; Mk. 10.1-12)18’Dyuspaqqam mana balinchu suq

runa akrakanambaq warminmandaqa.Chaymi suq runa warminmandaakrakashpa, suqta tandashpaqam,uchayuqna kidan. Chayshinallam chaywarmi dijashqata mayqan tandaqpisuchayuqna.

Jisusmi yach achikurqan suq kapuqrunapaq, suq pubri runa Lasarupaq

19’Suq runam ancha kapuq karqan.Chaymi ancha shumaq ch aniyuqmudanayuq puriq. Kanan tukuy diyamancha allingunatalla mikuq. 20

bismi suq pubri limush niritu. PaymiLasaru shutiq. Kanan ishqoyaykaqkwirpuyuqmi karqan. Chaymiusuraykarqan chay kapuqpa pungumbi.21Kanan chay Lasaruqam anchamunarqan chay kapuqpa mesanmandaishkiq mikunata mikuyta undanambaq.Kanan allqokuna shamushpam, chayishqoyninda lambiykarqan. 22

daqam chay pubri limush nirituqa

wañurqanna.guna *ispiritunda aparqan syiluman,*Abrajamba ispiritunwan tiyanambaq.Chaymandaqam chay kapuqpiswañurqanna. Wañuptinqam paytapispambarqanllapa. 23Piru chay kapuqqam*wañushqakunapa lugarninman rishpa,ancha padisirqan. Chaymi chayshinapadisiykashpaqa, karumanda rikarqanLasaruta, Abrajamba ladumbitiyaykaqta. 24Chaymi payqa jwirtitaqayakushpa, nirqan: “Taytitu Abrajan,llakipawashpa, kamachiy chay Lasaruta,shamunambaq didumba puntandayakitupi nuyuchishpa, qallituytachirichinambaq. ¡Chaqa kay ninapimancha padisiykani!” nishpa. 25

janqam nirqan: “Ijitu, yuyayri chay

kita. Piru Lasaruqam tukuy imapipadisirqan. Kananqam payqa kaypiancha kushikushpana tiyaykan. Piruqamqam padisiykangina. 26Suq ancha

manda akrawanchiq. Chaymi manapipis atinchu kay chimbamanda chaychimbamanqa pasayta.mandapismi mana pipis atinchukaymanqa pasamuyta”, nishpa.27Chaymi chay kapuq runaqa ancharrugashpa nirqan: “Taytitu Abrajan,yush ayku Lasaruta kachnaman, 28chay sinku masaykunatawillanambaq, ama kay kastigumanshamunanllapa”, nishpa. 29ChaymiAbrajanqa nirqan: “Masaykikunam atinliyiyta *Muysis iskibrishqanda,*Dyuspaq rimaqkuna iskibrishqandapis.Chaykunata liyishpa, kasunqallapa,washadu kananllapa”, nishpa. 30

mandaqam chay kapuqqa nirqan:“¡Taytitu, chaykunataqam manarinllapachu kasuq! Piru suq almakawsamushpa,tinqam, kriyishpa, uchanllapata rinllapa

16

185

dijaq”, nishpa. 31Piru Abrajanqamnirqan: “Paykuna mana kasushpaMuysis nishqanda, Dyuspaq rimaqkunanishqandaqam, mana rinllapachu kasuqwañushqanmanda kawsamuqtapis”,nishpa.

Kwidakashunllapa, suqkunata amauchata rurachinanchiq

(Mt. 18.6-7, 21-22; Mk. 9.42)

17 1Jisusmi kayshinapis*yach akuqningunata nirqan:

—Ancha trabajusmi rin kaq,shumaqta kawsanaykillapa. Chaqasuqkunam rinllapa animachishuq,uchata ruranaykillapa. Pirupaykunaqam ancha kastigadu rin kaq.2Chayri chay uchata rurachiqpaqqa masalli kanman kungambi suq atun mulinurumita watashpa, *mar yakumanwichukunanllapa, ch uqashpawañunambaq,kunata uchata rurachiptin. 3Chayriqamkuna kikiki kwidakayllapa, ama nipitapis animachinayki uchataruranambaq. Ashwanri kriyiq masikimana allita rurashuptinqa, anyay,amana mas uchata ruranambaq. Piruuchangunata dijashpa, pirdundamañashuptinqa, pirdunay. 4Suq diyapisyiti bwiltasta mana allita rurashushpa,chaymanda chay syiti bwiltastasyintishpa, pirdunda mañashuptinqa,pirdunay, nishpa.

Apustulningunam munarqanmas allita Jisuspi yuyakuyta

5Yumbay chayta uyashpaqam, Jisuspa*apustulningunaqa nirqan:—Yanapawayllapa, qambi mas allita

yuyakunaypaq, nishpa.6Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Ashlitata noqapi kriyishpaqach i,

tukuy imata atingimanllapa rurayta.Chaqa kay ancha atun yura sikamuruta

qamkuna kamachiptiki: “Pilakashpa, riy*mar yakuman plantakaq”, niptikiqa,kasushushpa, allipta chayshina rinruraq.

Ama palanganu kashpachu,Dyusta allita kasushunllapa

7—Amar palanganuqa kayllapachu.Ashwanri yuyayllapa: Dyuspaqqammana baliq *randishqa kriyadushinallakani, nishpa. Mayá, yuyashunllapa:Suqniki kriyaduyuq kashpa, chaykriyaduyki yapukushpa, michikushpa,wasikiman ch ayaptinqachuraq,¿ningiman: “Pasashpa mesaman tiyaymikunayki”, nishpa? 8

naqa ningimanchu. Ashwanmikamachingiman: “Utqa yanukushpa,mandilnikita rurakushpa,chiway. Chaymandaqa noqa mikuptiyupyaptiyraqmi, qambis atingi mikuyta,upyaytaqa”, nishpa. 9

naqa chay randishqa kriyaduykita chayima kamachishqaykita ruraptinqa,“Dyusilupagi” ningimanllapa? Manám.10Chayshinallar qamkunapis Dyuskamachishushqanda rurashpa,yuyayllapa: “Mana baliq randishqakriyadushinam kanchiqllapa. ChaqaDyus niwashqanchiqtallam rurashqakanchiq. Manam yuyashqachu kanchiq,masta rurananchiqpaqqa”, nishpa.

Jisukristum kach akachirqan dyis runaismuykaq kwirpuyuqta

11Jisusmi Jirusalinman riqshinaqa,*prubinsya Galiliyapa, prubinsya*Samaryapa lindirunda pasaykarqan.12Suq kasiriyuman ch ayaykaptinqam,dyis *ismuykaq kwirpuyuq runakunashamurqan tinguq.paqam, karupilla shayashpa, 13anchajwirtita nirqanllapa:—¡Yach achikuq Jisus, yush ayku

noqaykunatar llakipaway! nishpa.

16 17

186

o 17.27 [Génesis 6.5–7.24]

14Chaymi Jisusqa paykunata rikashpa,nirqan:—Mayá, riyllapa kurakunaman,

paykuna rikashushpa:“Kach akashqanam kangi”, ninambaq.

naman riqshinaqa, limpukach akarqanllapa. 15Chaymi suqninqarikashpa: Kach akashqanam kani,nishpaqa, Taytanchiq Dyusta anchaalabashpa, Jisusmanna kutirqan.16Chaymi Jisusman ch ayashpaqa,ñawpambi qonqorikushpa, pachakamanqaqllanda ch ayachishpa, anchapagikurqan. Chay runaqam prubinsyaSamaryamanda karqan. (nukunam *isrraylinukunawan anchach iqninakuqllapa.)

17Chaymi Jisusqa nirqan:—Chay yu qeshyaymanda

kach akaqkunaqa ¿manachu dyisrunakuna karqan? ¿Maypinataq chaynwibiqa? 18¿Ima, kay furastirullachukutimushqa, Dyusta alabanambaqqa?nishpa.

19Chaymandaqam Jisusqa chay runatanirqan:—Atarishpana riy. Noqapi

yuyakushpam, kach akashqana kangi,nishpa.

Kayshinam Tayta Dyusqa rin kamachikuq(Mt. 24.23-28, 36-41)

20*Farisiyukunaqam Jisustatapurqan:—¿Ima tyimputaq Dyusqa rin shamuq

kamachikuqqa? nishpa.Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Dyus runakunapa shunqombi

kamachikuptinqam,pachu atiq rikayta. 21Manam pipisrinchu niq: “Kaypim, waq maypimDyusqa kamachikuykan”, nishpaqa.

Chaqa Dyusqam paypi yuyakuqkunapashunqombi kamachikuykan, nishpa.

22Chaymandaqam Jisusqayach akuqningunata nirqan:—Suq diyakunam ancha ringillapa

munaq rikawayta. Piru manaraqmiringillapachu rikawaq. 23Chaydiyakunapiqam wakingunaqa rinllapanishuq: “¡Kaypinam Jisukristuqa!” ichurin nishuqllapa: “¡Waqpim payqa!”nishpa.papis, ama kriyiyllapachu nipaykunawan riyllapachu. 24Chaqa noqa*Dyusmanda Shamuq Runam llipyaqrrilampagushina rini kutimuq. Manchurrilampaguqa tukuy syilupi lliwyan kayladumanda suq ladukaman.llam noqa *Dyusmanda ShamuqRunapis yumbay ladukunapi lliwyashpa,rini kutimuq. 25Piru puntatam ancharini padisiq. Chaqa kay tyimpupirunakunaqam mana baliqpaq rinllapariqsiwaq.

26’*shinam, noqa kutimunay tyimpupipisrinllapa kawsaq. 27Chaqa chay Nuwipatyimpumbiqam mikuykarqanllapa,upyaykarqanllapa.karqan.

*wambuqwasinman yaykunan diyakaman.Chaymandaqam ancha jwirtita tamyarqan.Chaymi runakuna warmikunaqach uqashpa, limpu wañurqanllapa.o 28Chay*Lutpa tyimpumbi pasashqanshinam rinkaq. Chaqa chay tyimpupiqamrunakunaqa mikuykarqan, upyaykarqan,tukuy imata randiykarqan,karqan, tarpukuykarqan,llapa. 29Piru chay *Sudumamanda Lutlluqshishqan diyaqam syilumandaninakuna *asufriwan ishkimushpa, chayrunakunata, warmikunata limpu

17

187

p 17.29 [Génesis 19.1-29]

wanchirqan.p 30Chayshinallam rin kaq,noqa *Dyusmanda Shamuq Runasyilumanda kutimuptiypis.

31’Chayri chay diyapiqa mayqan*wasimba sawambi kaqqa amanayaykunqachu,baqqa. Chayshinallar ch akrambikaqkunapis amana wasinmanqakutinqachu. 32Lutpa warmindapasashqandar yuyayllapa. [Nuta: Chaqapayqam Sudumamanda kallpaykashpa, ikimantikrakashpa, chapakurqan. Chaymi chaypilladas wañurqan. Liyiy Génesis 19.26ta]33Chayshinam mayqanniki noqata

paqqa, ringi chingaq tukuy tyimpupaq.

shuptinllapam, noqa rini washashuq,tukuy tyimpu noqawan kawsanaykipaq.

34’Alliptam niykillapa, chay tyimpupi suqkamapilla ishkay puñuykaptinqam, TaytaDyusqa suqta rin apaq, suqta rin dijaq.35Chayshinam ishkaywarmikuna pullakutakuykaptinqa, suqta rin apaq, suqta rindijaq. 36Ishkay runa chbismi, suqta rin apaq, suqta rin dijaq.

37Chayshina niptinqam, chayyach akuqningunaqa tapurqanllapa:—Taytitu, ¿maypitaq kay nishqaykiqa

rin kaq? nishpa.Chaymi Jisusqa nirqan:—Suq wañushqa kaptinqam, chaypi

shingukuna shutilla tandakashpamuyuykan, ¿manachu? (Chayshinallamchay tyimpupipis tukuy imapasashqanda rikashpalla, das ringillapayach aq: Waqpim, nishpa.)

Jisusmi suq kumparasyunda rurarqanjuyiswan biyudawan

18 1Jisusmi suq kumparasyundarurarqan, ama disanimakashpachu,

Dyusmanmañakunanllapa. Chaymi nirqan:

2—Suq llaqtapim karqan suq juyis.Chay juyismi mana rrispitaqchu niDyusta ni runa masingunata. 3Chayllaqtapiqam suq biyudapis karqan.Payqam chay juyisman rishpa, suqdimandata rurarqan kuntrambaq.Chaymi kutin kutin juyisman rishpanirqan: “Siñur juyis, kuntrawaqwanallin justisyata ruraway”, nishpa. 4Piruchay juyisqam achka tyimputa chaybiyudataqa mana kasurqanchu.Chaymandaqam kayshina yuyarqan:“Manam rrispitanichu ni Dyusta ni runamasiykunatapis. 5Piru kay biyudaqamkutin kutin shamun piñachiwaq,dimandanda allichanaypaq. Chaymiyanapashpa allichashaq. Chaqa achkabwiltasta shamushpaqach i, manadijawanqachu samanaypaq”, nishpa.

6Chayshina nishpaqam, Jisusqapaykunata nirqan:—Allita yuyayllapa chay malu juyis

nishqambaq. 7Piru Taytanchiq Dyusqamancha allin.pachu, akrashqangunata dasna rinwashaq, payman punchawnindin,tutapnindin mañakuptinllapa. 8ChaqaDyusqam chay akrashqangunata das rinwashaq. Piru noqa *Dyusmanda

tiyqam,kuna ichu mana? nishpa.

Suq kumparasyundam rurarqanfarisiyuwan, kuntribusyunda

kubrakuqwan9Wakingunaqam yuyarqan: Noqam

chay suqkunamanda Dyusta mas allitakasuni. Chaymi paykunaqa manabalinllapachu, nishpa. ChayraykumJisusqa kay kumparasyunda rurarqan:

10—Ishkay runakunam rirqanllapa*Dyuspa adurana wasinman, chaypi

17 18

188

q 18.20 [Éxodo 20.12-16]

Dyusman mañakunanllapa. Suqqam*farisiyu duktrinayuq karqan. Suqqam*kuntribusyunda kubrakuq karqan. 11Chayfarisiyuqam shayashpa, nirqan: “Dyusitu,dyusilupagiri; manam chay uchayuqrunakunashinachu kani.naqam suwakunllapa, ichu rrispituyuqkashpapis, suqwan puñunllapa, ichu suqlaya mana allikunata ruranllapa. Pirunoqaqam mana paykunashinachu kani, ni

nachu kani. 12Kanan kada simanam ishkaydiyata ayunani.mandam *dyismuyta qoyki”, nishpa.

13’Piru chay kuntribusyunda

pachu, ni syiluman chapakushpachu,ashwan pichunda takashpa nirqan:“Dyusitu, llakipawayri. Chaqa noqaqamancha uchayuq kani”, nishpa.

14’Chaymi noqaqa niykillapa, chay

namanda pirdunaduna, kutirqanwasinmanqa. Piru Tayta Dyusmi chayfarisiyutaqa mana pirdunarqanchu.Chaqa Dyusqam chay palanganutaqaultimupi rin ruraq penqakunambaq.Piru chay umildi kaqkunataqam anchakamachikuqpaq rin ruraq.

Jisusmi wambritukunata bindisirqan(Mt. 19.13-15; Mk. 10.13-16)

15Wambritukunatam apamurqanllapaJisusman, sawanllapapi makinda rurashpa,Dyusman mañakunambaq. Piru*yach akuqninguna chayta rikashpa,anyarqanllapa chay wambritukunaapamuqkunata (llapa). 16

nata qayashpa, yach akuqningunatanirqan:—Ama arkayllapachu. Dijayllapa chay

wambritukunata, noqaman

shamunambaq. Chaqa Tayta Dyusshumaqta kamachikuptinqam, kaywambritushina kaqkuna paywanrinllapa kawsaq. 17Alliptam niykillapa,kay umildi wambritushina kaqkunallamDyusta kasushpa, rin kawsaq paywanqa.Piru palanganukunaqam mana Dyuswanrinllapachu kawsaq.

Suq kapuq runam Jisuswan parlarqan(Mt. 19.16-30; Mk. 10.17-31)

18Suq kamachikuq runam Jisustakayshina tapurqan:—Allin yach achikuq Taytitu,

¿imatam atini rurayta, Dyuswan tukuytyimpu kawsanaypaqqa? nishpa.

19Chaymi Jisusqa nirqan:—¿Imaraykutaq niwangi: “Allin”

nishpaqa? Tayta Dyusllam allinqa.Manam masqa kanchu. 20Qamqamyach angi *Dyuspa Santu Librumbikamachikushqambaq: “Warmiyuqkashpaqa, ama suq warmiwanqapuñuychu. Ama wanchikuychu. Amasuwakuychu. Ama yanqaqa pipaqpisllullakuychu. Taytaykita, mamaykitarrispitay”, nishpa.q

21Chayshina Jisus niptinqam, chayrunaqa nirqan:—

dapacha kasushqa kani, nishpa.22Chayta uyashpaqam, Jisusqa nirqan:—

paqqa. Tukuy ima kaqnikitarandikushpa,nata qoy. Chayshina qoshpaqam, syilupitukuy imayuq ringi kaq.daqam shamuy, noqawan purinayki,nishpa.

23Chayta niptinqam, chay runaqalimpu malaganayarqan, ancha kapuqkashqanrayku. 24Chaymi Jisusqa, anchamalaganayaqta rikashpaqa nirqan:

18

189

—Ancha trabajusraq, kapuq runakunaDyusta kasunanllapa, paywankawsananllapa. 25Ancha trabajusraqkanman, chay atun animal *kamilluawjap rinrinda pasanambaq. Piru mastrabajusmi kanman, suq kapuq runaDyuswan kawsanambaqqa, nishpa.

26Chaymi chayta niptinqa, chayuyaqkunaqa tapurqan:—Chayshina kaptinqa, ¿pitaq atinman

washakayta? nishpa.27Chaymi paykunataqa nirqan:—Runakunallaqam mana nimatapis

atinmanllapachu washakayta. PiruTaytanchiq Dyusmi atin washaytaqa,nishpa.

28Chaymandaqam Pidruqa nirqan:—Taytitu, noqaykunaqam tukuy

imayllapata dijashqallapana kani,qamwanna purinaypaqllapa, nishpa.

29Chaymi Jisusqa nirqan:—Alliptam niykillapa, mayqan runa

dijaq wasinda, taytanda, mamanda,masangunata, warminda, wambrangunata,Dyusta kasunambaq, 30chay dijashqambaqmas achkata rin ch askiq kay mundupiqa.Piru manam chaytallachu rin ch askiqqa.Ashwanmi syilupi tukuy tyimpu rinkawsaq Dyuswan, nishpa.

Jisusmi nirirqan: “Rinllapam wanchiwaq”(Mt. 20.17-19; Mk. 10.32-34)

31Jisusmi yach akuqningunatalla suqladuman apashpa, nirqan:—Kananqam anaq Jirusalinmanna

rinchiq riq. Chaqa *Dyuspaq rimaqkunanoqapaq yumbay nishqangunaqamJirusalimbi rin kumpliq. 32Chaypiqamfurastiru runakunamanna rinllapaintrigakuwaq. Kanan mana baliqkunataniwashpam, rinllapa asipawaq. Suqlastima rurawashpam, rinllapatuqapawaq. 33Asutiwashpam, rinllapawanchiwaq. Piru kimsa diyamandamrini kawsamuq, nishpa.

34Piru chayshina Jisus niptinqam,chay yach akuqningunaqa manaintyindirqanchu:naqa nirqan? nishpa.llapa tutayaqpishina karqan. Chaymimana atirqanllapachu intyindiyta.

Jisusmi suq sarku runata chapachirqan(Mt. 20.29-34; Mk. 10.46-52)

35Jisus ch ayaykaptinna Jirikullaqtamanmi, suq sarku runa ñambitiyashpa, limush nata mañakuykarqan.36Chaymi ancha achka runakuna chaytapasaykaqta uyashpaqa, tapurqan:—¿Imataq kashqa? nishpa.37Chaymi paytaqa nirqanllapa:—Jisus Nasaritmanda kaqmi kayta

pasaykan, nishpa.38Chaymi payqa ancha jwirtita

qayakurqan:—¡Unay *Dabidpa Karu Willkan Jisus,

llakipawayri! nishpa.39Chaymi Jisuspa ñawpanda

llapa uyaranambaq. Piru payqamashwamba mas jwirtita qayakurqan:—¡Unay Dabidpa Karu Willkan,

llakipawayri! nishpa.[Nuta: “Unay Dabidpa Karu Willkanmi”

munan niyta: “*Dyus Akrashqan Washadur”, nishpa.]

40Chaymi Jisusqa riykashqanmandashayashpa, kamachirqan:—Riyllapa apamuy waq runata,

nishpa.Ch ayachiptinqam, Jisusqa tapurqan:41—¿Imatam munangi ruranaypaq

qambaqqa? nishpa.Chaymi chay runaqa nirqan:—Taytitu, munanim ñawiykunata

kach akachinayki chapakunaypaq,nishpa.

42Chaymi Jisusqa nirqan:—Noqapi allita kriyishqaykiraykum

niyki, chapakuy, nishpa.

18

190

43Chayta niptinllam, chay runaqachay uras atirqanna rikakuyta. ChaymiTayta Dyusta ancha alabashpa, Jisuspaikindana rirqan. Kanan yumbayrikaqkunapismi Taytanchiq Dyustaancha alabarqanllapa.

Jisusmi Sakiyuwan parlarqan

19 1Jisusmi Jiriku llaqtapach awpinda pasaykarqan. 2Chay

llaqtapim karqan suq ancha kapuq runaSakiyu shutiq. Payqam *kuntribusyundakubrakuqkunapa kamachikuqninkarqan. 3Chay Sakiyum anchamunarqan Jisusta rikayta. Lukismiancha achka runa kaptin, takshitakashqanrayku, mana atirqanchurikaytaqa. 4Chaymi payqa Jisuspañawpanda kallpashpa, suq yurasikamuru shutiqman lluqshirqan, chaytapasaykaptin, rikanambaq. 5Chayshinachay muntipi kaykaptinqam, Jisusqachayta pasaqshina anaqmanchapakushpa, paytaqa rikarqan. ChaymiJisusqa nirqan:—Sakiyu, utqa ishkimuy, wasikipi

pusadata qowanayki. Chaqa TaytayDyusmi munan, qamwan kidanaypaq,nishpa.

6Chaymi Sakiyuqa utqaymayaishkimushpa, kushikushpa aparqanwasinman. 7Chayshina apaptinqam,yumbay chay rikaqkunaqa kayshinaancha rimatikurqanllapa:—Suq uchayuq runapa wasinmanmi

Jisusqa rin kidaq, nishpa.8Kanan Sakiyuqam shayashpa, Jisusta

nirqan:—Taytitu, tukuy imay kaqkunatam

midya partita rini qoq chay mananimayuqkunata. Mayqanda ingañashpa,imanda qoch ishqa kashpapismi,ch usku tantuta rini kutichiq, nishpa.

9Chayshina niptinqam, Jisusqanirqan:

—Kananqam Tayta Dyusqa kay

qana, chay unay *qanllaparayku. 10Chaqa noqa*Dyusmanda Shamuq Runaqamshamushqa kani chay chingashqakaqkunata maskashpa, washanaypaq,nishpa.

Jisusmi suq kumparasyunda rurarqanqellayta trabajachiqkunawan

(Mt. 25.14-30)11Jisusta chay uyaykaqkunaqam

yuyarqanllapa: Jisusqam Jirusalinmanch ayaykanna. Chaymi dasna rinchiqrikaq paytaqa,tinchiq, nishpa. Chaymi Jisusqa kaykumparasyunda rurashpa nirqan:

12—Suq kamachikuq runam suq karukamachikuq *nasyunman rirqangubyirnupaq numbrananllapa,kutimushpa nasyunninman, chaypigubyirnun kanambaq. 13Piru manaraqrishpaqam, dyis kriyadungunataqayashpa, kadunuta qorqan suq qellayancha baliqta. Chaymandaqampaykunata nirqan: “Kutimunaykamankay qellayniyta trabajachiyllapa”,nishpa. 14Piru llaqta masingunamch iqnirqan paytaqa. Chaymi wakinrunakunata ikinda kach arqanllapa chaykaru nasyunman, paypa kuntrankayshina rimanambaq: “Noqaykunaqammana munanillapachu chay runagubyirnuy kanambaqqa”, nishpa.

15’Piru chay kamachikuq runaqamkargunda ch askirqan. Chaymandakutimushpaqam, chay dyis kriyadunqellaynin qoshqandaqa qayachirqantapunambaq: “¿Aykatam qellayniytaganachishqallapa kangi?” nishpa.16Chaymi chay punta kriyadunqashamushpa nirqan: “Taytitu, kayqellaynikitaqam dyis tantus mastaganachishqa kani”, nishpa. 17Chaymi

18 19

191

chay kamachikuqninqa kriyadundanirqan: “Ancha allin kriyaduymi kangi.

tikim, rini numbrashuq,napa kamachikuqnin kanaykipaq”,nishpa. 18Chaymandaqam suqpisshamushpa nirqan: “Taytitu,taqam ganachishqa kani sinku tantusmasta”, nishpa. 19Chaymi chaypatrunninqa paytapis nirqan: “Qamqamsinku llaqtakunapa kamachikuqnin ringikaq”, nishpa.

20’Chaymandaqam suqpis shamushpanirqan: “Taytitu, kaypim qellayniki. Suqpañuypi qepishpam waqaychashqa kani.21Chaqa ancha wapu kashpam, suqkunawaqaychashqanda qamna tandangi.Suqkuna tarpukushqandam qamnakusichangi.shurqaq”, nishpa. 22Chayshina chaykriyadun niptinmi, chay patrunninqakayshina nirqan: “Qamqam ancha malukangi.shungi: ‘Uchayuqmi kangi’ nishpa. Qaminiwaykangi wapu kashpa, suqkunawaqaychashqanda tandashqayta,

qayta. 23Chayshina noqapaqyach ashpaqa, ¿imaraykutaq chayqellayniytaqa mana rurarqaykichubankuman, kutimushpaqawach ayniyuqta surqonayta?” nishpa.

24’Chayshina nishpaqam, chaypikaqkunata kamachirqan: “Chay malukriyaduyta qellayta qoch ishpa, chaydyis qellayniyuqta qoyllapa”, nishpa.25Chaymi paykunaqa nirqanllapa:“Taytitu, piru chay suq kriyaduykiqamdyis qellayniyuqna. ¿Imapaqnamiri

llapa?” nishpa. 26Piru patrunninqamnirqan: “Uyawayllapa, yumbay chayimayuqkunam masta rinllapa ch askiq.Chay mana nimayuqqam chay ashlitakaqninda rin pyirdiq (mana allita

trabajachishqanrayku). 27

kunapismi mana munanllapachukamachikuqnin kanaypaqqa. Chayripaykunata kay ñawpayman apamushpa,wanchiyllapa”, nishpa.

Jisusmi yaykurqan Jirusalinman(Mt. 21.1-11; Mk. 11.1-11; Jn. 12.12-19)28Chaykunata yach achikushpaqam,

manna rirqan. 29Chaymi riqshinaqa,yaqqana ch ayashpa Bitfaji llaqtaman,Bitanilla (Bitaniya) llaqtaman, chay*Ulibu lumapa sirkambi kashpaqa,ishkay *yach akuqninda nirqan:

30—Riyllapa waq chimbakasiriyuman. Waqman ch ayashpaqam,ringillapa tariq suq burritu watashqata.Chay burritupiqam manaraq ni pipispurishqachu. Chayta paskashpa,apamuyllapa. 31

llapa: “¿Imapaqmi paskangillapa?”nishpaqa, niyllapa: “Siñurninchiqminisitan kay burrituta”, nishpa.

32Chayshina kamachiptinqam, chayyach akuqninguna rishpa,shina burritutaqa tarirqanllapa.33

tinqa, dwiñungunaqa tarishpa tapurqan:—

llapa? nishpa.34Chaymi paykunaqa nirqan:—Siñurninchiqmi nisitan. Chaymi

apanillapa, nishpa.35Chayshina dwiñunda nishpam,

burritutaqa apamurqanllapa Jisusman.Chaymandaqam chay burritupa sawanmankapangunata rurashpa,qanllapa. 36Chaymandaqam yumbaypaykunaqa Jisuspa ñawpanda rirqanllapa,kapangunata ñambimandashpa, chayburritu sawanda rinambaq. 37Kanan Jisuspikriyiqkunam ancha achka paypa pullanriykarqanllapa. Chaymi paykunaqa chayUlibu lumapa bajadanman ch ayaykashpaqa,

19

192

r 19.38 [Salmo 118.26] s 19.46 [Isaías 56.7] t 19.46 [Jeremías 7.11]

ancha kushikushpa, ancha jwirtitakunyarqanllapa. Kanan paykunaqa yumbaychaymilagrukunata rikashqanraykum,Dyusta ancha alabarqanllapa:

38—¡Biba biba! ¡Tayta Dyus anchayanapanqa kay gubyirnunchiqta, payparrimplasun shamuykaqta! ¡Anaqsyilupipisri ancha kushikushpa,chiq Dyusta alabanqallapa! nishpa.r

39

llapam, wakin *naqa nirqan:—Yach achikuq Taytitu, kay

yach akuqnikikunataqa anyashpauyarachiy, nishpa.

40Chaymi Jisusqa nirqan:—Kay runakuna uyaraptinqach i,

rumikunana rinllapa alabawaq, nishpa.41Chayshina Jirusalinman yaqqana

ch ayaykashpaqam, Jisusqa chay atunllaqtata chapashpa, waqashpa, nirqan:

42—¡Ay Jirusalimbi tiyaqkuna! Anchaallich i kanman kay diyapi noqapaqintyindinaykillapa, ¿pim Jisukristu? nishpa.Chaqa noqam shamushqa kani yanapashuq,shumaqta kawsanaykillapa. Piru chaytaqammana atingillapachu intyindiytaqa. 43Suqdiyam ancha ringillapa padisiq. Chay

llapa, murallata rurashpa. Chayshinakurralashushpam, ancha rinmaqashuqllapa.44Kananwasikillapatam pamba pambabulashpa, rinllapa wanchishuqllapa. Chaymillaqtaykipiqamana nima rumi pirqashqataqarinllapachu dijaq. Chaqa shamuptiywashashuqmi, qamkunaqa disprisyawashqakangillapa.

Jisusmi Tayta Dyuspa aduranawasinmanda randikuqkunata qatirqan(Mt. 21.12-17; Mk. 11.15-19; Jn. 2.13-22)45Jisukristu Tayta *Dyuspa adurana

wasinman yaykushpaqam, tarirqan

tukuy imata randikuykaqkunata,randiykaqkunata. Chaymi paykunataqaqatiqshina nirqan:

46—Taytanchiq *Dyusmi SantuLibrumbi nin: “Adurana wasiyqamnoqaman mañakunanllapa”, nishpa.sPiru qamkunaqam ladrungunapamach aynindashina rurashqallapa kangi,nishpa.t

47Chaymandaqam Jisusqa tukuydiyakuna Dyuspa adurana wasimbiyach achikuq. Piru kamachikuq *linu kurakuna, *Muysispa liyningunatayach achikuqkunaqam, chay llaqtapa

llapa, Jisusta wanchinanllapa. 48Piruachka runakunam Jisustaqa ancha allitauyaykarqan.naqa chay uyaqkunata manchashpa,mana nimatapis atirqanllapachu ruraytaJisustaqa.

Jisustam tapurqanllapa:“¿Pitaq numbrashushqa,kamachikuq kanaykiqa?”

(Mt. 21.23-27; Mk. 11.27-33)

20 1Jisusmi suq diyam *Dyuspaadurana wasimbi *shumaq

nutisyanda yach achikuykarqan.Chayshina ruraykaptinmi,ch ayamurqanllapa kamachikuq *linu kurakuna, *Muysispa liyningunatayach achikuqkuna, *kamachikuqansyanukunapis. 2Paykunaqam Jisustatapurqanllapa:—Mayá, niwayllapa. ¿Ima

karguyuqtaq kangi?shushqa, awturidar kashpa, kaykunataruranayki?

3Chayshina tapuptinllapaqam, Jisusqapaykunata nirqan:—Puntata noqapis suq tapunata

tapushqaykillapa. Mayá, niwayllapa:

19 20

193

4*Jwan Shutichikuqtaqa ¿pitaqnumbrarqan,nanqa? ¿Dyuschu kamachirqan, ichurunakunalla? nishpa.

5Chaymi suqnin suqnin paykunapuraparlarqanllapa:—Niptinchiq: “Dyusmi numbrarqan

Jwandaqa”, nishpaqach i, niwashun:“Chayshina kaptinqa, qamkunaqa¿imaraykutaq mana kriyirqaykichupaytaqa?” nishpa. 6Piru niptinchiq:“Runakunallam paytaqa kamachirqan”,nishpaqach i, yumbay kay runakuna

wanchiqman. Chaqa paykunaqam anchakriyinllapa: “Jwanqam *Dyuspaq rimaqkarqan”, nishpa.

7Chaymi chayshina yuyashpaqa,Jisusta nirqanllapa:—Manam yach anillapachu: Pim

nanqa, nishpa.8Chayshina Jisusta niptinllapaqam,

paypis nirqan:—Noqapismi mana nishqaykillapachu

pi kamachiwaptinmi, kaykunata rurani,nishpa.

Jisusmi suq kumparasyunda rurarqansaqra partidaryukunawan(Mt. 21.33-44; Mk. 12.1-11)

9Chaymi Jisusqa suq kumparasyundarurashpa, chay runakunata nirqan:—Suq runash ch akrambi *ubasta

tarpushpa, partidaryukunatamaskashpa, dijarqan chay tarpudundarikanambaqllapa. Chaymandaqashpayqa karuman rishpa, anchaunayarqan. 10Chayshi kusicha tyimpuch ayaptinqa, suq kriyadundakach arqan, chay partidaryungunapartinda qonambaq.yungunaqash chay kriyadundaqa mananima ubasta qoshpachu, ashwanmaqashpa, illaqtalla kach arqanllapa.

11Chaymandaqash chay dwiñuqa suqkriyadunda kach arirqan. Piru chaypartidaryungunaqash chay kriyadutapismusyashpa, maqashpa, mana nimatapisqoshpachu, illaqtalla kach arqanllapa.12Chayshina ruraptinllapaqash, chaydwiñuqa suq kriyadundanakach arirqan.naqash chaytapis suq lastima chuqrichuqri maqashpa, qatirqan chaych akramanda.

13’Chaymandaqash chay wirtadwiñuqa nirqan: “¿Imatataq kananqaatini rurayta? Mayá, kay anchakuyashqay churiyta kach ashaq, partiytaapamunambaq. Paqta paytaqa shumaqtach ayachinqallapa”, nishpa. Chayshichayshina nishpaqa, churindanakach arqan. 14

naqash seqamuqta rikashpaqa, kayshinaparlarqanllapa: “Kay churinqamirinsyiru rin kaq. Chayri akullapawanchiq, noqanchiqpaqna kay ch akrakidanambaq”, nishpa. 15Chayshinaparlashpaqash, chay ch akramandasawaman surqoshpa, chay dwiñupachurinda wanchirqanllapa.Chayshina nishpaqam, Jisusqa tapurqan:—Chay ch

paqa,yungunataqa? nishpa.

16Chaymandaqam pay kikin nirqan:—Chay ch

paqam, chay partidaryungunata rinwanchiq. Wanchishpaqam, suqkunatanach akrandaqa rin qoq trabajanambaq,nishpa.

[Nuta: Chay ch akra dwiñuqam munan niyta Tayta Dyus. Chay malu partidaryukunaqam

guna.]Chayshina Jisus niptinqam, chay

uyaqkunaqa nirqanllapa:—¡Amar chayshinaqa kanqachu!

nishpa.

20

194

u 20.17 [Salmo 118.22]

17Piru Jisusqam chay runakunatachapashpa nirqan:—Chayshina kanqa. Chaymi *Dyuspa

Santu Librumbi suq ancha baliqrumipaq kayshina nin:

Albañilkuna wichukushqanllaparumiqam kananqa simyintupamas baliq rumin tikrakashqa,nishpa.u

18Chaymi mayqan chay ancha baliqrumipa sawambi bulakaqqam piti pitirin kidaq; ichu chay rumi mayqambasawan bulakashpaqa, limpuchankashpa, piti piti rin ruraq, nishpa.[Nuta: Chay wichukushqa rumiqam Jisukristu. Chay piti piti ushyakaqqam paypi mana kriyiqkuna.]

Jisusmi kuntribusyundapagarakunapaq yach achikurqan

(Mt. 21.45-46; 22.15-22; Mk. 12.12-17)19Chay kamachikuq *isrraylinu

kurakuna, *Muysispa liyningunata chayyachllapa: Jisusqam chay kumparasyundaqarurashqa,ninchiq, nishpa. Chaymi chay urasmunarqanllapa prisuyta Jisustaqa. Piruyumbay chay uyakuq runakunatamanchashpam,qanchu prisuytaqa. 20Chaymi Jisustakuntraqkunaqa ancha chaparqanllapa,paqta imapi imashina pandanman,nishpa. Chayshina yuyashpaqam, wakinrunakunata pagarashpa nirqanllapa:—Jisusman rishpa, ancha allin

kasuqkunashina tukushpa, allita uyay,imapi pandaptin, chaypaq tumbashpa,gubyirnupi dimandananchiq, nishpa.

21Chaymi chay uyakuqkunaqa yanqaJisusta nirqanllapa:—Yach achikuq Taytitu, qamqam allip

kaqtalla Dyuspaq yach achikungi.

Kanan qamqam mana ni pitapissawachashpachu, allitalla rurangi.22Mayá, niwayllapa, ¿allichu *Rrumapagubyirnunda kuntribusyundapagarananchiqllapa ichu mana? nishpa.

23Piru Jisusqam yach arqan: Yanqam

nanrayku, nishpa. Chaymi paykunataqanirqan:—¿Imaraykutaq chayshinaqa

tapuwangi? 24Mayá, rikachiwayllapasuq qellayta. ¿Pipa rritratunda,shutindam rurashqallapa chayqellaypiqa? nishpa.Chaymi paykunaqa nirqanllapa:—Chay qellayqam mas kamachikuq

gubyirnu *Sesarpa rritratunwan,shutinwan, nishpa.

25Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Chayshina kaptinqa, chay mas

kamachikuq gubyirnu Sesarpa kaqtaqa,payta qoyllapa. Dyuspa kaqtaqa, Dyustaqoyllapa, nishpa.

26Chaymi chay uyakuqkunaqa, chaytapunakunawan tukuy runakunapañawpambi pandachiyta munashpaqa,mana nimatapis atirqanllapachu.Ashwanmi allita kuntistaptinqa,paykunaqa ancha ispantashqata,uyarapllana (uyarallana) kidarqanllapa.

¿Wañushqakunachu rin kawsamuq?(Mt. 22.23-33; Mk. 12.18-27)

27Chaymandaqam wakin *sadusiyuduktrinayuqkuna Jisus kaykashqanmanch ayarqanllapa.naqam kriyinllapa: Wañushqakunaqammana rinllapachu kawsamuq, nishpa.Chaymi Jisusta tapurqanllapa:

28—Yach achikuq Taytitu, (unaytyimpupim) *Muysisqa librumbiiskibrishpa, kamachikurqan, suq warmiyuqruna manaraq wambrayuq kashpa

20

195

v 20.37 [Éxodo 3.6] w 20.43 [Salmo 110.1]

wañuptinqa, chay almapa masannabiyudawan kasaranqa, chay biyudapiwambrayuq kaptin, chay alma masambawambran kanambaq. 29

llapa tapushuyta: Suq ayllupish syiti ullqomasapura karqan. Chay syitimanda kulakamasanqash warmikurqanna. Piru manaraqwambrayuq kashpash wañurqan.30Chayshina wañuptinqash, chay almapaminur masanna biyudawanqa kasararqan.Paypisshi manaraq wambrayuq kashpawañurqanna. 31Chaymandaqash chay masminur masanna biyudawanqa kasararqan.Paypisshi manaraq wambrayuq kashpawañurqan. Chayshinash syitindin chaywarmiwan kasararqanllapa. Piru manashni mayqannimbis chay warmipiqawambrakurqanchu. 32Chaymandaqashwarmipis wañurqanna. 33Chayshinawañushqakuna allipta mushuqmandakawsamuptinqach i, ¿mayqannimbawarminnaraqri kanman? Chaqasyitindimba warminshi kashqa, nishpa.

34-35Chayshina tapuptinllapaqam,Jisusqa nirqan:—Manam nimayqannimbawarmin

kanqachu. Chaqa syilupiqammanana niwarmiyuq ni runayuq rinchu kaq. Kaymundupillam runakunaqa churingunatakasarachin. Paykunapismi kasaranllapa. PiruDyusta kasuqkunamushuqmandakawsamushpaqam, syilupiqamanana nirunayuqchu ni warmiyuqchu rinllapa kaq; nichinangunata rinllapachu kasarachiq.36Chaqa kawsamushpaqam, syilupiqaDyuspawambrangunana kashpa, chayanjilningunashinamanana nunkarinllapachuwañuq. 37Arí, rinllapamkawsamuq. Chaqa kikinMuysismiyach achikurqan:Wañuqkunam rinkawsamuq, nishpa. Payqam chay lumyaykaqsach ata rikashpa, Dyus nishqanda kayshinauyarqan: “Kanangamanmi noqa *Abrajamba,

*Isakpa, *Jakubupa Dyusnin kani”, nishpa.v38Chayshina Taytanchiq Dyus chayalmakunapaq niptinmi, yach anchiq: ChayalmakunamDyuspaq kawsaykanraq, nishpa.

39Chayshina Jisus niptinqam,Muysispa liyningunata wakinyach achikuqkunaqa nirqan:—Yach achikuq Taytitu, ancha allitam

nishqa kangi, nishpa.40Chaymi chay urasmandapachamanana

pipis almitikarqanchu Jisusta tapuyta.

¿Pipa karu willkandaq DyusAkrashqan Washadurqa?

(Mt. 22.41-46; Mk. 12.35-37)41

tapis tapurqan:—Mayá, ¿pitaq *Dyus Akrashqan

Washadurqa? ¿Imaraykutaq chayWashadurpaqqa ningillapa: “*Dabidpakaru willkanmi”, nishpaqa? 42Chaqakikin Dabidmi *Salmus librumbi nin:

Tayta Dyusmi Kamachikuqniytanirqan: “*Allin laduypi tiyay,

43 kuntrashuqkunata binsishpa,chkaman (llapa)”, nishpa.w

44Chayshina chay Akrashqan Washadurchay Dabidpa karu willkan kaptinqa,¿imaraykutaq kikin Dabid chayWashadurpaqqa nin: “Kamachikuqniy”,nishpaqa? Chayshinaqa ¿imashinataqDabidpa karu willkanqa atin kayta,Kamachikuqnin niptinqa?

Jisusmi Muysispa liyningunatayach achikuqkunata anyarqan

(Mt. 23.1-36; Mk. 12.38-40; Lk. 11.37-54)45Yumbay uyakuqkunapa ñawpambim

Jisusqa *yach akuqningunata nirqan:46—Allita uyawayllapa, ama

*Muysispa liyningunata

20

196

yach achikuqkunashinaqa kayllapachu.Chaqa paykunaqam ancha palanganukashpa, gustanllapa rrastrakaykaqmudanangunata rurakuyta.daqam plasakunaman rin, yumbayshumaqta napaykunanllapa. Kanan*sinaguga wasikunaman rishpapismi,ancha gustanllapa ñawpaman pasashpa,kamachikuqkunapa tiyanangunapitiyayta. Apaptinllapa mikuqpismi,ancha gustanllapa kamachikuqkunapatiyanangunapi tiyayta. 47Chayshinaallingunapaq tukushpam, biyudakunapawasingunata qoch inllapa.daqam ancha unayta Dyusmanmañakunllapa, rikaqkuna ninambaq:

llapa”, nishpa. Chaymi mas kastigadurinllapa kaq.

Suq pubri biyudam ufrindanda qorqan(Mk. 12.41-44)

21 1*Dyuspa adurana wasimbimJisus kapuqkunata rikarqan,

ufrindanda kajungunaman wichuptinllapa.2Chaypim rikarqambis suq ancha

pubri biyudata, ishkay qellitay manabalurniyuqta wichuptin. 3ChaymiJisusqa nirqan:—Alliptam niykillapa, kay pubri

biyudita qoshqanqam Dyuspaqqa anchabalin maski yumbay chay suqkunaqoshqanmanda. 4Chaqa yumbaymiufrindataqa qonllapa subraqqellayninda. Piru chay pubribiyuditaqam mikunanda randinambaqkaqta limpulla qorqan, nishpa.

Dyuspa adurana wasindaqamlimpu rinllapa bulaq

(Mt. 24.1-2; Mk. 13.1-2)5Wakingunaqam *Dyuspa adurana

wasimbaq parlaykarqanllapa:—Rikay, ancha shumaqmi kay

rumingunaqa. Kanan ancha shumaq

rrigalukunatam qoshqallapa,chinanllapa kay atun wasita, nishpa.Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:6—Suq diyam kay rikashqaykitaqa

limpu rinllapa bulaq. Chay diyapiqammanana ni suq rumi patachaduqarinchu kidaq, nishpa.

Jwisyu diya yaqqanach ayamuptinqam, kayshina rin kaq

(Mt. 24.3-28; Mk. 13.3-23)7

llapa:—Yach achikuq Taytitu, ¿ima

tyimpum kay nishqaykiqa rin kaq?¿Imata rikashpam yach ashaqllapa: Kaymunduqam rin ushyakaqna, nishpaqa?

8Chaymi Jisusqa nirqan:—Kwidakayllapa.

pachu pipis ingañashunambaq. Chaqaachka llullakuqkunam shutiywanshamushpa, rinllapa nishuq: “Noqaqam*Dyus Akrashqan Washadur kani.Kananqam chay diyaqach ayamushqana washashunayllapa”,nishpa. Piru qamkunaqa amakishpaykunataqa kasungillapachu. 9Kananparlata uyashpa, chay maypish *gunapura pilyaykanllapa, chay maypishsuq nasyumba ukumbi llaqta masipurapilyaykanllapa, nishpaqa, amakishmanchangillapachu. Puntatamchayshina rin kaq, piru manaraqmi kaymunduqa rinchu ushyakaq.

10Chayshina nishpaqam, Jisusqanirqambis:—Suq nasyumbi tiyaqkunaqam suq

nasyumbi tiyaqkunawan rinllapa pilyaq.11Chay tyimpupiqam kay pachaqaancha jwirtita rin kuyuq. Kananambruna, qeshyaykunam waqpi kaypirin kaq. Syilupipismi manchaypaqsiñakuna rin kaq.

12’Piru kay nishushqaykuna manaraqpasaptinmi, qamkunataqa ancha

20 21

197

rinllapa qesachashuq. *Sinagugawasikunaman apashushpam, rinllapadimandashuq,rayku. Kanan rinmi karsilashuqllapa.Dimandashushpam, rinllapa apashuqgubyirnukunapa, *pri ktukunapañawpanman. 13

tinllapaqam, ringillapa atiq noqapaqyach achikuyta. 14Chaymi paykunatapushuptinqa, ama llakiyllapachu:¿Ima nishparaq kuntistashaq? nishpaqa.15Chaqa noqam rini yanapashuqllapa,allita kuntistanayki,

pata ni kuntistashuyllapata. 16Piruqamkunataqam taytayki, mamayki,masaykikuna, aylluykikuna,kunapis (yanasaykikunapis) rinllapaintrigakushuq kuntraykikunaman.Chaymi kuntraykikuna wakinnikitaqarinllapa wanchishuq. 17Kanan achkaruna, warmim rinllapa ch iqnishuq,noqapi kriyishqaykirayku. 18Piru kaytayach ayllapa:naqa mana ni suqsitu rinchu chingaq.19

timbis,tikiqa, suq bidapi rini washashuq, tukuytyimpu kawsanaykillapa.

20’Piru rikaptikillapa furastiru

nata kurralaptinllapam, yach ayllapa:Ch ayamushqanam tyimpu kayJirusalinda chingachinanllapa, nishpa.21Chayri chayshina pasaptinqa,*naman mitikanqallapa. Kay Jirusalinllaqtapi kaqkunapisri mitikanqallapa.Chay chunchapi kaqkunapisri kay

pachu. 22Chaqa chay diyakunapiqamancha padisiqllapa rin, *Dyuspa SantuLibrumbi nishqanshina. 23¡Chaydiyapiqa akakawraq chay (ukuyuq)pach ayuq warmisitakuna, chay iti

wambrituyuqkunaqa! Chaqa achkakastigukunam kay mundupiqa rin kaq.Chayshinallam kay Jirusalimbipis achkallakikuna rin kaq. 24Wakingunatam*atun kuchillukunawan rinllapawanchiq. Wakingunataqam prisushpa,waqta, kayta karu nasyungunamanrinllapa apaq. Chay jwira runakunabinsishpam, kay Jirusalimbiqa anchawapuyashpa rinllapa kamachikuq,

nangaman.

Jisusmi syilumanda kayshina rin kutimuq(Mt. 24.29-35, 42-44; Mk. 13.24-37)

25’Rupaypi, killapi, lusirukunapimsiñakuna rin kaq. Kanan kay mundupatukuy nasyunningunapi tiyaqkunaqamancha llakishpa rinllapa niq:chiqtaq?” nishpa. Kanan *mar yakuancha yuta kunyashpa maqchikaptinmi, ancha manchashpa rinllapa niq:“¿Imaraq pasanqa?” nishpa. 26

shina tukuy ima kaptinmi, wakinrunaqa: ¿Imataq kay mundupi rinpasaq? nishpa, ancha manchaywanrinllapa dismayaq. Chaqa syilupi TaytaDyus tukuy ima rurashqambismi rinkuyuq. 27Chaymandaqam noqa*Dyusmanda Shamuq Runata ringillaparikawaq, syilumanda pukutaypa ukumbiancha pudirniyuq, ancha llipyashpashamuykaqta. 28Chayri yumbay kaynishushqayllapa qallariptinqa,kushikushpa, shayashpa, syilumanchapakuyllapa. Chaqa washashunaydiyaqam ancha utqana rin ch ayamuq.

29Kay kumparasyunda rurashpam,Jisusqa kayshinapis nirqan:—Yura *

nata chapayllapa. 30Chay muntikunaparapranguna pallpamuqta rikashpaqam,yach angillapana: Tamya tyimpumanmiyaykunchiqna, nishpa. 31Chayshinayumbay kay nishushqaykunata

21

198

rikashpaqa, yuyayllapa: Tayta Dyusqamutqana rin shamuq, noqanchiqkunatashumaqta kamachiwananchiq, nishpa.

32’Alliptam niykillapa, yumbay kaynishushqaykunaqam rin kumpliq kaytyimpupi kawsaqkuna manaraqwañuptin. 33Chaqa syiluwan kaypachaqam rin chingaq. Piru kaynishushqayqam mana nunka rinchuushyakaq. Ashwanmi yumbay rinkumpliq.

34’Shunqoykipi allita yuyashpakwidakayllapa,qandalla ruranaykillapa. Amamach ayllapachu. Amakish kay pachapaimangunapiqa yuyangillapachu.Chaykish noqa qonqaylla shamushpa,

tikillapa. 35Chaqa chay diyaqam kaymundupi yumbay tiyaqkunapaqqa suqtrampa qonqaylla piskakuqshina rinkaq. 36Chayri qamkunaqa listu kashpa,tukuy tyimpu Dyusman mañakuyllapa,

manda washashunayllapa. Chaqachayshina qamkuna kwidakaptikiqam,Tayta Dyus rin yanapashuq, chay diyapimana nimapaq penqakushpa,ñawpayman prisintakanaykillapa,nishpa.

37Jisusqam chay diyakunapiqapunchawqa *Dyuspa adurana wasimbiyach achikuq. Tutapqam *Ulibulumaman riq puñuq. 38Kadamadrugadum achka runakuna Dyuspaadurana wasinman riqllapa, Jisustauyaq.

Jisusta prisunambaqmi parlarqanllapa(Mt. 26.1-5, 14-16; Mk. 14.1-2, 10-11;

Jn. 11.45-53)

22 1Chay diyakunapim karqanchay *Paskwa fyista. Chay

fyistataqam pasaqllapa kachangakunata,suq laya mikunata mikushpa. Chay

fyista yaqqana ch ayaptinmi, 2chaykamachikuq *isrraylinu kurakuna*Muysispa liyningunatayach achikuqkunawan tandanakushpa,uyaraplla (uyaralla) parlarqanllapa:—

chiqmanllapa? nishpa.Lukismi chay fyistapi kaqkunata

mancharqanllapa. (Jisustawanchiptinchiqqach i, achka runakunakuntranchiq alsakanmanllapa, nishpa.)

3Piru chay urasmi *dyabluqayaykurqan *Judas Iskaryutiman. ChayJudasqam Jisuspa dusi *manda suqnin karqan. 4Paymi rirqanparlaq kamachikuq *nawan, adurana wasimba kamachikuqsuldadungunawambis:—¿Imashinataq atini intrigashuyta

Jisustaqa? nishpa.5

tinqa, ancha kushikushpa, Judastanirqanllapa:—Qellaytam qoshqaykillapa, nishpa.6Chaymi Judasqa ari, nishpa, yuyarqan:

¿Ima urasraq alli Jisusta intrigakunayqa,mana kaptin achka runakuna? nishpa.

Jisusmi *Santa Mikunata mikurqan(Mt. 26.17-29; Mk. 14.12-25; Jn. 13.21-30;

1 Kur. 11.23-26)7Chay *Paskwa fyistapa diyanqam

ch ayamurqanna. Chay qallarishqandiyapim suq uñitata wanchishpa,kachangakunawan mikurqanllapa, chayfyistata pasanambaqllapa. 8ChaymiJisusqa Pidruta *Jwanda nirqan:—Riyllapa allichaq mikunata, Paskwa

fyistapi mikunanchiqllapa, nishpa.9Chaymi paykunaqa tapurqan:—

paqa? nishpa.10Chaymi Jisusqa nirqan:—Waq Jirusalinman ch ayaykashpam,

ringillapa rikaq suq runa puyñumbi

21 22

199

yakuta apaykaqta. Chayri chay runapaikinda riyllapa wasi yaykushqangaman.11Chaymandaqa chay wasipa dwiñundatapuyllapa: “Yach achikuqmi nin:¿Mayqan kwartuykipishyach akuqniykunawan mikushaqllapaPaskwa mikunata?” nishpa. 12Chayshinaniptikillapaqam, payqa wasimba

shuqllapa tukuy imawan allichashqata.

chiqtaqa, nishpa.13Chaymi Pidruwan Jwan rishpaqa,

Jisus nishqanshina tarirqanllapa.

taqa allicharqanllapa.14Chaymi chay uras ch ayaptinqa,

Jisusqa *apustulningunawan mesapitiyarqan. 15Chaymandaqam paykunatanirqan:—¡Manaraq padisishpam, ancha

munashqa kani mikuyta kay Paskwafyista mikunata qamkunawan! 16Chaqaalliptam niykillapa, kay Paskwa

wanqa rini mikuq. Mananam mastaqarinichu mikuq syilupi kananchiqkaman.Waqpiqam Taytay Dyuspa pullankashpana, mikurishunllapa, nishpa.

17Chaymandaqam kupata piskashpa,Dyusman pagikushpa, nirqan:—Kay kupamanda yumbayniki

upyayllapa. 18Chaqa alliptam niykillapa,mananam mastaqa rinichu upyaq*ubaskunapa yakundaqa, TaytayDyuswan shamushpa, shumaqtakamachikunaykaman, nishpa.

19Chaymandaqam kachangatapiskashpa, Dyusman pagikushpa,pitishpa, paykunata qoshpa, nirqan:—Kaymi kwirpuy.

kanim wañunaypaq, qamkunatawashashunaypaq. Chayri kayshinarurayllapa, noqata yuyawanaykillapa,nishpa.

20

paqam, kupatapis piskashpa nirqan:—Kay kupa *binuqam yawarniy.

Chaqa ich ashpa yawarniytam, suqmushuq *tratuta rini ruraq, qamkunatawashashunaypaq.

21’Piru rikayllapa,kuwaqqam pullay kay mesapi. 22Chaqa*shinam, noqa *Dyusmanda ShamuqRunaqa rini wañuq.raqri chay intrigakuwaqqa! Anchakastigadum rin kaq, nishpa.

23Chayshina Jisus niptinmi, *ningunaqa suqnin,kurqan:—¿Mayqanninchiqraq kanchiq chay

intrigakuqqa? nishpa.

Jisuspa apustulningunamanyanakurqanllapa

24Chaymandaqam chay dusi*yach akuqninguna anyanakurqanllapa:—Noqam mas kamachikuqqa kani.Suqqam bwilta nirqan:—Noqam mas kamachikuqqa kani,

nishpa.25Chaypaqmi Jisusqa paykunata

nirqan:—Chay suq *

nungunam patrungunashinawapuyashpa, llaqta masingunatakamachinllapa. Chaymandaqam chaykamachikuqkunaqa alabakanllapa:“Llaqta masiykunatam ancha yanapani”,nishpa. 26

naqa kayllapachu.manda chay mas kamachikuqqa suqumildi wambrashina ancha sirbikuqkanqa. Chayri chay kamachikuqqa suqkriyadushina qamkunata sirbishunqa.27Mayá, yuyayllapa: ¿Pitaq maskamachikuqqa, mesapi tiyaq ichukriyadun?kuqqa mesapi tiyaq? Piru noqaqam

22

200

x 22.37 [Isaías 53.12]

qamkunapa kamachikuqniki kashpapis,

killapa.28

napi pullay kashqallapa kangi.29Chaymi Taytay Dyus awturidartanumbrawashqanshina,nata numbrayki, kamachikuqkunakanaykillapa. 30

llapa, kamachikunay tyimpupi noqawanpulla mesaypi mikunaykillapa,killapa. Kanan kamachikunan *napi ringillapa tiyaq, *isrraylinukunapadusi *naykillapa, nishpa.

Jisusmi Pidruta nirqan:“Ringim ñigawaq”, nishpa

(Mt. 26.31-35; Mk. 14.27-31; Jn. 13.36-38)31Jisusqam Pidrutapis nirqan:—Simun, Simun, *

nata ancha munan mallipashuyta,triguta ishanaqshina.chiq Dyusta nishqa: “Chay *nata qoway mallipanaypaq, ¿qambichuallita kriyinllapa ichu mana?” nishpa.32Chayshina kaptimbismi, Tayta Dyustaqambaq rrugashqa kani, ama tukuytyimpu qonqawanayki. Chaymandaqarqamqa tukuy shunqoykiwan noqapiyuyakurishpa,nata, noqapi mas allita yuyakunanllapa.

33Chayshina niptinqam, SimunPidruqa nirqan:—Taytitu, noqam kaypi kani pullayki

rinaypaq karsilman,timbis, pullayki wañushaq, nishpa.

34Piru Jisusqam nirqan:—Uyaway Pidru, kaykish niyki, kay

tutatam manaraq gallu kantaptin,qamqa kimsa kutinda ringi ñigawaq:“¿Pich i Jisusqa? Noqaqam manapaytaqa riqsinichu”, nishpa.

Jisuspa padisinan urasmiyaqqana ch ayamurqan

35Chaymi Jisusqa paykunata tapurqan:—Chay suq bwilta kach ashuptiy

rinaykillapa, alfurjaykita, qellaynikita,llanqekita dijashpaqa, ¿imaykichufaltashurqan? nishpa.Chaymi paykunaqa nirqan:—

pachu, nishpa.36Kanan paykunatam nirqan:—Piru kananqam niykillapa,

yuqqa alfurjanda apanqa.yuqpis qellayninda apanqa. Chay mana*atun kuchilluyuqqa kapandarandikushpa, suq atun kuchillundarandinqa. 37Chaqa kananqam rinllapanaqesachawaq, suq runa ancha malururaqtashina. Chaymi *Dyuspa SantuLibrumbi nishqanqa kumplinna. Chaylibrumbim noqapaq nin: “Mana allinrunapaqshi rinllapa riqsiq”, nishpa.x

38Chaymi chay *apustulningunaqanirqan:—Taytitu, kaypim kan ishkay atun

kuchillukuna, nishpa.Chaymi Jisusqa nirqan:—Chayshinalla kanqa, nishpa.

Jisusmi JitsimanipiDyusman mañakurqan

(Mt. 26.36-46; Mk. 14.32-42)39Chay tutaqam Jisusqa chaywasimanda

lluqshishpa, *yach akuqningunata apashpa,rirqan *Ulibu lumaman. Chaqa chay layakustumbriyuqmi karqan. [Nuta: Jitsimani wirtam chay Ulibu lumapi kidaq.] 40Chaymanch ayashpaqam, paykunata nirqan:—Dyusman mañakuyllapa, ama

tyintadu kanaykillapa, nishpa.41Chayshina nishpaqam, Jisusqa mas

waqman rirqan 30 mitrustach i.

22

201

Chaypim payqa qonqorikushpa, TaytaDyusman 42mañakushpa nirqan:—Taytitu, kay tukuy ñakaykunaqam

noqapaqqa suq kupa ayaq yakushina.Munashpaqar kay ñakaykunamandawashaway.qayqa kanqachu. Ashwanri qammunashqaykishina kanqa, nishpa.

43Chay urasmi syilumanda suq anjilshamurqan Jisusta yanapanan, amadismayanambaq. 44Kanan tukuy chayllakikunawan masta mañakuptinmi,Jisustaqa limpu umbi pambarqan.Chaqa chay umbishqangunaqamyawarshina shuturqan allpaman.

45

manda atarishpa, rirqan*yach akuqningunata rikaq. Chaymich ayashpaqa, paykunata tarirqanpuñuykaqta. Chaqa llakishpa, anchashaykushqa kashpam,llapa. 46Chaymi paykunataqa nirqan:—¿Imaraykutaq puñuykangillapa?

Atarishpana, Dyusman mañakuyllapa,ama tyintadu kanaykillapa, nishpa.

Jisustam prisurqanllapa(Mt. 26.47-56; Mk. 14.43-50; Jn. 18.2-11)47Chayshina rimaykaptinmi, achka

runakuna Jisus kaykashqanmanch ayarqanllapa. Ñawpanllapataqamch ayarqan *Judas. Chay JudasqamJisuspa dusi *yach akuqningunamandasuqnin karqan. Paymi qemikashpa,Jisusta napaykurqan *muchashpa.

48Chaymi Jisusqa nirqan:—Judas,

pachu, noqa *Dyusmanda Shamuq

naman? nishpa.49Chaymi Jisuspa *apustulninguna

chaykunata rikashpaqa, tapurqanllapa:—Taytitu, ¿*atun kuchilluwanchu

puntiyashaqllapa kay runakunata?nishpa.

50Kanan suq apustulninqam atunkuchillunda surqoshpa, *maskamachikuq isrraylinu kurapakriyadumba allin ladu rinrinda pitirqan.

51Chaymi Jisusqa chayta rikashpaqa,nirqan:—Chaytallana. Amana maqayllapachu.Chayshina nishpaqam, chay

kriyadupa rinrinman makinda rurashpa,das ashyachirqan (allinyachirqan).52Chaymandaqam Jisusqa chaykamachikuq kurakunata, *Dyuspaadurana wasimba chay shamuq prisuqsuldadungunata, tukuy chay*kamachikuq ansyanukunatapis nirqan:—¿Ima qamkunaqachu *atun

kuchillukunawan, qerukunawan

shina prisuwaq? 53

llapa kashqa kani tukuy diyakunaDyuspa adurana wasimbi, ¿manachu?

qaykichu. Piru *dyabluqam tutayaqpimana allikunataqa ruran. Chaymi kaytuta shamushqallapa kangi, manaallikunata rurawaqqa, nishpa.

Pidrum nirqan: “Manam riqsinichuJisustaqa”, nishpa

(Mt. 26.57-78, 69-75; Mk. 14.53-54, 66-72;Jn. 18.12-18, 25-27)

54Chaymandaqam Jisusta piskashpa,aparqanllapa chay mas kamachikuq*isrraylinu kurapa wasinman. KananPidruqam Jisuspa karu ikinda rirqan.55Chay tutaqam chay wasipa ukupatyumbi ninata lumyachishpa,

llapa. Pidrupismi paykunapa pullantiyashpa mashakuykarqan. 56Suqkriyadam Pidruta chaypi rikashpa,ancha chapashpa nirqan:—Kay runaqam Jisuswan puriq, nishpa.57Chayshina niptinqam, Pidruqam

nirqan:

22

202

—Warmisita, noqaqam manaJisustaqa riqsinichu, nishpa.

58Suq rratitumandaqam suqpischapashpa, Pidrutaqa nirqan:—Qambismi paykunamanda suqnin

kangi, nishpa.Chaymi Pidruqa paytapis nirqan:—Ay runa,

mandachu kani, nishpa.59Chaymandaqam suq uramandach i

suq runa Pidrupaq nirqan:—Alliptam kay runaqa Jisuswan

puriq. Chaqa paypismi *prubinsyaGaliliyamanda, nishpa.

60Chaymi Pidruqa chay runatapis nirqan:—Ay runa, ¿imatataq rimaykangi?

Chay runapaqqam mana nimatapisyach anichu, nishpa.Chayshina Pidru rimaykaptinmi, suq gallu

kantarqan. 61Chay urasmi Jisusqatikrakamushpa, Pidruta chaparqan.Chayshina chapaptinqam, Pidruqa dasyuyarqan Jisukristu nishqanda: “Gallumanaraq kantaptinmi, qamqa kimsa kutindaringi ñigawaq”, nishpa. 62Chay nishqandayuyashpam, Pidruqa ancha syintishpa,sawaman lluqshishpa, anchawaqarqan.

Jisusta burlata rurashpam maqarqanllapa(Mt. 26.67-68; Mk. 14.65)

63Kanan chay kwidakuqkunaqam anchaasipashpa, Jisustamaqarqanllapa. 64Kananñawinda pambashpam, qaqllambi anchamaqashpa, nirqanllapa:—¡Mayá, yach aq kashpaqa, rimay

pitaq maqashungi! nishpa.65Kanan suqnin suqnin tukuy ima

mana allikunata rimashpa, paytaqaancha musyarqanllapa.

Jisustam dimandarqanllapa MasKamachikuq Tandakaq Juyiskunapi

(Mt. 26.59-66; Mk. 14.55-64; Jn. 18.19-24)66Achikyaptinqam, isrraylinukunapa

*kamachikuq ansyanunguna,

kamachikuq *isrraylinu kurakuna,*Muysispa liyningunatayach achikuqkunapis suq lugarpitandakarqanllapa. Chaymi chay *MasKamachikuq Tandakaq Juyiskunapañawpanman Jisusta apamushpa,kayshina tapurqanllapa:

67—Mayá, niwayllapa, ¿Qamchukangi *Dyus Akrashqan Washadurqa?Chayshina tapuptinllapam, Jisusqa

paykunata nirqan:—Ari niptiyqam, mana ringillapachu

kriyiwaq. 68Imata tapushuptiypismi,mana ringillapachu kuntistawaq, niringillapachu kach awaq. 69Piru noqa*Dyusmanda Shamuq Runa kashpaqam,kananmandapacha Tayta Dyuspa *allinladumbi rini tiyaq.

70Chayshina niptinmi, yumbaytapurqanllapa:—¿Chayshinaqachu qamqa Dyuspa

Churin kangi? nishpa.Chaymi Jisusqa nirqan:—Arí, qamkuna nishqaykishinam

kani, nishpa.71Chayshina niptinmi, paykunaqa

nirqan:—¿Ima mastam munanchiq? Kananqam

taqa. Chaqa uyanchiqna, pay kikinshiminwan chayta niwaptinchiq, nishpa.

Jisustam gubyirnu Pilatupi dimandarqanllapa

(Mt. 27.1-2, 11-14; Mk. 15.1-5; Jn. 18.28-38)

23 1[Chay tyimpukunapim *Rrumallaqtamanda kaqkuna achka *

gunapi kamachikuqllapa. Chaymi *natapis suq rrumanu gubyirnu kamachiq. Chay gubyirnuqam shutiq Pilatu.]daqam yumbay juyiskuna Jisustaqaaparqanllapa gubyirnu Pilatuman.2

naqa llullakushpa, Jisusta kuntrashpa,kayshina rimarqanllapa:

22 23

203

—Kay runataqam tarishqallapa kanillaqta masiy isrraylinukunataanimachishpa, gubyirnunchiq *Sesartakuntribusyunda ama pagarananllapa.Payshi *Dyus Akrashqan Washadur.Payshi suq gubyirnu, nishpa.

3Chaymi Pilatuqa Jisusta tapurqan:—

nunqa kangi? nishpa.Chaymi Jisusqa nirqan:—Arí, chay nishqaykishinam kani,

nishpa.4Chayshina niptinqam, Pilatuqa chay

kamachikuq *isrraylinu kurakunata,yumbay chaypi kaqkunatapis nirqan:—Kay runapiqam noqaqa mana nima

uchata tarinichu, nishpa.5Piru Pilatu chayshina niptinqam,

paykunaqa mana munashpachu,ashwamba sh uqyashpa nirqanllapa:—Tukuy kay *prubinsya Judiyapim

kay runaqa ingañaykan yumbay llaqtamasiy isrraylinukunata, kuntranchiqalsakananllapa. Waq prubinsyaGaliliyapim qallarishqa karqan.Kananqa rikay, kaypipis ingariykan, nishpa.

Jisustam gubyirnu Irudismanaparqanllapa

6Chay runakuna chayshina Galiliyatamyintaptinllapaqam, Pilatuqapaykunata tapurqan:—¿Allipchu kay runaqa *prubinsya

Galiliyamanda? nishpa.7Chaymi chay runakunaqa niptin:

“Arí, payqam Galiliyamanda”, nishpa,Pilatuqa kamachikurqan, Jisustaapanambaqllapa Galiliyapa gubyirnun*Irudisman. Chaqa chay diyakunapiqamIrudisqa Jirusalimbi kaykarqan.

8Chaymi Jisusta, ch ayachiptinllapa,Irudisqa ancha kushikurqan. Chaqapayqam unaymandapacha Jisuspafamanda yach ashpa, ancha yuyarqan:

Ay, rikaymanri Jisusta suq milagrutaruraptin, nishpa. 9Chaymi Jisustapayman apaptinllapaqa, tukuy imamunashqanda tapurqan. Lukismitapuptinqa, Jisusqa uyararqanlla.Manam nimatapis nirqanchu. 10Kananchay Irudispa ñawpambiqamtandakashpa, chay kamachikuq *linu kurakuna, *Muysispa liyningunatayachllapa Jisustaqa. 11Chaymi Irudisqasuldadungunawan Jisustaqadisprisyashpa, burrlarqanllapa. Kananasipananraykum ancha shumaqtamudachirqanllapa suq gubyirnutashina.Chayshina mudachishpaqam,kach arirqanna Pilatuman. 12Chaydiyapim Pilatuwan Irudisqaalliyarqanna.llapa karqan.

Pilatum Jisusta sintinsyarqanwanchinanllapa

(Mt. 27.15-26; Mk. 15.6-15; Jn. 18.39–19.16)13Chaymandaqam Pilatuqa

kamachikuq *isrraylinu kurakunata, suqawturidarkunata, achka runakunatapistandashpa, 14nirqan:—Qamkunam kay runataqa noqaman

apamushpa, niwashqallapa kangi:“Ingañaykanmi isrraylinukunata,kuntranchiq alsakananllapa”, nishpa.Chaymi noqa kikiy,papi tapushqa kani yach anaypaq:¿Allipchu chayshina ichu mana? nishpa.Piru manam nima dilituta paypiqatarinichu. 15Irudisman kach aptiypismi,paypis mana nima dilituta tarishqachu.Chaymi kach arimurqan noqaman.Rikayllapa, manam nima malutarurashqachu wañunambaqqa. 16

raykum asutichishpalla, rini kach aq,nishpa.

17Kanan Pilatuqam chay *Paskwafyistapiqa kada wata suq prisuta

23

204

kach aq,llapa. 18Piru chay runakunaqam manamunarqanllapachu, Jisustakach anambaqqa. Chaymi yumbayninancha jwirtita nirqanllapa:—¡Chay Jisusta wanchiy! ¡Barrabasta

kach ayqa! nishpa.19Chay Barrabasqam Jirusalimbi

tiyaqkunata animachishqa karqan,

llapa. Kanan wanchikushqapismikarqan. Chaykunapaqmi paytaqakarsilashqallapa karqan. 20ChaymiPilatuqa suq kutinda nirirqan, Jisustakach anambaq. 21Piru paykuna manamunashpa Jisusta kach anambaqmi,masta sh uqyarqanllapa:—¡Kruspi klabay! ¡Kruspi klabay!

nishpa.22Chayshina niptinllapapismi,

Pilatuqa suq kutindapis paykunatanirirqan:—Piru ¿ima malutamiri rurashqa?

Noqaqam mana nima dilituta paypiqatarinichu wañunambaqqa. Chaymikastigachishpa rini kach aq, nishpa.

23

llapachu, Jisusta kach anambaqqa.Chaymi mas jwirtita qayach akushpanirqanllapa:—¡Kruspi klabay, kruspi klabay!

nishpa.Chayshinam rimarqanllapa,

pata ruranangaman.24Chaymi Pilatuqa nish karqanna:—Qamkuna munashqaykishina,

Jisusqa wañunqa, nishpa.25Chaymi Pilatuqa chay ancha wapu

wanchikuq Barrabasta kach ashpa,Jisusta intrigakurqan wanchinanllapa.

Jisustam kruspi wanchirqanllapa(Mt. 27.32-44; Mk. 15.21-32; Jn. 19.17-27)26Jisusta apaykashpa kruspi klabaqmi,

tingunakurqanllapa suq runa Simun

shutiqwan. Chay Simunqam Sirinillaqtamanda karqan. Payqam chunchalugarkunamanda shamuykarqan. ChaySimundaqam Jisus apaykashqan krustaumbruchachirqanllapa, Jisuspa ikindaapanambaq.

27Jisuspa ikindam ancha achkarunakuna, warmikunapis rirqanllapa.Kanan chay warmikunam paypaq anchallakishpa, waqashpa rirqanllapa.28Chaymi Jisusqa paykunata chapashpa,nirqan:—Jirusalinira warmisitakuna,

noqapaqqa ama waqayllapachu.Ashwanri qamkunapaq,napaq waqayllapaqa. 29Chaqa rinmich ayamuq waqana diyakuna. Chaydiyakunapim wakinqa ancha padisishpa,rinllapa niq: “Ancha alliraq kashqa chaymana wach aq warmikuna, chay mana

napis. (Chaqa wambritungunakashpach i ancha padisiykanmanllapa)”nishpa. 30Chay diyapiqam runakunaqaqaqakunata rinllapa niq:paman ishkiyllapa”. Lumakunatamrinllapa niq: “Pambawayllapa, amatariwananllapa”, nishpa. 31Chaqa noqamana nima uchayuq kaptiypismi, anchapadisichiwanllapa. Chayshina noqatarurawashpaqa, ¿imataraq qamkunataqarurashunqallapa? nishpa.

32Aparqanllapapismi ishkay anchauchayuq prisukunata, kruspi klabashpa,Jisuspa pullan wanchinanllapa. 33

mandaqam Kalabira shutiq lugarmanch ayashpa, chaypina Jisusta kruspiklabarqanllapa.pismi pullan kruskunapi klabarqanllapa,suqta Jisuspa allin ladumbi, suqta ichuqladumbi. 34

tinllapam, Jisusqa mañakushpa, nirqan:—Taytitu, pirdunayri kay runakunata.

Chaqa paykunaqa mana yach ashpa:(Dyuspa Churindam wanchiykanchiq,

23

205

nishpam,) kaykunata rurawaykanllapa,nishpa.Kanan chay suldadukunaqam swirtita

rurarqan,kunanllapa. 35Kanan chaypiqa achkarunakuna Jisusta chapaykaptinmi, chayawturidarkuna ancha asipashpanirqanllapa:—Suqkunatam washarqan. Mayá,

*Dyus Akrashqan Washadur kashpaqa,kananqa pay kikin washakanqa, nishpa.

36Chay suldadukunapismi Jisustaancha asipashpa, qemikashpa, puchqo*binuta apashpa, nirqanllapa:—Kayta upyay. 37Mayá, *

kunapa gubyirnun kashpaqa, qam kikikiwashakay, nishpa.

38Chay kruspiqam Jisuspa umambasawambi rurashqallapa karqan suqtablitata, *grigu rimaypi, *latin rimaypi,*ibriyu rimaypi kayshina iskibrishqata:“Kay runaqam isrraylinukunapagubyirnun”, nishpa.

39Chaymandaqam chay ishkay kruspikaqkunamanda suqninqa Jisustamusyashpa, nirqan:—Mayá, Dyus Akrashqan Washadur

kashpaqa, qam kikiki washakashpa,noqaykunatapis washawayllapa, nishpa.

40Piru chay suq uchayuqqam paytaanyashpa, nirqan:—¡Uyaray! Kayshina padisiykashpa

wañunanchiqqa, ¿ima, manachu Dyustamanchangi? 41Allita yuyay, noqanchiqqamuchanchiqkunarayku ñakaykanchiq. Pirukay runaqam mana nima uchayuqchuñakanambaqqa, nishpa.

42Chaymandaqam Jisusta nirqan:—Shamushpa kamachikuqqar,

yuyawashpa, washaway, nishpa.43Chaymi Jisusqa nirqan:—Alliptam niyki,

cham qamqa Taytay Dyuspa anchashumaq lugarnimbi noqawan pulla ringikaq, nishpa.

Jisusmi wañurqan(Mt. 27.45-56; Mk. 15.33-41; Jn. 19.28-30)44Chay diya larrdusina kaptinmi,

limpu tutayarqan las tres di latardikaman. 45Chaqa rupaymiwañurqan. Kanan *Dyuspa aduranawasimba kurtinanqam anaqmanda uramanyakaman ch awpi ch awpillikikarqan. 46Chay urasmi Jisusqajwirtita rimashpa nirqan:—Taytitu, *ispirituytar tandayna.

Qamba makikipim mingayki, nishpa.Chayta nishpaqam wañurqanna.47

kuqnin yumbay chaykunata rikashpaqa,Dyusta kayshina alabarqan:—Allibraq kay runaqa mana nima

uchayuqchu kashqa, nishpa.48

qanda rikashpa, yumbaynin anchasyintishpa, pichunda takashpa,wasinman kutirqanllapa. 49Piru Jisuspayumbay riqsishqanguna, chaywarmikuna Galiliyamanda pullanshamuqkunapismi,llapa tukuy ima chaypi pasashqanda.

Jisustam pambarqanllapa(Mt. 27.57-61; Mk. 15.42-47; Jn. 19.38-42)50Karqanmi suq ancha allin runa *Jusi

shutiq. Payqam *prubinsya JudiyapaArimatiya llaqtanmanda karqan. ChayJusim chay *Mas Kamachikuq TandakaqJuyiskunamanda suqnin karqan. 51Pirupaypaqqam mana allichu karqan Jisustawanchinanllapaqa. Chay Jusiqamunaymandapacha ancha munarqanTayta Dyusta rikayta, yumbaytashumaqta kamachiptin. 52ChaymiJusiqa Pilatuman rishpa nirqan:—Yush ayku, qoway Jisuspa

kwirpunda, apanaypaq pambaq, nishpa.Chayshina mañaptinqam, Pilatuqa “arí”

nirqan. 53Chaymi Jusiqa krusmanda

23

206

ishkichimushpa, suq ancha shumaqtrapuwan Jisuspa kwirpunda liyashpa,apashpa, suq *mach ayshina sipulturapipambarqan. Chay sipulturataqam suqluma qaqitapa pach ambi kinrayparurashqallapa karqan. Piru manaraqminima almata chaypiqa pambashqallapachukarqan. 54

qanllapa byirnis tardita, rupay yaqqanaseqaptin, *samana diya qallarinambaqurasna kaptin.

55Pambaptinllapaqam,manda Jisuspa pullan shamuqwarmikunaqarirqanllapa chay pambakashqanman. Kananallita rikarqanllapa Jisuspa kwirpundakamakachishqanda. 56Chaymi wasinmankutirishpaqa, *mishki mutkinakunataallicharqanllapa, Jisuspa kwirpundaliyananllapa, ama ash nanambaq. Chaysamana diyapiqam samarqanllapa, Dyuskamachikushqanda kasushpa.

Jisusmi wañushqanmanda kawsamurqan(Mt. 28.1-10; Mk. 16.1-8; Jn. 20.1-10)

24 1Simanapa qallarinan diyadumingum chay warmikunaqa

Jisusta pambashqanman madrugadurirqanllapa, chay allichashqan *mishkimutkinata apashpa.pismi paykunawanqa rirqan. 2Chaypambashqan lugarman ch ayashpam, chay*mach ayshina sipulturataqa tarirqanllapakich ashqatana. Chay kirpashqan rumiqamsuq ladumanna isqandaykarqan. 3Kanankich araqna kaptinqam, paykunaqa chaypambakashqanman yaykushpa, Jisuspakwirpundaqa manana tarirqanllapachu.4

tinllapa, ladunllapapi diskwidu rikakurqan

kuna. 5Chaymi chay warmikunaqa anchamanchashpa,llapa. Kanan chay anjilkunaqam nirqan:—¿Imaraykummaskaykangillapa chay

biqa? 6Mananam kaypichu. Kawsashqanám.Yuyayllapawaq Galiliyapi kashpa,qamkunata nishushqanda. 7Manchunishurqanllapa: “Noqa *Dyusmanda ShamuqRunatam rinllapa intrigakuwaq uchayuqrunakunapamakinman, kruspi klabawashpawanchiwananllapa.bismi, kimsa diyamanqa rini kawsamuq”,nishpa.

8Chayshina niptinqam, chaywarmikunaqayuyarqanllapa Jisus nishqangunata.9Chaymandaqam paykunaqa chaypambakashqanmanda kutimushpa, yumbayrikashqanda parlachirqanllapa chay unsi*apustulkunata, tukuy chaywakin kriyiqmasingunatapis. 10

naman apaqkunaqam karqan: *MaryaMagdalamanda kaq, Jwana, *JakubupamamanMarya, suqwarmikunapis.11Lukismi apustulkunaqa chaywarmikuna

llapa: Luka imach i kaywarmikunaqakayshina niwananchiqqa, nishpa.

12Piru Pidruqam chay kashqanmandalluqshishpa, kallpaylla rirqan chaypambashqanman. Chaymi ch ayashpa, uku*mach ayshina sipulturaman chapakushpa,chay trapukunataqa suq ladupina kaqtarikarqan.qata kutirqan chay wasi kashqanmanqa.

Jisusmi Imawusman rinan ñambi ishkayyach akuqninman rikakurqan

(Mk. 16.12-13)13Chay dumingutallam Jisuspi ishkay

kriyiqkuna Imawus llaqtaman riykarqan.Chay Jirusalinmandaqam unsikilumitrusch i karqan Imawuskamanqa.14Chay kriyiqkunaqam riykarqanllapaJisus padisishqambaq parlashpa.15Chayshina ancha parlashpa,tapunakushpa riykaptinllapam, Jisusqapaykunaman qemikashpa, pullanllapachay ñanda rirqan. 16Piru paykunaqampullan riqta rikashpapis,

23 24

207

pachu riqsiyta, pim pullanchiq riykan,nishpaqa. 17Chaymi Jisusqa paykunatatapurqan:—¿Imata parlaqshinam qamkunaqa

riykangillapa? ¿Imapaqmi anchallakingillapa? nishpa.

18Chaymi suqnin Kliyufas shutiqqaJisusta nirqan:—Yumbay runakunam yach anllapa

kay Jirusalimbi pasashqanda. ¿Imaqamqachu furastiru kangi, chaykunatamana yach anaykiqa? nishpa.

19Chaymi Jisusqa tapurqan:—¿Imamir kashqa? nishpa.Paykunaqam nirqan:—Jisus Nasaritmanda kaqpaqmi

parlaqshina riykanillapa. Paymi Dyuspañawpambi, runakunapa ñawpambipisancha pudirniyuq *rimaq karqan. Chaqaancha ispantaypaq milagrukunatamrurarqan. Yach achikurqambismi anchashumaqkunata. 20Paytamiri kamachikuqkurakuna, wakin awturidarninchiqkaqkunawan chay *rrumanukunamanintrigakuptin,qanllapa. 21Piru noqaykunaqam yuyarqay:Paynam noqanchiq *isrraylinukunataqarin washawaqninchiq, nishpa. Manamyuyashqayllapachu kashqa. Chaqa

qanqa. 22-23Piru kanan madrugadumnoqaykuna partiymanda wakin

qanman chapakuq. Chaymandaqamkutimushpaqa,llapa. Chaqa niwarqanllapam, mananashkanchu kwirpunqa. Anjilkunatashrikarqanllapa. Chay anjilkunashnishqallapa: “Jisusqam kawsamushqana”,nishpa. 24Chaymi wakin kriyiq masiykunarirqan chay pambashqanman chapakuq,yach ananllapa: Allipchu kawsamushqaichu mana, nishpa. Paykunapismikutimushpaqa niwarqanllapa: “Mananashkanchu kwirpunqa”, nishpa. Chaqa

alliptam chay warmikunaqa rimarqanllapa.Piru Jisustaqam mana rikarqanllapachu.

25Chayshina niptinllapam, Jisusqapaykunata nirqan:—¡A, mana jwisyuyuqkuna! ¿Ima

manallachur qamkunaqa kriyingillapaDyuspaq rimaqkuna nishqandaqa?26Chaqa *Dyus Akrashqan Washadursyiluman rinambaqqam, puntatañakanambaqraq karqan. ¿Manachuchayshina nirqan? nishpa.

27Chayshina nishpaqam, paykunataintyindichirqan *Dyuspa SantuLibrumbi paypaq yumbay nishqanda.Puntatam *Muysis iskibrishqandaintyindichirqan. ChaymandaqamDyuspaq chay suq rimaqkunapisiskibrishqanda intyindichirqan.

28Chay Imawus llaqtamanch ayashpaqam, Jisusqa pasaqllatukurqan. 29Chaymi paykunaqa ancharrugashpa, kayshina arkarqan:—Kidashunna noqaykunawan.

Tardinám. Tutayaqnam rin, nishpa.Chayshina arkaptinllapaqam, “Mayá”

nishpa, paykunawanna kidarqan. ChaymiJisusqa paykunapa pullanna wasinmanyaykurqan. 30Chaymandaqampaykunawan mesapi tiyashpa, tandatapiskashpa, Dyusta pagikurqan.daqam chay tandata pitishpa, paykunataqorqan. 31Chay urasmi paykunaqaatirqanllapana Jisusta riqsiyta. Piru

manda das chingarqan. 32Chaymipaykunapura kayshina parlarqanllapa:—Manchu ñanda shamuqshina

waptinchiqqa, shunqonchiqpi anchakushikurqanchiq, nishpa.

33Chayshina parlashpaqam, chayuraslla kutirqanllapa Jirusalinman.Chaymi ch ayashpaqa, chay unsi*nata tarirqanllapa tandanakushqata.

24

208

34Chay wasipi kaqkunaqam puntatachay shamuqkunata nirqan:—Alliptam Siñurninchiq Jisusqa

kawsamushqana. Chaqa SimunPidrumanmi rikakushqa, nishpa.

35Chayshina niptinllapam, chay ishkayshamuqkunapis kayshina parlachirqan:—Ñandam pullayllapa riqshina

noqaykunata parlachiwashqa. Tandatapitishqan urasmi paytaqa riqsishqallapakani, nishpa.

Jisusmi yach akuqningunamanrikakurqan

(Mt. 28.16-20; Mk. 16.14-18; Jn. 20.19-23)36Chayshina parlaykaptinllapam,

Jisusqa qonqaylla ch awpinllapapirikakushpa, nirqan:—Bwinas nuchis, Dyusri qamkunata

yanapashunqa, nishpa.37Piru paykunaqam Jisusta rikashpaqa,

ancha manchashpa, yuyarqanllapa:Almatach i rikaykanchiqllapa, nishpa.38Piru Jisusqam paykunata nirqan:—¿Imaraykum manchangillapa?

¿Imaraykutaq noqapaqqa yuyangillapa,almach i, nishpaqa? 39Chapayllapamakiykunata, ch akiykunata. Noqa kikiymikani. Kwirpuyta malliyllapa. Rikay,aychayuq, tulluyuqmi kani. Suq almaqammana chayshinachu, nishpa.

40Chayshina nishpaqam,nata, ch akingunata rikachirqanchapanambaqllapa. 41Piru paykunaqamashla manchashpa, ashla kushikushpa,ispantashqata chapashpa, yaqqa manaatirqanllapachu kriyiyta. ChaymiJisusqa nirqan:—¿Kanchu imitaykillapa

mikunaypaq? nishpa.42Chaymi paykunaqa suq pidasu piskadu

kangashqata, abijapa suq panalnindapisqorqanllapa. 43Chaymi Jisusqa ch askishpa,ñawpanllapapi mikurqan. 44

daqam paykunata nirqan:

—Manchu pullaykillapa kashpa,nishurqaqllapa: “Rinmi kumpliq noqapaq*Muysispa librumbi yumbay nishqanguna,*napi nishqanguna, *Salmus librupinishqangunapis”, nishpa.qayllapam kumplishqana.

45

taqa ancha allita intyindichirqan*Dyuspa Santu Librumbi nishqanda.46Kanan paykunata nirqan:—Dyuspa Santu Librumbiqam noqapaqqa

nin: *Dyus AkrashqanWashadurqashwañushpa, kimsa diyamanda rin kawsamuq.47Chaymandaqam *yach akuqningunaJirusalimbi qallarishpa, yumbay *naman rinllapa ch ayaq, paypa shutimbikayshina yach achikushpa: “Chaymanaallikunata rurashqaykipaq ancha syintishpa,Dyusmannamañakuyllapa, pirdunashushpa,washashunanllapa”, nishpa. 48Kananqamqamkuna tistiguykuna kangillapa, noqarurashqaypaq parlanaykillapa. 49

llapa, Taytay Dyus ufrisishushqandam rinikach amuq qamkunamanqa.paraqri kay Jirusalimbi, syilumanda chaypudirninda kach amunaykaman, nishpa.

Jisusmi syiluman rirqan(Mk. 16.19-20; Ichus 1.9-11)

50Chaymandaqam Jisusqa chay*apustulningunata Jirusalinmandaaparqan Bitanillaman (Bitaniyaman).Chaypim payqa makingunata alsashpa,Tayta Dyusman mañakurqan, paykunatayanapanambaq. 51

kashpaqam, chay apustulningunapach awpinmanda rirqanna syiluman.52Paykunaqam Jisusta adurashpa, anchakushikushpa, chay kashqanllapamandaJirusalinman kutirqanllapa. 53Kananpaykunaqam *Dyuspa aduranawasinman rishpa, tukuy diya Dyustaalabaqllapa.Chayshina kanqa.

24

209

SAN JWANMIJISUKRISTUPA BIDAMBAQ ISKIBRIRQAN

¿Pitaq karqan San Jwanqa? *San *Jwanqam Jisukristupa dusi*apustulninmanda suqnin karqan. Manaraq Jisukristuwan purishpaqam, *atunqoch api piskadukunata piskashpa randikuq, mantyinikanambaq (Markus 1.19).Chaymandaqam Jisukristuwanna tukuy diya purishpa, ancha allita yach arqanyumbay milagrukunata rurashqambaq, kikin ñawingunawan rikashqanrayku.Chaqa payqam *Jakubuwan, Pidruwan chay suq apustul masingunamandaJisukristuwan masta puriqllapa. Chaymi Jisukristu kruspi wañuykashpam, Jwandaakrarqan, maman *Maryata kwidanambaq (Jwan 19.26-27). ChaymandaqamJisukristu syiluman riptinqa, Jwanqa achka runakunata Jisukristupaqyach achirqan. Chay Jwanqam kay Mushuq Tistamintupi sinku librukunataiskibrirqan: kay libru San Jwanda, 1 Jwanda, 2 Jwanda, 3 Jwanda,Apukalipsistapis. Masta yach ananchiq Jwambaq liyishunllapa: Matiyu 4.21-22;17.1-2; Markus 5.37; 14.33-34; Jwan 13.23-26; 20.2-5; 21.7, 20-24; Ichus 1.13;3.1-6; 4.1-23; 8.14-17; Gálatas 2.9; Apukalipsis 1.9.

¿Pikunapaqmi iskibrirqan kay librutaqa? Jwanqam iskibrirqan Jisukristupikriyiqkunapaq, mana kriyiqkunapaqpis, Jisukristupi allita kriyinanllapa.

¿Imaraykum iskibrirqan kay librutaqa? Jwanqam kay librutaqa iskibrirqan,yumbay liyiqkuna yach anambaq: “Jisukristum Dyuspa Churin. Paymi yumbaypaqwañurqan. Chaymi paypi allipta kriyishpa, paywan tukuy tyimpu rinchiqllapakawsaq”, nishpa (Jwan 20.31).

¿Imapaqmi yach achiwanchiqllapa kay libruqa? Kay librupiqam Jwan anchayach achiwanchiq Jisukristupaq.

Jwan 1.1-18 niwanchiqllapa, Jisukristu Dyus kashqambaq, kay pachatarurashpa shamushqambaq.

Jn. 1.19–12.50 niwanchiq, Jisukristu yach achikushqambaq, achkamilagrukunata rurashqambaq, yumbayninchiq yach ananchiq: Paymi DyuspaChurin, nishpa.

Jn. 13.1–17.26 niwanchiq, Jisukristu yach akuqningunatayach achikushqambaq.

Jn. 18.1–21.25 niwanchiq, Jisukristu padisishpa, wañushpa,kawsamushqambaq.

210

Dyuspa Churinmi runapaq tikrakarqan

1 1Manaraq kay pacha kaptinmi, suq*Rimaqqa karqanna. Chay Rimaqqam

Dyuspa pullan kashpa, paypis Dyuskarqan. 2Qallariypiqam payqa TaytaDyuswan karqan. 3Chaymandaqam TaytaDyusqa chay Rimaqwan syiluta, kaypachata, tukuy imandinda rurarqan. ChaqaTayta Dyusqam mana nimatapis sapalanqarurarqanchu. Ashwanmi chay Rimaqwantukuy imataqa rurarqan. 4Kanan chayRimaqqam tukuy imata kawsachin.Payqam bidanchiqpaqqa suq Michashina.Chaqa paymi yach achiwanchiq, allitarurashpa kawsananchiqllapa. 5Kay pachapiuchata ruraqkunaqam tutayaqpishina. Piru

shina achikchakun, yumbaytayach achishpa, chay uchakunata amarurananllapa.

papis, mana atishqallapachu binsiytaqa.6Suq runam *Jwan Shutichikuq shutirqan.

PaytamDyus akrashqa karqan, chayMichashina kaqpaq yach achikunambaq.7Chaymi chay Jwanqa chayMichashinakaqpaq yach achikurqan, yumbay uyaqkunachayMichapi yuyakunanllapa. 8-9Chaqachay allipMichaqam shamurqan kaymunduman, yumbay runakunatayach achinambaq. Piru Jwanqammana chayMichachu karqan. Payqam chayMichapaqyach achikuqlla karqan.

10Chay Rimaq Michaqam kay mundutarurashqa karqan. Chaymandaqam kaymunduman shamuptin, runakunaqa manayach arqanllapachu: Paymi kay mundutarurashqa, nishpaqa. 11Chaymi akrashqan*nasyunman shamuptinqa, paykunaqadisprisyashpa, mana shumaqtachuch ayachirqanllapa. 12Piru wakinnataqmipayta shumaqta ch ayachishpa, paypikriyirqanllapa. Chaymi paykunataqaakrarqan, Tayta Dyuspa wambranguna

kanambaq. 13Chaymi paykunaqa chayRimaqpi kriyishpaqa, mushuqmandanasishqashina kashqallapa. Chaqapaykunaqam mana mamanmandallachunasirqan, ni nasirqanllapachu suq runawambrayuq kanambaqqa. AshwanmiTayta Dyus kikin munashqa, paypikriyishpa, mushuqmanda nasirinambaq,wambrangunana kanambaqllapa.

14Kanan chay Rimaqqam runapaqtikrakashpa, pullayllapa puriq. ChaymiTaytanchiq Dyuspa chay sapalanChurinda rikarqanillapa ancha allinkaqta, ancha pudirniyuqta. Chaqapayqam ancha kuyawaqninchiq, allipkaqtalla yach achikurqan. 15Paypaqmichay Jwan Shutichikuqqa ancha jwirtitarimashpa, kayshina nirqan:—Chay kamachikuqpaqmi qamkunata

nishurqaqllapa: “Puntatam noqa nasishqakani. Chaymandaraqmi chay Rimaqqa rinshamuq. Paymi noqamanda mas baliqqa.Chaqa noqa manaraq nasiptiymi, payqaunaymandapacha kawsashqa”, nishpa.

16Chay ancha kuyawaqninchiq Rimaqmitukuy imapi kutin kutin yumbayninchiqtaancha yanapawashqa kanchiq. 17ChaqaTayta Dyusmi *Muysista akrarqan,liyningunata yach achiwananchiq. PiruJisukristutaqam kachninchiq, allip kaqtalla Dyuspaqyach achiwananchiq. 18TaytanchiqDyustaqam mana pipis nima tyimpurikashqachu. Piru chay ancha kuyashqansapalan Churinllam, Tayta Dyuspa pullankawsashpa, kay pachaman shamushpa,niwashqa kanchiq, Taytambaq alliptayach ananchiq.

Jwan Shutichikuqmi Jisukristupaqyach achikurqan

(Mt. 3.11-12; Mk. 1.7-8; Lk. 3.15-17)19*

nata, wakin yanapakuqnin *

1

211

a 1.23 [Isaías 40.3]

tapis kach arqanllapa, *kuqta kayshina tapunanllapa:—Qamqa, ¿ima karguyuqmi kangi,

yumbayta kayshina yach achinaykiqa?nishpa.

20Chaymi Jwanqa mana nimatapakashpachu, nirqan:—Manam noqaqa *Dyus Akrashqan

Washadurchu kani, nishpa.21Chaymi chay shamuqkunaqa

tapurqanllapa:—Chayshinaqa ¿ima karguyuqmi

kangi? ¿Chay unay alma *Eliyaschukangi? nishpa.Piru Jwanqam nirqan:—Manam, nishpa.Chaymi tapurirqanllapa:—¿Dyuspaq chay shamunambaq

rimaqchu kangi? nishpa.Jwanqam nirqan:—Manam paychu kani, nishpa.22Chaymi paykunaqa tapurirqanllapa:—Chayshinaqa ¿ima karguyuqmi

kangi? Niwayllapar, chaykach amuwaqta ninaypaq, nishpa.

23Chaymi Jwanqa *Dyuspaq rimaq*Isayiyas iskibrishqanda nirqan:—

napi kayshina qayakuq: “Bidaykillapatañandashina shumaqta dirichutaallichayllapa, Siñurninchiqta shumaqtach ayachinaykillapa”, nishpa.a

24Chay tapuqkunaqam *farisiyu

qallapa karqan. 25Chaymi nirqanllapa:—Chayshina Dyus Akrashqan

Washadur mana kashpaqa, ni Eliyaskashpaqa, ni Dyuspaq chay suq rimaqkashpaqa, ¿imaraykutaq qamqashutichikungiqa? nishpa.

26Chaymi Jwanqa paykunata nirqan:—Noqaqam yakuwanlla shutichikuni.

Piru suq ancha kamachikuqmi

shamushqa. Payqam qamkunapach awpikipi puriykan. Piru paypaqqammana yach angillapachu: DyusAkrashqan Washadurmi, nishpaqa.27Noqaqam puntata shamushqa kani.Chaymandaraqmi payqa shamushqa.Piru noqamandaqam mas pudirniyuq.Chaymi noqaqa mana nimachu kanipaypa ñawpambiqa. Chaqa manambalinichu, ni llanqemba watundapaskanaypaq, nishpa.

28

llapa, rriyu Jurdamba waq laduchimban Bitabara lugar shutiqpi. Chaqa

karqan.

Jisusmi Dyuspa uñan29Chaymandaqam qayandinqa, *Jwan

Shutichikuqqa Jisusta rikarqan, paymanshamuykaqta. Chaymi kayshina nirqan:—Rikayllapa. Chaypinam *Dyuspa

Uñanqa. Paymi kay mundumanshamushqa, wañushpa, runakunapauchangunata pirdunanambaq.30Paypaqmi noqaqa niykarqay: “Rinmishamuq suq runa. Paymi maspudirniyuq noqamandaqa. Chaqa unaytyimpumandapacham noqa manaraqnasiptiy, payqa kashqana”, nishpa.31Manam noqaqa riqsirqaychu. Piru

pismi, noqaqa shamurqay, yakuwanshutichikuq, qamkuna *isrraylinumasiykuna paypaq yach anaykillapa:Rinnam shamuq, nishpa.

32-33Chay Jwan Shutichikuqqamnirqambis:—Dyusmi kach amuwashpa, yakuwan

shutichikunaypaq, kayshina niwarqan:“*kaqta rikashpa, suq runapa sawambitiyaptinmi, ringi yach aq: Chay runam

1

212

Santu Ispirituwan shutichikun”, nishpa.Piru manaraqmi yach arqaychu: ¿Pimpayqa? nishpa. Piru suq diya Jisustashutichiykaptiymi, Dyuspa SantuIspiritun suq palumitashina syilumandaurangumushpa, paypa sawambitiyarqan. 34Noqa kikiymi chaytaqarikashqa kani. Chaymi tistigu kani.Chaqa allitam yach ani: JisukristumDyuspa Churin, nishpa.

Jisusqam puntayach akuqningunata akrarqan

35Qayandinqam chay *kuqpa ishkay yach akuqnin paywanchaypi karirqanllapa. 36Chaymi Jwanqa,Jisusta rikashpa pasaykaqta, chayishkay yach akuqninda nirqan:—Rikay, waq runaqam *Dyuspa

Uñan, nishpa.37Chayshina niptinqam, chay ishkay

*yach akuqninguna uyarqan. Chaymipaykunaqa Jisuspa ikinda rirqanllapa.38Chaymandaqam Jisusqa ikimanchapakushpa, rikarqan chay ishkaysigiqkunata. Chaymi payqa tapurqan:—¿Imatam maskaykangillapa?

nishpa.Paykunaqam nirqan:—Yach achikuq Taytitu, ¿maypitaq

tiyangi? nishpa.39Chaymi paykunataqa Jisusqa

nirqan:—Aku noqawan,

killapa, nishpa.Chaymi paykunaqa rishpa,

llapa chay maypi tiyashqanda. Laskwatru di la tardinachmanqa ch ayarqanllapa.

llapa.40Chay ishkay runamandaqam

suqninqa karqan Andris. Payqam SimunPidrupa masan karqan. 41ChayAndrisqam das rirqan maskaq chay

masan Simunda. Chaymi masandatarishpaqa, nirqan:—Misiyastam tarishqallapa kani,

nishpa. (Paykunapa rimaynimbiqam“Misiyasqa” ichu “Kristuqa” munanniyta “*Dyus Akrashqan Washadur”,nishpa.)

42Chaymi Andrisqa chay uras masanSimunda apamurqan Jisusman. ChaymiJisusqa chapashpa, nirqan:—Qamqam Junaspa churin Simun

kangi. Piru kananqam ringi shutiq Sifas,nishpa.Chay Sifas shutiqqam rimaynimbiqa

munan niyta “Pidru”. (Pidruqam munanniyta “rumi”.)

Jisusmi Filipita, Natanayiltakumbidarqan, paywan purinanllapa

43Qayandinqam Jisusqa munarqanriyta *prubinsya Galiliyaman.daqam tingunakurqan suq runa Filipishutiqwan. Chaymi pay kashqanmanch ayashpa nirqan:—Aku noqawan, nishpa.44Chay Filipiqam Bitsayda

llaqtamanda karqan. Chaymi chayAndrispa, Pidrupa llaqta masin karqan.45Kanan Filipiqam suq runa Natanayilshutiqman rishpa nirqan:—Tarishqallapanam kani *Dyus

Akrashqan Washadurta. Manchu chayunay Muysis librungunapi, *Dyuspaqsuq rimaqkunapis librungunapikayshina iskibrirqan: “Dyus AkrashqanWashadurmi rin ch ayamuq”, nishpa.Chay Washadurqam Nasaritllaqtamanda. *Jusipa churinmi. Jisusmishutin, nishpa.

46Piru Natanayilmi Filipitaqa nirqan:—¿Chay llaqta Nasaritmandaqa ima

allindaq atinman ch ayamuyta? Manamnimapis, nishpa.Chayshina Natanayil niptinmi,

Filipiqa nirqan:

1

213

—Aku rikaq, nishpa.47Chaymi chay Natanayilqa Filipiwan

Jisusmanna ch ayamuykaptin, Jisusqarikashpa, Natanayilpaq nirqan:—Kaypinám suq lijitimu *isrraylinu.

Payqam ancha kabalta riman. Manamllullakunchu, nishpa.

48Chaymi Natanayilqa Jisusta nirqan:—¿Imashinataq riqsiwangi, chayshina

niwanaykiqa? nishpa.Chaymi Jisusqa nirqan:—Manaraq Filipi qayashuptinmi, yura

*iguspa warambi kaykaptiki,rikashurqay, nishpa.

49Chayshina niptinqam, Natanayilqanirqan:—Yach achikuq Taytitu, qamqam

Dyuspa Churin kangi. Qamqam*nasyunninchiq *Isrrayilpa gubyirnunkangi, nishpa.

50Chayshina niptinqam, Jisusqanirqan:—¿Chay yura iguspa warambi

rikashushpa nishuptiychu, noqapiqayuyakungi? Ringinam rikaq masispantaypaq milagrukunata ruraptiy,nishpa.

51Chaymandaqam paykunata nirqan:—Alliptam niykillapa, noqam

*Dyusmanda Shamuq Runa kani.Chaymi qamkunaqa ringillapa rikaqsyiluta kich araykaqta. Chaymandaqamringillapa rikaq Dyuspa anjilningunata,noqamanda syiluman riykaqta,syilumanda noqaman shamuykaqta,nishpa.

Kaná llaqtapim kasamyintu fyista karqan

2 1Kimsa diya pasaptinnam, chay*prubinsya Galiliyapa Kaná

llaqtambi rurarqanllapa suq kasamyintufyistata. Chaypim karqan Jisuspamaman. 2Chay fyistamanmi Jisusta,noqaykuna *yachwarqanllapa. 3Chay fyistapi *binu

ushyakaptinmi, mamanqa Jisustanirqan:—Ijitu, ushyakashqanam binunqa.

Yanapayri, nishpa. 4Chaymi Jisusqamamanda nirqan:—Mamita, ¿imaraykutaq chayshinaqa

niwangi? Manaraqmi ch ayamunchuuras, milagrukunata ruranaypaqqa,nishpa.

5Chaymi mamanqa kasaraqkunapakriyadungunata kayshina nirqan:—Waway yumbay nishushqanda

rurayllapa, nishpa.6Chaypim karqan sayis payaskakuna

rumimanda kaq. Chaqa chay *nukunam yakuta tandaqllapa chaypayaskakunapi, *brinda rurananllapa. Kada payaskam 80litrus a 100 litruskaman ukukuq.7Chaymi Jisusqa chay kriyadukunatanirqan:—

llapa yakuta, nishpa.Chaymi paykunaqa kasushpa, ancha

undachirqanllapa yakuta. 8

daqam chayshina ruraptinllapaqa,Jisusqa paykunata kayshina nirqan:—Kananqa chay payaskakunamanda

ashla surqoshpa, apashpa,napa kamachikuqninda qoy, nishpa.Chaymi chay kriyadukunaqa Jisus

nishqanshina rurarqan. 9Piru chaysirbisyukunapa kamachikuqninqammana yach arqanchu: Maymandamapamunllapa kay binutaqa, nishpa.Kriyadukunallam yach arqanllapa,paykuna kikin chay payaskamandasurqoshqanllaparayku. Chaqa chayyakuqam binupaqna tikrakashqakarqan. Chaymi chay kamachikuqsirbisyuqa mallishpa, ancha gustashpa,chay kasaraykaqta qayashpa, 10nirqan:—¡Kay binuqam ancha mishki!

Yumbay runam kumbidashqangunataqachay mas ch aniyuq binuta puntata

1 2

214

b 2.17 [Salmo 69.9]

qonllapa. Chay allin binuta achkataupyaptinraqmi, chay mana ch aniyuqbinutaqa qonllapa. Piru qamqamultimupaqraq kay mas allin binuykitaqawaqaychashqa kangi, nishpa.

11Chayshina prubinsya GaliliyapaKaná llaqtambim Jisusqa puntamilagruta rurarqan, chay binutarurashpa. Chayta rurashpam, payqapudirniyuq kashqanda rikachikurqan.Chaymi noqaykunayachllapa.

12Chaymandaqam Jisusqamamanwan, masangunawan,noqaykuna yach akuqninwan chay Kanállaqtamandaqa ura Kapirnawunllaqtaman rirqayllapa.

llapa.

Jisusmi Tayta Dyuspa aduranawasinmanda randikuqkunata qatirqan

(Mt. 21.12-13; Mk. 11.15-18; Lk. 19.45-46)13*Paskwa fyista ch ayaykaptinnam,

Jisusqa rirqan Jirusalin llaqtaman.14Chaypim runakunata tarirqan*Dyuspa adurana wasimba patyumbibuyiskunata, wishakunata,nata randikuykaqta.

llapa. 15Chaymi Jisusqa chaytarikashpa, suq chikutita rurashpa,yumbay chay wishakunata, buyiskunataqatirqan Dyuspa adurana wasimbapatyunmandaqa. Kanan chay qellaytakambyakuqkunapa qellayningunatamsh ilya sh ilya pambaman wichukurqan.Mesangunatapismi bularqan. 16Chaypalumata randikuqkunataqam nirqan:—Chay tukuy imaykikunata kaymanda

surqoyllapa. Taytaypa wasindaqa amaplasatashinaqa rurayllapachu, nishpa.

17Chayta rikashpaqam, noqaykunayach akuqninqa yuyarqayllapa *DyuspaSantu Librumbi Tayta Dyusta kayshinanishqanda: “Shumaq wasikita noqaancha kuyashpam, suqkunadisprisyaptin, ancha piñakuni”, nishpa.b

18Chaymi chay mas kamachikuq*isrraylinukuna Jisusta kayshinanirqanllapa:—¿Ima milagrutam atingi rurayta,

rikashpa, yach anayllapaqa: TaytanchiqDyusmi qamta numbrashushqa, paypakay adurana wasimbi kamachikunayki,nishpaqa?

19Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Kay wasita limpu bulaptikillapam,

noqaqa kimsa diyapilla rurarishaq,nishpa.

20Chayshina Jisus niptinmi, chaykamachikuqkunaqa nirqanllapa:—Kwarinta y sayis watakunapim

Dyuspa kay adurana wasindaqarurarqanllapa. ¿Chaychu qamqa kimsadiyapilla ringi rurariq? nishpa.

21

paqa, kwirpumbaq rimarqanqa; manamDyuspa adurana wasimbaqchu.22Chaymi wanchiptinllapa,manda kawsamuptinqa, noqaykunayach akuqninqa chay nishqandayuyarqayllapa. Chaymi noqaykunaqaDyuspa Santu Librumbi nishqanda, Jisusnishqandapis kriyirqayllapa.

Jisusmi runakunapa shunqonda riqsin23Jisusmi Jirusalin *Paskwa fyistapi

kashpa, milagrukunata rurarqan.Chaymi achka runakuna paypikriyirqanllapa. 24-25Piru Jisusqampaykunapiqa mana yuyakurqanchu.Chaqa pay kikinmi riqsirqan yumbaypashunqonda,llapa, nishpa. Chaymi mana

2

215

nisisaryuchu karqan ni pipis ninambaq:

llapa, nishpa.

Jisukristum Nikudimuta yach achirqan

3 1Karqanmi suq *farisiyuduktrinayuq runa Nikudimu shutiq.

Payqam *kuqnin karqan. 2Chay Nikudimuqamsuq tuta Jisusta rishpa watukuq,kayshina nirqan:—Yach achikuq Taytitu,

yach anillapam qambaq: Tayta Dyusmikach amushushqa, noqaykunatayach achiwanayki, nishpa. ChaqaTaytanchiq Dyus kach amushushqakaptinqam,kunata rurayta. Manaqa manamatingimanchu, nishpa.

3Chayshina Nikudimu niptinmi,Jisusqa nirqan:—Alliptam niyki,

manda nasishpam, atin Tayta Dyuswansyilupi kawsaytaqa. Manaqa manamatinchu, nishpa.

4Chaymi Nikudimuqa Jisustakayshina tapurqan:—¿Imashinataq suq runaqa atinman

mushuqmanda nasiriytaqa? Manam nipipis atinmanchu mamambapach anman yaykuriyta, mushuqmandanasinambaqqa, nishpa.

5Nikudimu chayshina niptinmi,Jisusqa nirqan:—Alliptam niyki, Tayta Dyuswan

tukuy tyimpu pullan kawsanayki,puntata munan yakumanda, *manda nasinayki. 6Chaqa yumbayrunakuna mamanmanda nasishpaqam,kwirpunda ch askinllapa. Piru Dyuspa*Santu Ispiritunmi wakingunatayanapan, mushuqmanda nasirinambaq,chay Santu Ispirituta kasushpakawsananllapa. 7Chayri amaispantaychu: “Mushuqmanda nasiriy”,

nishuptiyqa. 8Chaqa wayraqam tukuyladumanda wayran. Piru qamkunauyashpaqam, mana yach angillapachu:¿Maymandam shamun? ni ¿maymanmirin? nishpaqa. Chayshinallam DyuspaSantu Ispiritunmanda nasiqkunapis.(Chay Santu Ispirituta manarikashpapis, yach anllapa: Paymiyanapawaykan, nishpa.)

9Chayshina Jisus niptinmi,muqa mushuqmanda tapurirqan:—

naqa? nishpa.10Chaymi Jisusqa nirqan:—Isrraylinukunapa yach achikuqnin

kashpapischu, ¿mana yachnata? 11Alliptam niyki, noqaqamyach ashqayta, rikashqaytayach achiykillapa. Piru qamkunaqammana kriyiwangichu. 12Chayshina kaypachapi rikashqaypaq parlachishuptiy,mana kriyiwashpaqa, ¿imashinataqkriyiwangiman, syilupi rikashqaypaqparlachishuptiyqa? 13Manam ni pipissyiluman rishpaqa, kutimushqachu.Noqallam *Dyusmanda Shamuq Runakashpa, syilumandaqa shamushqa kani.14Unay tyimpupim chuncha lugarpi*Muysisqa suq kulibrata jirrumandarurashpa, suq qerupi alsarqan.nallam noqatapis suq kruspi rinllapaalsawaq, 15

kuna ama chinganambaq, ashwansyiluman rishpa, tukuy tyimpukawsanambaqllapa, nishpa.

Dyusqam yumbayta kuyawanchiqllapa16Chaqa Tayta Dyusqam kay mundupi

yumbay tiyaqkunata ancha kuyashpa,sapalan Churinda kach amurqanwañunambaq, paypi yumbay kriyiqkunaama chingananllapa; ashwan tukuytyimpu kawsananllapa. 17Chaymi TaytaDyus kay munduman Churindakach amurqan,

2 3

216

manda washanambaq. Manamkach amurqanchu, kay mundupitiyaqkunata jusgashpa kastigananqa.

18

nataqa Taytanchiq Dyusqa mana rinchuchingachiq.nataqam rin chingachiq, sapalan Churimbimana kriyishqanllaparayku. 19Chaqapayqam kay mundumanqa shamushqa,Tayta Dyuspaq yach achikunambaq.Chaymi suq michashina kashqa. Piru paypi

pachu michapishina kawsaytaqa. Chaqauchangunata mana munashpa dijaytaqa,tutayaqpishina munanllapa kawsayta.Chaymi Taytanchiq Dyusqa paykunata rinkastigaq. 20

naqam mana munanllapachu ni pipisyachbaqqa. Chaymi chay michashina kaqtach iqnishpaqa, mana qemikanchu, ama nipipis rikashpa yach anambaq: “Anchamalutam ruraykan”, nishpa. 21Pirusuqkunaqam allip kaqta kasushpa,michapishina purinllapa. Chaymi tukuyrunakuna rikashpa yach anllapa:Taytanchiq Dyus munashqandamruraykanllapa, nishpa.

Jwan Shutichikuqmi Jisuspaq rimarirqan22Chaymandaqam Jisusqa noqaykuna

*yach akuqninwan pullan *prubinsyaJudiyaman rirqayllapa. Chaypim suqtyimpupaq kidashpa, runakunata,warmikunata shutichirqayllapa.23*Jwan Shutichikuqpismi Inun llaqtapishutichiykarqan runakunata,nata, chaypi achka yaku kashqanrayku.Chay Inun llaqtaqam Salim llaqtapaladumbi kidan. 24Chayshinaqam karqan,Jwanda manaraq karsilaptinllapa.

25Chay tyimpupim Jwambayach akuqningunaqa suq *isrraylinumasingunawan suq layata suq layataanyanakurqanllapa:

—Tayta Dyusqam munan kayshinamayllakunanchiq, ama uchayuqkunakananchiqllapa, nishpa.

26Chaymandaqam Jwamba wakinyach akuqningunaqa rirqanllapa paytaniq:—Yach achikuq Taytitu, rriyu

Jurdamba chimbambim suq runaqamwan pulla karqan. Chay runapaqminiwarqaykillapa: “Paytaqam TaytanchiqDyus kach amushqa”, nishpa.Kananqam chay runaqa achkatanashutichiykan. Achka runakuna,warmikunapismi paytana sigiykanllapa,nishpa.

27Chayshina yach akuqningunaniptinllapaqam, Jwanqa nirqan:—

tinqam, imatapis atin rurayta. Manaqamanám. 28

qallapa kangi, noqa nishuptiy: “Manamnoqaqa *Dyus Akrashqan Washadurchukani. Ashwanmi Taytanchiq Dyuskach amuwashqa,chiqmanda mas puntata shamunaypaq”,nishpa. 29Kay kumparasyumbaqyuyayllapa: Suq runa kasarashpaqam,ancha kushikushpa riman. Chaymi chayrunapa mas kuyashqan kumpañirumbisuyashpa, ancha kushikun. Jisusqamchay kasaraq runashina. Noqa chayruna kasaraqpa mas kuyashqankumpañirun kani. Chaymi achka runaJisusta sigiptinqa, ancha kushikuni.30Chaymi mas alli kanman, noqatadijawashpa,llapa.

Kayshinam Dyusmanda Shamuq Runa31Chay runa syilumanda shamuqqam

tukuy runakunamanda mas baliq. Pirusuq runa kay pachamandallashamuqqam kay pachapalla. Chaymikay pachapa kusasningunapaqyach achikun. Piru chay syilumanda

3

217

kaqqam yumbay runakunamanda maspudirniyuq. 32Chaymi payqa syilupirikashqanda, uyashqanda yach achikun.Piru tukuy chaykunatayach achiptimbismi, ancha achkarunakuna mana kriyinllapachu paytaqa.33Piru paypi kriyiqkunaqam allitayach anllapa: Tayta Dyusqam manallullakunchu. Chaqa pay nishqanqamtukuy ima allip, nishpa. 34TaytanchiqDyusqam Churinda syilumandakach amushpa, *Santu Ispiritunda qon,tukuy imapi ancha allita yanapanan.

dalla yach achikun. 35Tayta DyusqamChurinda ancha kuyan. Chaymi paypamakimbi rurashqa tukuy runakunata,warmikunata, tukuy ima kaqta,yumbayta kamachinambaq. 36

raykum Taytanchiq Dyuspa Churimbiyuyakuqkunaqa tukuy tyimpu rinllapakawsaq. Piru paypi mana yuyakuytamunaqkunaqam mana rinllapachu tiyaqsyilupiqa. Ashwanmi Tayta Dyusqaancha rin kastigaq paykunataqa, nishpa.

Jisusmi prubinsya Samaryamanda kaqwarmiwan parlarqan

4 1*Farisiyu duktrinayuqkunamyach arqanllapa: Chay Jisusqash

*Jwan Shutichikuqmanda mas achkarunakunata shutichiykan,yach achiykan, nishpa. 2Piru manamJisus kikinchu shutichikurqanqa.Ashwan noqaykuna*yach akuqningunam shutichikurqayqa.3Chaymi Jisusqa chay farisiyukunaparlashqanda yach ashpa, (noqaykunayach akuqningunata apawashpa),*prubinsya Judiyamanda lluqshirqanna,prubinsya Galiliyamanna rinambaq.

4Chay Galiliyamanch ayanayllapaqam, prubinsya *yata pasaykarqayllapa. 5Chaymiriqshinaqa chay prubinsya Samaryapa

Sikar llaqtanman ch ayarqayllapa. Chayllaqtaqam kidan chay unay *Jusipach akramba ladumbi. Chaych akrandaqam ch askishqa karqantaytan *Jakubumanda. 6Chay Sikarllaqtapim ancha unay tyimpukunapichay alma Jakubu suq pusuta rurashqakarqan. Chaymi Jisusqa riqshinashaykushpa, chay pusupa ladumbisamarqan. Chay urasqam larrdusinach ikarqan.

7-8Chaymi noqaykuna yach akuqninqachay pusupa ladumbi Jisusta dijashpa,chay Sikar llaqtaman rirqayllapa,mikunata randiq. Chaykamanqam suqsamaryana warmi Sikarmandalluqshishpa, chay pusuman rirqanyakupaq. Chaymi Jisusqa chaywarmitaqa nirqan:—Warmisita, qowayri yakituta,

nishpa.9Chaymi chay warmiqa nirqan:—Qam *isrraylinu kashpaqa,

nataq noqa samaryana warmitaqaniwangi: “Yakuta qoway”, nishpaqa?Chaqa isrraylinukunaqam samaryanu

kaqkunawanqa mana tandakaqllapachu.10Chayshina niptinqam, Jisusqa nirqan:—Taytanchiq Dyusmi suq ancha

shumaq rrigaluta munan qoshuyta.Chaymi qam noqata riqsiwashpa: Kayrunam Dyusmanda shamushqa,nishpaqach i, kawsachikuq yakutamañawanaykita qoshunaypaq, nishpa.

11Chayshina Jisus niptinqam, chaywarmiqa nirqan:—Taytitu, kay pusuqam ancha jundu.

Manam nimayuqchu kangi, surqonaykichay kawsachikuq yakutaqa. 12Qamqammana mas baliqchu kangi chay puntaagwilunchiq Jakubumandaqa, ¿manachu?Chaqa paymi qowashqallapa kay pusutaqa.Pay kikinmi wambrangunawan,animalningunapis kay pusumandayakutaqa upyaqllapa, nishpa.

3 4

218

13Chaymi Jisusqa nirqan:—Kay pusumanda mayqan upyaqqam

rin yakunariq. 14Piru noqa qoshqaytamayqan ch askiwaqqam, alabis mananarinchu yakunaq. Chaqa chayqoshqayqam shunqombiqa suqpukyushina rin kaq. Chay pukyulayamandam ancha achka yakushina rinlluqshiq, tukuy tyimpu kawsanambaq,nishpa.

15Chaymi warmiqa nirqan:—Taytitu, qowayri chay laya yakuta,

amana yakunanaypaq, ni kaymanshamunaypaq yakupaq, nishpa.

16Chaymi Jisusqa nirqan:—Riy apamuy qosaykita, nishpa.17Chaymi warmiqa nirqan:—Manam qosayuqchu kani, nishpa.Chaymi Jisusqa nirqan:—Alliptam niwashqa kangi: “Manam

qosayuqchu kani”, nishpaqa. 18Chaqasinku kutindam kasarashqa kangi. Pirukananqam chay mushuq runaykiqamana ni lijitimu qosaykichu. Chaymiallip kaqta niwashqaqa kangi, nishpa.

19Chayshina niptinqam, chay warmiqanirqan:—Taytitu, qamqachumash *Dyuspaq

rimaq kangi. Chaymi kayta munanitapushuyta: 20

kunam kay altu lumaman shamushpa,Dyusta aduraqllapa. Piru qamkunaisrraylinukunaqam ningillapa:limbilla Dyustaqa adurashunllapa”,nishpa. (Chaymi tapuyki: ¿Mayqanlugarpim mas allin adurananchiq?nishpa.)

21Chaymi Jisusqa chay warmitanirqan:—Warmisita, kay nishushqayta

kriyiway; Rinmi ch ayamuq tyimpu,mana ni kay lumaman shamushpa, niJirusalinman rishpa, qamkuna Dyustaaduranaykiqa. 22

manda kaqkunaqam mana

yach angillapachu: Pitam aduranillapa,nishpaqa.naqam yach anillapa:llapa, nishpa. Chaqa *Dyus AkrashqanWashadurqam *Isrrayilmanda shamun.23

naqa tukuy shunqo payta alliptaaduranqallapa, paypa *Santu Ispiritunyanapaptin. Chaqa Tayta Dyusqammunan, yumbayniki chayshina paytallaaduranaykillapa. 24Taytanchiq Dyusqammana kwirpuyuqchu. Ashwanmi suq*ispiritu. Chayri payta aduraqkunaqamana rikashpapis, tukuy shunqo, tukuyispiritunwan allipta aduranqallapa,Dyuspa Santu Ispiritun yanapaptin.

25Chaymi chay warmiqa Jisustanirqan:—Noqaqam yach ani: Dyus Akrashqan

Washadurmi rin shamuq. PayllamMisiyaspis shutin. Shamushpam, tukuyimata ancha klaruta rinyach achiwaqninchiq, nishpa.

26Chaymi Jisusqa payta nirqan:—Noqa qamwan parlaqmi chay

Washadurqa kani, nishpa.27Chaymandaqam noqaykuna

yach akuqninqa Jisus kaykashqanmanch ayashpaqa, tarirqayllapa suqwarmiwan parlaykaqta. Chaymi anchaispantashpa yuyarqayllapa: ¿Imatamunashpam, chay samaryanawarmiwanqa parlaykan? ¿Imapaqraqparlaykan? nishpa. Piru manam nimayqanniypis almitikarqaychu tapuqqa.28Chaymandaqam chay warmiqapuyñunda dijashpa, llaqtanmanyaykurqan, llaqta masingunata kayshinaabisaq:

29—Akullapa rikaq suq runata. Chaqapayqam tukuy ima rurashqaytaniwashqa. ¿Manachuraq pay DyusAkrashqan Washadurqa? nishpa.

30Chaymi llaqta masingunaqalluqshishpa, shamurqanllapa Jisusman.

4

219

31Paykuna shamunangamanqam,noqaykunaqa Jisusta kayshinarrugarqayllapa:—Yach achikuq Taytitu, kayta mikuy,

nishpa.32Piru Jisusqam niwarqanllapa:—Noqapaqam kan suq laya mikunay.

Chaypaqqam mana yach angillapachu,nishpa.

33Chaymi noqaykuna suqniy suqniykayshina parlarqayllapa:—¿Piraq apamushqa mikunandaqa?

nishpa.34Chaymi Jisusqa noqaykunata

niwarqan:—Taytay Dyusmi tariyayta qowashqa,

pay munashqanda ruranaypaqushyanaykaman. Chay tariyayminoqapa mikunayshinaqa. 35

naqam ningillapa: “Ch usku killaraqmifaltan, syiga tyimpuch ayamunambaqqa”, nishpa,¿manachu? Piru noqaqam niykillapa,tukuy laduman chapakushpa,llapa: Achka runakuna, warmikunamlistuna, noqapi yuyakunanllapa. Chaymisuq tarpudushina qarwamushqanakusichananchiqllapa. 36Kusichapitrabajaqqam pagunda ch askin,¿manachu? Chayshinallam Dyuspaqyach achikuqkunapis Dyusmandapagunda rin ch askiq. Dyuspi

nashinaqa. Chay kriyiqkunaqam tukuytyimpu rinllapa kawsaq. Chaymi chaypuntata yach achiqkunaqa, chay ikitayach achiqkunawan pulla rinllapakushikuq. 37

shina allipta kayshina niykillapa:“Suqmi tarpukun, suqmi kusichakun”,nishpa. 38Chayshinallam suq runakunanoqapaq puntata yach achikushpam,tarpukuqshina kashqallapa. Piru kananqamkuna noqapaq mastayach achikuptikim,

paqam, alabis suq tarpukushqandaqamkunaqa kusichaykangi, nishpa.

39Chay warmiqam llaqta masinsamaryanukunawan parlaykarqan,“Chay runaqam tukuy ima rurashqaytaniwashqa”, nishpa. Chaymi achka llaqtamasinguna Jisuspi kriyirqanllapa.40Chay samaryanukunam shamushpa,Jisusta rrugarqanllapa, chay llaqtambikidanambaq. Chaymi ishkay diyatachaypi kidarqayllapa. 41Kanan Jisustauyashpaqam, mas samaryanukuna paypikriyirqanllapa. 42Chaymandaqam chaywarmitaqa kayshina nirqanllapa:—Puntatam Jisuspi kriyirqayllapa,

qam paypaq niwashqaykirayku. Pirukananqam noqaykuna kikiyna paytaqauyashqallapa kani. Chaymi mas allitanayach anillapa: Allibraq payqa yumbaypa*Washadurninchiq, nishpa.

Jisusmi suq kamachikuq runapachurinda kach akachirqan

43Ishkay diyamandam Jisusqanoqaykunawan chay *prubinsya*Samaryamanda rishpa, prubinsyaGaliliyamanna ch ayamurqayllapa.44Paymi kayshina niwashqallapakarqan: “*Dyuspaq rimaqtaqam kikin

pachu”, nishpa. 45Piru chay llaqta masingaliliyanukunaqam Jirusalimbi *Paskwafyistapi kashqallapa karqan. ChaymiJisus chay fyistapi achka milagrukunataruraptin, rikashqallapa karqan. ChaymiGaliliyaman ch ayaptiyllapa, paykunaqaallita ch ayachiwarqanllapa.

46

nawan chay prubinsya Galiliyapa Kanállaqtanmanna kutimurqayllapa. ChayKanapim Jisusqa yakuta *binupaqtikrashqa karqan.tiyllapam,nimba churin ancha qeshyaq karqanKapirnawun llaqtapi. 47Chayshina

4

220

qeshyaq kaptinqam, chay kamachikuqrunaqa Jisuspaq yach arqan:mandash kay prubinsya Galiliyamanch ayamushqa, nishpa. Chaymi payqashamushpa, Jisusta chaypi tarishpa,ancha rrugarqan, Kapirnawunmanrinambaq, churinda kach akachiq.Chaqa churinqam anchayashpa,karqanna.

48Chaymi Jisusqa payta nirqan:—Mana rikashpa siñakunata,

kunataqam, mana kriyiqllapachu ringi,nishpa.

49Chaymi chay kamachikuq runaqaJisusta nirqan:—Taytitu, akur das, wambray ama

wañunambaq, nishpa.50Chaymi Jisusqa nirqan:—Riyna wambraykita rikaq. Payqam

kach akashqana. Mananám rinchuwañuq, nishpa.Chayraykum chay runaqa Jisus

nishqanda kriyishpa, llaqtanmannarirqan. 51Yaqqana ch ayaykaptinqam,kriyadunguna shamurqan chay runatatinguq. Chaymi tingushpaqa,nirqanllapa:—Churikiqam kach akashqana.

Mananám rinchu wañuq, nishpa.52Chaymi kriyadungunataqa

tapurqan:—¿Ima urasmi kach akarqanqa? nishpa.Chaymi kriyadungunaqa nirqan:—Qayna a la una di la tardim jibriqa

dijarqan, nishpa.53Chaymi chay kamachikuq runaqa

intyindirqan: Chay urasmi Jisusqaniwarqan: “Churikiqam kach akashqana.Mananám rinchu wañuq”, nishpa.Chaymi payqa yumbay ayllundinJisuspina kriyirqanllapa.

54Chayshina *prubinsya Judiyamandakutimushpam,wanqa, Jisusqa ishkay milagrutanarurashqa karqan prubinsya Galiliyapiqa.

Jisusmi suq runa wañushqashinakwirpuyuqta kach akachirqan

5 1

manna rirqan, llaqta masin *linukunapa suq fyistanman. 2ChayJirusalin llaqtapa suq yaykunanmi“Wisha pungu” shutin. Chay pungupaladumbim kan suq pusu. Chay pusuqam*ibriyu rimaypiqa Bitisda shutin. Chaypusuqam sinku kurridurniyuq. 3Chaypusupa ladumbim qeshyaqkuna, manarikakuqkuna, kujukuna, *shina kwirpuyuqkuna, usurashpa

, chay pusupiyaku kuyunangaman. 4Chaqa Dyuspasuq anjilninmi tyimpun tyimpunshamushpa, chay pusupi kaq yakutakuyuchiq. Chaymi mayqan qeshyaqchay pusuman puntata yaykuqqa chayqeshyayninmanda kach akarqan, imalaya nanayniyuq kashpapis. 5Suq runachay pusupa manyambi kaqmi 38 watastukuyta qeshyaqlla karqan. 6Jisusqamchay runata usuraykaqta rikashpaqa,yach arqan achka watakunataqeshyaqlla kashqanda. Chaymitapurqan:—¿Munangichu kach akayta? nishpa.7Chaymi chay qeshyaqqa nirqan:—Taytitu, manam pipis kanchu kay

yakuman yaykuchiwanambaqkuyushqan urasqa. Chaymi kadakuyuptin, ñakanaykaman, suqkunabinsiwashpa, das yaykun yakumanqa,nishpa.

8Chayshina niptinqam, Jisusqanirqan:—Atarishpa, paraykita tandashpa,

apashpa, puriyna, nishpa.9Chaymi chayta niptinlla, chay

runaqa qeshyayninmanda kach akashpa,paranda tandashpa, apashpa, rirqanna.Piru chay kach akachishqan diyaqam*samana diya karqan. 10

4 5

221

nukunapa wakin kamachikuqninqa chayruna kach akashqata anyarqanllapa:—Kananqam samana diya. Manam

allichu paraykita apanaykiqa, nishpa.11Chaymi chay runaqa nirqan:—Kach

washqa: “Paraykita tandashpa puriyna”,nishpa.

12Chaymi chay anyaqkunaqatapurqanllapa:—¿Pitaq kamachishushqa, paraykita

tandashpa rinaykiqa? nishpa.13Piru chay runaqam mana

yach arqanchu: Pim kach akachiwashqa,nishpaqa. Chaqa Jisusqam chay achkarunakunamanda das akrakashpa, suqlugarmanna rishqa karqan. 14

daqam Jisusqa chay kach akachishqanrunata *Dyuspa adurana wasimbitarishpa, nirqan:—Allita uyaway, kaykish

kach akashqana kangi.taqa amana rurariychu, ama mastañakanaykipaq, nishpa.

15Chayshina Jisusta riqsishpaqam,chay runaqa chay kamachikuqkunamanrishpa, nirqan:—Jisusmi chay kach akachiwaqqa

kashqa, nishpa.16Chaymi Jisus chayshina samana

diyapi rurashqanrayku,kuqkunaqa ancha kuntrashpa,yuyarqanllapana wanchiyta. 17PiruJisusqam paykunataqa nirqan:—Taytay Dyusmi kanangaman tukuy

imata kwidaykan. Chayshinamtrabajaykan. Chayraykum noqapisrunakunata kwidashpa, kach akachishpatrabajaykani, nishpa.

18Chayta niptinqam, chay kamachikuq

llapa wanchiyta. Chaqa Jisusqapaykunapa liyninda mana kasushpam,samana diyapi trabajarqan.pismi nirqan: “Dyusmi Taytay”, nishpa.

Chaymi paykunaqa yuyarqan: YanqamDyus tukuykan, nishpa.

Dyuspa Churinmi ancha pudirniyuq19Chaymandaqam Jisusqa chay

kuntraqkunata nirqan:—Alliptam niykillapa, noqa Dyuspa

Churin kashpam, mana nimatapis noqamunashqaytaqa ruranichu. AshwanmiTaytay rurashqanda rikashpa, chaylayatalla noqapis rurani. 20Taytayqamkuyawan.gunata rikachiwan. Piru masispantaypaq kusaskunatam rinrikachiwaq. Chay rikachiwashqandaruraptiyqam, qamkunaqa ancharingillapa ispantaq. 21Chaqa Taytayqamwañuqkunata kawsachin.llam noqapis munashpa, mayqandapisatini kawsachiyta. 22Taytay Dyusqammana pitapis jusganchu. Payqam noqatanumbrawashqa juyis kanaypaq,yumbayta jusganaypaq. 23Chayshinamnumbrawashqa,nambaq, payta alabashqanshina. Piru

paqam, chay kach amuwaq TaytaDyustapis mana baliqpaq riqsiykan.

24’Alliptam niykillapa, mayqan runanishqayta kasuwashpa, kach amuwaqTaytaypi yuyakushpaqam, tukuy tyimpurin kawsaq.duchu rin kaq, kastigadu kanambaqqa.Ashwanmi payqa wañunambaqkashqanmanda pasashqana suq layabidaman, tukuy tyimpu kawsanambaq.25Alliptam niykillapa, Dyusta manakasuqkunaqam wañushqa layashina.Piru kay tyimpumandapacham chaywañushqa layakunaqa noqa DyuspaChurinda rinllapa uyawaq. Uyawashpakasuwaqkunallam tukuy tyimpurinllapa kawsaq. 26Chaqa Tayta Dyuskikinmi yumbay kawsaqkunatakawsachin.

5

222

dapis pudirninda qowashqa,kunaypaq. 27*Dyusmanda ShamuqRunam kani. Chaymi payqa juyispaqnumbrawashqa, runakunatajusganaypaq. 28Piru kayta uyashpaqa,ama yuyayllapachu: ¿Imashinaraqkanqa? nishpaqa. Chaqa suq diyam rinch ayamuq, wañuqkuna busniytauyashpa 29kawsamunanllapa. Kananallita ruraqkunaqam rin kawsamuq,tukuy tyimpu kawsanambaqllapa. Piruchay mana allita ruraqkunaqam rinllapakawsamuq, kastigadu kanambaqllapa.

Kaykunam Jisuspaq yach achiwanchiq30’Noqaqam sapalitayqa mana nimatapis

atinichu rurayta. Ashwan Taytay Dyusniwashqanshinallam jusgakuni. Chaqachay Taytay kachnallam tukuy imata rurani; manam noqamunashqaytaqa. Chaymi ancha kabaltajustisyata rurani. 31Manam noqapafaburniytachu rimani. Noqalla faburniytarimaptiyqach i, mana balinmanchu. 32Pirusuq tistigupismi faburniytaqa riman.Kanan allitam yach ani chay tistugupaqqa.Payqam noqapaqqa allip kaqtalla riman,nishpa. (Chaqa chay tistiguqam TaytayDyus.) 33Kanan qamkunaqam suqkunatakach arqaykillapa, *Jwan Shutichikuqtatapuq. Chaymi paypis allip kaqta noqapaqrimarqan. Manam llullakurqanchu. 34Pirunoqaqam mana nisitanichu, runakunafaburniyta rimanambaqqa. Qamkunallamchayshinaqa yuyangillapa. Chaymi chayJwan Shutichikuq nishqanda niykillapa,noqapi kriyiptiki, washashunayllapa.35Chay Jwan Shutichikuqqam Dyuspaqallip kaqta yach achishushpa,paqqa suq michashina karqan. Chaymipaymanda yach akushpaqa, qamkunaqa

killapa.36’Chayshina Jwan noqapaq

yach achikuptinmi, atingillapa

yach ayta: Pim Jisukristu, nishpa. PiruTaytay Dyus yanapawaptin tukuy imamunashqanda ruranaypaqqam, masallita atingillapa yach ayta: TaytaDyusmi Jisusta kach amushqa, nishpa.37Chaqa Taytanchiq Dyuspismikach amuwashpa, noqapaq rimashqa.Piru qamkunaqam chay rimashqandaqamana uyashqallapachu kangi, ni paytarikashqallapachu kangi. 38Kanan paykach amuwaptinmi, qamkunaqanoqapiqa mana kriyirqaykillapachu.Chaymi Dyus nishqandaqa manakasushqallapachu kangi. 39

naqam *Dyuspa Santu Librunmandaqaancha allita yach akungillapa, yuyashpa:Chayta yach akushpam, tukuy tyimpurinchiq kawsaq, nishpa. Kanan chaySantu Libruta liyishpam, ringillapayach akuq noqapaqqa. 40

naqam mana munangillapachunoqaman shamuyta, tukuy tyimpukawsanaykillapaqa.

41’Manam munanichu, qamkunaalabawanayki. 42Chaqa noqaqamqamkunataqa riqsiykillapa: Dyustaqammana kuyangillapachu, nishpa.43Noqaqam, Taytay kach amuwaptin,paypa rrimplasun shamushqa kani. Piruqamkunaqam mana kasuwangillapachu.Piru suq runa shamushpa,qandalla yach achishuptinqam, daskasungillapa. 44Kanan qamkunapuraancha alabanakungi. Piru manammunangillapachu sapalan Tayta Dyusalabashunanqa. Chayshina kashpaqa,¿imashinataq ringillapa kriyiwaqqa?45Kayta yach ayllapa: Awnki qamkunafyirusyawaptikiqam, mana rinichushimbishuq Taytaypiqa. Ashwanmi*Muysis rin shimbishuqllapa: “Anchamalutam rurashqa kangi”, nishpa. Piru

gillapa: Paymi rin yanapawaq, nishpa.46Chaymi Muysis iskibrishqanda allipta

5

223

kriyishpaqa,llapa. Chaqa paymi noqapaqqa kayshinaiskibrirqan: “Dyusmi *chiqta rin kach amuq”, nishpa. 47PiruMuysis librungunapi iskibrishqandamana kriyishpaqam, ¿imashinataqnishushqaytaqa ringillapa kriyiwaq?nishpa.

Jisusmi 5.000 runakunata qararqan(Mt. 14.13-21; Mk. 6.30-44; Lk. 9.10-17)

6 1Jisusqam chayshinayach achikushpa, ushyashpaqa,

noqaykunawan rirqan chay ancha *atunqoch a Galiliyapa suq laduchimbanman. Chay atun qoch aGaliliyallam Tibiryaspis shutiq. 2Chayrishqanmanmi ancha achka runakuna,warmikuna ikinda rirqanllapa. ChaqaJisukristu qeshyaqkunatakach akachiptinmi,llapa karqan. 3Chayshina Jisustasigiptinllapam, payqa noqaykuna*yach akuqninwan rirqayllapa suqlaman. Chay lapim tiyarqayllapasamaq. 4Chay diyakunapiqamnoqaykuna *isrraylinukunapa *Paskwafyistayllapa ch ayamuykarqanna.5Kanan Jisusqam rridurninmanchapakushpa, rikarqan chay achkarunakuna, warmikuna paymanshamushqanda. Chaymi Filipitatapurqan:—¿Maymandam atinchiq tandata

randiyta, yumbay kaypi kaqkunataqarananchiqqa? nishpa.

6Chayshinaqam nirqan, Filipitamallipananrayku. Piru Jisusqamyach arqanna: Noqam rini qaraq,nishpa. 7Chayshina tapuptinmi, FilipiqaJisusta nirqan:—Ni 200 *dinaryukunawan ancha achka

tandata randiptinchiqpis, mana

chiq yumbay kaypi kaqkunata, nishpa.

8

pismi Jisuspa suq *apustulnin karqan.Paymi kayshina nirqan:

9—Kaypim suq wambra sibadamandasinku tanditayuq, ishkay piskadituyuq.Piru ¿chaysitullaqa aykamir aypanqakaypi yumbay kaqkunapaqqa? nishpa.

10Chaymi Jisusqa noqaykunayachllapa:—Yumbay kaykunata tiyachiyllapa,

nishpa.Chay lugarpiqam ancha qewa karqan.

Chaymi yumbay chay runakuna,warmikuna, wambrakunaqa chayqewakunapi tiyarqanllapa. Paykunaqam5.000ch i ullqokunalla karqan. 11

mandaqam Jisusqa chay wambrapatanditangunata piskashpa, Dyusmanpagikushpa, noqaykuna yach akuqnindaqowarqanllapa, noqaykunana chaypiyumbay kaqkunata qonaypaqllapa.Chayshina rurashpam, chay ishkaypiskaditutapis qowarqanllapa, chaypiyumbay kaqkunata qorinayllapa.12

llapaqa, noqaykunata niwarqanllapa:—

llapa, ama nimapis qesachakanambaq,nishpa.

13Chaymi noqaykunaqa chay sinkutanditakunamanda subrashqanpidasukunata tandashpaqa, dusikanastas tukuyta undachirqayllapa.14Chayraykum chaypi kaqkunaqaJisukristu chay milagru rurashqandarikashpaqa, nirqanllapa:—Manchu unay tyimpukunapi Tayta

Dyus ufrisirqan kach amuyta suq anchapudirniyuq rimaqta kay munduman.Allibraq kay Jisusqa chay anchapudirniyuq rimaq, nishpa.

15Piru Jisusqam kwintata qokarqan:Kay runakunam piskawashpa, amalasrinllapa numbrawaq gubyirnumbaq,

5 6

224

nishpa. Chaymi paykunamandaakrakashpa, suq lumapa sawanmanrirqan, chaypi sapalan kanambaq.

Jisusmi yakupa sawanda ch akip rirqan(Mt. 14.22-27; Mk. 6.45-52)

16Amsayaykaptinnam noqaykuna*yach akuqninqa chay Galiliya *AtunQoch aman urangumurqayllapa.17Chaymi chay atun qoch amanch ayashpaqa, *yakupi puriq barkupiriykarqayllapa Kapirnawun llaqtaman.[Nuta: Chay Kapirnawunqam chay atun qoch apa suq ladu chimbambi karqan.] Chayriykashqayllapa urasqam tutana karqan.

manqa shamushqachu karqan. 18

shina riykaptiyllapam, ancha jwirtitawayrarqan. Chaymi chay atun qoch apiyakuqa waqman,karqan. 19Chaymi chay barkupakumsanan palangunawan sinku ichusayis kilumitrustana rishqallapa karqay.Chayshina chay atun qoch apach awpimbi kashpaqam, Jisustarikarqayllapa, chay yakupa sawandapurishpa, noqaykunamanch ayaykaqtana. Chaymi noqaykunaqaancha mancharqayllapa. 20PiruJisusqam niwarqanllapa:—¡Amar manchayllapachu; noqam

kani! nishpa.21Chaymi noqaykunaqa kushikushpa,

Jisusta nirqayllapa:—Kay barkuman shamuy, nishpa.Chaymandaqam dasituna

chwunmanqa.

Achka runakunam Jisustamaskarqanllapa

22Chaymi qayandinqa chay anchaachka runakuna, warmikuna chay suqchimbapi kidarqanllapa. Jisustamaskashpam, yuyarqanllapa: Chishiqam

suq *barkulla kaypiqa karqan. Chaybarkupiqam Jisuspa*yach akuqningunalla rirqan. PiruJisusqam mana rirqanchu, nishpa.23Chay tutamandam Tibiryasllaqtamanda wakin barkukunach ayarqan chay 5.000 runakunamikushqan lugarpa ladunman.Chaypiqam Jisukristu Dyustapagikushpa, paykunata qarashqakarqan. 24Chaymi chay chimbapi manatariwashpa ni Jisusta ni noqaykunata,achka runa, warmikunaqa Jisustamaskashpa, chay barkukunapinashamurqanllapa Kapirnawunllaqtamanna.

Jisusmi mikunashinakawsachiwanchiqllapa

25Chay maskawaqkunaqam chaychimba Kapirnawunmanch ayamushpaqa, chaypi Jisustatarirqanllapa. Chaymi kayshinatapurqanllapa:—Yach achikuq Taytitu, ¿ima urastaq

kaymanqa ch ayamurqayki? nishpa.26Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Alliptam niykillapa, qamkunaqam

sigiwangillapa; piru manam intyindingichuchay milagrukuna rurashqaytaqa.Ashwanmi tandata unda mikushpasigiwangillapa. 27Amar trabajayllapachuushyakaq mikunapaqllaqa. Ashwantrabajayllapaqa tukuy tyimpukawsachikuq mikunapaq. Chaykawsachikuq mikunatam noqa*Dyusmanda Shamuq Runaqa riniqoshuqllapa. Chaqa Taytanchiq Dyusqamyanapawan, milagrukunata ruranay,yumbayniki yach anaykillapa: JisusmiTayta Dyusmanda shamushqa, nishpa.

28Chayshina niptinmi, paykunaqatapurqanllapa:—¿Imatam atinillapa rurayta, Dyus

munashqanda ruranayllapaqa? nishpa.

6

225

c 6.31 [Éxodo 16.4 Salmo 78.24-25] d 6.45 [Isaías 54.13]

29Chayshina tapuptinllapaqam,Jisusqa nirqan:—Tayta Dyusmi kach amuwashqa,

qamkunaman shamunaypaq. Chaymimunan noqapi kriyinaykillapa, nishpa.

30Chayshina niptinmi, paykunaqatapurqanllapa:—¿Ima laya milagrutam atingi

rurayta, chayta rikashpa, qambikriyinayllapaqa? ¿Mayá, imatam ringiruraq? 31

kunam chuncha lugarkunapi Dyuskach amushqan *manaya mikunatamikurqanllapa. Chay mikunapaqmi*Dyuspa Santu Librumbiqa kayshinanin: “Taytanchiq Dyusmi syilumandatandata paykunata qararqan”, nishpa.c

32Chaymi Jisusqa nirqan:—Alliptam niykillapa, *Muysisqam

mana qorqanchu agwilunchiqkunatasyilumanda shamuq tandataqa.Ashwanmi Taytay Dyusqa paykunataqararqan. Kananmi payqa munanqoshuyta syilumanda shamuq allip kaqtandata. 33Syilumanda chaykawsachikuq tandaqam suq runa. Chaqapayqam syilumanda shamushpa,yumbay runakunata tukuy tyimpupaqatin kawsachiyta, nishpa.

34Chayshina niptinqam, paykunaqanirqanllapa:—Chay laya tandataqar tukuy diya

qowayllapa, nishpa.35Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Noqam kani chay kawsachikuq

tandaqa. Chaymi noqapi kriyiqqa mananunka rinchu mallaqnaq shunqombiqa.Kanan noqapi yuyakuqqam manananima tyimpu rinchu yakunaqpisshunqombiqa. 36Piru nishushqayshina,qamkunaqam rikawashpapis, manakriyingillapachu noqapiqa. 37PiruTaytay qowashqan runakuna,

naqam noqapi yuyakunllapa. Chaymimana pitapis disprisyashpachu, noqapiyumbay yuyakuqkunata shumaqta rinich ayachiq. 38Chaqa noqaqamsyilumanda shamushqa kani, Taytaymunashqanda ruranaypaq; manam noqamunashqaytachu. 39Tayta Dyuskach amuwaqmi munan chayqowashqan runakunata allitakwidanaypaq, ama ni suqninchinganambaq. Ashwanmi munanjwisyu diyapi kawsachinaypaq, tukuytyimpu kawsananllapa. 40Chaqa Taytaykach amuwaqmi munan mayqambisnoqapi yuyakuqtaqa washashpa, tukuytyimpu kawsachinaypaq. Chayminoqaqa paykunata rini kawsachimuqjwisyu diyapi, nishpa.

41Jisukristu yach achikuptin: “Noqamsyilumanda shamuq tandaqa kani”niptinqam, achka *isrraylinukunapiñakushpa,llapa:

42—Kay Jisusqam *Jusipa churin.Taytanda mamandaqam riqsinchiq,¿manachu? Chayshinaqa ¿imaraykumnin: “Syilumandam shamushqa kani”,nishpaqa?

43Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Ama chayshinaqa rimatikuyllapachu.

44Manam pipis atinchu pay kikinlla noqapiyuyakuytaqa. Ashwan Taytaykach amuwaqmi yanapan runakunata,noqapi kriyinanllapa. Kanan noqapikriyiqtaqam chay jwisyu diyapiqa rinikawsachiq. 45*Dyuspaq rimaqkunapalibrungunapiqam kayshina nin: “Dyusqamyumbayta rin yach achiq”, nishpa.dChaymi Taytanchiq Dyusta yumbayuyaqkuna, paymanda yumbayyach akuqkunaqa noqapi yuyakunllapa.

46’Manam pipis Tayta Dyustaqarikashqachu.

6

226

llam paytaqa rikashqa kani. 47Chaymiallipta niykillapa, noqapi yuyakuqqammushuq bidayuqna, tukuy tyimpupaqkawsanambaq. 48Chaqa noqamkawsachikuq tandaqa kani. 49Chay unay

napi mikurqanllapa Dyuskach amushqan *manaya mikunata.Chayshina mikushpapismi, tukuytyimpuqa mana kawsarqanllapachu.Ashwanmi wañurqanllapa. 50Pirusyilumanda shamuq tandaqam suq laya.Chaymi kay laya tandata mikuqkunaqamana wañunqallapachu. 51Kanannoqam kani chay syilumandashamushqa kawsachikuq tandaqa.Chaymi mayqan kay tandata mikuqqatukuy tyimpu rin kawsaq. Kaykwirpuymi chay kawsachikuq tandaqa.Chaymi noqa rini wañuq, runakunata,warmikunata washanaypaq, tukuytyimpu kawsananllapaqa, nishpa.

52Chay isrraylinukunaqam chaytauyashpaqa, piñakushpa, suqnin suqninkayshina parlarqanllapa:—

daqa qarawashunllapa? nishpa.53Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Alliptam niykillapa, kay kwirpuyta

mana mikuptikillapa, yawarniyta manaupyaptikillapaqam, maychikapis mana

paqqa. 54Piru kwirpuyta mikuq,yawarniyta upyaqqam mushuq bidatach askin, tukuy tyimpupaqkawsanambaq. Chay mikuqtaqamnoqaqa jwisyu diyapi rini kawsachiq.55Chaqa kwirpuyqam allip mikuna;yawarniyqam allip upyana. 56Chaymikwirpuyta mikushpa, yawarniytaupyashpa noqapi yuyakuqqa noqawankawsan. Noqapismi paywan kawsani.57Chaqa Taytanchiq Dyusmi kawsan.Paymi kach amuwashpa, noqatapiskawsachiwan. Chayshinallam kwirpuyta

mikuqtapis noqa rini kawsachiq. 58Kaykwirpuymi chay tanda syilumandashamuqqa. Allita yach ayllapa: Chayunay agwilunchiqkuna Dyuskach amushqan manaya mikunatamikushpapismi,pachu tukuy tyimpupaqqa. Ashwanmiyumbay wañurqanllapa. Piru kanan kayqoshushqay tandata mikuqkunaqamtukuy tyimpupaqna rinllapa kawsaq,nishpa.

59Jisusqam chayshinayach achikurqan Kapirnawun llaqtapa*sinaguga wasimbi.

Jisusqam yach achikurqan,tukuy tyimpu kawsananchiqllapa

60Chayshina Jisus yach achikuptinmi,payta achka sigiqkunaqa suqnin suqninkayshina parlarqanllapa:—Manam ni ashlita gustawanchu kay

yach achikushqanqa. Mayá, ¿piraq chaylayakunataqa atinman kasuytaqa?nishpa.

61

llapapismi, Jisusqa allita yach arqan.Chaymi chay rimaqkunataqa kayshinatapurqan:—

gillapa? 62Noqaqam *DyusmandaShamuq Runa kani. Chaymi syilumankutiriptiy, rikawashpaqa, ¿imataraqyuyangimanllapa? 63Dyuspa *SantuIspiritunllam yumbanda kawsachin.Piru runakunallaqam mana nimatapisatinchu kawsachikuytaqa. ChaymiDyuspaq yach achiykillapa, chaynishushqayta kriyiptikillapa, DyuspaSantu Ispiritun qamkunamanshamushpa,shunanllapa. 64Piru wakinnikiqamnoqapiqa manaraq kriyingillapachu,nishpa.

cham Jisusqa yach arqanna: Mayqan

6

227

runakunam noqapiqa mana rinllapachukriyiq. Paykunamanda suqninminoqataqa rin intrigakuwaq, nishpa.65Chaymandaqam nirqambis:—Chayraykum nishushqallapa kani:

“Manam pipis pay kikinllaqa atinchunoqapiqa kriyiyta. Ashwanmi TaytayDyus animachiptin, noqapi atinkriyiytaqa”, nishpa.

66Chaymi chay diyamandapachapaywan achka puriqkunaqa,yachpachu, paymanda akrakashpa, mananapurirqanllapachu paywanqa. 67Chayminoqaykunata dusi *yach akuqnindatapuwarqanllapa:—¿Qamkunapischu noqamanda

munangillapa akrakayta? nishpa.68Chaymi Simun Pidruqa nirqan:—Taytitu, qamanda akrakashpaqa,

¿pimannamiri rishaqllapa? Chaqaqamllam yach achiwangi, suq bidapitukuy tyimpu kawsanayllapa. 69Kaynoqaykunaqam qambi yuyakushqallapakani. Chaqa yach anillapam: Qam *DyusAkrashqan Washadurqa kangi. TaytaDyuspa Churinmi kangi, nishpa.

70Chaymi Jisusqa niwarqanllapa:—

llapa kani. Piru suqnikiqam *dyablupaqtikrakashqa kangi, nishpa.

71Chayshinaqam Jisusqa nirqan*Judas Iskaryutipaq. Chay Judaspataytanqam Simun shutirqan. [Nuta: Pirumanam Simun Pidruchu karqanqa.] ChayJudasmi noqaykunamanda suqniykashpapis, Jisusta intrigakunambaqkarqan.

Jisuspa masangunam manakriyirqanllapachu paypiqa

7 1Chaymandaqam Jisusqa*

pilla puriykarqan. Mananammunarqanchu prubinsya Judiyapi

puriytaqa. Chaqa Judiyapiqam *nukunapa kamachikuqninguna anchamunarqanllapa Jisusta wanchiyta. 2Piruchay diyakunaqam *arkacha wasikunafyista sirkana karqan. Chaymi chayfyista ch ayamuykaptinqa, 3Jisuspamasangunaqa payta yanqa nirqanllapa:—Kay prubinsya Galiliyamandaqa

prubinsya Judiyaman riy,nata ruraptiki,napis chayta rikananllapa. 4Chaqa masfamayuq munashpa kaytaqam, manabalinchu kay kasiriyukunapipakakushpa,kiqa. Ashwanri Jirusalinman riy,yumbay runakunapa ñawpambi chaymilagrukunata ruranayki, nishpa.

5

llapa. Chaqa manam ni masangunapisJisuspiqa kriyirqanllapachu. 6ChaymiJisusqa masangunata nirqan:—Tayta Dyus siñalashqan

tyimpuyqam manaraqch ayamushqachu. Piru qamkunaqamima diyapis atingillapa riyta. 7Chaqa

taqa mana ch iqnishungillapachu. Pirunoqataqam ch iqniwanllapa, mana allirurashqangunapaq niptiy. 8Chayriqamkunalla riyllapa waq fyistamanqa.Manaraqmi Dyus siñalashqantyimpuyqa ch ayamushqachu. Chaymimanaraq rinichu riq chay fyistamanqa.

9Chayshina masangunata nishpaqam,payqa chay prubinsya Galiliyapillakidarqan.

Jisusmi rirqan *arkachawasikuna fyistaman

10Chay masanguna chay fyistamanriptinqam, Jisuspis uyarapllana(uyarallana) Jirusalinmanqa rirqan.11Chaymi chay kuntraq *naqa Jisusta mana tarishpachu, chayfyistapiqa ancha maskarqanllapa:

6 7

228

—¿Maypiraq chay runaqa? nishpa.12Kanan achka runakunaqam

Jisuspaqqa uyaraplla (uyaralla)parlaqllapa. Wakinqam niqllapa:—Jisusqam ancha allin runa, nishpa.Piru wakinqam niqllapa:—Chay runaqam mana allinchu.

Chaqa llaqta masinchiqkunatamingañaykan, nishpa.

13Piru Jisuspaq parlaqkunaqam, chaykamachikuqkunata manchashpa, mananimatapis parlarqanllapachu suqkunapañawpambiqa.

14Kanan chpaqam, Jisusqa *Dyuspa aduranawasinman rishpa, chaypiyach achikurqan. 15Chaymi chaykamachikuqkunaqa Jisusta uyashpaqa,ispantashqata kayshina nirqanllapa:—Kay runaqam mana ni suq

yach achikuqwan istudyashqachu.¿Imashinataq ancha yach ayniyuqqa?nishpa.

16Jisusqam paykunata nirqan:—Kach amuwaq niwashqandallam

yach achikuni;tachu. 17Chaymi mayqan runa Dyus

paqqa atin yach ayta: ¿Jisusqam TaytaDyus munashqanda yach achikuykanichu pay munashqandallayach achikuykan? nishpa. 18Chaqamayqan runa munashqandallarimaqqam runa masin alabananraykullayach achikun. Piru Taytaymi noqataqakach amuwashqa, allip kaqtallayach achikunay. Chaymi ancha munaniTaytay Dyusta yumban alabananllapa.

19’¿Manachu *Muysisqa Dyuspa

nata qorqan? Piru qamkunaqam manamunangillapachu kasuyta. ¿Imaraykutaqmunangillapa wanchiwaytaqa? nishpa.

20Chaymi chay achka uyaqkunaqatapurqanllapa:

—¿Pim munan wanchishuytaqa?*Dyablum lukuyachishushqa, chayshinarimanaykiqa, nishpa.

21Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—*Samana diyapi suq byinda

ruraptiyqam, qamkunaqa ispantashpa,piñakungillapa. 22-23

syumbi yuyashunllapa: Chay puntaagwilunchiqkunam *kwirpumbi chaysiñalta rurarqanllapa. ChaymandaqamMuysispis liynimbi nirqan,chiqpi chay siñalta rurananchiqllapa.

llapa, samana diyapi ullqo wambraykitaaychanda kuchushpa, siñalashpaqa,qamkunapis trabajaykangillapa.Chayshina qamkuna trabajashpaqa,¿imapaqmi piñakungillapa, suq runatananayninmanda kach akachiptiysamana diyapiqa? 24Manaraq allitayach ashpaqa,pachu. Ashwan allita yach ashpa,jusgayllapa: ¿Allichu chay rurashqanqaichu mana? nishpa.

¿Jisuschu Dyus Akrashqan Washadur?25Chayshina Jisus niptinmi, wakin

llapa:—¿Manachuraq maskaykanllapa kay

runata wanchinanllapa? 26Rikayllapa,yumbaypa ñawpambim rimaykan.Manam pipis nimata ninchu.darkunachuraq yach anllapa: Allibmikay Jisusqa *Dyus AkrashqanWashadur, nishpa? 27Piru Jisuspaqqamyach anchiq: Nasaritmandamshamushqa, nishpa. Piru chay Washadurshamuptinqam, mana pipisyach anqachu: Maymandam payqashamun, nishpaqa.

28Jisusqam chayta yach ashpa,*Dyuspa adurana wasimba patyumbiyach achikuykashpa, kayshina jwirtitanirqan:

7

229

—Qamkunaqam yuyangillapa:Jisustaqam riqsinchiq. Yach anchiqmimaymanda shamushqa, nishpa. Pirumanam alliptaqa yach angillapachu.Manam ni riqsingillapachu chaykach amuwaqtaqa.daqam mana shamushqachu kani.Ashwanmi suq allip kaqta rimaqkach amuwashqa. 29Chaykach amuwaqtaqam noqaqa allitariqsini. Chaqa paymandam shamushqakani, nishpa.

30Chayshina niptinmi, Jisustaqamunarqanllapa prisuyta. Pirumanaraqmi wanchinanllapa urasqach ayamushqachu karqan. Chaymi manapipis almitikarqanchu prisuytaqa.31Kanan achka runakunam paypiyuyakushpa, kayshina nirqanllapa:—Manam pipis atinmanchu rurayta

kay Jisus rurashqan milagrukunataqa.Chaymi yach anchiq: Jisukristum DyusAkrashqan Washadurqa, nishpa.

Farisiyukunam suldadukunatakach arqan, Jisusta prisunambaqllapa32Chay runakuna uyaraplla (uyaralla)

Jisuspaq chayshina parlaptinmi, *farisiyuduktrinayuqkunaqa uyarqan. Chaymikamachikuq *isrraylinu kurakuna chayfarisiyukunawan *Dyuspa aduranawasimba suldadungunata kach arqanllapa,Jisusta prisushpa apamunanllapa.

33Chaymi Jisusqa payta uyaqkunatanirqan:—Ashla tyimpullanam qamkunawanqa

rini kaq. Chaymandaqam chaykach amuwaqmanna rini kutiriq. 34Chaymiqamkunaqa ringillapa maskawaq. Lukismimanana ringillapachu tariwaq. Chaqawaqman riptiyqam, mana ringillapachuatiq ikiyta riytaqa, nishpa.

35

kuqninguna paykunapura kayshinaparlarqanllapa:

—¿Maytanash kay runaqa rinqa, amatarinanchiqllapaqa? ¿Akasuchu rin riq

nukunaman? Chaqa paykunaqam suq*nasyungunapi mana isrraylinukaqkunawan tiyanllapa.qachu rinqa, chay furastirukunatayach achiq? 36¿Imam munan niyta kayniwashqanchiqqa: “Maskawashpapismi,mana ringillapachu tariwaq. Maykashqaymanqam mana ringillapachuatiq shamuytaqa”, nishpa?

Dyuspa Santu Ispiritunmi yakushinayanapawanchiq kawsananchiq

37Chay fyista ushyakanan diyaqammas baliq diya karqan. Chay diyaqamJisusqa shayashpa, ancha jwirtitanirqan:—Mayqan yakunaqqa noqaman

shamunqa upyachinaypaq. 38Chaqa*Dyuspa Santu Librumbim kayshina nin:

daqam kawsachikuq yaku rin lluqshiq”,nishpa.

39Jisusqam chayshinayach achikurqan, intyindinanllapa:Jisuspi kriyiqkunam Dyuspa *SantuIspiritunda rinllapa ch askiq, nishpa.Chaqa chay diyakunapiqam Jisusmanaraq syiluman rishqachu karqan,waqpi llipyanambaq. Chaymi DyuspaSantu Ispiritunqa paykunamanqamanaraq shamushqachu karqan.

Jisustam wakin sawacharqan;wakinnataqmi kuntrarqan

40Chay achka runakunamandawakinqam Jisusta chayshina niqtauyashpa, nirqanllapa:—Allibraq kay runaqa *Dyuspaq chay

shamunambaq rimaq, nishpa.41Wakinqam nirqanllapa:—Kayqam *Dyus Akrashqan

Washadur, nishpa.

7

230

Piru wakinnataqmi nirqanllapa:—Dyus Akrashqan Washadurqam

mana atinchu kayta chay *prubinsyaGaliliyamandaqa. 42Chaqa *DyuspaSantu Librumbiqam nin: “ChayWashadurqam chay unay gubyirnu*Dabidpa karu willkan rin kaq. Chaymichay Dabidpa kikin Bilin llaqtambi rinnasiq”, nishpa. [Nuta: Paykunaqam mana yach arqanllapachu: Jisusmi Bilin llaqtambim nasirqan, nishpa.]

43Chaymi chay wakin runakunaqaJisuspaqqa suq layata yuyarqanllapa.

llapa. 44Wakinqam munarqanllapaprisuyta. Piru manam ni pipisprisurqanchu.

Kamachikuq isrraylinukunaqam manakriyirqanllapachu Jisuspiqa

45Chay suldadu riqkunaqam manaprisushpachu, kutirqanllapa *isrraylinu

naman, chay *farisiyukunaman. Chaymipaykunaqa chay suldadukunatatapurqanllapa:—¿Imaraykutaq qamkunaqa mana

apamurqaykichu Jisustaqa? nishpa.46Chaymi chay suldadukunaqa nirqan:—¡Manam ni mayqan runapis chay

runashinaqa rimashqachu! nishpa.47Chaymi farisiyukunaqa chay

suldadungunata nirqanllapa:—¿Ima,

llapa ingañashunambaq? 48Allitayuyayllapa, noqaykunamandaqam manani suq kamachikuq, ni suq farisiyu chayrunapiqa kriyishqallapachu kani,¿manachu? 49Ashwanmi *Muysispaliyningunata chay mana yach aqkunallaJisuspiqa kriyinllapa. Chaymipaykunaqa kundinadu rinllapa kaq,nishpa.

50Piru chay farisiyukunamandasuqninmi chay Nikudimu karqan.

Payqam suq tuta Jisusman rishqakarqan tapuq. Chaymi payqa chayfarisiyu masingunata nirqan:

51—Liyninchiqmi kamachiwanchiq,amash dasqa pipaq nishunchu:“Uchayuqmi”, nishpaqa. Ashwanmikamachiwanchiq,chiq, chayshina yach ananchiq:¿Allitachu rurashqa ichu mana? nishpa.

52Chaymi chay suq farisiyukunaqanirqanllapa:—¿Ima qambischu galiliyanu kangi?

*Dyuspa Santu Librunda allita liyiy,yach anayki: *Dyuspaq rimaqkunaqammana ni pipis Galiliyamandaqashamushqachu, nishpa. [Nuta: Piru liyiy Isaías 9.1ta.]

53Chayshina nishpaqam,pana wasingunaman.

Suq bandulira warmita piskashpam,Jisusman apamurqanllapa

8 1Piru Jisusqam *Ulibu lumamannarirqan. 2Qayandin tutamandam

*Dyuspa adurana wasinmannakutirirqan. Chay diyam ancha achkarunakuna Jisusman tandakarqanllapa.Chaymi payqa tiyashpa, paykunatayach achirqan. 3Chaypiyach achikuykaptinmi, wakin *farisiyuduktrinayuqkuna, *nata wakin yach achikuqkunapis suqwarmita apamurqanllapa Jisusman.Chay warmitaqam tarishqallapa karqansuq runa mana rrispitun kaqwanpuñuykaqta. Chaymi yumbaypañawpambi rurashpa, 4Jisustanirqanllapa:—Yach achikuq Taytitu, kay

warmitam tarishqallapa kani suq runamana rrispitun kaqwan puñuykaptin.5Muysispa liynimbiqam nin, kay layawarmikunata rumikunawan sitashpa,wanchinanchiq. Mayá, qamqa ¿imatamningi? nishpa.

7 8

231

6Chayshinaqam yanqa tapurqanllapa,imapi pandaptin, chaypaq tumbashpadimandananllapa. Chaymi Jisusqapambaman kumurashpa, allpapididunwan iskibrirqan. 7Piru paykunakutin kutin tapuptinllapaqam,kashqanmanda alsakashpa, nirqan:—Mayqanniki mana nima uchayuq

kaqri puntata sitay kay warmitaqa, nishpa.8Chayshina nishpaqam kumurarirqan,

allpapi iskibrinambaq. 9Chayshina Jisusniptinqam, chay runakunaqa, uchayuqkashpa, penqakushpa, suqnin suqninrirqanllapa. Puntataqam chay mayurkunarirqanllapa. Chaymandaqam chay maswambra runakunapis rirqanllapa. Chaymichay warmillana kidarqan Jisuspañawpambi. 10Chaymandaqam Jisusqaalsakarishpa, chay warmitallana rikarqan.Chaymi tapurqan:—

naqa? ¿Mananachu pipis kan,shunanqa? nishpa.

11Chaymi warmiqa nirqan:—Taytitu, mananam ni pipis kanchu,

nishpa.Chaymi Jisusqa chay warmitaqa

nirqan:—Noqapismi mana sintinsyaykichu

wanchishunanllapaqa. Mayá, riyna.

taqa rurangichu, nishpa.

Jisusqam suq michashina kay mundupiqa12Chaymandaqam Jisusqa chaypi

kaqkunata suq kutinda kayshinayach achirirqan:—(Kay mundupi tiyaqkunaqam

Dyuspi mana yuyakushpaqa,shina kawsaykanllapa.) NoqaqamTaytanchiq Dyuspaq yach achikushpa,suq michashina kani paykunapaqqa.

paqa, achikpishinana rin kawsaq,nishpa.

13Chaymi wakin *yuqkunaqa Jisusta kayshina nirqan:—Qamllam faburnikita rimaykangi.

Chayraykum chay nishqaykiqa mananimapaq balinchu, nishpa.

14Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Noqalla faburniyta rimaptiypismi, chay

nishqaykunaqamana llullachu. Chaqanoqaqam yach ani: Maymandam shamushqakani, maymanmi kutirishaq, nishpa. Piruqamkunaqammana yach angillapachu:Maymandam shamushqa Jisus, nimaymanmi kutirinqa, nishpaqa. 15

naqam suqkunata chapashpa,mandalla jusgashpa, ningillapa: “Kay layarunam payqa”, nishpa. Piru noqaqammanapitapis chayshinaqa jusganichu. 16

paqam, kabalta jusgakuni. Chaqamanamsapalayqa jusgakunichu. Ashwanmikach amuwaq Taytaywan jusgakuniqa.17Qamkunapa liynikipiqam kayshina nin:“Ishkay tistigu chay layatalla rimaptinqam,balinna chay rimashqanqa”, nishpa.18Chayshinam noqapis noqa kikiypaq suqtistigu kani. Kach amuwaq Taytaypisminoqapaq suq tistigu, nishpa.

19Chaymi paykunaqa tapurqanllapa:—¿Maypitaq taytaykiqa? nishpa.Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Noqata mana allita riqsiwashpa:

Pim Jisukristu nishpaqam, Taytaytapismana riqsingillapachu. Piru noqataallita riqsiwashpaqam, Taytaytapisriqsingimanllapa, nishpa.

20Chayshinam Jisusqa rimarqan *Dyuspaaduranawasimbi chay ufrindapaq kaqkajungunapa ladumbi. Pirumanam pipisprisurqanchu.llapa urasqa ch ayamushqachu karqan.

Jisusmi nirqan: “Rinay kaqmanqam manaatingillapachu riyta”, nishpa

21Jisusmi kayshina nirirqan:—Noqaqam rinina riq. Riptiyqam

qamkunaqa ringillapa maskawaq. (Piru

8

232

mananam ringillapachu tariwaq.) Mayrishqaymanqam qamkunaqa manaatingillapachu riyta. Chaqa TaytaDyusqam mana rinchu pirdunashuquchaykikunataqa. Chaymi wañushpaqa,ringillapa chingaq, nishpa.

22Chayshina Jisus niptinqam, chaymas kamachikuq *isrraylinukunaqasuqnin suqnin kayshina tapunakurqan:—¿Ima pay kikinllachu munashpa

wanchikayta, niwanchiqllapa: “Mayrishqaymanqam mana atingillapachuriyta” nishpaqa?

23Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Qamkunaqam kay mundumanda

kangi.mandachu kani. Ashwanmi anaqsyilumanda kaniqa. 24Chaymi noqapaqmana kriyishpa: Jisusqam DyuspaChurin, nishpaqa, wañushpa ringillapachingaq. Chaqa Taytanchiq Dyusqam

kunamandaqa, nishpa.25Chaymi chayshina niptinqa, Jisusta

tapurqanllapa:—¿Pitaq qamqa kangi? nishpa.Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Qallarishqay diyamandapacham

chaytaqa nishushqallapa kani.26Noqaqam qamkunata jusgashushpa,chay ima laya kashqaykillapata rininishuq. Piru noqaqam chaykach amuwaqta uyani. Chaymi paynishqanshina allip kaqtalla yumbayrunakunata, warmikunataqa nini.

27Chayshina Jisus niptinqam,paykunaqa mana intyindirqanchu:Tayta Dyuspaqmi rimaykan, nishpaqa.28Chaymi Jisusqa yumbay chaypikaqkunata nirqan:—Noqa *Dyusmanda Shamuq Runata

(klabawashpa, suq krusman)paraqmi, ringillapa yach aq: AllibmiJisusqa Dyusmanda shamushqa,nishpaqa. Chaypim ringillapa

yach aqpis: Manam pay munashqandaqarurashqachu.dallam rimashqa, nishpa. 29Taytaykach amuwaqqam pullay. Manamsapalaytaqa dijawashqachu. Chaqatukuy bidaypim pay munashqandallarurani.

30Chayshina Jisus niptinqam, achkarunakuna, warmikuna paypinakriyirqanllapa.

Jisuspi mayqan kriyiqqam mananadyablupa kriyadunchu

31Jisusqam paypi kriyiq *nataqa kayshina nirqan:—Nishushqaykunata mana shaykuq

kasuwashpaqach i, allipyach akuqniykuna kangimanllapa.32Chayshina kasuwashpaqach i, tukuynishushqaypaq yach angimanllapa:Allibmi kashqa, nishpa. Chay allipnishushqayta kasushpaqach i, manana*llapachu. Ashwanchllapa, nishpa.

33Chaymi paykunaqa nirqanllapa:—*Abrajamba kastanguna kashpam,

tukuy tyimpu libri kanillapa. Manam nimayqamba randishqa kriyadunchukashqallapa kani. Chayshinaqa¿imaraykum niwangillapa: “Librinamkangimanllapa”, nishpaqa?

34Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Alliptam niykillapa, yumbay runa

uchata ruraqkunaqam *dyablupakriyadunshina. 35Kay kumparasyumbaqyuyashunllapa: Suq kriyaduqam manatukuy tyimpupaqchu patrunnimbakriyadunqa rin kaq. Piru chay patrumbachurinqam tukuy tyimpupaq taytambachurin rin kaq. 36Chaymi noqa DyuspaChurin washashuptiyqa,manda librina ringillapa kaq. 37Allitamyach ani: Abrajamba kastangunakangillapa, nishpa. Piru wakinnikiqam

8

233

yach achishushqayta mana kriyiwashpa,munangillapa wanchiwayta. 38Noqaqamrimani Taytay rikachiwashqanda. Piru

qanda rurangillapa.39Chayshina Jisus niptinmi, wakin

*isrraylinukunaqa nirqanllapa:—Noqaykunapa taytayqam chay unay

Abrajan, nishpa.Chaymi Jisusqa nirqan:—Chay Abrajanqam allita rurashpa

kawsarqan. Chaymi qamkunaqa paypakastan kashpaqa, payshina allitarurashpa kawsangimanllapa. 40Piruqamkunaqam mana Abrajanshinachukawsangillapa. Chaqa Tayta Dyus allipkaqta niwashqanda qamkunatanishuptiymi,wayta. Piru Abrajanqam mana nunkachayshinaqa rurarqanchu. 41

naqam suq laya taytayuq kangillapa.Chaymi chay mana alli taytaykiparurananda qamkuna ruraykangillapa.Chayshina Jisus niptinmi, chay

runakunaqa kayshina nirqanllapa:—Noqaykunaqam mana tarikuchu

kanillapa. Ashwanmi TaytanchiqDyuslla taytayllapaqa, nishpa.

42Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—

guna allipta kashpaqach i, noqataqakuyawangimanllapa. Chaqa Tayta Dyuskach amuwaptinmi, kay pachamanqashamushqa kani. Manam noqapayuyayniymandachu shamushqaqa kani.43Piru yach achikuptiyqam, qamkunaqamana munangillapachu uyawayta.Chaymi chay nishushqaytaqa manaatingillapachu intyindiwayta. 44Chaqaqamkunapa taytaykiqam dyablu.

llapa rurayta. Chaqa dyabluqamqallarishqan tyimpumandapachamatansyiru, ancha llulla likidu kashqa.Chaymi llullakushpalla purin. Manam

nunka allip kaqtaqa rimanchu. Chaymillullakuqkunaqa paypa wambranguna.45Chaymi noqa allip kaqta nishuptiyqa,qamkunaqa mana kriyiwangichu.46Noqa allitalla ruraptiyqa,nikim atingi niwayta: “Uchayuqmikangi”, nishpaqa? Noqa manallullakushpa, allip kaqtalla nishuptiyqa¿imaraykutaq qamkunaqa manakriyiwangichu? 47Chaqa Tayta Dyuspawambrangunaqam pay nishqandakasunllapa. Piru qamkuna Tayta Dyuspamana wambranguna kashpaqam, paynishqandaqa mana munangillapachukasuyta.

Manaraq Abrajan kaptinmi,Jisukristuqa karqanna

48Chayshina Jisus niptinmi, chay*isrraylinukunaqa nirqanllapa:—Noqaykunaqam allip kaqta

kayshina rimanillapa: “Qamqam*dyabluta kasuq *samaryanu kangi”,nishpa.

49Chaymi Jisusqa nirqan:—Noqaqam mana dyablutaqa

kasunichu.qanda rurashpa, payta alabani. Piruqamkunaqam mana nimatapisalabawangichu. Ashwanmi qamkunaqadisprisyawangi. 50Noqaqam manamunanichu,naykiqa. Ashwanmi Taytay Dyus anchamunan, qamkuna alabawanayki. Chaqapaymi noqapa faburniy. Kanan paymiyumbayta rin jusgaq. 51Allip kaqtallamniykillapa, yumbay rimashqaytakasuqkunaqam mana nunka rinllapachuwañuq, nishpa.

52-53Chayshina Jisus niptinmi, chaych iqniq runakunaqa kayshinanirqanllapa:—

nash mana nunka rinllapachu wañuq,nishpaqa? Kananqam allitana

8

234

yach anillapa: Qamba kwirpuykipimdyablupa ispiritun tiyan, nishpa. Chaqaunay agwilunchiq *Abrajanqam wañushqa.*Dyuspaq yumbay rimaqkunapismi unaytyimpuna wañushqa. ¿Ima qamqachuyuyangi: Mas balidum kani chay unayagwilunchiq Abrajanmanda, nishpa?Chayshinaqachu ¿yuyangi:mandam mas balidu kani, nishpa?

54Chayshina niptinllapam, Jisusqanirqan:—

nichu. Noqa kikiylla alabakashpaqam,mana nimapaq baliymanchu. Taytayminoqataqa alabawan.pismi Taytaypaq ningillapa: “PaymiDyusniy”, nishpa. 55Chayshinanishpapismi,pachu. Piru noqaqam paytaqa riqsini.Chaymi “Manam Dyustaqa riqsinichu”,nishpaqa, qamkunashina llullakuqkayman. Piru noqaqam Taytay Dyustaallipta riqsishpa, pay nishqanda kasuni.56Chay unay agwilunchiq Abrajanqamancha kushikurqan, yach ashpa: *DyusAkrashqan Washadurmi rin shamuq,nishpa. Chaymandaqam chay Abrajanqa(wañushpa, syilupina kashpa) noqatarikawarqan syilumanda shamuqta.Chaymi ancha kushikurqan.

57Chayshina Jisus niptinmi, chaych iqniq runakunaqa kayshinanirqanllapa:—Agwilunchiq Abrajanqam achka

watakunana wañushqa. Piru qamqammanaraq ni 50 watayuqchu kangi.¿Imapaqtaq ningi: “Abrajandamrikashqa kani”, nishpaqa?

58Chaymi Jisusqa nirqan:—Allita uyawayllapa. Manaraq Abrajan

kaptinmi, noqaqa tukuy tyimpu kashqakani, nishpa. [Nuta: Chayshinallam Tayta Dyuspis Muysista nishqa karqan. Éxodo 3.14.]

59Chayshina Jisus niptinmi, chayrunakunaqa ancha piñakushpa,

nata piskarqanllapa,nanllapa. Chaymi Jisusqa chay achkarunakunapa ukumbi pakakushpa,*Dyuspa adurana wasinmandalluqshishpa, suq lugarmanna rirqan.

Jisusmi suq sarku runata kach akachirqan

9 1Suq lugarta pasaykashpam,Jisusqa suq sarku runata rikarqan.

Chay runaqam sarkulla nasishqa karqan.2Chaymi noqaykuna*yach akuqningunaqa chay runapaqkayshina tapurqayllapa:—Yach achikuq Taytitu, kay runa

sarkulla nasinambaqqa, ¿pitaq uchatarurarqan? ¿Paychu ichu taytanguna?nishpa. [Nuta: Chay *isrraylinukunam mana intyindishpa yuyarqanllapa: Yumbay

rayku padisinllapa, nishpa.]3Chaymi Jisusqa noqaykunata

niwarqan:—Manam ni chay runa ni taytanguna

uchata rurashqanraykuchu sarkuqakashqa. Ashwanmi sarkuqa nasishqa,Dyus yanapanambaq, rikaqkunayach ananllapa: Dyusmi anchapudirniyuq, nishpa. 4Chaqa Dyusmikach amuwashqa, pay munashqandaruranaypaq. Chaymi manaraqushyakaptin tyimpuy, chayta ruraykani.

naraq. Piru rinmi ch ayamuq suqtyimpu, manana pipis nimata atinanrurayta. Chay tyimpuqam tutapshina rinkaq. 5Piru kay mundupi kashpaqam,runakunapa, warmikunapa michanshinakani, nishpa.

6Chaymandaqam Jisusqatuqayninwan allpata nuyuchishpa, chaysarku runapa ñawingunataimplastarqan. 7Chayshina rurashpaqam,Jisusqa nirqan:—Riy chay Siluwi pusuman

mayllakuq, nishpa.

8 9

235

Chay Siluwiqam *ibriyu rimaypiqamunan niyta: “Kach amushqa”, nishpa.Chaymi chay sarku runaqa rishpa, chaypusupi mayllakushpa, rikakurqanna.

8Chay sarku runapa bisinunguna, suqrunakunapismi payta rikashqallapakarqan limush nata mañakuykaqta.Chaymi rikakuqtana rikashpaqa,nirqanllapa:—¿Manachuraq chay runa tiyashpa

limush nata mañakuq? nishpa.9Suqkunapismi nirqanllapa:—Waqqar pay, nishpa.Wakinnataqmi nirqanllapa:—Waqqar chay runa limush nata

mañakuq laya. Piru manam paychu,nishpa.Piru chay runa sarku kashqanqam

nirqan:—Noqam kani, nishpa.10Chaymi tapurqanllapa:—¿Imashinataq atingina rikakuytaqa?

nishpa.11Chaymi payqa nirqan:—

kushpa, ñawiykunata implastashpa,kamachiwarqan: “Riy Siluwi pusumanmayllakuq”, nishpa. Chaymi noqaqarishpa, chay pusupi mayllakushpa,rikakurqayna, nishpa.

12Chaymi chay runakunaqa chaysarkutaqa tapurqanllapa:—¿Maypinam chay Jisusqa? nishpa.Payqam nirqan:—Manam yach anichu. Maypinach iri,

nishpa.

Farisiyukunam chay sarku runakach akashqata tapurqanllapa

13-14*Samana diyapim chay sarkurunataqa Jisusqa lluchkitata rurashpa,implastashpa kach akachishqa karqan.Chaymi chay runata aparqanllapa*farisiyukunaman. 15Paykunamanch ayaptinqam, tapurqanllapa:

—daqa kananqa atingina rikakuyta?nishpa.Chaymi chay runaqa nirqan:—Suq runam ñawiykunapa sawanda

lluchkitawan implastarqan.

paqa, atirqayna rikakuyta, nishpa.16Chayshina niptinqam, wakin

farisiyukunaqa nirqan:—Chay runa kach akachishuqqam

samana diyata mana rrispitanchu.Chaymi payqa mana Dyusmandachushamushqa, nishpa.Piru wakinnataqmi nirqan:—Suq uchayuq runa kashpaqach i,

kay milagrukunataqa mana atinmanchururayta, nishpa.Chayshinam paykunapura suq laya,

suq layata parlarqanllapa. 17Chaymi

qanllapa:—¿Mayá, ima ningitaq qamqa chay

kach akachishuq runapaqqa? nishpa.Chaymi chay runaqa nirqan:—Noqaqam nini: Payqam *Dyuspaq

suq rimaq, nishpa.18Piru chay kamachikuq *

kunaqam mana kriyirqanllapachu: Chayrunam sarku kashqanmanda rikakushqa,nishpaqa. Chaymi taytanda mamandaqayashpa, 19tapurqanllapa:—¿Kaychu wambrayki? ¿Alliptachu

sarku nasirqan? Kananqa ¿imashinataqatinna rikakuyta? nishpa.

20Chaymi taytan mamanqa paykunatanirqan:—Arí, wambraymi. Alliptam sarku

nasirqan. 21Piru manam yach anillapachuimashinam ichu pim kach akachishqa,nishpaqa. Waqqar mayur runana. Paytartapuyllapa, pay kikin nishunanllapa,imashinam rikakushqa, nishpa.

22Taytanwan mamanqam chayshinaqanirqanllapa, chay kamachikuqkunata

9

236

manchashpa.kunaqam tandakashpa parlashqallapakarqan: “Mayqan runa ichu warmi:‘Jisusmi *Dyus Akrashqan Washadur’niptinqa, *sinaguga wasimandaqatishun”, nishpa. 23Chaymi taytanwanmamanqa manchashpa: Qatiwashunch i,nishpa, nirqanllapa: “Mayur runanam.Payta tapuyllapa”, nishpa.

24Chaymi chay runataqa qayarishpa,nirqanllapa:—Dyuspa ñawpambi juray:

¿Imashinam rikakushqa kangi? nishpa.Noqaykunaqam yach anillapa: ChayJisusqam uchayuq runa, nishpa.

25Chaymi chay runaqa nirqan:—Manam noqaqa yach anichu:

Uchayuqchu Jisusqa ichu mana, nishpa.Piru kaytallam yach ani:mandam rikakunina, nishpa.

26Chaymandaqam mushuqmandatapurirqanllapa:—

kiqa? nishpa.27Chaymi paykunataqa nirqan:—Nishurqaqllapanam,

naqam mana munangillapachuuyawayta. Chayshinaqa ¿imapaqnamir

nayqa? ¿Qamkunapischu munangillapayach akuqninguna kayta? nishpa.

28Chayshina niptinqam, chaykamachikuqkunaqa chay runataqaancha musyashpa nirqanllapa:—Qamqam kangi chay Jisuspa

yach akuqnin. Piru noqaykunaqam chayunay *Muysispa librungunamandayach akunillapa. 29Chaymiyach anillapa: Dyusmi parlachirqanMuysista, nishpa. Piru chay mana baliqJisuspaqqam mana yach anillapachu nimaymandach i shamushqa, nishpa.

30Chaymi chay runaqa paykunata nirqan:—¡Chayshinaqam mana nunka

uyashqachu kani! Qamkunaqam mana

yach angillapachu: ¿Maymandamshamushqa chay runa? nishpa. Pirunoqataqam yanapawashqarikakunaypaq. 31

kunam yach anchiq: Dyusqam ucharuraqkunataqa mana yanapanchu. Pirupayta aduraqkunata, munashqandaruraqkunataqam Dyusqa yanapan.32Manakish nunka uyashqachu kanchiq:Suq sarku nasiqtam suq runakach akachishqa, nishpaqa. 33Chayminiykillapa, chay yanapawaq runa,Dyusmanda mana shamushpaqach i,mana nima milagruta atinandachururayta, nishpa.

34Chayshina niptinqam, chaykamachikuq runakunaqa nirqanllapa:—¿Ima qam ucha likidu nasiqchu

noqaykunata munangi yach achiwayta?nishpa.Chayshina nishpam, chay runataqa

*sinaguga wasimanda qatirqanllapa.

Wakin runakunaqam sarkushina35Jisusmi yach arqan chay runata

*sinaguga wasimanda qatishqanllapata.Chaymi chay runata tingushpaqa,kayshina tapurqan:—¿Qamqachu Dyuspa Churimbi

kriyingi? nishpa.36Chaymi payqa nirqan:—Taytitu, ¿pimir payqa? Mayá

niwayri, paypi kriyinaypaq, nishpa.37Chaymi Jisusqa nirqan:—Rikawashqam kangi. Noqam kani.

Kayqar parlachiykayki, nishpa.38Chaymi chay runaqa nirqan:—Arí, Taytitu. Qambim kriyini,

nishpa.Chayshina nishpaqam, Jisuspa

ñawpambi qonqorikurqan. 39

daqam Jisusqa nirqan:—Noqaqam kay mundumanqa

shamushqa kani, Dyuspaq manaintyindiqta yach achinaypaq, paypaq

9

237

allita yach ananllapa. Piru chay yach aqtukuqkunata jusgashpam, rini akraqchay yach aqkunamanda,shina kashpa,nambaq, nishpa.

40Wakin *farisiyukunaqam chaypikarqan. Chaymi chayshina Jisus niptinuyashpaqa, kayshina tapurqanllapa:—¿Qamchu niwangillapa:

nashinam kangillapa”, nishpa? Manamsarkukunashinachu kanillapaqa, nishpa.

41Chaymi Jisusqa chay farisiyukunatanirqan:—Yuyaynikipi sarkukunashina

kashpaqach i, mana yaqqa uchayuqchukangimanllapa. Piru qamkuna kikikimningillapa: “Allitam Dyuspaqyach anillapa”, nishpa. Chaymi masuchayuqna kangillapa.

Jisusmi suq kumparasyunda rurarqanwisha kurralnimbi kaqwan

10 1’Alliptam niykillapa, suq runawishakunapa kurralninman chay

pungunda mana yaykushpa, ashwansawanda yaykuqqam suq ladrun ichu suqsaltiyadur. 2Piru kurralpa pungundayaykuqqam wishakunapa michidurnin.3Chaymi kurralpa pungunda kwidaqqakich an, chay michidur yaykunambaq.Yaykuptinqam, chay wishangunaqamichidurnimba busninda riqsin. Kananpaypismi wishangunata riqsishpa,kadunuta shutimbi qayashpa, surqon.4Chaymandaqam chay wishangunapañawpanda rin. Wishangunapismi chaymichidurnimba busninda riqsishpa, ikindarinllapa. 5Piru mana michidurninkaqtaqam mana siginllapachu. Ashwanmibusninda mana riqsishpachu, manchashpamitikanllapa.

6Jisus chay kumparasyundaruraptinqam, chay *isrraylinukunaqamana intyindirqanllapachu: imammunan niyta, nishpa.

Jisusmi allin michidurshina7Jisusmi paykunata nirirqan:—Alliptam niykillapa, noqaqam

wishakunapa yaykunan pungushinakani. 8Piru yumbay chay puntatashamuq pandachikuq yach achikuqqamladrunshina,llapa. Chaymi wishayshina kaqkunaqapaykunataqa mana kasurqanchu.9Noqam syilupa yaykuna pungunshinakani. Chaymi mayqan noqapiyuyakuqqa washadu kashpa, syilumanrin yaykuq. Payqam suq wisha qewatatariqshina rin kaq.

10’Suq ladrunqam shamun suwakuq,wanchikuq, chingachikuq. Pirunoqaqam shamushqa kani, runakunata,warmikunata tukuy tyimpu anchashumaqta kawsachinaypaq, tukuybidambi ancha kushikunanllapa.11Noqaqam ancha allin michidurshinakani. Chaymi rini wañuq, runakunata,warmikunata washanaypaq. Chaqapaykunaqam wishaykuna. 12Piru pagutach askiq michikuqqam mana lijitimudwiñuchu. Chaymi chay atun kitaanimal *lubu shamuqta rikashpaqa,wishakunata dijashpa, das mitikan.Chaymi chay lubuqa wishakunatarishpa piskaq mikunambaqqa, waqtakayta shikwan. 13Chaqa chay michikuqpagu ch askiqqam paguraykullawishakunataqa michin. Chaymi mitikan,mana nimatapis llakishpachu, ¿chaywishakunachu chingan ichu mana?nishpa.

14-15’Piru noqaqam ancha allinmichidurshina kani. Taytay noqatariqsiwashqanshinam noqapis paytaqariqsini. Chayshinallam runakunata,warmikunata ancha allita riqsini,wishaykuna kaptin. Achka runa,warmipismi noqata riqsiwan. Chaymirini wañuq, paykunata washanaypaq.

9 10

238

16Kanan suq *nasyungunapipismiwambraykuna kan. Paykunapismirinllapa kasuwaq. Chaymi paykunatapisrini apamuq, yumbay wishaykuna suqtrupa tandadulla kananllapa, noqallamichidurnin kanaypaq.

17’Wishaykunapaqmi rini wañuq.Chaymi Taytayqa ancha kuyawan.Kanan wañushpaqam, mushuqmandarini kawsamuq. 18Piru manam pipisamalasqa rinchu wanchiwaq. Ashwannoqa kikiy munashpam, rini dijakaqwanchiwananllapa. Chaqa dirichuyuqmikani wañushpa, kawsamunaypaq.Taytanchiq Dyusqam kach amuwashqa,chayshina ruranaypaq.

19Chayshina Jisus niptinmi, wakin*isrraylinukunaqa paykunapura suqlayata, suq layata rimarqanllapa.20Chaymi paykunamanda achkarunakuna Jisuspaqqa nirqanllapa:—Payqam luku. Uku shunqombim

*dyablupa ispiritun. Chayri amauyayllapachu paytaqa, nishpa.

21Piru wakinnataqmi nirqanllapa:—Kay runapa shunqombi dyablupa

*ispiritun kaptinqach i, kay anchashumaqkunataqa mana rimanmanchu.Kanan chay dyabluqam sarkukunatamana atinmanchu chapachiyta, nishpa.

Achka isrraylinukunam Jisustakuntrarqanllapa

22

napi *Dyuspa adurana wasindaallichashqallapa karqan.daqam Tayta Dyustana intrigashqallapakarqan. Chaymi watan watan, chaytayuyashpa, chiri tyimpupi suq fyistatarurarqanllapa. 23Dyuspa aduranawasinmi achka kurridurniyuq karqan.Suq kurridurninmi *Salumun kurridurshutiq. Chay fyistapi Jisukristu chaySalumun kurridurpi puriykaptinmi,24wakin *isrraylinukuna paypa

rridurnimbi shayashpa, kayshinatapurqanllapa:—¿Ima tyimpukamanmi mana

ringichu niwaqllapa: “*Dyus AkrashqanWashadurmi kani” ichu mana,nishpaqa? Chayri Dyuspa chayAkrashqan Washadur kashpaqa, klarutaniwayllapa, nishpa.

25Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Nishushqallapanam kani. Piru

manam munangillapachu kriyiwaytaqa.Noqaqam Taytay niwashqanda rurani.Chayta rikashpam, atingillapayach ayta: Jisusmi Dyusmandashamushqa, nishpa. 26Piru qamkunaqammana wishaykunachu kangillapa.

pachu. 27Piru wishaykunaqam busniytariqsishpa, sigiwanllapa. Noqapismi chaywishaykunataqa riqsini. 28Chayminoqaqa paykunata kawsachini, suqbidapi tukuy tyimpu kawsashpa, amanunka chingananllapa. Chayshinapaykunata washaptiyqam, mana pipisnoqataqa rinchu qoch iwaq. 29ChaqaTaytayqam yumbaymanda maspudirniyuq. Paymi wishaykunataqaqowashqa. Chaymi mana pipis atinchuqoch iyta chay wishaykunataqaTaytaypa makinmandaqa. 30NoqaqamTaytaywanqa suqlla kanillapa, nishpa.

31Chayshina nishqambaqmi, chay

llapa, Jisusta sitashpa,llapa. 32Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Taytay yanapawaptinmi,

napa ñawpaykipi ancha achka runata,warmita yanapashqa kani. ¿Mayqanchay yanapashqaypaqmi ringillapawanchiwaqqa? nishpa.

33Chaymi chay isrraylinukunaqaJisusta nirqanllapa:—Manam rinillapachu wanchishuq

chay allikunata rurashqaykiraykuqa.Ashwanmi rinillapa wanchishuqqa

10

239

e 10.34 [Salmo 82.6]

Taytanchiq Dyusta burlashqaykirayku.Chaqa qamqam suq runalla kashpa,“Dyusmi kani” ningi, nishpa.

34-35Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Tayta Dyus kikinmi *Santu

Librumbi payta uyaqkunata nirqan:“Dyuskunam kangillapa”, nishpa,¿manachu?e Chaymi chayshina DyuspaSantu Librun nishqandaqa manaatingillapachu ñigayta. 36Kanan TaytaDyusmi noqata akrawashpa, kaymunduman kach amuwashqa. Chayminini: “Dyuspa Churinmi kani”, nishpa.Chayshina niptiyqa, ¿imaraykutaqniwangillapa: “Dyustam burlaykangi”,nishpaqa? 37Taytay munashqanda manaruraptiyqa, ama kriyiwayllapachu.38Piru noqaqam pay munashqandarurani. Chayri mana nimata noqatakriyiwashpapis, chay milagrukunatarurashqayrayku kriyiwayllapa: DyusmiJisuswan; Jisuspismi paywan, nishpa.

39Chayshina Jisus niptinmi,manda munarqanllapa prisushpa apayta.Piru manam atirqanllapachu piskaytaqa.

40Chaymandaqam Jisusqa kutirqannarriyu Jurdamba chay suq chimbanman.Chayman ch ayashpaqam, chaypinakidarqan. Chay lugarqam karqan chay*Jwan shutichikushqan lugar. 41Kananachka runakuna, warmikuna paymanrishpam, kayshina nirqanllapa:—Allibraq chay Jwan Shutichikuqqa

mana nima milagruta rurarqanchu. Pirukay runapaq tukuy ima nishqanqamallip kashqa, nishpa.

42Chaymi chay lugarpiqa achka runakuna,warmikuna Jisuspi kriyirqanllapa.

Suq runa Lasarum wañurqan

11 1Suq runa Lasaru shutiqmiancha qeshyaq karqan. Paymi

panin *Maryawan, panin Martawan

Bitanilla (Bitaniya) kasiriyupi tiyarqan.2Chay Lasarupa panin Maryam Jisuspach akingunata *mishki mutkinawanpasashqa karqan. Chaymandaqamaqchanwan chakichishqa karqan. 3Chaywarmikunam suq kach akutakach arqanllapa, Jisusta kayshinaninambaq:—Taytitu, kuyashqayki Lasarum

qeshyaq, nishpa.4Chaymi chayshina niptinllapaqa,

Jisusqa nirqan:—Chay nanaywanqam mana rinchu

wañuq tukuy tyimpupaqqa. Ashwanmichay nanayqa piskashqa, yumbay runa,warmi yach anambaq: Jisuspa Taytanmiancha pudirniyuq. Churin Jisuspismiancha pudirniyuq, nishpa.

5Kanan Jisusqam ancha kuyarqanMartata, masan Maryata, turinLasarutapis. 6Piru chayshina kuyashpa,yach ashpa: Lasarum ancha qeshyaq,nishpapismi, Jisusqa mana daschurirqan paymanqa. Ashwanmi kidarqanishkay diya masta chay kaykashqanlugarpilla. 7Chaymandaqam noqaykunayach akuqninda niwarqanllapa:—Akullapa kutiriq *prubinsya

Judiyaman, nishpa.8

llapa:—Yach achikuq Taytitu, amar

rishunllapachu. Chaqa chayraqmi waq

llapa kanchiq. Manchu waqpiqa chay*llapa sitashushpa wanchishuyta.¿Chaychu munangi waqman kutiriyta?nishpa.

9Chaymi Jisusqa niwarqanllapa:—Punchawqam dusi urasniyuq,

achikpi imatapis rurananchiqqa,¿manachu? Chaymi punchawpi

10 11

240

purishpaqa, mana rinchiqchu trumpisaq.Chaqa achikyaptinmi, atinchiqrikakuyta. 10Piru tutayaqpi puriqqamtrumpisan, bidambi mana michakashqanrayku.

11

llapa:—Kuyashqanchiq Lasaruqam

puñuykanna. Piru noqam rinirikch achiq, nishpa.

12Chaymi Jisustaqa nirqayllapa:—Taytitu, chayshina puñushpaqam,

pay kikinlla atinqa kach akayta, nishpa.13Piru Jisusqam chayshinaqa nirqan,

Lasaru wañushqana kaptin. Pirunoqaykunaqam yuyarqayllapa: Payqampuñuypaq rimaykan, nishpa. 14ChaymiJisusqa ancha klaruta niwarqanllapa:—Lasaruqam wañushqana. 15Piru

ancham kushikuni waqpi manakashqayrayku.naqa mastana noqapi ringillapayuyakuq. Mayá, akullapana rikaq,nishpa.

16Chayshina Jisus niptinmi, Tumas“Millisu” shutiq, yach akuq masingunataniwarqanllapa:—Aku noqanchiqkunapis, Jisuspa

pullan wanchiwananchiqllapa, nishpa.

Jisukristullam atinkawsachiwayninchiqta

17Jisus Lasaruman rishpaqam, ch uskudiya pambakashqambina ch ayarqan.18Kanan chay Lasarupa kasiriyunBitanillaqam (Bitaniyaqam) Jirusalimbaladumbi ishkay kilumitrus y midyupikidan. 19Chaymanmi achka isrraylinukunarishqallapa karqan, Martata, *Maryatakunswilaq turin Lasaru wañuqpaq.20ChaymandaqamMarta yach ashpa: Jisusshamuykan, nishpaqa, wasinmandalluqshishpa, rirqan tinguq. Piru Maryaqamwasimbilla kidarqan. 21Chaymi MartaJisusta tingushpaqa, nirqan:

—Taytitu, kaypi kaptikiqach i,

dachu. 22Piru noqaqam yach ani: TaytaDyusqam tukuy ima mañashqaykita rinqoshuq, nishpa.

23Chayshina niptinqam, Jisusqanirqan:—Turiki Lasaruqam rin kawsamuq,

nishpa.24Chaymi Martaqa nirqan:—Arí, chaytaqam yach ani:

tinmi, turisituyqa rin kawsamuq,nishpa.

25Chaymi Jisusqa Martataqa kayshinanirqan:—

muni, tukuy tyimpu kawsanambaq.Chaymi noqapi kriyishpa wañuptinqa,rini kawsachimuq. 26Kanan noqapiallipta kriyishpa kawsaqqam mananatukuy tyimpupaqchu rin wañuq.¿Kriyingichu kay nishushqaytaqa?nishpa.

27Chaymi Martaqa nirqan:—Arí, Taytitu, noqam kriyini: Qami

Dyuspa Churin, *Dyus AkrashqanWashadurqa kangi, nishpa. Chaqa unaytyimpupim Dyusqa qambaq nirqan:“Churiymi rin shamuq kay munduman”,nishpa.

Jisusmi pantyumbi Lasarupaq waqarqan28Chayshina nishpaqam, Martaqa

rirqan masan *Maryata apamuq.Chaymi uyaraplla (uyaralla) nirqan:—Siñurninchiq Jisusmi nin: Akush,

nishpa.29Chaymi Maryaqa das atarishpa,

utqaymaya Jisusman rirqan. 30Jisusqamchay Bitanilla (Bitaniya) yaykunapillakidashqa karqan. Chay lugarpimMartaqa payta tingushqa karqan.31Chaymi chay kunswilaq *naqa Maryata das lluqshiqta rikashpaqa,

11

241

yuyarqanllapa: Turin Lasarupambakashqanmanmi rin waqaq,nishpa.Chaymi ikinllapata rirqanllapa

kunswilaq.32

qanman ch ayashpa, paypa ñawpambiqonqorikushpa, nirqan:—Taytitu, kaypi kaptikiqach i, turiy

Lasaruqa mana wañunandachu, nishpa.33Chaymi Jisus, rikashpa Maryata

taqa, ancha llakishpa, malaganayarqan.34Chaymi kayshina tapurqan:—

llapa kangi? nishpa.Chayshina tapuptinqam, paykunaqa

nirqan:—Taytitu, aku rikaq, nishpa.35Jisusqam waqarqan. 36Chayshina

waqaptinmi, chay isrraylinukunaqaparlarqanllapa:—Rikay, Jisusqam Lasarutaqa ancha

kuyashqa, nishpa.37Piru wakinqam nirqanllapa:—

nata atishqa chapachiyta. ¿Imamanachu atishqa Lasarutapiskach akachiyta, ama wañunambaqqa?nishpa.

Jisusmi Lasaruta kawsachirqan38Jisusmi suq kutinda ancha

llakirishpa, qemikarqan chaypambakashqan *machraman. Yaykunandam suq atunrumiwan kirpashqallapa karqan.39Chaymi Jisusqa nirqan:—Chay rumita ashuchiyllapa, nishpa.Chaymi chay almapa panin Martaqa

kayshina nirqan:—Taytitu, millanaypaqnach i

ash naykan. Chaqa kanan diyawanqamch usku diyana wañushqanqa, nishpa.

40Piru Jisusqam Martataqa nirqan:

—Manchu nishurqay, “Kriyishpaqamringi yach aq: Dyusmi anchapudirniyuq”, nishpa.

41Chaymi chaypi kaqkunaqa chayatun rumitaqa ashuchirqan.daqam Jisusqa syiluman chapakushpa,nirqan:—Taytitu, kay mañashushqayta

uyawashpam ringi ruraq. Chaymipagikuyki. 42Noqaqam yach ani:Qamqam yumbay mañashushqaytarurangi, nishpa. Piru kayshinaqampagikuyki, kay uyawaqkunayach ananllapa: Tayta Dyusmi Jisustakach amushqa, nishpa.

43Chayta nishpaqam, ancha jwirtitaalma Lasaruta kayshina qayarqan:—¡Lasaru, chay ukumanda

lluqshimuy! nishpa.44Chaymi chay alma Lasaruqa tukuy

kwirpun wangushqa trapuwan, qaqllan

manda lluqshimurqan. ChaymandaqamJisusqa nirqan:—Chay wangushqanda paskayllapa

purinambaq, nishpa.

Parlarqanllapa Jisusta wanchinanllapa(Mt. 26.1-5; Mk. 14.1-2; Lk. 22.1-2)

45Jisukristu Lasaruta chayshinakawsachimuptinmi, chay *kuna *manda achka chay milagruta rikashpa,Jisuspina kriyirqanllapa. 46Piruwakingunaqam rishpa, *farisiyuduktrinayuqkunata manyaqllaparlachirqan:—Kay milagrutam Jisusqa rurashqa,

nishpa.47Chaymi chay kamachikuq *isrraylinu

kurakuna chay farisiyukunawan, chay*kushpa, kayshina parlarqanllapa:—Mayá, ¿imatam atinchiqllapa

rurayta? Chaqa chay runaqam ancha

11

242

achka milagrukunata ruraykan. 48

tinchiqllapa chayshina ruranambaq,yumbay llaqta masinchiq isrraylinukunapaypi kriyishpaqam, mananarinllapachu kasuq *rrumanukunataqa.Chaymi ancha achka rrumanukuna kay*nasyunninchiqman shamushpa,

ninchiq, Dyuspa kay santu aduranawasinda limpu rinllapa chingachiq,nishpa.

49

namanda suqnin *mas kamachikuq kurakarqan. Payqam Kayfas shutirqan.

nata, chay suq kamachikuqkunatanirqan:—Qamkunaqam mana nimatapis

yach angillapachu. 50

paqqam mas alli suq runallawañunambaq, yumbayninchiqtawashawananchiq, ama nasyunninchiqchinganambaq. ¿Chaytaqachu manaintyindingillapa? nishpa.

51

paqam, mana kikin yuyaynindallachurimaykarqanqa. Ashwanmi chay watapimas kamachikuq kura kashpa, Dyusmunashqanda rimaykarqanqa. Chayminirqan:

chiq”, nishpa. 52Piru manam chay*Isrrayil nasyunda washanambaqllachuwañurqanqa. Ashwanmi wañurqanqa,yumbay nasyunmanda Dyuspawambrangunata tandanambaq, suqayllulla kananchiqllapa. 53Chaydiyamandapacham chay isrraylinuawturidarkunaqa kunanakurqan, Jisustawanchinambaqllapa.

54Chaymi Jisusqa chay ch iqniqawturidarkunapa ñawpambiqa mananapuriqchu. Ashwanmi chay *prubinsyaJudiyamandaqa rirqanna Ifrayin shutiqllaqtamanna. Waq Ifrayinqam suq

chuncha lugarpa ladumbi kidan.Waqpim noqaykuna*yach akuqningunawan kidarqan.

55Chaypi kaykaptiyllapam,ch ayamuykarqanna isrraylinukunapa*Paskwa fyistan. Chaymi achkarunakuna, warmikuna tukuy ladumandarirqanllapa Jirusalin llaqtaman. Waqpi*mayllakunan kustumbringunatarurarqanllapa, amana uchayuq kashpa,Dyusta adurananllapa. 56

biqam chay isrraylinukunaqa Jisustamaskashpa, puriykarqanllapa. Chaymi*Dyuspa adurana wasimbi kashpaqa,suqnin suqnin tapunakurqan:—¿Imatam yuyangillapa?

qachuraq fyistaman Jisusqa, ichuraqmana? nishpa.

57Chay kamachikuq *isrraylinukurakuna, chay *farisiyukunawanqamyumbay llaqta masin isrraylinukunatakamachirqanllapa, maypipis Jisustarikashpa, abisananllapa, chay urasrinanllapa prisuq.

Suq warmim mishki mutkinawan Jisuspach akingunata pasarqan(Mt. 26.6-13; Mk. 14.3-9)

12 1Sayis diyas *Paskwa fyistafaltaptinraqmi, Jisusqa

shamurqan chay Bitanilla (Bitaniya)llaqtaman. Chaypim tiyarqan chaykawsachishqan Lasaru. 2ChaypimJisuspaq mikunata rurarqanllapa. KananLasaruqam Jisuswan mesapikaqkunawan tiyaykarqanllapa. PaninMartaqam sirbiykarqan. 3Chayshinasirbiykaptinmi, *Maryaqa shamurqanancha ch aniyuq *mishki mutkinatamidyu litrutach i apamushpa. Chaymishki mutkinaqam *nardu puruplantamanda karqan. ChaywanmiMaryaqa Jisuspa ch akingunatapasarqan.nawan chakichirqan. Kanan chay

11 12

243

f 12.13 [Salmo 118.25-26] g 12.15 [Zacarías 9.9]

wasipiqam chay mishki mutkinataancha mishkita mutkirqayllapa.4Chaypim karqan Simumba churin*Judas Iskaryutipis. Paymi Jisuspa*apustulnin kashpapis,kunaman intrigakunanna karqan. ChayJudasmi nirqan:

5—¿Imaraykutaq chay mishkimutkinata mana randikushqachukanchiq, chay qellaywan pubrikunatayanapananchiq? Chaqa chayqam anchach aniyuq. 300 *dinaryu qellaymi balin,nishpa.

6Piru Judasqam mana alliptaqapubrikunapiqa yuyarqanchu. Ashwanmiladrun kashpa, chayshinaqa nirqan.Chaqa paymi ufrindakunataqa tandaq.Paypa makimbim ufrindata tandanantaligaqa karqan.kunamanda qellayta piskaq.

7Chaymi Jisusqa Judasta nirqan:—Ama Maryataqa piñachiychu.

Payqam chay mishki mutkinatawaqaychashqa noqapaq. Kananqamancha balin allichawanambaq,wañuptiy, pambawananllapa. 8

naqam qamkunawan tukuy tyimpurinllapa kaq,llapa. Piru noqaqam manana tukuytyimpupaqchu qamkunawanqa rini kaq,nishpa.

Parlarqanllapam Lasarutawanchinanllapa

9Achka *isrraylinukunamyach arqanllapa: Jisusmi chayBitanillapi (Bitaniyapi), nishpa. Chaymipaymanna shamurqanllapa, payta chaykawsamuq Lasarutapis rikananllapa.10-11Chaymi Lasaruta kawsaqtanarikashpaqa, ancha achka isrraylinukunaJisuspi kriyishpa, chay kamachikuq*

llapa.naqa kunanakurqan, Lasarutapiswanchinanllapa.

Jisusmi Jirusalinman yaykurqan(Mt. 21.1-11; Mk. 11.1-11; Lk. 19.28-40)12Ancha achka *isrraylinukunam

Jirusalin llaqtaman rirqanllapa chay*Paskwa fyistaman. Paykunamyach arqanllapa: Jisusqash qayandin rinch ayamuq kay Jirusalinman, nishpa.13Chaymi palmirakunapa raprangunatakuchushpa, chaykunata apashpa,rirqanllapa Jisusta tinguq. Chayshinatingushpaqam,llapa:—¡Biba Tayta Dyus! ¡Alabashunllapa

Dyuspa rrimplasun shamuqta!¡Alabashunllapa kay *Isrrayilpagubyirnunchiqta! nishpa.f

14

mushpa, chay burrituta muntakushpa,Jirusalinman ch ayarqan. Chayshinarurashpam, kumplirqan *Dyuspa SantuLibrumbi kayshina nishqanda:

15 *Siyun llaqtapi tiyaqkuna, amamanchayllapachu. Kaypimwashashuq gubyirnuykiqa suqburrituta muntakushpa,shamuykan, nishpa.g

16Piru noqaykuna*yachpiqa manaraq intyindirqayllapachuchay pasashqambaqqa. Piru Jisuskawsamushpa, syiluman riptinraqmi,yuyarqayllapa: *Dyuspaq rimaqkunamSantu Librumbi iskibrishqana karqanyumbay chay pasashqambaq, nishpa.

17Achka runam Jisusta rikashqallapakarqan, Lasaruta *machramanda qayashpa kawsachimuptin.Chay rikaqkunaqam suqkunata kayshinaancha parlachishqa karqan:

12

244

—Kaytam Jisusqa rurashqa, nishpa.18Chaymi ancha achka runakuna,

warmikuna lluqshirqanllapa tinguq.Chaqa yach arqanllapanam chaymilagruta rurashqambaq. 19Chaymi*farisiyu duktrinayuqkunaqa suqninsuqnin kayshina parlarqanllapa:—Qamkuna rikashqaykishinam,

kananqa manana nimatapis atinchiqchururayta. Chaqa rikay, yumbaymi paytasigishpa, rinllapa, nishpa.

Grisya nasyunmanda kaqkunam Jisustamaskarqanllapa

20Jirusalin fyistaman riqkunawanmiwakin *grisyanukunapis chay fyistamanrishqallapa karqan. 21

naqam Filipiman qemikarqanllapa.Chay Filipiqam *prubinsya GaliliyapaBitsayda llaqtanmanda karqan. Chaygrisyanukunam Filipita rrugashpa,nirqanllapa:—Taytitu, munanillapam Jisuswan

parlayta, nishpa.22Chaymi Filipiqa rishpa, chay

grisyanukuna nishqambaq Andristawillarqan. Chaymi ishkandin rishpa,Jisusta chaypaq parlachirqanllapa.23Chayshina niptinmi, Jisusqapaykunata nirqan:—Rinnam ch ayamuq uras

wañunaypaq. Chaymandaqam TaytayDyusqa ancha rin yanapawaq, yumbayyach anambaq: Jisukristu *DyusmandaShamuq Runa kashpam, anchapudirniyuq, nishpa. 24Chaqa alliptamniykillapa, noqaqam suq trigushinakani. Chay trigu allpaman manaishkishpa, mana pambakashpaqam,sapalan trigulla kidan.paqam wiñan. Chayshina wiñashpa,yurakushpa, puqoshpaqam, achkayan.25Chayshinallam suq runa noqatakuyawananmanda paypa bidanda mastakuyaqqa rin chingaq. Piru mayqan runa

noqapi kriyishqanrayku kay mundupibidanda pyirdiptinmi, paytaqa riniwashaq, suq bidapi tukuy tyimpukawsanambaq. 26Chayri mayqankasuwaqqa allita sigiwanqa. Chaqa chaykasuwaqqam chay may kashqaypipullay rin kaq. Paytaqam Taytay Dyusrin alabaq, allita kasuwashqanrayku,nishpa.

Jisusmi nirqan: “Rinllapam wanchiwaq”27(Jisusqam wañunan diya

ch ayamuykaptin, nirqambis:)—Kananqam ancha llakiwan kani.

Piru manam atinichu Taytanchiq Dyustaniyta: “Taytitu washaway, amañakashpa wañunaypaq”, nishpaqa.Chaqa chayshina wañunaypaqmishamushqaqa kani. 28Ashwanri nishaq:“Taytitu, qam munashqaykita ruray,qamtalla alabashunanllapa”, nishpa.Chaymi chay uras Tayta Dyus

syilumanda qayakushpa, nirqan:—

nanllapa. Mastapis rini ruraq, mastaalabawananllapa, nishpa.

29Chaypi kaqkunaqam chay qayakutauyashpaqa, nirqanllapa:—Syilupim lanyakuykan, nishpa.Wakinnataqmi nirqanllapa:—Dyuspa suq anjilninmi Jisusta

parlachishqa, nishpa.30Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—

llachu. Ashwanmi uyashqallapaqa kanchiq,qamkuna yach anayki: Tayta DyusmiJisusta parlachiykan, nishpa.31Ch ayamushqanam diya, Tayta Dyuspaypi mana kriyiqkunata uchangunaraykukastiganambaq. Kananqam Dyusqa chay*dyablutaqa binsishpa, rin qatiq, amanakay mundupi kamachikunambaq.32

paqam, yumbay runakunata rinikumbidaq, noqapi yuyakunanllapa.

12

245

h 12.38 [Isaías 53.1] i 12.40 [Isaías 6.10]

33Chaykunata nishpaqam,

chirqan: Suq kruspim rinllapa alsawaq,nishpa. 34Chayshina niptinqam, chayrunakunaqa Jisusta nirqanllapa:—*Dyuspa Santu Librumbim

niwanchiqllapa: “*Dyus AkrashqanWashadurqash tukuy tyimpu rinkawsaq”, nishpa. Chayshina Santu Libruniptinqa,llapa: “*Dyusmanda Shamuq Runatamrinllapa wanchiq”, nishpaqa? ¿Pitaqchay shamuq runaqa? nishpa.

35Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Noqa Dyuspa michanqam suq

tyimpupaqllana pullaykillapaqa rinikaq. Chayri achikchashuptiy, allitarurashpa kawsayllapa,shina purinaykillapa.shina puriqqam mana yach anchu:Maytam riykani, nishpaqa. 36Chayrinoqa pullaykillaparaq kaptiy, noqapiyuyakuyllapa,shina kawsanaykillapa, nishpa.Jisusqam chayshina nishpaqa, suq

ladumanna rirqan,nawan kanambaq.

Achka isrraylinukunaqam Jisuspiqa manakriyirqanllapachu

37Chaqa paykunapa ñawpambi achkamilagrukunata ruraptimbismi, manamunarqanllapachu paypiqa yuyakuyta.38Chayshina mana kriyiptinllapaqam,kumplirqanna *Dyuspaq chay rimaq*Isayiyas Jisuspaq kayshina iskibrishqan:

Taytitu, qambaq yach achikuptiymi,mana pipis kriyiwashqachu.Manam ni pipis intyindishqachu:Qam ancha pudirniyuq kangi,nishpaqa.h

39Chaymi chay *isrraylinukunaqa manaatirqanllapachu Jisuspi yuyakuytaqa.

Chaqa Isayiyasqam chay mana munaqkriyiqkunapaq kayshinapis iskibrishqakarqan:

40 Dyusqam paykunataqaqonqachishqa, angu shunqoyuqkanambaqllapa. Chaymi imamilagruta rikashpapis, noqapiqamana yuyakunllapachu,nata washanaypaq, nishpaqa.i

41Chaqa Dyuspa chay rimaq IsayiyasmiJisusta ancha kamachikuqta,kaqta rikashqa karqan. Chaymichayshina paypaq iskibrishqa karqan.

42Achka isrraylinukuna manakriyiptimbismi, wakin isrraylinukunaawturidarnindin Jisuspi kriyirqanllapa.Piru mancharqanllapam: Chayfarisiyukunach i *sinaguga wasimandaqatiwashunllapa, nishpa. Chaymi manarimarqanllapachu: “Jisuspim kriyini”,nishpaqa. 43

llapa, runakuna paykunataalabanambaq maski Dyusmanda.

Jisus nishqanda mana kasuqkunaqamkastigadu rinllapa kaq

44Jisusmi jwirtita rimashpa, nirqan:—

llachu kriyiykanqa. Ashwanmi TaytayDyuspipis kriyiykanqa. Chaqa paymikach amuwashqa. 45Chaymi mayqannoqata rikawaqqa chaykach amuwaqtapis rikaykan. 46Chaqanoqaqam kay mundupaqqa achikchakuqmichanshina kani.manqa shamushqa kani, noqapiyuyakuqkuna tutayaqpishina amachinganambaq. 47Piru nishqayta mana

nichu, kastigadu kanambaqqa. Chaqamanam shamushqachu kani, kaymundupi tiyaqkunata kastiganayqa.Ashwanmi shamushqaqa kani,

12

246

paykunata washanaypaq. 48Piru chayjwisyu diya ch ayamuptinmi, nishqaytayach ashpa mana kasuqtaqa TaytayDyus rin kastigaq, chay nishqayta manakasuwashqanrayku. 49Chaqa noqaqammana yuyashqaytachu yach achikuniqa.Ashwanmi Tayta Dyuskach amuwashqa, pay nishqandallayach achikunayqa. 50Allitam kayshinayach ani:qanda kasuqkunam suq bidapi tukuytyimpu rinllapa kawsaq, nishpa. ChaymiTaytay Dyus niwashqandallayach achikuniqa.

Jisusmi yach akuqningunapach akingunata mayllarqan

13 1*Paskwa fyistach ayamuykaptinnam, Jisusqa

yach arqan: Ch ayamunnam wañunaydiya, kay mundumanda Tayta Dyusmankutirinaypaq, nishpa. Kay mundupiJisuspi kriyiqkunataqam payqa tukuytyimpu ancha kuyarqan.

2Piru *dyabluqam Simumba churin*Judas Iskaryutita yuyachishqa karqan,

naman. 3Jisusqam yach arqan: TaytayDyusmi noqata ancha pudirniyuqtarurawashqa. Paymanda shamushpam,paymanna rini kutiriq, nishpa. 4Chayminoqaykunawan mikuykashpa, mesapitiyaykashqanmanda atarishpa, kapandallushtikushpa, suq chakichikuq traputasinturakurqan. 5Chaymandaqam suqtaksha pilankuman yakuta basyashpa,ch akiyllapata mayllarqan.paqam, chay sinturakushqan trapuwanch akiyllapata chakichirqan.

6Chaymandaqam Simun Pidrupach akindana rirqan mayllaq. ChaymiSimun Pidruqa nirqan:—Taytitu, ¿qamchu ch akiykunata

ringi mayllaq? nishpa.7Chaymi Jisusqa nirqan:

—Noqa rurashqaytaqam manaraqatingichu intyindiyta. Chaymandaraqmiringi intyindiqqa, nishpa.

8Chaymi Pidruqa Jisusta nirqan:—Taytitu, maychikapismi mana

nunka balinmanchu, qam ch akiykunatamayllanaykiqa, nishpa.Chaymi Jisusqa nirqan:—Noqa mana ch

tiyqam, mana yach akuqniychu ringikaq, nishpa.

9Chayshina niptinraqmi, SimunPidruqa nirqan:—Taytitu, amar ch akiytallachu

mayllayqa. Ashwanri makiykunata,umaytapis mayllayqa, nishpa.

10Chaymi Jisusqa kayshina nirqan:—Chayraq mayllakuqmi mana

nisitanchu, tukuy kwirpundamayllananqa. Chaqa tukuy kwirpunmilimpyu. Ch akingunatallam balinmayllanambaqqa. Qamkunaqam yaqqayumbayniki limpyu kangillapa; pirumanam yumbaynikichu, nishpa.

11Chayshinaqam Jisusqa nirqan,yach ashpa: Pim rin intrigakuwaqkuntrawaqkunaman, nishpa. Chayminirqan “Manam yumbaynikichulimpyuqa kangillapa”, nishpa.

12Chayshina chpaqam, chay kapanda rurakurishpa,tiyarishpa mesaman,qanllapa:—¿Intyindingillapachu: Imapaqraq

Jisukristu ch akiyllapata mayllashqa,nishpaqa? 13

llapa: “Yach achikuqniy” ichu“Kamachikuqniy”, nishpa. Chaytaqamallipta niwangillapa. Chaqa allibmiqamkunapa yach achikuqniki,kuqniki kani. 14

pismi, ch akikillapata mayllashqa kani.Chayshinar qamkunapis suqniki suqnikich akikillapata mayllachinakuy.15Chaqa noqaqam allita rurashpa,

12 13

247

j 13.18 [Salmo 41.9]

kawsashqa kani.qayshina, qamkunapis shumaqtakawsayllapa. 16Alliptam niykillapa, suqkriyaduqam mana atinchu kayta maskamachikuq patrunninmandaqa. Suqkachkuqchu patrunninmandaqa. 17Kaynishushqayllapata intyindiwashpa,chayshina rurashpaqam, kushikushparingillapa kawsaq.

18

paqchu niykillapaqa. Chaqa qamkunataakrashushpaqam, allita riqsiykillapa.Piru rinmi kumpliq *Dyuspa SantuLibrumbi kayshina nishqan: “Noqawanpulla mikuqmi kuntraypaq tikrakashqa”,nishpa.j 19Chay nishushqayllapaqammanaraq kashqachu. Piru noqa kikiymichaykunapaq niykillapa,qayta rikashpa, kriyinaykillapa: Jisusmi*Dyus Akrashqan Washadur, nishpa.20Alliptam niykillapa, kach ashqaytamayqan ch ayachiqqam noqatashinach ayachiykan. Noqatach ayachiwaqqam kach amuwaqtapisch ayachiykan, nishpa.

Jisusmi nirqan: “Judasmi rinintrigakuwaq”, nishpa

(Mt. 26.20-25; Mk. 14.17-21; Lk. 22.21-23)21Chayshina nishpaqam Jisusqa ancha

llakishpa, kayshina niwarqanllapa:—Alliptam niykillapa,

manda suqnikim ringi intrigakuwaqkuntrawaqkunaman, nishpa.

22Chaymi noqaykuna*yachllapa. Chaqa manamyach arqayllapachu: ¿Mayqanniypaqmichayshinaqa niykan? nishpaqa. 23KananJisusqam noqata ancha kuyawarqan.Chaymi laditumbi isqandashpa,mikuykarqay. 24Chaypi kaykaptiymi,

Simun Pidruqa siñiyawarqan, Jisustatapunaypaq: ¿Pish chay intrigakuqqa?nishpa. 25Chaymi noqaqa Jisusmanisqandashpa, uyaritaplla tapurqay:—Taytitu,

shuqqa? nishpa.26Chaymi Jisusqa niwarqan:—Noqam suq pidasu kachangata

nuyuchishpa, chay intrigakuwaqtaqarini qoq, nishpa.Chayshina niwashpaqam, suq pidasu

kachangata mikunapi nuyuchishpa,Simumba churin *Judas Iskaryutitaqorqan. 27Chay pidasu kachangata Jisusqoptinqam, Judasqa ch askirqan. Piruchay urasmi *dyabluqa Judaspashunqonman yaykurqan. ChaymiJisusqa paytaqa kayshina nirqan:—Chay ruranayki kaqtaqar utqana

ruray, nishpa.28Piru mesapi kaqkunaqam mana ni

mayqanniypis intyindirqayllapachu:¿Imapaqraq kayshinaqa nin? nishpaqa.29Wakinniyqam yuyarqayllapa: Judaspamakimbim chay taliga qellayqa.Chaych i Jisusqa kach aykan, kayfyistapaq imata randinambaq, ichuraqpubrikunata imata qonambaq, nishpa.30Chaymandaqam chay Judasqa chaypidasu kachangata mikushpaqa, chaykaykashqanmanda atarishpa,qanna sawaman. Chay urasqam tutanakarqan.

Jisusmi kay mushuq liyta kamachikurqan31Chayshina *Judas sawaman

lluqshiptinqam, Jisusqa nirqan:—Kay diyakunam Tayta Dyus noqapaq

yumbayta rin yach achiq: NoqamandaShamuq Runam ancha allin, anchapudirniyuq, nishpa. 32Chaqa noqa anchaallita rurashqayraykum, Taytay Dyusqaancha alabadu rin kaq. Kanan Dyus

13

248

kikinmi das yumbayta rin intyindichiq:Noqamanda Shamuq Runam ancha allin,ancha pudirniyuq, nishpa. 33Kuyashqaywambraykuna, mananam qamkunawanqaunaytachu rini kaq. Chayraykum ringillapamaskawaq. Piru *shinam, qamkunatapis niykillapa, mayrishqaymanqam mana atingillapachu riyta,nishpa. 34

kushqayta niykillapa: Noqaqam anchakuyaykillapa. Chayshinallar qamkunapissuqniki suqnikiwan kuyanakuyllapa,nishpa. 35Chayshina qamkuna shumaqtakuyanakuptikiqam, chay rikashuqkunaqarinllapa yach aq: Alliptam paykunaqaJisuspa yach akuqninguna, nishpa.

Jisusmi Pidruta nirqan:“Ringim ñigawaq”

(Mt. 26.31-35; Mk. 14.27-31; Lk. 22.31-34)36Simun Pidrum Jisusta tapurqan:—Taytitu, ¿maymanmi ringi riq? nishpa.Chaymi Jisusqa nirqan:—May rishqaymanqam mana ringichu

atiq ikiyta riytaqa. Chaymandaraqmiringi sigiwaqqa, nishpa.

37Chayshina Jisus niptinqam, Pidruqanirqan:—Taytitu, ¿imaraykutaq kananqa

mana atinichu sigishuytaqa? Chaqalistum kani, qambi kriyishqayraykuwañunaypaq, nishpa.

38Chaymi Jisusqa nirqan:—¿Alliptachu qamqa listu kangi noqapi

kriyishqaykirayku wañunaykiqa? Pirualliptam niyki, gallu manaraq kantaptinmi,kimsa kutinda ringi ñigawaq: “Manamriqsinichu Jisustaqa”, nishpa.

Jisusmi ñanninchiqshinaTayta Dyusman ch ayananchiqqa

14 1’Amar llakiyllapachu nimanchayllapachu. Ashwanri

Tayta Dyuspi yuyakushpaqa, noqapipisyuyakuyllapa. 2Taytay tiyashqambiqam

kan ancha achka wasikuna. Manakaptinqach i, nishunayllapata. Noqamrishpa, mas wasikunata rurashaqqamkunapaq. 3Chaymandaqam syilupiqamkunapaq chay lugarta allichashpa,rini kutimuq apashunayllapa, chay

llapa. 4Qamkunaqam noqapaqyach angillapana: Jisukristumwaqmanmi rin, nishpa. Chaqañandapismi riqsingillapana.

5Chayshina Jisus niptinqam, Tumasqanirqan:—Taytitu, manam yach anillapachu:

Maymanmi ringi, nishpaqa.naqa ¿imashinataq atinillapa yach ayta:Mayqan ñandam rishaqllapa chayrishqaykimanqa? nishpa.

6Chaymi Jisusqa kayshina nirqan:—Dyusman riq ñanmi kani. Allip

kaqmi kani. Kawsachikuqpismi noqakani. Chaqa manam pipis pay kikinllaqaatinchu ch ayayta Tayta Dyusmanqa.Noqaraykullam atingillapa ch ayaytaqa.7Chaymi noqata riqsiwashpaqa,tapis riqsingillapa. Chaqa noqatarikawashpaqam, alabis paytapisrikaykangillapana, nishpa.

8Chaymi Filipiqa nirqan:—Taytitu,

kita, payta rikashpa, noqaykunakushikunaypaq, nishpa.

9Chayshina tapuptinmi, JisusqaFilipita nirqan:—¡Filipi, unaynam qamkunawanqa

kani! ¿Ima, kanangamanchu manaraqriqsiwashqa kangi? Noqata rikawaqqamTaytaytapis rikashqana. Chayshinaqa¿imaraykutaq niwangi: “RikachiwayriTaytaykita”, nishpaqa? 10¿Ima,manachu kriyingi: Jisusmi Taytanwansuqlla; Tayta Dyusmi Jisuswan suqlla,nishpaqa?qayqam mana noqapa yuyayniyllachu.Ashwanmi Taytay noqawan kashpa,

13 14

249

yumbay chay rurashqaykunata paykikin rurashqa. 11Chayri kriyiwayllapa,Taytaywanmi suqlla kani. Paypisminoqawan suqlla. Piru mana munashpakriyiwaytaqa, chay rurashqaykunatarikashpa, kriyiwayllapa. 12Chaqaalliptam niykillapa,naqam rurashqay layakunata rinllaparuraq. Noqa Taytayman riptiymi, masispantaypaq milagrukunata rinllaparuraq. 13Chaymi shutiypi tukuy imamañawashqaykita rini ruraq. Chayshinaruraptiyqam, ancha achka runa, warmiTayta Dyusta rinllapa alabaq.14Mushuqmanda niriykillapa: Noqapashutiypi tukuy ima mañawashqaykitamrini ruraq, nishpa.

Jisusmi ufrisikurqan Santu Ispiritundakach amunambaq

15

paqar, kamachikushqayta rurayllapa.16Kanan noqaqam Taytayta rini mañaq,suq kunswilashuqta kach amunambaq,qamkunapa pullayki tukuy tyimpukanambaq. 17Payqam Dyuspa *SantuIspiritun.nata rin yach achishuq. Piru noqapimana kriyiqkunaqam paytaqa manaatinllapachu ch askiyta shunqombiqa.Chaqa paytaqam mana rikanllapachu, niriqsinllapachu. Piru qamkunaqam SantuIspiritutaqa riqsingillapa, qamkunawankashqanrayku.napi tukuy tyimpu rin kawsaq.18

tashinaqa. Ashwan qamkunamanmi rinikutimuq. 19Ashla tyimpumandaqamrunakunaqa manana rinllapachurikawaq. Piru qamkunaqam ringillaparikariwaq.raykum qamkunapis tukuy tyimpuringillapa kawsaq. 20Chaykawsamushqay diyapim qamkunaqaringillapa yach aq Taytaywan

kashqayta, noqawan kashqaykillapata,

kipi kashqanda. 21Kamachikushqaytakasuqqam allipta kuyawan. Chaykuyawaqtaqam Taytayqa kuyan.Noqapismi paytaqa kuyashpa, paymanrini shamuq riqsiwanambaq.

22Chaymi suq *Judas (mana chayJudas Iskaryutichu), nirqan:—Taytitu,

llaqa rinillapa rikashuqqa?kutaq chay mana kriyiqkunapis manarinllapachu rikashuqqa? nishpa.

23Chayshina tapuptinmi, Jisusqa chayallin Judasta nirqan:—Qamkuna kuyawashpaqam,

nishqayta ringillapa kasuwaq. KananTaytayqam qamkunata rin kuyashuq.Chaymi noqaqa Taytaywan rini shamuq,qamkunawan pulla kawsanaypaq. 24Kay

llachu. Ashwan chay kach amuwaqTaytay niwashqandallam noqaqaniykillapa. Piru mana kuyawaqqamchay nishqaytaqa mana kasunchu.

25’Yumbay kaykunatam pullaykillapakashparaq, noqa kikiy niykillapa. 26PiruTaytaymi rinna kach amuq SantuIspiritunda noqapa rrimplasuy,nata yanapashushpa kunswilashunan.Chay Santu Ispiritunmi tukuy imata rinyach achishuqllapa.qaytapismi rin yuyachishuqllapa.

27’Dyuspi mana kriyiqkunaqam mana

shuyta, kushikushpa shumaqtakawsanaykillapa. Piru noqaqam riniyanapashuqllapa, kushikushpakawsanaykillapa. Chaymi dispidikashpaniykillapa,pachu ni llakiyllapachu. 28Chaqauyawashqam kangillapa, kayshinanishushqayta: “Rishpaqam rini kutimuqqamkunaman”, nishpa. NoqamandaqamTaytay mas kamachikuqqa. Chaymi

14

250

qamkuna allipta kuyawashpaqa, TaytaDyusman riptiyqa,manllapa. 29

llapa kani, manaraq nimapis pasaptin,kay nishushqayta rikashpa, noqapiyuyakunaykillapa.

30’Qamkunawanqam mananaachkataqa rinichu parlaq. Chaqa kaymundupa kamachikuqnin *dyabluqamshamuykanna. Piru payqam mana nimapudirniyuqchu,nanqa. 31Ashwanmi Tayta Dyustakasushpa, noqaqa rini wañuq, yumbayrunakuna, warmikuna yach ananllapa:Jisukristum Tayta Dyusta kuyashpa,kamachishqanda ruran, nishpa.Chaymandaqam nirqambis:—Atariyllapa. Akullapana, nishpa.

Jisusqam noqanchiqkunawanqasuq yura ubasshina

15 1Jisusqam kayshinapisyach achikurqan:

—Noqaqam suq yura *ubasshina kani.Taytayqam chay yura ubasta kwidaqshina.2Noqapi yuyakuqkunaqam chay yurapaallin rikrangunashina. Piru Taytayqamchay yurapa mana puqoq rikrangunataqakuchun. Piru chay puqoq rikrangunataqamtirapashpa qoraykanshina. Chaqapaykunapa bidanmanda tukuy ima manabaliqkunata wichukuykan, mas shumaqtapayta kasunanllapa. 3Chaymi Dyusnishqanda yach achishuptiyqa, qamkunaqaqoradushina kangillapa. 4Noqaqamqamkunata tukuy imapi rini yanapashuq.Chayri noqapi tukuy shunqo yuyakushpa,kawsayllapa. Chaqa suq yura ubasparikran pitikashpaqam, manana atinchupuqoyta. Chayshinallam qamkunapisnoqapi mana yuyakushpaqa, manaatingillapachu Dyus munashqandarurashpa kawsaytaqa.

5’Noqaqam chay yurashina kani.

shina kangillapa.tikiqa, rini yanapashuq, allita rurashpakawsanaykillapa, ancha puqoq yurashinakanaykillapa.paqam, mana atingillapachu shumaqtakawsaytaqa. 6Chaqa noqapi manayuyakuqqam wichukushqa rin kaq. Tukuyjwirsandam limpu rin pyirdiq, suq yuraparikran pitikashpa chakiqshina. Chayrikrandaqam ninapi rupachinllapa.

7’Piru qamkuna noqapi yuyakushpa,nishushqayta kasuwaptikiqam, tukuy imamañashqaykita Taytayqa rin qoshuqllapa.8

kiqam, chay rikashuqkunaqa Dyustarinllapa alabaq. Chaqa chayshinakawsashpa, ancha puqoq yurashinakashpaqam, allip yach akuqniykunaringillapa kaq. 9Taytaymi noqata anchakuyawan. Chayshinallam noqapisqamkunataqa ancha kuyayki. Chayshinakuyashuptiyqar, noqamandaqa amaakrakayllapachu. 10Chaqa noqaqamTaytay Dyus niwashqanda kasuni. Chaymipaymandaqa mana akrakanichu.nallam qamkunapis kasuwashpaqa, mananunka noqamandaqa ringillapachuakrakaq.

11’Chaykunataqam niykillapa, noqawantukuy shunqo kushikunaykillapa.12Chaymi kayshina kamachiykillapa: Noqakuyashushqayshinar, suqniki suqnikiwankuyanakuyllapa. 13

nata (yanasangunata) ancha kuyashpaqam,wañunman washanambaq. Chay layawañuqmi yumbay runamanda maskuyakuqqa. 14Nishushqayta kasushpaqam,yanasuykuna (yanasaykuna) kangillapa.15Mananam kriyadushinachu kangillapa.Chaqa suq kriyaduqam mana yach anchu:Patrunniymi kay imata rin ruraq, nishpaqa.Piru noqaqam Taytay tukuy imaniwashqanda qamkunata nishushqa kani.Chaymi yanasuykunana (yanasaykunana)kangillapa. 16Piru manam qamkunachu

14 15

251

k 15.25 [Salmo 35.19 69.4]

noqataqa akrawashqa kangi. Ashwanminoqa qamkunata akrashushpa,shushqa kani, rinaykillapa noqapa*shumaq nutisyayta yach achikuq, achkaruna,nanllapa. Chayshina ancha puqoqyurashina kaptikillapaqam, noqapashutiypi tukuy ima mañakushqaykitaTayta Dyusqa rin qoshuqllapa. 17Chayminiriykillapa,nayki.

Jisusta ch iqniqkunam noqanchiqtapisrinllapa ch iqniwaqninchiq

18’Noqapi mana kriyiqkunam anchach iqniwanllapa. Chaymi qamkunatapisch iqnishungillapa. 19Chaqa unaynamnoqapi mana kriyiqkunamandaakrashushqallapa kani. Chaymipaykunashina manana ruraptikillapaqa,ch iqnishungillapa. Piru qamkuna manaallita ruraptikiqach i, paykunaqa

natashina. 20-21Chaqa qamkunatanishushqayshinam: “Suq kriyadutaqamana rrispitanllapachu maskipatrunninmandaqa.” Chayshinallamqamkunatapis mana rinllapachurrispitashuq maski noqamandaqa.Chaymi chay mana kriyiqkunaqa noqataqesachawashpa, qamkunatapis rinllapaqesachashuq. Chaqa noqapi manakriyiqkunaqam kach amuwaq Dyustapismana riqsinllapachu yuyaynimbiqa.Chaymi qamkuna noqapi yuyakuptikiqa,qamkunatapis rinllapa qesachashuq.Piru kasuwaqkunaqam qamkunatapisrinllapa kasushuq.

22’Noqa mana shamuptiyyach achikuqqach i,kunaqa mana uchayuqchu kananda.Piru kananqam uchangunapaqyach achiptiyqa, manana atinllapachu

niyta: “Manam yach arqaychu:Uchayuqmi kani, nishpaqa”. 23Chayminoqata ch iqniwaqkunaqa Taytaytapisch iqniykanllapa. 24Kanan ispantaypaqmilagrukunata paykunapa ñawpambimana ruraptiyqach i, mana uchayuqchukanandallapa. Piru paykunaqam chaymilagrukunata rikashpapis, noqata,Taytayta ch iqniwanllapa. 25Piruchayshinaqam pasashqa, kumplinambaq*Dyuspa Santu Librumbi kayshinanishqan: “Mana nima uchayuqkaptiypismi, ch iqniwarqanllapa”,nishpa.k

26’Piru noqaqam Tayta Dyusmanrishpaqa, rini kachlakuq *Santu Ispiritunda. PaymiDyusmanda shamushpa, allip kaqtallarimashpa, noqapaq rinyach achishuqllapa. 27Qamkunapisminoqapaq ringillapa yach achikuq. Chaqa

naqa pullay kashqallapa kangi.

16 1Jisusqam nirqambis:—Chaykunataqam nirqaqllapa,

qamkuna padisishpapis,kanayki. 2Chaqa rinllapam qatishuq*sinaguga wasikunamanda. Rinmich ayamuq tyimpu, wanchishuqkunakayshina yuyanan: Chay mana baliqJisuspi kriyiqkunata wanchishpaqam,Taytanchiq Dyusta kasuykanchiq,nishpa. 3Chaqa paykunaqam noqapiTaytaypi mana nunka yuyakushpa,chayshinaqa rinllapa wanchishuq.4Kayshinaqam niykillapa,shunan uras ch ayamuptin,llapa kay nishushqayta, nishpa.

Dyuspa Santu Ispiritunmi yanapawanchiqllapa

Jisusqam kayshinapis noqaykunataqayach achiwarqan:

15 16

252

—Qamkunawan kaykashpam,manaraq yumbaytachu nishurqaqllapa.5Kanan rininam kutiriq Taytaykach amuwaqman. Piru qamkunaqammana tapuwangichu: “¿Maymanmiringi?” nishpaqa. 6Ashwanmi kaykunatanishuptiyllapaqa, ancha llakingillapa.7Piru ama llakiyllapachu. Allip kaqtamniykillapa. Qamkunapaqqam mas alli,kay mundumanda rinaypaq. Manariptiyqam, chay kunswilashuq *Santu

namanqa. Piru noqa rishpam, rinikach amuq, qamkunamanshamunambaq. 8Chaymi chay SantuIspiritu shamushpaqa, kay mundupiuchayuqkunata rin yuyachiq: Ay,uchayuqmi kani, ninambaqllapa. Rinmiyuyachiqpis: Dyusmi ancha allin. Paymirin jusgawaqninchiq, ninambaqllapa,9yach anambaqllapa: Jisuspi manakriyishqayraykum, uchayuqna kani,nishpa. 10Chayshina Taytaykashqanman kutiptiyqam, mananaringillapachu rikawaq. Piru ringillapamyach aq: Jisukristum ñanninchiqshina,Dyusman rinanchiqllapaqa, nishpa.11Ringillapapismi yach aq: TaytaDyusmi, ancha allita jusgashpa, kaymundupa kamachikuqnin *dyablutasintinsyashqana, kastigadu kanambaq,nishpa.

12Jisusqam kayshinapis nirqan:—Kanmi masta qamkunata

nishunaypaq. Piru kananqam manaringillapachu atiq intyindiyta. 13PiruDyuspa Santu Ispiritun shamushpam,tukuy ima allip kaqta rinyach achishuqllapa. Manam rinchuyach achishuq pay yuyashqandaqa.

nataqa rin intyindichishuq: Kaykunamrin pasaq, nishpa. 14Chay SantuIspiritum noqataqa rin alabawaq. Kanannoqamanda uyashqandam rin

yach achishuqllapa. 15Taytay Dyustukuy ima yuyashqandam noqapisyach ani. Chaymi chay yach ashqaytaSantu Ispiritupis rin yach achishuqllapa,nishpa.

Jisuspa yach akuqninguna puntatallakishpam, rinllapa kushikuq

16Jisusqam kayshinapis nirqan:—Ashla diyamandaqam manana

ringillapachu rikawaq.mannam rini kutiriq.diyamandaqam mushuqmandaringillapa rikariwaq, nishpa.

17Chaymi wakin noqaykuna*yach akuqningunaqa suqniy suqniykayshina parlarqayllapa:—¿Imapaqmi kay layataqa

niwanchiq? ¿Imam munan niyta: “Ashladiyamandaqam manana ringillapachurikawaq. Chaqa Taytaymanmi rinikutiriq. Piru ashla diyamandaqammushuqmanda ringillapa rikariwaq”,nishpa? 18¿Imam munan niyta, “Ashladiyamanda”, nishpaqa? Manamintyindinichu chay nishqandaqa,nishpa.

19Piru Jisusqam yach arqannanoqaykuna parlashqaypaq. Chayminiwarqanllapa:—Noqam nishushqallapa kani: “Ashla

diyamandaqam manana ringillapachurikawaq. Piru ashla diyamandaqammushuqmanda ringillapa rikariwaq”nishpa. ¿Ima, kaypaqchu qamkunaqatapunakuykangi? 20Alliptam niykillapa,qamkunaqa ancha llakishpa, ringillapawaqaq. Piru noqata kuntrawaqkunaqamrinllapa kushikuq. Piru chayshinaqamkuna ancha llakishpapismi,ringillapa kushikuq. 21Suq warmiqeshyanan uras ch ayamuptinqam,nanaywan ancha padisin. Piruwawitanda qeshyashpaqam, qonqannananashqandaqa. Chaqa kay mundupi

16

253

wawitan nasiptinqam, anchanakushikun. 22Chayshinam qamkunapiskananqa ancha llakingillapa. Pirukutimushpam, rini watukushuqllapa.Chay diyapiqam tukuy shunqo ancharingillapa kushikuq. Mananam ni pipisatinqachu llakichishuytaqa.

23’Kanan chay diyapiqam manananimatapis ringillapachu tapuwaq.Ashwanmi allipta niykillapa, shutiywanTaytay Dyusman ringillapa mañakuq.Chaymi payqa rin qoshuqllapa.24Kanangamanmi mana nimatapis

qallapachu kangi.llapa, ch askishpa,llapa.

Jisusmi kay mundupi yumbaykuntraqkunata rin binsiq

25

syunwan qamkunata yach achishushqakani. Piru suq tyimpupiqam mananachay kumparasyungunawanqa rinichuyach achishuqllapa. Ashwanmi anchaklaruta rini yachpaqqa. 26

manqa ringillapa mañakuq noqapashutiypi. Mananam nisisaryuchu rinkaq,paqqa. 27Chaqa qamkunaqam noqatakuyawashpa, yuyakungillapa:Jisukristum Tayta Dyusmandashamushqa, nishpa. Chaymi TaytayDyus ancha kuyashungillapa. 28TaytaDyusmandam kay mundumanshamurqay. Piru kananqam kaymunduta dijashpa, paymanna rinikutiriq, nishpa.

29Chaymi noqaykuna*yach akuqningunaqa nirqayllapa:—

wanchu noqaykunataqayach achiwaykangi. Ashwanmi anchaklarutana niwaykangillapa. 30Kananqam

noqaykunaqa intyindinina: Qami tukuyimata yach angi, nishpa. (Chaqamanaraq tapushuptiyllapam, qamqayach angina: Kayshinam rinllapatapuwaq, nishpa.) Chaymi mana ninisisaryuchu noqaykuna tapushunayqa.Chayraykum yach anillapa: Dyusmiqamtaqa kach amushushqa, nishpa.

31

llapa:—¿Kananqachu allipta noqapi

yuyakungillapa? 32Kanalitanmi chayurasqa rinna ch ayamuq. Chayuraspillam qamkunaqa waqta kaytaringillapa shikwakaq. Noqataqamsapalitayta ringillapa dijawaq. Pirumanam sapalitayllachu rini kaq. ChaqaTaytaymi noqapa pullay. 33Chaymikaykunata nishushqallapa kani, noqapiallita yuyakushpa,naykillapa. Kay mundupi ringillapapadisiq. Piru noqapi yuyakushpa,animakayllapa. Chaqa noqaqam kaymundupi yumbay kuntrawaqkunatabinsishqa kani.

Jisusmi paypi yumbay kriyiqkunapaqDyusman mañakurqan

17 1Chaykunata nishpaqam,Jisusqa syiluman chapakushpa,

kayshina mañakurqan:—Taytitu, chay wañunay urasqam

ch ayamuykanna. Chayri runakunatanoqa Churikipaq intyindichiy:Jisukristum ancha allin anchakamachikuq, nishpa. Chayshinawillaptikiqam, noqapis paykunataatishaq yach achiyta: Tayta Dyusmiancha allin kamachikuq, nishpa. 2Qaminumbrawashqa kangi, yumbaytakamachinaypaq, noqapi yumbayyuyakuqkunata tukuy tyimpupaqkawsachinaypaq. Chaqa paykunatamanimachishqa kangi,llapa. 3Kanan qamllam allip Dyusqa

16 17

254

kangi. Qam kikikim kach amuwashqakangi kay munduman. Chaymi qambi,noqapi yuyakuqkunaqa suq bidapitukuy tyimpupaq rinllapa kawsaq.

4

qana kani, kay mundupi yumbaytiyaqkuna yach ananllapa: TaytaDyusmi ancha allin kamachikuq, nishpa.5Taytitu, unayqam manaraq kay mundukaptin, ancha baliq llipyaq kamachikuqkashpa, qamwan kawsarqay.bisri ruray, chay unayshina karinaypaq.

6’Kay mundupi kawsaqkunamandamqam wakingunata akrashqa kangi,yach akuqniykuna kanambaq. Chaymipaykunata qambaq yach achishqa kani.Kanan paykunaqam qam nishqaykitakasushqallapa. 7Chaymi kananqapaykunaqa yach anllapa: Jisukristumtukuy imata ruran, yach achikun, TaytaDyus yanapaptin, nishpa. 8Chaqa qamniwashqaykitallam paykunataqayach achishqa kani. Chaymi noqapiallita yuyakushpa, kananqayach anllapana: Allibmi Tayta DyusChurin Jisukristuta kach amushqa,nishpa.

9’Chaymi qamba kaqkunapaq ancharrugayki. Chaqa paykunataqam noqataqowashqa kangi.kunapaqqam mana rrugaykichu.10Chaqa noqapa yumbayyach akuqniykunaqam qambapis.Chayshinallam qamanda yumbayyach akuqkunapis noqapa. Chayshinanoqapa kashpam, paykunapis suqkunataintyindichinllapa: Jisukristum anchaallin kamachikuq, nishpa.

11’Noqaqam kay mundumandaqaqamanna rini shamuq. Piru yumbay*yach akuqniyqam kay mundupillarinllapa kidaq. Chaymi ancha allinTaytitu, qamta rrugayki noqapiyuyakuqkunata allita kwidanayki, suq

llapa,shina. 12Chaqa kay mundupi paykunapapullanllapa kashpaqam, noqaqa chayqowashqayki yach akuqniykunatakwidashqa kani, qam yanapawaptiki.Chaymi yumbay paykunamanda chaychinganambaq kaqlla rin chingaq,*dyabluta kasushqanrayku. Chayshinachingaptinmi, qamba *Santu Libruykipinishqanqa rin kumpliq.

13’Kananqam qam kashqaykimanna rinikutimuq. Piru kay mundupiraqkashpaqam, kay yach akuqniykunatayach achini, noqa kushikushqayshina,paykunapis ancha kushikunambaq.14Chaymi noqaqa yach achiwashqaykitapaykunataqa yach achishqana kani.

naqa paykunataqa ancha ch iqninllapa.

nana yuyanllapa. Mananam yuyanllapachuchay mana kriyiqkunashinaqa. 15Pirumanam rrugaykichu, paykunata kaymundumanda surqonaykipaqqa.Ashwanmi rrugaykiqa dyablumandawashanaykipaq. 16Noqaqam mana kaymundumanda kaqkunashinachu yuyani.Chayshinallam noqapi kriyiqkunapis

nachu rinllapa yuyaq. 17Yush aykupaykunata akrashpa yach achiy, qamtallakasushunanllapa. Chaqa chayyach achikushqaykiqam mana llullachu.Ashwanmi allip kaqlla. 18Taytitu, qamqamkay munduman kach amuwashqa kangi.Chayshinallam noqapis kayyachnaman kach ashqa kani, noqapaqyach achikunanllapa. 19Chaqa paykunatawashanaypaqmi noqa kikiy intrigakaniwañunaypaq, paykunapis allip kaqpikriyishpa,nanllapa.

20’Paykuna noqapaqyach achikuptinmi, suqkunapis noqapi

17

255

rinllapa yuyakuq. Chaymi mana kaykriyiqkunapaqllachu rrugaykiqa.Ashwanmi rruqaykiqa noqapi manaraqkriyiqkunapaqpis, 21yumbaynin qambi,noqapi kriyishpa, suq ayllushinakanambaqllapa, qam noqawan suqayllushina kashqanchiqshina. Chayshinakuyanakushpa kawsaptinllapam,suqkuna paykunata rikashpa, rinllapakriyiq: Taytanchiq Dyusmi Jisustakach amushqa, nishpa. 22Chaqa qamnumbrawashqa kangi, anchayach ayniyuq kamachikuq kanaypaq.Chayshinallam noqapis kayyach akuqniykunata numbrashqa kani,ancha yach ayniyuq kamachikuqkunakashpa, kuyanakushpa,nalla kananllapa, qam noqawankashqanchiqshina. 23Kanan qamqamnoqawan kashpa, ancha yanapawangi.Chayshinallam noqapis paykunawankashpa, ancha yanapani, suqwansuqwan kuyanakushpa kawsananllapa.Chayshina shumaqta kawsaptinllapam,chay mana kriyiqkunapisyach anqallapa: Alliptam Tayta DyusqaJisusta kay munduman kach amushqa,nishpa. Yach anqallapapismi: TaytaDyusmi paypi kriyiqkunata anchakuyan, Churin Jisusta kuyashqanshina,nishpa.

24’Taytitu, ancham rruqaykipis, kayqowashqayki yach akuqniykuna maykashqaypi, pullay kanambaqllapa.Rrugaykipismi yach anambaqllapa:Tayta Dyusmi Churin Jisusta anchakuyashpa, ancha alaban, nishpa. Chaqakay munduta manaraq rurashpam,noqata ancha kuyawashqa kangi.25Ancha allin Taytitu, qamta

gichu. Piru noqaqam riqsiyki. Kananyumbay kay yach akuqniypismi yach an:Taytanchiq Dyusmi Churin Jisusta kaymunduman kach amushqa, nishpa.

26Taytitu, noqam paykunataqayanapashqa kani,nambaq shunqonllapapi. Chayshinallampaykunata masta rini intyindichiq,suqkunata kuyanambaqllapa, noqatakuyawashqaykishina. Chaqa chaytapaykuna intyindiptinqam, noqapaispirituyqa paykunapa shunqombi rinkaq, nishpa.

Jisusta prisurqanllapa(Mt. 26.47-56; Mk. 14.43-50; Lk. 22.47-53)

18 1Chayshina Tayta Dyusmanmañakushpaqam, Jisusqa

noqaykuna *yach akuqningunawanrirqayllapa chay kibrada Sidrumbachimba ladunman. Chaypim karqan suqwirta.llapa. 2Chay *pismi riqsirqan chay wirtataqa. Chaqa

nawan chaypiqa tandakashqa karqan.3Chaypi kaykaptiyllapam, kamachikuq*isrraylinu kurakuna, *farisiyukunapis*kunata kach amurqan. Achka *rrumanusuldadukunapismi paykunawanqashamurqan. Yumbaymi shamurqanllapalamparakunawan michakunawan,qerukunata, *atun kuchillukunatapiskakushpa.daqam Judas Iskaryuti shamurqan.4Piru Jisusqam yach arqanna:Kayshinam rin pasawaq, nishpa. Chaymidas ñawpaman rishpa, yumbaytatapurqan:—¿Pitam maskaykangillapa? nishpa.5Paykunaqam nirqan:—Jisus Nasaritmanda kaqtam

maskaykanillapa, nishpa.Chaymi Jisusqa nirqan:—Noqam kani Jisus Nasaritmanda

kaqqa, nishpa.Kanan chay suldadukunapa pullanmi

chay intrigakuq Judasqa karqan. 6Chay

17 18

256

l 18.14 [Jwan 11.50]

uras Jisus “Noqam kani” niptinmi, chayrunakunaqa ikip ikip rishpa, pachamanwaqtakarqanllapa. 7ChaymandaqamJisusqa tapurirqan:—¿Pitam maskaykangillapa? nishpa.Chaymi paykunaqa nirirqanllapa:—Jisus Nasaritmanda kaqtam

maskaykanillapa, nishpa.8Chaymi Jisusqa paykunata nirirqan:—Nishushqallapanam kani: “Noqam

kani”, nishpa. Noqata maskawashpaqa,kay suq runakunataqa dijayllaparinambaq, nishpa.

9Chayshina niptinmi, kumplirqan paykikin kayshina nishqan: “Taytitu, chayqowashqayki sigiwaqkunamandaqammana ni suqta dijashqachu kanichinganambaq”, nishpa.

10Simun Pidruqam atun kuchilluyuqkarqan.kushqan kuchillunda baynanmandasurqoshpa, chay *mas kamachikuqisrraylinu kurapa kriyadun Malkushutiqta machitiyashpa, allin ladurinrinda pitirqan. 11Chaytarikashpaqam, Jisusqa Pidruta nirqan:—Chay atun kuchilluykitaqa chay

baynambina waqaychay. Taytayminiwashqa, ancha ñakanaypaq. Chayñakaykunaqam noqapaqqa upyanaypaqancha ayaq yakushina. ¿Akasuchu manarini ñakaq? nishpa.

Jisustam dimandarqanllapa maskamachikuq isrraylinu kurakunapi

(Mt. 26.57-58; Mk. 14.53-54; Lk. 22.54)12Chay *rrumanu suldadukunam

kamachikuqninwan tukuy *kunapa suldadungunawan Jisustapiskashpa, makingunatach aqnarqanllapa. 13Chaymandaqamaparqanllapa Anaspa wasinman. ChaqaAnasqam Kayfaspa swigrun karqan.

Kayfasqam chay tyimpupiqa *maskamachikuq isrraylinu kura karqan.14Chay Kayfasmi chay mas kamachikuqisrraylinukunata nishqa karqan:“Noqanchiqkunapaqqam mas alli, suqruna wañunambaq, yumbay llaqtamasinchiqkuna ama wañunanllapa”,nishpa.l

Pidrum Jisusta ñigarqan(Mt. 26.69-70; Mk. 14.66-68; Lk. 22.55-57)15Simun Pidrum suq yach akuqmasinwan

Jisuspa ikinda rirqanllapa. Chay suqyach akuqqam chay *mas kamachikuqisrraylinu kurapa riqsishqan karqan. Chaymipayqa chay kurapawasimba patyunmanJisuswan yaykurqan. 16Pidruqam sawapungupilla kidarqan. Chaymi chay suqyach akuqmasinqa punguman shamushpa,purtira chinata rrugashpa, ukukamanPidrutaqa aparqan. 17Chaymi chay purtirachinaqa Pidrutaqa kayshina tapurqan:—¿Manachu qambis Jisuspa suq

*yach akuqnin kangi? nishpa.Chaymi Pidruqa nirqan:—Manám, nishpa.18Kanan ancha chiri kaptinmi, chay

kamachikuq kurapa kriyadunguna,wakin suldadukunawan shayashpa,ninapi mashakuykarqanllapa. ChaymiPidrupis paykunapa pullan shayashpa,mashakuykarqan.

Mas kamachikuq isrraylinu kurakunamJisusta tapurqanllapa

(Mt. 26.59-66; Mk. 14.55-64; Lk. 22.66-71)19Chay *mas kamachikuq isrraylinu

kuraqam Jisusta tapurqan:—¿Pikunam *yach akuqnikiqa?

¿Imatam yach achikushqa kangi?20Chaymi Jisusqa nirqan:—Noqaqam yumbaypa ñawpambi

rimashqa kani. Kutin kutinmi *sinaguga

18

257

wasikunapi, *Dyuspa aduranawasimbipis yach achikushqa kani.

nukunam chaykunapi tandakanllapa.Manam nimatapis pakakushpaqa,yach achikushqachu kani. 21

naqa ¿imaraykutaq tapuwanginoqataqa? Chay uyawaqkunata tapuyqa.Paykunam nishunqallapa chayyach achikushqaytaqa, nishpa.

22Chayshina Jisus niptinmi, suqsuldadu chaypi kaqqa suq laputa Jisustaqoshpa, tapurqan:—¿Ima, chayshinachu mas

kamachikuq kuranchiqta kuntistangi?nishpa.

23Chayshina niptinmi, Jisusqa nirqan:—Mana allita rimashqa kaptiyqa,

niway ima malutam rimashqa kani,nishpa. Piru allip kaqta rimashqakaptiyqa, ¿imapaqtaq maqawangiqa?nishpa.

24Chaymandaqam Anasqa Jisustach aqnashqatalla kach arqan chay maskamachikuq kura Kayfasman.

Pidrum Jisusta ñigarirqan(Mt. 26.71-75; Mk. 14.69-72; Lk. 22.58-62)

25

kuykaptinmi, kayshina tapurqanllapa:—¿Manachu qamqa chay runapa suq

*yach akuqnin kangi? nishpa.Chaymi Pidruqa nirqan:—Manam noqaqa yach akuqninchu

kani, nishpa.26Chay kamachikuq kurapa suq

kriyadunmi, chay kriyadupa rinrindapitishqamba ayllun karqan. PayqamPidruta tapurqan:—¿Akasuchu mana rikashushqa kani

chay Jisuswan pulla kaptiki chaywirtapi? nishpa.

27Piru Pidruqam chayshinatapuptinqa, suq kutinda ñigarirqan.Chay urasllam suq gallu kantarqan.

Jisustam gubyirnu Pilatupi dimandarqanllapa

(Mt. 27.1-2, 11-14; Mk. 15.1-5; Lk. 23.1-5)28[Nuta: Chay tyimpukunapim *Rruma

llaqtamanda kaqkuna achka *nasyungunapi, *Isrrayilpipis kamachikurqanllapa. Isrrayilparrumanu gubyirnunqam Pilatu shutirqan.]Achikyaykaptinnam Kayfaspawasinmanda Jisusta aparqanllaparrumanu gubyirnu Pilatupadispachunman.llapachu chay dispachunmanqa. Chaqakriyirqanllapa:kunawan kashpa, mapa shunqoyuqrinchiq kidaq. Chayshina kidashpaqam,manana atinchiqmanchu mikuyta chay*Paskwa fyistapi mikunataqa, nishpa.29Chaymi chay gubyirnu Pilatuqadispachunmanda lluqshishpa,paykunata tapurqan:—¿Ima malutam rurashqa kay runaqa,

qamkuna payta kuntranaykiqa? nishpa.30Chaymi paykunaqa nirqanllapa:—Kay runa mana maluta rurashqa

kaptinqach i, noqaykunaqa manaapamunaytachu, nishpa.

31Chaymi Pilatuqa paykunataqanirqan:—Qamkuna chay runata apashpa,

liyniki nishqanshina justisyatarurayllapa, nishpa.Chayshina niptinqam,

kunaqa nirqan:—Qamkuna rrumanukunam mana

dijawangillapachu wanchinayllapa,nishpa.

32Chayshinam kumplirqan Jisusnishqanqa: “Kruspim rini wañuq”,nishpa. (Chaqa rrumanukunallam kruspiklabashpa wanchirqanllapa.) 33ChaymiPilatuqa yaykushpa dispachunman,Jisusta qayashpa, tapurqan:—

nunqa kangi? nishpa.

18

258

34Chaymi Jisusqa tapurqan:—

naqa tapuwangi,shushqa kaptin? nishpa.

35Chaymi Pilatuqa nirqan:—Manam noqaqa isrraylinuchu kani,

qambaq yach anaypaqqa. Ashwan llaqtamasiki isrraylinukuna, chay kamachikuq

llapa, kayshina tapushunaypaq: ¿Imamalutam rurashqa kangi? nishpa.

36Chaymi Jisusqa Pilatuta nirqan:—Suq lugarpim gubyirnuqa kani.

Manam kay mundupichu. Kay mundupagubyirnun kaptiyqach i, kasuwaqkunaqapilyanandallapa, ama intrigakuwananchay llaqta masiy isrraylinukunaman.

kuqninchu kani, nishpa.37Chayshina niptinqam, Pilatuqa

tapurqan:—¿Chayshinaqachu gubyirnu kangi

qamqa? nishpa.Chaymi Jisusqa nirqan:—Arí, qam nishqaykishinam gubyirnu

kani. Noqaqam kay mundumanshamushpa, nasishqa kani, allip kaqtayach achikunaypaq. Chaymi chay allipkaqta kasuqkunaqa noqa nishqaytakasunllapa, nishpa.

38Chayshina niptinmi, Pilatuqatapurqan:—¿Imam chay allip kaqqa? nishpa.

Pilatum Jisusta sintinsyarqanwanchinambaqllapa

(Mt. 27.15-31; Mk. 15.6-20; Lk. 23.13-25)

Chayshina tapushpaqam, chayPilatuqa lluqshishpa sawaman, chay*isrraylinukunata kayshina nirqan:—Manam nima dilituta paypiqa

tarinichu. 39

briyuq kangillapa, *Paskwa fyistapi suqprisuta kach anaypaq. ¿Munangillapachukay gubyirnuykita kach anaypaq? nishpa.

40Chayshina niptinqam, yumbaysh uqyarqanllapa:—¡Kay runataqa ama kach aychu!

¡Ashwan Barrabasta kach ayqa! nishpa.Chay Barrabasqam suq ladrun

saltiyadur karqan.

19 1Chaymandaqam chay gubyirnuPilatuqa kamachikurqan, Jisusta

ancha yuta asutinanllapa. 2Kanan chay*rrumanu suldadukunaqam suq *kurunakasha likiduta rurashpa, Jisustaumachachirqanllapa.qanllapam suq *granati kapata.3Chaymandaqam ñawpanmanqemikashpa, yanqa burlashpa, niqllapa:—¡Biba, *isrraylinukunapa gubyirnun!

nishpa.Chayshina nishpaqam, qaqllambi

maqaqllapa.4

manda lluqshirishpa, isrraylinukunatanirqan:—Rikayllapa, kay sawamanmi

apamuni, qamkuna yach anaykillapa:Gubyirnu Pilatuqam mana nima dilitutatarinchu paypiqa, nishpa.

5Chaymi Jisusqa sawamanlluqshirqan, chay kasha likidukurunayuq, chay granati kapayuqna.Chaymandaqam Pilatuqa paykunatanirqan:—¡Mayá, kaypinam kay runaqa!

nishpa.6Chaymandaqam chay kamachikuq

*isrraylinu kurakunaqa *Dyuspa

nawan Jisusta rikashpaqa, anchajwirtita kayshina sh uqyarqanllapa.—¡Kruspi klabay, kruspi klabay! nishpa.Chaymi Pilatuqa nirqan:—Qamkuna apashpa,

llapa. Piru noqaqam paypiqa mananima dilituta tarinichu, nishpa.

7

kunaqa Pilatutaqa nirqanllapa:

18 19

259

—Noqaykunapaqam kan suq liy,Dyustaqa ama burlananchiqllapa. Pirukay runaqam “Dyuspa Churinmi kani”,nishqa. Chayri chay liy nishqanshinawañunqa, nishpa.

8Chayshina “Dyuspa Churinmi kani”,nishqanda uyashpaqam, Pilatuqamastana mancharqan. 9Chaymi payqauku dispachunman Jisusta aparishpa,tapurirqan:—¿Maymandataq qamqa kangi?

nishpa.Chayshina tapuptinqam, Jisusqa mana

nimatapis nishpachu, uyararqanlla.10Chaymi Pilatuqa tapurqan:—¿Ima manachu nimatapis niwangi?

¿Manachu yach angi, noqa Pilatumancha kamachikuq kashpa, atini kruspiklabashuyta, ichu kach ashuyta,nishpaqa?

11Chaymi Jisusqa nirqan:—Tayta Dyus mana dijashuptinmi,

mana nimatapis noqataqa atingimanchururawayta. Kaytapis yach ay: Chayqaman intrigakuwaqmi mas uchayuqqakidan qamandaqa, nishpa.

12Chayshina niptinqam, Pilatuqaancha munarqan kach ayta, librinakanambaq.naqam nirqanllapa:—¡Kay runata kach ashpaqam, mana

gubyirnunchiq *Sesarpa yanasunchu(yanasanchu) kangi! ¡Chaqa mayqanruna “gubyirnu kani” niqqam chay maskamachikuq gubyirnu Sesartakuntraykan! nishpa.

13Chaymi Pilatuqa chay runakunanishqanda uyashpaqa kamachikurqan,Jisusta sawaman surqonambaq.Chaymandaqam Pilatuqa *trunumbitiyarqan, justisyata ruranambaq.Pilatupa chay trununqam karqan suqpamba Gabata shutiqpi. ChayGabataqam *ibriyu rimaypiqa munanniyta: “Rumikunawan allichadu

pamba”, nishpa. 14Yaqqana qallariptinchay *Paskwa fyista diya, larrdusinach ikarqan. Chay urasmi Pilatuqa chayisrraylinukunata (piñachinambaq)nirqan:—¡Rikayllapa, kaypim gubyirnuykiqa!

nishpa.15Piru paykunaqam ancha jwirtita

kayshina sh uqyarqanllapa:—¡Wañunqa, wañunqa! ¡Kruspi

klabay! nishpa.Chayshina niptinllapaqam, Pilatuqa

yumbayta tapurqan:—¿Qamkunapa gubyirnuykitachu

kruspi klabachishaq? nishpa.Chaymi chay kamachikuq kurakunaqa

nirqanllapa:—¡Sesarllam gubyirnuyllapaqa!

¡Manam masqa kanchu! nishpa.16Chaymi Pilatuqa paykunatana

intrigarqan, kruspi klabananllapa.Chayraykum paykunaqa aparqanllapanaJisustaqa.

Jisustam kruspi klabarqanllapa(Mt. 27. 32-44; Mk. 15.21-32; Lk. 23.26-43)

17Jisusqam krusta umbrukushpa,Jirusalinmanda rirqan Kalabira shutiqlugarman. Chay lugarqam *ibriyurimaypiqa shutirqan Gulguta. 18Chay

llapa. Kanan ishkay runakunatapismipullan klabarqanllapa, suqta ichuqladumbi, suqta allin ladumbi. 19KananPilatuqam suq litriruta rurashpa,kach arqan kruspa puntambiruranambaq. Chay litrirupiqamkayshina nirqan: “Jisus Nasaritmandakaqmi isrraylinukunapa Gubyirnun”,nishpa. 20Chay Kalabira lugarqamJirusalin llaqtapa ladumbilla kidan.Chaymi achka *isrraylinukuna chaylitrirutaqa liyirqanllapa. Chaqa chaylitrirutaqam rurashqallapa karqan*ibriyu rimaypi, *grigu rimaypi, *latin

19

260

m 19.24 [Salmo 22.18]

rimaypipis. 21

nukunapa kamachikuq kurangunaqaPilatuta nirqanllapa:—Ama iskibriychu: “Isrraylinukunapa

Gubyirnunmi”, nishpaqa. Ashwaniskibriyqa: “Payqam nirqan: ‘Noqam

,nishpa.

22Chaymi Pilatuqa nirqan:—Iskibrishqayqam chayshinana

kidanqa, nishpa.23

naqa Jisuspa trapunda ch uskundinpartinakurqanllapa. Kushmambaqqamsuqnin, suqnin kayshina ninakurqan:“Kaytaqam noqa piskani, kaytaqamnoqa piskani”, nishpa. Chaqa chayqammana nima kusturayuqchu karqan. Suqawayllam karqan, anaq kunganmandaura puntangaman. 24Chaymi chaykushmapaqqa chay suldadukunaqakayshinana parlarqanllapa:—Ama llikishpachu, swirtita

rurashun, mayqanninchiqshi apanchiq,nishpa.Chayshina ruraptinllapaqam,

qanna *Dyuspa Santu Librumbikayshina nishqan: “Paykunapurammudanaykunata partinakurqanllapa.Kushmaypaqqam swirtiyarqanllapa”,nishpa.m

25Chay kruspa ladumbim Jisuspamamitanqa karqan. Chay mamitambamasambismi chaypi karqan. Kliyufaspawarmin *Maryapis, chay suq *MaryaMagdalamanda kaqpismi chaypi karqan.26Chaymi Jisusqa mamitamba ladumbikuyashqan yach akuqninda rikawashpa,kayshina nirqan:—Mamita,

kaqmi wawaykiqa kanqa, nishpa.27Chaymandaqam noqa

yach akuqnindapis kayshina niwarqan:

—Chay mamaymi mamaykiqa kanqa,nishpa.Chaymi chay urasmandapacha

mamitaypaqna riqsishpa, wasiymannaaparqay.

Jisusmi wañurqan(Mt. 27.45-56; Mk. 15.33-41; Lk. 23.44-49)

28Chaymandaqam Jisusqa yach ashpa:Tukuy imatanam kumpliykani,nishpaqa, *Dyuspa Santu Librumbinishqanda kumplinambaq kayshinanirqan:—Yakunanim, nishpa.29Chaypim puchqo *binu suq puyñu

unda karqan chay suldadukunaupyanambaq. Chaymi paykunaqa suq*ish uputa chay puchqo binupinuyuchishpa, suq barillapa puntambirurashpa, shiminman qemirqanllapa.30Chay puchqo binuta chupashpaqam,Jisusqa nirqan:—Tukuy imatam kumplishqana kani,

nishpa.Chaymandaqam kumurashpa,

*ispiritunda Dyusman mingashpa,wañurqanna.

Suq rrumanu suldadum Jisustakustillambi tukshirqan

31

llapa *Paskwa fyistapaqna. Chaymi*isrraylinukunaqa mana munarqanchu*kuna kidanambaqqa. Chaqa chayPaskwa fyistapi kaq samana diyaqamancha santu diya karqan. Chaymipaykunaqa Pilatuta rrugarqanllapa,kamachikunan, chay kruspi kaqkunapach angangunata pakinambaq, mas daswañuptinllapa, ashuchinanllapa.32Chaymi chay *rrumanu suldadukunashamushpa, Jisuspa ladumbi chay

19

261

n 19.35 [Éxodo 12.46 Salmo 34.20] o 19.35 [Zacarías 12.10]

kruspi kaq runakunapa ch angangunatapakirqanllapa. 33ChaymandaqamJisuspa kwirpunman rishpa,tana rikashpa, ch angandaqa mananapakirqanllapachu. 34Piru suqsuldaduqam suq *garruchawanshinaJisusta kustillambi tukshirqan.Chayshina tukshiptinqam, chaykustillanmanda yawar, yakulluqshirqan. 35-37Chayshinam pasarqan,kumplinambaq Dyuspa Santu Librumbikayshina nishqan: “Paypa tullundaqammana rinllapachu pakiq”, nishpa.n ChaySantu Librupim suq partipipis nin:“Chay tukshishqandam rinllapa rikaq”,nishpa.ollapam, noqa kikiy rikarqay. Chaymitistigu kashpa, allita yach ashpa, allipkaqtalla iskibrini,tupi kriyinaykillapa.

Jisustam pambarqanllapa(Mt. 27.57-61; Mk. 15.42-47; Lk. 23.50-56)

38Chaymandaqam suq runa *Jusishutiq rirqan gubyirnu Pilatuman. ChayJusiqam Arimatiya llaqtamanda karqan.Jisuspa yach akuqnin karqan. Piru chaykamachikuq *isrraylinukunatamanchashpam, uyaritaplla Jisuspikriyishqa karqan. Paymi Jisuspakwirpunda mañarqan, apanambaqpambaq. Pilatuqam nirqan: “Mayá,apay”, nishpa. Chaymi chay JusiqaJisuspa kwirpundaqa aparqannapambaq.

39Nikudimupismi Jusiwan rirqan.Chay Nikudimuqam Jisusman tutaprishqa karqan parlaq. Payqam aparqan30 kilustach i *mishki mutkina pulbuta*mirramanda, *aluwismanda kaqta.40Chayshina Jisuspa kwirpundaapashpaqam, chay mirrawan chayaluwiswan mushuq traputa pasashpa,

Jisuspa kwirpunda wangurqanllapa.Chaqa noqaykuna isrraylinukunam

llapa. 41Jisusta chay wanchishqanlugarpa ladumbillam suq wirta karqan.Chay wirtapiqam suq mushuq*mach ayshina sipultura karqan.

qallapachu karqan. 42Kanan noqaykunaisrraylinukunapa *paqam yaqqana qallariykarqan. Chaymimana munashpa samana diyapitrabajaytaqa, chay sirkapillana daspambarqanllapa Jisuspa kwirpundaqa.

Jisusmi wañushqanmanda kawsamurqan(Mt. 28.1-10; Mk. 16.1-8; Lk. 24.1-12)

20 1Simanapa qallarinan diyadumingum *

manda kaq ancha madrugadu salqasalqalla rirqan Jisus pambakashqanman.Ch ayashpaqam, chay *mach ayshinasipulturataqa manana kirpadutachutarirqan. Ashwanmi tarirqanqa chayrumitaqa isqandaykaqtana. 2Chaymichayshina chay sipultura kich adunakaptinqa, chay Maryaqa kallpamurqanabisawaqllapa. Chaymich ayamushpaqa, Pidruta, noqataniwarqanllapa:—¡Jisuspa kwirpundaqam chay

sipulturamandaqa surqoshqallapana!Manam yach anillapachu maypinamrurashqallapa, nishpa.

3Chayshina niwaptinllapaqam, SimunPidruwan noqa kallpaylla, rirqayllapa chaysipulturaman chapakuq. 4Kallpashpaqam,Pidruta binsishpa, noqa mas puntatach ayarqay chay sipulturamanqa.5Ch ayashpaqam, noqaqa yaykunanmankumurashpa, ukuman chapakushpa,rikarqay chay trapu Jisuspa kwirpundaliyashqandallana. Piru noqaqam

19 20

262

ukumanqa mana yaykurqaychu.6Chayshina chapaykaptiyqam, SimunPidruqa ch ayamurqanna ikiyta. Paymiukuman das yaykurqan rikaq. Chaymipaypis rikarqan chay trapu Jisuspakwirpunda liyashqandallana. 7

daqam rikarqambis Jisuspa umandawangushqan traputapis, suq ladupinarurashqata. Chaqa mananam pullachu

wanqa. 8Chayshina Pidru yaykuptinqam,

nina. Yaykushpaqam, noqapis chaytrapukunata rikarqay, suq ladupi suqladupina kaqta. Chayta rikashparaqmi,noqaqa kriyirqay. 9Piru noqaykunaqammanaraq intyindirqaychu *Dyuspa SantuLibrumbi kay nishqandaqa: *DyusAkrashqan Washadurmi wañushqanmandarin kawsamuq, nishpa.

10Chaykunata rikashpaqam,llapana pusadayllapaman.

Jisusmi rikakurqanMarya Magdalamanda kaqman

(Mk. 16.9-11)11

llapaqam,Magdalamanda kaq *Maryaqawaqashpa, chay *mach ayshina sipulturapasawa yaykunambi kidarqan. Chaypishkumurashpa, ukuman chapakurqan.12Chayshina chapakushpaqash, rikarqanishkay ancha yuraqmudanayuq anjilkunata.Suqqash tiyaykarqan Jisuspa umanrurashqan ladupi; suqqash ch akin kashqanladupi. 13Chayshi chay anjilkunaqaMaryatatapurqan:—Warmisita, ¿imapaqmi anchaqa

waqaykangi? nishpa.Chayshi Maryaqa nirqan:—

pana. Manam yach anichu, maypinamrurashqallapa, nishpa.

14Chayshina nishpaqash, Maryaqa ikimanchapakushpa, Jisusta rikarqan. Pirumanash

riqsirqanchu: Paymi Jisukristu, nishpaqa.15Chaymandaqash Jisukristu tapurqan:—Warmisita, ¿imapaqmi anchaqa

waqaykangi? ¿Pitammaskaykangi? nishpa.Chayshina tapuptinshi, Maryaqa nirqan:—Taytitu, Kamachikuqniypa

kwirpunda qam apashqa kashpaqa,¿maypitaq rurashqa kangi? Yush aykuniway, rinaypaq apamuq.Chaqa Maryaqash yuyarqan: Kay

runaqam kay wirtata kwidaq, nishpa.16Chayshi Jisusqa nirqan:—¡Marya! nishpa.Chayshina shutimbi niptinraqshi,

Maryaqa Jisusta riqsishpa, paymantikrakashpa, nirqan:—¡Rrabuni! nishpa.Chay palabra “Rrabuniqam” *ibriyu

rimaypiqa munan niyta: “Yach achikuqTaytitu”, nishpa. 17(Chayshinanishpaqash, Maryaqa Jisuspa ñawpambiqonqorikushpa, ch akingunapipiskakurqan.) Chayshi Jisusqa nirqan:—Ama piskawaychu. Chaqamanaraqmi

Taytay Dyusmanqa rishqachu kani. Ashwanriy yach akuqniykunata abisaq: “Jisukristumriykan Taytanman. Paypa Taytanqamnoqanchiqkunapa Taytanchiqpis. PaypaDyusninqam noqanchiqkunapa TaytaDyusninchiqpis”, nishpa.

18Chaymi Marya Magdalamandakaqqa shamushpa, niwarqanllapa:—Siñurninchiq Jisustam rikashqa

kani. Pay kikinmi niwashqa,shamunaypaq abisashuqllapa, nishpa.

Jisus kawsamushpam,yach akuqningunaman rikakurqan

(Mt. 28.16-20; Mk. 16.14-18; Lk. 24.36-49)19Chay dumingullam noqaykunaqa tutap

suqwasipi tandakarqayllapa. Chaymikamachikuq *isrraylinukunatamanchashpa,chaywasipa pungunda alli kirpashpa,trankashqallapa karqay. Piru Jisusqamshamushpa,

20

263

napa ch awpiyllapapi.paqam, noqaykunata napaykuwarqan:—Bwinas nuchis.

llapa, nishpa.20Chaymandaqam rikachiwarqanllapa

makinda,nata. Chayshina Jisusta rikashpaqam, anchakushikurqayllapa. 21Chaymandaqam Jisusqanoqaykunata kayshina niriwarqan:—Dyus qamkunata yanapashunqa.

Chaqa payqam kay pachamankach amuwashqanshina, noqapiskach aykillapa, *shumaq nutisyaytaqamkunapis yach achikunayki.

22Chayshina niwashpallapaqam,Jisusqa yumbay noqaykunatapukawashpa, niwarqanllapa:—Dyuspa *Santu Ispiritunda ch askiyllapa.

23Chay Santu Ispiritu qamkunatayanapashuptinmi, wakin uchayuqkunataringillapa niq:kunata pirdunashushqa”, nishpa. Chayshinaniptikillapaqam,manda pirdunadu rin kaq.kunata niptikillapa: “Tayta Dyusqammanapirdunashushqachu”, nishpaqa, manapirdunaduchu rin kidaq.

Tumasmi Jisustakawsamushqata rikarqan

24Jisus noqaykunaman rikakushqanurasqam chay yach akuq masiyllapa

wanchu karqan. 25Chaymi paych ayamuptinqa, nirqayllapa:—Siñurninchiq Jisustam rikashqallapa

kani, nishpa.Piru Tumasqam niwarqanllapa:—Manam kriyiykillapachu. Noqaqam

makinda klabu ush kushqanda rikashpa,diduywan llamkashpa, kustillambimakiywan llamkashparaq,kitaqa kriyishaq. Manaqamanám, nishpa.

26Chaymandaqam 8 diyasmandatutapina noqaykuna chay wasipina

tandakashqa karirqayllapa. Chaybwiltaqam Tumaspis pullayllapa karqan.Punguta alli kirpashpam, trankashqakarqayllapa. Piru Jisusqamch awpiyllapaman yaykushpa, kayshinanoqaykunata napaykuriwarqan:—Bwinas nuchis.

llapa, nishpa.27Chaymandaqam Tumasta nirqan:—Tumas, diduykita kay makiy klabu

ush kushqanman ruray. Kay ush kushqakustillaymambis makikita ruray kriyinayki:Alliptam kawsamushqana, nishpa. Amamana kriyiq runaqa kaychu. Ashwannoqapi allipta kriyiy, nishpa.

28Chayshina Jisus niptinmi, Tumasqapaytaqa nirqan:—¡Qamir Kamachikuqniy, Dyusniy

kangi! nishpa.29Chaymi Jisusqa Tumasta nirqan:—Qamqam rikawashparaq kriyingi.

taqam Dyusqa masta rin yanapaq,kushikunanllapa, nishpa.

Kayraykum San *Jwankay librutaqa iskibrirqan

30Jisusmi noqaykunapa ñawpaypi suqlaya ancha achka milagrukunatapisrurarqan. Piru yumbay chay milagrururashqambaqqam mana iskibrishqachukani kay librupiqa. 31

kunapaqmi iskibrishqa kani,llapa: Jisusqam *Dyus AkrashqanWashadurninchiq. Payllam DyuspaChurimbis, nishpa, chayshina kriyishpa,tukuy tyimpu Dyuswan kawsanaykillapa.

Jisusmi rikakurqan syiti yach akuqningunaman

21 1-2Chaymandaqam noqaykunaJisuspa *yach akuqningunaqa

tandakarqayllapa chay Tibiryas *atunqoch apa manyambi. [Nuta: Chay qoch allam Galiliya qoch a, Jinisarit qoch apis shutin.]

20 21

264

Chaypim karqayllapa: Simun; payllamPidrupis shutiq; Tumas Millisu, Natanayil.Payqam *prubinsya Galiliyapa Kanállaqtanmanda karqan. NoqaykunaSibidiyupa ishkay churingunapismi chaypikarqayllapa.napismi chaypi karqan. Chayshina chayqoch apa manyambi kaykaptiyllapam,Jisukristu noqaykunaman rikakumurirqan.

3Piru manaraq rikakumuptinmi,Simun Pidruqa niwashqallapa karqan:—Noqam rishaq piskadukunata

piskaq, nishpa.Chaymi nirqayllapa:—Noqaykunapisri qamwan akullapa,

nishpa.Chayshina nishpaqam, lluqshishqallapa

karqay *yakupi puriq suq barkuman.Chayshinam chay tuta rirqayllapa piskadutapiskaq. Piru chay tutaqam yuraqashtinmanani suq piskaduta piskarqayllapachu.4

tinqa, Jisusta chay qoch apamanyambirikarqayllapa. Pirumanam paytaqariqsirqayllapachu. 5Chaymandaqam Jisusqakayshina tapuwarqanllapa:—Ijitukuna, ¿manachu nimata

piskashqallapa kangi? nishpa.Chaymi noqaykunaqa nirqayllapa:—

pachu kani, nishpa.6Chaymandaqam Jisusqa niwarqanllapa:—*Atarrayaykita barkupa allin

ladunman wichukuyllapa,nata tarinaykillapa, nishpa.Chay niwashqanshinam rurarqayllapa.

Chaymi allipta manana atirqayllapachuatarrayataqa chutayta, ancha achkapiskadukuna bulsachakaptin. 7Chayminoqa Jisuspa ancha kuyashqanyach akuqninqa Simun Pidruta nirqay:—¡Waq runaqam Siñurninchiq Jisus!

nishpa.Chayshina niptiyqam, Simun Pidruqa

chay uraslla das mudananda rurakurqan.

Chaqa payqam piskaduta piskananqatrusanwanlla kaykarqan. ChaymandaqamPidruqa barkumanda brinkashpa yakuman,nadashpa Jisusman rirqan. 8

daqam noqaykunapis barkupiqa chayqoch apa manyanman ch ayarqayllapa,atarrayata rrastrakushpa, unda piskadukaptin.daqam manyamanqa 100 mitrusch ikarqan. 9Chay barkumanda ishkishpaqam,chay manyapiqa tarirqayllapa puchuninata. Chay ninapa sawambiqam suqpiskadu karqan. Chaypa ladumbiqamtandapis karqan. 10ChaymandaqamJisusqa niwarqanllapa:—Chay piskadu piskashqaykita

wakinda apamuyllapa, (kangashpa,mikunanchiq) nishpa.

11Chaymi Jisusta uyashpaqam, SimunPidruqa barkuman lluqshishpa, chay

gaman. Chay atarrayapiqam karqan 153atun piskadukuna. Piru achka piskaduyuqkashpapismi, chay atarrayaqa mana nillikikarqanchu. 12Chaymandaqam Jisusqaqayawarqanllapa:—Shamuyllapana mikunanchiq, nishpa.Chayshina niwaptinllapaqam, mana ni

mayqanniyllapa tapurqayllapachu: “¿Pimkangi?” nishpaqa. Chaqa riqsirqayllapam:Payqam Siñurninchiq Jisukristu, nishpa.13Chaymandaqam noqaykunamanqemikashpa, tandata piskashpa,llapa.llapa mikunayllapa.

14Kay bwiltawanqam noqaykunaqakimsa kutindana Jisustaqa rikashqallapakarqay, chay kawsamushqan diyamanda.

Jisusmi Simun Pidruta kayshina tapurqan15Ushyashpa mikuytaqam, Jisusqa

Simun Pidruta kayshina tapurqan:—Junaspa churin Simun, ¿kay

wakinmandaqachu qamqa mastakuyawangi? nishpa.

21

265

Chaymi Pidruqa nirqan:—Taytitu, qam yach

qayta, nishpa.Chaymi Jisusqa nirqan:—Noqapi chayraq kriyiqkunatar

kwiday, suq michidur uñitangunataallita michiqshina, nishpa.

16Jisusqam Pidruta suq kutindatapurirqan:—Junaspa churin Simun, ¿alliptachu

kuyawangi? nishpa.Chayshina tapuriptinqam, Pidruqa

nirirqan:—Arí, Taytitu, qam yach angi

kuyashushqaytaqa, nishpa.Jisusqam nirirqan:—Noqapi kriyiqkunatar kwiday, suq

shina, nishpa.17Jisusqam suq kutindapis kayshina

tapuririrqan:—Junaspa churin Simun, ¿alliptachu

kuyawangi? nishpa.Chaymi kimsa kutinda chayshinalla

tapuriptinqa, Pidruqa malaganayashpa,nirqan:—Taytitu, qam ancha allita yach angi

noqa kuyashushqaytaqa, nishpa.Chaymi Jisusqa nirirqan:—Noqapi kriyiqkunatar kwiday, suq

michidur wishangunata ancha allitamichiqshina. 18Alliptam niyki, chuluraqkashpaqam, qamqa mudakushpa, maymunashqaykita riq kangi.tikiqam, rikraykikunata chutaptiki,suqna mudachishushpa, rin apashuqmana munashqayki lugarman, nishpa.

19Jisusqam chayshinaqa nirqan,yach anayllapa: Kayshinam Pidruqarin wañuq. Chayshina Dyusta anchaallita kasushpa wañuptinqam,suqkunapis Dyusta rin alabaq, nishpa.Chaymandaqam Pidrutaqa kayshinanirqan:—Shamuy, aku noqawan, nishpa.

Jisukristum JwambaqPidruta parlachirqan

20Chayshina Jisus niptinmi, Pidruqaikiman chapakushpa, noqa *Jwandarikawarqan. Noqam Jisuspa anchakuyashqan yach akuqninqa karqani.Chaymi Jisus chay *Santa Mikunatanoqaykunawan mikuptinqa, noqaladumbi karqay. Chaypi kashpam,kayshina tapurqay: “Taytitu, ¿mayqanyach akuqnikim rin intrigakushuqkuntrashuqkunamanqa?” nishpa.

21Chaymi Pidru rikawashpaqa, Jisustanoqapaq tapurqan:—Taytitu, ¿Jwandaqa imataq rin

pasaq? nishpa.22Chaymi Jisusqa nirqan:—Noqa munaptiyqach i Jwan

kawsanambaq kutimunay diyakamanqa,¿ima kwintayuqtaq qamqa kangiman?Qamqa sigiwaylla, nishpa.

23Pidruta noqapaq chayshinaniptinqam, chay parlataqa kriyiqmasinchiqkunaqa das yach arqan.Lukismi pandashpa yuyarqanllapa:Manash Jwanqa rinchu wañuq, nishpa.Piru Jisusqam mana noqapaqqanirqanchu: “Manam rinchu wañuq”,nishpaqa. Ashwan payqam nirqanqa:“Kutimunay diyakaman noqamunaptiyqach i Jwan kawsanambaqqa,¿ima kwintayuqtaq qamqa kangiman?”nishpa.

24Chaymi Jisuspa yach akuqninkashpa, allip kashqandalla iskibrishqakani kay librupiqa.

25

natapis rurarqan. Chaymi tukuy chayrurashqangunapaq manyaqllaiskibriptiyqach i, tukuy kay mundupiqa

naqa.Chaytallam iskibriykillapa. Chayshina

kanqa.

21

266

Jisusmi nirqan: Dyuspa Santu Ispiritunmi rin shamuq, nishpa

1 1Kuyashqay Tiyu lu, puntalibruypim iskibrishurqaq Jisus

rurashqanda, yach achikushqanda,qallarishqan diyamandapacha,

2syiluman rishqan diyakaman. Paymimanaraq syiluman rishpa, akrarqanwakin runakunata, *apustulningunakanambaq. Paykunatam *SantuIspiritunwan yach achirqan, paymunashqanda ruranambaqllapa.3Kuntraq runakunam Siñurninchiq

APUSTULKUNA RURASHQANGUNA(ICHUS)

¿Pitaq iskibrirqan kay librutaqa? Kay librutam chay duktur *San Lukas iskibrirqan.Liyishunllapa punta parti San Lukasta, masta yach ananchiq San Lukaspaq.

¿Pikunapaqmi iskibrirqan kay librutaqa? San Lukasqam kay librunda iskibrishpa,kach arqan yanasun (yanasan) Tiyu luman, ichu Dyusta yumbay kuyaqkunaman.Liyishun chay punta parti San Lukasta, masta yach ananchiq chay palabra “Tiyu lupaq”.

¿Imaraykum iskibrirqan kay librutaqa? Kay librupiqam San Lukas iskibrirqanJisukristupa *apustulninguna rurashqangunata, Jisukristumanana kaymundupi kaptin.Chaqa Lukasqam anchamunarqan chay Tiyu lu (ichu Dyusta yumbay kuyaqkuna)Jisukristupa apustulningunapaq ancha allita yach ananllapa. Dyuspa *Santu Ispiritun chayapustulkunata ancha yanapaptinmi, achka *nasyungunapi Jisukristupaq yach achikuqllapa.Puntata *isrraylinukunatalla yach achirqanllapa. Chaymandaqam suq nasyungunamandakaqkunatapis yach achikuptinllapa, achka paykunapis Jisukristupi kriyirqanllapa.

¿Imapaqmi yach achiwanchiqllapa kay libruqa? Kay librupiqam San Lukas niwanchiqJisukristupi kriyiqkuna achkayashpa, tukuy lugarkunapi Jisukristupaq yach achikushqambaq.

Ichus 1.1–7.60 niwanchiqllapa, Jisukristupi chay punta kriyiqkuna tandakashpa paytaadurashqambaqllapa; Jirusalin llaqtapi *Pintikustis fyistapim Jisuspi kriyiqkunapashunqonmanDyuspa *Santu Ispiritun yaykushqambaq; chayshina Santu Ispirituwankashpa, ancha allita Jisukristupaq rimashqambaqllapa; chaymandaqam chay SantuIspiritu chay kriyiqkunata achkayachishpa, tukuy imapi yanapashqambaq,milagrukunata rurashpa, paykuna Dyuspa pudirninwan yach achikushqambaq.

Ich. 8.1–12.25 niwanchiq, Pidru suq lugarkunapi, Filipi suq lugarkunapi,Pablu suq lugarkunapi Jisukristupaq yach achikuptinllapa, wakinisrraylinukuna, mana isrraylinukunapis kriyishqambaqllapa.

Ich. 13.1–28.31 niwanchiq, apustul Pablu suqkunawan achka nasyungunamanrishpa, kada nasyumbi Jisukristupaq yach achikushqambaq.

267

Jisusta wanchirqanllapa; pirukawsamushpaqam, pay kikinrikarimurqan chay apustulningunaman.Chaymandaqam 40 diyasta kutin kutinpaykunaman shamurqan, pay kikindarikashpa, ancha allita yach ananllapa:Kawsamushqanam, nishpa. Kaytapismiapustulningunata yach achirqan:—Ancha achka runa,

chiq Dyusta shumaqta rinllapa kasuq,nishpa.

4-5Paymi chay apustulningunawanpulla kaykashparaq, yumbaytakamachirqan:—Amaraq lluqshiyllapachu Jirusalin

llaqtamandaqa. Ashwanri shuyayllapa,

gaman. *Jwan Shutichikuqqamyakuwanlla shutichikurqan. Piruqamkunata nishushqayshinam, ashladiyakunamanda Tayta Dyusqa SantuIspiritunwan rin shutichishuqllapa,nishpa.

Jisusmi syiluman rirqan6Jisus manaraq riptin syilumanmi,

chay *apustulningunaqa kayshinatapurqanllapa:—

waqllapa, chay *rrumanu runakunatabinsinanchiq, noqanchiqkunata amanakamachiwananchiq? nishpa.

7Chaymi Jisusqa paykunata nirqan:—Chaytaqam Taytay Dyuslla yach an,

ima diya, ima urasmi chaytaqa rinruraq, nishpa. Chaytaqam qamkunaqamana atingillapachu yach ayta. 8PiruDyuspa *Santu Ispiritun qamkunamanshamushpam,llapa.shuptinmi, ringillapa noqapaqyach achikuq kay Jirusalimbi, tukuy kay*prubinsya Judiyapi, chay prubinsya*Samaryapi, kay mundupa mas karukuchungunapi, nishpa.

9

tinllapa, Jisusqa kay pachamandaalsakarqan, syiluman rinambaq. Chaymiriykaptinqa, pukutayna pambarqan.Mananam paytaqa rikarqanllapachu.10Chaymi anaq syiluman yumbaychapakuykaptinqa, ishkay yuraqbistiduyuq paykunaman rikarishpa,11nirqanllapa:—Uyayllapa, galiliyanukuna,

kutaq qamkunaqa chapakuykangi anaqsyilumanqa? Waq Jisus syilumanriqqam rin kutirimuq.shina riqtam, chayshinalla pay kikinsyilumanda rin kutirimuq, nishpa.

Matiyastam numbrarqanllapaapustul kanambaq

12Chaymandaqam *daqa Jirusalinmanna kutirqanllapa.

manqa 800 mitrusllach i karqan. Chay*kurqan chayshina 800 mitruskamanlla*samana diyapiqa purinanllapa.13Paykunaqam chay Jirusalinmanch ayashpaqa, pusada wasipa altunmanlluqshirqanllapa. Paykunaqam karqan:Simun Pidru, *Jakubu, *Jwan, Andris,Filipi, Tumas, Bartulu, Matiyu, suqJakubupis. Chay suq JakubuqamAl yupa churin karqan. Chaypiqamkarqan suq Simun. Payqam karqan chayisrraylinu *Kananista partidumanda.Chaypiqam karqambis suq Jakubupamasan *Judas. (Payqam manam chayJudas Iskaryutichu karqan.) 14Yumbaypaykunam Tayta Dyuspi yuyakushpa,suq shunqolla kashpa, tandakaqllapaJisuspa masangunawan, maman*Maryawan, wakin warmikunawan,Dyusman mañakunanllapa.

15Chay tyimpupim tandakarqanllapa120 kriyiq masikuna. Chaymi paykunapach awpimbi shayashpa, Pidruqa nirqan:

1

268

a 1.20 [Salmo 69.25] b 1.20 [Salmo 109.8]

16—Kriyiq masitakuna, uyawayllapa.*Dyuspa Santu Librumbi nishqanqamkumplishqana. Chaqa Dyuspa *SantuIspiritunmi chay unay gubyirnu *Dabidtayanaparqan, chay Santu Librupiiskibrinambaq Jisusta intrigakuqpaq. Kay

kunata aparqan rikachiq,llapa. 17Chay Judasqam noqanchiqkunapasuqninchiq kashpa, pullanchiq puriq. Chayimakunata ruraptinchiqmi, chaypi karqan.18Piru chay Judasmi mana allita rurashpa,*Washadurninchiqta randikurqan. Chayqellay ch askishqanwanqam randirqan suqch akrata. Chaymandaqam anaqaltumanda umamba sawan ishkiptin,pach an pach yarqan, chunchulingunashikwakashtin. 19Chaymi Jirusalimbitiyaqkuna chayta yach ashpaqa, chaych akrataqa Asildamata shutichirqanllapa.Chayqam rimaynimbiqa munan niyta:“Yawar Pamba”. 20Chay Santu Libru*Salmuspim chay Judaspaq kayshina nin:

Wasinqam wichukushqa, chunchanakidanqa.biqa tiyanqachu, nishpa.a

Nimbismi:Suqnam chdaqa, nishpa.b

21’Kaypim noqanchiqkunawan tarikanallin runakuna. Jisukristu pullanchiqkaykaptinmi, kay runakunapis paywanpurishqa, 22chay Jwan shutichishqandiyamandapacha syiluman rinan diyakaman.Allich i kanman paykunamanda suqnindanumbrananchiq, dusi *apustulkunakarinanchiqllapa, paypis ninambaq: “NoqamJisusta rikashqa kani wañushqanmandakawsamushqata”, nishpa.

23Chayshina yuyashpaqam,manda ishkay runakunata akrarqanllapa.Suqtam akrarqanllapa Jusita. PayllamBarsabas, Justupis shutiq. Suqtaqam

akrarqan Matiyasta. 24ChaymandaqamDyusman kayshina mañakurqanllapa:—Taytitu,

napa shunqonda riqsingi. Chayriyach achiwayllapa kay ishkaymandamayqannindam akrashqa kangi,25Judaspa kargunda ch askishpa, suqapustulna kashpa,wanambaq. Chaqa chay Judasqam,uchanrayku kargunda dijashpa,rirqanna suq lugar paypaq kaqman.

26Chayshina mañakushpaqam,paykunaqa surtiyarqanllapa. SwirtiqamMatiyaspi ishkirqan. Chaymi chaydiyamandapacha Matiyasqa apustulkarguyuqna kashpa,kunawan pullana purirqanllapa.

Dyuspa Santu Ispiritunmi ch ayamurqan

2 1Jisuspi yumbay kriyiqkunam*Pintikustis fyista ch ayaptin,

tandakarqan suq wasiman. 2Chaypikaykaptinllapam,llapa ancha jwirti wayrashina kunyaqtaanaq syilupi. Chay kunyaqqamshamushpa, chay wasiman undarqan.3Kanan umangunapa sawambim qallulaya ninakunashina rikakurqankadunupi. 4Dyuspa *Santu Ispiritunqamyumbay paykunapa shunqonmanyaykushpa, undarqan. Chaymandaqamchay Santu Ispiritu rimachiptin, achkalaya rimaykunapina rimarqanllapa.

5Chay diyakunapim Jirusalinmanqashamushqallapa karqan achka *nukuna tukuy karu *nasyungunamanda.Paykunaqam duktrinanda ancha allitakasuqllapa. 6Kanan chay kunyaqtauyashpaqam,qanllapa. Chaypi uyashpa achka layarimaykunapi rimaptinllapaqam,paykunaqa ispantashqata anchayuyarqanllapa: ¿Imashinataq kay

1 2

269

c 2.21 [Joel 2.28-32]

runakunaqa atinllapa rimayta kadunupakikin rimayninchiqpiqa? nishpa.

7

qata suqnin suqnin nirqanllapa:—Ima kay rimaqkunaqam *prubinsya

Galiliyamanda ¿manachu? 8Manayach akushpa nasyunninchiqkunaparimayningunata, ¿imashinataq atinllaparimayta kay achka rimayninchiqkunapiqa?9

namanda: Partiyamanda, Midyamanda,Ilanmanda, Misuputamyamanda,Judiyamanda, Kapadusyamanda,Puntumanda, Asyamanda, 10Frijyamanda,Pan lyamanda, *Ijiptumanda, Afrikapalugarningunamanda. Chay lugarkunaqamSirini llaqtamanda mas waq ladumbikidan. *Rrumanukunapismi kay *Isrrayilpitiyanllapa. Chay rrumanukunapa wakinwambrangunaqam kay Isrrayilpinasiqkuna. Wakin rrumanukunaqamnoqaykuna isrraylinukunapaq tikrakashqa,duktrinayllapapi kriyishqanllaparayku.11Kambismi Krita nasyunmanda, Arabyanasyunmanda runakuna.namanda kashpapismi, ancha allitaintyindinchiq kikin rimayninchiqkunapiDyuspaq niwaptinchiqllapa: Tayta Dyusmiancha shumaq milagrukunata rurashqa,nishpa.

12

qata *apustulkunata chaparqanllapa.Manam atirqanllapachu intyindiyta:—¿Imashinam atinllapa kaytaqa

rurayta? nishpa.13Piru wakinnataqmi burlashpa,

yanqakunata kayshina rimarqanllapa:—Chay runakunaqam mach ashqa,

nishpa.

Pidrum achka runakunata yach achirqan14Pidruqam chay unsi *apustulkunawan

shayashpa ancha jwirtita rimarqan:

—*Isrraylinu masikuna, tukuy kayJirusalimbi tiyaqkuna,llapa, kayta yach anaykillapa. 15Manamchay yuyashqaykichu kanillapa. Manammach ashqallapachu kani. Chaqachayraqmi las nwibi. Manaraqmipunchawchu. ¿Chaychu mach ashqakaymanllapa? 16Ashwan kayshinaraqmi.*Dyuspaq chay unay rimaq Juwilminirqan:

17 Taytanchiq Dyusmi nin:Ushyakanan tyimpu ch ayamuptinmi,*Santu Ispirituyta rini qoq yumbaylaya runakunata.kunaqa, ullqopis, warmipis noqamunashqayta rinllapa rimaq.Chulukunatam *musqoypishinaachka layakunata rini rikachiq.Byijukunatapismi rini rikachiqmusqoynimbi.

18 Chay diyakunapim Santu Ispirituyta riniqoq chay kasuwaqkunata, ullqokunawarmikuna noqa nishqaytasuqkunata ninambaqllapa.

19 Anaq syilupipismi rurashaq manarikashqanllapata, chaykunatarikashpa, ispantananllapa. Kaypachapipismi yawarta, ninata,qondayta rurashaq, runakunarikashpa ispantananllapa.

20 Rupayqam rin wañuq. Killaqamyawarshina kulurniyuq rintikrakaq. Chayshinam rin kaqyaqqana shamuptin runakunapa*Washadurnin. Chaymandaqampay shamuptinqa, suq anchashumaq diya rin kaq.

21 Chay diyapim noqapi yumbaykriyiqkunata rini washaq, paykunashutiyta myintashpa noqamanmañakushqanrayku, nishpa.c

22Chayshina Dyus nishqandanishpaqam, Pidruqa nirqan:

2

270

d 2.28 [Salmo 16.8-11] e 2.34-35 [Salmo 110.1]

—*Isrraylinu masiykuna,llapa: Taytanchiq Dyusmi chay JisusNasaritmanda kaqta akrarqan, manaraqwañushpa, ancha shumaq milagrukunataruranambaq. Chay milagrukunatamñawpaykillapapi rurarqan, rikashpayach anaykillapa: Allibmi Dyusqa paywan,nishpa. 23Piru chaykunata rikashpapismi,

llapa. Jisusta intrigashuptinllapam,prisushpa aparqaykillapa chay mana allinrunakunaman, paykuna kruspi klabashpawanchinanllapa. Dyusmi unaymandapachayach arqan: Churiy Jisustam chayshinarinllapa wanchiq, nishpa. 24Chayshinaqamkuna wanchiptikipismi, TaytanchiqDyusqa wañuyta binsishpa, Jisustakawsachimurqan. Manam dijarqanchuwañushqalla kidanambaq. 25Chaymi chayunay gubyirnu *Dabidqa Jisus ninambaqkaqta kayshina iskibrirqan:

Tukuy tyimpum Taytay Dyus pullaykashqa. Chayshina noqapa *allinladuypi kaptinqam, mana pipisatinqachu manchachiwaytaqa.

26 Paypi yuyakushpa, tukuy shunqoancha kushikushpam, paytaalabashqa kani.naypaq kashpapis, mana nimatamanchashpachu rini kawsaq.

27 Chaqa qamqam noqa kasushuqtaqamana ringichu dijawaq, *napa lugarnimbi ismunaypaqqa.

28 Yach achiwashqam kangi, qamwantukuy tyimpu kawsanaypaq.Kanan qam pullay kashpam,ancha ringi kushichiwaq.d

29Chaykunata yach achishpaqam,Pidruqa nirqan:—Masitakuna, chayqam ancha klaru,

noqanchiqkuna yach ananchiq. Chay unayagwilunchiq Dabid wañuptinmi,qanllapa. Chaqa paypa pantyunninqam

kanangaman kay sirkanchiqpi. Chaypillamkwirpunqa. 30Piru chay Dabidmi *Dyuspaqrimaq kashpa, yach arqan Dyusufrisishqanda. Chaqa Dyusqam paytaqakayshina ufrisishqa karqan: “Noqa kikiymiallipta niyki:mandam rin nasiq isrraylinukunapaWashadurninqa. Paymi rin kamachikuqqamshina”, nishpa. 31Chaymi chayDabidqa ancha unay tyimpupi *DyusAkrashqan Washadurpaq kayshinaiskibrishqa karqan, payta rikashqakanmanshina: Jisusqam mana rinchukidaq *wañuqkunapa lugarnimbiqa.Ashwanmi rin kawsamuq. Chaymikwirpunqa mana rinchu ismuq, nishpa.32Chay Dabid nishqanshinallam TaytaDyusqa allipta Jisusta wañushqanmandakawsachimushqa. Paytaqam noqaykunakikiy ñawiyllapawan rikashqallapa kani.Chaymi tistigukuna kanillapa. 33

daqam Tayta Dyusqa Jisusta aparqan anaqsyiluman, paypa *allin ladumbitiyanambaq. Kanan Jisus TaytaDyusmanda *Santu Ispiritundach askishpam,qanshina. Chaymi kay achka rimaykunataatinillapa rimayta. 34-35Chay unaygubyirnu Dabid wañushpaqam, manaraqkawsamushqachu, syiluman rinambaqqa.Ashwan Dyus Akrashqan Washadurpaqmikayshina iskibrirqan:

Tayta Dyusmi Kamachikuqniytanirqan: “Allin laduypi tiyay,kuntrashuqkunata binsishpa,chkaman (llapa)”, nishpa.e [Nuta: Chay Dabidpa Kamachikuqninmi Jisusqa.]

36’Llaqta masi isrraylinukuna, allitauyawayllapa. Manchu qamkuna chayJisusta kruspi klabachirqaykillapa. PiruTaytanchiq Dyusqam payta

2

271

numbrashqa, Washadurninchiq,Siñurninchiq, kanambaq.

37Chayshina Pidru niptinmi, yumbaychay uyaqkunaqa ancha malayakushpasyintirqanllapa. Chaymi Pidruta tukuychay wakin *apustulkunata tapurqanllapa:—¡Masitakuna! ¿Imatam kananqa

atinillapa rurayta,paqa? nishpa.

38Chaymi Pidruqa paykunata nirqan:—

qaykirayku syintishpa,nata dijashpa, Jisukristupa shutimbishutikuyllapa,pata pirdunashunambaq. Chayshinaruraptikillapaqam, payqa SantuIspiritunda rin qoshuqllapa. 39Payqam

kunapaq, wambranchiqkunapaq,yumbay karupi kaqkunapaq, yumbaypay akrashqangunapaq.

40Chayshina nishpam, Pidruqa mastayach achishpa, paykunata kayshinaancha kunarqan:—Amar kayllapachu chay malu llaqta

masinchiqkunashinaqa. Ashwanriwashadu kayllapa, ama paykunawankastigadu kanaykillapa.

41Chayshina Pidru yach achikuptinmi,chay kunashqanda kasuqkunaqashutikurqanllapa. Chay diyaqam Jisuspikriyiqkunamanqa kimsa mil mushuqkriyiqkuna tandakarqanllapa. 42Kananyumbay paykunam ancha allitakasuqllapa chay dusi apustulkunayach achishqanda. Paykunapuram

llapa, Dyusman mañakunambaq,tandata pitishpa, pulla mikushpa,*Santa Mikunata mikunambaqllapa.

Jisuspi kriyiqkunaqam kayshinakawsaqllapa

43Chay dusi *apustulkunam anchaachka milagrukunata ruraqllapa. Chayta

rikaqkunaqam ancha ispantashqatachaparqanllapa. 44Jisuspi yumbaykriyiqkunaqam ancha shumaqtakawsaqllapa. Tukuy ima kusasnimbismiyumbaypaq kaq. 45Randikushpa wakinch akranda, wakin kusasnindapismi,

nata yanapaqllapa. 46Tukuy diyam*Dyuspa adurana wasinman shumaqtatandanakuqllapa. Ancha umildikashpam, kushikushpa, wasingunapipistandanakushpa, tandata pitishpa, *SantaMikunata pulla mikuqllapa. 47KananTaytanchiq Dyustam ancha alabaqllapa.Chayshina shumaqta kawsaptinllapam,yumbay rikaqkuna yuyaqllapa:Paykunaqam ancha allin runakuna,warmikuna, nishpa. Siñurninchiq

nata washashpa, masta achkayachiqchay kriyiqkunataqa.

Pidrum Dyuspa pudirninwankach akachirqan suq kujuta

3 1Suq diyam las tris di la tardiPidruqa *Jwanwan rirqanllapa

*Dyuspa adurana wasinman. Chayurasqam *isrraylinukuna Dyusmanmañakunan urasna karqan. 2Dyuspaadurana wasimba suq yaykunanmi“Shumaq Pungu” shutiq. Chaypungupim suq kuju tiyaykarqan.Payqam nasishqan diyamandapachamana ni atirqanchu shayayta. Chaymiayllunguna tukuy diya chay kujutaapashpa, chay Shumaq Pungupidijaqllapa,nata limush nata mañanambaq. 3Chaykujuqam Pidruta Jwanda rikashpa

tinqa, rrugarqan:—Qowayllapár limush nitata, nishpa.4Chaymi paykunaqa kujuta

chapashpa, Pidruqa nirqan:—Mayá, chapawayllapa, nishpa.

2 3

272

5Chaymi kujuqa das chaparqan:Rinnam qowaq limush nata, nishpa.6Piru Pidruqam nirqan:—Manam nima qellayniyuqchu ni

*uruyuqchu kani. Piru kayshinam atiniyanapashuyta: Jisukristu nasarinupashutimbim niyki, atarishpa puriy,nishpa.

7Pidruqa chayshina nishpa, allin ladu

tinmi, chay kujupa ch akinguna,ñudunguna jwirtina tikrakarqan.8Chaymi chay kujuqa shayashpa,brinkarqan. Chay urasmandapachamatirqanna puriyta. Kanan Dyusta anchaalabashpam, chay *apustulkunapapullan Dyuspa adurana wasinmanyaykurqan. 9Chayshina chay kujupurishpa, Dyusta alabaykaptinqam,yumbay chaypi kaqkuna 10anchaispantashqata chaparqan: ¿Imashinaraqkach akashqaqa? nishpallapa. Chaqachay kujutaqam unaymandapacharikashqallapa karqan, chay ShumaqPungupi limush nata mañakuykaptin.

Pidrum yach achikurqanDyuspa adurana wasimbi

11Chay kujum kach akashpa, Pidruta,*Jwandaqa manana dijarqanchu.

llapa,qata paykunaman kallparqanllapa, chaykujuta rikanambaq. Chay kurridurmishutiq “Gubyirnu Salumumbakurridurnin”, nishpa. 12

nata rikashpam, Pidruqa nirqan:—Isrraylinu masikuna, ¿imaraykutaq

ancha ispantashqata chapawangillapa?¿Ima qamkunachu noqaykunapaqyuyangi: Ancha pudirniyuq kashpa,Dyusta kasuqkuna kashpam, paykunakach akachishqa chay kujutaqa, nishpa?13Manam chayshinachu. Ashwanmiunay agwilunchiq *Abrajamba, *Isakpa,

*Jakubupa Dyusnin kay kujutaqakach akachishqa. Chaqa DyusqamChurin Jisusta numbrashqa karqan,ancha pudirniyuq kanambaq, paytallakasunanchiqllapa. Piru qamkunaqam

naman. Chaymandaqam GubyirnuPilatu munaptin kach aytapis,naqa mana munarqaykillapachu.14Ashwanmi chay ancha allin mananima uchayuq Jisusta disprisyashpa,qamkunaqa mañakurqayki, suqmatansyiru runata kach anambaq.15

taqa.qanmanda kawsachimurqan. Chayshinakawsachimuptinmi, noqaykunaqarikashqallapa kani. Chaymi tistigungunakanillapa. 16Chayrayku Jisuspikriyishpa “Kach akay” niptiyllam, kayriqsishqayki kujuqa kach akashpa,jwirsayuqna.

17’Masitakuna, yach anim: Qamkunamas kamachikuq runakunawan Jisustawanchichirqaykillapa, mana yach ashpa:Paymi *Washadurninchiq, nishpa.18Chayta ruraptikillapam, Dyusnishqanqa kumplishqana. Chaqa unaytyimpupim *Dyuspaq rimaqkunaJisuspaq kayshina iskibrirqan: “*DyusAkrashqan Washadurmi ancha rinñakaq”, nishpa. 19Chayri qamkunaqamana allikunata dijashpana, TaytaDyuspi yuyakuyllapa,namanda pirdunashunambaq.Chayshina Dyuspi kriyiptinchiqmi,

nanchiq. 20Rinmi kach amuq ChurinJisukristuta. Chaqa manaraq kay mundukaptinmi, Jisusta numbrashqa karqan,Washadurninchiq kanambaq. 21LukismiJisusqa manaraq rinchu kutimuq.Ashwanmi syilupilla rin kaq, TaytaDyus kay mundupi tukuy ima nishqanda

3

273

f 3.23 [Deuteronomio 18.15,18,19] g 3.25 [Génesis 22.18]

kumplinangaman. Chaqa Dyusqampaypaq ancha allin rimaqkunawan unaytyimpukunapi chayshina nishqa karqan.22Chaymi Dyuspaq chay rimaq*Muysisqa agwilunchiqkunata Jisuspaqkayshina nirqan: “Tayta Dyusmi*nasyunninchiqpi rin nasichiq paypaqsuq pudirniyuq rimaqta, noqatanumbrawashqanshina. Chayri tukuyima pay nishqanda kasuyllapa. 23Chayrimaqta mana kasuqkunataqam Dyusqawambrangunamanda akrashpa, rinchingachiq”, nishpa.f

24’Chaymi chay unay rimaq *Samwilpatyimpunmandapacha, Dyuspaq yumbayrimaqkuna Jisus kay tyimpupirurashqambaq rimashpa, iskibrirqanllapa.25Chaqa Tayta Dyus chay rimaqkunawanufrisikushqanmi noqanchiqkunapaqkashqa.chiq yuyashpam, Dyusqa suq *tratutarurarqan unay agwilunchiqkunawan.Chaymi Abrajanda nirqan: “Karuwillkaykiwanmi kay mundupi yumbayrunakunata rini yanapaq”, nishpa.g26

qanmanda kawsachimushpa, puntatanoqanchiqkunaman kach amurqanyanapawananchiq, chay mana allirurashqanchiqta dijashpa,nanchiqllapa, nishpa.

Pidruwan Jwandam prisurqanllapa

4 1Pidru *Jwanwan chay runakunatayach achiykaptinmi,

ch ayarqanllapa *isrraylinu kurakuna,*sadusiyu duktrinayuqkuna, *Dyuspaadurana wasimba suldadungunapakamachikuqnimbis. 2PidruqamJwanwan kayshina yach achikuykarqan:—Jisusqam wañushqanmanda,

kawsamushqa. Chaymi yach anchiq:Wañuqkunaqam rin kawsamuq, nishpa.

Chaypaqmi chay ch ayamuqkunaqaancha piñakurqanllapa. (Chaqa chaysadusiyukunaqam kriyirqanllapa:Wañuqkunaqam mana rinllapachukawsamuq, nishpa.) 3Chaymi PidrutaJwanda prisushpa, aparqanllapakarsilman. Chay diya tardina kaptinmi,karsilpi dijarqanllapa qayandindiyakaman. 4Piru Pidru Jwanwanyach achikuptinmi, ancha achkarunakuna Jisuspi kriyishqallapa karqan.Chaymi Jisuspi kriyiqkunaqaullqokunallach i 5.000na karqan.

5Chaymandaqam qayandin diyaqatandakarqanllapa chay Jirusalinman*Isrrayilpa kamachikuqninguna,*kamachikuq ansyanukuna, *Muysispaliyningunata yach achikuqkunapis.6Chaypiqam karqambis *maskamachikuq isrraylinu kura Anas shutiq.Chay Anasqam ayllun Kayfaswan,Jwanwan, Alijandruwan, yumbay ullqoayllungunawambis shamushqallapakarqan. 7

naqam Pidruta, Jwanda karsilmandaapachimushpa, yumbaypa ch awpinmanpasachishpa, kayshina tapurqanllapa:—

shushqa, chay kujutakach akachinaykiqa? ¿Pipashutinwanmi myintashpa, chaytaqarurashqallapa kangi? nishpa.

8Chaymi Pidruqa, Dyuspa *SantuIspiritun ancha yanapaptin, nirqan:—Llaqta masiy isrraylinukunapa

kamachikuqninguna, kamachikuqansyanukunapis, 9qamkunaqamtapuwangillapa yach anayki: Kay runakujuqa ¿imashinam kach akashqa? ¿Pimpaytaqa yanapashqa? nishpa. 10Mayá,nishqaykillapa, yumbay llaqtamasinchiq isrraylinukunayach ananllapa. Kay runa kujuqam

3 4

274

h 4.11 [Salmo 118.22]

kach akashqa Jisukristu nasarinupapudirninwan. Qamkunam nirqaykillapa,Jisusta kruspi wanchinanllapa. PiruTayta Dyusqam wañushqanmandapaytaqa kawsachimurqan. 11Albakunam mana baliq rumikunatawichukunllapa.napis Jisustaqa wichukurqaykillapa.Piru Jisusqam kananqa wasipaiskinambi mas baliq rumishina.h12Chaqa Dyusqam mana qowashqachukanchiq suq laya washadurtaqa.Jisusllam atin washawayninchiqtaqa,nishpa.

13

pachu allita rimaptinllapaqa, chayawturidarkunaqa ancha ispantashqatapaykunata chaparqanllapa. Chaqa

qachu karqan.kunaqa kwintata qokarqanllapa: Kaymana baliq runakunaqam Jisuswanpurishpa, ancha yach akushqallapa,nishpa.

14Kanan chay runa kujupismipaykunapa ñawpambi kach akashqanashayaykarqan. Chaymi mana nimapaqatirqanllapachu kuntraytaqa. 15Chaymipaykunaqa Pidruta, Jwanda sawamansurqorqan, chay awturidarkunalla tukuyimata parlananllapa. 16Chaymandaqampaykunapura kayshina parlarqanllapa:—¿Imatam atinchiq rurayta kay

runakunataqa?biqam yumbayna yach anllapa: Chaykujutaqam paykuna kach akachishqa,nishpa. Chaymi noqanchiqkunaqa manaatinchiqchu niyta “Yanqam”, nishpaqa.17Ashwan manchachishpalla, nuti kashunllapa, kananmandaqa amana

biqa,kanambaq, nishpa.

18Chayshina kunanakushpaqam,Pidruta Jwanda qayachirqanllapa.Chaymandaqam jurapashpa,qanllapa,nambaq, ni yach achinambaq, Jisuspashutinda myintashpaqa. 19Piruchayshina kamachiptimbismi, PidruwanJwanqa kayshina nirqan:—Mayá, allita yuyayllapa. ¿Imataq

mas alli Tayta Dyuspaqqa? ¿Allichuqamkunata kasushunaypaq, ichu masalli Dyusta kasunayllapa? 20Chaqa

pachu uyaraytaqa. Ashwanmirikashqayllapata, uyashqayllapatarinillapa yach achikuq, nishpa.

21Chayshina niptimbismi, chayawturidarkunaqa ancha jurapashpa,dijarqanllapana rinambaq. Chaqa chaykujuta kach akachishqanraykum,yumbay runakuna Dyusta anchaalabarqanllapa.kunaqa mana nimapaq atirqanllapachukastigayta. 22Chay kach akashqakujuqam masdi 40 watayuqna karqan.

Jisuspi kriyiqkunam Dyusmanmañakurqan, ama manchananllapa

23Pidruwan *Jwanqam chaykamachikuq kurakunapa, chay*kamachikuq ansyanukunapadispachunmanda lluqshishpaqa, kriyiqmasingunamanna rirqanllapa.

llapata willarqan. 24Chaymi yumbaychay kriyiq masinguna chaytayach ashpaqa, tandanakushpa, kayshinaDyusman mañakurqanllapa:—Taytitu Dyus, qam rurashqa kangi

anaq syiluta, kay pachata, *mar yakuta,tukuy ima kaqkunata. 25Qamqam*Santu Ispirituykiwan rimachirqaykichay unay sirbishuq agwilunchiq

4

275

i 4.26 [Salmo 2.1-2]

*Dabidta. Chaymi payqa qambaq rimaqkashpa, *Santu Libruykipi kayshinaiskibrirqan:

¿Imaraykutaq achka *nasyungunapitiyaqkunaqa ancha piñakushpaalsakanllapa Dyuspa kuntranqa?¿Imaraykutaq chay runakuna,warmikunaqa yanqakunatayuyanllapa,paqa?

26

qanllapa. Kanan llaqtakunapa

kashpa, Tayta *Dyuspa,Akrashqan Washadurpa kuntranalsakarqanllapa, nishpa.i

27’Taytitu Dyus, allibraq chay Dabidiskibrishqanshina kashqa. Chaqa kayJirusalin llaqtapi chay akrashqayki *santuChuriki Jisustam kuntrarqanllapa. Chaymichay gubyirnu *Irudis, chay gubyirnuPunsyu Pilatuwan, furastirukunawan,*isrraylinukunawan tandakarqanllapa.28Paykunam tandakashpa, rurarqan chayunay tyimpupi qam yach ashqaykishina:“Churiytam rinllapa wanchiq”, nishpa.29Dyusitu, rikay,tapis jurapawanllapa, qamta amamyintashushpa, yach achikunayllapa.Chayri animuta qowayllapa, ama nimatamanchashpa, qambaqyach achikunayllapa. 30Pudirnikiwanriyanapawayllapa, qeshyaqkunatakach akachinayllapa, *santu Churiki

llapa, yumbay rikaqkuna yach anambaq:Dyusmi ancha pudirniyuq, nishpa.

31Ushyaptinllapa mañakuytaDyusmanqam, chay tandakashqanllapalugarqa ch apsikarqan. Chay urasmiDyuspa Santu Ispiritun paykunapashunqonda undashpa, masta

animachirqan,pachu, Dyus nishqanda rimananllapa.

Kusasninllapaqam yumbaypaq karqan32Jisuspi yumbay kriyiqkunam suq

yuyayniyuqlla kaqllapa. Tukuy shunqoallipta kuyanakuqllapa. Chaymi mananiqllapachu: “Kay imayqam noqapalla”nishpaqa. Ashwanmi tukuy ima

llapa. 33Kanan Jisuspa chay dusi*apustulningunam ancha pudirniyuqkashpa, kayshina yach achikuqllapa:

manda allipta kawsamushqa”, nishpa.Kanan Dyusqam ancha yanapaq paypiyumbay kriyiqkunata, shumaqtakawsananllapa. 34-35Paykunaqammayqanninda iman faltaptinqa, wakinch akrayuq ichu mayqan wasiyuqqarandikushpa, qellayninda apaq chaydusi apustulkunaman. Paykunaqamchay mana nimayuqkunata qoqllapa.Chaymi paykunapiqa mana ni mayqanpubriqa karqanchu.

36Chaypim karqan suq *libita runaJusi shutiq. Apustulkunaqam paypaqnishqa karqan: “Birnabi shutinqa”,nishpa. Rimaynimbiqam Birnabiqamunan niyta “Kunswilakuq”. Payqam*yakupa ch awpimbi isla allpa Chipripinasishqa karqan. 37Chay Birnabim suqch akranda randikushpa, qellaynindaapamushpa, apustulkunata qorqan,

nambaq.

Ananiyasmi warminwanllullakurqanllapa

5 1Karqanmi suq runa Ananiyasshutiq. Warminqam Sa ra shutiq.

Chay Ananiyasmi warminwan, suqch akranda randikushpa, 2wakin

4 5

276

qellayta piskarqanllapa.daqam Ananiyasqa wakindalla apashpa,*apustulkunata qorqan, “Yumbaymi”nishpa. 3Chayshina llullakuptinmi,Pidruqa nirqan:—Uyay, Ananiyas. ¿Imaraykum

dijarqayki *dyabluta yaykunambaqshunqoykimanqa? Qamqam chaych akraykipa ch aninda wakindapiskashpaqa, Dyuspa *Santu Ispiritundamunarqayki ingañayta. 4¿Ima manachuqamba kikikipa ch akraykiqa kashqa?Randikuptikiqam, qellayqa qambanakashqa. ¿Imaraykum llullakushqaqakangi? Chay layata llullakushpaqach i,qamqa yuyarqayki: Runakunatallam riniingañaq, nishpa. Manam chayshinachukashqa. Ashwanmi Taytanchiq Dyustamunarqayki ingañayta.

5Chayshina Pidru niptinmi,Ananiyasqa chayta uyashpa, chay uraspachaman bulakashpa wañurqanna.Chaymi chayta yach ashpaqa, yumbayancha mancharqanllapa. 6

daqam wakin wambra runakunashamushpa, almataqa suq trapuwanliyashpana, aparqanllapa pambaq.7

binam,kuna kashqanman yaykurqan. Pirupayqam mana nimatapis yach arqanchu:Qosaymi wañushqa, nishpaqa. 8ChaymiPidruqa paytapis tapurqan:—Sa ra, ¿allipchu chay prisyupaqlla

ch akraykitaqa randikurqayki? nishpa.Chaymi Sa raqa nirqan:—Arí.

llapa, nishpa.9Chayshina niptinmi, Pidruqa chay

warmita nirqan:—

kushpa llullakushqallapa kangi,“Dyuspa Santu Ispiritunqam manayach anqachu”, nishpach i? Uyay, chay

llapana. Nam kay pungumannach ayamuykanllapa apashunambaq,qamtapis pambashuq, nishpa.

10Chayshina niptinllam, chay warmipischay uras Pidrupa ñawpanman bulakashpawañurqanna.naqa ch ayamushpa, ukuman yaykushpa,

llapa. Chaymi paytapis aparqanllapanapambaq runamba ladunman. 11ChaymiJisuspi kriyiqkunaqa, tukuy chay wakinrunakunawan chayta yach ashpaqa,ashwamba mancharqanllapa.

Apustulkunam achkamilagrukunata rurarqan

12*Apustulkunaqam runakunapañawpambi achka milagrukunataruraqllapa. Kanan Jisuspi yumbaykriyiqkunam *Dyuspa adurana wasinmantandakaqllapa chay unay gubyirnuSalumumba kurridurnimbi. 13Piru manakriyiqkunaqam manchashpa,wanqa mana tandakaqllapachu. Piru manatandakashpapismi, ancha alabaqllapaJisuspi kriyiqkunataqa. 14Chayshinamancha achka ullqokuna, warmikunakriyirqanllapana Jisuspi. 15Kanan achkarunakunam qeshyaqningunatawasinmanda surqoshpa, parakunapikamakunapi apamushpa, ñangunapishuyachiqllapa, Pidru chay ñandapasaptin,ningunapa sawanda pasaptin,kach akanambaq. 16Asta chay sirkallaqtakunamandam achka runakunaqa

nata, *dyablupa ispiritungunawanlukuyashqakunata, apustulkunakach akachinambaq. Kanan yumbaypaykunataqam kach akachirqanllapa.

Apustulkunatam qesacharqanllapa17Chaymi mas kamachikuq *isrraylinu

kura, *sadusiyu duktrinayuq runakuna

5

277

*apustulkunata ancha imbidyarqanllapa.18Chaymi paykunataqa prisushpa,karsilman wichurqanllapa. 19Piru chaytutaqam Tayta Dyuspa suq anjilnin,karsilpa pungunda kich ashpa,paykunata surqoshpa, nirqan:

20—Riyllapa *Dyuspa aduranawasinman, chaypi shayashpa, yumbayrunakunata yach achiq, Jisuspikriyishpa, kawsanambaqllapa.

21Chayshina niptinqam,naqa kasushpa, madrugadu Dyuspaadurana wasinman rishpa, waqpiyach achikurqanllapa. Chaypinakaykaptinllapaqam, chay maskamachikuq isrraylinu kura, yumbaypaywan kaqkunapis mas pudirniyuqisrraylinukunata qayarqan,tandakashpa, *Mas KamachikuqTandakaq Juyiskunana kashpa, Pidruta,*Jwanda jusgananllapa. Yumbay chaykamachikuqkunaqam parlashpa,suldadukunata kach arqanllapa,karsilmanda apamunanllapa chayapustulkunata. 22Piru suldadukunakarsilman rishpaqam,llapachu. Chaymi das kutimurqanllapakayshina abisakuq:

23—Karsiltaqam tarishqallapa kani allikirpashqata.naqam karsilpa pungundaqa anchaallita kwidaykarqanllapa. Piru pungutakich ashpaqam, manana ni pitapisukupiqa tarirqayllapachu, nishpa.

24Chayshina niptinllapaqam, chay

ninqa, Dyuspa adurana wasimbasuldadungunapa kamachikuqninwan,yumbay chay ancha kamachikuqkurakunawambis ancha yuyashpa,tapunakurqanllapa:—Chayshinaqa ¿imaraq pasanqa?

nishpa.25Chayshina parlaykaptinqam, suq

runa ch ayamushpa, nirqan:

—naqam Dyuspa adurana wasimbirunakunata yach achiykan, nishpa.

26

kuqninqa suldadungunawan chay uraschay adurana wasiman rirqanllapapiskaq. Apustulkunata chaypitarishpaqam,llapa, mana maqashpallapachu. Chaqa

llapa: Kay apustulkunatamaqaptinchiqqach i, runakunaqasitawanchiqman, nishpa. 27

daqam apustulkunatach ayachimushpaqa, shayachirqanllapachay *Mas Kamachikuq TandakaqJuyiskunapa ñawpanman. Chaypikaptinqam, chay kamachikuq kuraqanirqan:

28—Manchu noqaykunaqa qamkunataancha kamachishurqaq, amakish Jisuspashutinda myintashpaqayach achikungichu, nishpa.naqam mana kasuwashpachu, tukuyJirusalin llaqtapi duktrinaykitayach achikungillapa. Kanan

wayta chay Jisus wañushqambaq,nishpa.

29Chaymi Pidruqa chay wakinapustulkunawan nirqan:—Noqaykunapaqqam masta balin

Dyusta kasunayllapa, runakunatakasunaymandaqa. 30

naqa Jisusta kruspi klabachishpa,wanchichirqaykillapa. Piru paytaqamTaytanchiq Dyus kawsachimushpa,31anaq syilupi *allin ladumbitiyachishpa, ancha Kamachikuq*Washadurninchiqta rurashqa. Chaymiuchanchiqkunata dijaptinchiqqa, payqapirdunawaqninchiq washawanchiqllapa.32Chay Jisus rurashqambaqmi Dyuspa*Santu Ispiritun, noqaykunapististigukuna kanillapa. Chaqa Tayta

5

278

Dyusmi chay Santu Ispiritunda paytakasuqkunata qowashqallapa, nishpa.

33Chay awturidarkunaqam chaytauyashpaqa, ancha piñakushpa, chayapustulkunataqa munarqanllapawanchiyta. 34

manda suq *farisiyu Gamayil shutiqmiancha allin yach achikuq karqan.Chaymi paytaqa yumbay runakunaancha allita uyaqllapa. Chay Gamayilmishayashpa kamachikurqan, suq rratituapustulkunata sawaman surqonanllapa.35Chaymandaqam chay karguyuqmasingunata nirqan:—Uyawayllapa, isrraylinu masiykuna.

Allita yuyayllapa. Kwidawkish mana

nata. 36Yuyayllapa, manchu suqtyimpuqa chay runa Tiwdas nirqan,payshi ancha kamachikuq. Kananpaytaqam 400 runakuna kasurqanllapa.Chaymandaqam suq runakuna Tiwdastawanchiptinllapa, chay 400 sigiqkunawaqta kayta shikwakarqanllapa.37Chaymandaqam suq tyimpu *sinsutaruraptin, alsakarqan suq kamachikuqJudas *prubinsya Galiliyamanda.

llapa. Chaymandaqam chay Judastawanchiptinllapaqa, payta sigiqkunapiswaqta kayta shikwakarqanllapa.

pachu. 38Chaymi kayshina kunaykillapa:Dijayllapa chay runakunata. Amamitikuyllapachu paykunamanqa. Chaqachay duktrinan paykunapallakaptinqam, das rin ushyakaq. 39Pirupaykuna Dyuspa duktrinandayach achikuykaptinqam, qamkunaqamana atingillapachu chingachiyta.Allita yuyayllapa. Paqtakish Dyustakuntraykangillapa, nishpa.

40Chay Gamayil nishqandakasushpam,pachu. Chaymi chay apustulkunata

qayachishpa, suq lastima asutichishpa,kamachirqanllapa, amana mastaJisuspaq yach achikunanllapa.Chaymandaqam paykunataqakach arqanllapana. 41Chayshinaasutiptimbismi, chay apustulkunaqaancha kushikushpa,napa ñawpanmanda lluqshirqanllapa,yuyashpa: Tayta Dyusmi akrawashqakanchiq, kayshina Jisuspaqyach achikushpa, ñakananchiqpaq,nishpa. 42Kanan paykunaqam tukuydiyakuna Jisukristupaq mastayach achikurqanllapa *Dyuspa aduranawasimbi, achka wasikunapipis.

Apustulkunam numbrarqan syiti yanapakuqninda

6 1

naqa masta achkayaqllapa. Piruchay *grigu rimaypi rimaqkunapiñakushpam, kayshina rimarqanllapa*napaq:—Grigupi rimaq biyudakunatash

tukuy diya mana allitachu mikunatapartinllapa, nishpa.

2Chaymi chay dusi *apustulkunaqayumbay kriyiqkunata tandashpanirqanllapa:—Noqaykunaqam Dyus nishqanda

yach achikuykani. Chaymi manaallichu, chay yach achikuykashqaytadijashpa, mikunata partinayllapaqa.3Chayri masitakuna, qamkunamandaakrayllapa syiti allin yach ayniyuqrunakunata, *Dyuspa SantuIspiritunwan puriqkunata. Paykunatanumbrayllapa,llapa. 4Noqaykunaqam tukuy diyaDyusman rinillapa mañakuq. Paynishqanda rinillapa yach achikuq,nishpa.

5

naqa nirqan:

5 6

279

—Allibmi chay nishqaykillapaqa,nishpa.Chaymandaqam akrarqanllapa suq

runa Istiban shutiqta. Payqam TaytaDyuspi ancha yuyakuq. Paypashunqombim Dyuspa Santu Ispiritunkawsaq. Paykunaqam akrarqambisFilipita, Prukuruta, Nikanurta, Timunda,Parminastapis. AkrarqambismiNikulasta Antyukiya llaqtamanda kaqta.Paymi yach akushqa karqan *kunapa duktrinanda.

6

nata apamurqanllapa apustulkunaman.Paykunaqam sawambi makindarurashpa, Dyusman mañakurqanllapa,tukuy imapi yanapanambaq.

7Chayshinam Jisuspi kriyiqkunaqaDyuspaq tukuy maypi masta mastayach achikuqllapa. Chaymi Jirusalin

llapa. Chaqa asta isrraylinukunapaachka kurangunapismi Jisuspikriyirqanllapa.

Istibandam prisurqanllapa8Dyus yanapaptinmi, Istibanqa ancha

pudirniyuq kashpa,nata rurarqan yumbaypa ñawpambi.9Piru wakin isrraylinukuna Istibanwantandakashpam, taripanakurqan.Paykunaqam suq *sinaguga wasimandakarqanllapa. Chay wasiqam shutiq Libri*Randishqa Kriyadukunapa sinagugan,nishpa. Chay kuntraqkunaqam Sirinillaqtamanda, Alijandriya llaqtamanda,*prubinsya Silisyamanda, chayprubinsya Asyamandapis karqanllapa.10Piru Istibanqam Dyuspa SantuIspiritunwan kashpa, anchayach ayniyuq karqan. Chaymi chaykuntraqkunaqa mana atirqanllapachubinsiyta paytaqa. 11

llapa wakin runakunata, llullakushpaninambaqllapa: “Istibandam uyashqa

kani, ancha yuta *Muysispaq, Dyuspaqrimaptin”, nishpa.

12Chayshina llullakuptinllapauyashpam, achka runa, *kamachikuqansyanukuna, *Muysispa liyningunatayach achikuqkuna chay nishqandakriyishpa, ancha piñakurqanllapa.Chaymi Istibanda piskashpa,rrastrakushpa, aparqanllapa *MasKamachikuq Tandakaq Juyiskunapañawpanman. 13

pismi chay llullakuq tistigukunata,Istibambaq kayshina rimanambaqllapa:—Kay runaqam kutin kutin mana

shaykuq ancha yukunata riman*Dyuspa adurana wasimbaq, Muysispaliyningunapaqpis. 14

naqam kay Istibanda uyashqallapa kanikayshina niptin:manda kaqshi *Dyuspa aduranawasindaqa rin bulaq. Muysismandayachnatash rin chingachiq, nishpa.

15Chaymi chay *Mas KamachikuqTandakaq Juyiskuna, yumbay chaypitiyaqkunawan chapashpa, rikarqanllapa

kaqta.

Istibanmi allita rimarqanwashakanambaq

7 1Chay mas kamachikuq *isrraylinukuram Istibanda tapurqan:

—¿Allipchur chayshina nishqa kangi?nishpa.

2Chaymi Istibanqa nirqan:—Taytakuna, masitakuna, allita

uyawayllapa. Ancha pudirniyuqllipyaykaq Tayta Dyusmi rikakurqanchay punta agwilunchiq *Abrajanman,chay *nasyun Misuputamyapitiyaykaptin, manaraq Aran llaqtamanriptin tiyaq. 3Kayshinam kamachirqan:“Llaqtaykita, yumbay aylluykikunatadijashpa, riy suq lugarman. Noqam rini

6 7

280

rikachishuq maypim kidan chaylugarqa”, nishpa. 4Chayshina Dyusniptinmi, Abrajanqa chay Kaldiyanasyunmanda lluqshishpa, rirqan Aranllaqtaman tiyaq. ChaymandaqamAbrajamba taytan wañuptinqa, Dyusqachay Abrajandaqa kay *ninchiqman apamurqan. 5Piru Dyusqammana nima irinsyata ni suq pidasuch akritata qorqanchu Abrajandaqa.Payqam alayri kaypiqa tiyarqan. Manaqoshpapismi, Abrajandaqa kayshinaufrisirqan: “Wañuptikiqam, karuwillkaykikunapaq kay pachaqa rin kaq”,nishpa. Chayshinam chay Abrajandaqaufrisirqan, manaraq ni churiyuq kaptin.6Tayta Dyusqam chay unay agwilunchiqAbrajandaqa nirqambis:kikunam kay llaqtamanda rishpa, suqnasyumbi suq furastirushina rinllapatiyaq. Ñakaq *randishqa kriyadukunamrinllapa kaq. Paykunatam ancharinllapa qesachaq 400 wata tukuyta”.

7’Tayta Dyusqam Abrajandaqanirqambis: “Piru kastigaqmi rini chaynasyumbi qesachakuqkunataqa.

naqa, chay nasyunmanda lluqshishpa,rinllapa kasuwaq kay Isrrayilpi”, nishpa.8Chaymandaqam Dyusqa Abrajanwansuq tratuta rurarqan. Paytamkamachirqan, *kwirpumbi siñaltaruranambaq, ama qonqanambaq chaytratu rurashqanda. Chaymi Abrajanqachurin *Isak nasiptinqa, uchudiyasniyuq kaptinlla, kwirpumbi chaysiñalta rurarqan. Chayshinallam Isakpischurin *Jakubuta rurarqan. ChayJakubupismi chayshinalla rurarqan dusichuringunata.naqam nasyunninchiq Isrrayilpa chaydusi *atun ayllungunapa taytangunakarqanllapa.

9’Chay Jakubupa dusi churingunaqampunta agwilunchiqkuna karqan.

Paykunaqam masan *Jusitaimbidyashpa randikurqanllapa, chayrandiqkuna *baqllapa. Piru Dyusqam Jusipa pullankarqan. 10Chaymi Jusi ñakaptinqa,

manda washashpa, yanaparqan,yach ayniyuq kashpa, allitakawsanambaq. Chayshina Dyus Jusitayanapaptinmi, chay Ijiptupa gubyirnun*Farunqa ancha gustarqan. ChaymiJusita numbrarqan, Ijiptupa gubyirnunkanambaq. Paytaqam nirqambis:“Tukuy ima kaqniyta, wasiykunapiyumbay tiyaqkunatapis qam kwiday”,nishpa.

11’Chaymandaqam Ijiptu nasyumbi*Kanayan nasyumbipis ancha jwirtiambruna karqan. Chaymi mikunanmana aypaptin,chiqkunaqa ancha ñakarqanllapa.12Chayshina ñakashpaqam, Jakubuqayach arqan: Ijiptupish kan trigu, nishpa.Chaymi chay punta bwiltata dyischuringunata Ijiptuman kach arqan,triguta randinanllapa.naqam unay agwilunchiqkuna karqan.13Chaymandaqam suq kutindakutiriptinllapa Ijiptuman, trigutarandirinambaqqa, Jusiqa masangunatanirqan: “Noqam masayki Jusi kani”,nishpa. Chayshina masanguna Jusitariqsiptinqam, Ijiptupa gubyirnunFarunqa yach arqan:nukunapa kastan, nishpa. 14

daqam Jusiqa chay masangunata nirqan:“Riyllapa apamuy taytanchiqta, yumbayayllunchiqkunata”, nishpa. Chaytyimpupim 75 karqanllapa. 15

shinam karqan, Jakubu yumbayayllundin riptin Ijiptuman tiyaq.Waqpinam achka watakunamandapayqa wañurqanna. Chaymandaqamtukuy chay punta agwilunchiqkunapisachka wambrangunata dijashpa,

7

281

wañurqanllapa. 16Jakubu wañuptinqam,kwirpunda aparqanllapa Sichinllaqtaman pambaq paypa pantyunnimbi.Chaqa Abrajanmi chay pantyundaqarandishqa karqan chay runa Jamurpachuringunamanda.

17’Tayta Dyusmi jurashpa, Abrajandakayshina ufrisishqa karqan: “Suq

nata”, nishpa. Chay ufrisishqan tyimpukumplinan kaykaptinmi, chay Ijiptullaqtapiqa *isrraylinukuna anchanaachkayashqa karqan. 18Chay tyimpupimIjiptupiqa suq mushuq gubyirnukamachikurqan. Payqam mananimatapis yach ashqachu karqan chayJusipa allin famambaqqa, ancha unaynawañushqa kaptin. 19Chay mushuq

taqa tukuy imapi ingañashpa, anchaqesachaq. Chaymi paykunataqakamachirqan, ullqo wambritungunanasiptin, wichukunanllapawañunambaq.

20’Chayshina kamachikuptinmi, chaytyimpupi *Muysis nasirqan. PaytaqamDyusqa ancha kuyaq. Kanan taytanwanmamanqam kimsa killata wasimbipakashpa, kriyarqan. 21Chaymandaqam(chay gubyirnuta kasushpa)tinqa, chay gubyirnupa chinan chaywambrituta tarikushpa, tandashpa,wawandashina kriyarqan. 22ChaymiMuysis wiñashpaqa, tukuy imataijiptinu runakunashina yach akurqan.Chaymi tukuy imata rimanambaq,ruranambaqqa ancha pudirniyuqkarqan.

23’Chaymandaqam 40 watayuqnakashpaqa, Muysisqa munarqanna riytaisrraylinu kastanda watukuq. 24Chaymirishpaqa, rikarqan suq ijiptinu anchamaqaykaqta suq isrraylinuta. ChaymiMuysisqa chay isrraylinuta washashpa,wanchirqan chay ijiptinuta. 25Chaqa

Muysisqam yuyarqan: Isrraylinumasiykunach i allita intyindinqallapa:

ninchiq, ama randishqa kriyadukunakananchiqllapa, nishpa. Piru chayisrraylinu masingunaqam manaintyindirqanllapachu. 26Qayandindiyaqam Muysisqa isrraylinukunamankutirishpa,pura pilyaykaqta. Chaymi munashpaalliyachiyta, paykunataqa nirqan:“Qamkunaqam llaqta masipurakangillapa.llapa? Ama pilyayllapachu”, nishpa.

27’Piru chay yanqa maqaqmi Muysistakumsashpa, nirqan: “¿Ima pitaqqamtaqa numbrashushqa, noqaykunapakamachikuqniy, juyisniyllapakanaykiqa? 28¿Ima munangichunoqatapis wanchiwayta qayna chayijiptinuta wanchishqaykishina?” nishpa.29Chayshina niptinmi, Muysisqamanchashpa, mitikarqan nasyunMadyan shutiqman. Chaypiqamkasarashpa, ishkay wambrayuqnakarqan. Piru chaypiqam furastirushinatiyarqan.

30’Chaymandaqam 40 wataspasaptinna, Muysisqa chuncha lugar*Sinayi urqqopa ladumbi kaykarqan.Chay chunchapim Dyuspa anjilninqasuq yura sach api nina lumyaykaqpiMuysisman rikakurqan. 31ChaymiMuysis ancha ispantashqata chapashpa,qemikashpa mas allita rikanambaq,uyarqan Taytanchiq Dyusta kayshinaniptin: 32

kuna Abrajamba, Isakpa, JakubupaDyusnin kani”, nishpa. Chayshina niqtauyashpaqam, Muysisqa manchashpa,ch apsikarqan. Chaymi mananamunarqanchu masta chapaytaqa.33Kanan Tayta Dyusqam paytaqanirqan: “Ch akikikunamanda surqoyllanqeykita. Chaqa noqam kaypi kani.

7

282

j 7.37 [Deuteronomio 18.15] k 7.43 [Amós 5.25-27]

Chaymi ancha *kangi. 34Noqam rikashqa kaniwambraykunata Ijiptupi anchañakaykaptinllapa. Uyashqam kanipaykunata ancha waqaptin. Chaymisyilumanda shamushqa kani, chaywambraykunata ñakashqanmandawashanaypaq. Kayman shamuy. Rinimqamtaqa kach ashuq Ijiptuman”, nishpa.

35

naqam Muysista disprisyashpa,nirqanllapa:shushqa, noqaykunapa kamachikuqniy,juyisniy kanaykiqa?” nishpa. Piru TaytaDyusqam chay sach api rikakuqanjilninwan Muysista numbrashqakarqan, chay unay agwilunchiqkunapakamachikuqnin, washadurninkanambaq. 36

kunata, siñalkunata rurashpa, chayunay agwilunchiqkunata Ijiptumandasurqorqan. Chaymandaqam Chupika*Mar Yakupi, chunchakunapipis 40watas tukuyta mas milagrukunatarurarqan. 37Chay kikin Muysismi unayisrraylinukunataqa nirqan: “Dyusnoqata numbrawashqanshinam,namanda suq runata rin numbraq,paypaq rimanambaq. Chayri paytakasuyllapa”, nishpa.j 38Chay Muysismiisrraylinukunawan chuncha lugarkunapikarqan. Chaypi kaykaptinmi, Dyuspaanjilnin Sinayi urqqopa sawambiMuysista Dyus munashqanda nirqan,payna chay unay agwilunchiqkunataninambaq. Chaymandaqam Muysisqachay uyashqanda *Dyuspa SantuLibrumbi iskibrirqan, noqanchiqkunapischayta kasushpa, tukuy tyimpukawsananchiqllapa.

39’Piru chay agwilunchiqkunaqammana munarqanchu Muysistakasuytaqa. Ashwanmi payta

disprisyashpa, munarqanllapa kutiytaIjiptuman. 40Chaymi *Arundanirqanllapa: “Masayki Muysisqamnoqaykunata *Ijiptu nasyunmandasurqowashpaqa, manana rikch anchu.Chaymi munanillapa *amitukunataruranayki,llapa”, nishpa. 41Chaymi suq mishiruamitunda rurarqanllapa.daqam animalkunata wanchishpa,rupachishpa, ancha kushikushpa,adurarqanllapa chay rurashqanllapaamitunda. 42

manda akrakashpa, dijarqan, rupayta,killata, lusirukunata adurananllapa.Chaymi *Dyuspaq rimaqkuna Dyusnishqanda Santu Librumbi kayshinaiskibrirqanllapa:

¿Ima qamkuna isrraylinukuna chay40pachu,llapa chay animalkunata?

43 Manam noqapaqchu chaytaqarurarqaykillapa. Ashwanmiqamkunaqa chay amitu laya

llapa kangi. Chay amitu layalusiru Rrifan shutiqtapismipurichishqallapa kangi. Kananqamkuna kikikim chay amitulayakunata rurashpa,llapa kangi. Chaymi noqaqaIsrrayilmanda surqoshushpa, rinikach ashuqllapa chay nasyun*Babiluñapa mas waq ladunman,nishpa.k

44

chiqkunaqa chay *karpamanda aduranawasita pullan purichiqllapa, chaypiDyusta adurananllapa. Chay wasipimwaqaychaqllapa Dyuspa liyninda chayishkay *rumi tablapishina iskibrishqata.Chaqa chay karpamanda adurana

7

283

l 7.50 [Isaías 66.1-2]

wasipaqmi Tayta Dyusqa Muysistarikachishpa nishqa karqan: “Kayshinaruray”, nishpa.qanshina rurarqanllapa. 45Kananagwilunchiqkunaqam chay karpamandaadurana wasitaqa irinsyatashinach askirqanllapa. Chaymandaqam chay*qanllapa chay karpamanda aduranawasita kay (*Kanayan) nasyunman.

llapa. Chay kuntraqkunataqam Dyusqatirqan, chay agwilunchiqkuna kaypitiyanambaqllapa. Chay karpamandaadurana wasiqam kay *Isrrayilpi karqan*Dabid kamachikushqan tyimpukaman.46Dyusmi chay unay gubyirnuDabidpaqqa ancha kushikurqan. ChaymiDabidqa munarqan *Dyuspa aduranawasinda rurayta, chaypi Tayta Dyustiyanambaq. 47(Piru Dyusninchiqmimana dijarqanchu, chay gubyirnu Dabidwasinda ruranambaqqa.) AshwanmiDabidpa churin *Salumun Dyuspaadurana wasindaqa rurarqan. 48Piruancha pudirniyuq Tayta Dyusqam mana

piqa. Chaymi Dyuspaq rimaq*Isayiyasqa Dyus nishqanda kayshinaiskibrirqan:

49 Syiluqam noqapa atun *trunuy. Kaypachapiqam ch akiykunatasamachini. Chayshina kaptinqa,

llapa rurayta noqapaqqa, chaypisamanaypaq? (Manamnisitanichu nima laya aduranawasita rurananllapa, chaypisamanaypaqqa.)

50 Chaqa noqam makiywan tukuyimata rurashqa kani, nishpa.l

51Chayshina Dyus nishqanda nishpam,Istibanqa juyiskunata nirqan:

—Qamkunaqam unaymandapachaangu shunqoyuqlla kashqallapa kangi.Mana baliq rinriyuq, shunqoyuqmikangillapa,nashina.shinam Dyuspa *Santu Ispiritundakuntrangillapa. 52Mayá, ¿Dyuspaq

qanchu chay unay agwilunchiqkunaqa?Yumbandam qesacharqanllapa,¿manachu? Chaqa chay rimaqkuna*Dyus Akrashqan Washadurpaqyach achikuptinmi,chiqkuna paykunataqa wanchirqanllapa.Chaymandaqam chay ancha allinWashadurninchiq shamuptinqa,naqa paytapis wanchirqaykillapa.53Chaqa qamkunaqam Dyuspa liynindakikin anjilninguna yach achishuptinqa,mana kasungillapachu.

Istibandam sitashpa wanchirqanllapa54Chayshina Istiban niptinmi, chay

juyiskunaqa ancha piñakurqanllapa.Chaymi qechnata. 55Piru Istibanqam Dyuspa SantuIspiritunwan kashpa, syilumanchapakushpa, rikarqan Dyuspapudirninda llipyaykaqta. RikarqambismiJisusta, Dyuspa *kaqta. 56Chaymi nirqan:—¡Chapayllapa! Rikanim syiluta

kich akashqata. Rikanipismi*Dyusmanda Shamuq Runata, Dyuspaallin ladumbi shayaykaqta, nishpa.

57Chayshina Istiban niptinmi, amauyananllaparayku, chay runakunaqarinrinllapata pambashpa, “¡A!”qayach akushpa, kallparqanllapaIstibanda piskaq. 58Piskashpaqam, chayllaqtamanda sawaman surqorqanllapa,rumikunawan sitashpa,llapa.

7

284

naqam sawanmanda bistidungunatasurqoshpa, suq chulu Sawlu shutiqtamingarqanllapa. [Nuta: Chay SawlullamPablupis shutirqan.] 59Chayshina paykunasitaykaptinmi, Istibanqa mañakushpanirqan:—Siñursitu Jisus, tandayri

*ispirituyta, nishpa.60Chaymandaqam qonqorikushpa,

ancha jwirtita rimashpa, nirqan:—Siñursitu Jisus, yush ayku ama

kastigaychu kay kuntrawaqkunataqa,kayshina rurawaptinllapa, nishpa.Chayshina nishpaqam, Istibanqa

wañurqanna.

Sawlum ancha qesacharqanJisuspi kriyiqkunata

8 1Chay Sawlum rikashpa Istibandawanchiptinllapaqa, yuyarqan:

Allitam ruraykanllapa, nishpa.Chay diyamandapacham Jisuspi

kriyiqkunata ancha qesacharqanllapaJirusalimbiqa. Chaymi yaqqa yumbaychay kriyiqkunaqa waqta, kaytashikwakashpa, rirqanllapa *prubinsyaJudiyapa, prubinsya *gunaman. Piru chay dusi *apustulkunamkidarqan chay Jirusalimbiqa. 2Jisuspiwakin kriyiqkunaqam ancha waqashpa,alma Istibanda pambarqanllapa. 3Piruchay Sawluqam ancha qesachaq Jisuspikriyiqkunataqa. Wasin wasin yaykushpam,rrastrashpa, runakunata, warmikunatasurqoq karsilanambaq.

Filipim Jisuspa shumaq nutisyandaprubinsya Samaryapi yach achikurqan4

naqam may rishqangunapi mastaJisuspaqqa yach achikurqanllapa:—

chiqllapa, nishpa.5Chay riqkunamandam suqnin Filipi

shutiq. Paymi *prubinsya *Samaryapa

suq llaqtanman rishpa, *Jisukristupaqyach achikurqan. 6Chayshinayach achikuptinmi, ancha achkarunakuna tandakashpa, ancha allitauyaqllapa. Kanan milagrukunata Filipiruraptinmi rikaqllapa. 7Chaqa payqamDyuspa pudirninwan ancha achkarunakunamanda *dyablukunataqatirqan. Chay dyablukunaqam Filipikamachiptinlla, qayach akushparunakunamanda lluqshirqanllapa.Kanan achka *yuqkunata, kujukunatamkach akachirqan. 8Chayshina kaptinmi,chay llaqtapiqa yumbay runakunaancha kushikurqanllapa.

9Piru karqambismi suq runa Simunshutiq. Unayqam chay Samaryapitiyaqkunata brujiyashpa, kriyichishqakarqan: Chay Simunqash anchapudirniyuq runa, nishpa. 10Chaymiwambrakuna, byijukuna paytaqa anchaallita kasuqllapa. Paypaqmi niqllapa:—Dyusmi kay brujupiqa. Chaymi

ancha pudirniyuq kashpa, achka layamilagrukunata atin rurayta, nishpa.

11Chaqa ancha unaymandapachampaykunataqa brujiyashqa karqan.Chaymi payta kriyishpa, anchakasuqllapa. 12Piru Filipiqamyach achikurqan:—Tayta Dyusmi shamushqa, payta

kasushpa kawsananchiqllapa.Jisukristum *Washadurninchiqqa,nishpa.Chayshina yach achikuptinmi, achka

runakuna, warmikuna Jisukristupikriyishpa shutikurqanllapa. 13Asta chay

qanna. Chaymandaqam Filipipa pullannapuriq. Chaymi achka milagrukunata Filipiruraptinqa, chaykunata rikashpa, chaySimunqa ancha ispantarqan.

14Jirusalimbim *apustulkunaqayach arqanllapa: Samaryanukunaqash

7 8

285

kriyishqallapana Jisuspi, nishpa.Chaymi chay prubinsya SamaryamanPidruta, *Jwanda kach arqanllapa.15Paykunaqam Samaryamanch ayashpaqa,llapa, *Santu Ispiritunda qonambaqchay mushuq kriyiqkunata. 16ChaqaDyuspa Santu Ispiritunqam manaraqpaykunamanqa shamushqachu karqan.Ashwan paykunaqam Jisuspa shutimbiyakuwanlla shutikushqallapa karqan.17Chaymi Pidruwan Jwanqa paykunapasawambi makingunata rurashpa,Dyusman mañakuptinllapa, SantuIspiritundaqa ch askirqanllapa.

18Chayta rikashpaqam, chay brujuSimunqa chay apustulkunataqa nirqan:—Pagarashqayki qellayta. 19

wayllapar qamkunashina runakunapasawambi makiyta ruraptiy, DyuspaSantu Ispiritunda ch askinambaq,nishpa.

20Chaymi Pidruqa, Simunda nirqan:—¿Ima qamqachu yuyangi: Atinim

randiyta Dyuspa Santu Ispiritunda,nishpa? Chayshina yuyashpaqam, ringichingaq qellaynindiki. 21Qambashunqoykiqam mana balinchuDyuspaqqa. Chaymi qamqa mana nimadirichuyuqchu kangi ruranaykinoqaykuna rurashqaytaqa.22-23Riqsiykim ancha malu kashqaykita.Chaqa mana allin yuyaynikikunamkarsilashushqashina, Dyuspi amayuyakunayki.qaykita dijashpa, Dyusman mañakuypirdunashunambaq. Paqta payqapirdunashungiman, nishpa.

24Chayshina Pidru niptinmi, Simunqanirqan:—

llapa, ama chay niwashqaykishinachinganaypaq, nishpa.

25Chaymandaqam Pidruwan JwanqaTayta Dyus nishqanda yach achikushpa,

*Jisuspa shumaq nutisyandapisyach achikurqanllapa. Chaymandaqamchay *gunapi chay shumaq nutisyatayach achikushpa, kutirqanllapa Jirusalinllaqtaman.

Filipim parlarqan suq runa Ityupiyanasyunmanda kaqwan

26Chaymandaqam Dyuspa suq anjilninFilipita nirqan:—Atarishpa, *sur laduman riy suq

ñanda. Chay ñanqam Jirusalinmandauran rin chuncha lugarkunata pasashpa,chay Gasa llaqtaman ch ayashtin,nishpa.

27Chaymi Filipiqa chay kach ashqanñanda riqshina, tingunakurqan suq runaItyupiya nasyunmanda kaqwan. Chayrunaqam suq *inuku ancha kamachikuqkarqan. Chaqa Ityupiyapa gubyirnanKandasipa tisurirunmi payqa karqan.Payqam rishqa karqan JirusalinmanDyusta aduraq. 28Chaymandaqam*chutana karrumbi llaqtanmannakutiriykarqan. Payqam *Dyuspaq unayrimaq *Isayiyaspa librunda liyiqshinariykarqan. 29Chaymi Dyuspa *SantuIspiritun Filipitaqa nirqan:—Qemikay chay runapa chutana

karrunman, nishpa.30Chaymi Filipiqa chay karruman

qemikashpa, chay runata rikarqanIsayiyaspa librunda liyiykaqta. Chaymitapurqan:—¿Chay liyishqaykitachu intyindingi?

nishpa.31Chaymi chay runaqa nirqan:—¿Imashinam atishaq intyindiyta,

mana pipis intyindichiwaptinqa?nishpa.Chayshina nishpaqam, Filipita

kumbidarqan, karrunman lluqshishpa,ladumbi tiyashpa, chay liyishqandaintyindichinambaq. (Chaymi Filipiqa

8

286

m 8.33 [Isaías 53.7-8]

chay karrumanna lluqshirqan.) 32Chayrunaqam *Dyuspa Santu Librumbiqakayshina nishqanda liyiykarqan:

llapa wanchiq. Rutuqkunapañawpambiqam uñitaqa uyaritapkaykarqan. Chayshinallam paypismana nimata rimarqanchu.

33 Paytaqam ancha penqachirqanllapa.Chaqa allin dimandataqa manamrurarqanllapachu.piqam paytaqa wanchirqanllapa,

yuqchu kaptin, nishpa.m34Chay kamachikuq runaqam Filipita

tapurqan:—Dyuspaq chay rimaqqa ¿pipaqmi

chayshinaqa nin? ¿Paypaqllachu ichusuq runapaq chayshinaqa nin? Mayá,niwayri yush ayku, nishpa.

35Chaymi Filipiqa chay liyishqandaintyindichishpa, *Jisuspa shumaqnutisyanda yach achirqan: (“Chaywishashinam wañushqa,nata washawananchiq”, nishpa).36Chaymandaqam pasaqshina suqlugarpi yakuta tarirqan. Chaymi chayityupiyanuqa Filipita nirqan:—Kaypiqam kan yaku. ¿Manachu

kaypi atingiman shutichiwayta? nishpa.37Chaymi Filipiqa nirqan:—Tukuy shunqoykiwan Jisuspi

kriyiptikiqam, atini shutichishuyta,nishpa.Chayshina niptinqam, chay runaqa

nirqan:—Kriyinim: Jisukristuqam Dyuspa

Churin, nishpa.38Chaymandaqam chay *chutana

karruta shayachishpa, ishkandinnaishkirqanllapa. Ishkishpaqam yakumanyaykushpallapa Filipiqa chaypinashutichirqan. 39

llapaqam, Dyuspa Santu IspiritunqaFilipitaqa dasna aparqan. Chaymi chayityupiyanuqa Filipitaqa mananarikarqanchu. Piru ñannindaqamkushikushpana rirqan. 40KananFilipiqam das rikakurqan Asutullaqtapina. Chay Asutumandaqamllaqtan llaqtanna rirqan yach achikuqJisuspa shumaq nutisyanda.Chayshinam rirqan Sesarya llaqtamanch ayashtin.

Chay Sawlum Jisuspi kriyirqan

9 1Chaykamanqam chay Sawluqa manashaykuq juraparqan,

nata wanchinambaq. Chaymi rirqan *maskamachikuq isrraylinu kuraman, 2

nata surqoshpa, Damasku llaqtamanrinambaq. Chaqa chay urdingunawanqamyuyarqan yaykuyta *sinagugawasikunaman, Jisuspi kriyiq ullqokunata,warmikunata prisushpa, Jirusalinmanapamushpa, chaypi dimandanambaq.3Piru urdingunata ch askishpa, riykaptinDamaskumanqam, yaqqana ch ayaptin,chay ñambiqa qonqaylla syilumanda suqancha jwirti micha lliwyashpa, payparridurninda limpu achikcharqan. 4Chaymipayqa pambaman bulakashpa, uyarqansyilumanda kayshina qayaqta:—¡Sawlu, Sawlu!

waykangi? nishpa.5Chaymi payqa tapurqan:—¿Pimir kangi, Taytitu? nishpa.Chay qayakuqqam nirqan:—Noqam kani Jisus. Noqatam

qesachawaykangi.yapukushpaqa, ikiman garruchatamatqashpaqa, paylla chuqrikan.Chayshinallam qambis dañakaykangi,kayshina qesachawashpaqa, nishpa.

6Chaymi Sawluqa ancha manchaywanch apsikashpa, tapurqan:

8 9

287

—Taytitu, ¿imatamir munangiruranaypaq? nishpa.Chaymi Siñurninchiq Jisusqa nirqan:—Atarishpa riy chay Damasku

llaqtaman. Waqpim rinllapa nishuq,imata ruranayki, nishpa.

7

llapa chay qayakuqtaqa. Piru manampitapis rikarqanllapachu. Chaymi anchamancharqanllapa. 8Sawluqampambamanda atarishpa, mananaatirqanchu nimatapis rikakuyta. Chaymichay pullan riqkunaqa, rambashpana,aparqanllapa chay Damasku llaqtaman.9Chaypim kimsa diyata karqan. Chaykimsa diya tukuytam mana nimatapisrikakurqanchu, ni mikurqanchu, niimatapis upyarqanchu.

10Chay Damaskupiqam suq runaAnaniyas shutiq tiyarqan. Paymi Jisuspiancha yuyakuq. Chaymi Siñurninchiqqapayman rikakushpa suq *musqoypishinanirqan:—¡Ananiyas! nishpa.Chaymi Ananiyasqa nirqan:—¿Imamiri, Taytitu? Kaypim kani,

nishpa.11Chaymi Siñurninchiqqa Ananiyasta

nirqan:—Atarishpa, riy chay kalli “Dirichu”

shutiqman. Chay Judaspa wasinmanch ayashpa, tapukuy suq runa Sawlushutiqpaq. Payqam Tarsu llaqtamanda.Noqamannam mañakuykan. 12Paymisuq musqoypishina rikashushqa,pusadanman ch ayaykaqta, makikitasawambi ruraykaqta, mushuqmandarikakunambaq, nishpa.

13Siñurninchiq nishqandauyashpaqam, Ananiyasqa nirqan:—Taytitu,

washqa chay runapaqqa: “Chayqamancha malu”, nishpa. Jirusalimbiqashqambi kriyiqkunata ancha qesachashqa.14Kananqash chay runaqa kamachikuq

*isrraylinu kurakunamanda urdingunatasurqoshpa, kay Damaskumannashamushqa,nata prisuwananllapa, nishpa.

15Chayshina niptimbismi,chiqqa nirirqan:—Riylla. Noqam chay runataqa

akrashqa kani,nata gubyirnundinda, *Isrrayilmandakaqkunatapis noqapaqyach achikunambaq. 16Noqam paytaqarini yach achiq: Kayshinam ringi ñakaqnoqapi kriyishqaykirayku, nishpa.

17Chayshina Siñurninchiq niptinqam,Ananiyasqa rirqanna Sawluman.Ch ayashpaqam, chay wasimanyaykushpa, Sawlupa sawambi makindarurashpa, nirqan:—Masita Sawlu,

tikim, Siñurninchiq Jisus qamanrikakurqan, ¿manachu? Paymikach amuwashqa, mushuqmandarikakurinayki, Dyuspa *SantuIspiritunda ch askinayki, nishpa.

18Chayshina niptinqam, Sawlupañawinmanda ishkirqan piskadupaqarachangunashina. Chayshinaishkiptinqam, rikakurqanna. ChaymiSawluqa chay uras atarishpa,qanna. 19Chaymandaqam mikushpaqa,jwirsayuqna karqan. Kanan wakindiyakunam Jisuspi kriyiqkunawannakidarqan chay Damasku llaqtapi.

Sawlum yach achikurqan Damaskupi20Chaymandaqam Sawluqa chay

Damaskupiqa *sinaguga wasikunapinakayshina yach achikurqan:—Taytanchiq Dyuspa Churinmi

Jisusqa, nishpa.21Chayshina yach achikuptinmi,

yumbay chay uyaqkunaqa anchaispantashqata ninakuqllapa:—¿Manachu kay runaqa Jirusalimbi

Jisuspi kriyiqkunata qesachashpa puriq?

9

288

¿Manachu kay Damaskumanshamurqan, Jisuspi kriyiqkunataprisushpa, chay kamachikuq *isrraylinukurakunaman apanambaq? nishpa.

22Piru Sawluqam ancha animakashpa,chay Damaskupi yach achikurqan, chayisrraylinukunata binsinangaman:—Tayta *

durta kach amushqana. Paymi Jisus,nishpa.Ancha shumaqta yach achikuptinmi,

mana pipis atirqanchu nimata niytaSawlutaqa.

Sawlum washakarqanisrraylinukunamanda

23Chaymanda achka diyakunapasaptinnam, wakin isrraylinukunaqaDamaskupi tandakashpa, parlarqanllapaSawluta wanchinanllapa. 24Chaymichay ch iqniqkunaqa chay llaqtapamurallamba pungungunapi chishyashtinyuraqashtin shuyaqllapa, Sawlulluqshiptin, chaypi wanchinanllapa.

tinqam, Sawluqa yach arqanna.25Chaymi Jisuspi kriyiqkunaqaSawlutaqa tutap aparqanllapa,murallapa sawanda surqoq. Chaymichay altu murallapa sawanmandawaskakunawan suq atun kanastapiishkichirqanllapa sawa laduman.Chayshinam washakarqan Sawluqa.

Sawlum rirqan Jirusalin llaqtaman26Sawluqam Jirusalin llaqtaman

ch ayashpaqa,naman tandakayta.naqam Sawlutaqa ancha mancharqanllapa.Chaqa manam kriyirqanllapachu: Sawlumallipta Jisuspi kriyishqa, nishpaqa. 27Piruchay runa Birnabim Sawluta *naman apashpa, nirqan:—Kay Sawluqam ñambi rikashqa

Siñurninchiq Jisusta.

chiqmi payta parlachishqa. Kanan

pachu, payqa Jisuspaq yach achikurqan,nishpa.

28

wanna puriq Jirusalimbiqa. 29Kananmanam nimata manchashpachu, Sawluqarirqan Siñurninchiq Jisuspaq yach achiq*grigupi rimaq isrraylinukunata. Pirupaykunaqam Sawluwan taripanakushpa,paytaqa munarqanllapana wanchiyta.30Chayta yach ashpaqam,

llapa. Waqmandaqam kach arqanllapa,Tarsu llaqtanman kutinambaq.

31Chaymi chay *prubinsya Judiyapi,Galiliyapi, *

llapa. Paykunaqam Dyuspi anchayuyakushpa, payta ancha rrispitashpaancha animakarqanllapa. Kanan Dyuspa*Santu Ispiritunmi paykunataqa anchayanaparqan, masta achkayananllapa.

Iniyasmi kach akarqan32Pidruqam puriq Jisuspi kriyiqkunata

watukushpa. Chaymi rirqanwatukuq Lidallaqtapi tiyaq kriyiqmasingunata. 33Waqpimtingunakurqan suq runa Iniyas shutiqwan.Chay Iniyasqam *wañushqashina kwirpuyuqkarqan. Chaymimana atishpa kuyuyta, uchuwatas tukuyta kamapilla kashqa karqan.34Pidruqam payta nirqan:—Iniyas, Jisukristum kach akachishungi.

Mayá, atarishpa, kamaykita allichay, nishpa.Chayshina niptinqam, Iniyasqa

kach akashpa, dasna atarirqan. 35ChaymiLida llaqtapi, Sharun llaqtapi tiyaqkunachayta rikashpaqa, unay duktrinandadijashpa, Jisuspina kriyirqanllapa.

Durkasmi wañushqanmandakawsamurqan

36Chay tyimpupiqam Jupi llaqtapitiyarqan suq warmi Tabita shutiq.

9

289

*Grigu rimaypiqam chay shutinqamunan niyta “Durkas”. Chay warmiqamJisuspi ancha kriyiq. Chaymi payqatukuy laya allikunata rurashpa,nata yanapaq. 37Piru chay tyimpupiqamchay Durkasta nanay piskaptin,wañurqanna. Chaymi kwirpundamayllachishpa, aparqanllapa suq wasipa

llapa. 38Lida llaqtaqam Jupi llaqtapasirkambi karqan. Chaymi chay almaDurkaspa kriyiq masinguna yach ashpa:Pidruqash Lidapi, nishpaqa, ishkayrunata kach arqanllapa, Pidrutaapamunanllapa. Chay riqkunaqampaytaqa nirqan:—Yush ayku kanalitan aku Jupiman,

nishpa.39Chayshina niptinmi, Pidruqa

paykunawanna shamurqan.Ch ayamuptinqam, aparqanllapa chayalma Durkasta bilaykashqanman.Chaypina kaptinqam, achka biyudakunaPidrupa rridurninman tandakashpa,ancha waqashpa, payta rikachishpa,nirqanllapa:—Kay mudanaytam qowarqan almita

Durkas, nishpa.40Chaymandaqam Pidruqa ukumanda

surqorqan yumbay chay almapikaqkunata.kushpa, Dyusman mañakurqan.Chaymandaqam chay almitataqachapashpa, nirqan:—Tabita, atariy, nishpa.

shina rikch akamushpa,manda kawsamurqan. Pidrutarikashpaqam, tiyamurqanna. 41

mandaqam Pidruqa, makinmandapiskashpa, Durkastaqa shayachirqanna.Chay biyudakunata,natapis qayashpam,tana rikachirqan. 42Chaymi rikaqkunachay famata suqkunata parlachiptin,

tukuy Jupipi tiyaqkuna yach arqanllapa.Chayraykum achka runakuna,warmikuna Jisuspi kriyirqanllapa.43Kanan Pidruqam achka diyata Jupillaqtapi tiyarqan Simumba wasimbi.Chay Simunqam kush tyimbripi trabajaqqarakunata allichashpa, ama angutachakinambaq.

Pidrum kamachikuq suldaduKurnilyuwan parlarqan

10 1Sesarya llaqtapim tiyaq suq runaKurnilyu shutiq. Paymi achka

*rrumanu suldadukunapa kamachikuqninkarqan. Paypa trupanmi Italyanu Trupashutiq. 2Chay Kurnilyuqam warminwan,wambrangunawan Dyusta ancha allitakasushpa, aduraqllapa. Payqam Dyustaancha rrispitashpa, mana nima malutamunarqanchu rurayta. Chaymi tukuy diyaDyusman mañakuq. Kanan anchamyanapaq mana nimayuq *isrraylinukunata,qellayta qoshpa. 3Suq diyam las tris di latarditach i, Kurnilyuqa suq *shina rikarqan Dyuspa anjilninda. Paykashqanman yaykushpam, chay anjilqanirqan:—¡Kurnilyu! nishpa.4

qata chapashpa, anjiltaqa nirqan:—¿Imamir Taytitu? nishpa.Chaymi anjilqa nirqan:—Tayta Dyusmi uyashushqa, payman

mañakuptiki. Pubrikunata yanapaptikim,ancha gustashqa. 5Kach ay runakunataJupi llaqtaman, apamunambaq suq runaSimun shutiqta. Payllam Pidrupis shutin.6Tukayun Simumba wasimbim tiyaykan.Chay tukayunqam trabajan qarakunataallichashpa, ama anguta chakinambaq.Wasinqam *mar yakupa manyambi. ChayPidruqam shamushpa, rin yach achishuq:“Kaykunata ruray”, nishpa.

7Chaymi chay anjil chayshina nishpariptinqa, Kurnilyuqa suq yanapaq

9 10

290

suldadunda, ishkay kriyadundaqayarqan. Chay suldadunmi Dyuspikriyishpa, Kurnilyuta ancha allitayanapaq. 8Chaymi chay anjil nishqandamanyaqlla parlachishpa, paykunataqakach arqan rinanllapa Jupiman, SimunPidruta apamunanllapa.

9Qayandinqam yaqqana Jupimanch ayaykaptinqa, larrdusinach i karqan.Chay urasmi Pidruqa lluqshirqan wasipa*sawanman, Dyusman mañakuq.10Payqam ancha mallaqnashpa,munarqanna mikuyta. Yanushpaallichanangaman mikunataqa, Pidruqa*musqoypishina 11rikarqan syilutakich akaykaqta. Kanan anaqmandam kaypachaman ishkimurqan atun jirgashina,watadu ch usku manyangunamanda.12Ukumbiqam karqan tukuy laya manamikuypaq animalkuna: wakinqam ch uskuch akiyuqkuna karqan; wakinqamkulibrakuna; wakinnataqmi pishqokunakarqan. 13Chaykunata chapaykaptinmi,uyarqan suq rimaq kayshina niqta:—Pidru, atarishpa, wanchishpa,

chaykunata mikuy, nishpa.14Chaymi Pidruqa nirqan:—Taytitu, manam nunka chay layamapa

animalkunataqamikushqachu kani, nishpa.15Chaymi chay niqqa nirqan:—Taytanchiq Dyus pichashqandaqa,

ama “mapam” niychu, nishpa.16Chayshinam pasarqan kimsa kutinda.

Chaymandaqam syilumanna kutirirqan chayjirgashina ukumbi kaq animalkunawan.17Piru Pidruqam anchamunarqan yach aytachaymusqoypishina rikashqambaq:¿Imapaqraq chayshinaqa kashqa? nishpa.Chayshina ancha yuyaykaptinmi, Kurnilyukach ashqan runakunaqa Simumbawasimbaq tapukuykarqan. Simumbapungunman ch ayashpam, 18paykunaqakayshina qayakurqanllapa:—¿Kay wasipichu tiyan Simun

Pidruqa? nishpa.

19Kanan Pidru chay rikashqambaqyuyaykaptinmi, Dyuspa *SantuIspiritunqa nirqan:—Chapakuy. Kimsa runakunam

maskashuykangi. 20Atarishpa, ishkishpa,(chay mana *isrraylinu kaqkunawan)riy, ama nimatapis yuyashpachu. Chaqanoqam paykunataqa kach amushqakani, qaman shamunanllapa, nishpa.

21Chaymi Pidruqa *wasipasawanmanda ishkimushpa, Kurnilyukach ashqan runakunata nirqan:—Noqam kani Simun Pidru. ¿Imapaqmi

shamushqallapa kangi? nishpa.22Chaymi paykunaqa nirqan:—Noqaykunaqam shamuni, Kurnilyu

kach amuwaptin. Paymi suldadukunapakamachikuqnin. Pay Dyusta anchakasuptinmi, yumbay isrraylinukunapaytaqa allin runapaq riqsinllapa. ChaymiDyuspa suq anjilnin Kurnilyuta kayshinanishqa karqan: “Kurnilyu, Simun Pidrutaqayachiy, kay wasikiman shamushpa,Dyuspaq yach achishunambaq”, nishpa.

23Chayshina niptinllapam, Pidruqapaykunata pusadanman ch ayachirqan.Chaymi chay tutaqa chay pusadapinakidarqanllapa.wanna Pidruqa rirqan. Wakin jupinukriyiq masingunam yapachashpa, pullanrirqanllapa. 24

paqam, qayandinraq Sesarya llaqtamanqach ayarqanllapa.nata, yanasungunata (yanasangunata)tandashpa, Pidruta shuyaykarqanllapa.25Pidru ch ayaykaptinqam, Kurnilyuqawasinmanda lluqshirqan ch ayachinambaq.Chaymi ñawpambi qonqorikurqan, Pidrutaaduranambaq. 26

taqa atarichishpa nirqan:—Shayay. Ama adurawaychu. Chaqa

noqapismi qamshina runalla kani,nishpa.

27Chaymandaqam PidruqaKurnilyuwan parlaqshina, wasinman

10

291

yaykushpa, achka runakunata tarirqan.28Chaymi Pidruqa yumbayta nirqan:—Qamkunaqam yach angillapa,

noqaykuna isrraylinupa duktrinayllapamkamachiwan,llapa. Manam dijawanchu, qamkunawantandakanayqa. Chaqa kamachiwanllapam,ama ni wasikipa pungunman ch ayanaypaq.Piru Tayta Dyusmi kayshinayach achiwashqa: “Pidru, ama pipaqpis‘mapa’, niychu”, nishpa. 29

waptiki, utqaymaya shamushqa kani, mananimatapis nishpachu.Mayá, ¿imapaqmirqayachiwashqa kangi? nishpa.

30Chaymi Kurnilyuqa nirqan:—Kananwanqam ch usku diyana kay

urasch i noqaqa kay wasiypi ayunashpa,Dyusman mañakuykarqay. Las tris di latardich i ñawpaypi rikakurqan suq runallipyaykaq bistiduyuq. 31Chay runamniwarqan: “Kurnilyu,tikim, payqa uyashushqa. Pubrikunatayanapaptikim, ancha gustashqa. 32Kach ayrunakunata Jupi llaqtaman,apamunambaq Simunda. Payllam shutinPidrupis. Payqam ch ayamushpa, rinkunashuq. *Mar yakupa manyambimtukayun Simumba wasimbi tiyaykan. Chaytukayunqam trabajan qarakunataallichashpa, ama anguta chakinambaq”,nishpa. 33Chayshina niwaptinmi, utqaymaya kachnambaq. Shamushpaqam ancha allitarurashqa kangi. Kananqam yumbay kaypikanillapa Dyuspa ñawpambi. Anchammunanillapa qamta uyashuyta,nata yachqanda, nishpa.

Pidrum yach achikurqanKurnilyupa wasimbi

34Chaymi Pidruqa paykunata nirqan:—Kananqam ancha allita yach ani:

Tayta Dyusqam mana ni pitapissawachanchu. 35Ashwanmi yumbay laya

paqa, wambrambaq riqsin, mayqan*nasyunmanda kaptimbis. 36

tuqam yumbaypa Kamachikuqninchiq.Dyusmi puntata paytaqa kach amurqanisrraylinukunaman, *shumaqnutisyanda paykunata yach achishpa,Dyuswan alliyananllapa. 37

naqam ancha allita yach angi

niypi pasashqanda. Puntatam *JwanShutichikuq *Dyus AkrashqanWashadurpaq yach achikushpa, achkakriyiqkunata shutichirqan.daqam Jisukristuqa *prubinsyaGaliliyapi puntata yach achikurqan,nishpa. 38Qamkunaqamyach angillapapis: Taytanchiq DyusmiChurin Jisus Nasaritmanda kaqta *SantuIspiritunda qoshpa, ancha pudirniyuqtarurarqan. Chay Jisusqam allikunatallarurashpa kawsarqan. Kanan Tayta Dyusyanapaptinmi,nata *dyablumanda washarqan, nishpa.39Jisus rurashqandaqam Jirusalimbi,

llapa kani. Chaymi noqaykunaqatistigun kanillapa. Paytam kruspiklabashpa, wanchirqanllapa. 40PiruTayta Dyusqam kimsa diyamandakawsachimushpa,naman rikakunambaq. 41Manam

qanchu.nata akrawarqan, tistigungunakanayllapa. Chaymi noqaykunamanllarikakurqanqa. Chaqa alliptakawsamushqa kaptinmi, pay kikinwanmikushqallapa kani, (*ubaspa yakunda)upyashqallapa kani. 42

nata kamachiwashqa, runakunatakayshina yach achinaypaq: “DyusmiJisusta kach amushqa, wañuqkunapa,kawsaqkunapa juyisnin kanambaq”,nishpa. 43Kanan ancha unay tyimpupim

10

292

*Dyuspaq rimaqkuna Jisuspaq kayshinanishqallapa karqan: “Mayqan paypikriyiqqam, uchangunamanda pirdunadurin kaq”, nishpa.

Dyusmi furastirukunataSantu Ispiritunda qorqan

44Pidru paykunatayach achiykaptinmi, Dyuspa *SantuIspiritunqa shamurqan chay yumbayuyaqkunaman. 45-46Chaymi chay*isrraylinu kriyiq masinguna chaytarikashpaqa, ancha ispantarqanllapa.Chaqa chay runakunatam uyarqanllapadasitu mushuq laya rimaykunapiparlaptinllapa,llapa. Chaymi paykunaqa yach arqan:Tayta Dyusqam jwirakunatapis SantuIspiritunda qoshqa, nishpa. 47ChaymiPidruqa chay kriyiq isrraylinukunatanirqan:—

llapachu niyta: “Ama shutikuyllapachu”,nishpaqa. Rikay, paykunapisminoqanchiq isrraylinukunashina SantuIspirituta ch askishqallapa, ¿manachu?nishpa.

48Chayshina nishpaqam, Pidruqakamachikurqan, shutikunanllapaJisukristupa shutimbi. ChaymandaqamPidruta ancha rrugarqanllapa,paykunawan mas diyakunatakidanambaq. Chayshinam karqan.

Pidrutam anyarqanllapa

11 1*Apustulkunaqam Judiyapitiyaq *

gunawan yach arqanllapa: Chay manaisrraylinu kaqkunapisshi Tayta Dyusnishqambi kriyishqallapa, nishpa.2Wakin isrraylinu kriyiq masingunaqamancha munarqanllapa, yumbaykriyiqkunapa *kwirpumbi siñaltarurananllapa, isrraylinukunashinakanambaq. Chaymi Jirusalinman

kutiriptinqa, Pidruta kayshinaanyarqanllapa:

3—¿Imapaqmi rishqa kangi chaymana isrraylinu kaqkunamanqa?¡Atatay! ¿Ima paykunawanchumikushqa kangi? nishpa.

4Chayshina anyaptinllapam, Pidruqachay pasashqanda manyaqlla nirqan:

5—Jupi llaqtapim kashqa kani.Chaypi Dyusman mañakuykashpam, suq*musqoypishina rikarqay syilumandaishkimuqta suq atun jirgatashina,ch usku puntanmanda watashqata.Ishkimurqanqam noqa kashqayman.6Ukunman allita chapakushpam,rikarqay achka laya mana mikuypaqanimalkunata: ch usku ch akiyuqanimalkunata, kita animalkunata,kulibrakunata, pishqokunata.7Chaymandaqam uyarqay suq rimaqkayshina niwaqta: “Pidru, atarishpa,wanchishpa, mikuy”, nishpa. 8Chayminoqaqa nirqay: “Taytitu, manamatinichu kay laya animalkunataqamikuyta. Chaqa manam nunka kaymapa animalkunataqa mikushqachukani”, nishpa. 9Chaymi chaysyilumanda qayawaqqa niwarqan:“Dyus pichashqandaqa ama ‘mapa’niychu”, nishpa. 10

nalla kimsa kutinda karqan.daqam chay jirgashinaqa kutirirqannasyiluman.

11’Chay urasmi kimsa runakunach ayamurqan chay wasi kashqayman.Paykunatam suq furastiru runa Sesaryallaqtamanda kach ashqa karqanapawanambaq. 12Awnki paykunafurastirukuna kaptimbismi, Dyuspa*Santu Ispiritun niwarqan paykunawanrinaypaq, ama nimatapis yuyashpachu.Chaymi noqapa pullay rishqallapa kaysayis kriyiq masikuna. Yumbaypaykunawanmi ch ayashpa,llapa kani suq runapa wasinman.

10 11

293

13Chay runaqam noqaykunata kayshinaparlachiwarqan: “Wasiypim rikashqakani Dyuspa anjilninda, ñawpambishayaykaqta. Chay anjilmi noqataniwarqan: ‘Kach ay runakunata,rinambaq Jupi llaqtaman, apamuq suqruna Simun shutiqta. Payllam Pidrupisshutin. 14Paymi shamushpayach achishunqa, imatam alli ruranayki,tukuy ayllundiki washadu kanaykillapa’”, nishpa. 15Chaymandaqam noqach ayashpa, paykunatayach achiykaptiy, Dyuspa SantuIspiritun paykunaman shamurqan,noqanchiqkunaman shamushqanshina.16Chaymi yuyashqa kani Siñurninchiqkayshina nishqanda: “Alliptam *Jwan

kushqa. Piru Dyusmi qamkunataqa rinshutichishuqllapa Santu Ispiritumbapudirninwan,wanna purinaykillapa. Manamyakuwanllachu”, nishpa. 17Chaqa

tupi kriyiptinchiq, Santu Ispiritundaqowashqa kanchiq, ¿manachu?Chayshinam chay jwira runakunatapiskikin Tayta Dyus Ispiritunda qoptinqa,¿pitaq noqaqa kani ninaypaq TaytaDyusta “Ama qoychu”, nishpaqa?

18Chayshina Pidru niptinmi, chayjirusaliniru kriyiq masingunaqauyashpa, uyararqanllapana.daqam Dyusta ancha alabarqanllapa:—¡Tayta Dyusqam chay mana *

linu kaqkunatapis yanapashqana,uchangunata dijashpa, tukuy tyimpupaqpaywanna kawsananllapa! nishpa.

Antyukiya llaqtapim Jisuspikriyiqkunata qesacharqanllapa

19

paqam, Jisuspi achka kriyiqkunatapisqesachaqllapa.naqa Jirusalinmanda mitikashpa,

rirqanllapa *prubinsya Finisyaman,prubinsya Chipriman, Antyukiyallaqtamambis. Waq prubinsyakunapimpaykunaqa yach achiqllapa *Dyuspa

natalla. Manaraqmi yach achiqllapachuchay mana isrraylinu kaqkunataqa.20Jisuspi wakin kriyiqkunaqam chayprubinsya Chiprimanda, chay suqprubinsya Sirinipa kapitalninmandaAntyukiya llaqtaman rirqanllapa.Chaypiqam paykunaqa Jisuspa shumaqnutisyanda yachnata, tukuy chay mana isrraylinukaqkunatapis. 21Siñurninchiq chayyach achikuqkunata yanapaptinmi,achka runakuna unay duktrinangunatadijashpa, Jisuspina kriyirqanllapa.

22Kriyiq masinchiq Jirusalimbitandakaqkunam chay famatayach ashpaqa, Birnabita kach arqan,rinambaq Antyukiyaman, chay mushuqkriyiqkunata rikaq. 23Birnabiqamwaqman ch ayashpaqa, rikashpa Dyuspaykunata yanapashqanda, anchakushikurqan. Chaymi paykunataqashumaqta kunarqan, tukuy shunqoJisusta kasushpa kawsanambaqllapa.24Chay Birnabiqam ancha allin runakarqan. Chaqa Jisuspim ancha allitayuyakurqan. Chaymi Dyuspa *SantuIspiritun chay Birnabitaqa anchayanaparqan, allita yach achikuptin,achka runakuna, warmikuna Jisuspikriyinanllapa.

25Chaymandaqam Birnabiqa rirqannaTarsu llaqtaman, Sawluta maskaq. [Nuta: Chay Sawlullam Pablupis shutiq.] Tarishpaqamaparqan Antyukiya llaqtaman.26

nawan tiyashpa, achka runakunata,warmikunata yach achirqanllapa. Waq

napaqqa puntata “Kristyanukuna”,nirqanllapa, Kristupi kriyishqanllaparayku.

11

294

27Chay tyimpupim *Dyuspaq wakinrimaqkuna, Jirusalinmanda rirqanAntyukiyaman. 28Suqninmi shutirqanAgabu. Paymi rishpa,napa ch awpimbi shayashpa, DyuspaSantu Ispiritun yanapaptin, nirqan:—Tukuy maypim ambruna rin kaq,

nishpa.Chaqa allibmi ambrunaqa karqan

*kushqan tyimpupi. 29Chaymi Jisuspikriyiqkunaqa chay Antyukiya llaqtapiparlashpa, tandarqanllapa qellayta,kach anambaqllapa prubinsya Judiyapitiyaq kriyiq masinchiqkunaman.Yumbaymi atishqangaman qellaytaqorqanllapa. 30Chayshina ufrindaqellayta tandashpam, Birnabita, Sawlutaqoshpa, kach arqanllapa, prubinsyaJudiyapi tiyaq kriyiqkunapa*yach achikuq ansyanungunataqonambaq.

Gubyirnu Irudis Jakubuta wanchishpam,Pidruta karsilarqan

12 1Chay tyimpupim gubyirnu*Irudisqa ancha qesacharqan

Jisuspi wakin kriyiqkunata. 2Jwambamasan *Jakubutam *atun kuchilluwanwanchichirqan. 3Chay mana kriyiq*isrraylinukunaqam ancha gustarqanchay wanchishqanqa. Chaymi chayIrudisqa kamachikurqan Pidrutapisprisushpa, karsilman apananllapa.Chayshinam Irudisqa rurarqan *Paskwafyistapa tyimpumbi. Chay fyistapiqammana *libadurayuq tandata mikuqllapa.4Chay Irudismi Pidruta prisuchishpa,karsilman wichushpa, 16 suldadukunatakamachirqan, ch usku chnakushpa, punchawnindin, tutapnindinallita kwidanambaqllapa. ChaqaIrudisqam yuyarqan Paskwa fyistapasaptin, yumbaypa ñawpanmanPidruta apanambaq,

chishpa, wanchinambaq. 5Chayshina

tinmi, Jisuspi kriyiqkunaqa Dyusman

karqanllapa Pidrupaqqa.

Dyusmi Pidruta karsilmanda surqorqan6

chinan diya ch ayamuykaptinqa, chayultimu tuta Pidruqa karsilpipuñuykarqan ishkay suldadukunapach awpimbi. Alli alli ishkay kadinawanchay suldadukunapi watadu karqan.Wakin suldadukunaqam karsilpapungunda kwidaykarqanllapa.

7Piru Dyuspa suq anjilninmirikakurqan chay karsilpi. Chaymi limpuachikchakurqan ukupiqa. Chay anjilqamPidruta kustillanmanda kuyuchishpa,rikch achishpa, nirqan:—Kanalitan atariy, nishpa.Chayshina niptinllam, Pidrupa

makingunamanda kadinakunaqa dasishkirqan. 8Chaymandaqam anjilqanirqan:—Wach ukuykita allichay; llanqekita

rurakuy, nishpaChayshina Pidru allichakaptinqam,

anjilqa nirqan:—Kapaykita rurakushpa, shamuy

ikiyta, nishpa.9Chaymi Pidruqa anjilpa ikindana

lluqshirqan. Piru payqam manayach arqanchu: ¿Alliptachu lluqshiykaniichu *musqoypishina rikaykani? nishpa.10Piru Pidruqam chay anjilwanqasuldadukunapa ch awpinda pasarqan.Chaymandaqam mas ñawpamanrishpaqa, suq suldadukunapach awpindapis pasarqan. Chayshinamch ayarqanllapa karsilpa sawapungunman. Chay jirrumanda atunpunguqam gustunlla kich akarqan.Chaymi lluqshishpaqa, chay anjilqaPidruwan sawa ñandana rirqan. Ashla

11 12

295

karukaq apashpaqam, sapalandanaPidrutaqa dijarqan. 11Chaymi Pidruqayuyarqan:—Kananqam yach ani: Alliptam

Dyusqa anjilninda kach amushqa,Irudismanda, yumbay chay isrraylinumasiykunamanda washawanambaq,nishpa.

12Chayshina ancha yuyashpaqam,Pidruqa rirqan Jwamba maman*Maryapa wasinman. Chay *JwanllamMarkuspis shutiq. Chay wasipim anchaachka kriyiq masikuna tandakashpa,Pidrupaq Dyusman mañakuykarqan.13Pidruqam chay wasimanch ayashpaqa, punguta takarqan.Chayta uyashpaqam, suq china Rrudishutiq kallparqan chapakuq: ¿Piraqpunguta takaykan? nishpa. 14Chaychinaqam rimayninmandalla Pidrutariqsishpa, ancha kushikurqan. Chaymimanaraq ni punguta kich ashpachu,kallparqan Jisuspi kriyiqkunata abisaq:—¡Kaypinam Pidruqa! nishpa.15

pachu nirqanllapa:—Luka imash kangi, nishpa.Piru chinaqam nirirqan:—Allibmiri kaypina Pidruqa, nishpa.Paykunaqa nirqanllapa:—Manam paychu. Chayqach i anjilnin

ima, nishpa. [Nuta:llapa: Pidruta kwidaq anjil ichu Pidrupa almanch i shamushqa, nishpa.]

16

manqam,qanlla. Chaymi paykuna pungutakich ashpa, payta rikashpaqa, anchaispantarqanllapa. 17Chaymi Pidruqamakinwan siñiyarqan uyarananllapa.Chaymandaqam paykunataqa nirqan:—Kayshinam Tayta Dyusqa

karsilmanda surqowashqa.qayllapata niyllapa *Jakubuta, yumbaykriyiq masinchiqkunata, nishpa.

Chayshina nishpaqam, Pidruqa suqlugarmanna rirqan.

18Chaymandaqam achikyaykaptinna,chay suldadukunaqa Pidru chunchanakaptinqa,paqa, paykunapura anyanakurqan.Chaqa manam atirqanllapachuyach ayta: Maypinam Pidruqa, nishpa.19Chaymi chay Irudisqa kamachikurqan,Pidruta maskanambaqllapa. Mananaatiptinllapa tariytaqam, Irudisqakamachikurqan, wanchinanllapa chaykwidakuq suldadukunata, Pidruchingashqanrayku. Chaymandaqamchay gubyirnu Irudisqa chay *prubinsyaJudiyamanda lluqshishpa, ura Sesaryallaqtaman rirqan tiyaq.

Irudismi wañurqan20Chay gubyirnu *Irudispa *

nimba ladumbim ishkay llaqtakunakarqan. Suqmi shutirqan Tiru. Suqqamshutirqan Sidun. Chay llaqtakunapitiyaqkunawanmi Irudisqa piñakushqakarqan. Piru chay ishkay llaqtapitiyaqkunaqam ancha munarqanllapapaymanda mikunata randiyta. ChaymiIrudispa suq yanapakuqnin Blastushutiqwan yanasakarqanllapa, payyanapaptin, atinanllapa Irudiswanalliyayta. 21Chaymi Irudisqa chaykuntrangunata “ari” nirqan, suq diyapaywan parlanambaqllapa. Chay diyach ayaptinqam, payqa ancha shumaqtamudakushpa,kunan *trunumbi tiyaykarqan.Chaymandaqam ancha unayta rimarqan,yumbay paykuna uyanambaq. 22Chaymichay uyaqkunaqa ancha jwirtitanirqanllapa:—¡Kay Irudisqam mana yanqa

runallachu! ¡Ashwanmi payqa suq dyus!nishpa.

23Chayshina niptinllapaqam, IrudisqaDyusta mana alabashpachu, payna

12

296

ancha pudirniyuqpaq tukurqan. ChaymiDyuspa anjilninqa suq nanayta Irudistaqoptin, kurushpana, wañurqan.

24Piru chay tyimpupim *Dyuspa

karqan, tukuy maypi Jisuspaqyach achikuptinllapa.

25Chaymandaqam Birnabi Sawluwanchay ufrindata intrigashpa, Jirusalinllaqtamanda lluqshishpa, Antyukiyallaqtamanna kutirirqanllapa, pullanapashpa *Jwanda. Payllam Markuspisshutiq.

Birnabi Sawluwanmi rirqan karunasyungunaman yach achikuq

13 1Antyukiya llaqtapi tandakaqkriyintikunamandaqam karqan

*Dyuspaq rimaqkuna,yach achikuqkunapis. Paykunaqamshutiqllapa: Birnabi, Simun. ChaySimunllam Yanitapis shutiq.bismi suq runa Sirini llaqtamanda Lusyushutiq. Suqqam shutiq Manayin.Payqam Galiliyapa gubyirnun *Irudispapullan uywakashqa karqan. Suqqamkarqan Sawlu (Pablu). 2Suq diyampaykunaqa ayunashpa, Tayta Dyustaaduraykarqanllapa. Chaypim Dyuspa*Santu Ispiritunqa paykunata nirqan:—Akrayllapa Birnabita, Sawlutapis,

noqapaq yach achikunan. Chaqa noqampaykunata akrashqa kani, nishpa.

3Chaymi chay karguyuqkuna mastaayunashpa, Dyusman mañakushpa,Birnabipa,pata rurashpa, paykunapaq Dyusmanmañakurqanllapa. Chaymandaqampaykunata dispidirqanllapa,pana yach achikuq.

Birnabiwan Pablum Chipripi yach achikurqanllapa

4Chaymandaqam Dyuspa *SantuIspiritun paykunata kamachiptin,

Birnabiqa Sawluwan rirqanna Silusyallaqtaman. Waqmandaqam *yakupipuriq barkupi *mar yakupa ch awpindapasarqanllapa *yakupa ch awpimbi islaallpa Chipri shutiqman. 5Chay*prubinsya Chipripa Salaminallaqtanman ch ayashpaqam, *sinagugawasikunaman rishpa, chaypi *Dyuspashumaq nutisyandayach achikurqanllapa. *Jwan Markusmipullanllapa rirqan paykunatayanapashpa. 6Chay Chipripa yumbayllaqtangunaman rishpam,yach achikushpa, ch ayarqanllapa Pafusllaqtaman. Chaypiqam paykunaqatingunakurqan suq *isrraylinu Barjisusshutiqwan. Payqam bruju karqan.*Dyuspaq rimaq tukushpam,llullakushpa rimaq. 7Chay brujuqamkaykarqan gubirnadur Sirjyu Pawluwan.Chay gubirnadurqam anchayach ayniyuq runa karqan. PaymiBirnabita, Sawluta munarqan uyayta,Dyuspaq yach achikuptin. Chaymipaykunataqa qayachirqan. 8Chay brujuBarjisusmi *grigu rimaypi Ilimas shutiq.Paymi Birnabita Sawluta kuntrarqan,chay gubirnadur ama kriyinambaqJisuspi. 9Chaymi Sawlu (payllamPablupis shutiq), Dyuspa SantuIspiritunwan kashpa, chay brujutaancha chapashpa, nirqan:

10—¡Qam mana allin runallullakuqqam *dyablupa churin kangi!¡Allin kaqkunatam kuntrangi!¿Imapaqmi qamqa Dyus nishqandaqamunangi dañachiyta? 11Chaytarurashqaykiraykum, kananqa Dyus rinkastigashuq. Suq tyimpupaqmi mananaringichu rikaq ni rupayta, nishpa.Chayshina niptinllam, chay brujuqa

sarkuna kidarqan. Chaymi maskarqansuq runata, rambashpa apanambaq.12Pablu rurashqanda rikashpaqam, chaygubirnadurqa Jisuspina kriyirqan.

12 13

297

Kanan Dyuspaq yach achikuptinqam,ancha ispantashqata uyarqan.

Pablum Birnabiwan rirqanllapaPisidya llaqtaman

13Pafus llaqtamandam Pabluqapaywan kaqkunawan *yakupi puriqbarkuman lluqshishpa, rirqan*prubinsya Pan lyapa Pirji llaqtanman.Piru Jwan Markusqam paykunamandaakrakashpa, kutirqanna Jirusalinman.14Chaymandaqam paykunaqa chay Pirjillaqtamanda rirqanllapa prubinsyaPisidyapa Antyukiya llaqtanman.Chaypim *samana diyapi *sinagugawasiman yaykushpa tiyarqanllapa.15Chaypi kaqkunaqam *Muysispalibrungunata *napa librungunata liyiykarqanllapa.Chaymandaqam chay sinaguga wasipakamachikuqninguna Pabluta, Birnabitanirqanllapa:—Masitakuna, munashpa imata

kunawaytaqar kanalitanna niwayllapa,nishpa.

16Chayshina niptinllapam, Pabluqaatarishpa makinwan siñiyashpauyanambaqllapa, nirqan:—Uyawayllapa, llaqta masiy *

nukuna,napis. 17Taytanchiq Dyusmi unayisrraylinukunata akrarqan, suq atun*nasyun kanambaqllapa. Paykuna*llapam, ancha achkayachirqan.Chaymandaqam chay Ijiptumandapaykunata pudirninwan surqorqan.18

chiqkunata 40 watakunataagwantarqan,llapapis. 19

guna karqan. Chay nasyungunatamTayta Dyusqa chingachirqan, unayagwilunchiq isrraylinukunata partindaqonambaq, chaypi tiyanambaqllapa.

20Chaymandaqam juyiskunatanumbrarqan, 450 watakunata chayunay isrraylinukunata rikanambaq,*Dyuspaq rimaq *nangaman. 21Chaymandaqam Dyusmanmañakurqanllapa, akranambaq suqgubyirnuta, paykunata kamachinambaq.Chaymi Dyusqa gustunllapata rurashpa,numbrarqan Sawul shutiqta, 40watapaq gubyirnun kanambaq. ChaySawulqam Binjamin *atun ayllumandakarqan. Payqam Sispa churin karqan.

22’Chaymandaqam Tayta DyusqaSawulta kargunmanda surqoshpa,*Dabidta numbrarqan, gubyirnukanambaq. Dyusqam chay Dabidpaqnirqan: “Tarishqam kani *Isayipa churinDabidta. Payqam noqawan suqyuyayniyuq. Chaymi paywan anchakushikuni. Tukuy ima munashqaytamrin ruraq”, nishpa. 23Chay kikinDabidpa karu willkangunamandamJisusqa nasirqan, noqanchiqkunatawashawananchiq. Chayshinam TaytaDyusqa chay unaymandapachaufrisikushqanda kumplishqana.24Manaraq Jisus yach achikuptinmi,Jwan Shutichikuq isrraylinukunatapuntata yach achirqan, tukuy imauchangunata dijashpa, shutikunanllapa.25Yaqqana wañunan tyimpuch ayamuptinmi, Jwanqa kayshinayach achikurqan: “Manam qamkunayuyashqaykishina *Washadurchu kani.Kanangunaraqmi chay anchapudirniyuq Washadurqa rin shamuq.Paypa ñawpambiqam mana nimachukani. Chaymi niykillapa: Manambalinichu ni kriyadunshina llanqembawatunda paskanaypaq” nishpa.

26Pabluqam nirqambis:—*

kuna, yumbay qamkuna TaytanchiqDyusta aduraqkunatam kayshinaniykillapa, washadu kanaykillapa:

13

298

n 13.33 [Salmo 2.7] o 13.34 [Isaías 55.3] p 13.35 [Salmo 16.10]q 13.41 [Habacuc 1.5]

27Jirusalin llaqtapa kamachikuqningunaachka llaqta masingunawambismi manayach arqanllapachu:chiq, nishpaqa. Chaqa tukuy samanadiyapim *sinaguga wasikunapi *Dyuspaqrimaqkuna iskibrishqanda liyishpapis,paykunaqa mana intyindirqanchu. ChaymiJisusta sintinsyarqanllapa wanchinanllapa.Piru chayshina ruraptinllapaqam,

qanqa. 28Chaqa chay kuntraqkunam mananima uchata tarishpapis, Pilatutamañarqanllapa, Jisusta wanchinambaq.29Chayshinam *Dyuspa Santu LibrumbiJisuspaq nishqa karqan: “*Dyus AkrashqanWashadurtam rinllapa wanchiq”, nishpa.Allibmi chay nishqan kumpliptin, Jisuspakwirpunda krusmanda ishkichishpapambarqanllapa. 30Chayshina paykunawanchiptimbismi, Tayta Dyusqa Jisustawañushqanmanda kawsachimurqan.31Chaymandaqam Jisusqa kutin kutin*yach akuqningunaman rikakurqan.Paykunaqam Galiliyamanda JirusalinmanJisuswan shamushqallapa karqan.Kananqam runakunata, warmikunataJisuspaq yach achinllapa.

32’Chaymi noqaykuna shamushqallapakani yach achishuqllapa kay *shumaqnutisyata,kunata ufrisishqanda. 33Paykunapa karuwillkangunam kanchiqllapa. Chaymi TaytaDyusqa paykunata ufrisishqandanoqanchiqkunata kumpliwanchiq, Jisustawañushqanmanda kawsachimushpa.Chayraykum *Salmu ishkaypi TaytanchiqDyusqa Jisusta kayshina nin: “QamqamChuriy kangi. Noqaqam kananqakamashushqa kani, kwirpuyuq nasinayki”,nishpa.n 34

qanmanda kawsachimurqan, kwirpun amaismunambaq. Chaymi Dyuspa Santu

Librumbi kayshina nin: “Qamkunatam riniqoshuq chay Dabidta ufrisishqaytaqa”,nishpa.o 35Chayraykum suq salmupipisDabidqa Dyusta nirqan: “Manam ringichudijaq chay ancha kuyashqayki sirbishuqpakwirpun ismunambaqqa”, nishpa.p36Dabidmi chay tyimpumbi Dyusnishqanda kasushpa, achka runakunatayanaparqan. Chaymandaqam wañuptinqa,

napa ladumbi. Chaypinam Dabidpakwirpunqa ismurqan. 37Piru Jisusqammana chayshinachu karqan. AshwanmiTaytanchiq Dyus payta kawsachimuptin,paypa kwirpunqa mana ismurqanchu.(Chaymi yach anchiq: Dabidmi iskibrirqanJisuspaq, nishpa.) 38Masitakuna, kayshumaq nutisyata niykillapa: Jisusmiwañushqa,shunan, nishpa. 39Piru *nataqam mana atishqallapachu kanchiqkumpliyta, uchanchiqkunamandawashakananchiqqa. Piru kananqam Jisuspikriyiptinchiqllapa,llapa. 40Kwidawkish Tayta Dyusqaqamkunata kastigashungiman chay unaymalu runakunatashina. Chaqa *Dyuspaqrimaqkunam chay uchayuqkunapaqkayshina iskibrishqa Dyus nishqanda:

41 Uyakuyllapa qamkuna manakriyiqkuna, grasyapi pasaqkuna.Noqam milagrukunata rurashaq

kita, rikashpa ispantanaykillapa.

qaypaq yach achishuptimbismi,mana ringillapachu kriyiq.Chaymi ringillapa chingaq,nishpa.q

42

gunawan (yanasangunawan) *sinagugawasimanda lluqshiptinqa, chay mana

13

299

r 13.47 [Isaías 49.6]

isrraylinu kaqkunaqa paykunatarrugarqanllapa:—Qaya *samana diyapis noqaykunata

yach achiriway, nishpa.43Ushyakaptin chay rriyuñun, achka

isrraylinukuna, furastirukunapistandakarqanllapa PablumanBirnabiman. Chay furastirukunaqamisrraylinukunapa duktrinambi anchaallita kriyishqallapa karqan. Yumbaychay tandakaqkunatam PabluwanBirnabiqa ancha kunarqan, Dyuspimana shaykuq yuyakunanllapa: “Ancha

llapa” nishpa.44Qayandin samana diyapiqam chay

llaqtapi yaqqa yumbay tiyaqkunaqatandakarqanllapa, Dyus nishqandauyanambaq, Pabluwan Birnabiyach achikuptin. 45Chay yach achikuqisrraylinukunaqam, achka runakunatandakaqta rikashpaqa, PabluwanBirnabita ancha imbidyarqanllapa.Chaymi ancha kuntrashpa, Pablutamusyarqanllapa:—Manam chayshinachu.

raqmi. Qamqam mana nimatapisyach angichu, nishpa.

46Chaymi Pabluqa Birnabiwan mananimata manchashpachu, paykunatanirqan:—Allim kashqa, Dyus nishqanda puntata

qamkuna isrraylinu llaqta masiykunatayach achishunaypaq. Lukismi qamkunaqa*Dyuspa shumaq nutisyambaqyach achishuptiyqa, malpaq piskangillapa.Chayshina rurashpaqam, qamkunaqaalabis niykangillapa: “Manam munanichumushuq bidapi Dyuswan tukuy tyimpukawsayta” nishpa. Chaymi kananqa chaymana isrraylinu kaqkunata rini yach achiq.47Taytanchiq Dyusmi noqaykunatakayshina kamachiwashqa:

Noqam qamta suq michatashinarurashushqa kani. Chayri riyyumbay nasyungunaman,shumaq nutisyayta yach achikuq,noqapi kriyiptinllapa,manda washanaypaq, nishpa.r

48Chayta uyashpaqam, chay manaisrraylinu kaqkunaqa anchakushikushpa nirqanllapa:—Tayta Dyus nishqanqam ancha allin,

nishpa.

llapa Dyus nishqanda. Chaqa Dyusmipaykunata akrashqa karqan, mushuq

llapa. 49Chayshinam Dyuspa shumaqnutisyanda paykuna yach achikurqantukuy chay llaqtakunapi. 50Piru chayisrraylinukunaqam wakin warmi Dyuspikriyiqkunata,natapis llullakushpa willarqanllapa,piñakunambaq Pabluwan Birnabiwan.

qanllapa,gaman. 51Qatiptinllapaqam, PabluwanBirnabiqa chay llaqtamandalluqshishpa, llanqenllapamanda chayllaqtapa allpanda ch apsirqanllapa.(Chaytam rurarqanllapa, yumbayyach anambaq:yuqchu kanillapa qamkunawanqa,nishpa.) Chaymandaqam rirqanllapaIkuñu llaqtamanna. 52Piru Jisuspi chaymushuq kriyiqkunaqam Dyuspa *SantuIspiritunwan shunqonllapapi undakashpa, ancha kushikurqanllapa.

Pablum Birnabiwan Ikuñu llaqtapi yach achikurqan

14 1Ikuñu llaqtapiqam PabluqaBirnabiwan yaykurqan

*sinaguga wasiman. Chaypi paykunayach achikuptinmi, achka *

13 14

300

kuna,llapa. 2

nukunaqam yanqakunata rimashpa,ingañarqanllapa chay furastirukunata,

llapa. 3Piru Pabluwan Birnabiqam manapitapis manchashpachu, ashwan TaytaDyuspi allita yuyakushpa,nata kidarqanllapa yach achikushpa.Kanan Tayta Dyusqam paykunata anchayanaparqan, milagrukunataruranambaq, yumbay runakunayach anambaq: Allibmi TaytanchiqDyusqa kuyawanchiq. Allibmi Dyusqapaykunata yanapan, paypaqyach achikunanllapa, nishpa. 4Lukismichay Ikuñupi tiyaqkunaqa wakinqaisrraylinukunawan piskakarqanllapa.Wakinnataqmi *apustulkunatasawacharqanllapa. 5Chaymandaqam

nawan, Pabluta, Birnabita anyashpa,rumikunawan sitashpa wanchinanllapa.6Piru chayta yach ashpaqam, chayapustulkunaqa mitikashpa, rirqanllapa*prubinsya Likunaman: Listraman, Dirbiman, tukuyrridurnin kasiriyungunaman. 7Yumbaychay llaqtakunapim paykunaqayach achikurqanllapa *Dyuspa shumaqnutisyanda.

Pablutam sitarqanllapa Listra llaqtapi8-9Listra llaqtapim tiyarqan suq kuju

runa. Nasishqan diyamandapachammana nimatapis atirqanchu puriyta.Chaymi Pablu yach achikuptinqa,tiyashpalla payqa uyakuykarqan. KananPabluqam chay kujuta chapashpayuyarqan: Kay runaqam Dyuspi anchakriyin. Chaymi atin kach akayta, nishpa.10Chayshina yuyashpaqam, jwirtitarimashpa nirqan:—¡Mayá, dirichu shayay! nishpa.

Chaymi chay kujuqa das brinkashpa,shayashpa, purirqanna. 11Chaymichaypi kaqkunaqa Pablu rurashqandarikashpa, ancha jwirtita rimaynimbinirqanllapa:—Dyuskunam runakunapaq

tikrakashpa,llapa noqanchiqkunaman, nishpa.

12Chaymi Birnabipaq nirqanllapa:—Payqam mas pwidiq dyusninchiq

Jupitir.Pablupaqqam, ancha rimashqanrayku,

nirqanllapa:—Payqam dyusninchiqkunapaq rimaq

dyus Mirkuryu, nishpa.13Chay Listra llaqtapa yaykunambim

karqan chay dyusnin Jupitirpa aduranawasin. Chaymi chay dyus Jupitirpakuranqa turukunata, tuktukunataaparqan chay adurana wasiman, chayturukunata wanchishpa, Pabluta,Birnabita adurananllapa. 14ChaymiBirnabiwan Pabluqa chayta yach ashpa,ancha malaganayashpa, mudananrurakuykashqanda llikirqanllapa.Chaymandaqam chay runakunapaukunman kallpashpa, ancha jwirtitakayshina nirqanllapa:

15—¡Taytitukuna, imapaqmi kaytaqamunangillapa rurawayta!naqam qamkunashina runakunallakanillapa. Shamushqallapam kaniqamkunata willashuq chay amitulayakunapaq. Paykunaqam mananimapaq balinllapachu. Chay manabaliq dyuskunata dijashpana, TaytaDyus kawsaqtalla kasuyllapa. Chaqapayqam syiluta, kay pachata,nata, tukuy ima kaqkunata rurashqa.Chayri paytalla adurayllapa. 16Unay

nata dijarqan, paykuna munashqandarurashpa purinanllapa. 17Chayshinadijashpapismi, paykunataqa allikunatarurashpa, yach achirqan: Kayshinam

14

301

ancha allin kani, nishpa. Chaymitamyata kach amun; mikunanchiqtapuqochin,llapa, ashwan kushikushpa,chiqllapa, nishpa.

18Chayshina nishpapismi, anchatrabajus karqan,nambaq, ama chay turukunatawanchishpa adurananllapaqa.

19

kuna Antyukiyamanda, Ikuñumandach ayashpa chay Listra llaqtaman,inkitarqanllapa chay listranukunata,Pabluta ch iqninanllapa. Chaymi chayrunakunaqa kuntranna alsakashpa,rumikunawan ancha sitarqanllapa,Pabluta wanchinanllapa.daqam “Pabluqam wañushqana” nishpa,rrastrakushpa, aparqanllapa chayllaqtapa sawa chunchanman wichukuq.20Wichukushpa riptinllapaqam, Jisuspikriyiqkunaqa tandakarqan chay Pablukashqanman.llapam, Pabluqa atarirqan.daqam kutirqanna chay llaqtaman.Qayandinqam Birnabiwan Dirbillaqtaman rirqan.

21Waq Dirbipiqam Pablu Birnabiwan*Dyuspa shumaq nutisyandayach achikuptinqa, achka runakuna,warmikuna Jisukristupi kriyirqanllapa.Chaymandaqam chay apustulkunaqakutirqanllapa Listraman, Ikuñuman,Antyukiyaman. 22Chay llaqtakunapiqamkriyiq masingunata kunashpaanimachirqan,llapa, paypi allita yuyakushpakawsananllapa. Paykunatam nirqambis:—Syiluman rinanchiq Dyuswan

tiyaqqam,llapa padisiq, nishpa.

23Chay purishqanllapa llaqtakunapimallin runakunata numbrarqanllapa,Jisuspi kriyiqkunapa *yach achikuqansyanunguna kanambaqllapa.

Chaymandaqam ayunashpa,tuman mañakurqanllapa,kunata yanapanambaq, shumaqtakawsananllapa.llapa karqan.

Pablum Birnabiwan kutirirqan prubinsyaSiryamanda Antyukiya llaqtaman

24Chaymandaqam *prubinsya Pisidyatapasashpa, ch ayarqanllapa prubinsyaPan lyaman. 25Pirji llaqtapipismiyach achikurqan *Dyuspa shumaqnutisyanda. Chaymandaqam Atalyamannarirqanllapa. 26Waqmandaqam *yakupipuriq barkupi *mar yakuta pasashpa,prubinsya Siryapa Antyukiya llaqtanmanch ayarqanllapa. Chay llaqtapi tiyaq kriyiqmasingunam Pabluta,qallapa karqan, chay karu *naman rinanllapa, Dyus nishqandayach achikuq. Chayshina numbrashpaqam,Dyusman mañakushqallapa karqan, tukuyimapi paykunata yanapanambaq. Chaymi

pana.27

yaman ch ayashpaqa,nata tandashpa, manyaqlla parlachirqanpaykunawan tukuy ima Dyusrurashqanda. Parlachirqambismi Dyuschay mana isrraylinu kaqkunatayanapashqanda, paypi kriyinanllapa.28Chaymandaqam Pabluqa Birnabiwan

nawan tiyarqan achka tyimputa.

Apustulkuna ansyanukunawanmi Jirusalimbi tandakarqanllapa

15 1Chay tyimpuqam wakinrunakuna rishqa karqan

*prubinsya Judiyamanda Antyukiyallaqtaman.nata kayshina yach achirqanllapa:—*Muysis kamachikushqanda

kasushpa, *kwirpuykipi chay siñalta

14 15

302

rurayllapa, atinaykillapa washakayta,nishpa.

2Chaymi chayshina paykunayach achikuptinqa, Pabluwan Birnabiqa

qanllapa. Chaypaqmi chay Antyukiyanukriyiq masikunaqa tandanakushpa,Pabluta, Birnabita,tapis kach arqanllapa, rinambaqJirusalinman, *apustulkunata,*yach achikuq ansyanukunata tapuqchay siñalpaq. 3Kach aptinllapaqam,Jirusalinman riqshinaqa, prubinsyaFinisyapi, prubinsya *Samaryapi kriyiqmasingunata watukushpa, nirqanllapa:—Chay mana *

pismi unay kriyishqanllapatadijashpana, kananqa SiñurninchiqJisuspina kriyishqallapa, nishpa.Chayta yach ashpaqam, chay

Finisyapi, Samaryapi tiyaq kriyiqkunaqaancha kushikurqanllapa.

4Chaymandaqam Pabluwan BirnabiJirusalinman ch ayaptinllapaqa, chaypitandakaq kriyiq masinguna, chay apustulmasinguna, chay yachnapis ancha allita ch ayachirqanllapa.Chaymandaqam Pabluqa Birnabiwanmanyaqlla paykunata parlachirqan:“Kayshinam Tayta Dyus tukuy imapiancha yanapawashqallapa”, nishpa. 5Piruwakin *farisiyu duktrinayuqkunaqamJisuspina kriyishqallapa karqan.Paykunaqam das shayashpa, nirqanllapa:—

kunaqam kwirpunllapapi chay siñaltaruranqallapa. Kanan kamachishun,Muysispayumbay liyningunata kasunanllapa, nishpa.

6Chayshina niptinllapaqam,kunaqa yach achikuq ansyanukunawantandakashpa, parlarqanllapa chayfarisiyukuna nishqambaq. 7Chaymisuqnin suq layata, suqnin suq layataancha ninakuptinllapa, Pidruqaatarishpa nirqan:

—Masitakuna, qamkunaqam noqapaqqaancha allita yach angillapa: Tayta Dyusmiakrawarqan, chay mana isrraylinukaqkunaman rishpa, yach achinaypaqpaypa *shumaq nutisyanda, paykunapisJisuspi kriyishpa washadu kananllapa.8Tayta Dyusqam yumbaypa shunqondariqsin. Payqam ch askishqana chay manaisrraylinu kaqkunatapis. Chaytayach ananchiqllapam, paykunatapis*tashina. 9

paqllachu. Payqam noqanchiqkunatakuyawashqanchiqshina, chay suq *gunamanda kaqkunatapis kuyan. Chaymichay furastirukuna paypi kriyiptinllapa,

manda pichashqana. 10Chayshina kikinTaytanchiq Dyus chay furastirukunatach askiptinqa, ¿imaraykum qamkunaqapaykunata mana munangillapachuch askiytaqa? ¿Chayshinaqachuqamkunaqa Dyusta munangillapakuntrayta? Chaqa *naqam suq ancha llashaq trastishinakashqa noqanchiqkunapaq chay unayagwilunchiqkunapaqpis. Chaymi manaatishqallapachu kanchiq kumpliyta.Chayshina kaptinqa, ¿imaraykum chayancha llashaqta munangillapa qoytaJisuspi chay mushuq kriyiqkunataqa?11Ashwanmi noqanchiqkuna Jisuspikriyiptinchiqqa, payqa ancha allin kashpa,dibaldilla washawanchiq, ¿manachu?Chayshinallam chay mana isrraylinukaqkunatapis dibaldilla washan.

12Chayshina Pidru niptinmi,paykunaqa yumbay uyararqanllapa.Kanan allita uyarqanllapa BirnabiPabluwan kayshina parlashqanda:—Tayta Dyusmi noqaykunawan kay

milagrukunata rurashqa chay manaisrraylinu kaqkunapi, nishpa.

13

paqam, *Jakubuqa nirqan:

15

303

s 15.18 [Amós 9.11-12]

—Masitakuna, uyawayllapa. 14SimunPidruqam parlachiwashqana kanchiqimashinam Tayta Dyus puntata chaymana isrraylinu kaqkunata akrashqa,wambranguna kanambaq, nishpa.15*Dyuspaq rimaqkuna nishqanshinamallip kashqa. Chaqa *biqam Dyusqa kayshina nin:

16 Tukuy ima pasaptinmi, kutirishpaallicharishaq unay gubyirnu*Dabidpa bulakashqan wasinda,

kunan *Isrrayilpi.qanmandam mushuqmandaalsarishaq.

17

pismi animachishqa kani, noqatamaskawananllapa.napismi noqapi rinllapa kriyiq,nishpa.

18 Chayshinam Tayta Dyusqa chaykunatayach achiwashqa kanchiq unaytyimpumandapacha, nishpa.s

19’Chaymi noqaqa nini, chay manaisrraylinu kaqkuna, unay mana baliqkriyishqangunata dijashpa, TaytaDyusta kasuptinllapaqa,shunllapachu. Amana kamachishunchu,

paqa. 20Ashwan suq kartata iskibrishpa,paykunaman kach ashun, kamachishpa,ama mikunambaq *amitu layakunapaqmikuna rurashqanda; warmikunarunanwanlla puñunanllapa,napis warminwanlla puñunanllapa, amani mikunanllapa chay urkakashpa ichuch uqashpa wañushqa animalkunapaaychanda; animalkunata wanchishpa,ama yawarninda mikunanllapa. 21ChaqaMuysis chayshina kamachikushqanda*pacha yumbay *samana diyapiyach achikushqallapa.

22Chaymi Jakubu chayshina niptinqa,chay *apustulkunaqa, chay*yach achikuq ansyanukunawan,yumbay chaypi tandakaq kriyiqmasingunawan akrarqanllapa wakinkriyiq masingunata, rinambaqllapaPabluwan, Birnabiwan Antyukiyallaqtaman. Suqtam akrarqanllapa*Judasta. Payllam Barsabaspis shutiq.[Nuta: Payqam mana Judas Iskaryutichukarqan.] Suqtaqam akrarqanllapaSilasta. Chay ishkay runakunaqamkriyiq masingunapaq ancha baliqkunakarqan. 23Kanan paykunawanqam kaykartata iskibrishpa kach arqanllapa:“Kuyashqay kriyiq masitakuna

Antyukiyapi, Siryapi, Silisyapitiyaqkuna, qamkuna mana isrraylinukaqkunata napaykuykillapa kayJirusalin llaqtamanda noqaykunaapustulkuna, yachkuna, Jisuspi yumbay kriyiqkunawan.24Yachmandash wakin kriyiq masinchiqkunagustunlla shamushqa qamkunaman,mana kach amuptiyllapachu.nash qamkunata kamachishushqa,

pata kwirpuykillapapi ruranaykillapa,

llapa. ,

shushqallapa, nishpa. 25Chayminoqaykunaqa yumbayniy, allitayuyashpa, akrashqallapa kani wakinallin kriyiq masinchiqkunata, kay anchakuyashqanchiq masitanchiq Birnabiwan,Pabluwan shamunanllapa qamkunatawatukushuq. 26

naqam wañun kawsan SiñurninchiqJisukristupaq yach achikushpa.27

nata masta rinllapa nishuq kay

15

304

kartayllapapi kunashushqaypaq.28Dyuspa *Santu Ispiritunqam manamunanchu qamkuna ñakanaykillapa.Chayshinallam noqaykunapis manamunanillapachu ñakanaykillapa.Chaymi mana kamachiykillapachu,Muysispa yumbay liyningunatakasunaykillapaqa.talla kasuyllapa: 29Amar mikuyllapachuyanqa amitu layakunapaq ufrisishqanmikunataqa. Animalkunata wanchishpa,yawarnindaqa ama mikuyllapachu.Urkakashqa animalkunapa aychandapisama mikuyllapachu. Qamkunarunakuna, warmikiwanlla puñuyllapa.Qamkuna warmikunapis runaykiwanllapuñuyllapa. Kay iskibrishushqaytakasushpaqam, allita ringillapa ruraq.Mayá masitakuna, rikanakushun. Dyusqamkunata yanapashunqa. Chaytallamniykillapa”, nishpa.

30Chayshina paykuna iskibriptinqam,chay kach adungunaqa Antyukiyallaqtaman rirqanllapa. Waqmanch ayashpaqam, kriyiq masingunatatandachishpa, chay kartata qorqanllapa.31Chaymi chay kartata liyishpa, chayantyukiyanu kriyiq masingunaqa anchakushikurqanllapa. 32ChaymandaqamJudasqa Silaswan *Dyuspaq rimaqkunakashpa, paykunata kunswilashpa, anchaanimachirqanllapa. 33Kanan JudasSilaswanqam achka diyakunata chayAntyukiyapi kriyiq masingunawantiyarqanllapa.llapa diyapiqa chay kriyiq masingunaqapaykunata ancha shumaqta abyarqanllapa,kutirinanllapa Jirusalinman chaykach ashqangunaman. 34Piru Silasqammunashpa kidayta, chay Antyukiyapikidarqan. 35Pablupismi Birnabiwan chayAntyukiyapi kidarqanllapa. Chaypiqamachka kriyiq masingunawanyach achikurqanllapa *Jisuspa shumaqnutisyanda.

Pablum akrakashpa Birnabimanda suqkutinda rirqan yach achikuriq

36Chaymandaqam suq diyakunapasaptinqa, Pabluqa Birnabita nirqan:—Masita Birnabi, aku watukuriq

kriyiq masinchiqkunata yumbay chayyach achikushqanchiq llaqtakunaman.Mayá,llapa, nishpa.

37Birnabiqam munarqan pullanllapa*Jwan Markusta apayta. 38PiruPabluqam yuyarqan: Mananam allichukay Jwan Markusta apananchiqqa,nishpa. Chaqa suq kutinmi paykunawanriykashpa, Pan lyamanch ayaptinllapaqa, paykunamandaakrakashpa, kutishqa karqan. Mananamrirqanchu paykunata yanapaqqa.Chaymi Pabluqa manana munarqanchupullanllapa rinambaqqa. 39ChaypaqmiPabluqa Birnabiwan anyanakurqanakrakanangaman. ChaymandaqamBirnabiqa Jwan Markusta apashpa,*yakup sawanda puriq barkupi rishpa,ch ayarqanllapa *yakupa ch awpimbiisla allpa Chipriman. 40PablunataqmiSilasta akrarqan, pullan rinambaq.Chaymi chay antyukiyanu kriyiqmasinchiqkunaqa Dyusta ancharrugarqan, Pabluta,nambaq tukuy may rishqangunapi.41Chayshina ishkandin *prubinsyaSiryata, prubinsya Silisyatapasaqshinam, achka lugarkunamanrirqan,nanllapa.

Timutiyum Pabluwan, Silaswan rirqan

16 1Pabluwan Silas rishpaqam,ch ayarqanllapa Dirbi

llaqtaman, Listra llaqtaman.Listrapiqam paykunaqa tingunakurqankriyiq masin Timutiyu shutiqwan. ChayTimutiyupa mamanmi unaymandapacha

15 16

305

Jisuspi kriyishqa karqan. Chaymamanmi *nasyun *Isrrayilmandakarqan. Taytanqam nasyun *manda karqan. 2Chay Listrapi, Ikuñupitiyaqkunaqam Timutiyupaqqanirqanllapa: “Payqam ancha allin”,nishpa. 3Piru chay llaqtakunapi tiyaq*isrraylinukunaqam yach arqanllapa:Taytanqash nasyun Grisyamanda.(dachu), nishpa. Piru Pabluqam

nambaq. Chaymi isrraylinukuna amapiñakunanllapa,brinda rurashpa, Pabluqa Timutiyupa*kwirpumbi isrraylinukunapasiñalninda rurachirqan. 4ChaymiTimutiyupis Pabluwanna rirqan. Kananyumbay llaqtakunaman ch ayashpaqam,Jisuspi kriyiqkunata shumaqta kayshinayach achirqanllapa:—Jirusalinmanda *apustulkuna,

*yach achikuq ansyanukuna kay kartapikayshina kunawashqa kanchiq, nishpa.

5Chay llaqtakunapi paykunayach achikuptinqam, Jisuspi kriyiqmasingunaqa mas allita kriyirqanllapa.Achka mana kriyiqkunapismi,tandakashpa uyakuq,llapa. Chayshinam Jisuspi kriyiqkunaqayumbay diya masta achkayarqanllapa.

Pablum musqoypishinarikarqan suq runata

6Dyuspa *Santu Ispiritunmi manamunarqanchu Pablu SilaswanTimutiyuwan *prubinsya Asyamanrinanllapa yach achikuqqa. ChaymiAsyaman manana rishpa, pasarqanllapaprubinsya Frijyata, prubinsya Galasyata,7prubinsya Misyapa manyanmanch ayashtin. Chay prubinsyamandamunaptinllapa riyta prubinsyaBitiñamanmi, Jisuspa Santu Ispiritunqanirqan: “Ama riyllapachu chay

prubinsyamanqa”, nishpa. 8Chaymipaykunaqa chay prubinsya Misyatapasashpa, ura Truwas llaqtamanrirqanllapa. Chay Truwasqam *napa shayanan lugar karqan. 9Chayllaqtapiqam chay tutaqa suq *shina Pabluqa suq runa prubinsyaMasiduñamanda kaqta rikarqan. Chayrunaqam ñawpambi shayashpa, ancharrugashpa nirqan:—Yush ayku, shamuyri kay chimba

Masiduñaman,nayki, nishpa.

[Nuta: Chay Truwas llaqtapim kay libruta iskibriq Lukas tandakarqan Pabluwan, SilaswanTimutiyuwan.]

10

shina rikaptinmi, noqaykunaqa utqaymaya rirqayllapa Masiduñaman.Chayshinam yach arqayllapa: Dyusmiqayawanchiq, waqpipisyach achikunanchiq *shumaqnutisyanda, nishpa.

Pablum Silaswan Filipus llaqtamanrirqanllapa

11Truwas llaqtamandaqam *yakupipuriq barkupi *llapa *yakupa ch awpimbi isla allpaSamutrasya shutiqman. Qayandinqamchay barkupi ch ayarqayllapa Napulisllaqtaman. 12Chay llaqtamandaqamch akipna rirqayllapa Filipus llaqtaman.Chay Filipusqam *prubinsyaMasiduñapi kashpapis, *Rrumamandakaq runakunapa llaqtan karqan. Chaymichay Filipus prubinsya Masiduñapa maskamachikuq llaqtan karqan. Chay

llapa. 13Yach arqayllapa:kunam suq rriyupa ladunman rinllapa,Dyusman mañakuq, nishpa. Chaymi suq*samana diyapi chay llaqtamandalluqshishpa, chay lugarman rirqayllapa,paykunawan Dyusman mañakuq.

16

306

Ch ayashpaqam, tarirqayllapa wakinwarmikuna tandakashqata. Chayminoqaykunaqa tiyashpa, paykunataJisuspaq yach achirqayllapa. 14Chaywarmikunamanda suqninmi shutirqanLidya. Payqam Tiyatira llaqtamandakarqan. Randikuqmi *granati sidatrapukunata.chiq Dyustalla aduraq. Pabluyach achikushqanda uyaykaptinmi,Dyusqa Lidyapa shunqondakambyarqan, shumaqta ch askinambaqPablu nishqanda. 15Chaymi chayLidyaqa tukuy ayllundin munaptinshutikuyta,llapa. Chaymandaqam chay Lidyaqakayshina rrugawarqanllapa:—Qamkuna riqsiwashpa: Kay Lidyam

allipta Siñurninchiqpi kriyin, nishpaqa,aku wasiyman, pusadata qoshunayllapa,nishpa.

paqam, noqaykunaqa wasinman rishpa,paywan kidarqayllapa.

Filipus llaqtapim Pabluta Silastaprisurqanllapa

16Suq diyam riykashpallapa Dyusmanmañakunan lugarman, suq chinawantingunakurqayllapa. Chay chinapashunqombim *dyablupa ispiritun tiyaq.Chaymi dyablu rimachiptin, payqabrujashina swirtipaq rimaq. Kanan chaychinaqam *randishqa kriyada karqan.Chaymi swirtipaq rimaptin,gunaqa qellayta ancha ganaqllapa.17Chaymandaqam chay chinaqaPablupa, noqaykunapa ikiyta purirqan,qayach akushpa:—¡Kay runakunaqam syilupi tiyaq

Dyusta kasunllapa!llapa, qamkunata yach achishuq,kunamanda washakanaykillapa! nishpa.

18Chayshinam qayach akushpa, tukuydiya ikiyllapata puriq. Chaymi Pabluqa

chay dyabluwan piñakushpa,tikrakashpa nirqan:—Jisukristupa shutinwanmi

kamachiyki, lluqshiy kay chinamanda,nishpa.Chaymi chayta niptinlla,

daqa das lluqshirqan dyabluqa. 19Kananchay chinapa patrunningunaqam

manda qellayta ganaytaqa. ChaymiPabluta, Silasta piskashpa, aparqanllapallaqtapa plasanman, awturidarkunapidimandanambaq. 20Chay juyiskunapañawpambim kayshina nirqan:—Kay *isrraylinu runakunaqam

kayman shamushpa,kunata piñachishpa, anchash uqyachiykan. 21Chaqa mana baliqkustumbringunatam kaypiqayach achiwaykanchiq. Piru *kuna kashpam, mana atinchiqchu chayyach achikushqanda ruraytaqa, nishpa.

22Chaymi yumbay chay runakunaPablupa Silaspa kuntran alsakaptinllapa,chay juyiskunaqa kamachirqan, Pabluta,Silasta llushtichishpa, maqananllapaqerukunawan. 23

paqam, aparqanllapa karsilaq.Chaymandaqam chay karsilirutajurapashpa, kamachirqanllapa:—

llapa, nishpa.24Chayshina kamachiptinllapam, chay

karsiliruqa Pabluta, Silasta karsilpa ukukuchunman apashpa, *ush kuyuqqerukunapa ch awpimbi ch akingunataapritarqan, ama mitikananllapa.

25Piru ch awpi tutatach i PabluSilaswan Dyusman mañakushpa,imnukunata kantaqllapa. Chay wakinprisukuna uyaykaptin, 26qonqayllaancha jwirti timblur karqan. Chaymi

naqa pachan pachan partikarqan.Pungungunapismi kich akarqan. Kanan

16

307

chay prisukunamandam kadinakunapitikashpa, ishkirqan. 27Chaymi chaykarsiliru rikch akashpa, pungukunatakich araykaqta rikashpaqa, yuyarqan:Prisukunaqach i mitikashqana.shaqnar kananqa? nishpa. Chaymi *atun

nambaq. 28Piru Pabluqam das qayarqan:—Ama wanchikaychu. Kaypim

yumbayniy kanillapa, nishpa.29Chaymi chay karsiliru, Pabluta

uyashpaqa yanapakuqninda nirqan:—Michata apamuy, nishpa.Chaymandaqam ancha manchaywan

ch apsikashpa, michawan uku karsilmankallpashpa, Pablupa, Silaspañawpanman piratarqan. 30Chaymipaykunata uku karsilmanda surqoshpa,tapurqan:—Taytitukuna, ¿imatam rurashaq,

uchaykunamanda washadu kanayqa?nishpa.

31Chaymi paykunaqa nirqan:—Qam yumbay aylluykikunawan

washakanaykillapaqa Jisukristupikriyiyllapa, nishpa.

32Chaymandaqam paytaqa, yumbayayllundinda yachchiq Jisus rimashqanda. 33Kanan chaytutam chay karsiliruqa Pablupa, Silaspayawarlla chuqringunata mayllarqan.

nawan shutikurqanllapa. 34

daqam Silaswan Pabluta wasinmanapashpa, qararqan. Kanan chaykarsiliruqam yumbay ayllundin anchakushikurqanllapa,rayku. 35Achikyaptinqam, chayjuyiskunaqa kach arqan suldadukunata,karsiliruta ninambaq:—Chay ishkay prisukunataqa

surqoyna rinambaqllapa, nishpa.36Chaymi karsiliruqa Pabluta nirqan:—Juyiskunam kamachiwashqa,

qamkunata kach ashunaq. Chayri

riyllapana ama nimata manchashpachu,nishpa.

37Piru Pabluqam chay kach adusuldadukunata nirqan:—Yach ayllapa, noqaykunapismi

lijitimu *rrumanukuna kanillapa. Piruqamkunaqa mana ni dimandatarurashpachu, yumbaypa ñawpambi suqlastima maqawashpa, karsilmanwichuwarqaykillapa. ¿Ima kananqachuuyarapllana (uyarallana) munangillapasurqowayta karsilmanda? ¡Manamuyarapllaqa lluqshishaqllapachu!Ashwan chay kikin juyiskunashamushpa, pirdunda mañawashpasurqowanqallapa, nishpa.

38Chaymi suldadukuna rishpa,juyiskunata chayshina niptinqa,paykunaqa ancha mancharqanllapa,yach ashpa: Pabluqam Silaswanrrumanukuna kashqa, nishpa. 39Chaymichay juyiskunaqa karsilman shamushpa,Pabluta, Silasta ancha rrugarqanllapapirdunananllapa. Chaymandaqamkarsilmanda surqoshpa, shumaqtaparlachishpa, rrugarqanllapa, chayllaqtamanda rinanllapa. 40PiruPabluqam Silaswan karsilmandalluqshishpaqa, chay llaqtamandamanaraq rishpachu, Lidyapa wasinmanrirqanllapa, Jisuspi kriyiq masingunatawatukuq.raqmi, chay llaqtamandaqa rirqanllapa.

Tisalunika llaqtapim runakuna anchash uqyarqanllapa

17 1Pabluqam Silaswan An pulisllaqtata, Apuluña llaqtata

pasashpa, ch ayarqanllapa Tisalunikallaqtaman. Chay llaqtapim *sinagugawasi karqan. 2Pabluqam kustumbriyuqkarqan, *samana diyakunapi yaykunanchay sinaguga wasikunamanyach achikuq. Chaymi kimsa simanatachay Tisalunikapi kashpa, rirqan

16 17

308

sinaguga wasiman, *isrraylinukunatayach achinambaq. 3Chaymi payqapaykunata kayshina yach achirqan:—*Dyuspa Santu Librumbim nin:

“*Dyus Akrashqan Washadurmi rinñakaq. Wañushpaqam rin kawsamuq”,nishpa.Chaymandaqam Pabluqa nirqan:—Dyus chay Akrashqan Washadurmi

shutin Jisus. Paypaqmiyach achiykillapa, nishpa.

4Chayshina yach achikuptinmi, wakinisrraylinukunaqa kriyishpa, Pabluman,Silasman tandakarqanllapa. TaytaDyuspi achka *grisyanu kriyiqkunamachka pwidiq warmikunapis Jisuspinakriyirqanllapa. 5Chaymandaqam chayisrraylinu mana kriyiqkuna chaytarikashpaqa,qanllapa. Chaymi chay imbidyakuqkunaachka pirbirsu qella kallijiru runakunatatandashpa, ancha sh uqyarqanllapa.Chaymandaqam kurralarqanllapaJasumba wasinda, Pabluta, Silastamaskashpa, surqoshpa yumbaypañawpambi dimandananllapa. 6Pirupaykunata mana tarishpaqam, Jasunda,wakin kriyiq masingunata rrastrashpa,awturidarkunapa ñawpanman apashpa,kayshina qayach akurqan:—

naman rishpa, runakunata suq layaduktrinata yach achishqa. Rikayllapa,kaymambis shamushqallapana,wananchiq. 7

nata pusadata qoshqa. Yumbaypaykunam gubyirnunchiq *Sesarkamachikushqanda kuntranllapa.Kananqam ninllapa: “Kanshi suqgubyirnu. Jisusshi shutin”, nishpa.

8Chayta uyashpaqam, yumbay chayrunakuna, chay awturidarnindinashwamba sh uqyarqanllapa. 9Piru chayJasunmi kriyiq masingunawan garantitapagarakurqan. Chaymi paykunataqa

kach arqanllapa. [Nuta: Suq runata munaptinllapa karsilaytam, payqa qellaynindaatirqan dijayta, suq garanti kanambaq, amaraqkarsilman kach anambaq. Piru manam prisintakaptin dimandanda allichaq, chay qellaynin kidarqan istadupaq. Dimandanmanprisintakaptinqam, chay qellayninda payta kutichirqanllapa. Kastillanupiqam shutin “ anza” ichu “garantía”.]

Pabluqam Silaswan Biriyallaqtaman rirqanllapa

10Kach aptinllapaqam,naqa das Pabluta, Silasta Tisalunikallaqtamanda surqoshpa, tutapkach arqanllapa Biriya llaqtaman.Paykunaqam waqman ch ayashpaqa,yaykurqan *sinaguga wasiman. 11ChayBiriyapim tiyaq *isrraylinukuna anchaallin karqanllapa.kapi tiyaqkunashinachu karqanllapa.Chaymi Pablu yach achikuptinqa, allitauyarqanllapa. Chaymandaqampaykunaqa tukuy diya *Dyuspa SantuLibrunda ancha allita liyiqllapayach ananllapa: ¿Dyus nishqanshinachuPabluqa yach achikun ichu mana?nishpa. 12Chaymi Dyus nishqanshinayach achikuptin, chay Biriyapi achkaisrraylinukuna, achka kamachikuq*grisyanu warmikuna, achka grisyanuullqokunapis Jisuspi kriyirqanllapa.

13

nukuna yach ashpa: BiriyapinashPabluqa Jisuspaq yach achikuykan,nishpaqam, chay uras ikindarirqanllapa. Ch ayashpaqam chaybiriyanukunata kunsijarqanllapa,Pablupa kuntran tikrakananllapa.14Chaymi wakin kriyiq masikunaqautqay maya Pabluta kach arqanllapakustaman. Silasqam Timutiyuwanllachay Biriya llaqtapiqa kidarqanllapa.15Chay apaqkunaqam Pablutaqa Atinasllaqtakaman ch ayachirqanllapa.

17

309

Waqmandaqam paykunaqa Biriyallaqtaman kutirishpa, Silasta Timutiyutanirqan:—Pabluqam noqaykunata

kach akumuwashqa, utqana rinaykillapawaq Atinas llaqtaman. Waqpinashshuyashungillapa, nishpa.

Pablum Atinas llaqtapi16Chay Atinas llaqtapiqam Pabluqa

Silasta, Timutiyuta shuyaqshina, anchaachka *amitu layakunata rikashpa, anchamalaganayarqan. 17Chaymi Pabluqa rirqan*sinaguga wasiman Jisuspaq yach achiqisrraylinukunata,kunatapis. Plasamambis tukuy diyarishpam, tinguqkunata parlachirqanJisuspaq. 18Chay Atinas llaqtapiqamPabluqa tingunakurqan wakin yach aqrunakunawan.narayku shutirqan *Ipikuryanukuna,*Istuykukuna. Pabluqam paykunataparlachirqan Jisuspa bidambaq,qambaq, kawsamushqambaq. Chaymipaykunaqa chayta uyashpa,llapa:—¿Imataraq kay lurushina rimaqqa

niwanchiq? nishpa.Wakinnataqmi nirqanllapa:—Kay runaqach i suq dyuskunapa

mushuq duktrinandayach achiwaykanchiq, nishpa.

19

llapa suq lugar Ariyupagu shutiqman.Chaypim yach ayniyuq runakunatandakaqllapa kunanakunambaq.Chaymi paykunaqa Pabluta nirqan:—Mushuq duktrinatam yach achikungi,

¿manachu? Chaypaqmi munanillapayach ayta. 20

paqmi manaraq uyashqallapachu kani.Chaymi chaypaq munanillapa yach ayta,nishpa.

21Chay Atinaspi yumbay tiyaqkunam,chaypi tiyaq furastirundin ancha

gustaqllapa tiyayta uyakushpa,parlashpa mushuq yuyaykunapaq.22Chaymi Pabluqa chay Aryupagulugarpi paykunapa ch awpimbishayashpa, nirqan:—Taytitukuna, kay Atinas llaqtapi

qamkunata rikashushqa kani, achkadyuskunata ancha aduraptikillapa.23Kay llaqtaykillapapi purishpam,rikashqa kani achka dyusnikikunapa*pata altarningunata. Kanan suqdyusnikipa altarnimbim tarishqa kanilitrakunata kayshina iskibrishqata: “Kayaltarmi mana riqsishqa Dyuspaaltarninqa”, nishpa. Chaqa qamkunamadurangillapa suq Dyus manariqsishqaykita. Chay Dyuspaqmi riniyach achishuqllapa.

24’Chay Dyusmi anaq syilupa, kaypachapa dwiñun. Paymi kay mundutatukuy imandinda rurashqa. Payqammana tiyanchu runakuna rurashqanadurana wasikunapiqa. 25Paymisamayninchiqta qowanchiq. Tukuyimata qowanchiq. Chayshina pay anchapudirniyuq kashpam, mana nisitanchunimata qonanchiqqa.

26’Chaymi pay suq runamandalla

nata, tukuy maypi kay mundupiundananchiqllapa.qanshinam rurawashqa kanchiq,noqanchiqkuna ima tyimpupi, mayqanlugarpi tiyananchiqllapa. 27Pirururawashqam kanchiq, maypikashpapis, payta maskananchiqllapatarinanchiqkaman.tinchiqqam, payqa mana karupichunoqanchiqmandaqa. 28Chaqa paymikawsachiwanchiq, kay mundupipurinanchiqqa. Unay yach ayniyuq

qallapa: “Dyuspa wambrangunamkanchiq”, nishpa. 29Chayshina Dyuspawambranguna kashpaqa, ama

17

310

yuyashunchu: Noqanchiqkuna allitayuyashpa, Tayta Dyusta atinchiqrurayta *urumanda, qellaymanda,rumimanda, nishpaqa. 30

kunapiqam runakunaqa manaraqyach arqanllapachu: ¿Imam alli? ¿Imammana allichu? nishpa. Chaymi manaallita ruraptinllapapis, Tayta Dyusqapaykunataqa mana kastigarqanchu. Pirukananqam tukuy maypi yumbayrunakunata,chiq, chay uchanchiqkunata dijashpa,paytana kasunanchiqllapa. 31TaytaDyusmi akrashqana suq diyata. Chaydiya ch ayamuptinmi, pay numbrashqanjuyiswan yumbay runakunata,warmikunata ancha allita rin jusgaq.Chay juyistaqam unaymandapachaTaytanchiq Dyusqa akrashqa karqan.Chaymandaqam ñawpayllapapi chay

murqan, nishpa.32Chayshina kawsamushqa runapaq

Pablu niptinmi, wakin chay uyaqkunaqagrasyapi pasarqanllapa. Piru wakinqamnirqan:—

llapa, nishpa.33

mandaqa rirqanna. 34

naqam Pabluwan tandakashpa, Jisuspikriyirqanllapa. Chay kriyiqkunamandasuqninmi shutiq Dunisyu. Paymi chayAriyupagu kunsijupiqa kashqa karqan.Kriyirqambismi suq warmi Damarisshutiq. Wakin chaypi kaqkunapismiJisuspi kriyirqanllapa.

Pablum rirqan Kurintu llaqtaman

18 1Chaymandaqam Pabluqa chayAtinas llaqtamanda lluqshishpa,

Kurintu llaqtamanna rirqan. 2Waqpimtingunakurqan suq *isrraylinu runaAkilas shutiqwan. Paymi Puntu llaqtapinasishqa karqan. Chaymandaqam Italya

*nasyunman rishpa, Rruma llaqtapitiyarqan. Piru *Rrumapa gubyirnunKlawdyum kamachikurqan:—Yumbay isrraylinukunaqa Rruma

llaqtaymanda lluqshinqallapa, nishpa.Chaymi Akilasqa warmin Prisilawan,

waq Italyamanda shamushpa, chayraqch ayashqa karqan chay Kurintullaqtaman tiyaq. 3

llapa karpakunata rurashpa.daqam Pabluqa rirqan paykunatawatukuq. Chaymi paypis chay layatrabajuta yach ashqanrayku, paykunapapullanna tiyashpa trabajaq. 4Piru tukuy*samana diyapim Pabluqa riq *sinagugawasiman, chay isrraylinukunata, chaymana isrraylinu kaqkunatapisyach achiq, Jisuspi kriyinambaqllapa.

5Chay tyimpupim *prubinsya Masidu

qanllapa chay Kurintu llaqtaman.Pabluqam manana karpakunatarurashpachu, ancha yachnukunata:—Jisusmi *

durqa, nishpa.6Piru chay isrraylinukunaqam kuntran

alsakashpa, mana allikunata Pablutawillarqanllapa. Chaymi Pabluqamudanan rurakushqanda ch apsirqan,yach ananllapa: Qamkunapaqqammanana kwintayuqchu kani, nishpa.Kanan paykunataqam nirqan:—Mana munashpa uyawaytaqam,

qamkunana uchayuqqa kangillapa.Chingaptikillapaqam mananauchayuqchu kani. Noqaqam kananqachay mana isrraylinu kaqkunata riniyach achiq Jisuspaq.

7Chayshina nishpaqam, sinagugawasimanda lluqshishpa, Pabluqa suqruna Justu shutiqpa wasinman rirqankidaq. Chay Justuqam Dyusta aduraq.Wasinqam sinaguga wasimbaladumbilla karqan. 8Chay sinagugapa

17 18

311

kamachikuqninmi Krispu shutiq. Paymiwasimbi yumbay kaqkunawan Jisuspikriyirqan. Pablu yach achikuptinqam,achka kurintinukunapis kriyishpa,shutikurqanllapa.

9Suq tutaqam suq *musqoypishinaJisukristuqa Pabluta nirqan:—Ama manchashpachu

yach achikuylla. Ama uyaraychu.10Chaqa noqam qamwan kashaq.Manam pipis nimata rurashunqachu.Chaqa kay llaqtapiqam achka runakuna,warmikuna noqapi rinllapa kriyiq,nishpa.

11Chaymi Pabluqa suq wata y midyutachay Kurintupi tiyarqan,yach achikushpa Dyus nishqanda.

12Chay tyimpupiqa chay prubinsyaAkayapa *pri ktun Galyun kaptinmi,Jisuspi mana kriyiq isrraylinukunaqatandakashpa,qanllapa.llapa chay pri ktupi. 13Pri ktutaqamkayshina nirqanllapa:—Kay runaqam *Muysispa liyninda

kuntrashpa, runakunata yach achin, suq

llapa, nishpa.14Chaymi Pablu rimaqna puriykaptin,

chay pri ktu Galyunqa isrraylinukunatanirqan:—Kay runa mana allita rurashqa

kaptinqam, noqaqa qamkuna *nukunata agwantashushpa,uyashuyman. 15

kiqam mana nima liypa kuntranchu.Yanqa duktrinaykipaqlla,paqllam niwaykangillapa. Chaypaqqaqamkunapuralla parlayllapa. Manamnoqaqa chaypaqqa munanichu juyiskayta.

16Chayshina nishpaqam, chaydimandakuqkunataqa dispachunmandasawaman qatirqan. 17

kunapa *

kuqninmi Sustinis shutiq. Chay mana

taqa piskashpa, chay pri ktupañawpambi maqarqanllapa. Piru chay

qanchu.

Pablum kutirqan Antyukiya llaqtaman18Pabluqam Kurintupiqa achka

diyakunata tiyarqan. Chaymandaqamkriyiq masingunata: “Rishaqna”, nishpa,Prisilawan, Akilaswan rirqan Sinkriyallaqtamanna. Chaypiqam Dyusmanjurashpa, Pabluqa aqchanda ruturqan,yumbay rikaqkuna yach anambaq:Rinmi kumpliq Dyusta ufrisishqanda,nishpa. Chaymandaqam *yakupi puriqbarkupi *mar yakupa sawandarirqanllapa *prubinsya Siryamanna.19I su llaqtaman ch ayashpaqam,Pabluqa Prisilata Akilasta dijashpa,rirqan *sinaguga wasiman. Chaymiisrraylinukuna tandakaptinllapa,Jisuspaq yach achirqan. 20Pabluyach achiptinmi, chay isrraylinukunaqarrugarqanllapa, tiyanambaq chayI supi. Piru Pabluqam manamunarqanchu kidayta. 21Chaymipaykunataqa nirqan:— . Chaqa

Jirusalimbim kay shamuq fyistapi rinikaq. ,kutimushpa,qayki.Chayshina nishpaqam, chay I suman

daqa barkupi rirqan mar yakupasawandana.

22Sesarya llaqtaman ch ayashpaqam,Pabluqa anaq Jirusalinman rirqan,chaypi tiyaq kriyiq masingunatanapaykuq.murqan Antyukiya llaqtaman.

23Chay Antyukiyapi suq tyimputakidashpam, rirqanna prubinsyaGalasyapa prubinsya Frijyapa llaqtan,

18

312

llaqtanna, Jisuspi kriyiqkunataanimachishpa.

Apulusmi I su llaqtapi Jisuspaqyach achikurqan

24Chay diyakunam suq isrraylinuApulus shutiq ch ayarqan I sullaqtaman. Payqam Alijandriyallaqtamanda karqan. Payqam *DyuspaSantu Librunda allita intyindishpa,ancha yach ayniyuq karqan. Chaymiancha shumaqta rimashpa,yach achikurqan. 25Chaqa Jisuspaqyach akushpam, ancha animadu,kushikushpa, shumaqtayach achikurqan. Lukismi payqa *JwanShutichikuqmandalla Jisuspaqqayach akushqa karqan. 26Chay runa

pachu, *sinaguga wasipi yach achikuq.Payta uyashpam, Prisilaqa Akilaswanchay Apulustaqa aparqanllapawasinman, payta mas allitayach achinanllapa:—Kayshinam Tayta Dyus munan

chiqta, nishpa.27Chaymandaqam Apulusqa

munarqan riyta prubinsya Akayaman,Jisuspaq yach achikuq. Chaymi kriyiqmasingunaqa paytaqa anchaanimachishpa, yanaparqan. Suq

qanllapa, Apulusta shumaqtach ayachinanllapa. ChaymandaqamApulusqa prubinsya Akayamanch ayashpaqa, ancha yanaparqan Dyuspikriyiqkunata. Paykunaqam Jisukristupikriyishqallapa karqan, Tayta Dyusyanapaptin. 28Apulusqam anchayach ayniyuq kashpa, yumbaypañawpambi isrraylinukunataqa nirqan:—

daqa mana allitachu intyindishqallapakangi. Rikayllapa, Jisusmi Tayta *Dyus

Akrashqan Washadur.kashqallapa kangi, nishpa.Chayshinam binsirqan yumbay chay

isrraylinukunataqa.

Pablum rirqan I su llaqtaman

19 1Apulus Kurintu llaqtapikaykaptinqam,

nata rishpa, I su llaqtaman kutirishpa,

kurqan. 2Kanan paykunataqamkayshina tapurqan:—¿Jisuspi kriyishpaqachu,

ch askirqaykillapa Dyuspa *SantuIspiritunda ichu mana? nishpa.Paykunaqam nirqan:—Manam nimatapis

yach ashqallapachu kani: Santu Ispiritukan, nishpaqa.

3Chaymi Pabluqa paykunatatapurqan:—¿Imapi kriyishpam, qamkunaqa

shutikushqallapa kangi? nishpa.Paykunaqam nirqan:—*Jwan Shutichikuq

yach achikushqanda kriyishpam,shutikushqallapaqa kani, nishpa.

4Chaymi Pabluqa paykunata nirqan:—

nata dijaqkunata. Qamkunataqamnishurqan: “Shamuqnam rin suq anchapudirniyuq. Paypi kriyiyllapa”, nishpa.Chay ancha pudirniyuqmi *DyusAkrashqan Washadur Jisusqa.

5Chayshina Pablu niptinmi, chay

llapa. 6

kunapa sawanman ruraptinmi, Dyuspa*Santu Ispiritun paykunaman shamurqan.Chayshina shamushpaqam, paykunataqamushuq rimaykunapi rimachirqan.Rimachirqambismi Dyus nishqanda.7Paykunaqam dusi runakuna karqan.

8Kimsa killa tukuytanam Pabluqa riq*sinaguga wasiman. Chaypim Dyuspaq

18 19

313

yach achikuq, mana ni pitapismanchashpachu. Chaqa chay *nukunataqam ancha munarqankriyichiyta:—Tayta Dyusmi shumaqta rin

kamachiwaqninchiq.llapa, nishpa.

9Piru wakinqam angu shunqoyuqkashpa, mana munarqanllapachu Jisuspikriyiytaqa. Paykunaqam runakunapañawpambi Pablu yach achikushqandakuntrarqanllapa.manda akrakashpa, Pabluqa kriyiqmasingunata apashpa, rirqan suqiskwilaman. Chay iskwilaqam suq runaTiranu shutiqpa karqan. ChaypimPabluqa tukuy diyakunayach achikurqan. 10Chayshinam ishkaywatata chay *prubinsya Asyapi tiyaqisrraylinukuna, mana isrraylinukunapisuyarqanllapa Siñurninchiq Jisuspaq.

11Taytanchiq Dyus yanapaptinmi,

nata rurarqan. 12Kanan Pablupa

dalla apaptinllapa qeshyaqkunamanmi,chay qeshyaqkunaqa kach akarqanllapa.*pismi chay trapunda piskaptinllapalla,chay dyablukuna runakunamandaqalluqshirqanllapa.

13Piru wakin isrraylinukunam qellaytaganananrayku puriqllapa, dyablukunataqatishpa runakunamanda.pismi mas pudirniyuq kanambaq,munarqanllapa Siñur Jisuspa

manda qatiyta. Chaymi dyablukunatakayshina nirqanllapa:—Chay Pablu yach achikushqan

Jisuspa shutinwanmi kamachiykillapa,lluqshinayki kay runamanda, nishpa.

14Chaytaqam rurarqanllapa suq runaIsiba shutiqpa syiti churinguna. ChayIsibaqam isrraylinukunapa suq

kamachikuq kuran karqan. 15Chaymichay churinguna Jisuspa shutinwanchayshina qatiptinqa, dyabluqa nirqan:—Jisustaqam riqsini. Yach anim pim

Pabluqa, nishpa. Piru ¿pitaq qamkunaqakangillapa noqata kamachiwanaykiqa?nishpa.

16Chaymi chay luku runa *dyablupaispiritunwan puriqqa paykunapakuntran alsakarqan. Kanan anchajwirsayuq kashpam,nata binsishpa, ¡ay! suq lastimarurashpa, chuqri chuqri rurashpa,mudanangunata llikishpa, sipratallachay wasimanda kallpachirqan.

17Chay I su llaqtapi tiyaq isrraylinukuna, mana isrraylinukunapis chaypaqyach arqanllapa. Chaymi anchamanchashpa, Siñurninchiq Jisustaancha alabarqanllapa: “Pudirniyuqmi”,nishpa.

18Jisuspi wakin kriyiqkunapismi chaytayach ashpa, shamushpa, nirqanllapa:—Noqaykunapismi uchayuq

kanillapa. Manam allikunatachururashqallapa kani, nishpa.

19Wakingunaqam brujiyaytayach akushqa karqan librukunamanda.Chay brujiyanan librungunataapamushpam, yumbaypa ñawpambirupachirqanllapa. Chay librungunaqamancha ch aniyuq karqan. 50.000 ch aniyuqblanku qellaykunam balirqan. 20Chayshina*Jisuspa shumaq nutisyanda tukuy maypiyach achikuptinllapam, Tayta Dyusqaachka milagrukunata rurarqan. Chaymimas runakuna, warmikuna Jisuspikriyirqanllapa.

21Chaymandaqam Pabluqa yuyarqanpasayta *prubinsya Masiduñata,prubinsya Akayata, Jirusalinmanrinambaq. Nirqanmi:—Dyusmi munan Jirusalinmanda

*Rrumaman rinaypaq yach achikuq,nishpa.

19

314

22Chaymi payqa kachkuqnin Timutiyuta, Irastuta,llapa chay prubinsya Masiduñaman.Piru payqam chay prubinsya Asyapillawakin diyakunata kidarqan.

I su llaqtapim ancha sh uqyarqanllapa23-24Chay tyimpuqam suq runa

Demetru shutiq achka runakunatawillarqan, Pabluta kuntrananllapa.Chaymi Pablu *Jisuspa shumaqnutisyanda yach achikuptin, chayrunakunaqa piñakushpash uqyarqanllapa. Chay Demetruqamqellaymanda ruraq shumaq aduranawasisitukunata, chay yanqa dyusninDiyanapa atun adurana wasindashina.Chaymi paywan trabajaqkunata allitapagaraq. [Nuta: Chay dyusnin DiyanallamArtimisapis shutiq.] 25Chayraykum chaytrabajaqningunata tandashpa, tukuychay suq platiru masingunatapis nirqan:—Taytitukuna, yach angillapam kay

trabajunchiqwanmi allita ganashpakawsanchiq. 26

shina, uyashqaykishinam, chay Pabluqapurin yach achikushpa kay rurashqanchiq*amitunchiqkunash mana dyuskunachu,nishpa. Kanan chayshina rimashpam,achka runakunata kriyichishqana.Chayshinam rurashqa yaqqa tukuy kay*prubinsya Asyapipis. Manam kay I sullaqtanchiqpillachu. 27Pablupaduktrinambi kriyiqkunaqam dyusninchiqDiyanapiqa manana rinllapachu kriyiq.Chayshina kaptinqach i, chinganmantrabajunchiqqa. Chaqa dyusninchiqDiyanapa adurana wasimba famanch ichinganman. Kanangaman kay Asyapitiyaqkunamanda,namandapis ancha achka aduranllapadyusninchiq Diyanata, ¿manachu? ¡Imaqonqanmanllapach i dyusninchiqDiyanataqa! ¡Amar chayqa kanqachu!nishpa.

28Chayta uyashpaqam, anchapiñakushpa, paykunaqa mana shaykuqkunyarqanllapa:—¡Biba i syanukunapa dyusninchiq

Diyana! nishpa.29Chay llaqtapi tiyaqkunaqam ancha

piñakushpa kunyarqanllapa. ChaymiJisuspi ishkay kriyiqkunata piskashpa,aparqanllapa suq pamba *istadyulayaman, yumbaypa ñawpambidimandananllapa. Chaqa chay ishkayrunaqam Pablupa pullan puriqllapa.Suqmi shutiq Gayu. Suqqam shutiqAristarku. Paykunaqam Masidumanda karqan. 30Chaymi Pablumunarqan yaykuyta, chay piñakushqarunakunawan parlaq. Piru kriyiqmasingunaqam mana dijarqanllapachu.31Chay prubinsya Asyapa wakin

guna (yanasanguna) kashpa, abisutakach arqan, ama rinambaq chaykuntraqkunaman. 32Achka runakunammana yach arqanllapachu: Imapaqmitandakashqa kanchiq, nishpaqa. Pirupaykunaqam ancha kunyarqanllapa.Wakinmi suq layata niq. Wakinqam suqlayata niriq. 33

kunaqa suq runa Alijandru shutiqtañawpanllapaman kumsarqanllapa,isrraylinukunata sawachanambaq.Chaypaqmi chay Alijandruta wakinqaparlachirqan tukuy ima pasashqambaq.Chaymi chay Alijandruqa munashparimayta, makinwan siñiyarqan, yumbaypayta uyanambaq. 34Piru paykunaqamAlijandruta riqsishpa:chiq Diyanapi mana kriyiq isrraylinu,nishpa, mana kasurqanllapachu.

llapa ishkay urastach i:—¡Biba i syanukunapa dyusninchiq

Diyana! nishpa.35Chaynam chay llaqtapa sikritaryun,

uyarachishpa, nirqan:

19

315

—I syanukuna, tukuy mundupimyach anllapa: I syanukunatam mingashqallapa, kwidananllapa chay pudirniyuqdyusnin Diyanapa adurana wasinda,syilumanda ishkimushqan Diyanapachay rritratundapis, nishpa. 36Manampipis chaytaqa atinchu ñigayta.¿Imapaqnamiri piñakungillapa?Manaraq nimata allita yach ashpaqa,amaraq kunyayllapachu. 37Kayapamushqaykillapa runakunaqam mananima maluta rurashqachu. Manam nidyusninchiq Diyanapa kuntrandarimashqallapachu. 38Chay Demetruqapaywan trabajaqkunapis dimandatamunashpa rurayta, atinllapa riytajuyiskunaman, justisyata rurananllapa.39Suq laya dimandata munashparurayta, suq lijitimu rriyuñundarurashpa, shumaqta alliyayllapa. 40Chayaltu karguyuq *rrumanukunakishkuntranchiqta rimanmanllapa.llapakish “Manam yach anllapachukamachikuyta.nashinam ruranllapa”, nishpa. Kaytukuy imapaq noqanchiqkunatatapuwaptinchiqqa, ¿imatam rinchiqniq? nishpa.

41Chayshina nishpaqam, paykunataqadispidirqanna, rinanllapa chayrriyuñunmanda.

Pablum rirqan Masiduñaman, Grisyaman

20 1

tinqam, Pabluqa Jisuspi kriyiqi syanukunata qayachimushpakunarqan, Dyusta mana shaykuqkasunanllapa.nari”, nishpa, rirqanna *prubinsyaMasiduñaman. 2Waqpipismi kriyiqmasingunata watukushpa,yach achishpa, ancha animachirqan.Chaymandaqam rirqanna *nasyun*Grisyaman. 3Waqpim kimsa killatakidashpa, munarqanna riyta prubinsya

Siryaman. Chaymi yaqqana *yakupipuriq barkupi rishpa, yach arqan:Isrraylinukunaqash jurapawaykanwanchiwanambaqllapa, nishpa. Chaymipayqa allita yuyashpa, ch akipnakutirirqan prubinsya Masiduñaman.4Yapachashpam pullan rirqanllapa kaykumpañirukuna: Supatir; payqam Biriyallaqtamanda karqan; Aristarku, Sigundu.Paykunaqam Tisalunika llaqtamandakarqan. Suqnataqmi Gayu karqan.Payqam Dirbi llaqtamanda karqan.Suqqam Timutiyu. Suqkunaqam Tikiku,Tru muwan. Paykunaqam prubinsyaAsyamanda karqanllapa. 5Paykunaqamñawpashpa,llapa Truwas llaqtapi.

6Chay mana *libadurayuq kachangatamikunan fyistatam chay Filipus llaqtapipasarqayllapa. Chaymandaqamnoqaykunaqa rirqayllapa *yakupi puriqbarkupi chay Truwas llaqtamanna.Sinku diyasmanda chaymanch ayashpam, tandanakurqayllapa chaych akip riqkunawan. Waqpiqam syitidiyasta karqayllapa.

Pablum yach achikurqan Truwas llaqtapi7

llapa, tandata pitishpa, *Santa Mikunatamikunayllapa. Tandakaptiyllapaqam,Pabluqa noqaykunata chaypiyach achiwaykarqan. Kanan payqamqayandin yuyashpa riyta, mana shaykuqch awpi tutakaman yach achikurqan.8Tandakashqallapa karqay suq wasipa masaltu pisumbi. Chaypiqam achkamichakuna achikchakuq. 9Suq chuluIwtiku shutiqmi chaypiqa karqan. Payqambintanapi tiyaykarqan. Ancha unaytaPablu yach achikuptinmi, uyakuykaptin,chay chulutaqa puñuy binsirqan. Chaymichay kimsa pisumanda bulakarqan urapachakaman. Chaymi wañushqatanatandarqanllapa. 10Piru Pabluqam

19 20

316

ishkimushpa, kumurashpa, chay almataabrasarqan. Chaymandaqam nirqan:—Amar manchayllapachu.

kanmi kay chuluqa, nishpa.11Chayshina nishpaqam, Pabluqa

kutirirqanna chay mas altu pisuman.Chaymandaqam tandata pitishpa,mikushpaqa, yachnangaman. Chaymandaqam rirqanna.12Chay Iwtikutaqam kawsaqtanawasinman aparqanllapa. Chaymi chayllakiqkunaqa anchana kushikurqanllapa.

Truwasmandam rirqanllapaMilitu llaqtaman

13Pabluqam munarqan riyta ch akipAsun llaqtaman. Chaymi niwarqanllapa:—Qamkunaqa *yakupi puriq barkupi

riyllapa. Noqaqam ch akip rini riq, nishpa.Chaymi noqaykunaqa puntata

ch ayashpa, Pablutaqa shuyarqayllapa waqAsun llaqtapina. 14Chaymandaqam waqpipaywan tingunakushpaqa, barkupinarirqayllapa Mitilini llaqtaman.15Waqmanda lluqshishpaqam, qayandinqapasarqayllapa *yakupa ch awpimbi islaallpapa ñawpanda. Chay isla allpaqamshutiq Kiyu. Qayandin suq punchawraqmich ayarqayllapa Samus llaqtaman.Waqmanda rishpaqam, Trojiliyu llaqtapisamarqayllapa.Qayandin chay llaqtamanda

lluqshishpam, ch ayarqayllapa Militullaqtaman. 16Pabluqam ancha utqanamunarqan ch ayayta Jirusalinman,waqpi kanambaq *Pintikustis fyistapaq.Chaymi payqa mana munaptin Asyamanriyta, chay *llapa. Mananam chay Asyapa I sullaqtanmanqa ch ayarqayllapachu.

Pablum Militu llaqtapi i syanuansyanukunata yach achirqan

17Militu llaqtaman ch ayashpaqam,Pabluqa kach akurqan I su llaqtaman:

—*Yach achikuq ansyanukunashamunqallapa kayman, nishpa.

18Chaymi shamuptinllapa,taqa nirqan:—Qamkunaqam yach angillapa

imashina kashqayta chay punta bwiltaAsyaman ch ayashqay diyamandapacha.19Tukuy tyimpum qamkunawan kashpa,ancha umildi kashpa, waqashpa,Siñurninchiqta kasushqa kani. Anchamñakashqapis kani, chay mana kriyiq*isrraylinukuna munaptinllapaimanachiwayta. 20

pismi, mana uyarashpachu, ashwantukuy imata qamkunatayach achishushqa kani byinnikipaq.Chayshinam rurarqay yumbaypañawpambi, qamkunapa wasikikunapi.21Chaqa isrraylinukunata, manaisrraylinu kaqkunatapismi nishqanakani, chay mana alli rurashqandadijashpa, kriyinanllapa TaytanchiqDyuspi, Siñurninchiq Jisukristupipis.22Kananqam Jirusalin llaqtamannariykani, Dyuspa *Santu Ispiritunapawaptin. Piru manam yach anichu:¿Imam rin pasawaq? nishpaqa. 23

llam yach ani:naman riptiymi, Dyuspa Santu Ispiritunniwashqa: Rinllapam karsilashuq,ñakachishuq, nishpa. 24Chaykunatayach ashpapismi, mana llakinichu.Chaqa kay bidayqam mana nimachunoqapaqqa. Ashwanmi munani,

Jisuspaq yachkaman. Paymi kamachiwashqa, paypaqkayshina yach achikunay: Dyusmi anchaallin. Paymi kuyawaqninchiq munanwashawayninchiqta, nishpa.

25’Purishqam kani, qamkunatayach achishushpa: Kayshinam TaytaDyus shumaqta rin kamachiwaqninchiq,nishpa. Piru allitam yach ani:Kananmandaqam manana ringillapachu

20

317

rikawaq. 26-27Qamkunatamyach achishushqa kani Tayta Dyustukuy ima munashqanda. Manamnimata pakashqachu kani. Chaymiqamkuna chingaptikiqa, noqaqa manauchayuqchu rini kaq ni mayqannikipaq.28Allitar kwidakayllapa. Jisuspi kriyiqmasinchiqkunatapis allita kwidayllapaallin michidurkunashina. Chaqapaykunataqam Siñurninchiq Jisukristurandishqa, yawarninda ich ashpa.Dyuspa Santu Ispiritunmi Dyuspa chaywambrangunata mingashushqa,*ubispunguna kashpa, kwidanaykillapa.29Chaqa noqaqam yach ani: Riptiyqam,qamkunaman rinllapa shamuq llullakuqyach achikuqkuna, nishpa. Paykunaqamchay saqra *lubukunashina ancharinllapa munaq dañachishuyta. 30Kananqamkunamandam wakinnikiqa manaallin runakunapaq ringillapa tikrakaq.Wakinnikiqam ringillapa yach achikuqmana baliq duktrinakunata, kriyiqmasinchiqkuna kriyinambaq. 31

llapar, kaykish kimsa wata tukuytapunchawnindin tutapnindin anchakuyashushpa, waqashpa, qamkunatayach achishushqa kani.llapachu chay yach achishushqaytaqa!

32’Kananqa masitakuna, TaytaDyusman mingakuykillapa, paynaqamkunata kwidashunambaq. Paymiancha kuyashushpa,gunata rin yach achishuqllapa, anchapudirniyuq wambranguna kanaykillapa.Chayshina paypaqlla kashpam,paymanda atingillapa ch askiyta suqshumaq irinsyata. 33Manam noqaqamunashqachu kani suqkunapaqellayninda ni *urunda ni mudananda.34Qamkunaqam ancha allitayach angillapa: Pabluqam kikin

nambaq, yumbay pullan puriqkunatapismantyininambaq, nishpa. 35Chayshina

rurashpam, qamkunatayach achishushqa kani, qamkunapistrabajashpa, yanapanaykillapa chaymana nimayuqkunata. Chayshinayanapashpam, kasuykangillapaSiñurninchiq Jisus kay nishqanda:“Noqanchiq ch askinanchiqmandaqammas alli, suqkunata qonanchiq. Chaqachayshina qoshpaqam,llapa kushikuq”, nishpa.

36Chaykunata nishpaqam, Pabluqaqonqorikushpa, yumbaywan Dyusmanmañakurqan. 37Chaymandaqam yumbaypaykunaqa ancha waqashpa, Pablutaqaabrasashpa, *muchashpa,llapa. 38Chaqa ancham llakirqanllapaPablu kayshina nishqanrayku:“Mananam mastaqa ringillapachurikawaq”, nishpa. Chaymandaqamyapachashpa, rirqanllapa *yakupi puriqbarkukaman.

Pablum rirqan Jirusalinman

21 1Jisuspi kriyiq masinchiqkunatadijashpam, rirqayllapa *yakupi

puriq barkupi Kus llaqtaman.daqam qayandinqa rirqayllapa Rrudasllaqtaman. Waqmandaqam rirqayllapaPatara llaqtamanna. 2Patarapiqamtarirqayllapa suq barkuta *prubinsyaFinisyaman riykaqta. Chay barkupinamwaqmandaqa rirqayllapa. 3Riqshinaqamrikarqayllapa *yakupa ch awpimbi islaallpa Chipri shutiqta, barkupa ichuqladumbi kaqta. Chayta pasashpaqamrirqayllapa prubinsya Siryaman,ch ayashtiyllapa Tiru llaqtakaman.Chaqa chay barkuqam Tiru llaqtapitrastingunata dijarqan. Chayminoqaykunaqa chay barkumandaqaishkishpa, yaykurqayllapa Tirullaqtaman. 4

paqam, tarirqayllapa Jisuspi kriyiqmasinchiqkunata. Chaymi syiti diyastapaykunawan tiyarqayllapa.

20 21

318

taqam Dyuspa *Santu Ispiritun nishqakarqan: Pablutaqam rinllapa imanachiq,nishpa. Chaymi paykunaqa Pablutanirqanllapa:—Amar riychu Jirusalin llaqtamanqa,

nishpa.5Chayshina niptinllapapismi, chay

syiti diyasmandaqa, chay Tirullaqtamanda lluqshirqayllapa, Jirusalinllaqtamanna rinayllapa. Chaymiyumbay chay kriyiq masinchiqkunaqawarmindin,washpa apawarqanllapa *mar yakupamanyangaman. Chaymanch ayashpaqam, qonqorikushpa,Dyusman mañakurqayllapa. 6

daqam abrasanakushpa,kushpa, *barkuman yaykurqayllapa.

llapa.7Chayshina Tiru llaqtamanda

lluqshishpam, barkupina mar yakupasawanda rirqayllapa Tulimaydallaqtaman.kunata napaykushpa, paykunapapullanna suq diyata kidarqayllapa.8Chaymandaqam qayandinqa Pabluqanoqaykunawan barkupi rirqayllapaSesarya llaqtamanna. Waqmanch ayashpaqam, rirqayllapa Dyuspaqyach achikuq Filipipa wasinman.Payqam *apustulkunapa chay syitiyanapakuqninmanda suqnin karqan.

llapa. 9Chay Filipiqam ch usku chinayuqkarqan. Paykunaqam mana runayuqchukarqanllapa. Chay chinakunaqamDyuspaq rimaqllapa, Dyuspa *SantuIspiritun yanapaptin.

10Waqpi paykunawan achka diyatatiyaykaptiyllapam, *prubinsyaJudiyamanda *Dyuspaq suq rimaqch ayamurqan. Paymi Agabu shutiq.11Paymi noqaykunaman shamushpawatukuwaq, Pablupa wach ukunda

surqoshpa, chaywan ch akingunata,makingunata ch aqnakashpa, nirqan:—Dyuspa Santu Ispiritunmi nin:

“Jirusalimbiqash *isrraylinukunaqa kaywach ukupa dwiñundaqa kayshinach aqnashpa, furastiru runakunamanrinllapa intrigakuq”, nishpa.

12Chayshina niptinmi, noqaykunaqa

llapa, ama rinambaq Jirusalinmanqa.13Piru Pabluqam niwarqanllapa:—¿Imapaqmir ancha waqashpa

llakichiwangillapa? Siñurninchiq Jisustakasunayraykum noqaqa listu kanich aqnawashpa, wanchiwananllapa waqJirusalimbiqa, nishpa.

14Chayshina noqaykunata niwaptinmi,manana atishpa arkayta,pana rinambaq:—Dyus munashqanshina kanqa,

nishpa.15Chaymandaqam noqaykunaqa

kamakashpa, anaq Jirusalinmannarirqayllapa. 16Wakin sesaryanu kriyiqmasikunam yapachawashpa, pullayllaparirqanllapa. Rirqambismi suq chiprinukriyiq masinchiq Minasun shutiq.Payqam unaymandapacha Jisuspikriyishqa karqan. Kanan ch ayashpaJirusalin llaqtamanqam, paypa wasimbikidarqayllapa.

Pablum rirqan watukuq Jakubuta17Jirusalinman ch ayaptiyllapaqam,

kriyiq masinchiqkunaqa kushikushpa,shumaqta ch ayachiwarqanllapa.18Chaymandaqam qayandinna Pabluqanoqaykunata apawashpa, rirqan parlaq*Jakubuwan. [Nuta: Chay JakubullamSantyagupis shutiq.] Waqpim karqanyumbay *yach achikuq ansyanukuna.19Ch ayashpaqam Pabluqa paykunatanapaykushpa, manyaqlla parlachirqanDyus paywan rurashqambaq waq mana

21

319

isrraylinu kaqkunawan kaykaptin.20Chayta uyashpaqam, Tayta Dyustaancha alabashpa, Pablutaqa nirqanllapa:—Masita, rikashqaykishinam, achka

mil isrraylinu masinchiqkunapisSiñurninchiq Jisuspi kriyishqallapa.Paypi kriyishpallapam,wanchiq, kasunanchiq *Muysispaliyningunata. 21Piru paykunaqam

llapa: Pablush chay karupi tiyaqisrraylinukunata yach achishqa, amana

qanda. Yach achikumbisshi amanawambrangunapa *kwirpumbi siñaltaruranambaqllapa, amana chay suqkustumbrinchiqkunata siginanllapa,nishpa. 22Chayshina uyashqallapakaptinqa, ¿imatam atinchiq rurayta,paykuna yach ananllapa:nachu kashqa, nishpaqa?Ch ayamushqaykita yach ashpaqach i,

munman. 23

chiqta ruray. Kaypim noqaykunawankan ch usku runakuna. Paykunaqamtratukushqa Dyuswan, suq dibusyundarurananllapa. 24Paykunata pullaykiapay *Dyuspa adurana wasinman.Chaypi paykunawan dibusyunda ruray.*Mayllakuna kustumbritapis ruray,limpyakanaykipaq. Pagarakuy kaych usku runakunapaq, atinanllapasipralla umanda rutuyta, yumbayyach ananllapa: Chay runakunamTaytanchiq Dyusta ufrisishqandakumplishqana, nishpa. Chayshinaruraptikiqam, yumbayna qambaqqayach anqallapa: YanqakunatamPablupaqqa rimashqallapa. Rikay,payqa Muysispa liyningunata allitakasun, nishpa. 25Kaytapis yach ay: Chayfurastiru kriyiq masinchiqkunatamnoqaykunaqa mana kamachishqachukani, chay kustumbrinchiqkunata

rurananllapaqa. Paykunamanqamkaykunatalla iskibrishqallapa kani:“Ama mikuyllapachu *amitulayakunaman ufrisishqan aychataqa, niyawarta, ni chay urkakashpa wañuqanimalkunapa aychandaqa”, nishpa.Nishqallapapismi kani, warminwanllaichu runanwanlla kananllapa, amasuqkunawanqa, nishpa.

Pablutam Dyuspa adurana wasimbi prisurqanllapa

26Chaymi Pabluqa chay ch uskurunakunata apashpa, qayandinqapullanllapa *mayllakuna kustumbritarurarqanllapa. Chaymandaqam Pabluqa*Dyuspa adurana wasinman yaykushpa,chaypi kaqkunata nirqan:—Tal diyam rinillapa mayllakuriq.

Tal diyam rinillapa ufrindayllapataruraq, nishpa.

27Chay syiti diyas ushyakaykaptinmi,Pabluqa kutirqan Dyuspa aduranawasinman. Piru wakin *isrraylinukuna*prubinsya Asyamanda kaqkunampaytaqa Dyuspa adurana wasimbirikarqanllapa. Chaymi chaypikaqkunata tukuy imata nirqanllapa,Pablupa kuntran tikrakananllapa.28-29Chaqa chay rimaqkunaqam unayqaPabluta rikashqallapa karqan, suqi syanu runa Tru mu shutiqwanpuriykaqta.llapa: Chay furastiru runataqamPabluqa Dyuspa *santu aduranawasinman apamushpa, mapachashqa,nishpa. Chaymi Pabluta piskashpa,ancha qayach akurqanllapa:—¡Llaqta masi isrraylinukuna!

chiqllapa! ¡Payqam tukuy maytapurishpa, runakunata yach achin,noqanchiqkunata kuntrawananchiq,*Muysispa liyningunata kuntranan, kayadurana wasinchiqtapis kuntrananllapa!

21

320

¡Imanandaq kay runaqa *Grisyamandajwira runakunatapismi irpushqa kaysantu adurana wasinchiqman! ¡Santulugartam mapachashqa! nishpa.

30

tinllapam, yumbay runakunawaqmanda kaymanda kallpashpa,tandakarqanllapa. Kanan Pablutaqampiskashpa, rrastrakushpa, Dyuspaadurana wasinmanda surqoshpa, daspungukunata kirparqanllapa. 31

mandaqam suq lastima maqashpa,wanchiykaptinllapana, suldadukunapakamachikuqnin yach arqan: TukuyJirusalimbish ancha sh uqyaykanllapa,nishpa. 32

nata tandashpa, kallparqan Pablukashqanman.naqa chay kamachikuqta,natapis rikashpa, ashla qasillarqanllapa.33Chaymi ch ayashpa, chay maskamachikuq suldadu Pabluta prisushpa,kamachikurqan:—

llapa, nishpa.Chaymandaqam yumbayta tapurqan:—¿Pitaq kay runaqa? ¿Imatam

rurashqa? nishpa.34Kanan chay runakunaqa

qayach akushpa sh uqyarqanllapa. Piruwakinmi suq layata niq. Wakinnataqmisuq layata niriq. Chaymi chaykamachikuq suldaduqa manaatirqanchu yach ayta: ¿Imam kashqa?nishpaqa. Chaymi suldadungunatakamachirqan, Pabluta apanambaq*kwartilninman. 35Chay kwartilnimbagradangunaman ch ayachishpaqam,utqaymaya Pabluta alayrilla alsashpa,irpurqanllapa uku kwartilman, amachay kuntraqkuna qochnanllapa. 36Chaqa paykunaqamikinllapata rirqan qayach akushpa:—¡Wanchiyllapa chay Pabluta!

¡Wanchiyllapa chay Pabluta! nishpa.

Pablum rimarqan, washakanambaq37Suldadukunaqa kwartilninman

irpuqna puriykaptinllapam, Pabluqachay kamachikuqninda *grigu rimaypitapurqan:—¿Atinichu imatapis rimayta? nishpa.Chaymi chay kamachikuqqa nirqan:—¿Qamqachu yach angi grigupi

rimayta? 38¡A! Noqaqam yuyarqay:Chay wapu ijiptinuch i kangi, nishpa.Chaqa payqam 4.000 matansyirukunatachunchaman surqoshpa, munarqanbinsiyta gubyirnunchiqta. ¿Manachuchay wapu runa kangi? nishpa.

39Chayshina tapuptinmi, Pabluqanirqan:—Noqaqam *isrraylinu runa kani.

Piru manam kay *Isrrayilpichu nasishqakani. Waq prubinsya Silisyapa chayancha kamachikuq Tarsu llaqtambimnasishqa kani. Dijawayri yush aykuwillanay kay runakunata, nishpa.

40Chaymi chay kamachikuq “Mayá”niptinqa, Pabluqa chay pungupagradangunapi shayashpa,nawan siñiyarqan, chay runakunauyaranambaq. Uyaraptinllapaqam,*ibriyu rimaypi nirqan:

22 1—Masitakuna, taytitukuna,uyawayllapa. Kaytam rini

nishuqllapa yach anaykillapa noqakashqayta, nishpa.

2Pabluta uyashpa *ibriyu rimaypirimaptinqam, masta uyararqanllapa.Chaymi Pabluqa paykunataqa nirqan:

3—Noqaqam *llapa kani. *Prubinsya Silisyapa chayTarsu llaqtambim nasishqa kani.Chaymandaqam kay Jirusalinmanshamushpa, kaypi wiñashqa kani. Chayancha yach ayniyuq Gamayilwanmiistudyashqa kani. Payqamyach achiwarqan, ancha allitakasunaypaq unay agwilunchiqkunapa

21 22

321

liyningunata. Noqaqam qamkunashinaTayta Dyustalla munashqa kani kasuyta.Chaymi tukuy shunqo TaytanchiqDyuspi kriyishpa, 4(mana kriyirqaychu:Jisusmi *Dyus Akrashqan Washadur,nishpaqa.) Chaymi unayqa Jisuspi

naykaman. Ullqokunata, warmikunataprisushpam, apamushqa kani karsilman.5Chay mas kamachikuq *isrraylinukuram tukuy chay *kamachikuqansyanukunawan tistiguykuna. Chaqapaykuna kikinmi urdingunataqowarqanllapa, apanaypaq Damaskullaqtaman, pwidiq isrraylinukunatarikachishpa, Jisuspi kriyiqkunataprisushpa, apamunaypaq kayJirusalinman kastiganayllapa, nishpa.

Pablum rimarqan: “Kayshinam Jisuspi kriyishqa kani”, nishpa

6’Damaskuman riykaptiy, yaqqanach ayaptiymi, larrdusinach i karqan.Chay ñanda riykaptiymi, qonqayllasyilumanda suq ancha jwirti michallipyashpa, tukuy rridurniymanachikchakurqan limpu pambawashtin.7Chaymi noqaqa bulakarqaypambakaman. Chay urasmi uyarqaykayshina qayawaqta: “¡Sawlu! ¡Sawlu!¿Imapaqmi qesachawaykangi?” niwaqta.8Chaymandaqam tapurqay: “¿Taytitu,pimir kangi?” nishpa. Chaymi niwarqan:“Noqam Jisus Nasaritmanda kani. ¡Noqakikiytam qesachawaykangi!” nishpa.9Chay pullay kaqkunaqam chay michatarikashpaqa, ancha mancharqanllapa.Piru manam allitachu uyarqanllapachay qayawaqtaqa. 10Noqaqam chayqayawaqta kayshina tapurqay:llay, ¿imatam munangi ruranaypaq?”nishpa. Chaymi chay Siñur Jisusqaniwarqan: “Atarishpa, riy Damaskullaqtaman. Waqpim nishunqallapa:

, nishpa. 11

manda chay mas jwirti llipyaq michasarkuyachiwaptinmi, mananaatirqaychu rikakuyta. Chaymi chaypullay riqkunaqa, rambawashpana,apawarqanllapa Damaskuman.

12’Waqpim karqan suq runa Ananiyasshutiq. Paymi ancha allita kasuq*Muysispa liyningunata. Chaymi chaydamaskinu isrraylinukunaqa paypaqqaancha shumaqta parlaqllapa. 13ChayAnaniyasqam shamurqan rikawaq.Ch ayashpaqam niwarqan: “MasitaSawlu, mushuqmanda rikakuy”, nishpa.Chayshina diki niwaptinllam, dasnarikakurqay. Chaymi paytapisrikarqayna. 14Kanan chay Ananiyasqamniwarqan: “Sawlu,

dapacha akrashushqa,qanda ruranaykipaq, ancha allin*Washadurninchiqta rikashpa, payrimashqanda kikin shiminmandauyanaykipaq. 15Qamqam paypaq ringirimaq yumbay runakunapa ñawpambikay mundupiqa. Ringim parlaq chayrikashqaykita, uyashqaykita. 16

shina munaptinqa ¿imaraykutaqunayaykangiqa? Siñurninchiq Jisuspitukuy shunqo yuyakuy,manda pirdunashunambaq. Atarishpa,shutikuy”, niwarqanmi Ananiyasqa.

Pablum nirqan: “Dyusmi kach awarqanfurastirukunaman”, nishpa

17’Kay Jirusalinman kutimushpam,*Dyuspa adurana wasinman rirqay,payman mañakuq. Chaypim suq*musqoypishina 18rikarqay SiñurJisusta. Payqam niwarqan: “Utqalluqshiy kanalitan kay Jirusalinmanda.Chaqa noqapaq imata rimaptikiqam,mana rinllapachu kasushuq”, nishpa.19Chaymi noqaqa nirqay: “Taytitu,paykunaqam yach anllapa saqrakashqayta. Chaqa yumbay *sinaguga

22

322

wasikunaman rishpam,nata prisushpa, maqashpa, karsilashqakani. 20Qambaq rimaq Istibandawanchiptinllapam, noqa kikiy chaypishayashpa, chapashpa, ‘Allitamruraykanllapa’ nirqay. (Chaymi chaywanchikuqkunapa kapangunata noqakwidarqay. Yumbay *isrraylinukunamchaykunata yach an. Chaymi qambaqyach achikuptiy, rinllapa kriyiwaq)”,nishpa. 21Piru Siñur Jisusqam niwarqan:“Riylla Jirusalinmanda. Chaqa noqamkaruman rini kach ashuq chay manaisrraylinu kaqkunata noqapaqyach achinayki”, nishpa.

Pablutam kwartilman irpurqanllapa22Chaykamanllam Pablutaqa allita

uyarqanllapa. Piru payqam chayfurastirukunapaq rimaptin, dassh uqyarirqanllapa. (Chaqa paykunaqamancha disprisyarqanllapa yumbanfurastirukunata.) Chaymi ancha jwirtitanirqanllapa:—¡Chay Pabluqa wañunqa! ¡Manam

allichu kawsanambaqqa! nishpa.23Chayshinam, ay, mana shaykuq

ancha sh uqyarqanllapa. Kanan anchapiñakushpam,llapa. Allpatapismi altukunamansitakurqanllapa pulbu alsakashtin.24Chayshina ruraptinllapam, chay maskamachikuq suldaduqa nirqan:—Pablutaqa uku *kwartilman

wichuyllapa. Alli alli asutiyllapadiklaranambaq, nishpa.Chaqa chay kamachikuq suldaduqam

munarqan yach ayta: ¿Imaraykush chayrunakunaqa ancha sh uqyashpa, paytakuntranllapa? nishpa. 25Chaymich aqnaptinllapa asutinanqa, Pabluqachay kamachikuq suldaduta nirqan:—¿Ima kanchur dirichuyki suq

*rrumanu runata asutinaykillapa,manaraq ni sintinsyadu kaptin?

26Chayshina niptinmi, chaykamachikuq suldaduqa,pachu,ninda willaq:—Mana imakish allitachu

rurangiman. ¡Rrumanu kastanchiqshichay runaqa! nishpa.

27Chaymi chay mas kamachikuqqashamushpa, Pablutaqa kayshinatapurqan:—¿Allipchur qamqa rrumanu kangi?

nishpa.Chaymi Pabluqa “Arí” nirqan.28Chaymi chay kamachikuqqa nirqan:—Noqaqam ancha achka qellayta

pagarakushqa kani, rrumanu kastakanaypaq.Chayshina niptinmi, Pabluqa nirqan:—Piru noqaqam rrumanukunapa

ayllumbi nasishqayrayku, mas lijitimurrumanu kani.

29Chayshina niptinmi, chayasutinambaq kaqkunaqa Pablumandaqaashurqanllapana. Asta chay maskamachikuq suldaduqam yach ashpa:“Kay runaqam rrumanu kasta kashqa”nishpaqam, ancha mancharqan,qanrayku.

Pablutam Mas Kamachikuq Juyiskunapi dimandarqanllapa

30Qayandinqam chay maskamachikuq suldaduqa munarqanyach ayta: Mayá, imapaqshi chay*isrraylinukunaqa Pabluta kuntranllapa,nishpa. Chaymi Pablutaqa ch aqnadukashqanmanda paskachishpa, *manda surqorqan. Chaymandaqamtandachishpa chay kamachikuqisrraylinu kurakunata tukuy chay *maskamachikuq juyiskunata, paykunapañawpanman Pabluta rurarqan.

23 1Pabluqam chay *Mas

nata chapashpa nirqan:

22 23

323

—Masitakuna, uyawayllapa. TaytaDyusmi rikawaykan. Noqaqam paypañawpambi kanangaman allinshunqoyuq kawsashqa kani.

2Chayshina niptinmi, maskamachikuq *isrraylinu kuraAnaniyasqa ñawpambi kaqkunatakamachirqan, shimimbi Pablutamaqananllapa.

3Chayshina nishqambaqmi, Pabluqachay Ananiyasta nirqan:—¡Dyusmi qamtaqa rin maqashuq,

shimikiwanlla payta kasuptiki! Chaypimtiyaykangi suq juyisshina, justisyataruranayki. Liyninchiq nishqanshinaruray, allita yach anayki, dilituyuqchukani ichu mana, nishpa. ¿Imaraykumqamqa liyninchiqta mana kasushpa,munangi maqachiwaytaqa?

4Uyashpa, chaypi kaqkunaqamPabluta nirqan:—¿Ima wapuyaykangichu Dyuspa

mas kamachikuq kuranda? nishpa.5Pabluqam nirqan:—Masitakuna, manamir

yach ashqachu kani: Payqam maskamachikuq kura, nishpaqa. Chaytayach ashpaqam, mana chayshinachurimanayta. Chaqa *Dyuspa SantuLibrumbiqam nin: “Amakish llaqtaykipaawturidarnimba kuntrandaqarimangichu”, nishpa.

6Pabluqam chay tandakaq

shina, kwintata qokarqan: Wakinjuyiskunaqam *sadusiyu duktrinayuqkashqa, wakin juyiskunaqam *farisiyuduktrinayuq kashqa. Chaymi jwirtitarimashpa, nirqan:—Masitakuna, farisiyukunapa

duktrinandam kriyini. Farisiyupa churinmikani. Chaymi kriyini: Wañuqkunammushuqmanda rin kawsamuq, nishpa.Chayraykum munanllapa kastigawayta.Manam imapaqchu, nishpa.

7Chayshina Pablu niptinmi,

kurqan paykunapura. Chay pudirniyuqjuyiskunaqam akrakarqanllapa, mana

rayku. 8Chaqa sadusiyukunaqamninllapa: Wañuqkunaqam mana rinchukawsamuq. Manam ni anjilkuna, nialmakuna kanchu, nishpa.kunaqam ninllapa: Kanmi anjilkuna,kanmi almakuna. Wañuqkunapismi rinkawsamuq, nishpa.

9

llapa. Wakin farisiyukunaqam*Muysispa liyningunatayach achikuqkuna karqan. Paykunaqamdas atarishpa, nirqanllapa:—Kay runaqam mana nima maluta

rurashqachu. Kinsapch i suq alma ichusuq anjil paytaqa parlachishqa. Chaymimana balinchu payta kastigananchiqqa.Dyuspa kuntrangish tikrakanchiqman.

10Chayshina Pablupaq niptinllapam,

nawan ancha kunyarqanllapa, suqta suqtaninakushpa. Pilyaq layana kaptinllapam,chay mas kamachikuq suldaduqa anchamancharqan: Pablutakish chillpinmanllapaqoch inakushpa, nishpa. Chaymi payqakamachirqan suldadungunata, chaysh uqyaqkunapa ch awpinmanda Pablutasurqoshpa, apananllapa uku *kwartilman.Chaymi chayshina rurarqanllapa.

11Qayandin tutaqam SiñurninchiqJisusqa Pabluman rikakushpa, nirqan:—Pablitu, ama manchashpachu,

animakay. Chaqa kay Jirusalimbi noqapaqrimashqaykishina, waq *Rruma llaqtapipisnoqapaqqa ringi rimaq, nishpa.

Pabluta wanchinambaqmi parlarqanllapa12-13Qayandinqam mas di 40 *

nukuna tandanakushpa, Pablutawanchinambaq parlarqanllapa kayshinajurashpa:

23

324

—Ama nimatapis mikushunchu niupyashunchu,kaman. Mana wanchiptinchiqqam,Tayta Dyus kastigawashun, nishpa.

14Paykunaqam kamachikuq *linu kurakunaman, *kamachikuqansyanukunaman rishpa, nirqanllapa:—Noqaykunaqam jurashqa kani

Pabluta wanchinayllapa, manaraqnimata mikushpa. Mana noqaykunawanchiptiyqach i, Taytanchiq Dyusyumbayniyta kastigawanqa. 15Chayriqamkunaqa tukuy chay *MasKamachikuq Tandakaq Juyiskunawanmañayllapa chay mas kamachikuqsuldaduta, qaya apamunambaq Pablutakay ñawpaykillapaman: “Paypaqmimunanillapa mas allita yach ayta”,nishpa. Noqaykunaqam ñambipakakushpa,nayllapa, manaraq kaymanch ayamuptin, nishpa.

16Piru Pablupa panimba wambranmichay jurapashqanda yach arqan. Chaymichay subrinunqa das rirqan kwartilmantiyunda abisaq. 17Chayraykum Pabluqasuq kamachikuq suldaduta qayashpa,nirqan:—

kiman. Munanshi payta parlachiyta,nishpa.

18Chaymi chay uraslla chay suldaduqachulituta apashpa, chay maskamachikuq suldadutaqa nirqan:—Ji situ, chay prisu Pablum

qayawashpa, rrugawarqan, kaychulituta apamunaypaq qaman.Anchash munan qamta parlachishuyta,nishpa.

19Chay kamachikuqqam ama pipisuyanambaq, chay chulitutamakinmanda rambashpa, apashpa suqladituman, tapurqan:—¿Imatamir munangi willawayta?

nishpa.

20Chaymi chulituqa nirqan:—

kushqa, qamta ingañashushpa,nishunanllapa: “Noqaykunapa maskamachikuq juyisniykunash munanllapaPabluta tapuyta, allita yach ananllapadiklarashqanda”, nishpa. Chaypaqtumbanllash rinllapa mañashuq, qayaapanaykipaq tiyuyta chay MasKamachikuq Juyiskunaman. 21Amakishqamqa paykunataqa kriyingichu. Chaqamas di 40 runakunash ñambipakakushpa shuyaykanllapa, tiyuyPabluta wanchinanllapa. Paykunashjurashqallapa,pachu ni upyashpachu,nanllapa. Isi mana wanchishpaqash,Dyusmanda kastiguta rinllapa ch askiq,nishpam, jurashqallapa. Chaymishuyakuykanllapa: Imatash ringi niq,nishpa.

22Chayshina niptinmi,kuqqa chulitutaqa kach arqannakunashpa:—Mayá, riynari. Amakish pitapis chay

niwashqaykitaqa ningichu, nishpa.

Mas kamachikuq suldadum Pablutakach arqan pri ktu Filisman

23Chay chulitu riptinqam, chaykamachikuqqa ishkay yanapakuqsuldadunda qayashpa, nirqan:—Sigurayllapa 200 ch akip puriq

suldadukunata, 70nata, 200 *garruchiru suldadukunata,rinaykillapa kay tuta las nwibi Sesaryallaqtaman. 24Pablupaqpis bistyakunatasigurayllapa, muntakushpa rinambaq,allita ch ayanambaq waq *pri ktuFilisman, nishpa.

25Chay kamachikuqqam paykunawankach arqan suq kartata, kayshinanishpa:

26“Kuyashqay kamachikuq pri ktuFilis, noqa Klawdyu Lisyasmi qamta

23

325

napaykuyki. 27Yach anaykipaqmikaykunata iskibriyki: Kay runatam*isrraylinukuna prisurqanllapa.nanllapa kaptinmi, noqaqa yach ashpa:*Rrumanush payqa niptinllapa,suldaduykunawan rishpa, washashqakani. 28Yach anayrayku imapaqshikuntranllapa, nishpa, aparqani *MasKamachikuq Tandakaq IsrraylinuJuyiskunaman. 29Chaypim yach arqay:Paykunapa duktrinanmi mana igwalchu,nishpa. Chaysitupaqmi kuntranllapa.

llapa. 30Noqaqam yach arqayna: Chayisrraylinukunaqam rinllapa shuyaqñambi, Pabluta wanchinanllapa, nishpa.Chaymi paytaqa qaman kach amuni.Payta kuntraqkunatapismi nishqa kani,qaman shamunanllapa, justisyataruranayki. Chaytallam iskibriyki. Mayá,rikanakushun”, nishpa.

31Chay kartata suldadungunataqoshpam, nirqan rinanllapa. Chayminishqanda kasushpa, Pabluta apashpa,tutap rirqanllapa Antipatris llaqtakaman.32Qayandinqam chay chkunaqa Antipatrismanda kutimurqan*kwartilninman.kunallam Pabluwanqa mas waqmanrirqanllapa. 33Chaymi Sesarya llaqtamanch ayashpaqa, chay kartata qorqanllapapri ktu Filista.qanllapa. 34Chaymandaqam chay kartataliyishpaqa, chay pri ktuqa Pablutatapurqan, yach anambaq: Maymandash,nishpa. Chaymi Pablu willaptinqa,yach arqanna *prubinsya Silisyamandakashqanda. 35Chaymi Pablutaqa nirqan:—Kuntrashuqkuna shamuptinnam,

uyashaq niwashqaykita, nishpa.Chaymandaqam chay suldadukunata

kamachirqan, Pabluta kwidananllapagubyirnu *Irudis atun wasirurashqambi.

Pablutam kuntrarqanllapapri ktu Filispa ñawpambi

24 1Sinku diyas pasaptinnam, chay*mas kamachikuq isrraylinu

kura Ananiyasqa Jirusalinmandach ayarqan chay Sesarya llaqtaman.Wakin *kamachikuq ansyanukuna suqabugadupismi paywan shamurqanllapa.Chay abugaduqam Tirtulu shutiq.Paykunaqam chay *pri ktu Filismanch ayarqan, Pablupa kuntran dimandatarurananllapa. 2

paqam, chay abugadu Tirtuluqa paytakuntrashpa, chay pri ktu Filistakayshina willarqan:—Qam ancha allin Taytitu Pri ktu

Filis, dyusilupagi. Chaqa qam anchayach ayniyuq kashpam,llapapi allita kamachikuptiki, anchashumaqta kawsanillapa, mana nimatapispilyashpachu. 3Chayshina ancha allitakamachikuptikim, tukuy maypikushikushpa,llapa. 4Piru ama masta unayachishunay,ancha rrugayki suq faburta noqaykunatarurawanayki.tata willashunay kay Pablupaq.

5’Riqsinillapam: Kay runaqam suqplaga, nishpa. Chaqa kay mundupitukuy mayman rishpa, suq layaduktrinata yach achikuptinmi,nukunaqa piñachinakushpa,pura akrakashpa, gubyirnunchiq*Sesarta kuntranllapa. Payqam nasarinuduktrinayuqkunapa suq kamachikuqnin.6¡Ima! Dyuspa *santu aduranawasindam disprisyashpa, munashqamapachayta.prisushpa, munashqallapa kani liykamachishqanshina justisyata rurayta.7Piru chay kamachikuq suldaduLisyasmi mitikushpa, wapuyashpa,suldadungunawan qoch iwashqallapa.8Chaymandaqam niwashqallapa, qaman

23 24

326

shamunaypaq.kikiki atingi kay nishushqaypaq tapuytakay Pabluta, allita yach anayki yumbayrurashqambaq, nishpa.

9Chayshina chay abugadu niptinmi,chay kamachikuq isrraylinukunapisPablupaqqa nirqan:—Arí, chayshinam kashqa, nishpa.10Chaymandaqam chay pri ktuqa

makinwan Pabluta siñiyarqanrimanambaq. Chaymi Pabluqa nirqan:—Siñur Pri ktu, noqaqam yach ani:

Unaymandapacham kay *nasyunniypajuyisnin qam kashqa kangi. Chaymimana manchashpachu, rimani kayñawpaykipi. 11Qam kikikim suqkunatatapushpa, atingi yach ayta. Chayraqmidusi diyas kananwan chay Jirusalinmanch ayarqay, Dyusta aduranaypaq.12Manam pipis tariwashqachu,suqkunawan anyanakuykaptiy. Manamni *Dyuspa adurana wasimbi ni*sinaguga wasikunapi, ni Jirusalimbipitapis anyashqachu kani. 13Chaymi kayrunakunaqa tukuy laya llullangunawankuntrayta rimashpapis, manaatinllapachu ishkichiwayta. 14Piru allitayach anaykipaqmi, klaruta niyki, unayagwiluykunapa Dyusnindam kasuni.Lukismi mushuq duktrinata sigini. Chayduktrinaypaqmi yuyanllapa: Manashbalinchu, nishpa. Piru kriyinim yumbayliyninllapapi. Kriyinim *Dyuspaqrimaqkuna iskibrishqambi. 15

shinallam noqapis Dyuspi allitayuyakuni: Wañuqkunatam rinkawsachiq, chay alli ruraqkunata tukuychay uchayuqkunatapis, nishpa. 16

raykum noqaqa sujitakani, allitarurashpa, allin shunqoyuq kanaypaqDyuspa ñawpambi, runakunapañawpambipis.

17’Suq nasyungunaman rishpam,achka watakunamanda kutimushqa kaninasyunniymanqa, limush nata,

kunata kay Jirusalinman apamushpa.18Chaymi *Dyuspa adurana wasimbi*mayllakuna kustumbrita rurashpa,chay ufrindakunata ruraykaptiy, wakin*isrraylinu *prubinsya Asyamandakaqkuna tariwarqan. Piru manam achkarunakuna pullayqa karqanchu. Manamni pitapis anyarqaychu. 19Manaallikunata rurashqa kaptiyqa, chayAsyamanda kaqkuna munashpakuntrawaytaqa, shamunqallapa kayñawpaykipi shimbiwaq. 20Piru kaypikaqkunaqam Dyuspa aduranawasimbiqa mana karqanllapachu.Paykunaqam rikawashqallapa chay*napa ñawpambi kaykaptiy. Chaypifaltashqa kaptiyqar, kariyawanqallapa.21Chay mas kamachikuq juyiskunapañawpambim jwirtita rimashpa, nirqay:“Kananqam kayshina dimandadu kani,kriyishqayrayku: Wañuqkunammushuqmanda rin kawsamuq”, nishpa.Kinsapch i paykunataqa chayshinanishpa faltashqa kani, nishpa.

22Chay pri ktu Filisqam allitayach arqan Jisuspi kriyiqkunapaq.Chaymi chay dimandataqa suqdiyapaqna dijarqan. Paykunataqamnirqan:—Suldadukunapa kamachikuqnin

Lisyas shamuptinmi, paytaqa tapushaq,mas allita yach anay kay dimandapaq,nishpa.

23Chaymandaqam chay *pri ktuFilisqa kapitanda kamachirqan:—Pabluta allita kwiday. Piru dijay,

yanasunguna (yanasanguna) shamushpawatukunan,llapa, nishpa.

24

manda Filisqa shamurqan warminDrusilawan. Chay warminqam *manda karqan. Pablutaqamqayachirqan, Jisukristupa duktrinambaq

24

327

parlachinan. 25Chaymi Pabluqakayshina parlachirqan: “Jisuspikriyishpar, kwirpunchiqtaqa allitasujitashun. Justisyatapis ancha allitarurashun. Chaqa kayshinam jwisyu diyarin kaq”, niptinmi, Filisqa anchamancharqan. Chaymi Pablutaqa nirqan:—Riyna kananqa. Suq diyanam

lugarniyuq kashpa, qayachishqaykiuyashunaqpaq, nishpa.

26Chaqa chay Filisqam munarqanPablu pagaranambaq qellayta,karsilmanda surqonambaq. Chaymikutin kutin Pablutaqa qayachiqparlanambaq.

27Chayshinaqam ishkay watanakarqan. Chaymandaqam Filisqadijarqanna pri ktu kargundaqa. PursyuFistunam chay pri ktu kargunmanqayaykurqan.nawan allita munashpa kidayta, manakach arqanchu Pablutaqa. Prisulladijashpam, kargunmandaqa lluqshirqan.

Pablutam dimandarqanllapamushuq pri ktupipis

25 1Fistu ch ayarqan chay Sesaryallaqtaman, *pri ktu karguta

ch askinambaq. Kimsa diyamandaqamanaq Jirusalinmanna rirqan.2Waqpiqam chay kamachikuq *linu kurakuna mas *kamachikuqansyanukunawan das rirqanllapa,Fistupina Pabluta dimandaq. 3

naqam chllapa:—Suq faburta rurawayllapa.

muyri Pabluta waq Sesaryamanda kayJirusalinman, nishpa.Piru paykunaqam yuyarqanllapa

Pablutaqa ñambi wanchiyta. 4PiruFistuqam paykunata nirqan:—Pabluqam Sesarya llaqtapi prisu.

Noqa kikiymi yuyani waqman riyta kaydiyakunalla. 5Qamkunamandam

suqnikikuna atingillapa pullay riytawaqman. Chayshina rishpaqam,atingillapa chay runataqa shimbiyta,ima maluta rurashqa kaptinqa, nishpa.

6-7Chaymandaqam chay Fistuqa uchudiyas ichu dyis diyastalla Jirusalimbiqakarqan.nukunawan kutirqan Sesaryamanna.Qayandin diyaqam dispachumbinakaykashpa, apachimurqan Pabluta, chayFistupi diklaranambaq. Chaymi chayisrraylinukunaqa Pablupa ladunmanqemikashpa, yanqakunata llullakushpa,shimbirqanllapa:—Chayta manchu rurashqa kangi,

nishpa.

papis, mana nimapi atirqanllapachuishkichiyta. 8

nambaq nirqan:—Manam noqaqa isrraylinukunapa

liynindaqa kuntrashqachu kani.Manakish ni *Dyuspa adurana wasindaburlashqachu kani. Manam ni gubyirnu*Sesarta kuntrashqachu kani, nishpa.

9Piru chay Fistuqam munashpa allitakidayta isrraylinukunawan, Pablutaqatapurqan:—¿Munangichu riyta Jirusalinman,

waqpina kay justisyata ruranaypaq?nishpa.

10Chaymi Pabluqa pri ktu Fistutaqanirqan:—Manám. Kay dispachum gubyirnu

Sesar Agustupa. Chaymi kaypilla atingidimandaytaqa ushyayta. Qamqam allitayach angi:nataqa faltashqachu kani. 11Piru imapifaltashqa kaptiyqa, wanchiwanqallapa.Piru mana nima uchayuq kaptiyqam,mana pipis dirichuyuqchu, llaqtamasiykunaman intrigakuwananqa. Noqa*rrumanu kashpam, dirichuyuq kanimañanaypaq mas kamachikuqgubyirnunchiq Sesarta, dimandayta

24 25

328

ushyanambaq. Chaymi kananqachayshina mañani, nishpa.

12

nawan Pablupa dimandambaqparlarqan. Chaymandaqam Pablutaqanirqan:—Qam nishqa kangi: Rrumapa

gubyirnun Sesarmi kay dimandaytaushyanqa, nishpa. Chaymi paymannaringi riq, nishpa.

Pablum gubyirnu Agripapañawpambi karqan

13Suq diyam gubyirnu Agripa rirqanSesarya llaqtaman panin Birinisiwan,chay mushuq *pri ktu Fistutanapaykuq. 14Waqpilla paykunakaptinmi, chay pri ktu Fistuqa chayAgripata Pablupaq nirqan:—Chay pri ktu Filismi kaypi suq

prisuta dijashqa. 15

tiymi, kamachikuq *isrraylinu kurakuna*kamachikuq ansyanukunawan suqdimandata noqapi rurarqanllapa,sintinsyanaypaq chay prisuta. 16Chayminoqaqa paykunataqa nirqay:kuna *rrumanu awturidarkunam manakustumbriyuqchu kanillapa ni pitapissintinsyanayllapa wañunanqa, manaraqshimbinakuptinqa”, nishpa. 17Chaymi

llapa, mana unayashpachu, qayandindiyalla, dispachuypi tiyashpa, Pablutaapachimurqay, shimbinanllapa. 18Chaqanoqaqam yuyarqay: Imakunatach iPablupaq ninqallapa, nishpa. Piru chayshimbiqkuna kariyaptimbismi, mananima dilituta paypiqa tarirqaychu.Manam yuyashqayshinachu kashqa.19Chaqa Pablupa duktrinambaqllamkayshina rimarqanllapa: Pablushyach achikun suq runa Jisus shutiqpaq.Chay Jisusqash wañushqana. PiruPabluqash chay Jisuspaqqa nin:“Wanchiptimbisshi kawsamushqana”,

nishpa. 20Chayshina niptinllapam,noqaqa mana imata atirqaychu rurayta.Chaymi Pabluta tapurqay, “Mayá,¿munangichu Jirusalinman riyta, waqpikay dimandata rurananchiqllapa?”21Chayshina niptiymi, Pabluqaniwarqan:chiq *Sesar Agustunam kay dimandaytaushyanqa”, nishpa. Chayraykum noqaqa

nanllapa, chay gubyirnunchiqmankach anaykaman, nishpa.

22Chayshina chay Fistu niptinmi, chayAgripaqa nirqan:—Noqapismi chay runataqa munani

uyayta, nishpa.Chaymi Fistuqa Agripata nirqan:—Qayam ringi uyaq, nishpa.23Chay qayandinqam chay gubyirnu

guna, chay llaqtapi suq kamachikuqrunakunawan, Agripapa chay paninBirinisiwan ch ayashpa, Agripatabibachishpa, yaykurqanllapa Fistupadispachunman,llapa. 24Kanan chay Fistuqam Pablutaapachimushpa, nirqan:—Gubyirnu Agripa, yumbay qamkuna

kamachikuq runakuna, uyawayllapa.Kaypim kay runaqa. Jirusalimbi, kaySesarya llaqtapipis achka isrraylinukunapaypa kuntranda rimashqallapa. Manashaykuqmi niwanllapa: “Kay Pabluwañunqa”, nishpa. 25Piru noqapayuyayniymandaqam mana nima dilitutarurashqachu wañunambaqqa. Piru paykikinllam nishqa: “Mas kamachikuqgubyirnunchiq Sesar Agustunamdimandaytaqa ushyanqa”, nishpa.Chaymi yuyashqana kani SesarAgustuman kach anaypaq. 26Lukismichay gubyirnunchiq Sesar Agustumanu syuta kach anaypaq, manayach anichu kay Pablupaq iskibriyta:“Payqam kay laya dilituyuq kashqa”

25

329

nishpa. Chaymi gubyirnu Agripa,qamba ñawpaykiman, kay suqkunapañawpanman paytaqa apamushqa kani.Piru masmi qaman apamushqa kani.Chayri tapuy, imata niptin, chaytanaiskibrishpa, u syuta kach anaypaq.27Aykabraq alli kanqa kay Pablutagubyirnunchiqman kach anaypaq, mananimata iskibrishpa paypaqqa: “Kay layauchayuqmi payqa”, nishpa.

Pablum gubyirnu Agripapa ñawpambi rimarqan, karsilmanda washakanambaq

26 1Chaymi gubyirnu AgripaqaPabluta nirqan:

—Atingim rimayta washakanaykipaq,nishpa.Chaymi Pabluqa makinda alsashpa,

nirqan:2—Gubyirnu Agripa,

kipi kashpam, ancha kushikunirimanaypaq, yach anayki *isrraylinullaqta masinchiqkuna noqapaq yumbaynishqanda. 3Kanan mastam kushikuniancha allita riqsishqaykirayku

brinchiqkunata, tukuy ima layataanyanakuptiypis. Chaymi mañayki, amapiñakushpa, allita uyawanayki kaynishushqayta.

Kayshinam Pablupa bidan karqan4’Yumbay *isrraylinu llaqta

masinchiqkunam yach anllapa llaqtaypi,Jirusalimbipis imashina paykunawanwambraymandapacha tiyashqayta.5Paykunapismi munashpaqa, atinllapawillashuyta noqa kashqaypaq. Chaqanoqaqam wambraymandapacha*farisiyu duktrinayuq kashqa kani.Farisiyukunam ancha munanillapaduktrinayllapata manyaqlla kasuytamaski yumbay isrraylinukunamanda.6Chayshina kaptiypismi, rikay,washqallapa dimandawaq, ancha

kriyiptiy: Tayta Dyusmi wañuqkunatarin kawsachimuq, nishpa. Chaqawañuqkunata kawsachinanmi payqa

nata. 7Isrraylinukunapa chay dusi *atunayllunchiqkunam ancha munanllapach askiyta Tayta Dyus ufrisikushqanda.Chaymi paykunaqa Tayta Dyustaaduranllapa punchawnindintutapnindin. Uyaway, Gubyirnu Agripa.Noqapismi paykunashina Tayta Dyusufrisikushqambi ancha yuyakuni.Chayraykum kay isrraylinukunaqakuntrawanllapa. 8Isrraylinukuna,¿imaraykutaq mana kriyingillapachu:Tayta Dyusmi rin kawsachimuqwañuqkunata, nishpaqa?

Pabluqam Jisuspi kriyiqkunataqesachashqa karqan

9’Noqa kikiymi unayqa yuyarqay:

naypaq Jisus Nasarinupi kriyiqkunata,nishpa. 10Chaymi noqaqa Jirusalimbikamachikuq *isrraylinu kurakunamandaurdingunata surqoshpa, rirqani prisuqJisuspi achka kriyiqkunata,karsilanaypaq. Kanan paykunatawanchiptinllapam: “Ancha allitamruraykangillapa”, nirqani. 11Waqtakaytam purirqay Jisuspi kriyiqkunataancha qesachashpa,baqllapa. Chayshinam rurarqaniisrraylinukunapa yumbay *sinagugawasiyllapapi. Kanan anchapiñakushpam, paykunata ch iqnirqay.Chaymi karu llaqtakunaman rirqani,paykunata qesachaq.

Pablum parlarqan imashinaJisuspi kriyishqanda

12’Kamachikuq *isrraylinu kurakunakamachiwaptinmi, Jisuspi kriyiqkunataqesachayta yuyashpa, riykarqayDamasku llaqtaman. 13Uyawayri

25 26

330

Gubyirnu Agripa, ñanda noqa riykaptiy,larrdusi urastach i suq ancha jwirtimicha syilumanda achikchawarqan.Chay michaqam rupaymandaqa masjwirtita llipyarqan. Chaymi noqataqa,yumbay pullay riqkunatapis limpuachikchawarqanllapa. 14Chayraykumyumbayniy bulakarqayllapa pambaman.Chay urasmi uyarqay suq qayawaqta*ibriyu rimaypi: “Sawlu, Sawlu,¿imapaqmi qesachawangi? Manchubuyisqa yapukushpa, ikiman garruchatamatqashpa, paylla chuqrikan.nallam qambis ruraykangi”, nishpa.15Chayshina qayawaptinmi, noqaqatapurqay: “¿Pimir kangi, Taytitu?”nishpa. Chaymi payqa niwarqan:“Noqam Jisus kani. Noqa kikiytamqesachawaykangi. 16Mayá, atarishpashayay. Qamanmi rikakushqa kanisirbiwanayki,kipaq tistiguy kanayki. Chaymandaqammasta rini rikachishuq, chaypaqpisrimanaykipaq. 17Washashuqmi riniisrraylinukunamanda tukuy furastirukaqkunamandapis. Kananqamkach ayki, paykunaman rishpa,18yach achiptiki, intyindinanllapa,amana masta tutayaq ñambishinapurinanllapa. Ashwanmi munani, allitarurashpa,llapa. Chayshina kawsashpaqam,manana rinllapachu puriq *dyablumunashqanda rurashpaqa. ChaymiTayta Dyusta uyashpa,kushqanda kasushpana, rinllapakawsaq.llapam, uchangunata pirdunashaq,akrashqaykuna kashpa, suq irinsyatach askinanllapa”, nishpa.

Pabluqam kasurqanmusqoynimbishina uyashqanda

19’Uyayri, Gubyirnu Agripa. Chaysyilumanda qayawaqta kasushpam,

mana fyirusyashqachu kani. 20Chaymipuntata Damaskupi tiyaqkunatayach achirqay Jisus niwashqanda.Chaymandaqam das rishpa,yach achirqay Jirusalimbi tiyaqkunata

natapis.tapismi yach achishqa kani, manaallikunata rurashqanrayku syintishpa,chay uchakunata dijashpana, Dyuspitukuy shunqo yuyakunanllapa.Paykunataqam animachishqa kani,shumaqtana kawsananllapa, paykunatarikaqkuna ninanllapa: Dyuspim alliptakriyinllapa, nishpa. 21Kayshinayach achikuptiymi, *Dyuspa adurana

kunaqa prisuwashpa, munashqallapawanchiwayta. 22Piru Taytanchiq Dyusyanapawaptinmi, kanangaman paypiallita kriyishpa kawsaykani, paypaqyachnata. Manam nunka suq layataqayach achikushqachu kani. Ashwanmi*Dyuspaq rimaqkuna nishqanda,*Muysis nishqandalla yach achikushqakani. 23Chaqa paykunaqam nirqan:“*Dyus Akrashqan Washadurqashpadisishpa rin wañuq. Wañushpaqashpayqa yumbay wañuqkunamandapuntata rin kawsamuq,yach achinambaq isrraylinukunata,tukuy furastirukunatapis”, nishpa.

Pablum munarqan gubyirnuAgripata Jisuspi kriyichiyta

24Chayshina Pablu rimaptinmi,*pri ktu Fistuqa jwirtita rimashpanirqan:—¡A, lukuch i kangi, Pablu! ¡Ancha

liyishpach i, lukuyashqa kangi! nishpa.25Chaymi Pabluqa nirqan:—Uyaway ancha kamachikuq Taytitu

Fistu. Manam lukuchu kani. Ashwanmitukuy jwisyuywan allip kaqtalla

26

331

rimaykani. 26Kayqa kaypi GubyirnuAgripa; payqam ancha allita yach ankay nishqaypaqqa. Chaymi mana pitapismanchashpachu, klaruta paypañawpambiqa rimani. Chaqa manam suqkuchupi ima pakadushinachu kashqa.27Qamqam Gubyirnu Agripa kriyingi*Dyuspaq rimaqkuna nishqanda,¿manachu? Noqam yach ani kriyingim,nishpa.

28Chaymi Gubyirnu AgripaqaPablutaqa nirqan:—Kanan qamqam das munangi

Jisuspi kriyichiwayta, nishpa.29Chaymi Pabluqa nirqan:—Noqaqam Dyusman mañakuni,

daslla ichu qashuqa qam yumbay kayuyawaqkunawan noqashina Jisuspikriyinaykillapa; piru amar kaykadinakunawan watashqa kanaykillapa.

30Chayshina Pablu niptinmi, chaygubyirnu, panin Birinisindin, chaypri ktuwan, yumbay chay pullanllapatiyaykaqkunapis atarirqanllapa. 31

mandaqam ashurqanllapa suq ladumanparlaq. Chaypiqam paykunapuraninakurqanllapa:—Kay runaqam mana nima maluta

rurashqachu wañunambaq, ni karsilpikanambaq.

32Chaymi Agripaqa Fistuta nirqan:—Kach anchiqmannam kay runata,

mana pay kikin nishqa kaptin:nunchiq *Sesar Agustu dimandaytaushyanqa”, nishpa.

Pablutam aparqanllapa Rruma llaqtaman

27 1Chay kamachikuqkunaqam

kuyta, suldadunguna Italya *nasyunmanapananllapa. Chaymi Pabluta yumbay

llapa suq kamachikuq suldadu Julyushutiqta. Chay Julyuqam gubyirnu*Sesar Agustupa achka suldadungunapa

kamachikuqnin karqan. [Nuta: Lukasmimana prisuchu kashpa, Pablupa pullan rirqan.]

2Rirqayllapa *yakupi puriq barkuAdramitiyu llaqtamanda kaqpi*prubinsya Asyapa llaqtangunaman.Chay barkupiqam pullayllapa rirqankriyiq masinchiq Aristarku. Paymiprubinsya Masiduñapa Tisalunikallaqtanmanda karqan. 3Chaymandaqamqayandinqa ch ayarqayllapa Sidunllaqtaman, *barkukunapa shayananlugarman. Chay kamachikuq Julyuqamancha alli karqan Pabluwan. Chaymidijarqan rinambaq yanasungunata(yanasangunata) watukuq. Kananpaykunaqam Pablutaqa tukuy imapiyanaparqanllapa. 4Chaymandaqam

qayllapa. Riypiqam *yakupach awpimbi isla allpa Chipripa ladundapasarqayllapa,nayllapa. 5Chay *mar yakupasawandaqam rirqayllapa prubinsyaSilisyapa, prubinsya Pan lyapamanyanda. Chaymandaqamch ayarqayllapa prubinsya Lisyapa Mirallaqtanman.

6Chay Mira llaqtapi suldadukunapakamachikuqninqa tarirqan suqbarkutana, Alijandriya llaqtamandaItalya nasyunman riykaptin. Chaymichay barkumanna noqaykunatayaykuchiwarqan, waq Italyamannarinayllapa. 7Chaymandaqam achkadiyakunata chay mar yakutaqa qashuqarirqayllapa. Kanan ancha ñakashpamch ayarqayllapa Kinidu llaqtapañawpanman. Kanan chay wayraarkawaptinllapam, pasarqayllapaSalmun llaqtapa ñawpanda.Wayramanda washakanayllapa, nishpa,muyurqayllapa chay isla allpa Kritapaiki ladunda. 8Chayshina anchañakashpam, tukuy chay kustata rishpa,ch ayarqayllapa suq llaqtaman “*

26 27

332

guna” shutiqman. Chay llaqtaqamLasiya llaqtapa sirkambi.

9

qanraykum, qashuqa rishpa, achkadiyakunata unayarqayllapa. Kanan chaydiyakunaqam tamyanan tyimpuch ayamuykarqanna.qayllapa mar yakupa sawandarinayllapa. Chaymi Pabluqa paykunatakunarqan:

10—Taytitukuna, mananam allichurinanchiqpaq.chiqman. Kay barkuqam dañakashpatrastindin seqanman.piskish yakupi ch uqashpa,chiqman, nishpa.

11Piru chay kapitan JulyuqamPablutaqa mana kasurqanchu. Mastamkasurqan barkupa dwiñunda chu rnindapis, “Rishunlla”, niptinllapa. 12Chayllaqtapiqam mana allichu karqan, tamyatyimpu chaypi tiyanambaq. (Chaqachaymanqam dirichu wayraq.) Chaymiyaqqa yumbay yuyarqan: Mas allikanman, kay llaqtamanda lluqshishpa,rinanchiq Finisi llaqtaman, nishpa. ChayFinisiqam chay *yakupa ch awpimbi islaallpa Kritapa suq llaqtan karqan.Wayrapa arkaqnimbim kidarqan.Shutim karqan chapakunapaq rupayseqanamba yaqqa ichuq ladunman.Chaypim munarqanllapa tiyayta, tamyatyimpu pasanangaman.

Mar yakupi kaykaptinllapam, anchatamyarqan, ancha wayrarqan

13Qallariptin ashla wayra ichuqladumandam, paykunaqa yuyarqan:Atinchiqnam allita riyta, nishpa.Chaymi chay kashqayllapamandarirqayllapa *isla allpa Kritapamanyanda. 14Chaypi kaykaptiynam,qonqaylla das ancha jwirtita wayrarqanchay Kritapa ladunmanda. Chay jwirti

wayraqam shutiq “Nurdisti”. 15Chaywayraqam chay *yakupi puriq barkutaichuq ladumanna aparqan. Chaymimanana atishpa ñawpaman riytaqa,noqaykunaqa ¿imanashaqnataqri?nishpa, dijakarqayllapana, chay wayraapawananllapa. 16Chaymi chay wayraqaapawarqanllapa taksha isla allpaKlawda shutiqpa waqta ladunman. Chaywaqta ladumbiqam manana jwirtitaqawayrarqanchu. Chaymi chaypiqa anchañakashpa, tandarqayllapa atun barkupataksha barkitunda. Chaqa chay atunbarkuqam chay taksha barkitundaaysashpa apamushqa karqan. 17

mandaqam chay taksha barkitutawichurqayllapa chay atun barkupaukunman. Chaynam chay atun barkutawaskakunawan watarqayllapa, masjwirti kashpa, ama pakikanambaq. Chaybarkuta manijaqkunaqam manamunarqanllapachu Sirti shutiq aqorumikunaman tupakayta. Chaymi*llapa. Chaymandaqam dijarqanllapana,wayra barkuta apanambaq. 18Qayandindiya chay wayra chayshina jwirtillakaptinmi, mana imanayta yach ashpa,barkupi kaq trastikunata yakumannawichukurqanllapa. 19Kimsadiyamanqam noqaykunaqa kikiymakiyllapawan,tapis yakuman wichukurqayllapa.20Chaymandaqam achka diyakunatamana atirqayllapachu rikayta ni rupaytani lusirukunata, yach anayllapa:Maymanmi riykanchiqllapa, nishpa.Chay tukuy wayrakuna maykunataapawaptinllapaqam, manana ni ashlitayuyarqayllapachu kawsaytaqa.

21Chayshina achka diyakunata anchañakashpam, mana ni mikurqayllapachu.Chaymandaqam Pabluqach awpiyllapapi shayashpa,llapa:

27

333

—Taytitukuna, mas allich i kanandachay nishushqayta kasuwanaykillapa.Ama lluqshinanchiqtachu chayKritamanda,nata ñakananchiqqa. 22Piru kananqaama llakiyllapachu. Kay barku yakumanseqaptimbismi, mana ni mayqanninchiqrinchiqchu chingaq. 23Chaqa Dyuspamkani. Paytam sirbini. Pay anjilnindakach amuptinmi, tutaqa noqamanrikakushqa. 24Chay anjilninminiwashqa: “Pablu, ama manchaychu.Chaqa *Rrumapa ancha kamachikuqgubyirnumba ñawpambi ringiprisintakaq. Dyusqam qamrayku chaybarkupi pullayki kaqkunatapisyumbayta rin washaq”, nishpa. 25Chayrikananqa ama manchashpachuanimakayllapa. Noqaqam ancha allitaDyuspi yuyakuni. Yach anim: Chay anjilniwashqanshinam rin kumpliq, nishpa.26Lukismi kay yakukunaqa rinllapawichukuwaqninchiq *yakupach awpimbi isla allpaman.

27Chaymandaqam ishkay simanataancha wayraptin, *mar yaku Adriyashutiqpi kaykarqayllapa. Ch awpi tutatachay barkuta manijaqkunaqa kwintataqokarqanllapa: Allpamannamch ayaykanchiq, nishpa. 28Chaymiwaskapa puntambi suq llashaqtawatashpa, kach arqanllapa yakupaukunman midinambaq: ¿Junduraqchuichu manana? nishpa. 36 mitrusjunduraqmi karqan. Chaymandaqam

qanllapa. Chaypiqam 27 mitrusllanakarqan. 29Chayta yach ashpaqam, anchamancharqanllapa rumikunapitupakayta. Chaymi ch usku *llashaqsujitanan rumikunata kadunu waskapiwatashpa, iki ladumandakach arqanllapa yakuman, chay barkutasujitanambaq, ama tupakanambaqrumikunapi. Chayshina rurashpam,

ancha manchashpa, shuyakurqanllapaachikyanambaq.

30Piru manaraq achikyaptinmi, chaybarkuta manijaqkunaqa yuyarqanllapaatun barkumanda lluqshishpa,mitikashpa, chay taksha barkitupinarinanllapa, paykunalla washakanambaq.Chaymi paykunaqa ñawpa ladumandawaskakunapi llashaq rumikunatayakuman kach aq tukurqanllapa, amayach anayllapa: Mitikaqllapanam rin,nishpa. Chayshina ruraq tumbammanashinalla chay taksha barkitutawindushpa,llapa, chaypi mitikananllapa. 31ChaymiPabluqa chayta rikashpa,kunata, ji ndapis nirqan:—Kay manijaqkuna barkuta dijashpa

mitikaptinllapaqam,pachu washakaq, nishpa.

32Chayshina niptinqam,naqa kallpashpa, das kuchurqanllapawaskakunata, chay taksha barkituyakuman ishkinambaq. 33

tinnam Pabluqa yumbayta kayshinanirqan, imatapis mikunanllapa:—

naqa llakiwan chapakushpa, mana ni

. 34

llapa, imatapis mikunaykillapa,jwirsayuq kanaykillapa. Chaqa manam

chiq umanchiqmanda rinchu chingaq.35Chayshina nishpaqam, Pabluqa

yumbaypa ñawpambi suq tandatapiskashpa, Dyusta pagikurqan.Chaymandaqam pitishpa, mikurqan.36Chayshina mikuqta rikashpaqam,yumbayna animakashpa, mikurqayllapa.37Chay barkupi kaqkunaqam 276karqayllapa. 38

paqam, chay trigu trastikunata *maryakuman wichukurqanllapa, amanachay barku llashaqniyuq kanambaq.

27

334

Yakupi puriq barkum maryakuman seqarqan

39Achikyaptinmi,kunaqa allpapa manyanda rikashpapis,mana yach arqanllapachu: Maypinamkanchiq, nishpa.llapa suq kuchu aqolla kaqta. Chaymiyuyarqanllapa: Mayá, aku qemiq barkutawaq kuchuman. Paqtar atinchiqmanch ayayta, nishpa. 40Chaymi paykunaqachay *nata kuchushpa, *llapa. Chaymandaqam *barkupamuyuchinan pala plujarqanllapa. Chayna

llapa, wayrawan rinambaq. Chaymibarkuqa riykarqanna chay kuchumanyanman. 41Lukismi chay barkuqarishpa, yaykurqan suq mana riypaqlugarman. Chaqa chaypiqam yakukunaishkay ladumanda tingunakushpa,aqokunata qotushqa karqan. Chaymi chaybarkuqa ñawpa ladunman riykashpa, chayaqokunaman plantakarqan. Chaypiqammanana ni ashlita kuyurqanchu. Kanan ikiladumanda yakukuna ancha jwirtitawaqtaptinmi, chay barkuqa piti pitinapakikaykarqan. 42Chayshina barkupakikaykaptinqam, suldadukunaqamunarqanna prisukunata wanchiyta, amamitikananllapa. 43Piru chay maskamachikuq suldaduqam munarqanPabluta washayta.gunata kamachirqan:—Ama prisukunataqa wanchiyllapachu.

Ashwan mayqanniki yach aq nadayta,puntata yakuman wikapakayllapa,

llapa. 44Wakinnikiqa barkupa pakishqatablangunapi piskakushpa, wambushpa,riyllapa manyaman, nishpa.

daqa lluqshirqayllapa, mana nisuqniyllapa wañushpachu.

Pablum isla Malta shutiqpi washakarqan

28 1Yumbayna *mar yakumandawashakashpam,

yach arqayllapa: Chay *yakupach awpimbi isla allpa Malta shutishqa,nishpa. 2Chay Maltapi tiyaqkunaqamancha llakipawashpa,llapa. Ancha tamyaptinmi, noqaykunachiriptiy, ninata lumyachirqanllapa,

llapa. 3Chaymi Pabluqa ashla chakiyamtata tandashpa, ninamanwichurqan. Nina qarwachiptinqam,lluqshirqan suq kulibra.paqam, Pabluta kanishpa makimbiwarkurakarqan. 4

kunaqa kulibrata rikashpa Pablupamakimbi warkukaqtaqa, paykunapuraninakurqan:—Allibmi kay runaqa wanchikuq

kashqa. Chaymi Tayta Dyusqa paytaqakulibrawan kastigaykan. Maryakumanda washakaptimbismi, Dyusqamanana dijanchu kawsananqa, nishpa.

5Pabluqam makinda ch apsishpa,kulibrata ishkichirqan ninaman. PiruPabluqam mana nimanarqanchu.6Yumbaymi Pablupaq yuyarqanllapa:Limpu saksashpanam, bulakashpa, rinwañuq, nishpa. Chaymi ancha unaytanachapashpa, mana nima laya nanaypiskaptinqa,llapa: Kay runaqam suq dyus, nishpa.

7Chay Maltapa kamachikuqninmiPubliyu shutiq. Paypa ch akrangunamchay sirkayllapapi karqan. Payminoqaykunata apawashpa, shumaqtawasinman ch ayachiwarqanllapa. Kimsadiyata pusadata qowashpam, allitanoqaykunata qarawarqan. 8ChayPubliyupa taytanmi jibriwan,arriyawan, qeshyaq kamapi karqan.Chaymi Pabluqa rishpa rikaq, Dyusmanmañakushpa, sawambi makinda

27 28

335

rurashpa, kach akachirqan. 9Chaytarikashpam,gunata Pabluman apamurqanllapa.Chaymi paykunatapis kach akachirqan.

Pablum Rruma llaqtaman ch ayarqan10-11Chaymi “Dyusilupagi” niwashpa,

rrigalitukunata qowarqanllapa. Kimsakillatam chay Maltapi tiyarqayllapa.Chaymandaqam rinaypaqllapana,*tiyllapa, chay maltinukunaqa tukuyimata qowarqanllapa ñanniypaqllapa.Chay barkuqam Alijandriyallaqtamanda karqan. Paykunapa*amitungunam Gasturwan Pulusshutiqllapa.natam barkumba ñawpa qerumbirurashqallapa karqan. Chay barkuqamMaltapi shayashqa karqan, tamyatyimpu pasanangaman. Chaymi chaybarkupina rirqayllapa.

12Rishpaqam ch ayarqayllapa *kunapa shayanan lugar Sirakusashutiqman. Chaypim kimsa diyatakarqayllapa. 13Waqmandaqam *maryakupa manyan manyan rirqayllapaRrijiyu llaqtaman ch ayashtiyllapa.Chaymandaqam *sur ladumandashumaqta wayraptin, ishkay diyapillach ayarqayllapa Putyuli llaqtaman.14Waqpim tingunakurqay wakin kriyiqmasinchiqkunawan. Paykunaqamrrugawarqanllapa, suq simanata pullankidanayllapa. Chay simanatakidashpaqam, ch akipna rirqayllapa*Rruma llaqtaman. 15Rrumapi tiyaqkriyiq masinchiqkunam noqaykunapaqyach arqanllapa: Shamuykanllapashkayman, nishpa. Chaymi paykunaqalluqshirqan ñanman tinguwaqllapa;wakinguna Apyu shutiqpa plasangamanrirqanllapa tinguwaq. WakinnataqmiKimsa Kantina lugarkaman rirqanllapa,noqaykunata tinguwaq. Chaymi

Pabluqa chay kriyiq masinchiqkunatarikashpa, animakashpa, Dyustapagikurqan. 16Rruma llaqtamanch ayaptiyllapaqam, suldadukunapakamachikuqnin Julyuqa prisukunataintrigakurqan kamachikuqninman. PiruPablutaqam sapalandalla dijarqanllapa,suq wasipi tiyanambaq.llam kamachirqanllapa, Pablutakwidanambaq.

Pablum yach achikurqan Rruma llaqtapi17Kimsa diyamandam Pabluqa

qayachirqan chay *Rrumapi tiyaqpudirniyuq *isrraylinukunata. Chaymitandakaptinqa, paykunataqa nirqan:—Masitakuna,

kunawan tiyashpam, mana nimatapispaykunataqa kuntrashqachu kani.

bringunata kuntrashqachu kani. Mananimata ruraptiypismi, waq Jirusalimbiprisuwashpa,naman intrigakuwashqa. 18Chaymiwaqpiqa rrumanukuna tapuwarqan:“¿Imatam rurashqa kangi?” nishpa.Diklaraptiyqam paykunaqa nirqanllapa:“Kay runaqam mana nima uchayuqchuwañunanqa”, nishpa. Chaymimunarqanllapa kach awayta. 19Piruchay isrraylinu masinchiqkunaqamancha wapuyarqanllapa. Chaymi nirqay:“Mas pudirniyuq gubyirnunchiq*Sesarna kay dimandaytaqa ushyanqa”,nishpa.rayku; manam llaqta masinchiqkunatadimandanaychu. 20

llapa. Noqanchiq isrraylinukunaqamkriyinchiq *ninchiqpi, ¿manachu?ninchiqpi kriyishqayraykum, kaykadinawanqa watawashqallapa.

21Chayshina nishpa parlachiptinmi,isrraylinukunaqa Pablutaqa nirqan:

28

336

t 28.27 [Isaías 6.9,10]

—Noqaykunaqam mana nima u syutach askishqallapachu kani *prubinsyaJudiyamanda. Waqmanda isrraylinumasinchiqkuna shamushpa kayRrumamanqam, mana nima washaykitaniwashqallapachu. 22

naqam yach anillapa: Tukuy maypimchay mushuq duktrinaykita kuntrashpa,rimanllapa. Chaymi munanillapa uyaytaima ningim chay duktrinaykipaqqa,nishpa.

23

llapa, Pabluta uyananllapa. Chay diyach ayaptinqam, ancha achka runakunatandakarqan Pablupa pusadanman.Chaymi Pabluqa achikyashqanmandatardi amsayanangaman parlachirqanDyuspaq, imashinam paywan anchashumaqta kawsashun, nishpa.*Muysispa librungunamanda, *Dyuspaqsuq rimaqkunapa librungunamandapisyach achikushpam, paykunataqa anchamunarqan Jisukristupi kriyichiyta.24Wakinmi Pablu nishqandaqach askirqan. Piru wakinqam manamunarqanllapachu kriyiyta. 25Kananwakingunaqam suq layata, suq layatayuyashpa, rirqanllapa. Chaymi Pabluqachay riqkunata nirqan:—(Qamkunaqam wakin unay

agwilunchiqshina kangillapa.) Allitam*Santu Ispirituqa Dyuspaq rimaq*Isayiyasta rimachirqan, kayshinaninambaq chay agwilunchiqkunata:

26 Riy chay runakunata kayshinawillay: Ancha uyashpapis,

ancha rikashpapismi, manaringillapachu intyindiq.

27 Chaqa qamkunapa shunqoykiqamanguna tikrakashqa. Chaymimana munangillapachu niuyawayta ni rikawayta.kipiqam mana munangillapachunoqapaq yach ayta, noqamanshamunaykillapa,manda washashunayllapaqa,nishpa.t

28Kaytapis yach ayllapa:pacham rinillapa yach achiq chay manaisrraylinu kaqkunatapis TaytanchiqDyuspaq. Paykunapismi paytaqarinllapa kasuq.

29Chayshina Pablu niptinmi, chayisrraylinukunaqa rirqanllapa.Riqshinaqam paykunapura anchaparlarqanllapa:—Manam chayshinachu.

raqmi, nishpa.30Pabluqam ishkay watata

tiyarqan chay arrindashqan wasipi.Chaypim ch askiq yumbay paymanshamuqkunata, 31kayshinayach achikushpa:—

chiq Dyuswanqa, nishpa.Siñurninchiq Jisukristupaqpismi

ancha yach achikurqan. Chayshinamana nimata manchashpachuyach achikuptinmi, mana ni pipispaytaqa piñachiqchu.(Chaytallam iskibrirqan San

Lukas.)

28

337

APUSTUL SAN PABLUM KAY KARTATA KACH ARQAN

RRUMA LLAQTAPI TIYAQKUNAMAN(RRUMANUS)

¿Pitaq karqan San Pablu? *San Pabluqam nasirqan *prubinsya Asyapa Tarsullaqtambi. Payqam suq ancha yach ayniyuq *isrraylinu karqan. Ancha allinyach achikuqwanmi istudyashqa karqan. Kanan ancha kriyirqan *farisiyukunapaduktrinambi. Chaymi manaraq Jisukristupi kriyishpaqa, payqa ancha padisichiqJisukristupi kriyiqkunata. Piru chaymandaqam Jisukristupi kriyiptin, Tayta Dyusqanumbrarqan, *apustulnin kanambaq. Chaymi rirqan ancha achka *nasyungunaman,Jisukristupaq yach achikuq. Masta yach ananchiq Pablupaq, liyishunllapaIchus 8.1-3; 9.1-31; 11.25-26; 13.1–28.31; Rrumanus 1.1.

¿Pikunapaqmi iskibrirqan kay librutaqa? San Pabluqam iskibrirqan kaykartata *Rruma llaqtapi tandakaq kriyiq masingunaman. Chay ancha atunRrumaqam nasyun Italyapi kidan. Jisuspa, Pablupa tyimpumbim chay Rrumaqayumbay llaqtakunamanda mas kamachikuq karqan. Chaqa chay rrumanukunaqamancha achka nasyungunapi tiyaqkunata kamachiqllapa. Chay RrumaqamIsrrayilmanda ancha karupi kidan. Piru chay Rrumapiqam achka nasyunmandakaqkuna tiyarqanllapa. Pabluqam wakin isrraylinu kriyiq masingunata iskibrirqankay kartapi. Piru mastam suq nasyungunamanda kaq kriyiq masingunataiskibrirqan.

¿Imaraykum iskibrirqan kay librutaqa? Pabluqam ancha munarqan watukuytachay Rrumapi tiyaq kriyiq masingunata, nasyun Ispañaman riqshina. Manaraqrishpaqam, kay kartata kach arqan, yach achinambaq: “Ancha uchayuqkaptinchiqpismi, Tayta Dyus washawarqanchiq. Chaymi Jisukristupi kriyishpa,payta kasushpa, shumaqta kawsashun”, nishpa.

¿Imapaqmi yach achiwanchiqllapa kay libruqa? Ancha allitayach achiwanchiq *Dyuspa shumaq nutisyambaq, Tayta Dyus imashinauchanchiqkunamanda washawashqanchiqpaq.

Rrumanus 1.1–3.20 niwanchiqllapa, tukuy runa, warmim uchata rurashpa,kawsashqanchiqpaq.

Rru. 3.21–8.39 niwanchiq, Jisukristupi kriyiptinchiq, Dyusmipirdunawaqninchiq, washawanchiqllapa.

Rru. 9.1–11.36 niwanchiq, Dyusmi isrraylinukunata akrashqa, nasyunninkanambaq. Piru payqam yumbay nasyungunamanda kaqkunatapis munanwashawayninchiqta.

338

Pablum napaykurqan *Rruma llaqtapi tiyaq kriyiq masingunata

1 1Kuyashqay kriyiq masitakuna, suqkriyadu patrunninda kasuqshinam

noqa Pablu Jisukristuta kasushpa,paypa *shumaq nutisyandayach achikuni. Chaqa Tayta Dyusmiakrawashqa, *apustulnin kanaypaq.

2Taytanchiq Dyusqam unay tyimpupipaypaq *rimaqkunata shumaqnutisyanda kayshina iskibrichirqan*Santu Librumbi: 3*Dyus AkrashqanWashadurmi kay pachaman rin shamuq,nishpa.shina, Churin Jisukristuqa kay pachapisuq warmimanda nasirqan. Payqamchay unay gubyirnu *Dabidpa karuwillkan karqan. 4ChaymandaqamJisukristuqa wañurqan. Piru Dyuspa*Santu Ispiritun ancha pudirniyuqkashpa, kawsachimushpam,warqanchiq: Jisukristuqam TaytaDyuspa ancha *santu Churin, nishpa.

5Chaymandaqam Taytanchiq Dyusqanoqaykunawan ancha allin kashpa,akrawarqanllapa, apustulningunakanaypaqllapa.nillapa. Chaqa Tayta Dyusqam yumbay*nasyungunaman kach awarqanllapa,runakunata, warmikunatayach achinaypaq, Jisukristupi kriyishpa,Dyusta kasunanllapa. 6Chayshinamqamkunatapis Taytanchiq Dyusqaqayashushqa, Jisukristupi kriyishpa,paypa wambranguna kanaykillapa.

7Chaymi kay kartata kach amuniqamkuna Rruma llaqtapi tiyaqkunaman.Chaqa Tayta Dyusmi qamkunata ancha

kuyashushpa, qayashushqallapa,paypaqlla kawsanaykillapa. Chayminoqaqa Taytanchiq Dyusman mañakuni,pay, Siñurninchiq Jisukristuwan, tukuyimapi qamkunata yanapashunambaq,ama nimata manchashpachu, ashwanshumaqta kawsanaykillapa.

Pablum Rruma llaqtaman munarqan riyta8

llapata: Ancha achka llaqtakunapimqamkunapaq shumaqta rimanllapa:Chay *rrumanukunaqash Jisukristupiancha allita kriyinllapa, nishpa. Chayminoqaqa Jisukristu yanapawaptin, TaytaDyusta ancha pagikuni qamkunapaq.9Chaqa noqaqam kawsani TaytanchiqDyuspaq tukuy shunqo yach achikushpa.Chayshinam yach achikuni Churin*Jisuspa shumaq nutisyanda. TaytaDyusqam noqapaqqa allita yach an:

napaq mana shaykuq noqamanmañakun, nishpa. 10Tukuy tyimpummañakuykanipis, Taytanchiq Dyusyanapawanambaq, qamkunamanshamunaypaq. Piru mastam munani paymunashqan kanambaq. 11Anchammunani rikashuyllapata, qamkunataanimachishunay, Dyuspi mas allitayuyakunaykillapa. 12

naman shamuptiymi, yumbayninchiqsuqwan,kuyta,chiqllapa.

13Kriyiq masitakuna, munanimyach anaykillapa: Pabluqam achkabwiltata munashqa shamuytanoqanchiqkunaman, nishpa. Piru

Rru. 12.1–15.13 niwanchiq, Tayta Dyusman tukuy shunqo intrigakashpa, runamasinchiqkunawan shumaqta kawsananchiq.

Rru. 15.14–16.27 niwanchiq, Pablu Rruma llaqtaman riyta munashqambaq,kriyiq masingunata napaykushpa, disipidishqambaq.

1

339

taqa. Chaqa Jisuspaq achka *napi yach achikuptiymi, paykunapisJisuspi kriyishqallapa. Chaymi kananqaqamkunamambis munani shamuyta,

naypaq, Jisuspi allita yuyakunanllapa.14Chaqa Tayta Dyusmi noqataqakach amuwashqa,nata, warmikunata yach achinaypaq.Chaymi yach achiykani chayyach ayniyuq *grisyanukunata, chaymana yach ayniyuq kaqkunatapis.15Chaymi ancha munani shamuytaqamkuna Rrumapi tiyaqkunamambis,Jisukristupa shumaq nutisyandayach achishunayllapa.

Taytanchiq Dyusmi Jisuspi kriyiqkunatauchangunamanda rin washaq

16

nichu yach achikunaypaq *Jisuspashumaq nutisyandaqa. Chaqa chayshumaq nutisyandayach achikuptinchiqmi, pudirniyuqTayta Dyusqa atin washayta paypiyumbay kriyiqkunata, *nata, mana isrraylinu kaqkunatapis.17Chaqa chay shumaq nutisyandaintyindishpaqam, yach anchiqllapa:Tayta Dyusmi pirdunan Churin Jisuspikriyiqkunatalla, nishpa. Chaymi*Dyuspa Santu Librumbi kayshina nin:“Noqapi yumbay kriyiqkunatapirdunashpam, manana uchayuqpaqchuriqsini. Chaymi paykunaqa, noqapikriyishpa, shumaqta rinllapa kawsaq”,nishpa.

Yumbay runakunam uchayuqkuna18

dapacha piñakushpa, chay mana alliruraqkunata rin kastigaq. Chaqa chayuchayuqkunaqam mana baliqtarurashpa, suqkunata pandachinllapa,

allip kaqkunata ama yach ananllapa.19-20Tayta Dyus kikinmi paykunataqaallita yach achishqa: “Noqam tukuytyimpu ancha allin, ancha pudirniyuqDyusniki kani”, nishpa. Chaytaqamyach achikushqa, kay munduta tukuyimandinda rurashpa, yumbay runakunachay rurashqanda rikanambaqllapa.Chaymi pay kikinda mana rikashpapis,yumbay runakuna paypaqqayach anchiqllapa: Kanmi Dyus, nishpa.

naqa mana atinqallapachu washakayta:Manam yach ashqachu kani Dyuspaq,nishpaqa. 21Chaqa chay runakunaTaytanchiq Dyuspaq yach ashpapismi,mana munashqallapachu alabayta nipagikuyta. Ashwanmi mana allikunatayuyashpa kawsashqallapa. Chaymishunqombi mana baliqkunata yuyashpa,tutayaqpishina kawsanllapa. 22Chaymi:Ancha yach ayniyuqmi kanchiqllapa,nishpapis, ancha tuntukunapaqtikrakashqallapa. 23Chaqa Tayta Dyusancha pudirniyuq, mana nunkaushyakaq kaptimbismi,kunaqa mana munashqallapachupaytaqa adurayta.qallapa aduraytaqa kay mundupi kaq*amitu layakunata.taqam rurashqallapa mana duraqrunakunatashina, pishqokunatashina,ch usku ch akiyuq animalkunatashina,kulibrakunatashina.

24Chayraykum Taytanchiq Dyusqachay runakunamanda akrakashqana.

qandalla ruranllapa. Suqwan suqwanancha penqakuypaq kusaskunatarurashpa kawsanllapa. 25Chaqa chayrunakunaqam Dyus allip nishqandamana munashpa kriyiyta,nata kriyishqallapa. Chaymi TaytaDyusta disprisyashpa,paqa,

1

340

llapa. Piru Taytanchiq Dyusmi tukuyimata rurashqa. Chayri paytalla tukuytyimpu alabashunllapa. ¡Chayshinakanqa!

26

tinllapa Tayta Dyusta aduraytaqa,

qana, ancha millanaypaq kusaskunatarurashpa kawsananllapa.pismi runanwan mana puñushpachu,warmipura puñunllapa. 27

llam wakin ullqokunapis warminwanmana munashpa puñuyta, anchamunanllapa ullqopura puñuyta. Chaymichayshina puñushpa, penqakuypaqkusaskunata rurashpa,llapa. Chayshinam kastigundach askinllapa.

28Chay uchayuqkunaqam mananimatapis munanllapachu yach aytaDyuspaqqa. Chaymi Taytanchiq Dyusqapaykunamanda akrakashpa, dijashqanayuyayninguna ancha dañakananllapa.Chayraykum ancha yukunatayuyashpa, kay laya uchakunataruranllapa: 29Manam kasunllapachuliykunata; mayqanwambismipuñunllapa; runa masingunatamdañachinllapa; ch iqninakunllapam.Iman kaptimbismi, nisyuyashpa, mastamunanllapa; runa masingunataimbidyashpam, kusasningunata anchamunanllapa; wanchikunllapam. Anchapiñakushpam, anyanakunllapa; inganakunllapam. Chaqa paykunaqamancha pirbirsukuna, kwintirukuna.30Runa masimba washandamrimanllapa. Dyustam ch iqninllapa.Ancha afaniruyashpam, suqkunatadisprisyanllapa. Kanan anchaalabakashpam, ancha yuyanllapasuqkunata dañachiyta. Taytandamamandam mana kasunllapachu.31Paykunaqam ancha tuntukuna. Chaqamanam nimatapis munanllapachu

intyindiyta. Imata ufrisishpapismi,mana kumplinllapachu. Kanan manam

pachu ni llakipanllapachu. 32

naqam allita yach anllapa Tayta Dyuskamachikushqanda. Yach anllapapismi:Chay laya uchayuqkunataqam, alliwanchinanllapa, nishpa. Piru chaytayach ashpapismi, chay laya uchakunatarurashpa kawsanllapa. Kanan runamasinguna paykunashina uchataruraptinllapam, ancha kushikunllapa.

Taytanchiq Dyusmi yumbayninchiqtaallita rin jusgawaqninchiq

2 1Chayri mayqannikipis, runamasikitaqa ama jusgayllapachu.

Chaqa qamkunapismi paykunashinauchata ruraykangillapa. Chaymi chayruna masikita shimbishpaqa, qamkunakikiki shimbikaykangi. 2(Piru TaytaDyusmi dirichuyuq jusgawananchiqqa.)Chaqa allitam yach anchiqllapa:chiq Dyusmi tukuy uchayuqkunataallita jusgashpa, rin kastigaq, nishpa.3Chaymi suqkunata jusgashpaqa, qamkikiki maluta rurashpa, mana nimatapisringillapachu washakaq Dyuspakastigunmandaqa. 4Piru kinsapch i

pachu yuyangillapa: Tayta Dyusqamancha allin. Chaymi mana rinchukastigawaq, nishpa.nachu. Ashwanmi payqa ancha allinkashpa, agwantashushpa, mana daschuqamkunataqa kastigashungi. Chaymipayqa qamkunata shuyashuykangi,uchaykikunata dijashpa, paytarruganaykillapa pirdunashunambaq.5

kuna kashpa,llapachu uchaykikunata dijashpa,bidaykita kambyaytaqa. Chaymi masuchayuqna kangillapa. Chayraykum

1 2

341

kita allita jusgashushpa, ancha rinkastigashuqllapa. 6

chiqtam allita rin jusgawaqninchiq,allita rurashqa kaptinchiq, ichu manaallita rurashqa kaptinchiqpis. 7Wakinrunakunaqam mana shaykuq allitarurashpa, Dyusta kasunllapa, paywanllipyashpa,llapa. Chaymi Taytanchiq Dyusqapaykunata alabashpa, tukuy tyimpu rinkawsachiq. 8Piru Dyusqam piñakushpa,rin kastigaq payta mana kasuq malururaqkunata. 9Chaymi paykunaqa anchapadisishpa, rinllapa ñakaq; puntatachay *isrraylinukuna; chaymandaqamchay mana isrraylinu kaqkunapis. 10PiruTayta Dyusqam chay alli ruraqkunataqaancha alabashpa, ancha rin kushichiq,puntata chay *Isrrayilmanda kaqkunata;

manda kaqkunatapis.11Chaqa Taytanchiq Dyusqam

yumbayta igwalta rin jusgaq. Manamrinchu sawachaq ni mayqan mana alliruraqta. 12Chaymi chay mana isrraylinukaqkunata rin jusgaq paykunapaliyningunawanlla. Chaqa yach ashpaimam alli, imam mana allichunishpapismi, paykunaqa manaallikunata ruranllapa. Piru isrraylinukaqkunataqam *nawan rin jusgaq. Chaqa paykunaqamchay liyningunata yach ashpapis, manakasunllapachu. 13Manam balinchuMuysispa liyningunatayach ananchiqllaqa. Ashwanmi Dyusqamunan, yumbay chay liyningunataallita kasunanchiq, paypa wambrangunakananchiqllapa. 14Piru chay suq*nasyungunamanda wakin kaqkunaqamMuysispa liyningunata manayach ashpapis,llapa. Chaqa paykunaqam kikinshunqonmandalla yach anllapa: Imamalli; imam mana allichu, nishpa.

15Chaymi chayshina allita rurashpakawsaptinllapaqa, yach anchiqllapa:Paykunapismi shunqonllapapi Dyusmunashqanda intyindinllapa, nishpa.Chaqa yuyayningunapim yach anllapa:Allitachu ruraykani ichu mana, nishpa.16Chaymi jwisyu diyapipis chayshinallarin kaq. Chaqa Dyusqam Jisukristuwan

chiqta rin jusgaq. Chayshinallamqamkunataqa nishushqa kani *Jisuspashumaq nutisyanda yach achishushpa.

Isrraylinukunaqam Muysispaliyningunata mana kasushqallapachu17Isrraylinu masiykuna,

naqa alabakashpa, suqkunata ningillapa:Noqaykunaqam *Isrrayilmandakanillapa. Chaymi Tayta Dyusqa mastakuyawanllapa yumbay runakunamanda,nishpa. Chayshinam ancha kriyingillapa*llapa. 18Chaymi Muysispa liyningunatayach akushpaqa, Dyus munashqandayach angillapa, allita rurashpakawsanaykillapa. 19Kayshinapismiyuyangillapa: Muysispa liyningunatamana yach aqkunaqam sarkukunashina.Chaymi paykunata atini yach achiyta,amana tutayaqpishina purinanllapa,nishpa. 20Ningillapapismi: Muysispaliyningunatam ancha allita yach ani.Chaymi chay mana yach aqkunapayach achikuqnin kashpa, allip kaqtaatini yach achiyta: Imam alli; imammana allichu, nishpa. 21Piru ancha allitayach achikushpaqa, ¿imaraykutaqqamkunapis chay nishqaykitaqa manakasungillapachu? Chaqa qamkunaqamyach achikungi:pachu”, nishpa. Chayshina nishpaqa,

llapa? 22Ningillapapismi: “Suqpawarminwanqa ama puñuyllapachu”,nishpa. Chayshina yach achikushpaqa,

2

342

a 3.4 [Salmo 51.4]

¿imaraykutaq suqpa warminwanqapuñungillapa? *Amitu layakunatach iqnishpaqa, ¿imaraykutaq aduranawasingunaman yaykungillapa,gunata suwaqqa? 23Kanan qamkunaqamMuysispa liyningunata allitayach ashpaqa, ancha alabakangillapa.Piru chay liykunata mana kasushpaqam,Dyuspa famandaqa dañachiykangillapa.24Chayraykum Taytanchiq *DyuspaSantu Librumbi nin:

raykum, chay mana isrraylinukaqkunaqa Dyuspaq mana allikunatarimanllapa,” nishpa.

25Isrraylinu llaqta masiykuna,qamkuna *kwirpuykipi siñalta rurashpa,Muysispa liyningunata kasuptikiqam,chay siñalqa qamkunapaqqa alliptabalin. Piru mana kasushpa Muysispaliyningunataqam, kwirpuykipiqa yanqarurashqallapa kangi chay siñaltaqa.26Chay mana isrraylinu kaqkunaqamkwirpumbiqa mana ruranllapachu chaysiñaltaqa. Piru paykuna Muysisnishqanda kasuptinllapaqam,paykunapis chay siñalniyuqshinanaTayta Dyuspaqqa. 27Piru wakinnikiqamsiñalniyuq kashpa,nata yach ashpapis,pachu. Rikay chay mana siñalniyuqkaqkunata. Paykunaqam Muysispaliyningunata mana yach ashpapis,

llapa. Chayshina kawsaptinllapaqam,qamkuna yach aqkuna manakasushpaqa, mas uchayuq ringillapakaq. 28Mayá, chayshina kaptinqa,

naqa? Manam sawa kwirpunchiqpisiñalta rurashpallachu, lijitimuwambrangunaqa kanchiqllapa.29Ashwanmi Dyuspi kriyiptinchiq,

paypa *chiqpi siñalawanchiq,guna kananchiqllapa. Chay liykunaqammana atinllapachu washawayninchiqta.

chiq, noqanchiqkunata alabawanchiq,

waptinchiqpis.

3 1Chayshina niptiych i, qamkunaqayuyangimanllapa: ¿Imapaqtaq balin

*isrraylinu kananchiqllapaqa? Ichu¿imapaqtaq balin *kwirpunchiqpisiñalniyuq kananchiqllapaqa? nishpa.2Piru ancham balin *Isrrayil *manda kananchiqllapaqa. Chaqa Tayta*Dyusqam Santu Librunda qorqan

nata. 3Piru chayshina Santu Librundaqoptimbismi, wakin isrraylinumasinchiqkunaqa Dyus nishqanda manakumplinllapachu. Chayshina paykunamana kumpliptimbismi, Tayta Dyusqatukuy ima nishqanda rin kumpliq.4

bismi, Taytanchiq Dyusqa allip kaqtallarin rimaq. Chaymi Dyuspa SantuLibrumbi nin:

Tayta Dyus, qam rimaptikim,yumbay uyashuqkuna rinllapayach aq: Taytanchiq Dyusmi allipkaqtalla riman, nishpa. Chaymiyumbay jusgashuqta binsishpa,ringi uyarachiq, nishpa.a

5Piru suq uchayuq runa ninman:“Uchata ruraptiymi,naqa Dyuspaq rinllapa yuyaq: ‘Dyusqamancha allin. Manam kay uchayuqrunashinachu. Chaymi paypi rini kriyiq’,nishpa. Chayshina chay rikawaqkunaDyusta alabaptinqam, manabalinmanchu Dyusqa kastigawananqa,¿manachu?” nishpa. (Chayshinaqamyuyanman suq ancha tuntu uchayuq

2 3

343

b 3.12 [Salmo 14.1-3] c 3.13 [Salmo 5.9 140.3] d 3.14 [Salmo 10.7]e 3.17 [Isaías 59.7-8] f 3.18 [Salmo 36.1]

runa.) 6Piru manam chayshinachu.Ashwanmi Tayta Dyusqa ancha rinkastigaq chay uchayuqkunataqa. Chaqapayqam ancha allin juyis kashpa,justisyata allita rurashpa, atin jusgaytayumbay runata, warmita.

7Piru suq uchayuq runa munashpawashakayta ninman:raykum Dyusta masta rinllapa alabaq:

nachu’ nishpa. Chaymi llullakuptiyqa,mana balinchu Dyus kastigawananqa,¿manachu?” nishpa. 8Piru chayshinarimashpaqam, pay kikinllaingañakaykan. Chaqa chayshinakaptinqa, ¿ima, masta balinman anchamalukunata rurananchiq, suqkuna

llapa? ¡Manám!naqam ashwamba ingañashpa ninllapa:“Pablupismi noqaykunashinallayach achikun”, nishpa. Chaymipaykunata Tayta Dyusqa allitajusgashpa, ancha rin kastigaq.

Yumbaymi uchayuqkuna kanchiqllapa9Mayá, ¿imatam atinchiq niyta?

¿Isrraylinukuna kashpaqachu, chaymana isrraylinu kaqkunamanda masallin kanchiqllapa? ¡Manám! Chaqanishushqallapanam kani:kuna,pismi uchayuqkuna kanchiqllapa,nishpa. 10Chaymi *Dyuspa SantuLibrumbi kayshina niwanchiqllapa:

Dyuspaqqam mana kanchu ni suqruna ni suq warmi ancha allinqa.Ashwanmi yumbayninchiquchayuqkuna kanchiqllapa.

11 Manam pipis munanchu intyindiytaDyuspaqqa. Manam pipismunanchu Dyustaqa riqsiyta.

12 Chaqa yumbay runakuna,warmikuna uchata rurashpaqam,Tayta Dyusmanda akrakashpa,dañakashqallapa. ChaymiDyuspaqqa mana kanchu nisuqsitu allita ruraqqa.b

13 Chay uchayuqkunapa mana baliqrimashqangunam Dyuspaqqaancha ash nan suq pambashqawañushqapa kwirpunshina.

nata ingañashpaqam, ancha

shina.c14 Kanan mana shaykuq piñakushpam,

runa masinda maldisyanllapa.d15 Kanan dasmi kallpanllapa

wanchikuq.16 Chayshina rurashpaqam, achka

runakunata dañachishpa, anchallakichinllapa.

17 Chaqa manam munanllapachu

taqa.e18 Kanan Taytanchiq Dyustapismi

pachu, nishpa.f19*

kunata kamachiwanchiq, yumbay chayliykunata kasunanchiqllapa. Pirumanam pipis atinchu kumpliyta yumbaychay liykunataqa.wanqa mana pipis atinchu washakayta:Manam nima uchayuqchu kani,nishpaqa. Ashwanmi jwisyu diyapiuyaritap Dyusmanda kastigundarinllapa ch askiq. 20Chaqa manam pipis

nata kasushpaqa. Ashwanmi Tayta

llapa kanchiq, yach ananchiq:Uchayuqmi kani, nishpa.

3

344

Taytanchiq Dyusmi Jisuspi kriyiqkunatapirdunashpa, washan

21-22Piru kananqam Tayta Dyusyach achiwashqa kanchiq: Jisukristupikriyiptiykillam,llapa, nishpa. Chaqa *Isrrayilmandakaqkuna, mana isrraylinu kaqkunapismimana atinchiqllapachu kasuyta yumbayliykunata washakananchiqqa. Chaymi*Dyuspaq rimaq Muysis, chay suqrimaqkunapis Dyuspa Santu Librumbiniwanchiqllapa: Suq *Washadurmishamushpa, rin washawaqninchiq,nishpa. 23Chaqa yumbay runakuna,warmikunam uchayuq kanchiqllapa.Chaymi mana atinchiqllapachuwashakayta, ancha allin Dyuswankawsananchiqqa. 24ChayraykumJisukristu wañurqan, noqanchiqkunatawashawananchiq. Chayshinawañuptinmi, Tayta Dyusqa ancha allinkashpa, dibaldilla pirdunawaqninchiq,washawanchiqllapa. 25Chaqa TaytaDyus munaptinmi, Jisukristu wañurqan,paypi kriyiptinchiqllapa, Tayta Dyus

nanchiq. Chayshinaqam wañurqan,yach ananchiqllapa: Tayta Dyusqamancha allin kashpa, washawanchiqllapa,nishpa. Chaymi Jisukristu wañushqandiyakaman,llapaqa, Taytanchiq Dyusqaagwantashpa, paykunataqa manaraqjusgarqanchu. 26Piru kay tyimpupiqamTayta Dyusqa ancha allin juyis kashpa,

ninchiqta, (kunapaq wañushqanrayku).

27Chayshina Taytanchiq Dyuswashawaptinchiqqa, ¿imapaqtaqbalinman alabakananchiqqa?¿Atinchiqchu alabakayta, Muysispa

rayku? Manám. Ashwanmi Jisuspi

kriyiptinchiqlla, Tayta Dyusqauchanchiqkunamanda pirdunawanchiq.28Chaymi yach anchiqllapa: Jisuspikriyiptinchiqllam, Tayta Dyusqa

chiq; manam *Muysispa liyningunatakasushqanchiqraykuchu, nishpa.

29Chaqa Tayta Dyusqam manaisrraylinu kaqkunatallachu washan.Ashwanmi chay mana isrraylinukaqkunatapis washan, Churin Jisuspikriyiptinllapa. 30Chaqa suq Dyusllamkan.nata pirdunawanchiq, *kwirpunchiqpisiñalniyuq ichu mana siñalniyuqkaptinchiqpis. 31

pachu:naqam manana balinchu, nishpaqa.Ashwanmi Jisuspi kriyishpa, mas

nata kasuyta.

Tayta Dyusmi Abrajandaqa pirdunarqan,allipta kriyishqanrayku

4 1Mayá, yuyashunllapa chay unayagwilunchiq *Abrajambaq.

¿Imatam rurarqan chay Abrajanqa,Taytanchiq Dyus uchangunamandapirdunanambaqqa? 2Payqam manaallitachu tukuy imata rurarqan. Chaqaallitalla rurashpaqam, pay kikinatinanda alabakayta Dyuspa ñawpambi.Piru manam atirqanchu alabakaytaqa.3(Ashwanmi Tayta Dyuspi anchakriyiptin, uchangunamanda washarqan.)Chaymi *Dyuspa Santu Librumbi nin:“Abrajanqam Taytanchiq Dyuspi allitakriyirqan. Chaymi Tayta Dyusqauchangunata pirdunashpa, mana nimauchayuqpaqna riqsishqa”, nishpa.4Mayá, allita yuyashunllapa: Suq runatrabajaqqam pagunda ch askin. Chaymichay pagunqa mana rrigaluchu,¿manachu? Ashwanmi trabajashpaqa,dirichuyuq chay pagunda

3 4

345

g 4.8 [Salmo 32.1-2]

ch askinambaq. 5(naqam mana atinchiqchu allitallarurayta washakananchiqqa.) AshwanmiTaytanchiq Dyuspi kriyiptinchiqqa,payqa pirdunawaqninchiq, manananima uchayuqpaqna riqsiwaqninchiq,dibaldilla washawanchiqllapa. 6-7

shinallam chay unay gubyirnu*Dabidpis Dyuspa Santu Librumbichaypaq kayshina iskibrirqan:

Runakuna kushikunqa, tukuyuchangunata Tayta Dyusdibaldilla pirdunashqambaq.

8 Taytanchiq Dyus chayshinapirdunashpaqam, manana rinchuniq: Uchayuqmi kangi, nishpaqa.Chayri ancha kushikunqallapa,nishpa.g

9¿Chayshinaqachu kushikunqa*kwirpunllapapi siñalniyuqkunalla?¡Manám! Ashwan Tayta Dyuspikriyishpam, rinllapa kushikuq chaymana siñalniyuq kaqkunapis. Mayá,allita yuyashunllapa. Dyuspa SantuLibrumbiqam nin:chiq Dyuspi allita kriyirqan. ChaymiTayta Dyusqa uchangunatapirdunashpa, mana nima uchayuqpaqnariqsishqa”, nishpa. 10Chayshinaqa ¿imatyimpupim Dyusqa pirdunarqanAbrajandaqa? ¿Kwirpumbi siñaltaruraptinna, ichu manaraq siñalakaptin?Taytanchiq Dyusqam pirdunarqanqa,kwirpumbi manaraq chay siñaltaruraptin. 11

raqmi,biqa rurarqan, ama qonqanambaq:Dyusmi pirdunawashqa,qayrayku, nishpa. Chaymi chayAbrajanqa Dyuspi yumbay kriyiqkunapataytanchiqshina. Kanan payraykumyach anchiqllapa: Tayta Dyusmi chaymana siñalniyuq kaqkunatapis

pirdunan, paypi kriyiptinllapaqa,nishpa. 12Chay Abrajanmi noqaykunasiñalniyuq *napis.nachu kanillapa, kwirpuyllapapi chaysiñalta rurashqayraykuqa. AshwanmiAbrajanshina kriyishqayllaparayku,paypa wambrangunashina kanillapa.

Abrajanmi Taytanchiq Dyus ufrisishqandaallipta kriyishpa ch askirqan

13Tayta Dyusqam chay *Abrajandakaru willkandinda ufrisirqan, yumbay

llapa. Piru manam *nata kasushqanraykuchu, chayshinaqaufrisirqanqa. (Chaqa Abrajambatyimpumbiqam manaraq karqanchuchay liykunaqa.) Ashwanmi chayshinaufrisirqanqa,rayku. Chayshina kriyiptinmi,chiq Dyusqa uchangunamandapirdunashpa, manana nima uchayuqpaqriqsirqan. 14

chiqllapam, noqanchiqkunatapiswashawanchiqllapa,chiqllapa. Manam washawanchiqchu

raykuqa. Chaqa atiptinchiq washakayta,liykunata kasushpaqam, mana nimapaqbalinmanchu Jisuspi kriyinanchiqqa.

bismi mana nimapaq balinmanchu.15Mana kaptin Muysispa liyningunaqam,runakunaqa mana may uchayuqchukanmanllapa. Piru Muysispa liyningunakashqanraykum, achka uchayuqkunamas kastigadu rinllapa kaq, chayliykunata mana kasushqanllaparayku.

16Chaymi Taytanchiq DyusqaAbrajanda ufrisirqan dibaldillayanapanan, paypi kriyishqanrayku.Chayshinallam noqanchiqkunatapis

4

346

h 4.17 [Génesis 17.5]

dibaldilla yanapawanchiq, suq rrigalutaqowanchiqmanshina. Chaymi Dyuspi

nana kanchiqllapa. Chaqa TaytaDyusqam mana yanapanchu Muysispaliyningunata kasuqkunatallaqa.Ashwanmi yanapan Abrajanshina paypiyumbay kriyiqkunatapis. 17ChaqaAbrajanqam allita Dyuspi kriyirqan.Yach arqanmi:kushpalla, tukuy imata ruran.kunatapismi kawsachin, nishpa. ChaymiDyusqa Santu Librumbi kayshina nin:“Abrajan, qamtam akrashushqa kani,

shina kanayki”, nishpa.h Chayshinaniptinmi, Abrajanqa allipta kriyirqan.

18-19Chaqa Taytanchiq DyusqamAbrajanda nishqa karqan: “Warmiki*Sarapim suq churiyuq kashpa, achka*nasyungunapi tiyaqkunapa karuagwilunllapa ringi kaq”, nishpa. PiruSaraqam mana nunka wambrayuqchukashqa karqan. Chayshina Abrajanmana churiyuq kashpapismi, TaytaDyus nishqanda kriyirqan. Piru anchaachka watakunatam shuyarqanllapa,

baqqa. Chaymandaqam Abrajanqawarmin Sarawan yaqqana syin watayuqkashpa, wañunan sirkana kaptin, TaytaDyus nishqanshina, suq wambrayuqnakarqan.napi tiyaqkunapa karu agwilun karqan.20Chaqa Abrajanqam ancha allitakriyishqa karqan: Taytanchiq Dyusmichay ufrisiwashqanda allipta rin qowaq,nishpa. Chaymi Dyus nishqanda manashaykuq kriyishpa, ancha alabarqan.21Chaqa ancham yuyakushqa karqan:Tayta Dyusmi ancha pudirniyuq kashpa,yumbay chay ufrisiwashqanda atinrurayta, nishpa. 22Chaymi Taytanchiq

Dyuspi allita kriyiptinqa, DyusqaAbrajanda uchangunamandapirdunashpa, ancha allin runapaqnariqsirqan.

23Piru Dyusqam mana nirqanchu:“Noqapi kriyiptinmi, Abrajandalla allinrunapaq riqsini”, nishpaqa. 24Ashwanmichayshinaqa nin paypi yumbaykriyiqkunapaqpis.napismi Tayta Dyuspi kriyinchiq: PaymiSiñurninchiq Jisusta wañushqanmandakawsachimushqa, nishpa. 25Chaqa

naman intrigakurqan,rayku wañunambaq. Chaymandaqam

murqan,namanda washawananchiq.

Taytanchiq Dyusmi pirdunawaqninchiq,mana uchayuqpaqna riqsiwanchiq

5 1Siñurninchiq Jisukristupi alliptakriyiptinchiqmi, Taytanchiq Dyusqa

washqa kanchiq. Chaymi mananamanchanchiqllapachu: Tayta Dyusmi rinkastigawaqninchiq, nishpaqa.

chiq, Tayta Dyus ancha kushikunnoqanchiqkunawan. 2Chayshinakriyiptinchiqllapam, Tayta Dyusqaancha allin kashpa,wanchiq. Chaymi paypi yuyakushpa,ancha kushikunchiqllapa: LlipyaykaqTayta Dyuswanmi pulla rinchiqllapakawsaq, nishpa. 3Yach anchiqpismi:Padisishpaqam, mas allitayach akunchiqllapa Jisuspi manashaykuq yuyakuyta, nishpa. Chaymipadisishpapis, kushikunchiqllapa.4Chayshina mallipadu kashpa, Jisuspimana shaykuq kriyiptinchiqqam,Taytanchiq Dyusqa ancha kushikun.

4 5

347

Chayshina kushikushpam, anchayanapawanchiq, paypi mas allitayuyakunanchiqllapa. 5Chaymi TaytaDyusqa *Santu Ispiritunda qowanchiq,yach achiwananchiq: Tayta Dyusmiancha kuyashungillapa, nishpa.Chayshina niwaptinchiqmi, ancha allitayach anchiqllapa: Tayta Dyusqamyumbay niwashqanchiqta rin kumpliq.Manam rinchiqchu penqakuq: Yanqampaypi yuyakushqa kani, nishpaqa.

6Chaqa yumbay noqanchiqkunaqam(uchayuq kashpa) mana atirqanchiqchuwashakaytaqa. Chaymi Tayta Dyusqa

tuta kach amurqan, wañushpa yumbayuchanchiqmanda washawananchiq.7Manam ni pipis munanmanchuwañuyta,baqqa. Piru kinsapch i mayqan runawañunman, suq ancha allin kaqtawashanambaq. 8Piru noqanchiqkunauchayuqraq kaptinchiqmi, Jisukristuqawañurqan, uchanchiqkunamandawashawananchiq. Chayshinawañuptinmi,kunata allita yach achiwanchiq:Ancham kuyaykillapa, nishpa. 9ChaqaJisukristu wañuptinmi, Tayta Dyusqa

washqa kanchiq. Chaymi kananqapaywan allina kashpa, mas allitayach anchiqllapa: Jisukristum rinwashawaqninchiq, Tayta Dyus jwisyudiyapi ama kastigawananchiq, nishpa.10Chaqa noqanchiqkunam Tayta Dyustakuntraptinchiqpis, payqa Churin Jisustakach amurqan, wañushpa, yumbayuchanchiqmanda washawananchiq.Chaymi kananqa shumaqta atinchiqkawsayta Dyuswanqa tukuy tyimpupaq.11

chiqqa. Ashwanmi Churin Jisuswan

chiq. Chaqa Siñurninchiq Jisukristum

washawashqa kanchiq, shumaqtanaTaytanchiq Dyuswan kawsananchiq.

Punta runa Adan rurashqanraykumwañunchiq; piru Jisukristu

rurashqanraykum rinchiq kawsaq12Ancha unay tyimpupim chay punta

agwilunchiq *Adan Dyusta manakasushpa, uchata rurarqan. Chaymiwañurqan. Chayshinallam chay Adambatyimpunmandapacha kanangaman

llapa. Chaqa yumbayninchiqmi uchataruranchiqllapa. 13-14Chay punta runaAdanqam Dyus kamachishqandaqamana kasurqanchu.gunapismi manaraq *Muysispaliyninguna kaptin, uchata rurashpa,Adanshina wañurqanllapa. Piru Dyuspaliyningunata manaraq yach ashpam,paykunaqa mana disprisyarqanchuDyustaqa chay Adanshinaqa. ChaymiDyusqa paykunataqa mana rinchuanyaq: “Chay kamachikushqaytammana kasushqachu kangi”, nishpaqa.Piru chay punta runa Adanraykumyumbayninchiq rinchiqllapa wañuq.Piru Jisukristuraykum tukuy tyimpupaqrinchiqllapa kawsaq.

15Chaqa chay Adan uchata ruraptinmi,yumbay runakuna, warmikunawañunchiqllapa. Piru Jisukristuwañuptinmi, Tayta Dyusqa achka runata,

llapa, tukuy tyimpu kawsananchiqllapa.16Chaymi Dyus rurashqanqa mana nimapisigwalchu chay Adan rurashqanwanqa.Chaqa Adanmi suq uchatalla rurashpa,yumbay runata,washqa kanchiq, uchayuq kananchiqllapa.Chaymi Tayta Dyusqa listuna karqan,noqanchiqkunata kastigawananchiq. Pirukananqam Jisukristu wañushqanrayku,Taytanchiq Dyusqa yumbay chay

5

348

chiq. 17Manchu chay runa Adanlla uchatarurashpa, ancha dañachiwashqa kanchiq,yumbayninchiq wañunanchiqpaq. PiruJisukristullam wañushpa, achkanoqanchiqkunata washawashqa kanchiq.Chaymi Tayta Dyusqa dibaldilla yumbayuchanchiqmanda pirdunawashqa kanchiq,suq bidapi pudirniyuq kananchiq.

18-19Chay agwilunchiq Adan TaytanchiqDyusta mana kasushpa, uchata ruraptinmi,yumbay noqanchiqpis uchata rurashpa,uchayuq kanchiqllapa. Chaymi TaytaDyusqa yumbay runata kastigawananchiqkarqan. Piru Jisukristu ancha allin kashpawañushqanraykum, Taytanchiq Dyusqa

chiq, amana kastigadu kananchiq. ChaqaChurin Jisukristu Tayta Dyusta allitakasushqanraykum, paypi yumbaykriyiqkunataqa mana nima uchayuqpaqnariqsiwanchiq. 20

nata Muysista qorqan, yumbayninchiqyach ananchiq:llapa, nishpa. Piru chayshinayach ashpapismi,chiqllapa.kuna kaptinchiqpismi, Taytanchiq Dyusqaancha allin kashpa,manda pirdunawarqanchiq. 21Chaqayumbay runakuna, warmikuna uchatarurashpaqam,llapa. Piru Jisukristum wañurqan, yumbayuchanchiqmanda pirdunawananchiq.Chaymi paypi kriyiptinchiqllapa, TaytaDyusqa ancha allin, ancha pudirniyuqkashpa, pirdunawashqa kanchiq, paywansyilupi tukuy tyimpu kawsananchiqllapa.

Jisuspi kriyishpaqa,ama uchata rurashunchu

6 1Mayá, kananqa ¿imatamyuyanchiqllapa? Taytanchiq Dyus

kuyawaqninchiq,manda pirdunawaptinchiq, ¿masuchatachu rurashun,

dapis pirdunawananchiq? 2¡Manám!¡Amar nimatapis uchataqa rurashunchu!Chaqa Jisuspi kriyishpaqam, chay unaybidanchiqtaqa pambashqashinanakanchiq, amana nima uchatarurashpachu kawsananchiqllapa.3Qamkunaqam allita yach angillapa:Noqanchiqkuna Jisukristupi kriyishpa,shutikushpaqam, paywanna pullapambadushina karqanchiq, nishpa.

shina, noqanchiqkunapis chay unaybidanchiqta pambashun, amana malutarurananchiqllapa. 4Chaqa Jisukristupikriyishpaqam, pay pambakashqanshinanoqanchiqkunapis yakupi shutikushpapambakarqanchiq. Chaymandaqamyakumanda lluqshishpaqa, mushuqbidayuqna kanchiqllapa. Chaqa TaytaDyusqam ancha pudirniyuq kashpa,Churin Jisusta wañushqanmandakawsachimurqan. Chayshinallamnoqanchiqtapis yanapawanchiq,mushuq bidapina kawsananchiqllapa.

5Jisukristu wañushqanshinamnoqanchiqkunapis wañushqashinanakanchiqllapa,chiqllapa. Chayshinalla Jisukristukawsamushqanshinam,napis rinchiqllapa kawsamuq. 6Kananallitam yach anchiqllapa: Jisukristumwañurqan suq kruspi klabaptinllapa,nishpa. Chaymi pay wañushqanshina,noqanchiqkunapis wañushqashinanakanchiq,llapa.paqam,

shina.

chiqta, uchata rurananchiqqa. 7Chaqasuq runa wañushqaqam manana pitapiskasunchu, uchata ruranambaqqa.(Chayshinallar noqanchiqkunapiskashunllapa). 8Chaymi noqanchiqkuna

5 6

349

wañushqashina kashpaqa, allitayuyakunchiqllapa: Jisukristuwanmipulla rinchiqllapa kawsaq, nishpa.9Chaqa yach anchiqpismi: Jisukristumwañushqanmanda kawsamushpa,wañuyta binsirqan. Chaymi manananunka rinchu wañuriq, nishpa. 10Chaqapayqam suq kutindalla wañurqan,*dyabluta binsishpa,manda washawananchiq.

paqa, Taytanda sirbishpa kawsaykan.11

shina kayllapa, amana uchakunataruranaykillapa. KananmandaqarSiñurninchiq Jisukristu yanapashuptin,

llapa.12-13Chayshina kriyiptikillapam,

llapa.kikunata dijashpa, kwirpuykillapatasujitashpa,pachu. Ashwanri tukuy kwirpuykita,

llapa, pay munashqanda rurashpakawsanaykillapa. 14

pachu washakaq *nata kasushpaqa. Ashwanmi TaytaDyuspi yuyakuptinchiq, payqa dibaldillawashawanchiqllapa. Chaymi chay manabaliq yuyayninchiqkunaqa manana

chiqta, uchakunata rurananchiqqa.

Dyusta allita kasushun15Piru Tayta Dyus chayshina

dibaldilla washawaptinchiqqa,¿atinchiqllapachu kawsayta uchatarurashpa? ¡Manám! ¡Amar nimauchataqa rurashunchu! 16

naqam allita yach angillapa: Suq runa

dalla kasun, ¿manachu? ChayshinallamTaytanchiq Dyusta kasuptikillapaqa,

payqa rin uchaykimanda pirdunashuq,amana uchayuqkuna kanaykillapa. Piru*dyabluta kasushpa, uchatarurashpaqam, ringillapa chingaq.17Manchu unayqa amalas uchatarurashpaqa, dyablupa *randishqakriyadunshina kawsarqaykillapa. Pirukananqam Tayta Dyuspaqyach akushpaqa, paytana tukuy shunqoallita kasuykangillapa. Chaymi noqaqaDyusta ancha pagikuni. 18

chiq Dyusqam qamkunata anchayanapashushqa, amana uchata rurashpa,librina kawsanaykillapa. Chaymikananqa Tayta Dyus munashqandarurashpa kawsaykangillapa. 19Chaymikay kumparasyunwan bidaykipaq riniyach achishuqllapa, allita intyindinayki.Chaqa kayshina manayach achishuptiyqam,pachu allita intyindiytaqa. Unayqamdyabluman intrigakashpa, paytallakasushpa, kawsarqaykillapa, randishqakriyadu patrunninda kasuqkunashina.Chaymi ancha qawch u karqaykillapa,uchata ruranaykillapa. Piru kananqarintrigakayllapa Dyusman, anchaqawch u kanayki, alli kaqkunatallaruranaykillapa.

20Unayqam uchata rurashpaqa, mana

llapa.pachu allita kawsayta. 21Piru chayshinauchata rurashpaqam, ¿imatamganarqaykillapa? ¡Manam nimatapisganarqaykichu! Ashwanmi chinganaykikarqaykillapa. Chaymi kananqa chayrurashqaykita yuyashpa, anchapenqakungillapa. 22Piru TaytanchiqDyusmi chay uchaykikunamandawashashushqallapa, amana dyablupakriyadunguna kanaykillapa. Chaymikananqa Dyusta sirbiptikillapa, payqaancha yanapashungi, paytana allitakasushpa kawsanaykillapa.

6

350

daqam syiluman rin apashuqllapa,paywan tukuy tyimpu kawsanaykillapa.23Piru uchata rurashpaqam,pagunchiqta rinchiq ch askiq. Chaypaguqam rin kaq infyirnu.tupi kriyiptinchiqqam, Tayta Dyusqadibaldilla syiluman rin apawaqninchiq,tukuy tyimpu kawsananchiqllapa.

Pablum suq kumparasyundarurarqan kasaraqwan

7 1Kriyiq masitakuna, qamkunaqamallita yach angillapa liykunapaq.

Chay liykunataqam kasunchiqllapawañunanchiq diyakamanlla, ¿manachu?2-3Mayá, kay kumparasyumbaqyuyashunllapa: Chay liykunaqam suqwarmi kasarashqata kamachin,qosanwanlla kanambaq wañunandiyakaman. Chaymi suqwan kashpaqa,ancha uchayuqna kidan. Piru qosanwañuptinqam,nana kidan.taqa, suqwan atin kasarariyta.Chayshina kasarashpa, chay runanwanpuñushpaqa, mana uchayuqchu kidan.

4Kuyashqay kriyiq masitakuna, chayunay liykunaqam noqanchiqkunapaqqachay warmipa qosan wañushqanshina.

tupi kriyishpaqam, suq warmi suqrunawan kasaraqshina kanchiqllapa.Chaymi Jisustana kasushpaqa, manana

pachu. Chaqa kananqam chaykawsamuq Jisuspa warminshinanakanchiqllapa,qanda rurashpa kawsananchiqllapa.5Piru manaraq kriyishpa Jisuspiqam,*Muysispa liyningunata yach ashpapis,mana munashpa kasuyta, masta

llapa. Chaymi kwirpunchiqta kasushpa,chingananchiqpaqna karqanchiqllapa.6Piru Jisuspi kriyishpaqam, manana

chay unay iskibrishqan liykunapakriyadunshinachu kanchiqllapa.Ashwanmi kananqa Dyuspa *SantuIspiritun yanapawanchiq, mushuqbidapi librina kawsananchiq, Dyustakasushpa.

Noqanchiqllaqam mana atinchiqchuancha allita ruraytaqa

7Chayshina kaptinqa, ¿imatamnishun? ¿*Muysispa liyningunaqachumalu, nishpa? ¡Manám! Ashwanmi chayliykuna niwanchiq: Kaymi alli, kaymimana allichu, nishpa. Chaqa chayliykunaqam yach achiwanchiq: Runamasikipa kusasningunata ama anchaqamunakuychu, nishpa. Chayta mananiwaptinchiqqam, chay kusasningunatamunakushpaqa, manayach ananchiqtachu: Uchatamruraykani, nishpaqa. 8Piru Muysispaliyninguna kamachiwaptin, uchata amaruranaypaqqam, noqaqa mastamunarqay chay uchata rurayta. Piruchay liykuna mana kaptinqam, manayuyanaytachu chay uchakunataruranaypaqqa. 9Chaqa unay tyimpupimanaraq chay liykunatayach ashpaqam, uchata rurashpapis,yuyarqay: Allin runam kani, nishpa.Piru chay liykunata yach akushpaqam,masta munarqay uchata rurayta.Chaymi intyindirqay: Rinim chingaq.Manam atinichu chay liykunatakumpliytaqa washakanaypaq, nishpa.10

nata qowarqanchiq, allita kasushpa,washakashpa, paywan tukuy tyimpukawsananchiqllapa. Lukismi chayliyningunataqa mana atirqaychukasuyta. Chaymi chay liykunaqachingachiwanambaq karqan. 11Pirunoqaqam puntata yuyarqay: Yumbayliykunatam atini kasuyta, noqa kikiyllawashakanaypaq, nishpa. Chayshina

6 7

351

yuyashpaqam, noqa kikiylla ingakarqay. Chaqa mana atishpa tukuyliykunata kasuytaqam, chinganaypaqkarqay.

12Chaymi niykillapa:naqam ancha allin, ancha *santu, mananima maluchu, nishpa. 13Piru¿chayshina allin kashpapischu,warqan chinganaypaq? ¡Manám!Ashwanmi uchata rurashpa, noqakikiylla dañakarqay chinganaypaqqa.Piru chay allin liykunaqamyach achiwarqan: Ancha yutamruraykangi, nishpa. Piru chayshinayach achiwaptinmi, noqaqaintyindishpa:waykan chinganaypaq, nishpaqam,masta animakarqay, chay uchakunataruranaypaq.

14Allitam yach anchiqllapa: Chay allinliykunatam Dyuspa Santu Ispiritunqowashqallapa kanchiq, nishpa. Pirunoqaqam mana allitaqa ruranichu.Chaqa kwirpuy munashqandallarurashpam, *dyabluta kasuykani suq*randishqa kriyadu patrunnindakasuqshina. 15Piru noqaqam manaintyindinichu: ¿Imaraykum uchatarurani? nishpaqa. Chaqa munashpaallita ruraytapismi, mana atinichu.Chayshina mana munashpa uchataruraytapismi, chay uchakunata rurani.16Chaymi uchata mana munashparuraytaqa, intyindini:naqam ancha allin, nishpa. Piruchayshina intyindishpapismi, chayuchakunata rurani. 17Chaqa shunqoypikaq mana baliq yuyayniykunamanimachiwan, chay uchakunata amalasruranaypaq. 18Chaymi munashpaallitalla ruraytapis, mana atinichu.Chayraykum yach ani: Ancha uchayuqrunam kani, nishpa. 19Chaqa munashpaallitalla ruraytapismi, mana atinichu.Ashwanmi mana munashpapis, chay

uchakunata rurani. 20Chayshina manamunashpapismi, jiñuyrayku uchakunatarurani. Chaqa shunqoypi uchakunakaptinmi, chay mana baliqkunatarurani.

21Chaymi allitalla munashparuraytapis, ashwamba uchakunatarurani. 22Piru Dyuspa liyningunaqamancha gustawan shunqoypi. 23Piruchayshina gustawaptimbismi, noqaqauchayuq kashpa, ishkay yuyayniyuqkani. Suq yuyayniymi Dyusta anchamunan kasuyta. Piru suq yuyayniyqamkwirpuy munashqandalla ancha munanrurayta. Chaymi chay yuyayniykunaqasuq girrapishina pilyaptin, manaatinichu allita rurashpa kawsaytaqa.Chaqa suq prisushinam chay mana baliqyuyayniyta kasuni. 24Chaymi anchallakishpa yuyani:wanman,nata dijanaypaq, ama chinganaypaq?nishpa. 25¡Taytanchiq Dyusllam

waytaqa! ¡Chaymi paykunata anchapagikuni!Piru nishushqayshinam, ishkay

yuyayniyuq kashqa kani. Suqyuyayniymi Dyuspa liyningunata anchamunan kasuyta. Piru suq yuyayniyqamuchakunata ancha munan rurayta.Chaymi noqa sapalayllaqa manaatinichu allitalla rurashpa kawsaytaqa.

Dyuspa Santu Ispiritunmi yanapawanchiq, kayshina

kawsananchiqllapa

8 1

kunataqa Tayta Dyusqa tukuyuchanchiqmanda pirdunawaqninchiq,manana rinchu kastigawaqninchiq.Chaqa mananam kwirpunchiqmunashqan uchakunata rurashpachukawsanchiqllapa. Ashwanmi Dyuspa*

7 8

352

chiqllapa. 2Chaymi noqaqa Jisukristupiyuyakushpa, Santu Ispiritundakasuptiyqa, mushuq bidata qowashqa.Chaqa payqam yanapawan, amanauchata rurashpa kawsanaypaq. Chaymimanana rinichu chingaq. 3Pirunoqanchiqkunalla ancha munashpa*Muysispa liyningunata kasuytaqam,uchayuqkuna kashpa,llapachu kumpliytaqa. Chaymi chay

ninchiqta. Piru Taytanchiq Dyusmi chayliykunamanda mas pudirniyuq. ChaymiChurin Jisusta kay pachamankach amurqan, kwirpuyuq runakanambaq. Chayshina kwirpuyuqkashpapismi, mana nima uchatarurarqanchu. Piru suq kruspimwañurqan, uchanchiqkunapaqpagarakunambaq, amana kastigadukananchiqllapa. 4Chayshinamwañurqan, Dyustana kasushpakawsananchiqllapa. Chaqa DyuspaSantu Ispiritunqam yanapawanchiq,Dyus kamachikushqanda kasushpa,amana kasunanchiq mana baliqyuyayninchiqkunataqa.

5Chaqa wakin runakunaqam manabaliq yuyayningunata rurashpaqa,kwirpun munashqandalla yuyanllapa.

naqam Dyus munashqandallayuyanllapa. 6Chaqa noqanchiqkunakwirpunchiq mana alli munashqandayuyashpaqam, tukuy tyimpupaqrinchiqllapa chingaq. Piru Tayta Dyusmunashqanda yuyashpaqam, paywanpulla kushikushpa, tukuy tyimpushumaqta rinchiqllapa kawsaq. 7Piruwakin runa,qandalla rurashpaqam, Tayta Dyustakuntraykanllapa.llapachu ni atinllapachu Dyuspaliyningunata kasuytaqa. 8Chaymipaykunaqa munashqandalla rurashpa,

mana atinllapachu Tayta Dyustakushichiytaqa.

9

nachu kawsangillapa. AshwanmiDyuspa Santu Ispiritun shunqoykipitiyan.gillapa. Piru mayqannikipi JisuspaSantu Ispiritun mana tiyaptinqam, manaJisukristuwanchu kangillapa. 10Pirukananqam Jisukristupa Ispiritunnoqanchiqkunapi tiyaptin, Tayta

chiqllapa. Chaymi *ispiritunchiqqamanana rinchu wañuq.chiqmi wañun, chay unay uchakunatarurashqanchiqrayku. 11Kanan Dyuspachay Santu Ispiritunmi Jisukristutawañushqanmanda kawsachimurqan.

napi tiyashpa, rin kawsachimuqkwirpunchiqta wañushqanmanda.

12Chaymi masitakuna, Tayta Dyustaancha dibiranchiq, chayshina wañushpa,washawashqanchiqrayku. Chayri amanakawsashunchu chay mana baliqyuyayninchiqkunata kasushpaqa.13

kita rurashpaqam, wañushpa ringillapachingaq. Piru Dyuspa Santu Ispiritunyanapashuptinmi, chay mana baliqkusaskunataqa amana ruranaykillapa,Dyuswan pulla ringillapa kawsaq.

14Chaymi Dyuspa Santu Ispiritundakasushpaqa, Dyuspa wambrangunanakanchiqllapa. 15Chaqa chay SantuIspiritundaqam manach askirqanchiqchu suq *randishqakriyadushina, Taytanchiq Dyustamanchananchiqqa. Ashwanmi paytaqach askirqanchiq, Tayta Dyuspawambranguna kananchiq. Chaymikananqa dirichuyuq kanchiq Dyustaninanchiq: “Taytaymi kangi”, nishpa.16

kunapi tiyashpa niwanchiqllapa:

8

353

“Dyuspa wambrangunanam kangillapa”,nishpa. 17Chaymi Churin Jisukristuwanpulla rinchiqllapa ch askiq suq shumaqirinsyata. Chaqa kay mundupi Jisuspikriyiptinchiq,chiq. Piru chayshina padisishpaqam,syilupi Jisuswan pulla llipyashpa,rinchiqllapa kamachikuq.

Taytanchiq Dyustam shuyaykanchiq,syiluman apawananchiq

18

llapa. Piru allitam yach ani: Suq diyamsyilupi ancha llipyaq Siñurninchiqwankushikushpa, rinchiqllapa yach aq: Kay

qanchiqqa mana nimachu kashqa,nishpa. 19Tayta Dyus tukuy imarurashqanmi ancha shuyakuykan,Dyusqa noqanchiqkunapaq ninambaq:“Kaykunam wambraykuna”, nishpa.20-21Chaqa runakuna uchakunataruraptinllapam, Tayta Dyusqa dijarqan,

nambaq. Piru chayshina dijashpapismi,ufrisikurqan: “Suq diyam yumbaywambraykuna noqawan pullallipyashpa, rinllapa kamachikuq.Mananam rinllapachu wañuq. Chaydiyapiqam tukuy ima rurashqayqamanana rinchu dañakaq. Ashwanmiallichaptiy, chay rurashqaykunaqa

nawan”, nishpa.22Chaqa yach anchiqllapam: Tayta

Dyus tukuy ima rurashqangunam anchapadisishpa kanangaman kijakun, suqwarmi qeshyanambaq padisiqshina.23Chaymi noqanchiqkuna *SantuIspirituwan kashpapis, Dyus chay

llapa. Piru Taytanchiq Dyusqam chaySantu Ispiritunda qowashqa kanchiq,yach ananchiq: Suq diyam masta rinyanapawaqninchiq, nishpa. Chaymi kay

mundupi padisishpapis, anchashuyakuykanchiq, Tayta Dyusakrashqan wambrangunata yumbayirinsyanchiqta qowananchiqkaman.Chay diyapim payqa suq mushuqkwirputana rin qowaqninchiq. 24ChaqaTaytanchiq Dyuspi kriyiptinchiqmi,payqa washawashqa kanchiq, suq diyapaypa pullan syilupi kawsananchiq.Lukismi manaraq rikanchiqchu chayufrisiwashqanchiqtaqa. Piru Dyuswansyilupi kashpaqam, manana

chiqpi yuyakunanchiqqa. Pirukananqam shuyakuykanchiq, chaymanaraq rikashqanchiq kumplinambaq.25Chaymi manaraq rishpa syilumanqa,mana shaykuq shuyakuykanchiq,chayman rinanchiqllapa.

26Mana yach aptinchiq Dyusman allitamañakuytam, paypa Santu Ispiritunancha yanapawanchiq mas allitamañakunanchiq. Chaqa anchasyintishpam llakiypaqta, rrugakun

nata rimashpa. 27Kanan Tayta Dyusqamtukuy ima yuyashqanchiqta allitayach an. Chaymi chay Santu Ispiritunnoqanchiqpaq mañakushqanda anchaallita intyindin. Chaqa chay Santu

qanshinalla mañakun.

Tayta Dyuswanmi tukuy ima manaallikunata atinchiq binsiyta

28Yach anchiqllapam: Tayta Dyusmiqayawashqa kanchiq,shina kawsananchiq. Chaymi payta

chiqpaq yanapawanchiq, nishpa.29Chaqa unaymandapacha manaraqnasiptinchiqmi,ninchiq akrawarqanchiq, ChurinJisusshina kananchiqllapa, Jisusqayumbay noqanchiqkunapa kulaka

8

354

i 8.36 [Salmo 44.22]

masanchiqshina kanambaq. 30Chayshinaakrawaqninchiqmi,qanchiq, paypa wambrangunakananchiqllapa.chiqmi,waqninchiq, mana uchayuqpaqnariqsiwanchiqllapa. Chaymi Jisukristuqarin yanapawaqninchiq pudirninwan,payshina llipyashpa,kunanchiq.

31Tukuy chayta yach ashpaqam, allitakayshina yuyakunchiqllapa: Tayta Dyusyanapawaptinmi, mana ni pipisatinqachu binsiwayta, nishpa. 32ChaqaTayta Dyusqam mana nimatamich awaqninchiqchu, sapalan ChurinJisusta kay pachaman kach amurqan,noqanchiqkunapaq wañunambaq.Chayshina kikin Churin Jisustaintrigakushpam, Tayta Dyusqa tukuy

ninchiq, ¿manachu? 33Chayshina Tayta

kunapaq riqsiwaptinchiqqam, manapipis atinqachu shimbiwayninchiqta:“Uchayuqkunam kangillapa”, nishpaqa.34Chaqa Jisukristum wañurqan,

llapa. Chaymandaqam kawsamushpa,Tayta Dyuspa *allin ladumbi tiyashpa,rrugakuykan,wananchiq. Chaymi mana pipisatinqachu shimbiwayninchiqta:“Uchayuqmi kangi”, nishpaqa,kastigadu kananchiqllapa. 35Chaqamana ni pipis ni mayqambisatinmanchu Jisukristuta disanimachiyta,ama kuyawananchiqqa: ni ñakaykuna,ni llakikuna,kuna, ni ambruna, ni mana kaptinmudananchiq, ni uchayuqkunajurapawaptinchiq, ni *atun kuchilluwanwanchiwaptinchiq. 36Chaymi *Dyuspa

Santu Librumbi paypaq *rimaqkunapayta nin:

Tayta Dyus,llapam, chay kuntrashuqkuna

wayllapata. Manchu wishakunatakamalman apanllapa wanchiq(wanchinanllapa). Chayshinallamnoqaykunatapis munanllapawanchiwayta, nishpa.i

37

ninchiqtam, mana nimatapisatinllapachu binsiwayninchiqta.

ninchiq yanapawanchiq, Dyuspi allitayuyakushpa, *dyabluta, tukuy imamaluta binsinanchiqllapa. 38Chaymi

chiqpis, mana nimapis atinqachuakrawayninchiqta Tayta Dyusmanda,

chiqqa. Manam atinchu ni maskamachikuq anjilkuna, ni maskamachikuq dyablukuna, ni suq layakamachikuqkuna, ni kay tyimpupikawsaqkuna, ni shamuq tyimpupikawsaqkunapis. 39Manamir rinllapachuakrawaqninchiq ni altupi puriqkuna nikay allpapa warambi kaqkuna ni suqlaya kaqkunapis. Chaqa TaytanchiqDyusmi Siñurninchiq Jisukristutakach amushpa, ancha allitayach achiwashqa kanchiq: Anchamkuyaykillapa, nishpa.

Dyusmi akrashqa isrraylinukunata,nasyunnin kanambaqllapa

9 1Kriyiq masitakuna, Jisukristupitukuy shunqo kriyiptiymi, Dyuspa

*Santu Ispiritun shunqoypi tiyashpayanapawan, allip kaqtalla qamkunatanishunaypaq. Chaymi kayta niykillapa,mana nimata llullakushpachu: 2Ancham

8 9

355

j 9.15 [Éxodo 33.19]

llakini (llaqta masiy isrraylinukunapaq,Jisuspi mana kriyiptinllapa. Chaqa chayllaqta masiykunatam ancha kuyani.)3Chaymi atishpaqa, intrigakaymanpaykunapa rrimplasun chinganaypaq,paykunata washanaypaq. 4Chaqanoqaqam paykunawanqa *Isrrayilpakaru willkanguna kanillapa. TaytaDyusmi akrawarqanllapa, paypawambranguna kanayllapa. Unay

ninda rikarqanllapa. Chaymandaqampaykunawan suq tratuta rurashpa,*Muysispa liyningunata qorqan.Paykunataqam yach achirqan, paytallaadurananllapa. Paykunataqamufrisirqan, *Akrashqan Washadurtakach amunambaq. 5Chaqa chay unay

gunam kanillapa. NoqaykunamandamDyus Akrashqan Washadur Jisuspisnasirqan. Payqam Dyus. Chaymi tukuyimata, tukuy maypi kamachin. Chayripayqa tukuy tyimpu alabashqa kanqa.¡Chayshina kanqa!

6

qanda mana qonqarqanchu. (Ashwanmikumplirqan.)llapa Isrrayilpa karu willkangunakashpapismi, mana yumbayniychuDyuspa wambranguna kanillapa.7Chaqa *manda kashpapismi,

naqa kanillapa. Chaymi Tayta DyusqaAbrajanda kayshina nirqan: “Churiki*naqa kanqa”, nishpa. 8Chaymiyach anchiqllapa:guna kashpapismi, mana yumbaychukashqa Dyuspa wambrangunaqa,nishpa.talla akrarqan, wambranguna

kanambaqqa. Chayshina Abrajan Dyuspikriyiptinmi, chayshinalla paytapisufrisishqa karqan: Churiyuqmi ringikaq, nishpa. 9Chaqa TaytanchiqDyusqam Abrajanda kayshina ufrisishqakarqan: “Suq watamanda kutimuptiymi,warmiki *Sara qeshyanqa churikita”,nishpa.

10

naqa karqan. Ashwanmi churin Isakpiswarmin *Rribikapi ishkay churiyuqkarqan. 11-13Piru manaraq nasiptin chaychuringunam, manaraq ni uchata niallita ruraptinllapa, Tayta DyusqaRribikata nirqan: “Punta nasiqwawaykim chay iki nasiq wawaykita rinkasuq”, nishpa.chiq Dyuspis *Santu Librumbi nirqan:“*Jakubum gustawan. (Chaymi paytaakrashqa kani, nasyunniypa agwilunkanambaq.) Piru masan *Isawmi managustawanchu. (Chaymi paytaqa manaakrashqachu kani chay nasyunniypaagwilun kanambaqqa)”, nishpa.Chayshina manaraq ni allita ni malutaruraptinllapam, Tayta Dyusqa chayishkay masapuramanda suqta akrarqan,nasyunnimba agwilun kanambaq. Paymunashqandallam chayshinaqaakrarqan.

14Chayshina Taytanchiq Dyusgustashqan runata akraptinqam,¿atinchiqchu niyta: “Tayta Dyusqammana allitachu rurashqa”, nishpa?¡Manám!pachu. 15Chaqa Tayta DyusqamMuysista nirqan: “Mayqanda munashpayanapaytaqam, yanapashaq. Mayqandamunashpa llakipaytaqam, llakipashaq”,nishpa.j 16Chaymi Dyusqa manayanapanchu suq runata, chay runaqa

baqqa ichu ancha trabajashqanrayku.

9

356

k 9.25 [Oseas 2.23] l 9.26 [Oseas 1.10] m 9.27 [Isaías 10.22-23]

Ashwanmi Tayta Dyusqa llakipashpapay kikin munashqanda yanapan.17Chaymi Tayta Dyusqa librumbi chayunay gubyirnu *Farunda nirqan: “Farun,qamtam ancha pudirniyuqtarurashushqa kani.kiqa, noqa rini binsishuq, yumbay kaymundupi tiyaqkuna yach anambaq:Dyusmi ancha pudirniyuq, anchashumaq famayuq”, nishpa. 18ChaqaDyus kikin munashpam,nata llakipan, wakin angu shunqoyuqrunakunataqam jwirtiyachin,nalla kidananllapa, nishpa.

19Piru kinsapch i suqniki Dyustamunashpa wichupayta noqata kayshinaniwangiman: “Dyusmi yumbayninchiqtarurawashqa kanchiq,nata, mana kriyiqkunatapis. Chayriangu shunqoyuqta rurawashpaqa,¿Imaraykum rin kastigawaq, uchataruraptiyqa?” nishpa. 20(Piru chayshinanishpaqam, mana allip kaqtachurimaykangi.) Chayshinaqa ¿pitaq kangiTayta Dyusta rrispundinaykiqa? TaytaDyusqam suq runa mangata ruraqshina.Qamqam chay mangashina kangi.Chaymi mana dirichuyuqchu kangiDyusta rrispundinaykiqa: “¿Imaraykumkayshinaqa rurawashqa kangi?” nishpa.21Chaqa Tayta Dyus mangataruraqshina kashpaqam,qanda atin rurayta. Chaymi mitumandawakin mangakunataqa ancha baliqtaatin rurayta,llapa. Chay mitumandallam atin ruraytamana yaqqa baliq mangakunatapis,

llapa.22Chayshinallam Tayta Dyusqa

runakunawambis ruran,yach achiwananchiq: Ancha pudirniyuqkashpam, atini kastigayta chay

uchayuqkunata, nishpa. Piru ancha allinkashpam, mana daschu kastigan chaychinganambaq kaq uchayuqkunataqa.Ashwanmi paykunataqa ancha achkatyimpupaq agwantan. 23Chayshinapaykunata agwantashpam,kunata llakipawaqninchiq, anchayanapawashqa kanchiq,chiq: Tayta Dyusmi ancha pudirniyuq,ancha allin, nishpa.dapacha tukuy imata allicharqan,noqanchiqkunata washawaqninchiq,paypa llipyaykaq lugarninmanapawananchiq. 24Chaqa Dyusqam

nata, mana isrraylinu kaqkunatapis,paypa wambranguna kananchiqllapa.25Chaymi *Dyuspaq rimaq Usiyaspalibrumbi Tayta Dyus kayshina nin:

Chay mana wambray kaqkunatamnishaq: “Wambraykunanamkangillapa”, nishpa. Chay manakuyashqakunatam nishaq:“Ancham kuyaykillapa”, nishpa.k

26Chay librumbillam Tayta Dyusqanimbis:

llapa:kunachu kangillapa”, nishpa. Pirukananqam chay kikin lugarpillarini nishuqllapa: “Noqa kawsaq

llapa”, nishpa.l27-28Piru Dyuspaq rimaq *Isayiyasmiisrraylinukunapaq nirqan: “TaytaDyusqam chay rimashqandakumplishpa, yumbay kay mundupitiyaqkunata ancha allita das rin jusgaq.Chaymi chay *Isrrayilmanda kaqkuna,ancha achka aqoshina kashpapis,wakingunalla washadu rinllapa kaqjwisyu diyapi,” nishpa.m 29Chaymi chaykikin Isayiyas ancha unayna nirqambis:

9

357

n 9.29 [Isaías 1.9] o 9.33 [Isaías 8.14 28.16] p 10.5 [Levítico 18.5]

Ancha pudirniyuq Tayta Dyus manallakipawaptinchiqqam, yumbaynoqanchiqkuna ushyakashqanakananchiqta. Chay *Sudumallaqtashina,

nanchiqllapata, nishpa.n

Isrraylinukunapismi Jisuspi kriyishpaatinllapa washadu kayta

30Chayta yach ashpaqa, ¿imatamnishun? Chay mana isrraylinu

llapachu, Tayta Dyus paykunatapirdunanambaqqa. Piru paykunaqamTayta Dyuspi allipta kriyiptinllapa,payqa pirdunashpa, mana nimauchayuqkunapaqna riqsin. 31Piruisrraylinukunaqam *nata ancha munashpa kasuytapis, manaatirqanllapachu kumpliyta. ChaymiTayta Dyusqa mana pirdunarqanchupaykunataqa. 32Chaqa paykunaqamyuyarqanllapa: Liykunata kumplishpam,noqa kikiylla atini washakayta, nishpa.Piru manam munarqanllapachu Jisuspikriyiyta, paykunata pirdunanambaqqa.

sashpa bulakaqshina karqanllapa.33Chaymi *Dyuspa Santu LibrumbiJisuspaq kayshina nin:

*shina rurashaq. Chay rumipimachka runakuna trumpisashpa,bulakanqallapa. Piru chay rumipikriyiqkunaqam mana nimatapisrinllapachu penqakuq: “Yanqamkriyishqa kani”, nishpaqa. Chaqapaykunataqam ancha riniyanapaq, nishpa.o

10 1Kuyashqay masitakuna, tukuyshunqoywanmi ancha munani,

*isrraylinu masiykuna washadu

kananllapa. Chaymi Tayta Dyusmanancha mañakuni, paykunatawashanambaq. 2Chaqa allip kaqtamniykillapa:llapa Tayta Dyusta kasuyta. Piru manamintyindinllapachu pay nishqandaqa.3Chaqa manam intyindinllapachu: TaytaDyusqa imashinam uchanchiqmandapirdunawanchiq, nishpaqa. Ashwanmimunanllapa paykuna kikinlla allitarurayta washakanambaq. Chaymi manamunanllapachu Dyus nishqanshinaChurin Jisukristupi kriyiytaqa. 4PiruJisukristuqam yumbay liykunatakumplishpa, wañurqan,napaq pagarakunan. Chaymi mananabalinchu chay liykunata kumplinanchiqwashakananchiqqa. Ashwanmi Jisuspikriyiptinchiqllapa,chiq.

Tayta Dyusmi yumbayta munan washayta5

llapa liykunata kasuyta, paykunakikinlla washakananllapa. Chaymipaykunapaq *Muysisqa kayshinaiskibrirqan:baqqa,nata allita kasushpa kawsanqa”,nishpa.p [Nuta: Piru manam ni pipis atinchu kumpliyta yumbay chay liykunataqa.]6Chaymi Tayta Dyusqa nin: “Churiypikriyiptikillapaqam, rini washashuqllapa,nishpa. Chayri ama yuyayllapachu:¿Mayqan runatam kach ashun syiluman,*Dyus Akrashqan Washadurta kaypachaman apamunambaq? nishpaqa.(qana.) 7Ama ni yuyayllapachu: ¿Pitamkach ashun *wañuqkunapalugarninman, *Dyus AkrashqanWashadurta wañushqanmandakawsachimushpa, kay pachaman

9 10

358

q 10.8 [Deuteronomio 30.14] r 10.11 [Isaías 28.16] s 10.13 [Joel 2.32]t 10.14 [Isaías 52.7] u 10.16 [Isaías 53.1] v 10.18 [Salmo 19.4]

apamunan? nishpa. (ninchiqmi wañushqanmandakawsamushqana.)” 8Chaymi Muysispalibrumbiqa nimbis: “Manam trabajuschuTayta *Dyuspa shumaq nutisyandaintyindinaykiqa. Chaqa dasmi atingishunqoykipi kriyiyta, shimikiwansuqkunatapis willanayki”, nishpa.q Chaykikin nutisyatallam noqaykunapisyach achikunillapa, chay uyawaqkunaJisuspi kriyinanllapa. 9

kiwan allita kriyiy: Tayta Dyusmi

mushqa, nishpa. Chayshina kriyishpa,shimikiwan suqkunata allip kaqtawillay:niyqa”, nishpa. Chayshina ruraptikiqam,Tayta Dyusqa rin washashuq. 10Chaqa

chiqqam,manda pirdunawanchiq.daqam shiminchiqwan suqkunataniptinchiq:kuqniy”, nishpaqa,chiqllapa.

11Chaymi *Dyuspa Santu Librumbinin:nata imatapis ufrisishpaqa, tukuy imatarin kumpliq”, nishpa.r 12Chayshinamnin yumbay laya runakunapaq. ChaqaTayta Dyusqam isrraylinukunapa, mana

chiq. Paypaqqam yumbayninchiqigwallla kanchiqllapa. Chaymi paymanmañakuptinchiqqa,wanchiq. 13Chaqa Dyuspa SantuLibrumbiqam kayshinapis nin: “Mayqanruna ichu warmi Siñurninchiqtarrugaptin washanambaqqam, payqa rinwashaq”, nishpa.s 14-15Piru manaraq nipipis kach aptin yach achikuqtaqa,¿imashinam atinman riyta yach achikuq

Jisuspaqqa? Chay kach adukunamanaraq ch ayaptin yach achikuqqa,¿imashinam suqkunaqa atinmanllapayach ayta Jisuspaqqa? Chayshinamanaraq yach ashpa Jisuspaqqa,¿imashinam atinmanllapa paypikriyiytaqa? Manaraq paypi kriyishpaqa,¿imashinam atinmanllapa rrugaytawashanambaqqa? Chaymi Dyuspa SantuLibrumbi nin: “Yach achikuqkunach ayamuptinqam, ancha shumaq rinkaq. Chaqa paykunaqa Dyuspa shumaqnutisyanda yach achikuptinqam, achkarunakuna, warmikuna rinllapakushikuq”, nishpa.t

16Piru chay yach achikuq runakunaTayta Dyus nishqandayach achikuptimbismi, manayumbaychu kriyishqallapa. Chaymi*Dyuspaq chay rimaq *Isayiyasqalibrumbi nin: “Tayta Dyus, qambaqyach achikuptiyqa, ¿pikunataqkriyiwashqallapa? (Wakingunallám)”,nishpa.u 17Chayshinallam Jisukristupashumaq nutisyandayach achikuptinchiqqa, wakingunaqauyanllapa. Chay uyaqkunamandam,wakinningunaqa Jisuspi kriyinllapa.

18Mayá, tapushqaykillapa: ¿Manachutukuy maypi chay shumaq nutisyandaqauyashqallapa? Arí. Tukuy maypimuyashqallapaqa. Chaymi Dyuspa SantuLibrumbi nin:

Chay yach achikuqkunam yumbay*nasyungunapi yach achikushqa,

kaman ch ayashtin, nishpa.v19Mayá, mushuqmanda qamkunatatapurishqayki: ¿Isrraylinu masiykunaqamanachuraq yach ashqa Dyuspa shumaqnutisyanda? nishpa. Arí, paykunaqamyach ashqallapa. Chaqa Muysispismi

10

359

w 10.19 [Deuteronomio 32.21] x 10.20 [Isaías 65.1] y 10.21 [Isaías 65.2]z 11.3 [1 Reyes 19.10] a 11.4 [1 Reyes 19.18]

Tayta Dyus nishqanda kayshinaiskibrirqan:

Isrraylinukunatam piñachishaq,mana isrraylinu kaqkunatawashashpa. Chaqa chay manaintyindiq runakunata kuyaptiymi,rikawashpallapa,kuna rinllapa paykunataqaimbidyaq, nishpa.w

20Chayshinallam Isayiyaspis mananimata manchashpachu, Tayta Dyusnishqanda kayshina iskibrirqan:

Mana maskawaq runakunamtariwashqallapa;

mana tapukuqkunatam dijashqakani riqsiwananllapa, nishpa.x

21

napaq Dyus nishqanda kayshinapisiskibrirqan:

Isrraylinukunata mana shaykuqqayaptiypismi, paykunaqa manauyakuqkuna kashpa, manamunarqanllapachu uyawayta,nishpa.y

Wakin isrraylinukunamTayta Dyuspi kriyishqallapa

11 1Mayá, tapushqaykillapa:¿Tayta Dyuschu *nasyunnin

*Isrrayilmanda akrakashqana? ¡Manám!Chaqa noqapi yuyayllapa. Noqapismiisrraylinu kashpa, chay unay agwiluy*Abrajamba karu willkan Binjamimba*atun ayllunmanda kani. Piru TaytaDyusqam mana akrakashqachunoqamandaqa. 2Tayta Dyusqam anchaunaymandapacha yach arqan:nukunatam rini akraq, nasyunniykananllapa, nishpa. Chayshinaakrawashpaqam, mana yumbay

washqachu. ¿Manachu yuyangillapa

*Dyuspaq rimaq *Eliyas Tayta Dyustanishqandaqa? Chaqa payqam llaqtamasingunata Tayta Dyuspi kayshinakulpacharqan: 3“Tayta Dyusitu, kayllaqta masiykunam qambaq *nata wanchishqallapa. *kunatam bulashqallapa. Noqatallam

llapa.llapa wanchiwayta”, nishpa.z4Chayshina Eliyas kulpachaptinmi,Tayta Dyusqa kayshina nirqan: “Manamqamllachu noqapi kriyingiqa. Ashwanminoqaqa 7.000 isrraylinu runakunatakwidashqa kani,llapa.qachu chay yanqa *amitu laya *Balshutiqpa ñawpambi adurananllapaqa”,nishpa.a 5

pipis Tayta Dyusqa ancha allin kashpa,wakin isrraylinu masiykunatapisakrashqa, paypa wambrangunakananllapa. 6Chayshina Tayta Dyusancha allin kashqanraykullampaykunata washarqan.qanchu, paykuna ancha allitarurashqanraykuchu. Chaqa paykunaancha allin kashpa washakaptinqam,manana balinmanchu Taytanchiq Dyuspaykunata washanambaqqa.

7Yumbay chaykunata yach ashpaqa,¿imatam intyindinchiqllapa? Chaqaachka llaqta masiy isrraylinukunamallita rurashpa, munashqa paykunakikin washakayta.llapachu washakaytaqa. Piru TaytaDyusmi noqanchiqkunata akrawashqakanchiq, washawananchiq, Jisuspikriyiptinchiq. Piru chay mana munaqkriyiqkunataqam Tayta Dyusqa mastajwirtiyachishqa, mas rumi shunqoyuqkanambaqllapa. 8Chaymi *Dyuspa

10 11

360

b 11.8 [Deuteronomio 29.4] c 11.10 [Salmo 69.22-23]

Santu Librumbi chay mana munaqkriyiqkunapaqqa kayshina nin: “TaytaDyusmi paykunata dijarqan, paynishqanda ama intyindinanllapa.Chayshina dijaptinmi,kuna kashpapis, sarkukunashinakidarqanllapa.pismi, surdukunashina kidarqanllapa,Chaymi paykunaqa kanangaman manaintyindinllapachu”, nishpa.b 9Chay karuagwilunchiq *Dabidpismi librumbikayshina iskibrirqan:

Dyusman mañakuni, chay manakriyiqkunata *patañapishinapiskanambaq, fyistangunapimikuykaptin, upyaykaptinllapa.Suq runa *atarrayawan piskadutapiskaqshina Tayta Dyusqapiskashpa kastiganqa.

10 Chaymi Dyuspi mana kriyishpaqa,ancha rinllapa pandaq, Dyusnishqanda ama intyindinanllapa.Mana intyindishpaqam,nashina kanqallapa. Chaymitukuy tyimpu ñakanqallapa suqruna ancha llashaqta apaqshina,nishpa.c

Tayta Dyusqam mana isrraylinukaqkunatapis achkata rin washaq

11Mushuqmandam tapuriykillapa:¿Chay isrraylinukuna pandashpaqachu,yumbayna rinllapa chingaq? ¡Manám!

llapa kriyiytam, Dyusqa kumbidashqachay mana isrraylinu kaqkunata, paypikriyishpa washadu kananllapa. Chaymichay isrraylinukunaqa rin imbidyaqchay mana isrraylinu kaqkunata.Chayshina imbidyashpaqa, paqtapaykunapis animakanqa, Jisuspikriyishpa washadu kananllapa. 12Pirukay tyimpupim achka isrraylinu llaqta

llapachu. Chaymi Dyusqa chay manaisrraylinu kaqkunata ancha yanapashqa,paypi kriyinanllapa.nukunapis Jisuspi kriyiptinllapaqam,Dyusqa yumbayninchiqta masta rinyanapawaqninchiq.

13Piru wakinnikiqam mana *mandachu kangillapa. Qamkunatamkayshina niykillapa: Tayta Dyusqamkach amuwashqa, qamkunapayach achikuqniki kanaypaq. Chaymi

nata yach achishuyta. 14Paqtarisrraylinu masiykuna, qamkunatarikashushpa,llapa Jisuspi kriyiyta, washadukananllapa. 15Chaqa Tayta Dyusqam

manda akrakashpa, qamkuna furastirukaqkunata yanapashushqa, paywanalliyashpa, wambranguna kanaykillapa.

nukunapis Jisuspi kriyiptinllapaqam,mas shumaq rin kaq. Chaqapaykunaqam wañushqanmandakawsamushqanshina rinllapa kaq.

16Kay ishkay kumparasyundamniykillapa: Suq masamanda punta tandaDyuspa kaptinmi, yumbay chay masapisDyuspalla. Chayshinallam suq plantapach upan Dyuspa kaptinqam, yumbaychay plantapis paypalla. [Nuta: Chay isrraylinukunapa unay agwilunguna Dyuspi puntata kriyishpaqam, chay masamanda punta rurashqan tandashina, chay plantapach upanshina karqanllapa. ChayshinallamPablu, chay suq isrraylinu kriyiq masingunapis chay mas ikita rurashqan tandakunashina ichu chay plantapa rikrangunashina karqanllapa.]

17

llapa. Paykunaqam allin *ulibu plantapa

11

361

pitishqa rikrangunashina karqanllapa.Qamkuna furastiru kaqkunaqammuntipi yanqa wiñashqa ulibu manapuqoqshina karqaykillapa. Piru TaytaDyusqam kuyashushpa, chay manabaliq plantapa rikranda kuchushpa,

shina rurashushqallapa. Chaymi chayallin plantapa ch upambishinanatiyangillapa. (nukunam Tayta Dyuspi allita kriyishpa,pay nishqanda iskibrishqanrayku,qamkunapis atishqallapa kangi Dyuspikriyiyta.) 18

kunaqam chay allin ulibupa lijitimurikrangunashina kashqallapa kani.Qamkuna furastiru kaqkunaqam chay

shina kashqallapa kangi. Chayri amayuyayllapachu: Chay isrraylinukaqkunamandaqam masta balinillapa,nishpaqa.

raykum Dyuspi kriyishqallapa kangi.Manam qamkunaraykuchu noqaykunaisrraylinukunaqa Dyuspi kriyishqallapakani. [Nuta: Chay unay isrraylinukunaqamDyuspa Santu Librunda iskibrishqallapa karqan. Chaymandaqam chay furastiru kaqkunapis chay Santu Libruta uyashpa, Dyuspi kriyishpa, washadu karqanllapa.]

19Kinsapch i qamkuna niwangiman:Ariri. Qamkuna isrraylinukunamandamDyuspaq yach akushqallapa kani. Pirukananqam Tayta Dyusqa chay manakriyiq isrraylinukunata wichukushqana

shina, noqaykunata chay plantanmantandawanambaq, nishpa. 20Piru manamyanqachu wichukurqanqa. Ashwanmipaykuna paypi mana kriyishqanrayku,wichukushqa.nataqa washashushqa,llapa. Chayri ama yuyayllapachu:Paykunamandaqam masta balinillapa,

nishpaqa. Ashwan umildi kashpa, TaytaDyusta manchashpa,llapa,llapa paykunashina. 21Chaqa chay manakriyiq isrraylinu kaqkunatamwichukurqan, chay allin ulibupa

shina. Chayshinallam qamkunatapis rinwichukushuqllapa,killapaqa.

22Mayá, ¡allita yuyayllapa! TaytaDyusqam ancha allin yumbaywan. Piruuchata ruraqkunataqam kastigan.Chaymi paymanda akrakaqkunataqakastigashqa. Piru qamkunataqam anchayanapashushqa. Chayri Tayta Dyuspimana shaykuq kriyiyllapa: Paymi anchaallin, nishpa.napis mana kriyiptikiqam,shuqllapa. 23Piru chay mana kriyiqisrraylinu masiykuna Tayta Dyuspikriyiptinllapaqam, Dyusqa paykunatapisrin yanapaq.manda das atin pyisariyta paykunatachay allin plantamanshina,guna kanambaqllapa. 24Qamkuna manabaliq ulibu plantashina kaptikipismi,Jisuspi kriyiptikillapa, Tayta Dyuswashashushqa. Piru dasmi atinwashayta chay isrraylinu masiykunata,paypi kriyiptinllapa. Chaqa

nashina.

Tayta Dyusmi isrraylinukunata kuyashpa,rin washaq

25Kriyiq masitakuna, Tayta Dyusyuyashqandallam munaniyach anaykillapa,llapa: Noqam yumbaymanda masyach ayniyuq kani, nishpaqa. Dyusshunqombilla yuyashqanqam kayshina:Chay isrraylinukunaqam mana tukuytyimpupaqchu angu shunqoyuqkunarinllapa kaq.

11

362

d 11.27 [Isaías 59.20-21] e 11.34 [Isaías 40.13] f 11.35 [Job 41.11]

shinam achka furastirukuna Jisuspipuntata rinllapa kriyiq. Chaymandaqamancha achka isrraylinukunapis paypirinllapa kriyiq. 26Chaqa Tayta Dyusqamyumbay isrraylinukunata rin washaq,paypi kriyiptinllapa. Chaymi TaytaDyusqa Santu Librumbi nin:

*Siyun llaqtamandam suq*Washadur rin shamuq, *

gunamanda washanambaq.27 Chaymi paykunawan suq tratuta

manda pirdunanaypaq, nishpa.d28Piru kananqam chay isrraylinu

masiykunaqa *Dyuspa shumaqnutisyandaqa mana munanllapachukriyiyta.llapa. Chayraykum Tayta Dyusqaqamkuna furastiru kaqkunata mastayanapashuykangi. Piru Tayta Dyusqam

paraq, chay karu agwiluykunataakrashqanrayku. 29Chaqa chay karuagwiluykunata akrashpam, suq tratutarurarqan,nambaq. Chaymi mana ñigashpachu,yumbayta rin kumpliq. 30Piru chayisrraylinukuna Tayta Dyusta manakasuptinllapaqam, payqa qamkunafurastirukunata llakipashushpa,shungillapa. Piru unay tyimpupiqamqamkunapis mana kasurqaykichuDyustaqa. 31Chayshinallam kanan chayisrraylinukunapis Dyustaqa manakasushqallapachu. Piru Tayta Dyusqamllakipashpa paykunatapis rin yanapaq,qamkunata yanapashushqanshina.32Piru yumbay runakuna warmikunamTayta Dyustaqa mana kasurqanchiqchu.Chaymi karsilpishina karqanchiqllapa.Chaqa Tayta Dyusqam suq tyimpupaqchayshina dijawarqanchiq,

chiqllapa.33¡Tayta Dyusqam ancha

yach ayniyuq kashpa, tukuy imataintyindin!llapachu intyindiyta yuyashqangunata,ni rurashqangunata:nata rurashqa? nishpaqa. 34ChaymiDyuspa Santu Librumbi nin: “¿Pitaqatinman yachqandaqa? ¿Ichu pitaq atinman paytayach achiytaqa?” (Manam pipisatinmanchu.)e 35“¿Pitaq Dyustaqa imataatishqa qoyta,baqqa?” (Manam pipis atishqachu.)f36Chaqa Tayta Dyusqam tukuy imatarurashpa, kawsachiykan. Chaymi tukuyima kaqqa Dyuspaqlla. Chayri ¡paytallaalabashunllapa tukuy tyimpupaq!¡Chayshina kanqa!

Tayta Dyusman intrigakashun, paytakasushpa kawsananchiqllapa

12 1Kuyashqay masitakuna,Taytanchiq Dyus chayshina

kuyawaqninchiq washawaptinchiqmi,ancha rrugaykillapa,kiwan, tukuy kwirpuykiwan paymanintrigakashpa, paytalla kasunaykillapa.Chayshina intrigakashpaqam,Dyuspaqqa qam kikiki suq shumaqkawsaq ufrinda kangi, paytallaadurashpa, kawsanaykillapa. 2Chayriamana kawsayllapachu kay mundupamana baliq kustumbringunatarurashpaqa. Ashwanri TaytanchiqDyusman intrigakayllapa, mushuqyuyayniyuqkuna kanaykillapa.Chayshina intrigakashpaqam, TaytaDyus munashqanda allita ringillapayach aq. Chaqa payqam munan, paytakushichishpa, allitalla rurashpa, anchashumaqta kawsananchiqllapa.

11 12

363

3Tayta Dyusmi, ancha allin kashpa,noqata numbrawashqa, qamkunatapaypaq yach achishunay. Chaymiyumbay qamkunata niykillapa: Amayuyayllapachu palanganushinaqa.Ashwanri allita yuyayllapa: ¿TaytanchiqDyuschu yanapawaykan, allita paypikriyinaypaq ichu mana? nishpa. 4Chaqanoqanchiqkunapa kwirpunchiqpiqamkan tukuy ima atinanchiq yuyayta,rikayta, puriyta. Chay kusaskunaqamkwirpunchiqtaqa yanapan suq layawan,suq layawan. 5

tupi allita kriyishpaqa, achka kashpapis,suq kwirpushinallana kanchiqllapa.

kushpa, shumaqta kawsanchiqllapa.6Tayta Dyusqam pay munashqanshina

yumbayninchiqta yanapawanchiq, kadunusuq layapi suq layapi qawch u kashpa,atinanchiq yanapanakuyta. Chayri TaytaDyus wakinninchiqta suq kach akutaniwaptinchiqqa, paypi ancha yuyakushpa,chay niwashqanchiqta yach achikushun.7Ichu Tayta Dyus wakinninchiqtayanapawaptinchiq,chiqqa, ancha allin shunqonchiqwan allitayanapashun. Ichu yanapawaptinchiq allinduktrinanda yach achikunanchiqqa, allitayach achikushun. 8Ichu yanapawaptinchiq,suqkunata animachinanchiqqa, allitaanimachishun. Ichu yanapawaptinchiq imakaqninchiqwan yanapakunanchiqqa,kushikushpa qoshun, ama ni ashlitatamich ashpachu. Mayqanninchiq karguyuqkashpaqa, ancha allita yuyashpa,shumaqta kamachikushun. Mayqanninchiqnisitaqkunata yanapashpa, kushikushpayanapashun.

Dyuspa wambrangunakayshina kawsanqa

9Allipta kuyanakushunllapa, amashiminchiqwanllachu. Uchakunataancha ch iqnishpa, allitalla rurashpa,

kawsashunllapa. 10Jisuspi kriyiqmasinchiqkunawan allin masapurashinaancha kuyanakushun.kuna kashunchu. Ashwanri suqwansuqwan rrispitanakushpa, anchaqawch u kashun,chiq.

11Amar qellakunaqa kashunllapachu.Ashwan tukuy shunqo SiñurninchiqJisusta kuyashpa, ancha allita paypaqtrabajashunllapa.

12Paypi allita yuyakushpa,shunllapa. Padisishpapis,nata mana shaykuq agwantashunllapa.

shunllapa.13Jisuspi kriyiq masinchiqkunapa

iman faltaptin, yanapashunllapa.Noqanchiqkunaman shamuptinllapa,shumaqta ch ayachishunllapa.

14

chiq, Tayta Dyusman mañakushunllapa,paykunata yanapanambaq. Piru amarmañakushunchu,nambaqqa.

15Suqkuna kushikuptinqa, pullankushikushunllapa. Suqkuna waqaptinqa,pullan waqashunllapa.

16Chayshinar suqwan suqwan suqyuyaylla kashpa,llapa. Amar palanganuchu kashunllapa:Ancha yach ayniyuq kani, nishpaqa.Ashwan mana nimayuq kaqkunawankashunllapa.

17

chiqqa, ama kutichishunchu, malutarurashpaqa. Ashwan yumbaypañawpambi allitalla rurashpa,kawsashunllapa. 18

kaman imashinapis yumbaywanshumaqta kawsashunllapa. 19Kuyashqaykriyiq masitakuna, mayqan runa imamaluta rurawaptinchiqqa, ama paytaqabingashunllapachu.llapa, Tayta Dyuslla kastiganambaq.

12

364

g 12.19 [Deuteronomio 32.35] h 12.20 [Proverbios 25.21-22] i 13.9 [Éxodo 20.13-17]j 13.9 [Levítico 19.18]

Chaymi *Dyuspa Santu Librumbi nin:“Noqallam rini kastigaq chay malutarurashuqkunataqa. Chaqa noqallamyumbayta rini pagaraqqa”, nishpa.g20Dyuspa chay librumbillam nimbis:“Ch iqnishuqkuna mallaqnaptinqa,qarayllapa. Yakunaptimbis, qoyllapayakituta. Chayshina paykunatayanapaptikiqam, penqakushpa, ancharinllapa chupikayaq” nishpa.h 21

shinar ama dijakayllapachu, uchakunabinsishunambaqqa; ashwan allitallarurayllapa,killapa.

Awturidarkunata allita kasushunllapa

13 1Yumbay awturidarkunata allitakasushunllapa. Chaqa Tayta

Dyusmi yumbay chay awturidarkunatadijashqa,llapa. Mana dijashqa kaptinqam, manani suq awturidar kanmanchu. 2Chaymichay awturidarkunata kuntraqkunaqa

llapa. Chayraykum chay kuntraqkunaqakastigadu rinllapa kaq. 3Chaqa TaytaDyusmi yumbay awturidarta dijashqa,mana alli ruraqkunata kastigashpa,manchachinanllapa, ama malutarurananllapa. Manam rurashqachu, alliruraqkunata kastigananllapaqa. Chayriqamkunaqa allitalla rurayllapa, chay

llapa. Chayshina qamkuna shumaqtakawsaptikiqam, chay awturidarkunaqarin alabashuqllapa. 4Chaqa paykunaqamqamkuna alli ruraqkunatakwidashushpa,qanda ruraykanllapa. Chaymi anchapudirniyuq kashpa, paykunaqa chaymana alli ruraqkunata atinllapakastigayta. Chayri mayqanniki mana

allita rurashpaqa, ancha manchay chaykastigakuqkunata. 5Piru amar kastigutamanchashpallachu kasushunllapa chayawturidarkunataqa. Ashwankasushunqa, yuyashpa: Allitam munanirurayta, nishpa. 6Chayshina allitakwidawaptinchiqqar, impwistukunatapagarashun,chiqllapa. Chaqa paykunaqamyumbayta kwidawaqninchiq, Dyusmunashqanda ruraykanllapa.

7Chayri yumbay dibirakushqanchiqtapagarakushun. Kuntribusyundamanaraq pagarakushpapis,shun. Suq laya impwistukunatamanaraq pagarakushpa, chaykunatapispagarakushun. Yumbay allinawturidarta rrispitashpa,llapa.

8Amar ni pitapis dibirashunchu. Pirulistu kashunllapa,chiqllapa. Chaqa runa masinchiqkunatakuyashpaqam, Tayta Dyuspa yumbayliyningunata kasuykanchiqllapa. 9Chaqa*Muysispa liyningunam kayshinaniwanchiq: “Warmiyuq ichu runayuqkaqkunaqa suqkunawanqa amapuñuyllapachu;pachu; ama suwakuyllapachu; amatistimuñiruqa kayllapachu; suqkunapaimandapis ama munakuyllapachu”,nishpa.i Chaymandaqam Tayta Dyusqanirimbis: “Qamkuna kwirpuykitakuyashqaykishina, runa masikitapiskuyay”, nishpa.jkushqanda kasushpaqam, yumbay chaypunta kamachikushqangunatapis,kasuykanchiqllapa. 10Chaqa alliptakuyanakushpaqam,

pachu ruraq. Chaymi suqwan suqwankuyanakushpaqa, Tayta Dyus yumbay

12 13

365

llapa.11Chayshina Dyusta kasushpaqa, allita

yach ayllapa: Jisukristu shamunandiyaqam sirkamuykanna, nishpa. Chaqapaypi chayraq kriyiptinchiqqam, mas

baqqa. Piru kananqam mas ashlatyimpullana kidan ñakashqanchiqmandawashawananchiqqa. Chayri rikch akashpa,Dyusta allita kasushunllapa. (Piru payta

shina.) 12Chaqa uchayuqkunapatyimpunqam rin ushyakaq Jisukristushamuptin. Piru paypi kriyiqkunapaqqamsuq tuta das achikyaqshina rin kaq. Chayri

naqa. Ashwanri Dyus munashqandarurashpa kawsashunllapa. Chayshinakawsashpaqam,llapa *dyabluta, uchata binsinanchiq.13Chayri allitalla rurashpa kawsashunllapa,punchawpishina purinanchiq. Amar chaykunyaykaq fyistakunaman rishunllapachu.Amar ni mach ashunllapachu. Amar niwarmikunata maskashunchu, paykunawanpuñunanchiqqa. Warmikunapisri amasuqkunawanqa puñunqachu. Amar ni

shunchu. 14Ashwanri SiñurninchiqJisukristupi ancha allita kriyishunllapa,

qandalla. Manchu suldadukunaqaarmanwan kuntrangunamanda washakan.Chay suldadupa armanshinam Jisusqa atinwashawayninchiqta. Chayri paypiyuyakushpa, amana yuyashunchukwirpunchiq munashqandallaqa.

Kriyiq masinchiqta amakuntradisishunchu

14 1

naqam Jisukristu nishqandaqamanaraq allitaqa intyindinllapachu.

shunchu. Ashwanri shumaqtach ayachishun, noqanchiqkunawanpulla kanambaq. 2Chaqa wakingunaqamkriyin:llapa mikuyta, nishpa. Piru chaymanaraq allita intyindiqkunaqamkriyinllapa: Ch akramanda kaqtallamatinchiqllapa mikuyta, nishpa. Manammunanllapachu aychata mikuytaqa.3Chayri qamkuna tukuy laya mikunatamikuqkunaqa ama disprisyayllapachuchay mana yumbayta mikuqkunataqa.Chayshinalla qamkuna mana yumbaytamikuqkunapis ama jusgayllapachu chaytukuy laya mikunata mikuqkunataqa.

taqa shumaqta ch askishqa,guna kanambaq. 4Chayshina Tayta Dyusshumaqta ch askiptinqa, ¿pitaq qamqakangi jusganayki Dyusta sirbiqtaqa?Chaqa Dyusllam dirichuyuq,jusganambaq payta sirbiqkunataqa.Taytanchiq Dyus ancha pudirniyuqkashpam, chay sirbiqningunata atinyanapayta, allita kawsananllapa, amakastigadu kananllapa.

5Chayshinallam wakin kriyiqmasinchiqkuna kriyinllapa: Yumbaydiyakunamandam suq diyalla mastabalin, Dyuspaq gwardananchiqllapa,nishpa. Piru suqkunaqam kriyinllapa:Yumbay diyakunam igwallla balin,Dyuspaq gwardananchiqqa, nishpa. Piruchay diyakunapaqqa ancha allitayuyanqallapa,llapa. 6Chaqa chayshina allita yuyashpa,suq diyatalla gwardashpaqam,chiqpaq gwardaykanllapa.

napis yuyanllapa: Tukuy diyam balinSiñurninchiqpaq gwardananchiqqa,nishpa. Chayshinallam chay tukuyimata mikuqkunaqa Tayta Dyustapagikushpa, mikunllapa. Chay tukuyimata mana mikuqkunapismi Tayta

13 14

366

k 14.11 [Isaías 45.23]

Dyusta pagikushpa,talla mikunllapa. Chaymi chay ishkaylaya kriyiqkunaqa Dyusta allitaalabaykanllapa.

7

paqa, mana noqanchiqpaqllachukawsanchiqllapa ichu wañunchiqllapa.8Ashwanmi kawsashpaqa, SiñurninchiqJisuspaqlla kawsanchiqllapa.papismi, paypaqlla wañunchiqllapa.Chaymi kawsashpa ichu wañushpapis,Jisuspaqlla tukuy imata ruranchiqllapa.9Chaqa Jisukristuqam wañushpakawsamurqan, kawsaqkunapa,kunapa kamachikuqnin kanambaq.

10Chayshina Jisukristu juyisninchiqkaptinqa, ¿imapaqtaq jusgangillapakriyiq masinchiqkunataqa? Ichu¿imaraykum disprisyangillapa kriyiqmasinchiqkunataqa? Chaqa suq diyamyumbayninchiq Jisukristupañawpanman rinchiqllapa ch ayaq, payjusgawananchiqllapa. 11Chaymi*Dyuspa Santu Librumbi nin:

Alliptam niykillapa, yumbay

kushpa, rinllapa niq: “QamllamDyusniyllapa kangi”, nishpa.k

12Chaymi allita yach anchiqllapa: Suqdiyam yumbayninchiq Tayta Dyustakwintata rinchiq qoq, kay mundupitukuy ima rurashqanchiqpaq.

Ama nimatapis disanimachishunchuJisuspi kriyiqkunata

13Yach ashpa:chiq, nishpa, ama jusganakushunchu.Ashwan allita yuyashpa, ama nimatapisdañachishunchu kriyiq masinchiqkunata,uchata rurananllapaqa. 14NoqaqamSiñurninchiq Jisuspi yuyakushpa, allitayach ani: Tukuy laya mikunam allimikunanchiqpaq. Manam nimapis

mapachu, nishpa. Piru wakin kriyiqmasinchiqkunaqam yuyanllapa: Chaywakin laya mikunata mikushpaqam,uchayuqna kani, nishpa. Chayshinayuyaptinllapaqam, mana balinchu, chaylaya mikunata mikunanllapaqa. 15Chayminoqanchiqkuna chay mana mikuqkunapa

chiqqa, kinsapch i yuyanmanllapa: Chaykriyiq masiykunam uchata ruraptinllapa,noqapis paykunashina rurashaq, nishpa.Chayshina yuyashpakish, tukuy imatamikuptinchiq, paykunapis mikushpa,uchayuq kidanmanllapa. Chaymichayshina paykunata dañachishpaqa,Jisuspa wambrangunataqa mananakuyaykanchiqchu. Piru Jisukristuqamwañushqa, paykunatapis washanambaq.Chayri paykunata ama chingachishunchu,tukuy laya mikunata mikushpaqa. 16Chayri

kiqa, piru suqkunapaq mana baliptinqa,ama ruraychu paykunapa ñawpambiqa,ama rimashunanllapa: “Uchatamruraykan”, nishpaqa. 17Chaqa TaytaDyusqam mana kamachiwanchiqchu:“Chaykunata mikuyllapa, chaytaupyayllapa,pachu ni chayta upyayllapachu”, nishpaqa.Ashwanmi Tayta Dyusqa kayshinakamachiwanchiq: Noqa nishushqaytarurashpa kawsayllapa. *Santu Ispirituyyanapashuptin, kushikushpa, yumbaywanshumaqta kawsayllapa, nishpa.18Chayshina shumaqta kawsashpaqam,Jisukristuta kasuykanchiq. TaytanchiqDyustapismi kushichiykanchiq. Chayshinakawsaptinchiqmi, runa masinchiqkunaqaancha rinllapa alabawaqninchiq.

19Chayri imashinapis ancha shumaqtasuqwan suqwan kawsashunllapa, tukuyimapi animachinakushpa, Jisuspi masallita kriyinanchiqllapa. 20Chaqa Tayta

14

367

l 15.3 [Salmo 69.9]

Dyusqam chay kriyiq masinchiqkunatayanapaykan,llapa.shunchu paykunataqa, ñawpambi imamikunata mikushpaqa. Chaqa allibmitukuy laya mikuna limpyu. Piru manam

qanchiqrayku,kunata uchata rurachinanchiq. 21Chayriyach ashpa: Chay kriyiq masiytamdañachiykani, nishpaqa, mas allikanman ama aychata mikunanchiq, amani *binuta upyanchiq, ama ni suq layakusaskunata rurananchiq, ama pitapisdañachinanchiq, Dyusmandaakrakanambaq.

22Chayri chay mikunakunapaq imatayuyaptinchiqqa, Tayta Dyusllayach anqa. Chayshina yach ashpaqa,pay niwaptinchiq: Allitam ruraykangi,nishpaqa, ancha kushikushunllapa.23Piru suq kriyiq masinchiq manaraqallita yach ashpa: Dyusmi munan kaymikunata mikunaypaq, nishpaqa, amamikunqachu. Chaqa manaraq allitayach ashpa mikushpaqam, uchataruraykan. Chayshina imapi kriyishpa,chay kriyishqanchiqta manakasushpaqam,llapa.

Suqkuna munashqandapis rurashun, amanoqanchiqkuna munashqanchiqtallachu

15 1Jisuspi allita kriyishpaqa,

llaqa amana rurashunllapachu.

nata agwantashpa, mana shaykuqllakipashpa, shumaqta yanapashunllapa,Jisuspi mas allita yuyakunanllapa.2Chayri kriyiq masinchiqkunatakushichishpa, yanapashun, mas allitaJisuspi kriyinanllapa. 3

pismi pay munashqandallaqa manarurarqanchu. Ashwanmi Tayta Dyusmunashqandalla rurarqanqa. Chaymiachka runakuna Jisusta musyarqanllapa.Chayraykum *Dyuspa Santu LibrumbiJisusqa Taytanda nin: “Qamtamusyashuqkunaqam noqatapismusyawanllapa”, nishpa.l 4ChaymiTayta Dyusqa Santu Librumbi tukuyimata iskibrichirqan, noqanchiqkunatayach achiwananchiq, chayshina manashaykuq paypi yuyakushpa,kushikushpa kawsananchiqllapa.5Kanan Dyusmanmi mañakuni,nata kunswilashushpa,shunanllapa, mana shaykuq paypiyuyakunaykillapa. Mañakunipismi suqyuyayniyuqlla kashpa, suqwan suqwanshumaqta kawsanaykillapa, Jisukristukawsashqanshina, 6qamkunapis pulla

tupa Tayta Dyusta.

Dyuspa shumaq nutisyanqam yumbaynasyumbi tiyaqkunapaq

7Jisukristum noqanchiqkunata anchashumaqta ch askiwashqa kanchiq.Chayri noqanchiqkunapis yumbaykriyiq masinchiqkunata ancha shumaqtach askishunllapa,chiq Tayta Dyusta alabananllapa.8Chaqa alliptam niykillapa:tuqam shamushqa,nukunata yanapawanambaq, TaytaDyus agwiluykunata ufrisishqandakumplinambaq, kayshina allitayach anaypaqllapa: Tayta Dyusqamtukuy ima ufrisikushqanda kumplin,nishpa. 9Jisusqam kay mundumanqashamurqan, qamkuna mana isrraylinu

llapa, qamkunatapis llakipashushpa,washashushqanllaparayku. Chaymi

14 15

368

m 15.9 [2 Samuel 22.50 Salmo 18.49] n 15.10 [Deuteronomio 32.43]o 15.11 [Salmo 117.1] p 15.12 [Isaías 11.10]

*Dyuspa Santu Librumbi chay unay*Dabidqa nin:

Noqam suq *nasyungunamandakaqkunawan adurashqayki.Kantashpam, alabashqayki,nishpa.m

10Dyuspa Santu Librumbiqam nimbis:

pisri isrraylinukunawan pullakushikuyllapa, nishpa.n

11Dyuspa Santu Librumbiqam nirimbis:

manda kaqkunapisri TaytaDyusta alabayllapa. Qamkuna

napisri paytalla alabayllapa”,nishpa.o

12Dyuspaq chay rimaq *Isayiyaspismikayshina iskibrirqan:

Chay unay isrraylinu *Isayipa karuwillkangunamandam rin nasiqsuq kamachikuq runa. Paymiyumbay chay mana isrraylinukaqkunatapis shumaqta rinkamachiq. Chaymi paykunaqapaypi ancha rinllapa yuyakuq,nishpa.p

13

chiq,chiqllapa. Chaymi payman mañakuni,paypi kriyiptikillapa, pudirniyuq *SantuIspiritunwan yanapashunanllapa,kushikushpa, ama nimata manchashpa,paypi mas allita yuyakunaykillapa.

14Kriyiq masitakuna, qamkunaqamDyus nishqanda allita intyindingillapa.Chaymi ancha allinguna kashpa,

kuyta. 15Piru kay kartatam kach amuni,Dyuspaq yach akushqaykita amaqonqanaykillapa. Chaymi mana nimatapakashpachu, tukuy ima yuyashqayta

niykillapa. Chaqa Tayta Dyusqam anchaallin kashpa, numbrawashqa,16qamkuna mana isrraylinu kaqkunataJisukristupaq yach achishunaypaq,paypi kriyinaykillapa. Chaymi DyuspaSantu Ispiritunqa qamkunata rinakrashuqllapa, Dyus munashqanshinakawsanaykillapa.tinllapam, noqaqa kurashina kashpa,qamkunata rini intrigakushuq TaytaDyusman, suq allin ufrindatashinach askishunanllapa, wambrangunakanaykillapa.

17Jisukristupi yuyakuptiymi, payqaancha yanapawan, Tayta Dyuspaq allitayach achikunaypaq. Chaymi noqaqaancha kushikuni. 18Piru manammunanichu nishuyllapata noqarurashqaypaqqa. Ashwanmi munanikayshina nishuyllapata: Jisukristumancha yanapawashqa, mana isrraylinukaqkunata allita yach achishpa,milagrukunata ruranaypaq, paykunaDyusta kasushpa kawsananllapa.19Chaqa Dyuspa Santu Ispiritunmiyanapawashqa, milagrukunata ruraptiy,chay rikawaqkuna intyindinambaq:Tayta Dyusmi Pabluta kach amushqa,nishpa.pacha chay ancha karu Ilirikulugarkaman allita yach achikushqa kani*Jisukristupa shumaq nutisyanda, paypikriyishpa, washadu kananllapa.20Ancham munashqa kaniyach achikuyta chay karu lugarkunapi,manaraq ni pipis Jisukristupaqyach achikuptin. Chayshina puntatayach achikushpaqam, suq wasipasimyintundashina rurashqa kani.21Chaqa chayshina yach achikushpaqa,Dyuspa Santu Librun kayshinanishqanda rurashqa kani:

15

369

q 15.21 [Isaías 52.15]

Chay runa, warmi mana ni suqkutinda paypaq uyaqkunaqamuyanqallapa. Chay manaraquyaqkunaqam uyashpa, paypaqqaallita rinllapa intyindiq, nishpa.q

Pablum yuyarqan Rruma llaqtaman riyta22

shuyllapata. Piru achka llaqtakunamanrishpa yach achikuqmi, kanangamanmanaraq atishqachu kani shamuytaqamkunamanqa. 23Piru kananqam kayllaqtakunapiqa ushyashqana kaniyach achikuyta.nana ancha munashpa rikashuyllapata,24nasyun Ispañaman riqshina, munaniqamkunaman shamuyta watukushuq.Chayshina watukushushpaqam, anchakushikushaq. Yuyakunipismi:Ringillapam yanapawaq, Ispañamanrinaypaq, nishpa.

25Piru manaraq qamkunamanshamushpaqam, Jirusalinmanraq riniriq, isrraylinu kriyiq masinchiqkunapaqsuq ufrindata apashpa. 26Chaqa kay*prubinsya Masiduñapi, kay prubinsyaAkayapi tiyaq kriyiq masinchiqkunamyuyashqallapa suq ufrindata tandaytachay Jirusalin llaqtapi pubri kriyiqmasinchiqkunapaq. 27Chayshinapaykuna kikin yuyashpaqam, anchaallita rurashqallapa. Chaqa chayisrraylinu kriyiq masinchiqkunaqamqamkuna mana isrraylinu kaqkunataDyuspaq yach achishushqallapa.Chaymi ancha balin, chay pubri kriyiq

killapa. 28Chaymi chay ufrindataqa

manqa. Chaymandaraqmi rini riq chayIspañamanqa. Chayman riqshinamwatukushuqshina pasashaq. 29Chaymiallita yach ani: Qamkunaman shamuptiy

yach achishuqmi, Jisukristuqa ancha rinyanapashuqllapa, nishpa.

30Kuyashqay masitakuna, Dyuspa*Santu Ispiritunmi animachiwanchiq,ancha kuyanakunanchiq. ChaymiSiñurninchiq Jisukristupa shutimbirrugaykillapa,naykillapa, noqata yanapawanambaq.31Mañakuyllapapisri, prubinsyaJudiyapi Jisusta kuntraqkunamandakwidawanambaq, kay ufrindataJirusalinman apaptiy, chay kriyiqmasinchiqkuna kushikushpa, shumaqtach askiwananllapa. 32

pisri, Dyus munaptin, qamkunamanch ayanaypaq, parlashpa,kushpa, kushikunanchiqllapa.33Noqaqam Tayta Dyusman mañakuni,qamkunawan kanambaq. Chaqa payqamshumaqta kawsachiwanchiq, amanimatapis manchananchiqllapa.Chayshina kanqa.

Pablum kay kartata iskibrishpa, wakinkriyiq masingunata napaykurqan

16 1Munanim nishuyllapata kriyiqpaninchiq Fibipa faburninda.

Chaqa payqam Sinkriya llaqtapi *nisa kashpa, kriyiq masinchiqkunataancha yanapashqa. 2Chaqa chayFibiqam Siñurninchiqpi allita kriyishpa,achka kriyiq masinchiqkunata,noqatapis ancha yanapawashqa. Chayrich ayaptin qamkunamanqa, shumaqtach ayachishpa, payta ima nisitashqandaqoyllapa.

3Yush ayku noqapa shutiypinapaykuyllapa kriyiq masinchiqkunaPrisilata, qosan Akilastapis. Chaqa

tupaq yach achikushqallapa. 4Kananpaykunaqam washawananrayku, listukarqan, wañunambaqllapa. Chaymi

15 16

370

noqaqa Prisilata Akilastapis anchapagikuni. Piru manam noqallachupaykunataqa pagikuni. Ashwanmiyumbay chay furastiru kriyiqmasinchiqkunapis paykunata anchapagikunllapa.

5Napaykuyllapar noqapa shutiypichay Prisilapa Akilaspa wasimbitandakaq kriyiq masinchiqkunatapis.Kuyashqay kriyiq masitay Ipinitutapisnapaykuyllapa. Chaqa chay *prubinsyaAkayapi manaraq pipis kriyiptinmi,payqa puntata Jisukristupi kriyirqan.

6Napaykuyllapar kriyiq paninchiqMaryatapis. Chaqa payqam anchatrabajashqa, qamkunata yanapashunan.7Napaykuyllapar chay isrraylinu masiyAndrunikuta, Juniyastapis. Paykunaqamnoqamanda mas puntata Jisukristupikriyishpa, noqapa pullay karsilpikarqanllapa. Chayshina ancha allitakriyiptinllapam, chay suq *naqa ancha rrispitanllapa paykunataqa.

8Napaykuyllapar kuyashqay kriyiqmasiy Ampliyustapis. 9NapaykuyllaparJisukristupaq yach achikuq masiyUrbanuta, kuyashqay masanchiqIstakista, 10masanchiq Apilistapis.Chaqa payqam padisishpapis, manashaykuq Jisukristupi allita yuyakun.Napaykuyllapapisri masanchiqAristubulusta tukuy ayllundinda,11isrraylinu masiykuna Irudyunda,Narsisuta Jisuspi kriyiq ayllundinda.12Napaykuyllapar paninchiq Tri nata,paninchiq Trifusata. Chaqa paykunaqamJisukristuta ancha allita sirbinllapa.Napaykuyllapar kuyashqay paninchiqPirsidatapis. Paypismi Siñurninchiqpaqancha trabajashqa. 13Napaykuyllaparchay ancha allin kriyiq masinchiqRrufutapis, mamandinda. Chaqamamanqam mamayshina kuyawashpa,ancha yanapawashqa. 14Napaykuyllaparkay kriyiq masinchiqkunata:

tuta, Fliguntita, Irmasta, Patrubusta,Irmista, yumbay kriyiq masinchiqpaykunawan tandakaqkunata. 15

kuyllapapisri masanchiq Filuguta,paninchiq Julyata, masanchiq Niryuta,panindinda, chay masanchiq Ulimpasta,paykunawan tandakaq kriyiqmasinchiqkunatapis.

16Chayshinar suqwan suqwantingunakushpa, (kushpa) *muchanakushpa, shumaqtanapaykunakuyllapa. Kay llaqtakunapi

kunam qamkunata napaykushungi.17Kriyiq masitakuna, yush ayku allita

kwidakayllapa suq laya duktrinatayach achikuqkunamanda. Kwidawkish,chay duktrinanchiqta kuntraqkunatakriyishpa,llapa. Chayri chay layayachpachu. 18

tuta mana kasushpachu, paykunamunashqandalla rurashpa kawsanllapa.Kanan mishki mishkita rimashpam,mana yach aqkunata ingañanllapa.19Kriyiq masitakuna, qamkunapaqmiyumbay runakuna yach anllapa:Yach akushqaykitam allita kasungillapa,nishpa. Chaymi ancha kushikuni. Pirumunanim alli kaqtalla ruranaykillapa.Manam munanichu ni yuyanayki,uchata ruranaykillapaqa. 20Kanan Tayta

chiq, *dyabluta das rin binsiq.paqam, rin yanapawaqninchiq, chaydyabluta sarrunanchiqllapa.chiq Jisukristur yanapashunqallapa.

21Yach achikuqmasiy Timutiyupismi kaykartapi qamkunata napaykushungi.Isrraylinumasiykuna Lusyanu, Jasun,Susipatirwanmi qamkunata napaykushungi.

22Noqa Tirsyu, masanchiq Pablupa

llapa Siñurninchiqpa shutimbi.

16

371

23Masanchiq Gayupismi qamkunatanapaykushungi. Paymi noqa Pablutapusadata qowaykan. Achka kriyiqmasinchiqtapismi wasinda pristan,kaypi Dyusta alabananllapa. Kayllaqtapa tisurirun Irastu, masanchiq

llapa.24Siñurninchiq Jisukristur yumbay

qamkunata yanapashunqa. Chayshinakanqa.

Pablum Dyusta ancha alabashpa,kay kartata ushyarqan

25*Jisukristupa shumaq nutisyandaqamkunata yach achishuptiymi, TaytaDyusqa atin yanapashuyta, manashaykuq Jisuspi kriyinaykillapa. Chayripayta ancha alabashunllapa. Chaqapayqam manaraq kay munduta

rurashpa, yuyarqan: Suq diyam noqapikriyiqkunata rini intyindichiq noqallayuyashqayta, nishpa. Achka tyimputammana pitapis chay yuyashqandaqayach achirqanchu. 26Piru kananqamTayta Dyus tukuy tyimpu kawsaqyach achiwashqa kanchiq payllayuyashqanda. Chaqa paypaq chay unay*rimaqkunatam kamachishqa karqan,

napi iskibrinanllapa. Chayshina payllayuyashqandam yumbay nasyumbitiyaqkunata intyindichiwashqanakanchiq, Jisuspi kriyishpa, paytanakasunanchiqllapa.

27Tayta Dyusllam tukuy imatayach an. Chaqa payllam Dyusqa. ChayriJisukristu yanapawaptinchiq, TaytaDyusta tukuy tyimpu alabashunllapa.¡Chayshina kanqa!

16

372

APUSTUL SAN PABLUM KAY PUNTAKARTATA KACH ARQAN

KURINTU LLAQTAPI TIYAQKUNAMAN(1 KURINTYUS)

¿Pitaq karqan San Pablu? Liyishunllapa chay punta parti Rrumanusta, *SanPablupaq masta yach ananchiq.

¿Pikunapaqmi iskibrirqan kay librutaqa? Pabluqam iskibrirqan Kurintullaqtapi tandakaq kriyiq masingunaman. Chay atun llaqta Kurintuqam nasyun*Grisyapa *prubinsyan Akayapi karqan. Chay nasyun Grisyapi tiyaqkunaqam achka*amitu layakunata aduraqllapa. Liyishun Ichus 18.1-18, masta yach ananchiq PabluKurintupi rurashqambaq.

¿Imaraykum iskibrirqan kay librutaqa? Pablu Kurintumanda lluqshiptinqam,yach achikuq masin Apulus ch ayamurqan, Kurintupi yach achikuq. Chaymiwakingunam nirqan: “Noqaqam sigini Apulusta. Chaqa payqam Pablumandaqa masyach ayniyuq”, nishpa. Chayshina suqnin suqnin ninakushpam, mana shumaqtachutandanakuq.Kurintupim karqan suq runa taytamba warminwan puñuq. Karqambismi

wakinguna *Santa Mikunata mana rrispitaqkuna. Wakingunaqam amitu layakunataaduraqllapa. Chaymi Pabluqa malaganayashpa, kay kartataqa iskibrirqan anyashpa,kunanambaq.

¿Imapaqmi yach achiwanchiqllapa kay libruqa?1 Kurintyus 1.1–4.21 niwanchiqllapa, Pablu Kurintupi tiyaqkunatakunashqambaq, Dyuswan, kriyiq masingunawan shumaqta kawsananllapa.

1 Kur. 5 niwanchiq, Pablu kunashqambaq, chay ancha uchayuq runatapaykunamanda wichukunanllapa.

1 Kur. 6 niwanchiq, kriyiq masinchiqkunata ama dimandananchiq, ashwantukuy bidanchiqwan Dyusta kasunanchiq.

1 Kur. 7 niwanchiq, rrispituyuqkuna, mana rrispitayuqkuna shumaqtakawsananchiq.

1 Kur. 8 niwanchiq, kriyiq masinchiqkunata ama dañachinanchiq.1 Kur. 9 niwanchiq, Pablu allita rurashpa, kawsashqambaq.1 Kur. 10 niwanchiq, amitu layakunata ama adurananchiq.1 Kur. 11.2-16 niwanchiq, warmikuna yach achikuq runakunata shumaqtauyanambaqllapa.

1 Kur. 11.17-34 niwanchiq, Santa Mikunata rrispitashpa mikunanchiq.

373

Pablum napaykurqan Kurintupi tiyaqkriyiq masingunata

1 1(Kuyashqay kriyiq masitakuna,)Tayta Dyus munaptinmi, Jisukristu

noqata numbrawashqa, *apustulninkanaypaq. Chaymi noqa Pablu kriyiqmasinchiq Sustiniswan 2kay kartatakach amuni qamkuna kriyiq masiyKurintu llaqtapi tandakaqkunaman.Chaqa qamkunaqam Jisuspi allitayuyakushpa,llapa. Chaymi Tayta Dyusqa qamkunata,tukuy lugarkunapi tiyaq kriyiqmasinchiqkunatapis akrawashqallapakanchiq, paypa wambranguna kashpa,allitalla rurashpa, kawsananchiqllapa.Chaymi qamkunapis noqaykunashinaJisukristutana adurangillapa. Chaqapayqam yumbayninchiqpa Siñurninchiq.3Chaymi Tayta Dyusman, SiñurninchiqJisukristuman mañakuni, qamkunatatukuy imapi yanapashunambaq, amanimata manchashpa, kawsanaykillapa.

Jisusman pagikushun, pay anchayanapawaptinchiq

4-5Jisukristupi allita kriyiptikillapam,payqa Tayta Dyuswan qamkunata anchayanapashushqa, *shumaq nutisyandaallita intyindishpa, paypaqyach achikunaykillapa.napaq Tayta Dyusman tukuy tyimpuancha pagikuni. 6Chaqa qamkunaJisukristupaq yach akushpaqam, paypiallita kriyishqallapa kangi. 7ChaymiTayta Dyusqa tukuy imapi qamkunata

yanapashuykangi, suq layapi, suq layapipaypaq trabajanaykillapa. Chayshinapaypaq allita trabajashpam,gillapa, Siñurninchiq Jisukristusyilumanda kutimunangaman. 8ChaqaDyusqam qamkunata yanapashuykangi,paypi mana shaykuq kriyinaykillapaSiñurninchiq Jisukristu shamunandiyakaman, ama ni pipis atinambaqshimbishuyta paypa ñawpambi. 9TaytaDyusqam tukuy ima ufrisikushqandakumplin. Kanan pay kikinmiakrawashqa kanchiq,tupi allita yuyakushpa, paywan pullakawsananchiqllapa.

Kriyiq masipura ama akrakashunchu10-11Kuyashqay masitakuna, paninchiq

Kluwipa wasimbi wakin tiyaqkunamniwashqallapa: Wakin kurintinu kriyiqmasinchiqkunash anyanakushpakawsanllapa, nishpa.chiq Jisukristupa shutimbi ancharrugaykillapa,kushpa, suq yuyayniyuqlla kashpa,pulla imata rurashpa kawsanaykillapa.12Chaqa wakinnikiqash ningillapa:“Noqaqam Pablu yach achikushqandakriyini”, nishpa. Wakinnikiqashningillapa: “Noqaqam Apulusyach achikushqanda kriyini”, nishpa.Wakinnikiqash ningillapa: “NoqaqamSifas (Pidru) yach achikushqandakriyini”, nishpa. Wakinnikiqash bwiltaningillapa: “Noqaqam masta kriyiniJisukristu yach achikushqanda”, nishpa.13Chayshina akrakanaykiqa,

1 Kur. 12.1–14.40 niwanchiq, Dyuspa *Santu Ispiritun yanapawanchiq,suqkuna suq layata, suqkuna suq layata rurashpa, Dyusta sirbinanchiq.

1 Kur. 15 niwanchiq, Jisukristuqam wañushqanchiqmanda mushuqmanda rinkawsachiwaqninchiq.

1 Kur. 16 niwanchiq, suqkunapaq ufrindananchiq. Chaymandaqam niwanchiqPabluqa kurintinukunata masta kunashpa, dispidishqambaq.

1 1

374

a 1.19 [Isaías 29.14]

tuqa akasuchu pidasu pidasu, waqpikaypi?llapa, qamkunata washashunaypaqqa?¿Noqapa shutiyta myintashpachushutichishushqallapa? ¡Manám!(Chaymi mana balinchu qamkunapuraakrakashpa, noqata sigiwanaykiqa.)

14Chaqa noqaqam mana qamkunataqashutichishushqachu kani. Pirumasanchiq Krisputa, Gayutallamshutichishqaqa kani.nata mana shutichishushpam, Dyustaancha pagikuni. 15Chaymi manaatingillapachu niyta: “Pablupashutimbim shutikushqallapa kani”,nishpaqa. 16Piru kanalitanmi yuyani,Istifanaspa wasimbi kaqkunatapismishutichishqa kani. Piru manamyuyanichu masta shutichishqaytaqa.17Chaqa Jisukristuqam manakach amuwashqachu shutichikunayqa.Ashwanmi kach amuwarqanqa, paypa*shumaq nutisyanda yach achikunay.Piru chay shumaq nutisyandaqam manayach achikunichu anchayach ayniyuqshina tukushpa. Chaqachayshina yach achikuptiyqam,naqa mana atinaykitachu intyindiyta:Jisukristulla kruspi wañushpam, atinwashawayninchiqta, nishpaqa.

Jisukristum Tayta Dyuspapudirninwan yach ayninwan

18Noqanchiqkunayach achikuptinchiq: “Jisukristumkruspi wañurqan, washawananchiq”,nishpaqa, kastiguman riqkuna manakriyiwanchiqchu. Ashwanmiyuyanllapa: Tuntukunallam Jisuspachay famandaqa kriyinllapa, nishpa.Piru noqanchiqkunaqamyach anchiqllapa: Jisukristum anchapudirniyuq kashpa, uchanchiqmanda

atin washawayninchiqta, nishpa.19Chaqa Tayta Dyusmi *Santu Librumbinin:

Noqaqam kay mundupiyach ayniyuqkunata rini binsiq,chay yach aynin ama nimapaqbalinambaq, nishpa.a

20Chaymi tukuy chay anchayach ayniyuq runakuna, chayyach achikuq runakuna, kay mundupakusasningunapaqlla yachnaqam Dyuspaqqa ancha tuntukuna.Yuyayningunaqam mana nimapaqbalinchu paypaqqa. 21Chaymi runakunayuyayninwanlla mana atinllapachuDyustaqa riqsiyta. Ashwanmi TaytaDyusqa ancha yach ayniyuq kashpa, atinwashawayninchiqta, paypa *shumaqnutisyanda kriyiptinchiq. Piru manakriyiqkunaqam chay shumaq nutisyambaq:“Manam balinchu” ninllapa.

22Llaqta masiy *isrraylinukuna,

paraq milagrukunata rikayta. Kanan*grisyanukunaqam, yuyanllapa anchayach ayniyuqlla kayllapata. 23Pirunoqaykunaqam Jisukristupaq kayshinarimanillapa: “Kruspim wañurqan,uchanchiqmanda washawananchiq”,nishpa. Chayshina niptiyllapam, achkaisrraylinukuna mana munanllapachukriyiyta: *Dyus Akrashqan Washadurmiwañurqan, nishpaqa. Mana isrraylinukaqkunapismi chayyach achikushqaypaq ninllapa: “Manamnimapaqpis balinchu”, nishpa.

24

kuna, grisyanukuna kashpapismi, allitayach anchiqllapa: Jisukristum TaytaDyuspa pudirninwan yach ayninwan,nishpa. 25Piru achka runakunam mana

daqa. Chaymi chay shumaq nutisyapaq:

1 1

375

b 1.31 [Jeremías 9.24]

“Manam nimapaq balinchu”, ninllapa.Piru chayshina niptinllapapismi, TaytaDyusqa yumbay chay runakunamandamas pudirniyuq mas yach ayniyuq.

26Kuyashqay kriyiq masitakuna, allitayach ayllapa:paqqa mana yach ayniyuqchu kangillapa.Manam ni achka kamachikuqkuna, niachka qellayniyuqkuna kangillapachu.27

pismi, Tayta Dyusqa akrashushqa,wambranguna kanaykillapa. Chaymi chaypalanganu yach ayniyuqkuna rinllapapenqakuq. Mana kamachikuqkunakaptinchiqpismi, Tayta Dyusqaakrawashqa kanchiq, chay kamachikuqrunakuna penqakunanllapa. 28Chayshina

pismi, Tayta Dyusqa akrawashqa kanchiq,yumbay kamachikuqmanda mas baliqkunakananchiqllapa, paykuna amana nimapaqbalinanllapa. 29Chayshinam Tayta Dyusqaruran, ama ni pipis paypa ñawpambialabakanambaq.

30

nata yanapawashqa kanchiq, Jisukristupikriyishpa kawsananchiqllapa. Chayshinakriyiptinchiqmi, Jisukristuqa ancha allitayach achiwanchiq Tayta Dyuspaq. Kanan

chiqmi, Tayta Dyuswan alliyachiwanchiq,paytalla kasushpa kawsananchiqllapa.31

chiqqa, paytalla alabashunllapa. ChaymiDyuspa Santu Librumbi niwanchiqllapa:“Qamkuna munashpa alabakaytaqa,ashwan Dyusta alabayllapa”, nishpa.b

Jisukristum kruspi wañurqanwashawananchiqllapa

2 1Kriyiq masitakuna,naman shamushpaqam, mana

yach

kunawanqa. 2Ashwanmi nishurqaqllapa:“Jisukristum kruspi wañushqa,uchanchiqmanda washawananchiq”,nishpalla. Chaqa manam munarqaychuqamkunata suq layatayach achishuytaqa. 3

naman ch ayashpaqa, manchashpach apsikarqay: Manash allitachuDyuspaqqa yach achikushaq, nishpa.4Kanan qamkunatam manayach achishurqaychu anchayach ayniyuq runashinaqa. AshwanmiDyuspa *Santu Ispiritumba pudirninwanmilagrukunata rurashpa, qamkunataqayach achishurqaq, 5chayshina Dyuspillayuyakunaykillapa. Chaqa manammunanichu, yach ayniyuq runakunapiyuyakunaykillapaqa.

Dyuspa Santu Ispiritunmi yach achiwanchiq Dyuspaq

6Piru Tayta Dyuspi allita kriyiqkunatammasta rinillapa yach achiq Dyuspaq, anchayach ayniyuq kanambaqllapa. Piru manamnoqaykunaqa yach achikunichu kaymundupi yach ayniyuq runakunashina, nikamachikuq runakunashinaqa. Chaqa chaylaya runakunaqam sintinsyadunachingananllapa. 7Ashwanmi Tayta Dyusyuyashqandalla yach achikuniqa. Chaqapayqam kay munduta manaraq rurashpayuyarqanna, paywan pulla syilupikawsananchiq. 8Piru kay mundupikamachikuq runakunaqam Tayta Dyusyuyashqandaqa mana intyindirqanchu.Chaqa paykuna intyindishpaqam, kruspiqamana wanchinandachu ancha pwidiqllipyaq Siñurninchiq Jisustaqa. 9Chaymi*Dyuspa Santu Librumbi nin:

Manam pipis rikashqachu, niuyashqachu, ni yuyashqachuTayta Dyus rurashqan anchashumaq kusaskunata. Piru tukuy

1 1 2

376

c 2.9 [Isaías 64.4] d 2.16 [Isaías 40.13]

chay shumaqkunatam Tayta

napaq, nishpa.c10Piru kananqam Tayta Dyusqa chaypakadu kusaskunataqa *SantuIspiritunwan intyindichiwashqakanchiq. Chaqa chay SantuIspiritunqam, Tayta Dyuspa tukuy imanmas pakadu kaqta rikan, riqsin.

11Manchu suq runa shunqombiyuyashqandaqa paylla yach an.nallam Dyuspa Santu Ispiritunlla Dyusyuyashqandaqa yach an. 12ChaymiTayta Dyusqa ancha allin kashpa, chaySantu Ispiritundaqa qowashqa kanchiq.Paymi intyindichiwanchiq Tayta Dyusrurashqanda noqanchiqpaq. Chaymimanana yuyanchiqllapachu Dyuspimana kriyiqkunashinaqa.

13Kanan noqaykunaqam manayuyayniymandaqa yach achikunichu.Ashwanmi Dyuspa Santu Ispiritunyanapawanllapa, paypa yuyayningunatapayta ch askiqkunata yach achinayllapa

14Piru Dyuspi mana kriyiqkunaqamSantu Ispiritu nishqandaqa manaatinllapachu intyindiyta.paqqam tukuy chay shumaqnishqangunaqa mana nimapaq balinchu.

nalla atinchiqllapa intyindiytaqa, SantuIspiritun yanapawaptinchiq. 15ChaymiSantu Ispirituwan kaqkunalla tukuyimapaq atinchiqllapa yach ayta:¿Allichu ichu mana? nishpa. Chay manakriyiqkunaqam mana yach anllapachu.Chaymi paykunaqa mana atinllapachunoqanchiqpaq yach ayta: “Paymiuchayuq ichu mana”, nishpaqa. 16

raykum Dyuspa Santu Librumbi nin:“Manam pipis atinchu intyindiyta TaytaDyus yuyashqanda, ni atinchu nimatapisyach achiyta Tayta Dyustaqa”, nishpa.d

chiqmi, Jisukristushina atinchiqllapayuyayta.

Yumbayninchiqri Dyuspaq trabajashun

3 1Kriyiq masitakuna, Dyuspa *SantuIspiritundaqam manaraq allita

kasushpachu kawsaykangillapa.Ashwanmi chay mana kriyiqkunashinakawsaykangillapa. Chaymi takshawambrakunashina kaptikillapa,manaraq atishqachu kani allitayach achishuyta Jisukristupaq. 2TaytaDyus yach achiwashqanchiqqam anchamishki mikunashina. Piru qamkunaqammanaraq atishqallapachu kangiintyindiyta paypa chay mas trabajusrimayninda. Chaymi noqaqa Dyus

taqa yach achishushqa kani ñuñuykaqwambritukunatashina. 3Chaqa Jisuspi

llapa, munashqaykitalla rurashpa,imbidyanakushpa, anyanakushpa.(Chaymi kanangaman manaraqatingillapachu Dyus nishqandaintyindiytaqa.) 4Chaqa wakinnikikunamniykangillapa: “Noqaqam Pabluyach achikushqanda kriyini”, nishpa.Suqnikikunaqam ningillapa: “Apulusyach achikushqandam kriyini”, nishpa.Chayshina rimashpaqam, chay manakriyiqkunashinalla kawsaykangillapa.

5Chaqa noqa Pablu yach achikuqmasiy Apuluswanqam mana nimachukanillapa. Tayta Dyusmi noqaykunatakach amuwashqa, pay nishqandaqamkunata yach achishunaypaq.Chaymi Jisuspi kriyishqallapa kangi.Chaqa noqa Pablu Apuluswanqam TaytaDyus munashqandayach achikushqallapa kani. 6Chaymiqamkunata puntata yach achishushpaqa,

1 2 3

377

noqaqa tarpukuqshina trabajashqa kani.Chaymandaqam masanchiq Apulus,masta yach achishushpaqa, suqparqokuqshina trabajashqa. Piru TaytaDyusllam chay tarpudutaqawiñachishqa. 7

shina kashpaqa, mana nimachu kani.Chayshinallam Apulus tarpudutaparqoqshina kashpa, mana nimachu.Piru Tayta Dyusmi ancha balin. Chaqapayllam chay tarpudutaqa wiñachin.8Chayri mayqan tarpukuqshina ichuparqokuqshina kashpaqa, Dyuspaqllayach achikuykan. Chaymi Dyusqakadunuta rin pagarawaqninchiq imatantu trabajashqanchiqpaq. 9Chaqanoqaqam Apuluswan yach achikuqmasikuna kanillapa. Chayshina TaytaDyuspaq yach achikushpaqam,ch akrapishina trabajaykanillapa. Kananqamkunaqam Tayta Dyuspach akranshina kangillapa.*Dyuspa adurana wasinshinapismi

kangillapa. Chaqa qamkunamandampayqa suq atun shumaq aduranawasitashina ruraykan. 10Chaymi TaytaDyus yanapawaptin, puntata qamkunataallita yach achishurqaq, suq allin albañilwasipa simyintunda ruraqshina.Chaymandaqam suqkuna mastayach achishushpaqa, chay wasitaushyaqshina kashqallapa. Piru yumbaychay ushyaqkunaqa allita yuyanqallapa:¿Allitachu yach achikuykani ichu mana?nishpa. 11Chaqa Dyuspa wasimbasimyintunqam Jisukristu. Chaymi manani pipis atinchu rurayta suq layasimyintuta, Dyuspa adurana wasinshinakaqta ruranambaqqa. 12Piru suqalbañilqam chay simyintupa sawambiqaachka laya kusaskunawan atin ruraytaallin wasita ichu mana baliq wasita.Allita yach achikushpaqam, ancha baliq*urumanda, qellaymanda, anchach aniyuq rumikunamanda Dyuspa

wasinda ruraykanmanshina. Piru manaallita yach achikuqqam mana baliqqerumanda ichu uqshamanda ichushukchamanda Dyuspa aduranawasinda ruraykanmanshina. 13ChaymiJisukristu kutimushpaqa, ninawan rinmallipaq chay rurashqanchiqta:¿Balinchu ichu mana? nishpa.

chiqta rin rupachiq, chay mana baliqqerumanda ichu uqshamanda ichushukchamanda rurashqa wasitarupachiykanmanshina. Piru chay allitaruraqkunaqam chay urumanda,qellaymanda ichu chmanda wasitashina rurashqallapa.Chaymi wasin ninapishina kaptimbis,mana rinchu rupashpa chingaq.14

chiq, payqa primyunchiqta rinqowaqninchiq. 15Piru mana allitasirbiptinchiqqam, Dyusqa mana nimaprimyuta rinchu qowaqninchiq. Pirumanam rinchiqllapachu chingaq.

chiq, suq runa nina piskaykaptinwashakaqshina.

16¿Manachu yach angillapa:kunaqam Tayta Dyuspa adurana wasinkanchiqllapa; Dyuspa Santu Ispiritunminoqanchiqkunapi tiyan, nishpaqa?17Chaymi suq runa inkitashuptinllapa,qamkunapura akrakanaykiqa, Tayta Dyusrin chingachiq chay inkitashuqtaqa. Chaqapayqam dañachishqa Dyuspa *santuadurana wasinshina kaqkunata.

18Chayri ama ni mayqannikipisingañakaychu, yuyashpa: Kay mundupitiyaqkunapaqmi ancha yach ayniyuqkani, nishpaqa. Ashwanri yuyayllapa:Manam achkataqa yach anichu, nishpa.Kanan chayshina umildi kashpaqam,allip yach ayniyuqkuna ringillapa kaq.

19Chaqa Tayta Dyusqam kay mundupiyach ayniyuqkunataqa tuntukunapaq

1 3

378

e 3.19 [Job 5.13] f 3.20 [Salmo 94.11]

riqsin. Chaymi *Dyuspa Santu Librumbinin: “Tayta Dyusmi binsin chay‘Yach ayniyuqmi kani’ niqkunataqa.Chayraykum ancha yuyaptinllapapistukuy imapi binsinanllapa, Dyuspañawpambi tuntukunashina kidanllapa”,nishpa.e 20Chay Santu Librumbimnimbis: “Tayta Dyusmi yach ayniyuqrunakunapa yumbay yuyashqangunatamana baliqpaq riqsin”, nishpa.f 21-22PiruTayta Dyusllam noqa Pabluta, Apulusta,Pidrutapis kach amuwashqa, qamkunatayach achishunay. Chaqa Dyusllam kaymundupa tukuy iman kaqkunataqoshushqallapa qamkunapabyinnikipaq.pachu: “Chay yach ayniyuq runatamkasuni”, nishpaqa. Ashwanri allitayach ayllapa: Kawsaptinchiqllapa ichuwañuptinchiqpismi, tukuy imapi Tayta

chiq, nishpa. 23Chaqanoqanchiqkunaqam Jisukristupamasangunashina, paningunashinakanchiqllapa. Kanan JisukristuqamDyuspa Churin.

Kayshinam apustulkuna Dyustasirbirqanllapa

4 1Allita intyindiyllapa noqaykunaJisukristupa yanapakuqnin

kashqayllapata. Chaqa payminoqaykuna *washqa, Tayta Dyus pakaduyuyashqanda yach achikunayllapa.2Mayá, suq kach aduqa allita kumplinqapatrunnin kamachishqanda. (Chaqapatrunninmi payta rin jusgaq.) 3Chayminoqaqa mana nimatapis manchanichu,

llapa. Manam ni noqa kikiyjusgakanichu. 4Chaqa noqa kikiyuchayuq kashpam, atini ingañakayta:

Manam uchayuqchu kani, nishpa. PiruTayta Dyusmi ancha allita yach an:Pablum uchayuq ichu manauchayuqchu, nishpaqa. Chaymi payllabalin jusgawanambaq. 5Chayraykumniykillapa, ama dasqa jusganakuychu.Ashwanri shuyayllapa, SiñurninchiqJisus kay pachaman shamunangaman.Chaqa pay shamushpam, tukuy imapakadu yuyashqanchiqta,chiqta allita yach ashpa, rinjusgawaqninchiq. Chaymi allitarurashqa kaptinchiqqa,ninchiq.

6Masitakuna, byinnikipaqminiykillapa, noqa Pablu masanchiqApuluswan kawsashqayshina,napis kawsayllapa, *Dyuspa SantuLibrunda allita kasushpa. Chayri ama nimayqanniki afaniruyashpaqa, suqyach achikuqta ancha alabaychu, suqyach achikuqta disprisyashpa. 7Chaqaqamkunaqam mana suqkunamandaqamas baliqchu kangillapa. Ashwan Tayta

nata qoshushqa. Chayshina kaptinqa,

llapa: Noqa kikiyllam tukuy imaytakunsigishqa kani, tukuy imayuqkanaypaq, nishpaqa?

8Chaqa qamkunallam kayshinaalabakangillapa: Tukuy imayuqmikanillapa. Gubyirnushinam kanillapa,nishpa. Piru noqaykunataqam mananakasuwangillapachu. Paqtar pudirniyuqgubyirnu kangimanllapa, noqaykunapispullaykillapa kamachikunayllapa. 9Pirunoqaykuna Dyuspa apustulningunakashpapismi, mana chayshinachuyuyanillapa. Ashwanmi yuyanillapa:Manam nimapaq balinichu, nishpa.Kanan Jisuspaq yach achikushpa, imadiyach i wañushaqllapa. Chaqa suq atun

1 3 4

379

pamba pugllanapishinam kanillapa,Dyusta kuntraqkuna wanchiwaptinllapa,yumbay runakuna,nanllapa.

10Noqaykuna Jisukristupaqyach achikushqayraykum, achkarunakuna ninllapa: “Paykunaqam anchatuntukuna”, nishpa.paqqam ninllapa: “Paykunaqam anchayach ayniyuqkuna”, nishpa. Kanan

shinachu purinillapa. Piru qamkunaqamkamachikuqshina puringillapa. Chaymi

shungi. Piru noqaykunataqamdisprisyawanllapa. 11

naqam kanangaman achka diyakunamikunaypaq, yakupaq, sawaypaqllapapadisinillapa. Kanan runakunaqamancha maqawanllapa. Manam niwasiyuqchu kanillapa. 12Noqaykunakikiymi shayku shayku trabajanillapamantyinikanaypaq. Mana kriyiqkunamusyawaptimbismi, Dyusman anchamañakunillapa,nambaq. Kanan Dyusta kuntraqkunanoqaykunata qesachawaptinmi, manashaykuq agwantanillapa. 13

napaq mana allita rimaptinllapapismi,paykunata shumaqta kunanillapa. Pirukanangamanmi kay mundupiqarikawanllapa wanutashina. Chaymiwichukuwanambaqna kaykanllapa.

14Kuyashqay kriyiq masitakuna,qamkunaqam wambrayshina kangillapa.Chaymi ancha kuyashushpa, manamunanichu penqachishuyta. Ashwanmikay kartata kach amuni, shumaqtakunashunaypaq. 15Qamkuna 10.000yach achikuqmanda Jisukristupaqyach akushpaqam, suq taytayuqshinallakangillapa. Chaqa noqalla puntataJisuspa *shumaq nutisyandayach achishuptiymi,llapa. 16Chayri ancha rrugaykillapa,

noqashina kawsanayki. 17Chayraykum

naman kach amuni. (Chaqa payqam,noqamanda yach akushpa, Jisukristupiancha allita kriyishqa.) Chaymi payqawambrayshina. Pay nishunqallapa:“Pablum kayshina kawsaykan, kayshinayach achiykan yumbay llaqtakunapitiyaq kriyiq masinchiqkunata”, nishpa.

18

yashpa, alabakangillapa, yuyashpa:Pabluqam mana rinchu shamuqanyawaqninchiq, nishpa. 19PiruSiñurninchiq Jisus munaptinqam, utqarini shamuq watukushuqllapa.Rikashushpallapam, allita yach ashaq:Chay palanganu kaqkunachu Dyuspapudirninwan milagrukunata atinllaparurayta,llapa, nishpa. 20Chaqa Tayta Dyustaallipta kasushpaqam,pachu rimaqllaqa. Ashwanmi paypapudirninwan tukuy ima munashqandarinchiqllapa ruraq. 21Mayá, noqashamushpaqa, ¿imatam munangillaparuranaypaq?shunaq, ichu ancha kuyashushpa,kushikushpa, shumaqtayach achishunaqllapa?

Pablum nirqan, suq ancha uchayuqrunata kriyiq masingunamanda

wichukunanllapa

5 1Yach ashqam kani: Suqnikishmadrastanda warmikushqa, nishpa.

Piru Dyuspi mana kriyiqkunapismimana dijanllapachu, chay laya anchayu uchata ruranambaqqa. 2Piru chayruna chay ancha yu uchata ruraptimbismi, qamkunaqa palanganukunakangillapa. Mas allich i kanman,

nayki. Chayri chay mana alli ruraqtaqawichukuyllapa, amana tandakanambaqqamkunawan. 3

1 4 5

380

manda karupi kashpapismi, mananimatapis qamkunata qonqashushqachukani. Chaymi yuyashushpa,shina kashpa, chay ancha uchayuqrunata jusgashqana kani, kastigadukanambaq. 4Chaqa Siñurninchiq Jisuspashutimbi qamkuna tandanakuptikiqam,noqapis yuyayniypiqa qamkunawankashaq.nawan kashpa, pudirninwan ancha rinyanapashuqllapa. 5Chayri chay uchayuqrunata *dyabluman intrigakuyllapa.Chayshina ruraptikillapam, TaytaDyusqa manana rinchu kwidaq paytaqa.Ashwanmi dyabluna rin padisichiq.

tinri, paqta chay runaqa ucharurashqanda dijashpa, Dyusmanmañakunqa pirdunanambaq. Chayshinapirdunaptinmi, Siñurninchiq Jisusshamushpa rin washaq.

6Piru qamkunaqa ama alabakaychu.

rasyun nishqanda: “Ashla *libadurallamachka mach kata atin saksachiyta”nishpa? (Chayshinallam qamkunapi suqkriyiq masinchiqlla uchata rurashpaqa,

kunata, paykunapis uchatarurananllapa.) 7

nataqa dijayllapana, suqkunata amaqash anaykillapa, paykunapis uchataama rurananllapa.kunata dijashpaqam, ancha limpyumasa mana nima libadurayuqshinaringillapa kaq, chay *Paskwa fyistapirurashqan masashina. Chaqa chaypaqmiJisukristuqa chay Paskwa fyistapiwañurqan suq uñitashina, tukuyuchanchiqmanda pirdunawananchiq.8Kanan chay libadurayuq tandaqamyuyachiwanchiq uchanchiqkunapaq.

natalla mikunchiqllapa. Chayri chayuchanchiqkunata dijashpa, tukuy

diyakunata allitalla rurashpa, allipkaqtalla rimashunllapa, chay tandamana nima libadurayuqshinakananchiqllapa.

9

llapa: “Ama tandakayllapachu chay manarrispitunwan puñuqkunawanqa”, nishpa.10Piru chayshinaqam niykillapa uchayuqkriyiq masinchiqkunapaqlla. Manamniykillapachu:manda akrakayllapa”, nishpaqa. Awnkisuqwan, suqwan puñuptinllapa ichuqellayta ancha munaptinllapa, ichusuwakuptinllapa ichu *amitu layataaduraptinllapapis,shunllapa. Chaqa kay mundumandamanaraq lluqshishpaqam,daqa mana atinchiqllapachu akrakaytaqa.11

kiqa chay runa ichu warmi shiminwanllaJisuspi kriyiqkunamanda. Chaqa chaykriyiq tukuqkunaqam mañusukuna,nisyukuna, amitu layata aduraqkuna,llullakuqkuna, suwakuqkuna,mach aqkuna.mandam munani qamkuna akrakanaykiqa.

pachu.12-13Piru chay mana kriyiqkuna

uchata ruraptinllapaqam,naqa mana nimatapis atinchiqchujusgayta, kastigadu kananllapa. Chaqa

taqa rin jusgaq. Piru chay kriyiqmasinchiqkuna uchata ruraptinqa,

llapa. Chayri chay ancha uchayuqrunataqa ama dijayllapachu,nawan tandakanambaqqa.

Jisuspi kriyiq masinchiqtaqa amadimandashunchu

6 1Qamkuna suq kriyiq

paqa, ama nimatapis riyllapachu

1 5 6

381

dimandaq juyiskunapiqa. Chaqa chayjuyiskuna Jisuspi mana kriyiqkunakashpaqam, ¿imashinam atinman allitajustisyata ruraytaqa? Chayri kriyiqmasinchiqkunaman riyllapa, paykunaallita justisyata rurananllapa.2¿Manachu yach angillapa: Jwisyudiyapim noqanchiqkuna rinchiqllapajusgaq yumbay mana kriyiqkunata,nishpaqa? Chayshina atishpajusgaytaqa, ¿ima manachu atingillapaqamkunapuralla allichayta chay takshaprublimakunataqa? 3¿Manachuyach angillapa:llapa jusgaq, nishpaqa? Chayri kaymundupi kawsashpaqa, kriyiqmasinchiqkunata noqanchiqkuna allitajusgashunllapa. 4Chayrayku kaymundupa kusasningunapaq pilyashpaqa,mana nimapaq balinchu rinaykillapamana kriyiq juyiskunamanqa. Chaqapaykunaqam Dyuspaqqa mananimatapis yach anllapachu, Dyuspikriyiqkunata jusgananllapa. 5

taqam niykillapa, qamkunapenqakunayki. ¿Akasuchu qamkunapimana kan ni suq yach ayniyuq kriyiqmasinchiq,pura anyanakushqaykita? 6¡Piruqamkunaqam suq kriyiq masinchiqwananyanakushpaqa,nakuq mana kriyiq juyiskunaman!

7Chayshina kriyiq masinchiqwananyanakushpaqam,paqta kawsaykangillapa. Chayri kriyiqmasinchiq mana allita rurashuptinqa,dijayllapa imatapis qoch ishunambaq.8Piru chaykunata yach ashpapismi,mana kasungillapachu. Kananashwambam qamkuna kikiki asta kriyiqmasinchiqkunata dañachishpa,nata qoch ingillapa.

9-10Chayri allita intyindiyllapa. Amadijakayllapachu ingañashunanllapa.Chaqa uchayuqkunaqam mana rinchu

riq syiluman, Dyuswan kawsananllapa.Chaymi runa, warmi manaraqrrispituyuq kashpa, amaraq piwambispuñunqachu. Chaqa mana rrispitunwanpuñuqkuna, *kuna, ullqopura warmiwanshinapuñuqkuna, ladrunguna, nisyukuna,mach aqkuna, kwintirukuna,llullakushpa qoch ikuqkunaqam manarinllapachu kawsaq Dyuswanqa.11Kanan manaraq Jisuspi kriyishpaqam,wakinnikiqa chay laya mana alliruraqkuna karqaykillapa. Pirukananqam tukuy uchaykimandapirdunaduna kangillapa. Chaymikananqa Siñurninchiq Jisuswashashushqanrayku, Dyuspa *SantuIspiritun qamkunata yanapashushqa,

llapa.

Shumaqtar kawsashun, suqkunaanimakanan, Dyusta alabananllapa

12Wakinnikikunash ningillapa: “Tukuyima munashqanchiqtam atinchiqllaparurayta”, nishpa. Arí, piru yumbay

chiqchu. Chayri kwirpunchiq manaallita munaptin ruraytaqa, sujitashpa,ama uchataqa rurashunchu. 13Chaqawakin runakunaqam allip kaqtakayshina rimashqallapa: “TaytaDyusqam mikunataqa rurashqamikunanchiq. Chayshinallampach anchiqtapis rurashqa, chaymanmikunanchiq. (Piru paykunaqamninllapapis: Chaymi kwirpunchiqmunashqandalla rurashpa, atinchiqkawsayta”, nishpa.) Piru manambalinchu chayshina yuyananchiq. ChaqaSiñurninchiqqam suq diya rin ushyaqpach anchiqta, mikunanchiqtapis.Payqam kwirpunchiqtaqa rurashqa,paytalla kasushpa kawsananchiqllapa.Manam rurashqachu, piwambis

1 6

382

g 6.16 [Génesis 2.24]

puñushpa, uchata rurananchiqqa.

taqa allita kwidan. 14Chaymi payqaancha pudirniyuq kashpa, Siñurninchiq

murqan. Chayshinallam suq diyanoqanchiqkunata wañushqanchiqmandarin kawsachiwaqninchiq.

15¿Manachu yach angillapa:chiqqam Jisukristupalla, nishpaqa?Payllam Siñurninchiqqa. Chayshinakaptinqa, ¿balinchu suq bandulirawarmiwan puñunanchiq? ¡Manamnimapaqpis balinchu! ¡Chayri chaylayataqa ama nunka rurashunchu!16Chaqa *Dyuspa Santu Librumbiqamniwanchiqllapa: “Suq runa warmiwantandanakushpaqam, suq kwirpushinallakidanllapa”, nishpa.g Chaymi suqbandulira warmiwan puñushpaqa, suqkwirpushinalla chay warmiwanqakanchiqllapa. 17Piru noqanchiqkunaqamSiñurninchiq Jisuspi yuyakushpaqa, suqyuyaylla paywanqa kanchiqllapa.

18Chayri chay laya uchakunamandaqamitikayllapa. Chaqa suq layauchakunaqam kwirpunchiqtaqa manadañachinchu. Piru suqwan suqwanpuñushpaqam, kikin kwirpunchiqta anchadañachiykanchiq. 19¿Manachuyach angillapa: Kwirpunchiqqam DyuspaSantu Ispiritumba *adurana wasinshina,nishpaqa? Chaqa Dyusqam SantuIspiritunda qowashqa kanchiq,kunapa kwirpunchiqpi tiyanambaq.Chaymi kwirpunchiqkunaqa manananoqanchiqpachu; ashwanmi TaytaDyuspana. 20Chaqa paymi anchach aniyuqta pagarakushpa, randiwashqanakanchiqllapa. [Nuta: Chay ancha ch aniyuqqam Jisuspa bidan karqan.] Chayrayku Dyuspawambranguna kashpaqa, paytallakasushunllapa tukuy yuyayninchiqwan,

tukuy kwirpunchiqwan,ninchiq Dyusta alabananllapa.

¿Kasarashunchu ichu mana?

7 1Qamkunaqam suq kartapitapuwashqa kangi: “¿Allichu suq runa

warmiyuq kanambaq ichu mana?” nishpa.

pata. Allim kanman ama warmiyuqchukananchiq. 2Piru mana warmiyuqkashpaqam, wakingunaqa suqwan suqwanpuñun.llapa, alli kanman, yumbay runa, warmikasarananllapa, kadunu warmiyuq ichuqosayuq kanambaq. 3Chayshina runawarmi kasarashpaqa,qachu puñunambaqqa. 4Chaqa chaywarmipa kwirpunqam qosambana.Mananam warmin kikimbachu.llam chay qosamba kwirpumbiswarmimbana. Mananam pay kikimbachu.5Chayri warmiqa qosanwan ichu runawarminwanqa ama ñiganakunqachupuñunambaqqa. Piru maynimbis TaytaDyusman masta munashpa mañakuytaqa,atingimanllapa ishkandiki parlayta: “Chaydiyakunaqa ama pulla puñushunchu,Dyusman masta mañakunanchiq”, nishpa.Piru chayshina Dyusman mañakushpaqa,pullana puñuriyllapa, *dyablu amatyintashunanllapa.

6Tukuy kaykunatam kunaykillapa,qamkunata yanapashunaypaq. Pirumanamqamkunataqa kamachiykichu, chayshinaruranaykiqa. 7Chaqa noqapaqqammas allikanman, yumbay runa, warmi noqashinasapalanlla kanambaqllapa. Piru Tayta Dyusallita riqsiwaqninchiqmi, wakinda yanapan,kasarashpa, shumaqta kawsananllapa.Suqkunataqam yanapan, sapalanlla kashpa,shumaqta kawsananllapa.

8Chaymi chulukunata, chinakunata,biyudakunata kayshina kunaykillapa:

1 6 7

383

Allim kanman noqashina sapalaykillakawsanaykillapa. 9Piru kwirpuykitamana atishpa sujitaytaqa, kasarayllapa,ama uchata ruranaykillapa, nishpa.

10Kriyiqmasitakuna, yumbay rrispituyuqkaqkunatam kayshina kamachiykillapa:Warmikuna runayuq kashpaqa, amaakrakayllapachu runaykimandaqa, nishpa.Kay kamachishushqayqammana noqapayuyayniychu. Chaqa kaytaqam SiñurninchiqJisukristu kamachiwashqa kanchiqllapa.11

paqa, amana kanqachu suq runawanqa.Ashwanmunashpa runayuq kariytaqa,

kurinqa. Piru runanwanmanatandanakushpaqa, sapalanllana kawsanqa.Chayshinalla runapis warminmandaqa amaakrakanqachu.

12Piru wakin laya rrispituyuqkaqkunapaqqam Siñurninchiq Jisukristumana yach achikurqanchu. Chayminoqalla kayshina kunaykillapa: Suqruna warmiyuq kashpa, Jisuspikriyiptin, chay mana kriyiq warminpaymanda mana munaptin akrakaytaqa,ama akrakanqachu. 13Chayshinalla suqwarmi Jisuspi kriyiptin, mana kriyiqrunan mana munaptin akrakaytaqa,chay runanmandaqa ama akrakanqachu.14

raykum, Tayta Dyusqa runandapis rinyanapaq. Chayshinallam suq kriyiqmasinchiqpa warmin mana kriyiqkaptimbis, Tayta Dyusqa chay warmitarin yanapaq, runan Dyuspa wambrankashqanrayku.napismi Dyuspaq yach akushpa rinllapawiñaq. Piru taytan mamanmandaakrakaptinqam, wakin wambrangunaqaDyuspi mana kriyiqkunawan rinllapawiñaq. Chaymi paykunaqa Dyuspaqqamana yach akunmanllapachu. 15Piruchay mana kriyiq warmi ichu runamunaptin akrakaytaqa, dijayllapa

akrakanambaq.tinqam, chay kriyiq masinchiqqaDyuspaqqa mana uchayuqchu. Librinamkidan. Chaqa Tayta Dyusqam munan,shumaqta kawsananchiqllapa. 16Manamyach anchiqchu: Qam panisita, ¿chayrunaykitachu atingiman animachiyta,Dyuspi kriyinambaq ichu mana?Qambis, kriyiq masita, ¿warmikitachuatingiman animachiyta, Dyuspikriyinambaq ichu mana? nishpa.

17Jisuspi kriyishpaqa,kikunata ama dijayllapachu. Ashwanriyuyayllapa: Dyusmi kayshinarurawashqa, nishpa. Chayshinamyumbay llaqtakunapi tandakaq kriyiqmasinchiqkunata yach achini. 18Chayriqamkuna *kwirpuykipi siñalniyuqkashpa, Jisuspi kriyishpaqa,siñalniyuqlla kidayllapa. Piru manasiñalniyuq kashpa, Jisuspi kriyishpaqa,chayshinalla kidayllapa. Chay siñaltaqaama rurayllapachu kwirpuykipiqa.19Chaqa manam nimapaq balinchu,siñalniyuq ichu mana siñalniyuqkananchiqllapaqa. Ashwanmi ancha

chiqllapa. 20Chayri Jisuspi kriyishpaqa,yumbay chay allin kustumbrikiwanllakidayllapa. 21Chayri ama llakiychu:*Randishqa kriyadulla kani, nishpaqa.Piru chay patrunnikimanda pirmisutaatishpa surqoyta lluqshinaykiqa,lluqshiy, amana randishqa kriyadukanayki. 22

napa randishqa kriyadungunakangillapa. Piru chayshina kashpapismi,Jisuspi kriyishpaqa, librina kangillapadyablumanda,guna kanaykillapa.Wakinnikikunaqam runakunapa mana

randishqa kriyadunguna kangillapa.Piru Jisukristupi kriyishpaqam, payparandishqa kriyadunna kangillapa,paytalla kasushpa kawsanaykillapa.

1 7

384

23Chaqa Jisukristum kruspi wañushpa,randiwarqanchiq, amana dyablupakriyadunshina kawsananchiq.

chiq, uchata rurananchiqqa, amanakasushunchu. 24Chayri kriyiqmasitakuna, ama kambyayllapachuchay allin kustumbrikikunata. AshwanriDyuspi yuyakushpa kawsayllapa.

25Kananqam qamkuna sultirukunata,sultirakunata kayshina kunaykillapa:Siñurninchiq Jisusqam qamkunapaqqamana kamachiwarqanchu: Kayshinaruranqallapa, nishpaqa. Piru noqayuyashqaytallam yach achiykillapa. Kaynishushqayqam ancha balin. ChaqaSiñurninchiq Jisukristum llakipawashpayanapawan, allita qamkunatayach achishunay. 26Kay tyimpupiqamJisuspi kriyishqanchiqrayku, anchapadisishpa kawsaykanchiqllapa. Chayminoqapaqqa mas alli kanman, runakuna,warmikunapis chay kashqanshinallakidanambaq. 27Chayri qamkuna

pachu. Sultirukunapis amawarmikuychu ni runakuychu. 28Pirumunashpa warmikuytaqa,llapa. Chayshina warmikushpaqam,mana uchataqa ruraykangillapachu.Chayshinallam suq china runakushpa,mana uchataqa ruraykanchu. Piruwarmiyuqkuna, runayuqkunaqam mastarinllapa padisiq, kay mundupikuntrawaptinchiqllapa. Chaymi mas allikanman, sultirukuna kanaykillapa.

29Kriyiq masitakuna, ancham munani,kayta intyindinaykillapa:daqam ashla tyimpullana kidan. Chayriama ancha yuyashunchu kay mundupakusasningunapaq.kunar ama yuyayllapachu: Warmiyuqichu runayuq kashpaqam, mananaatinichu ñakayta Dyuspaqqa, nishpaqa.Ashwanri chay sapalanlla kaqkunashina

tukuy imapi Dyuspaqlla kawsayllapa.30Chayri mayqanniki lutupi kashpapis,ama anchaqa llakiychu. (AshwanriDyuspaqlla kawsayllapa.) Chayshinallarmayqanniki imapaq kushikushpapis,ama anchaqa kushikuychu. (AshwanriDyuspi kriyishqaykirayku mastaqakushikuy.) Chayshinalla qamkuna imata

piqa yuyayllapachu. (Ashwanri mananimayuqkunashina Dyuspillayuyakushpa, kawsayllapa.) 31Kaybidapim wakinninchiqqa achkakusasniyuq kanchiqllapa. Piru chaykusasninchiqpiqa ama yuyakushpachu,mana nimayuqshina kawsashunllapa.Chaqa kay munduqam tukuykusasnindin rin ushyakaq.

32Chaymi kunaykillapa, ama anchakunsidirashpachu kawsanaykillapa.Chay sultiru kriyiq masinchiqkunaqamancha yuyanllapa: ¿Imashinam atinikushichiyta Siñurninchiq Jisusta?nishpa. 33Piru warmiyuq kriyiqmasinchiqkunaqam masta yuyanllapakay mundupi kaq kusaskunapaq:¿Imashinam kushichishaq warmiyta?nishpa. 34Chayshinallam chay runayuq

wanqa mana igwalchu. Chaqasultirakunaqam ancha tyimpuyuq,Dyusta sirbinanllapa tukuy*ispiritunwan tukuy kwirpunwan. Pirurunayuqkunaqam masta yuyanllapa kaymundupi tukuy ima kaqkunapaq,qosanda kushichinanllapa.

35Chaymi kayshina kunaykillapa,qamkunata yanapashunay, Tayta

llapa, ama suqta suqta yuyashpa,kunsidiranayki.killapachu kasaranayki ni amakasaranaykiqa.

36Chayri mayqan runapa suq chinanidarniyuqna kaptinqa, allita yuyanqa:

1 7

385

Allinachu kasaranambaq ichu mana,nishpa. Allina kasaranan kaptinqa,dijanqa kasaranambaq.paqam, mana nima uchayuqchu rin kaq.37Piru suq tayta chinambaq ancha allitayuyashpa, niptin: “Chinayqa amakasaranmanchu”, nishpaqa, paypis allitaruraykan. 38Chayshinallam wakinnikikasarashpapis, allita ruraykangillapa.Wakinnikikuna mana kasaraqkunapismimas allita ruraykangillapa. [Nuta: *Grigurimaypim chay kasaranan warmipaq nin: “suqrunapa dunsillan”, nishpa. Piru manam ancha allitaqa yach anchiqchu: Chay warmichu taytamba dunsillan ichu nubyumba dunsillan, nishpaqa.]

39Kanan suq warmi runayuqpis chayrunanwanlla kawsanqa. Piru runanwañuptinqa, munashpa kasarayta, atinkasarariyta gustashqan runawan; piruJisuspi kriyiq masinwanlla. 40Pirunoqaqam yuyani:llana kidashpaqam, masta kushikushparin kawsaq. Noqaqam kriyinipis: Dyuspa*Santu Ispiritunmi yanapawaykan,kayshina kunashunaypaq, nishpa.

Kayshinar yuyashun amitu layakunapaqufrindashqan aychapaq

8 1Mayá, kananmi munaniyach anaykillapa chay *amitu

layakunapaq ufrindashqan aychapaq.Chaypaqqam achka noqanchiqkunayach anchiqllapa: ¿Balinchu chay layaaychata mikunanchiq ichu mana,nishpa? Piru chayta yach ashpapismi,mana balinchu alabakananchiq.Ashwanri chay manaraq allita yach aqkriyiq masinchiqkunata kuyashpayanapashunllapa, mas allita Jisuspikriyinanllapa. 2Chayri mayqan runaalabakashpa niptin: “Anchayach ayniyuqmi kani”, nishpaqam,manaraq allitaqa yach anchu Dyusnishqandaqa. 3Piru Tayta Dyusta allita

kuyaptinchiqqam,nata wambrangunapaq riqsiwanchiq.

4-5Chaymi noqanchiqkunaqa allitayach anchiqllapa: Tayta DyusllamDyusqa, nishpa. Chaqa manam kanchusuq dyuskunaqa. Piru achka runakunammana allita yach ashpachu, kriyinllapa:Kay pachapi anaq syilupim achkadyuskuna kan, nishpa. Piru chaydyuskunaqam mana kawsaqkunachu.(naqa aychalla.) 6Chaqanoqanchiqkunaqam allitayach anchiqllapa: Taytanchiq Dyusllamallip Dyusqa. Paymi Taytanchiqllapa.Payllam tukuy imata rurashqa, nishpa.

qanshina kawsanchiqllapa.Siñurninchiqpismi suqlla. PaymiJisukristu. Paywanmi Taytanchiq Dyustukuy imata rurashqa. Kanan

wanchiq.7Piru wakin kriyiq masinchiqkunaqam

chaykunataqa manaraq allitachuintyindinllapa.cham paykunaqa ancha kriyishqallapa:Chay dyuskunam kawsanllapa, nishpa.Chaymi chay dyuskunapaq

llapachu mikuyta. Chaqa paykunaqamyuyanllapa:paqam, chay yanqa dyusta aduraykani.Chaymi uchata ruraykani, nishpa. 8Pirunoqanchiqkunaqam yach anchiqllapa:Tayta Dyusqam kuyawanchiqllapa,imata mikuptinchiq ichu manamikuptinchiqpis, nishpa.

9Piru alli kaptimbis chay aychatamikunaykiqa, kwidakayllapa, chaymana alli yachnata uchata ama rurachinaykillapa.10Kay ijimplupi yuyashun: Qam Jisuspiyuyakushpam, yach angi: Chay yanqadyuskunaqam mana kawsaqchu, nishpa.

1 7 8

386

h 9.9 [Deuteronomio 25.4]

Chaymi chay yanqa dyuspa aduranawasimbi kashpa, mana manchashpachu,chay aychata mikungi. Piru chaypimikuykaptiki, suq kriyiq masinchiqmana alli yach aq, rikashushpayuyanman: Chay yach ayniyuq kriyiqmasiymi chay dyusta aduraykan,nishpa. Chayshina rikashushpakish,paypis animakanman chay aychatamikushpa, chay yanqa dyustaaduranambaq. 11Chayshina masyach ayniyuq kashpa, chay mikunatamikushpakish, chay manaraq allitakriyiq masinchiqta dañachingimanchinganambaq. ¡Amar paytaqadañachiychu! Chaqa Jisukristuqamwañurqan, paytapis washanambaq.12

nata pandachishpaqam, paykunataqaancha dañachingiman, amayach ananllapa: ¿Imam alli, imam manaallichu? nishpa. Chayshinarurashpaqam,manllapa. 13Chaymi chaymikushqayrayku suq kriyiq masiydañakaptinqa, mana nunka munanichuchay aychata mikuyta, chay masiyqauchata ama ruranambaq.

Jisuspaq yach achikuqkunar kayshinakawsanqallapa

9 1Noqa kikiymi Siñurninchiq Jisustarikashqa kani. Paymi noqata

akrawashqa, *apustulnin kanaypaq.Chaymi dirichuyuq kani, Dyustallakasushpa, Churin Jisuspaqyach achikunaypaq.nata yach achishuptiymi, SiñurninchiqJisuspi kriyishqallapa kangi. 2Kinsapch i

pachu kriyiyta: Pablum Jisuspaapustulnin, nishpaqa. Piru qamkunaqamallita riqsiwangillapa. Chaqa qamkunata

yach achishuptiyqa, Jisuspi kriyiptikim,payqa washashushqallapa. Chayshinaqamkunata yanapashuptiymi Jisuspikriyinaykillapa, chay rikashuqkunapisatinllapa yach ayta: Pabluqam Jisuspalijitimu apustulnin, nishpa.

3Chaymi chay rimaqkunata kayshinanini: 4Qamkunatayach achishushpaqam, dirichuyuq kani,qamkunamanda mantinsyunniytach askinaypaq. 5

pismi, dirichuyuq kani kasaranaypaqsuq kriyiq masinchiq warmiwan,noqawan pulla purinambaq. Chaqayach achikuq masiy Pidru, SiñurninchiqJisuspa masanguna,napismi kadunu warminwan pullapurinllapa, Tayta Dyuspaqyach achikushpa. 6¿Ichu yuyangillapa:

yuqchu mantinsyunnindach askinambaq, nishpa? (Manamchayshinachu.) 7Suq suldadu sirbisyupikashpaqam, mana pay kikinchumikunanda randin mantyinikananqa,¿manachu? Suq runa ch akrambi*ubasta tarpushpapismi, chaytarpukushqanmanda mikun.llam animalkunata michiqkunapis, chayanimalkunata qapishpa, lichindaupyanllapa, ¿manachu? (Chayshinallamnoqaykunapis dirichuyuq kanillapa,

syunniyta ch askinayllapa.)8Chayshina nishushpaqam, mana

runakuna yuyashqandallachuyach achiykillapa. Chaqa *Muysispaliynimbismi chayshina yach achikurqan.9Chaymi *Dyuspa Santu LibrumbiMuysis kayshina yach achiwanchiq:“Animalkunawan trillakushpaqa,shimindaqa ama watayllapachu.Mikunqam”, nishpaqa.h Piru Tayta Dyus

1 8 9

387

chayshina nishpaqam,llachu yach achikurqanqa. 10Ashwanmichayshinaqa yach achiwanchiq yumbaytrabajaqkunapaq. Chayri Dyuspaqmayqan yach achikuqtapis allitayanapashunllapa. Chaqa suq yapukuq,suq trillakuqqam yuyan: Yanapaptiymi,rin qowaq kusichanmanda, nishpa.11Chayshinallam noqaykuna TaytaDyuspaq yach achishushpaqa, suqtarpukuqshina kanillapa. Chaymidirichuyuq kanillapa, qamkunanoqaykunata yanapawanaykimikunaywan. 12Chaqa chay suqyach achikuqkunaqam dirichuyuq,qamkunamanda mantinsyunnindach askinanllapa.daqam noqawan Birnabi mas dirichuyuqkanillapa, noqaykunata qamkunayanapawanayki. (Chaqa noqaykunamJisukristupaq mas puntata qamkunatayach achishurqaq.)Chayshina dirichuyuq kashpapismi,

taqa mañashushqachu kaniyanapawanaykiqa. Ashwanmi anchapadisishpa trabajashqallapa kani,mikunayta randinayllapa, ama ni pipisyuyanambaq: Imata ganananraykum*Jisuspa shumaq nutisyandayach achikuykan, nishpa. 13

naqam allita yach angillapa: Jirusalimbi*Dyuspa adurana wasimbi chaytrabajaqkunaqam chay wasipiufrindashqan mikunamanda suq partitach askinllapa, nishpa. Chay animalqoshqanllapata *kunapismi chay aychamanda suq partitach askinllapa mantyinikanambaq.14Chayshinam Siñurninchiq Jisuspisnishqa, shumaq nutisyandayach achikuqkuna mantinsyunnindachmanda. 15Piru noqa chayshinadirichuyuq kashpapismi, mana nunka

qamkunataqa mañashushqachu kani,imatapis qowanaykillapa. Chaymi kaykartata iskibrishpapis, mana nimatapismañaykillapachu. Ashwanmi Jisuspaqyach achikushpaqa, listu kaniwañunaypaq imapis mallaqmanda.Chaqa manam munanichu, suqkunaninambaq: “Pabluqam Dyuspaqqayach achikun ganananraykulla”, nishpa.

16Piru Jisuspaq dibaldillayach achikushpaqam, mana nimatapisatinichu alabakayta.chiqmi kamachiwashqa, shumaqnutisyanda imashinapisyach achikunaypaq. Chaymi chayshinamana yach achikushpaqa, ¡akakawraqnoqa! 17Piru noqa kushikushpa, shumaqnutisyanda yach achikuptiyqam, TaytaDyusqa primyuyta rin qowaq. Pirumana munaptiypismi, Tayta Dyusqakach amuwashqa, paypaqyach achikunaypaq. 18Chaymi noqaJisukristupa shumaq nutisyandayach achikuptiyqa, Tayta Dyusqa anchayanapawan, dibaldillayach achishushpa,naypaq. Kay kushikushqaymiprimyuyqa. Chaymi dirichuyuq kashpakubrashunaypaqpis, mana nimatapismañashushpachu, dibaldilla chayshumaq nutisyanda yach achiykillapa.

19Chayshina noqa mana ni pipa*randishqa kriyadun kashpapismi,yumbaypa randishqa kriyadunshinatikrakashqa kani,nata, warmikunata animachinaypaq,Jisuspi kriyinanllapa. 20Chaymi llaqtamasiy *isrraylinukunawan kashpaqa,paykunashina *Muysispa liyningunataallita kasuni. Awnki mana nisisaryukaptimbis yumbay chay liykunatakasunaypaq, allita kasuni, mas achkaisrraylinukunata animachinaypaq,Jisuspi kriyinanllapa. 21Chayshinallamchay mana isrraylinu kaqkunawan

1 9

388

kashpapis, paykunashina kawsani.Chaqa paykuna, Muysispa liyningunatamana yach ashpaqam,brikunawan kawsanllapa. Chayminoqapis paykunashina kawsashpa,paykunata yach achini, Jisukristupikriyinanllapa. Chayshina paykunatakuyashpaqam, Jisuspa liynindakasuykani. Chayshinaqam alabis TaytaDyuspa liyningunatapis kumpliykani.22Chayshinallam Dyuspaq chaymanaraq allita intyindiqkunawankashpaqa, noqapis paykunashinayuyani, paykunatapis mas allitaJisuspaq yach achinaypaq. Achka layarunakunashinam kashqa kani,

naypaq, Jisuspi kriyinanllapa.23Noqaqam chayshina rurani, anchaachka runakuna, warmikuna *Jisuspashumaq nutisyanda uyashpa, paypikriyinanllapa, noqanchiqkunawanwashadu kashpa,llapa.

24Qamkunaqam yach angillapa: Achkarunakunam ancha kallpanllapa,binsikushpa, primyunda ch askinambaq.Piru suqllam binsikushpa,taqa ch askin. Chayshinar qamkunapischay kallpaqkunashina, atishqaykitaruray,llapa. Chayshina kasushpaqam,

kita ringillapa ch askiq. 25Manchu suqruna pugllaqqa allichakashpa, anchakwidakan, tukuy imapi allita pugllanan.Chayshinam kwidakan, binsikushpa, suqushyakaq primyu *kurunata ch askinan.Chay kurunaqam rapramandalla kashpa,ashla tyimpupaqlla duran. Pirunoqanchiqkunaqam suq kuruna mananunka ushyakaqta rinchiqllapa ch askiqprimyunchiqtaqa. 26Chaymi noqaqachay kallpaq runakunashina ichu suqpilyaq runashina, tukuy ima atishqayta

rurani, uchata binsishpa, Dyusta allitasirbinaypaq. Manam yanqallachupilyaniqa wayrata maqaykaymanshina.27Ashwanmi kwirpuy munashqandallamana rurashpachu, ancha allitasujitakani, primyuyta ch askinaypaq.Chaqa mana munanichu suqkunatayach achishpa, chaymanda noqadañakashpa, manana balinaypaqDyuspaqqa.

Amitu layakunataqa ama adurashunchu

10 1Kriyiq masitakuna, allitayuyayllapa Tayta Dyus chay unay

agwiluyllapata yanapashqanda. Chaqapayqam paykunata chay Chupika *MarYakupa ch awpinda pasachirqanpukutaypa waranda. 2Chayshina chay maryakuta, chay pukutaypa warandapasashpaqam,shina karqanllapa, Muysista kasushpakawsananllapa. 3Chaymandaqam TaytaDyusqa yumbay chay unay agwiluykunataqararqan syilumanda kaq mikunata.4Chaymandaqam Tayta Dyusqa chay atunrumimanda yakuta surqoshpa, yumbaytaqorqan upyananllapa. Chay rumiqamJisukristushina karqan. Chaqa paymipaykunapa pullan rirqan. 5Piru chayshinaancha yanapaptimbismi, yaqqa yumbaychay agwiluykunaqa Tayta Dyusta manamunarqanllapachu kasuyta. Chaymi TaytaDyusqa dijarqan, chay chuncha chakilugarkunapi waqpi kaypi wañunanllapa.

6

kuna rurashqambaq iskibrichirqan,noqanchiqkuna paykunapaq yach ashpa,

nata paykunashina. 7Chayri *amitulayakunata ama adurashunllapachu. Chaqa*Dyuspa Santu Librumbi niwanchiq:“*Isrraylinukunaqam suq fyistata rurashpa,mikuqllapa, upyaqllapa, dansaqllapa,(amitu layata adurananllapa)”, nishpa.8Chaymi achka paykunaqa suqwan

1 9 10

389

suqwan puñushpa,llapa. Chayraykum suq diyapilla 23.000isrraylinukuna wañurqanllapa. Chayrinoqanchiqkunaqa ama paykunashinasuqwan suqwanqa puñushunchu.

9Amar mallipashunchu Tayta Dyusta

naqa. Chaqa paykunaqam yuyarqan:Manam rinchu kastigawaqninchiq,nishpa. Piru Tayta Dyusqam dijarqan,achka kulibrakuna paykunata kanishpa,wanchinanllapa. 10Kanan Dyuspaqqaama kijakuyllapachu. Chaqa chayshinaunay agwiluykuna kijakuptinllapam,Tayta Dyuspa wanchikuq anjilninpaykunata ancha achkata wanchirqan.

11

nata kastigashpaqa, chay tukuy imapasashqambaq *Santu Librumbiiskibrichirqan, chaykunata liyishpa, kayultimu tyimpukunapi,shina kawsananchiqllapa. 12Chayriyuyashpa: Noqaqam Jisuspi allitayuyakuni, nishpapis,llapa, paymanda ama akrakananchiq.13Chaqa kay mundupi kawsashpaqam,yumbayninchiq ancha mallipadurinchiqllapa kaq. *chiqta ancha rin animachiwaqninchiq,uchata rurananchiqllapa. Piru TaytaDyusqam ancha allin.chiqtam rin kumpliq. Chaymi tukuy imapirin yanapawaqninchiq,papis, tukuy ima disgrasyakunataagwantashpa, dyabluta binsinanchiqllapa.

14

kuna, *amitu layakunataqa amanimatapis adurayllapachu. 15Noqaqamchayshina yach achiykillapa yuyashpa:Yach ayniyuq kashpam, ringillapaintyindiq: ¿Pabluchu allip kaqtayach achiwanchiq ichu mana? nishpa.

16(Mayá, kananqa allita yuyashunllapachay *SantaMikunapaq.)kushpa chay santu *binuta upyananchiqqa,

Dyusmanmañakushpa, chay binutaupyanchiq. Chayshina upyashpaqam,Jisukristu noqanchiqpaq yawarnindaich ashqanrayku, paywanqa suqllanakanchiqllapa. Chayshinallam chay santatandatamikushpapis, Jisuswanqa suqkwirpullana kanchiqllapa. 17Chaqa achkakashpapismi, suq tandatalla yumbayninchiqmikunchiqllapa.chiq suq kwirpushinalla kanchiqllapa.

18Allita yuyayllapa chay isrraylinullaqta masiykunapaq. PaykunaqamDyusman ufrindashqan animalkunatawanchishpa, Dyuspa *pata altarnimbisuq partita rupachinllapa, suq partitamikunllapa. Chaqa Dyusta adurashpam,suq partita pulla yumbay mikunllapa.19*Amitu layata aduraqkunapismiaychata rupachishpa, mikunllapa. Piruchay amitu layaqam mana kawsaqchu.Chaymi chay aychaqa aychalla kidan.Chaqa chay amitu layakunaqam manaatinchu dañachiyta,chiqqa. 20Piru amitu layakunataaduraqkunaqam animalningunatawanchishpaqa, aychanda dyablukunataufrisiykanllapa. Manam Tayta Dyustaqaqonllapachu. Chaymi noqaqa manamunanichu nima tratuta ruranaykillapadyablukunawanqa, chay aychatamikushpaqa. 21Chaqa Jisuspa SantaMikunanda mikushpa, paypakupanmanda upyashpaqa, manabalinchu dyablukunapa mikunandamikunaykillapa, ni paykunapakupanmanda upyanaykillapa. 22Chaqachayshina rurashpaqam,taqa ancha piñachinchiqman. Piru amayuyashunllapachu: Tayta Dyustaqamatinchiq binsiyta, nishpaqa.

Tukuy imata rurashunllapa,Tayta Dyusta kushichinanchiq

23Wakingunam ninllapa: “Tukuy imamunashqanchiqtam atinchiq rurayta”,

1 10

390

i 10.26 [Salmo 24.1]

nishpa. Arí, chayshinám. Piru wakin

chiqchu, Dyuspi mas allita yuyakushpa,suqkunata animachinanchiqqa. 24Chayrisuqkunata yanapashpa, animachishpa,kawsashunllapa.llaqa imata maskashpa kawsashunchu.

25Chay plasapi tukuy ima kaqtarandishpaqam, atingi mikuyta. Chaqamikushpaqam, mana nima uchayuqchukangi. Chayri aychata randishpaqa, amatapukuyllapachu: “¿Kay aychaqachu*amitu layakunata qoshqan ichumana?” nishpaqa. 26Chaqa *DyuspaSantu Librumbim nin: “Tayta Dyusllamkay munduta, tukuy imandindarurashqa”, nishpa.i Chaymi tukuy imakaqqa Tayta Dyuspa.

27Chayri mayqan runa Jisuspimanaraq kriyiq kumbidashuptinpaywan mikunaykiqa, munashpariytaqa, riy. Piru rishpaqa, ama nimatatapushpachu, ni llakishpachu, mikuylla.28Piru mayqan runa nishuptin: “Kayaychataqam chay amitu layakunataufrindashqanllapa” nishpaqa, amamikuychu, chay nishuq amayuyanambaq: “Jisuspi kriyiqpismi chayamitu layakunata aduraykan”, nishpa.29Manam niykillapachu: Chay aychatamikushpam, chay amitu layakunataaduraykangi, nishpaqa. Ashwanmichaytaqa niykillapa, chay rikashuqkunaama yuyanambaq: Chay amitulayakunatam aduraykan, nishpa.Piru kinsapch i tapuwangiman: “¿Pablu,

kulla mana balinchu chay aychatamikunayqa? 30Chaqa noqaqam TaytaDyusta pagikushpa mikuykani. Chayshinamikuptiyqa, ¿imaraykum suq runaqaatinman niwayta: ‘Chayta mikushpaqam,mana allitachu ruraykangi’, nishpaqa?”

31(Piru noqa Pablum kayshinaniykillapa:) Amaraq mikushpa ichuupyashpa ichu imata rurashpa, puntataallita yuyay: Kayshina rurashpaqam,suqkunata ancha munani animachiyta,Tayta Dyusta alabananllapa, nishpa.32

killapa ichu ruraptikillapa, chay*isrraylinukuna ichu mana isrraylinu

kuna disanimakanman, Dyuspi amayuyakunanllapa. 33Noqaqam tukuyimata allita rurani,nata animachinaypaq, Dyuspi mas allitakriyinanllapa.llachu imata rurashpa kawsani.Ashwanmi yumbayta yanapani,paykunapis Jisuspi kriyishpa, washadukananllapa.

11 1Noqa Pablum atishqaykamanrurani,

naypaq. Chayshinallar qamkunapisnoqa kawsashqayshina kawsayllapa.

Pablum yach achikurqan *kultupi tandakaq warmikunapaq

2Kriyiq masitakuna, qamkunaqamnoqata yuyawashpa,yach achishushqayta kasuykangillapa.Chaymi alabaykillapa. 3

pismi kay kunashushqayta allitaintyindinaykillapa: Jisukristum TaytaDyusta allita kasushpa kawsan.nallar yumbay runakuna SiñurninchiqJisusta allita kasushpa kawsashunllapa.Chayshinallar warmikunapis runandaallita kasushpa kawsanqallapa.

4Qamkuna ullqokunatam kayshinaniykillapa: Umaykitaqa ama pambaychu,Tayta Dyusman mañakunaykiqa ichu Dyusnishqanda uyashpa,llapa. Chaqa umaykita pambashpaqam,Jisustaqa mana rrispitaykangichu. 5Piru

1 10 11

391

warmikuna Dyusman mañakunambaqichu Dyus nishqanda uyashpa, suqkunatawillanambaqqa, umanda pambanqa. Piruumanda mana pambashpaqam, anchapenqakuypaq,shina kanman. [Nuta: Chay unay tyimpukunapim suq warmi umanda mana pambaptinqa, nirqanllapa: Chay warmiqam suqwan suqwan puñun, nishpa.] 6Chayri suq

taqa, mas alli kanman yumbay aqchandarutunambaq. Piru chay paninchiqyuyashpa niptin: “¡Ichichín! Manammunanichu rutukayta”, nishpaqa, umandapambanqa.

7Piru manam nisisaryuchu ullqokunaumanllapata pambananqa. Chaqa TaytaDyusqam ullqota puntata rurarqan,Dyusshina yuyanambaq, chay runawanDyus kushikunambaq. Piru warmitaqamrurarqanqa, ullqokuna warminwankushikunambaq. 8Chaqa Tayta Dyusqamwarmitaqa ullqomanda rurarqan. Manamwarmimandachu ullqotaqa rurarqan.9Tayta Dyusqam warmitaqa rurarqan,ullqo sapalan kashqanrayku. Manamwarmi sapalan kashqanraykuchu,ullqotaqa rurarqan. 10Chayri warmiqaumanda pambanqa, anjilkuna chaytarikashpa, yach ananllapa: Chay warmiqamrunanda kasun, nishpa. 11Chayshinakaptimbismi, Jisuspi kriyiptinchiqqa,warmikunapis ullqokunapis anchayanapanakunchiq. Chaymi warmikunallaichu ullqokunalla kaptinqam, manaatinchiqmanchu kawsayta. 12Chaqa TaytaDyus suq ullqota rurarqan.daqam chay ullqomanda suq warmitarurarqan. Piru Dyusmi kamashqa karqan,yumbayninchiq warmikunamandanasinanchiq. Chaqa Tayta Dyusllam tukuyimata ruran.

13Mayá, qamkuna kikiki allitayuyayllapa: Chay warmikuna *kultupitandakashpa Dyusman mañakunanqam,

ancha alli umanllapata pambananllapa.14Chaqa yumbayninchiqmi allitayach anchiqllapa: Suq ullqo warmishinaancha largu aqchayuq kashpam, anchapenqakuypaq, nishpa. 15Piru suq warmiancha largu aqchayuq kashpaqa,kushikunqa. Chaqa Tayta Dyusqamchay largu aqchandaqa qorqan, umandashumaqta pambanambaq. 16Piruyumbay kay nishqayta wakinniki manamunashpa kasuwaytaqa, allitayach ayllapa:naqam chayshinalla yuyanchiqllapa.Chaqa manam suq laya kustumbriyuqqakanchiqllapachu, nishpa.

Kurintinukunam Santa Mikunata manashumaqtachu rurarqanllapa

17Tandanakushpa Tayta Dyustaalabanaykiqa, allita ruranaykimandaqamkunapura dañachinakungi. Chaymikay kartata kach amushpaqa, manaatinichu alabashuyta. 18Puntatam kaytamunani nishuyllapata: Qamkuna

kiqash, qamkunapura kuntranakungi.Chayta uyashpaqam, allipta suq partitakriyini. 19Chayshina kuntranakushpakawsaptikiqam, rikashuqkuna rinllapayach aq: Mayqannikikunam Jisuspiallipta kriyiykangillapa,kunam mana alliptachu kriyingillapa,nishpa. 20Chayshina anyanakushpaqam,mana balinchu tandanakushpa *SantaMikunata mikunaykiqa. Chaqa manaalliptaqa Jisustaqa aduraykangichu.21Chaqa qamkunaqam mikunaykillapaurasqa mana shuyanakushpachu,wakinnikiqa achkata mikungillapa,upyangillapa. Chaymi wakinnikiqamallaqna kidangillapa. Piru chaywakinnikiqam ancha mikushpa,upyashpa mach angillapa. 22Chayshinachay pubri kriyiq masinchiqkunatamana qaraptikillapaqam, ancha

1 11

392

penqakunllapa. Chayshinarurashpaqam, Dyuspa wambrangunatadisprisyaykangillapa. ¡Chayshinaruraptikiqam, qamkunataqa manaatinichu alabashuyta! Chayshinaruranaykimandaqa ¿manachu kanimapis wasikipi,kiqa?

Santa Mikunata kayshina mikushunllapa(Mt. 26.26-29; Mk. 14.22-25; Lk. 22.14-20)

23Noqaqam Siñurninchiq Jisusyach achiwashqanda qamkunatakayshina yach achishurqaqllapa: Chaytuta *Judas intrigakunan kaptinmi,Jisusqa *apustulningunawan kashpa,suq kachangata piskashpa, 24TaytaDyusman pagikurqan. Chaymandaqam,chay kachangata pitishpa, paykunataqoshpa, nirqan: “Kay kachangatamikuyllapa. Kayqam kwirpuy. Anchapadisishpam rini wañuq, qamkunatawashashunaypaq. Chayri qamkunaqakananmandapacha kayshina kachangatamikuyllapa, ama qonqawanaykillapa”,nishpa. 25Chayshina mikushpaqam,Jisusqa suq kupa *binuta piskashpanirqan: “Kay binuqam yawarniy. Noqamyawarniyta ich ashpa, mushuq *tratutaqamkunawan rini ruraq.naqa kanamandapacha kayshina binutaupyayllapa, ama qonqawanaykillapa”,nishpa. 26Chayshina chay kachangatamikushpa, chay binuta upyashpaqam,yach achikuykanchiq: “Jisukristumwañurqan washawananchiq”, nishpa.Chayshinaqam yach achikunchiqsyilumanda shamunangaman.

Bidanchiqta allichashparaq, SantaMikunataqa mikushun

27Chaqa suq runa ichu suq warmiDyusta mana kasushpa,gata mikushpa, chay binutaupyashpaqam,

baqqa asipaykanshina. Chayasipaqshinaqam ancha uchayuqnakidan. 28

gata mikushpa, chay binutaupyashpaqa, puntata shunqonchiqpaqallita yuyashun: ¿Uchayuqchu kani ichumana? nishpa. 29Chaymanda chaykachangata mikushpa, chay binutaupyashpaqa, allita yuyashunllapa:Siñurninchiq Jisuspa kwirpunmi anchasantu, nishpa. Piru mana allitachuyuyashpa mikuptinchiqqam, TaytaDyusqa ancha rin kastigawaqninchiq.30Chaymi achka qamkunaqa qeshyaqkangillapa, mana nima jwirsayuqchukangillapa. Kanan wakinnikiqamwañushqana kangillapa. 31Piru kikinnoqanchiqkuna puntata Dyuswan, runamasinchiqkunawan alliyashpa, chay*Santa Mikunata mikuptinchiqqam,

ninchiq. 32Piru mana allita rurashpamikuptinchiqqam, Tayta Dyusqakastigawanchiq, allita rurashpa, amana

nawan.33Chayraykur kuyashqay masitakuna,

tandanakushpa chay Santa Mikunatamikunaykillapaqa, suqwan suqwanshumaqta shuyanakushpa mikuyllapa.34Piru mayqanniki mallaqnashpaqa,wasikipilla mikuyllapa. Chaymandaqatandanakushpa, chay Santa Mikunatashumaqta mikuyllapa, Tayta Dyus amakastigashunambaq. Qamkunamanshamushparaqmi, wakin kusaskunataqarini yach achishuqllapa.

Suqninchiq suq layata, suqninchiq suqlayata rurashpa, Dyusta sirbishunllapa

12 1Kuyashqay kriyiqmasitakuna,munanim allita yach anaykillapa:

Dyuspa *Santu Ispiritunmi yanapawanchiq,suqninchiq suq layata, suqninchiq suq layatarurashpa, Dyuspaq trabajananchiq.

1 11 12

393

2

paqam, dijakarqayki, suqkunapandachishunan, ancha yuyakunaykimana kawsaq mana rimaq *amitulayakunapi. Chaypaqmi ancha allitayach angi. 3Chaymi kananqa munaniyach anaykillapa: Dyuspa SantuIspiritun suq runata rimachiptinqam,mana atinchu niyta: “Jisusriinfyirnuman rinqa”, nishpaqa. Chaqa

chiqqam atinchiq niyta: “Jisusmikamachikuqniy”, nishpa.

4Dyuspa Santu Ispiritunqamnoqanchiqkunata yanapawanchiq,suqkuna suq layata, suqkuna suq layatarurashpa, Dyusta sirbinanchiqllapa.Chayshina achka laya trabajadurshinakaptinchiqpismi, suq Santu Ispiritullayumbayninchiqta yanapawanchiq.5Chayshina suqkuna suq layata,suqkuna suq layata rurashpapismi,Siñurninchiq Jisustalla sirbinchiqllapa.6Chayshinallam wakinninchiq Dyuspaqsuq laya trabajuta, wakinninchiq suqlaya trabajuta ruraptinchiqpis, TaytaDyuslla pudirninwan yumbayninchiqtayanapawanchiq, tukuy chaykunatarurananchiqqa. 7Chayshinam DyuspaSantu Ispiritunqa yumbayninchiqtayanapawanchiq, yach ananchiq: “SantuIspiritum noqawan”, nishpa.Chayshinam yanapawanchiq, kriyiqmasipura yanapanakunanchiq. 8ChaqaTayta Dyusqam Santu Ispiritunwanwakinninchiqta yanapawanchiq, paypaqallita yach ashpa, suqkunatayach achinanchiq. Wakinninchiqtamchay Ispiritunwanlla yanapawanchiq,ancha yach ayniyuq kashpa, suqkunatakunananchiqllapa. 9Chay Ispiritunllamwakinninchiqta yanapawanchiq, TaytaDyuspilla tukuy shunqo yuyakunanchiq.Wakinninchiqtam chay Ispiritunllayanapawanchiq, qeshyaqkunata

kach akachinanchiq. 10

taqam yanapawanchiq, milagrukunatarurananchiqllapa. Wakinninchiqtaqamyanapawanchiq, pay niwashqanchiqtauyashpa, suqkunata ninanchiqllapa.Wakinninchiqtaqam yanapawanchiq,atinanchiq yach ayta: ¿Pitam DyuspaSantu Ispiritun yanapaykan? ¿Pitam*dyablu yanapaykan? nishpa.chiqtaqam yanapawanchiq, manayachchiqllapa. Wakinninchiqtaqamyanapawanchiq, suq laya rimaypirimashqanda,chiq. 11Chayshinam chay SantuIspiritulla pay munashqanshinayumbayninchiqta yanapawanchiq,suqkuna suq layata, suqkuna suq layatarurananchiqllapa.

Jisuspi kriyishpaqam,suq kwirpushinalla kanchiqllapa

12Kwirpunchiqpi achka laya partikunakaptimbismi,llapa. Chayshinallam yumbayninchiq,achka laya runa, warmi kashpapis,Jisukristupi kriyishpaqa,nalla paywanqa kanchiqllapa. 13Chaymi*Isrrayilmanda kashpa ichu *manda kashpa, *randishqa kriyadukashpa, ichu mana randishqa kriyadukashpapis, piru Jisuspi kriyishpa,shutikushpaqa, suq kwirpushinallakanchiqllapa. Chaqa Dyuspa *SantuIspiritun noqanchiqman shamushpaqam,shunqonchiqpi shutichiwaqninchiq,noqanchiqkunapi tiyan, Jisuswan suqkwirpushinalla kananchiqllapa.

14Piru kwirpunchiqqam suqllakashpapis, achka laya partiyuqkuna.15Mayá, ch akinchiq niwaptinchiq:“Noqaqam mana makikichu kani.Chaymi mana qamba kwirpuykichukani”, nishpapismi, chay ch akinchiqqakwirpunchiqlla. 16Ichu rinrinchiq

1 12

394

niwaptinchiq: “Noqaqam manañawikichu kani. Chaymi mana qambakwirpuykichu kani” nishpapismi, chayrinrinchiqqa kwirpunchiqlla. 17Chaqayumbay kwirpunchiq suq atun ñawillakaptin, mana rinriyuq kashpaqam,mana nimatapis uyakunchiqmanchu,¿manachu? Ichu yumbay kwirpunchiqrinrilla kaptinqam, mana nimatapismutkikunchiqmanchu, ¿manachu?18

shina yumbay partikunata rurashqakwirpunchiqpiqa. 19Piru rinrinchiqllaichu ñawinchiqlla kaptinqam, manakwirpuyuqchu kanchiqmanllapa.20Chaymi kwirpunchiqpi achka layapartikuna kaptimbis, suq kwirpuyuqllakanchiqllapa.

21Chaqa ñawinchiqqam mananinmanchu makinchiqtaqa: “Ashuykwirpuymanda. Manam nisitaykichu”,nishpaqa. Umanchiqqamch akinchiqkunata mana ninmanchu:“Manam munanichu kwirpuypikanaykiqa”, nishpaqa. 22Ashwanmi chaymas dibil partisitu ancha yanapankwirpunchiqtaqa. 23Ichu kwirpunchiqpasuq partimbaq yuyashpa: Kay partitasuqkuna rikaptinqam, anchapenqakuyman, nishpa, chay partitaqam

chiqwan, ama rikanambaqllapa. 24Piruchay mas shumaq partinchiqkunaqammana munanchu ancha kwidananchiqqa.Chayshinam Tayta Dyusqa rurawashqakanchiq, chay penqakuypaq partita mastakwidananchiqllapa. 25Chaqa TaytaDyusqam munan, kwirpunchiqpa yumbaypartinguna pulla yanapanakunan.26Chaymi suq parti nanaptinqa, tukuykwirpunchiq padisin. Ichu runakunakwirpunchiqpa suq partinda alabaptinqa,tukuy kwirpunchiq kushikun.

27Chayshinallam noqanchiqkunapisJisukristupi kriyishpaqa,

chiq paypa kwirpumba partingunakanchiqllapa. 28Chaymi Jisuspikriyiqkuna tandanakuptinchiq, TaytaDyus yanapawanchiq, achka layakarguyuqkuna kananchiqllapa.Puntatam yanapan, *apustulningunakananllapa. Chaymandaqam yanapan,kay laya sirbikuqningunapis kananllapa:paypaq *rimaqkuna, *SantuLibrunmanda yach achikuqkuna,milagrukunata ruraqkuna,nata kach akachiqkuna, suqkunatayanapaqkuna, kriyiq masingunatashumaqta kamachiqkuna, manaintyindiq rimaykunata rimaqkunapiskananllapa. 29Piru Tayta Dyusqam

chiq, apustulnin ichu paypaq rimaqkananchiqllapaqa.ninchiqtachu yanapawanchiq,yach achikuqkuna kananchiq ichumilagrukunata rurananchiq, 30ichuqeshyaqkunata kach akachinanchiq,ichu mana yachnata rimananchiq. Manamyumbayninchiqtachu yanapawanchiqqa,chay suq rimaykunapi nishqandaintyindichinanchiq. 31Chayri TaytaDyusman mañakushunllapa, chay masallin karguyuqkuna kananchiq.Piru kananqam rini

yach achishuqllapa, yumbay chaykargukunamanda mas alli kayshinarurananchiqllapa.

Yumbay rurashqanchiqmandam mastabalin, suqkunata kuyananchiqllapa

13 1Noqa runakunapa, anjilkunaparimayningunapi atishpa

rimayta,paqam, mana nimapaqpis balinichu.Ashwan suq pandirita sh ilyaykaqshinaichu suq tambur kunyaykaqshinallamkani. 2Chayshinallam *Dyuspaq rimaqkashpa, ancha yach ayniyuq kashpa,

1 12 13

395

Dyuspa mas trabajus yuyayningunapaqallita intyindishpapis, piru suqkunatamana kuyashpaqam, mana nimapaqpisbalinichu. Kanan Tayta Dyuspi anchayuyakushpa, payman mañakushpa, suqatun qaqa suq laduman rinambaqqa,piru suqkunata mana kuyashpaqam,mana nimapaqpis baliymanchu.3Chayshinallam tukuy imaykunatapubrikunata qoshpa ichu Dyustakuntraqkunaman intrigakashpa,

llapa, piru suqkunata manakuyashpaqam, yanqa padisiykani.Chaqa chay rurashqayqam manabalinmanchu Dyuspaqqa.

4Piru suqkunata allipta kuyashpaqam,paykunawanqa mana piñakunchiqchu.Ashwanmi kushikushpa, paykunatayanapanchiqllapa.chiqchu ni alabakanchiqchu niafaniruyanchiqchu. 5

duchu kanchiq, ni noqanchiqpaqllachutukuy imata munanchiq,chiqchu, ni binganakunchiqchu. 6Runamasinchiq maluta ruraptinqam, manakushipanchiqchu. Piru allita rurashpa,allip kaqta rimaptinqam, anchakushikunchiq. 7

paqam, ima maluta rurawaptinchiqpis,paykunataqa agwantanchiq. Chay

paqam, mana daschu kriyinchiq.Ashwanmi paypiqa mana shaykuqyuyakunchiq.

8Achka laya baliq kusaskunamrinllapa ushyakaq. Chaqa Jisukristushamuptinqam, manana nisisaryuchurin kaq, Dyuspaq rimaqkuna kanambaq,ni suq laya rimaykunapi rimaqkunakanambaqqa. Tukuyyach ashqanchiqpismi manana rinchubaliq. Piru tukuy tyimpumi ancha rinbaliq kuyanakunanchiq. 9Kananqammanaraq ancha allitaqa Dyuspaqqa

yach anchiqllapachu. Manaraqmi ni paynishqanda ancha allitaqayach achikunchiqchu. 10Piru Jisukristushamuptinqam, yumbayninchiq anchaallita rinchiqllapa yach aq Dyuspaqqa.Chaymi manana nisisaryuchu rin kaq, nipitapis paypaq yach achinanchiqqa.

11Wambrallaraq kashpaqam, suqwambrashina rimashpa, yuyashpa,yach ashpa, kawsarqay. Piru atunnakashpaqam, manana chay wambrakashqayshinachu kawsani. 12

llam kanangaman chaywambrakunashina kashpaqa, TaytaDyuspaqqa manaraq allitachuyach anchiqllapa. Manchu suq salqaispijupi qaqllanchiqta chapashpaqa,salqetatalla rikanchiq. Chayshinallamkananqa ashlitatalla yach anchiqJisuspaqqa. Piru pay shamuptinqam,ancha allita rikanakushpa, payriqsiwashqanchiqshina, paytapis anchaallita rinchiqllapa riqsiq. 13Kanan tukuytyimpum Jisuspi rinchiq kriyiq. Tukuytyimpum paypi rinchiq yuyakuq:Paywanmi rini kawsaq nishpa. Tukuytyimpum payta, kriyiq masinchiqkunatarinchiqllapa kuyaq. Piru chaykimsamandam suqnin masta balinrurananchiq.kunanchiq.

Kayshinam Dyuspa Santu Ispiritunyanapawanchiq, mana intyindishqanchiq

rimaykunata rimananchiq

14 1Chayri atishqanchiqkaman allitakuyanakushpa, kawsashunllapa.

Dyusman mañakushumbis,chiq, suqninchiq suq karguyuq, suqninchiqsuq karguyuq kashpa,chiq. Piru chay suq kargukunamandarmasta mañakushunllapa, *Dyuspaqrimaqkuna kananchiqllapa. 2Chaqa chaymana intyindishqanchiq rimaykunapirimashpaqam, Tayta Dyuswanlla

1 13 14

396

parlaykanchiq.kunam mana nimatapisintyindiwanchiqchu. Ashwanmi *DyuspaSantu Ispiritumba pudirninwan chay manaintyindiypaq kusaskunata Dyustallaniykanchiq. 3Piru Dyuspaq rimaqkuna payparlachishqanda willashpaqam, suqkunatakunswilashpa, animachinllapa, Dyuspi masallita yuyakushpa kawsananllapa. (Chaqa

chiqpi.) 4Chay mana intyindiypaq rimaytarimaqqam pay kikinlla animakan: Manaintyindishpapismi,qanda rimaykani, nishpa. Piru Dyuspaq

chiqpi willashpaqam, yumbayninchiqtaanimachiwanchiq, Dyuspi mas allitayuyakunanchiq.

5Noqapaqqam alli kanman, yumbayniki

killapa. Piru mas allim kanman,

qanda rimayninchiqpi rimanaykillapa.Chaqa Dyuspaq rimaqkunaqam masta

mandaqa. Chayri suq kriyiq masinchiqmana intyindishpa, suq rimaypirimaptinqa, suq kriyiq masinchiqqa allitaintyindichikunqa chay rimashqanda, SantuIspiritu yanapaptin. Chayshina yumbaykriyiq masinchiqkunata intyindichiptinqa,Dyuspi mas allita rinllapa yuyakuq.6Chayri kriyiq masitakuna, noqashamushpa qamkunata watukushuq, manaintyindiypaq rimaypi imata nishushpaqam,mana nimatapis yach achishuymanchu.

chiqpi nishushpa, ichu suq yach aykunataintyindichishushpa, ichu *Dyuspa SantuLibrunmanda yach achishushpaqa, masallita yach achishuyman qamkunataqa.

7Chayshinallam suq runa kinata ichu

tinqa, mana yach anchiqchu: ¿Mayqantunadatam waqachiykan? nishpaqa.

8Ijirsitupi *kurnitata mana allitawaqachiptinqam, suldadukunaqa manayach anqallapachu rinambaq pilyaqqa.9Chayshinallam noqanchiqkunapistandanakushpa, mana intyindiypaqrimayta rimaptinchiqqa, mana ni pipisyach anmanchu:chiq? nishpaqa. Chayshina manaintyindiwaptinchiqqam, yanqarimaykanchiq. Chaqa wayrawanshinamparlaykanchiq. 10Kay mundupiqamancha achka rimaykuna kan. Chayrimaykunaqam ancha balin runakunakada *nasyumbi intyindichinakunan.11Piru suq runa mana yach ashqanchiqrimaypi imata niwaptinchiqqam,furastiru runapaq riqsinchiq, ¿manachu?Chayshinallam paypis noqanchiqkunatafurastirupaq riqsiwanchiq. 12

naqam ancha munangillapa DyuspaSantu Ispiritun yanapashunambaq,ancha allita trabajanaykillapa Dyuspaq¿manachu? Piru mayqanniki Dyuspaqtrabajashpaqa, ancha munayllapa kriyiqmasinchiqkunata animachiyta, Dyuspimas allita yuyakunanllapa.

13Chayri mana intyindiypaq rimaypirimashpaqa, Dyusman mañakushun,chay rimashqanchiqta chay uyaqkunaparimaynimbi ninanchiq, paykunapisintyindinambaq. 14Chaqa manaintyindiypaq rimaypi Dyusmanmañakushpaqam, *ispiritunchiqwanllapayman mañakuykanchiq. Piruyuyayninchiqwanqam mana nimatapisintyindiykanchiqchu: ¿Imatam niykani?nishpa. 15¿Imashinam Tayta Dyusmanmañakushun? Ispiritunchiqwanmañakushpa, mana intyindishpa, tukuyyuyayninchiqwambis mañakushun,allita intyindinanchiq. Chayshinaispiritunchiqwan kantashpa,chiqwambis kantashun, allitaintyindinanchiq. 16Chaqa Tayta Dyustaispiritunchiqwanlla alabaptinchiqqam,

1 14

397

j 14.21 [Isaías 28.11,12]

yumbay uyawaqninchiqqa mananimatapis intyindinmanllapachu.Chaymi mana atinqallapachu pullanchiqTayta Dyusta alabayta: “¡Chayshinakanqa!” nishpaqa. 17Chayshina manaintyindiypaq rimaypi Tayta Dyustapagikushpaqam, kinsapch i anchashumitaqta pagikuykanchiqman. Piruyumbay chay uyawaqninchiqtaqammana nimatapis animachiykanchiqchu,Jisuspi mas allita kriyinanllapa.

18Tayta Dyus yanapawaptinmi,noqaqa yumbay qamkunamanda mastarimani chay mana intyindiypaqrimaykunapi. Chaymi Tayta Dyustaancha pagikuni. 19Piru kriyiqmasinchiqkunawan tandakashpaqam,mana balinchu chay mana intyindiypaqrimaykunapi rimanaypaqqa. Chaqa10.000 palabrakunata chay rimaykunapirimanaymandaqam, masta balin sinkupalabritastalla yach achikunaypaq chayuyakuqkunapa rimaynimbi, paykunaallita yach akunanllapa.

20Masitakuna, amar qawch ukayllapachu, maluta ruranaykillapa.Ashwanri wambrakunashina kayllapa,ama maluta ruranaykipaq. Piru TaytaDyuspaqqar yachshina kayllapa. 21Chaymi Tayta DyusSantu Librumbi nin: “Kay *manmi suq nasyungunamanda rinikach amuq suq laya rimaykunapirimaqkunata, noqapaqyach achikunambaq. Piru paykunanoqapaq yach achikuptimbismi, kaynasyumbi tiyaqkunaqa manarinllapachu kasuwaq” nishpa.j 22

shina Tayta Dyus yanapawaptinchiq,mana intyindiypaq rimaykunatarimananchiqqam, Jisuspi manakriyiqkuna chay rimaykunatauyashpaqa, rinllapa qemikaq uyakuq:

“¿Imashinataq waq rimaykunapiqarimaykanllapa?” nishpa. Piru TaytaDyus niwashqanchiqta, rimayninchiqpiklarituta niptinchiqqam, kriyiqmasinchiqkuna qemikashpa, rinllapaallita uyawaqninchiq.

23Piru kriyiq masinchiqkunawantandanakushpa, yumbay qamkuna mana

kiqam, suq runa mana kriyiq ichu suqruna Dyuspaq mana allita intyindiquyashushpa, yuyanman: Waqkunaqamlukukuna, nishpa. 24

kipi Dyus parlachishushqandawillaptikiqam, suq runa mana kriyiqichu suq runa Dyuspaq mana allitaintyindiq willashqaykita uyashpaqa,rinna intyindiq: Ancha uchayuqmi kani,nishpa. 25Chaqa Dyuspa SantuIspiritunqam rin parlachishuq chay

qanda. Chay yuyashqambaqwillaptikiqam, chay mana kriyiqqaqonqorikushpa, Tayta Dyustaadurashpa, rin niq: “Allibmi Dyusqapaypi kriyiqkunawan kashpa,yanapaykan, yuyashqaytayach ananllapa”, nishpa.

Tandanakushpaqa kayshina shumaqtatukuy imata rurashunllapa

26Kriyiq masitakuna, chaykunatayach ashpaqa,llapa? Qamkuna tandanakuptiki,wakinnikiqa kantanqa. Chaymandaqawakinnikiqa *Dyuspa SantuLibrunmanda yach achikunqa.Chaymandaqa wakinnikiqa Tayta Dyusparlachishushqanda suqkunatawillanqa. Chaymandaqa wakinnikiqasuq mana intyindiypaq rimaypirimanqa. Chaymandaqa wakinnikiqachay mana intyindiypaq rimaypi

1 14

398

nishqanda intyindichinqa. Tukuychaykunataqar rurayllapa, Jisuspi kriyiqmasinchiqkuna Dyuspi mastayuyakushpa kawsananllapa. 27Pirutandanakushpaqa, ama rimayllapachumana intyindiypaq rimaykunapillaqa.Ashwan munashpa chayshinarimaytaqa, ishkay ichu kimsalla suqpasuqpa rimanqallapa. Piru suq kriyiqmasinchiq chay rimashqanda yumbayqamkunata intyindichishunqa. 28Piru

nambaq, mana balinchu qamkunapañawpaykipi rimanambaq chay manaintyindiypaq rimaykunapiqa. Ashwanrishunqomba ukumbilla TaytaDyuswanlla chayshina parlanqa.29Chayshinallar Dyuspa *Santu Ispiritunqamkunata yanapashuptin Dyusparlachishushqanda suqkunatawillanaykiqa, ishkay ichu kimsallachayshina willayllapa. Suqnikikunaqarancha allita uyayllapa yach anaykillapa:¿Alliptachu Dyus parlachishqandawillaykan ichu mana? nishpa. 30PiruDyuspa Santu Ispiritun suq tiyaykaqkriyiq masinchiqta yanapaptin, Dyusparlachishqanda willanambaqqa, chaypunta rimaykaqqa niykashqanda dasushyanqa, chay tiyaykaqtapis partindaqonambaq. 31Chayshina Dyuspa SantuIspiritun qamkunata yanapashuptin,Dyus parlachishushqanda willanaykiqa,suqpa suqpa shumaqta willayllapa.Chaqa chayshina willaptikillapam,yumbay kriyiq masinchiqkuna TaytaDyusmanda allita yach akushpaqa,ancha animakanqallapa. 32

tinchiqqam, Dyuspa Santu Ispiritunqamunan, noqanchiqkuna allitasujitakashpa,washqanchiqta willananchiq. 33ChaqaTayta Dyusqam manash uqyachiwanchiqchu. Ashwanmimunan, Jisuspi kriyiqkuna suqwan

suqwan shumaqtayach achinakunanchiq.

kuna rurashqanshina, 34warmikunaqayach achikuq runakunata rrispitashpa,uyarap (uyara) uyakunqallapa. Manambalinchu warmikuna *kultupi kashpatapukunanqa. Chaqa Tayta Dyuspaliynimbim nin:nataqa ama kamachinqachu. Ashwankasunqallapa, nishpa. 35Chayri imatapismana allita intyindishpaqa, wasimbiqosanda tapunqa. Chaqa manam

nanqa.36Kurintinu kriyiq masitakuna,

*Jisuspa shumaq nutisyanqam manapuntataqa shamurqanchu qamkunaman.Manam qamkunallachu Jisuspiqakriyishqallapa kangi. 37

niki yuyashpa: Noqaqam *Dyuspaqrimaq kani. Chaymi paypa SantuIspiritun ancha yanapawan, nishpaqa,allita yach ayllapa: Jisukristum Pablutakamachishqa,napaq iskibrinambaq, nishpa. 38Pirumayqan runa kay iskibrishushqaytamana munaptin kasuytaqa, paytaqa amakasuyllapachu.

39Chayri kuyashqay masitakuna,

nambaq, chay nishushqanda suqkunatawillanaykillapa. Chayshinalla chaymana intyindiypaq rimaykunapirimaqkunatapis dijayllapa chayrimaykunapi rimanambaq. Amaarkayllapachu. 40Piru qamkunatandanakushpa Dyusta aduranaykiqa,ama sh uqyashpachu, ashwan tukuyimata shumaqta rurayllapa.

Jisukristu wañushpam kawsamurqan

15 1Kriyiq masitakuna, munanimchay yach achishushqay

*

1 14 15

399

llapa. Chaqa chay shumaq nutisyatakanangaman mana shaykuq kriyishpakawsaykangillapa. 2Chaymi kayyach achishushqayta mana shaykuqkriyiptikillapaqa, Tayta Dyusqawashashushqallapa. Piru mana alliptakriyiptikiqam, mana rinchu washashuq.

3Noqaqam chay ch askishqay shumaqnutisyata qamkunata yach achishurqaq,*Dyuspa Santu Librumbi nishqanshina:Jisukristum wañurqan,manda pirdunawananchiq. 4KananJisusta wanchishpa pambaptinllapam,

murqan. Chaqa Dyuspa SantuLibrumbiqam chayshina nin. 5

daqam Jisukristuqa puntata rikakurqan*apustul Pidruman. (Pidrullam Sifaspisshutin.) Chaymandaraqmi yumbayapustulninmanqa rikakurqan.6Chaymandaqam rikakurqan mas di 500

qanman. Chay kriyiq masinchiqrikaqkunaqam wakinqa kay kartataiskibrishqay diyakaman kawsaykanraq;wakinqam wañushqallapana.7Chaymandaqam Jisukristuqa*Jakubuman rikakurqan. (JakubullamSantyagupis shutin.) Chaymandaqamyumbay apustulningunamanrikakurqan.

8Ultimupiqam achka tyimpumandaJisusqa noqa Pabluman rikakurqan. Pirupaypi kriyiptiyqam, yumbaypaq suqwambra mana diyambi nasishqashinakarqay. 9Chaymi noqaqa yumbayapustulmandaqa mana nimapaqbalinichu. Chaqa Jisuspi manaraqkriyishpaqam,nata ch iqnishpa wanchirqay. Chaymimana ni balinichu “Apustul Pablu”niwananllapa. 10Piru chay layakaptiypismi, Tayta Dyusqa anchakuyawashpa akrawashqa, apustulninkanaypaq, pay nishqanda

yach achikunaypaq. Chaymi yumbaychay apustul masiykunamanda mastayach achikushqa kani. Piru Tayta Dyusmana yanapawaptinqam, manaatinaytachu nimatapisyach achikuytaqa. 11Chaymi igwalllakashqa ichu noqa ichu chay suq apustulmasiykuna Jisuspa shumaq nutisyandayach achikushqayqa. Chay shumaqnutisyata uyashpam, kriyishqallapakangi.

Wañuqkunam rin kawsamuq12Noqaykunaqam yach achishushqa

kani: “Jisukristum wañushqanmandakawsamushqana”, nishpa. Chayshinayach achishuptiyqa, ¿imaraykutaqwakinnikiqa rimangillapa:naqam mana rinchu kawsamuq”,nishpaqa? 13Chaqa wañushqakunamana kawsamuptinqam, Jisukristupis

nandachu. 14Piru Jisukristuwañushqanmanda mana kawsamushqakaptinqam, noqaykuna paypaqyach achikushqayqa mana nimapaqbalinmanchu. Chayshinallam qamkunaJisuspi kriyishqaykillapa mana nimapaqbalinmanchu. 15Chayshina wañuqkunamana kawsamuptinqam, noqaykunaqaancha ingañakuqkuna kaymanllapa.Chaqa noqaykunaqam yach achikushqakani: “Tayta Dyusmi Jisukristutawañushqanmanda kawsachimushqa”,nishpa. 16Piru wañushqakuna manakawsamuptinqam, Jisukristupis manakawsamunandachu. 17ChayshinaJisukristu mana kawsamushqakaptinqam, noqanchiqkunaqauchayuqlla kanchiqmanllapa. Chaqayanqam paypi kriyishqallapakanchiqman. Chayshina kaptinqam,Tayta Dyusqa uchanchiqmandaqa manapirdunawanchiqmanchu. 18Chaywañushqa kriyiq masinchiqkunapismi

1 15

400

Tayta Dyuswanqa syilupiqa manatiyaykanmanchu. Chaqa paykunapismichingashqana kanmanllapa. 19Chaymiwañushpa, manana kawsamunanchiqkaptinqa, ¿imapaqtaq balinman

chiqqa? Chayshina kaptinqam, yumbayrunakunamanda mas llakipaypaqkanchiqmanllapa.

20

daqa allipta kawsamurqan. Chaqayumbay runa Tayta Dyuspi kriyishpawañuqkunamandam, Jisusqa puntatakawsamurqan. Chaymi payqa achkakusichapa punta partinshina. 21Chaqachay punta runa *Adanmi Tayta Dyustamana kasushqanrayku wañurqan.Chaymi yumbay noqanchiqkunapisrinchiq wañuq. Piru Jisukristu TaytaDyusta kasushqanraykum,manda kawsamushqa. Chayminoqanchiqkunapis rinchiqllapakawsamuq. 22Chayshina Adamba karuwillkanguna kashpam, yumbayninchiqwañunchiq.paqam, paypa wambranshina kashpa,wañushqanchiqmanda rinchiqllapakawsamuq. 23Piru Tayta Dyusmi munan

nambaq. Chaymi Jisusta puntatakawsachimurqan,manda payqa achka kusichapa puntapartinshina kanambaq. ChaymandaqamJisukristu syilumanda shamuptin, paypikriyiqkunapis wañushqanchiqmandakawsamushpa, chay achka kusichashinarinchiqllapa kaq. 24Chaymi kay pachaushyakanambaq kaptinqa, Jisukristushamushpa, tukuy laya kamachikuq*dyablukunata, awturidarkunata rinbinsiq. Chayshina binsishpaqam, TaytaDyusta tukuy imata rin intrigaq, paynakamachinambaq. 25Piru Taytanmanintrigakunangamanmi, Jisukristuqatukuy imata rin kamachiq, chay

chshina binsinangaman. 26Chayshinabinsishpaqam, wañushqanchiqmandarin kawsachiwaqninchiq, amana nunkawañunanchiqllapa. 27Chaqa TaytaDyusqam Jisusta ancha pudirniyuqtarurashqa, tukuy imata kamachinambaq.Chaymi Tayta Dyusqa tukuy imakaqkunata rin kamachiq, Churin Jisustakasunanllapa. Piru *Dyuspa SantuLibrumbi chayshina nishqanqam manamunanchu niyta: “Tayta DyuspismiChurin Jisusta rin kasuq”, nishpaqa.28Ashwanmi Tayta Dyusqa rinkamachikuq, tukuy ima Jisukristutakasunambaq. Chaymandaqam Jisusqa,Tayta Dyuspa Churin kashpa, Taytandatukuy imapi rin kasuq. Chayshinam

kuqqa.29Chayraykum yach anchiqllapa:

Yumbay wañuqkunam rin kawsamuq,nishpa. Chaqa wañuqkuna manakawsamuptinqa, ¿imapaqmi balinmanwakinguna shutikunanllapa chaywañushqakunapaq? [Nuta: Kinsapch i

pachu wañurqan. Chaymi suq kriyiq masingunapaykunapa rrimplasun shutikurqanllapa.]30Chayri wañushqanchiqmanda manakawsamunanchiq kaptinqa, ¿imapaqmibalin ancha padisishpa Dyuspaqyach achikunanchiq? 31Chaqa tukuydiya ch iqniwaqkunam munanllapawanchiwayta. Piru ancham kushikuni,yach ashpa: Qamkunash Siñurninchiq

kangillapa, nishpa. 32Chaymi I sullaqtapi chay ch iqniwaqkunaqa saqra

warqan. Piru wañuqkuna manakawsamunan kaptinqach i, yanqapadisishqa kayman, ¿manachu? Masallich i kanman kawsashpa, tukuylayata mikunanchiq, upyananchiq,

1 15

401

k 15.45 [Génesis 2.7]

bwina bidata pasananchiq: “Qayamrinchiq wañuq”, nishpa. (naqam allipta rinllapa kawsamuq.)

33Chayri ama dijakayllapachu, chayingañakuqkuna ingañashunanqa. Chaqarunakuna nishqanshina: Mana allinrunakunawan purishpaqam,shina rinchiqllapa kawsaq. 34Chayri¡allitana yuyashpa, allita rurayllapa!

pachu! Chaqa wakinnikiqam Tayta

llapa. Chaymi chayshinaqa niykillapa,qamkuna Dyuspi mana yuyakuqkunapenqakushpa, “ancha uchayuqmi kani”,ninaykillapa.

Wañuqkunam kayshina rin kawsamuq35Kinsapch i qamkuna kayshina

tapuwangiman: “Wañushqakunaqa,¿imashinaraq kawsamunqa?Kawsamushpaqa,yuqraq kanqallapa?” nishpa.36Chayshina tapuwashpaqam, anchatuntukuna kangimanllapa. Manchu suqsimillata tarpuptikiqa, mananasimillallachu kidan. Ashwanmi chaysimillamandaqa wiñanna suq atunplanta. Piru chayshina wiñaptinmi, chaysimillaqa ismushpa chinganna. 37

shinam chay triguta ichu suq layasimillata tarpuptinchiqqa, chayplantataqa mana tarpunchiqchu;ashwanmi simillatalla tarpunchiqqa.38

chiqqam, Tayta Dyuslla wiñachin paymunashqanshina. Mayqan laya simillatatarpuptinchiqpismi, chay simillawiñashqan plantandalla wiñachin.

39Piru kay pachapi tukuy imakawsaqqam mana igwalchu. Chaqarunakunaqam suq laya kwirpuyuqkanchiqllapa; animalkunaqam suq laya

kwirpuyuqkuna, pishqokunapismi suqlaya kwirpuyuqkuna, piskadupismi suqlaya kwirpuyuq. 40Chayshinallam

nawanqa mana igwalchukwirpungunaqa.naqam suq laya shumaqkwirpuyuqkuna.naqam suq laya shumaq kwirpuyuqkunakanchiqllapa. 41Rupayqam manallipyanchu killashinaqa. Killapismimana llipyanchu lusirushinaqa. Yumbaylusirupismi mana llipyanchu suqlayatallaqa.

42Chayshinallam noqanchiqkunapisrinchiqllapa kaq. Wañuptinchiqqam kay

chiqqa, chay simillashina ismushpa,allpapaqna rin tikrakaq.chiqmanda kawsamushpaqam, suq layakwirpuyuqna kashpa, manana nunkarinchiqllapachu wañuq. 43Chaqawañuptinchiqqam, kay qeshyaylintukwirpunchiqta pambanllapa. Pirukawsamushpaqam, suq mushuq shumaqkwirpuyuqna kashpa,llapa. Wañuptinchiqqam kay manajwirsayuq kwirpunchiqta pambanllapa.Piru kawsamushpaqam, ancha jwirsayuqkwirpuyuqna rinchiqllapa kaq. 44Kayaychamanda kaq kwirpunchiqtam rinllapapambaq. Chaymandaqam Dyuspa *Santu

chiq, anaq syilupina kawsananchiqllapa.Chaqa kay pachapi kawsananchiqqamaychamanda kwirpuyuq kanchiqllapa. Pirusyilupi kawsananchiqqam suq layakwirpuyuq rinchiqllapa kaq.

45*Dyuspa Santu Librumbim nin: “TaytaDyusmi chay punta runa *Adandaallpamanda rurashpa, kawsachirqan”,nishpa.k Piru Jisukristum mushuqAdanshina kashpa, Santu Ispiritunwan

1 15

402

l 15.54 [Isaías 25.8] m 15.55 [Oseas 13.14]

kawsachiwanchiq. 46Puntatamaychamanda kwirpuyuq nasinchiqllapa.Chaymandaqam mushuq laya kwirpuyuq,mushuq ispirituyuq rinchiqllapa nasiriq,syilupi kawsananchiqqa. 47Tayta Dyusmichay punta runa Adanda allpamandarurarqan, kay allpapi kawsanambaq.Chaymandaqam Siñurninchiq Jisukristusyilumanda shamurqan kay pachaman,mushuq Adanshina kanambaq. 48Tukuyrunakunaqam Adamba karu willkangunakashpa, Adanshina kay allpamandakanchiqllapa. Piru Jisuspi kriyishpaqam,payshina syilumanda rinchiqllapa kaq.49Kay pachapi nasishpaqam, Adanshinaallpamanda kwirpuyuq kanchiqllapa. Pirusuq diya kawsamushpam, Jisukristushinasyilumanda kwirpuyuq rinchiqllapa kaq.

50Chaymi kriyiq masitakuna, munanikayta nishuyllapata: Kay wañuq

pachu Dyuswan kawsaytaqa. Chaqa kaykwirpunchiqqam das ushyakan. PiruDyusqam mana nunka ushyakanqachu.51Manaraq pipis yach ashqandammunani nishuyllapata:ninchiqqa rinchiqllapachu wañuq. PiruJisukristum yumbay paypi kriyiqkunatamushuq kwirputa rin qowaqninchiq,52ultimu *kurnitata waqachiptin. Chaqachay kurnitata waqachiptinqam, Jisuspikriyiq wañuqkunaqa das rinllapakawsamuq,llapa. Chay urasllam paypi yumbaykriyiq kawsaqtapis das rin qoq mushuqkwirputa. 53Chaqa wañuq kwirpuyuqkaptinchiqmi,ninchiq, mana nunka wañuq kwirpuyuqkananchiqllapa.

54Kay wañuq kwirpunchiqtadijashpam, mushuq laya kwirpu mananunka wañuqta rinchiqllapa ch askiq.Chay tyimpupim, rinna kumpliq Dyuspa

Santu Librumbi kayshina nishqan:“Tayta Dyus wañuyta chingachiptinmi,manana nunka rinchiqllapachu wañuq”,nishpa.l 55Dyuspa Santu Librumbiqamnimbis:shunchu. Ama nimapaqpis llakishunchu:Rini wañuq”, nishpaqa.m 56*Muysispa

raykum ancha uchayuq kanchiqllapa.Chaymi wañunchiqllapa. 57Piru

raykum, Tayta Dyusqa dyablutabinsishpa,washqa kanchiq. Chayri paytaqa anchapagikushunllapa.

58Chayraykur kuyashqay masitakuna,Siñurninchiq Jisuspi yuyakushpa, manashaykuq tukuy diya paypaq mastatrabajashunllapa. Chaqa allitamyach anchiqllapa: Siñurninchiq Jisusmirin yanapawaqninchiq, ama yanqaimatapis paypaq rurananchiqllapa,nishpa.

Pablum kurintinukunata animachirqanufrindananllapa, kriyiq masingunata

yanapananllapa

16 1Mayá, kananqa yuyashunllapachay mana nimayuq kriyiq

masinchiqkunapaq,chiqllapa. Noqaqam chay *prubinsyaGalasyapa llaqtangunapi tandakaqkriyiq masinchiqkunata nishqa kani:“Kayshinar chay ufrindata surqoyllapa”,nishpa. Chayshinar qamkunapis chayufrindata surqoyllapa. 2Chayri kadasimana ganashqaykimanda suq partitaakrayllapa,killapa. Chaymandaqam noqaqamkunaman ch ayamuptiyqa, manananisisaryuchu kanqa chay ufrindatatandanaykillapa. 3Allin kriyiqmasinchiqkunata akrayllapa, chay

1 15 16

403

llapa. Noqaqam qamkunamanch ayashpaqa, chay akrashqaykikunatarini qoq kartakunata, Jirusalimbi tiyaqkriyiq masinchiqkunaman apananllapachay tandashqayki ufrindakunata. 4Ichumas alli kaptin, noqapis rinaypaqJirusalinmanqam, paykunaqa noqawanpulla rinqallapa.

Pablum yuyarqan Kurintu llaqtaman riyta5Qamkunaman shamuqshinaqam

puntata rini watukuq chay prubinsyaMasiduñapi tiyaqkunata. Chayshinawatukushpaqam,kiman ch ayamushaq. 6Kinsapch i chayllaqtaykillapapi qamkunawan suqtyimpupaq kidashaq. Paqtar tukuy chaytamya tyimputa chay llaqtaykipiqamkunawan pasashaq. Chayshinaqamkunawan kidaptiymi,llapa imitawan yanapawayta, suqllaqtakunaman rinaypaq. 7Piru TaytaDyus munaptinqam, ancha munaniqamkunawan kidayta suq tyimpupaq.Chaqa manam munanichu pasaqshinallayumbaynikita rikashuytaqa. 8Piru kaydiyakunaqam kay I su llaqtapilla rinikidaq chay *Pintikustis fyistadiyakaman. 9Chaqa kay llaqtapi achkarunakuna kuntrawaptimbismi, TaytaDyusqa ancha yanapawaykan, achkarunakunata yach achinaypaq, Jisuspikriyinambaqllapa.

10Masanchiq Timutiyu qamkunamanshamuptinqa, shumaqta ch ayachiyllapa,ama nimapaq llakishpa qamkunawankushikunambaq. Chaqa paypisminoqashina Siñurninchiqpa *shumaqnutisyanda yach achikun. 11Chayri ama nimayqannikipis disprisyayllapachu. Ashwanyanapayllapa, kushikushpa noqamankutimunambaq. Chaqa noqaqam wakinkriyiq masinchiqkunawan kaypi pullaTimutiyuta shuyaykanillapa.

12Noqaqam masanchiq Apulustaancha rrugashqa kani, chay kriyiqmasinchiqkunawan qamkunamanshamunan watukushuq. Piru kaydiyakunaqam manaraq munanchushamuyta. Paqtar lugarnin kaptin, suqtyimpumanda rin shamuq.

Pablum dispidikarqan13Allita kwidakashpa,

kashpachu, Jisuspi allita yuyakuyllapa.Ama nimatapis manchashpachu,ashwan ancha jwirti runakuna kayllapa,Dyusta kasunaykillapa. 14

kushpar, tukuy imata rurayllapa.15Masitakuna, qamkunaqam

yach angillapa: Kay Akaya *prubinsyapimanaraq ni pi Jisuspi kriyiptinllapam,masanchiq Istifanaslla tukuy ayllunwanJisuspi puntata kriyishqallapa.Chayshina kriyishpaqam, kriyiqmasinchiqkunata ancha yanapashpakawsanllapa. 16Chaymi munani,napis chay laya yanapashuqkunataallita kasunaykillapa, Tayta Dyuspaqtrabajashqanrayku.

17Ancham kushikunipis chaymasanchiq Istifanas, masanchiqFurtunatu, masanchiq Akaykuwanwatukuwashqanrayku. Chaqa yumbay

pismi, chay kimsa masanchiqkunarrimplasuykillapa shamushqallapawatukuwaq. 18Paykunaqam qamkunataanimachishushpa, noqatapis anchaanimachiwashqa, Tayta Dyuspi anchaallita yuyakunaypaq. Chayri chay layamasanchiqkunata ancha alabashunllapa.

19Kay prubinsya Asyapa llaqtangunapitandakaq kriyiq masinchiqkunamqamkunata napaykushungi. MasanchiqAkilaspismi warmin Prisilawannapaykushungi. Paykunapa wasimbitandakaq kriyiq masinchiqkunapismiJisuspa shutimbi napaykushungi.

1 16

404

20Tukuy kaypi kaq kriyiq masinchiqpisqamkunata napaykushungi. Chayshinaqamkunapis tandanakushpaqa, suqwansuqwan ancha rrispitanakushpa,*muchanakushpa napaykunakuy.

21Kay partitallam noqa Pablu kikiymakiywan iskibrishpa napaykuykillapa.

22Piru mayqan runa SiñurninchiqJisukristuta mana nimatapiskuyaptinqar, chay runataqa *dyabluta

intrigashun, kastigadu kashpa,chinganambaq.¡Siñurninchiq Jisukristu shamunqa!23Ancham mañakuni, Siñurninchiq

Jisukristu qamkunata yanapashunan.24Kriyiq masitakuna, Jisukristupikriyishqanchiqraykum anchakuyashushpa, kay kartata kach amuni.(Kaytallam iskibriykillapa.) Chayshina

kanqa.

1 16

405

APUSTUL SAN PABLUM SUQ KARTATA KACH ARIRQAN

KURINTU LLAQTAPI TIYAQKUNAMAN(2 KURINTYUS)

¿Pitaq karqan San Pabluqa? Liyishunllapa chay punta parti Rrumanusta, mastayach ananchiq *San Pablupaq.

¿Pikunamanmi iskibrirqan kay librutaqa? Iskibrirqanmi Kurintu llaqtapi tandakaqkriyiqmasingunaman. Liyishun punta parti 1 Kurintyusta, masta yach ananchiqkurintinukunapaq. Liyishun Ichus 18.1-18, yach ananchiq Pablu Kurintupi rurashqambaq.

¿Imaraykum iskibrirqan kay librutaqa? Pabluqam chay punta kartata Kurintumankach ashpa, kurintinu kriyiqmasingunata anyarqan, Dyustamana allita kasushpa, suq anchauchayuqta dijaptinllapa tandakanambaq paykunawan. Paykunatam nirqambis: “Dasmi rinishamuq qamkunata watukushuq”, nishpa. Piru payqammana daschu rishqa karqanwatukuqqa. Ashwanmi suq lugarkunapiraq kidarqan yach achikuq. Piru kurintinu kriyiqmasingunapaq llakishpa, Tituta kach arqan, paykunataqawatukushpa, yach anambaq:Imashinam kawsaykan, nishpa. ChaymandaqamTitu Kurintumanda kutimushpaqa, Pablutanirqan: “Kurintupi kriyiqmasinchiqkunaqam shumaqta kasushushpa, chay ucharurashqangunapaqmalayakushpa, wakin prublimakunata allichashqallapa. Piru kanraqmiwakin kuntrashuqkuna. Ninllapam: ‘Pabluqammana lijitimu *apustulchu. Payqam tukuyimayuqmunashpa kayta yach , nishpa.Chayshina Titu niptinmi, Pabluqa kay kartata kach arqan kayshina kunashpa:

“Ancham kushikuni kasuwaptikillapa. Kananqam dasna rini shamuqwatukushuqllapa. Qamkunaman ch ayashpaqam, chay kuntrawaqkunata ancha rinianyaq. Chaqa Tayta Dyusmi allipta numbrawashqa, apustulnin kashpa, qamkunatakwidashunaqpaq”, nishpa.

¿Imapaqmi yach achiwanchiqllapa kay libruqa?2 Kurintyus 1.1–2.11 niwanchiqllapa, imarayku Pablu mana daschukurintinukunaman shamushqambaq. Nimbismi chay kastigashqan uchayuqtapirdunananllapa.

2 Kur. 2.12–6.18 niwanchiq, ancha ñakashpapis ama disanimakananchiq niuchata rurananchiq.

2 Kur. 7.1-16 niwanchiq Pablu kurintinu kriyiq masingunapaq anchallakishqambaq. Piru Titu niptinmi: “Chay prublimakunatamallichashqallapa”, nishpa, Pablu ancha kushikurqan.

2 Kur. 8.1–9.15 niwanchiq, kushikushpa ufrindanchiqta qonanchiq.2 Kur. 10.1–13.13 niwanchiq Pablu lijitimu apustul kashqambaq.

406

Pablum Kurintu llaqtapi tiyaq kriyiqmasingunata napaykurqan

1 1Kuyashqay kriyiq masitakuna,

yuwan kay kartata kach amunillapaqamkuna Kurintu llaqtapi tandakaqkriyiq masiykunaman, chay *syayki Akayapi tiyaq yumbay kriyiqmasinchiqkunamambis. Chaqa TaytaDyus munaptin *apustulninkanaypaqmi, Jisukristu akrawashqa,paypaq yach achikunaypaq. 2ChaymiTayta Dyusman,tuman mañakuni,nata yanapashunan, ama nimatamanchashpa, ashwan kushikushpakawsanaykillapa.

Ñakaptinchiqmi Tayta Dyuskunswilawanchiq

3Siñurninchiq Jisukristupa TaytanDyusta alabashunllapa. Chaqa payqamancha llakipawaqninchiq, tukuy imapikunswilawanchiq. 4Chayshinam tukuy

wanchiq, noqanchiqkunapis suqkunataatinanchiq kunswilayta, Tayta Dyuskunswilawashqanchiqshina. 5ChaqaJisukristushina ancha padisiptinchiqmi,payqa ancha animachiwanchiq, amallakinanchiqllapa. 6

naqa ancha ñakanillapa, qamkunataanimachishunay, Jisuspi yuyakushpawashadu kanaykillapa. Chaqa TaytaDyus noqaykunata kunswilawaptinmi,

shuyta.shina ñakashpapis, atingillapaagwantayta. 7Chaqa allita yach anillapa:

llapam,shina rin kunswilashuqllapa.

8Kuyashqay masitakuna,llapam allita yach anaykillapa

*prubinsya Asyapi ancha ñakashqaypaq.Chaqa chay ñakaykunataqam manaatirqayllapachu agwantayta. Chaymimanana yuyarqayllapachu kawsaytaqa.9Ashwanmi yuyarqayllapa: Kananqamrinchiq wañuq, nishpa.naqam ñakarqayllapa yach akunaypaq,Tayta Dyuspi mas allita yuyakunaypaq:Paymi wañushqakunata kawsachimun,nishpa,nayllapa. 10-11

papismi, Tayta Dyusqa washawarqan,ama wañunayllapa. Kanangamanwashawaykanllapa. Chaymi paypiancha yuyakunillapa: Qamkuna achkakriyiq masinchiqkunawan paymannoqaykunapaq mañakuptikim, rinwashawaqllapa,llapa, nishpa. Chayshina noqaykunatayanapawaptinmi, ancha achka qamkunaringillapa pagikuq Tayta Dyusta.

Kaykunaraykum Pabluqa manaraqatirqanchu shamuyta Kurintumanqa

12Ancha kushikushpam niykillapa: Dyusyanapawaptinmi, kaymundupi allitallarurashpa, mana nimata pakashpachu,kawsashqallapa kani. Piru qamkunawanqammas shumaqta kawsashqallapa kani. Chaymimana nimata penqakushpachu, anchakushikuni. Pirumanam noqaykunapa

llapa kani. Ashwanmi Tayta Dyusyanapawaptin, chayshinaqa kawsashqallapakani. 13-14

kaman klarituta iskibrishqa kani, mananimatapis pakashpachu. Piru chay ikikartaymandaqammana yumbaytachuintyindishqallapa kangi. Paqtar kay kartapi

giman, Siñurninchiq Jisus shamuptin,noqapaq kushikunaykillapa. Chayshinamnoqapis qamkunapaq ancha rini kushikuq.

15-16Chaymi noqaqa yuyarqayMasiduña *prubinsyaman riqshina

2 1

407

puntata qamkunaman shamuytawatukushuq.shina watukurishuq, ishkay bwiltastapulla kushikunanchiq,wanayki, prubinsya Judiyamanrinaypaq, nishpa. 17Piru chaymandaqammas allita yuyashpa,qaychu qamkunamanqa. Kinsapch ichaypaq yuyangillapa: Pablumufrisikushqanda mana kumplinchu.Jisuspi mana kriyiqkunashinam “arí”,nishpaqa, mana ruranchu, nishpa.Manam chayshinachu. 18Tayta Dyusmiallita yach an: Pablum “Arí” nishpa,mana yach arqanchu: Manam rinichuriq, nishpaqa. Chaymi Dyusqa noqapatistiguy. 19Chaqa Tayta Dyuspa ChurinJisukristum mana ishkay yuyayniyuqkashpa, tukuy ima nishqanda alliptakumplin. Chay Jisuspaqllam noqa,Timutiyu, *Silbanuwanyach achiykillapa. 20Kanan TaytaDyusqam ufrisiwashqa kanchiqllapa,tukuy imapi yanapawananchiq.Chaymandaqam Churin Jisukristu chayufrisiwashqanchiqta kumpliykan.Chaymi Jisukristu yanapawaptinchiq,Tayta Dyusta ancha alabanchiqllapa:“Chayshina kanqa”, nishpa. 21Chaykikin Tayta Dyusmi noqaykunata,

llapa, Jisukristupa kananchiq, paypimas allita yuyakunanchiq. 22Chaymi*Santu Ispiritunda qowashqa kanchiqsuq siñaltashina, shunqonchiqpitiyanambaq. Chaymi yach anchiqllapa:

chiqta rin qowaqninchiq, nishpa.23Tayta Dyusqam allita yach an:

qachu Kurintu llaqtamanqa, nishpa.

llapata ni llakichishuyta chay manaallikunata rurashqaykirayku. KananTayta Dyusmi yach an allip kaqtalla

nishushqayta. Chaymi niykillapa: Manaallip kaqta nishuptiyqa, Tayta Dyuskastigawanqa, nishpa. 24

naqam Jisuspi allita kriyiykangillapa.

shuyta: “Kayshina kriyiyllapa”,nishpaqa. Ashwanmi chay Kurintullaqtaykiman munani riyta, qamkunataanimachishuq, masta kushikushpakawsanaykillapa.

2 1Chayraykum manaraq

naman, ama llakichishunaypaq. 2Chaqa

shuptiyqa,wanman? Qamkunallam chaypi kangi,kushichiwanaykiqa. 3Chaymi manaraqshamushpa, chay punta kartaypianyashurqaqllapa, allita kawsashpakushichiwanayki. Chaqa manammunarqaychu shamuyta, qamkunaraykullakinaypaq. Ashwanmi yuyakurqay:Dyusta kasuptinllapam, rini kushikuq.Chayshina kushikuptiymi, paykunapisrinllapa kushikuq, nishpa. 4Chaymiancha llakiwan malaganayashpa,waqashpa,nata iskibrishurqaq. Manammunarqaychu qamkuna llakinaykipaq.Ashwanmi iskibrishurqaqqa, qamkunayach anayki:chiqllapa, nishpa.

Chay uchayuq runata pirdunayllapa5

chiwashqa. Piru yumbay qamkunatamasta malaganayachishushqaqa. Pirumanam ninichu:washqa kanchiq”, nishpaqa. Chaqamanam munanichu ancha achkataanyaytaqa. 6Chay uchayuqtaqam anchaanyashpa, manana dijangillapachuqamkunawan tandakananqa. Piruuchangunata dijaptinqam, amanamastaqa kastigayllapachu. 7Ashwan

2 1 2

408

kananqa pirdunashpa, kushichiyllapa,ama ancha llakishpa disanimakanan.8Chayraykum rrugaykillapa, chaymasaykillapata yanapanayki, allitayach anan: Alliptam kuyawanllapa,nishpa.

9Chay punta kartatam qamkunataiskibrishurqaq kunashushpa, chayrunata kastiganaykillapa, chayshinayach anaypaq: ¿Chay nishqaytachuallita rinllapa kasuwaq ichu mana?nishpa. 10Chaqa qamkuna mayqanuchayuqta pirdunaptikiqam, noqapisancha rrispitashushpa, payta pirdunaniJisukristupa shutimbi. 11Chayshinampirdunani, *dyablu munashqanda amarurananchiqllapa. Chaqa ancha allitamyach anchiqllapa: Chay dyablum achkalaya trampakunata ruran ingachiq, nishpa.

Pablum Truwas llaqtapi kashpa,kayshina ancha padisirqan

12Noqaqam rirqay Truwas llaqtaman,*Jisukristupa shumaq nutisyandayach achikuq. Chaymi chay llaqtamanch ayaptiyqa,warqan, ancha achka truwasinukunatayach achinaypaq. 13Chayshina achkarunata, warmita yach achishpapismi,mana atirqaychu kushikuyta, kriyiqmasinchiq Tituta mana tarishqayrayku.Chaymi chay Truwaspi tiyaqkunamandadispidikashpa, *prubinsyaMasiduñaman rirqay, Tituta maskaq.

Jisukristum yanapawanchiq,dyabluta binsinanchiqllapa

14Piru Tayta Dyusmi noqaykunataancha yanapawanllapa, dyablutabinsishpa, *tupaq yach achikunaypaq. Chaqa*Jisuspa chay shumaq nutisyandaqamsuq ancha *mishki mutkinatashinaapaykanillapa tukuy *nasyungunaman.

llapa. 15

llapam yanapawanllapa, Tayta Dyuspaqmishki mutkinashina kanayllapa.Chayshina yanapawashpam,kach awanllapa chay washakanankaqkunaman,mambis, Jisuspaq yach achikunay.16Chay chinganan kaqkunapaqqamwañushqa kwirpu ash naqshinakanillapa.paqqam ancha mishki kawsachikuqmutkinashina kanillapa. Piru TaytaDyus mana yanapaptinqam, mana nipipis atinmanchu chay shumaqnutisyanda allita yach achikuytaqa.17(Piru paymi ancha yanapawanllapa.)Chaymi noqaykunaqa mana chay wakinyach achikuqkunashinaqa kanillapachu.

pachu, chay shumaq nutisyata dibaldillayach achikunillapa. Chaymi Tayta Dyusnoqaykunata kach amuwaptin, paypañawpambi kawsashpa, Jisukristupaqallip kaqtalla yach achikunillapa.

Kayshinam Dyuspa mushuq tratun

3 1Kinsapch i qamkunaqa chaynishushqaypaq yuyangillapa:

Paykuna kikinllam suq kutindaalabakanllapa, nishpa.nachu. Chaqa wakinyach achikuqkunam ancha munanllapa

nata surqoyta: “Kay kartata apamuqmiDyuspaq allita yach achikun”,ninanllapa. Piru noqaykunapaqqam

nata qowananllapaqa. 2Chaqanoqaykuna qamkunata puntata Jisuspaqyach achishuptiymi, paypi alliptakriyirqaykillapa, ¿manachu? Chaymi

nashina kangillapa, yumbay runakunayach anambaq: Pablu paywan

2 2 3

409

a 3.13 [Éxodo 34.29-35]

yach achikuqkunam Dyuspaq lijitimuyach achikuqkuna, nishpa. 3ChaqaJisukristum yanapawashqa,

shina. Chaymi yumbay runakunarikashushpa yach anllapa: Paykunaqamkikin Jisuspa kartanshina, nishpa. Piru

piqa iskibrishqa,qanshinaqa. Ashwanmi Dyuspa *Santu

qaqa.4Tayta Dyuspim ancha yuyakunillapa:

waqllapa, nishpa. 5

pachu rurayta. Ashwanmi Tayta Dyusyanapawanllapa, pay munashqandaallita ruranayllapa. 6Chayshinam TaytaDyus yanapawanllapa, paypa mushuq*tratunda atinayllapa yach achikuyta.Piru manam chay punta iskibrishqaliykunatashinachu rurashqaqa. Chaqachay punta iskibrishqa liykunata manakasuptinchiqqam, chingananchiqnakarqanchiqllapa. Piru kananqamDyuspa Santu Ispiritun yanapawanchiq,tukuy tyimpu kawsananchiq.

7Chay punta liykunataqam *rumitablakunapishina iskibrishqa karqan.*Muysis chay liykunata ch askiptinqam,qaqllanqa suq tyimpupaq anchallipyarqan. Chaymi chay llaqta masin*isrraylinukunaqa mana atirqanllapachuqaqllandaqa chapayta. Chaymandaqamchay qaqllanqa allimanda allimandamanana llipyarqanchu. ChayshinamMuysis chay mana washawaqninchiqliykunata ch askishpa, ancha llipyarqan.8Piru Dyuspa Santu Ispiritun mastallipyashpa, chay mushuq tratutaapamushpa, yach achiwanchiq. 9Chaypunta liykunam ancha shumitaq

kashpapis, mana atirqanllapachuwashawayninchiqta. Ashwanmi chayliykunawan kundinadu kidarqanchiqchingananchiqllapa,chiqrayku.qanchiqqam chay liykunamandaqa masshumitaq. 10Kanan chay punta liykunashumitaq kaptimbismi, Jisusrurashqanqa masta balin. 11Chaqa chay

pismi, ashla tyimpupaqlla karqan.Manam tukuy tyimpupaqchu. PiruJisukristu rurashqanqam tukuytyimpupaq kashpa, mas shumitaq.

12Chaymi Jisukristu rurashqambiyuyakushpa,pachu, chay mushuq *tratupaqyach achikuni. 13Piru noqaykunaqammana chay Muysisshinachuyach achikuniqa. Manchu Muysisqaqaqllanda suq trapuwan pambarqan,llaqta masin isrraylinukuna chayqaqllan llipyaq chingaykaptin, amarikananllapa.a 14

nukunaqam mana atirqanllapachuintyindiyta chay punta liykunataqa,

shina kaptin. Kanangamanmipaykunaqa chay liykunata liyishpapis,manaraq atinllapachu intyindiyta. PiruJisukristullam chay traputashinayuyayninmanda atin ashuchiyta,atinanllapa intyindiytaqa. 15Chaymi*Muysispa liyningunata kanangamanliyishpaqa, yuyayningunaqa suqtrapuwan pambadushina. 16Piru suqruna Siñurninchiqpi kriyiptinqam, chay

nachu. Ashwanmi atinna intyindiytaTayta Dyus nishqandaqa. 17Chay

lupi munan niyta Dyuspa *SantuIspiritun, nishpa. Kanan Dyuspa Santu

2 3

410

Ispiritun mayqan runapi, warmipikashpaqam, uchakunamandawashawanchiq, libri kananchiqllapa.

18Chaymi Dyuspa Santu Ispiritunyanapawaptinchiq, atinchiqllapanaallita intyindiyta Dyus nishqanda.Chaqa yuyayninchiqqam mananapambadushinachu. Ashwanmi anchallipyaq Siñurninchiqta rikashpa, suq

chiq.chiqqam, Dyuspa Santu Ispiritunyanapawanchiq, diyapi diyapi masshumaqta rurashpa Jisukristushinakawsananchiqllapa.

4 1

washpa, akrawashqallapa, paynishqanda yach achikunayllapa.

pachu 2ni ingañakushpachu ni TaytaDyus nishqanda kambyashpachu, allipkaqtalla yach achikunillapa. Chaymiyumbay riqsiwaqkunaqa allitayach anllapa: Paykunaqam Dyuspaqallipta yach achikunllapa, nishpa.

pachu rurayta chay pakadu

taqa. Chaqa yach anchiqmi: TaytaDyusmi rikawaykanchiq, nishpa. 3Piruinfyirnuman riykaqkunam manaintyindinllapachu Jisukristupa shumaqnutisyanda yach achikuptiyllapa.4Chaqa paykunam Jisukristupi manamunaptinllapa kriyiyta, kay mundupikamachikuq *dyablu ingañashpa,yuyayningunata suq trapuwanpambashqashina, suq sarkushinayuyayningunapi kanambaq.Chayraykum mana atinllapachuintyindiyta *Jisuspa ancha shumaqnutisyandaqa. Chay shumaqnutisyanqam yach achiwanchiq:Llipyaykaq Jisukristum kikin TaytaDyusshinalla, nishpa. 5Chaymi

noqaykuna yuyashqaytaqa manayach achikunichu, (noqaykunatasigiwanaykillapa.)naqa yach achikuni, SiñurninchiqJisukristuta kasunaykillapa. Chaqanoqaykuna Jisusta ancha kuyashpam,qamkunapa kriyaduykishina kanillapayanapashunaypaq. 6Chaqa TaytaDyusmi kay pachata rurashpa,kamachirqan achikchakunambaq.

chiq: Paypa llipyayninda ChurinJisukristupa qaqllambi llipyachishqa,nishpa.

Jisuspi yuyakushpa kawsashunllapa7*Jisuspa shumaq nutisyanqam ancha

balin achka qellayshina. Piru chayshumaq nutisyanda yach achikuqqamallpamanda das pakikaq mangashinallakanillapa. Chayraykum noqaykunallaqamana atinillapachu runakunata Dyuspikriyichiyta. Piru Tayta Dyuspudirninwan yanapawaptinmi, achkarunakuna,llapa. 8Chaymi ancha padisishpapis,Dyusta sirbinillapa. Mana yach ashpa:¿Imatam rini ruraq? nishpapismi, manadisanimakanichu. 9

nata ancha padisichiwaptinmi, TaytaDyusqa mana dijawanllapachu.Runakuna pachaman bulawaptinllapam,mana wañunillapachu. 10Maymambisriptiyllapa Jisuspaq yach achikuqmi,

llapata, Jisusta wanchishqanllapashina.Piru Tayta Dyus washawaptinmi, achkarikawaqkuna intyindishqallapa:Jisukristum paykunapi kawsashpa,ancha yanapan, nishpa. 11

naqam listu kanillapa ima diyapiswañunayllapa Jisuspaqyach achikushqayrayku. Chaqa anchammunanillapa chay rikawaqkuna

2 3 4

411

intyindinanllapa: Jisuspa *SantuIspiritun paykunapi kawsashpam, tukuyimapi yanapaykan, Dyuspaqllakawsananllapa, nishpa. 12Chayshinamunaptinllapa wanchiwaytapismi,qamkunata yach achiykillapa, washadukashpa, tukuy tyimpu Dyuswankawsanaykillapa.

13*Dyuspa Santu Librumbim suq runakayshina iskibrishqa: “Noqaqam TaytaDyuspi kriyirqay. Chaymi paymanmañakurqay”, nishpa. Chay iskibrishqanruna kriyishqanshinam noqaykunapiskriyishpa, Dyusman mañakunillapa.14Kanan yach anchiqpismi: TaytaDyusmi Jisusta wañushqanmandakawsachimushqa. Chayshinallam Jisuspi

chiq,chiqllapa, nishpa. 15Chayshinampadisishqallapa kani,llapa. Chaqa Tayta Dyus ancha achkarunata, warmita washaptinmi,paykunapis Dyustaqa pagikushpa,rinllapa aduraq,rayku.

16Awnki kay bidapi kwirpuyllapabyijuyaptimbismi, ispirituyllapapidiyapi diyapi Jisuspi mas allitayuyakuykanillapa, mana nimatapisdisanimakashpachu. 17Chaqa kay bidapipadisiptinchiqqam, chaykunaqa daspasan. Piru Jisuspaq padisiptinchiqqam,payqa rin apawaqninchiq syiluman,chaypi kushikushpa, llipyashpa, tukuytyimpu kawsananchiqllapa. 18(Chayriancha padisishpapis,pachu.) Ashwanri Dyuspa syilundamanaraq rikashpapis, chaypaq yuyashpakawsashunllapa. Amar kawsashunchu

paqa.kunaqam mana duranqachu. Pirusyilupi manaraq rikashqanchiqqamtukuy tyimpupaq rin duraq.

5 1Allitam yach anchiqllapa: Kaykwirpunchiqqam suq mana duraq

chugllashina kashpa, das rin ushyakaq,nishpa.qanchiqmanda rin kawsachiwaqninchiq,suq mana ushyakaq mushuq kwirpuyuqkananchiqllapa. Chay mushuqwasinchiq layaqam mana runakunarurashqanchu. Ashwanmi Tayta Dyuskikin rurashqa, anaq syilupi tukuytyimpu kawsananchiqllapa. 2Piru kaypachapiqam wañunanchiqkaman anchallakinchiq, munashpa syiluman riyta,chay mushuq kwirpunchiqtach askinanchiqllapa. 3Chaqa chaymushuq kwirpunchiqqam suq mushuqmudanashina rin kaq. Chaymi chaymushuq kwirpuyuqna kashpaqa,manana suq kwirpumanda lluqshishqaalmashinachu rinchiqllapa kaq. 4Pirukay kwirpunchiqpi padisishpaqam,ancha munanchiq mushuq kwirpuyuqkayta. Piru manam munanchiqchuwañuyta. Ashwanmi munanchiqshamunan Jisukristu, manaraqwañuptinchiqllapa, chayshina mushuqlaya kwirpunchiqta qowananchiq, tukuytyimpu kawsananchiqllapa. 5ChaqaTayta Dyus kikinmi rurawashqakanchiq, suq bidapi tukuy tyimpukawsananchiqllapa. Chaymi *SantuIspiritunda qowashqa kanchiq, allitayach ananchiq: Mushuq kwirputam rinqowaqninchiq, nishpa.

6

pachu,chiqllapa. Chaqa yach anchiqllapa: Kaykwirpunchiqwanlla kawsashpaqam,manaraq atinchiqchu syilupi kawsaytaSiñurninchiq Jisuswanqa, nishpa.7Kanan Dyuspa wasindaqam manaraqrikanchiqchu. Piru paypi yuyakushpam,allita yach anillapa: Ancha shumaqmirin kaq, paywan kawsananchiq, nishpa.8Chaymi paypi allita yuyakunillapa:

2 4 5

412

Mas allim kanman kay kwirpuytadijanaypaq, Siñurninchiqman rishpa,paywan kawsanaypaq, nishpa. 9Chaymikay pachapi kawsashpa ichu syilumanrishpaqa,chiq Jisukristuta kushichiyta. 10Chaqasuq diyam payqa yumbay runakunatarin qayawaqninchiq, paypa ñawpanmanrinanchiqllapa, jusgawananchiq. Kaybidapi allita kawsashqa kaptinchiqqam,rin alabawaqninchiq. Piru mana allitakawsashqa kaptinchiqqam,waqninchiq.

Jisukristum yanapawanchiq,alliyananchiqllapa Tayta Dyuswan

11Chaymi yach ashpa: Siñurninchiqmitukuy ima rurashqaypaq rin jusgawaq,nishpa, payta ancha rrispitashpa,kasunillapa. Chayraykum yumbay runata,warmita animachinillapa, Jisuspiyuyakushpa kawsananllapa. Chaqa TaytaDyusmi tukuy ima yuyashqayta yach an.Paqtar qamkunapis allita yach angillapa:Pablum Dyusta sirbin, nishpa. 12Piru manamunashpa alabakaytam, chaykunataqaniykillapa. Ashwanmi munani noqaraykukushikushpa, chay rimawaq runakunataninaykillapa: “Pablum allip kaqtallayach achiwashqa kanchiq”, nishpa. Chaqachay laya runakunaqam anchaalabakashpa ninllapa: “Pablumandam maskamachikuq kanillapa”, nishpa. Pirumanam intyindinllapachu: Mastam balintukuy shunqo Jisusta kuyananchiq,nishpaqa. 13Chaqa chay runakunanoqapaq niptinllapa: “Pabluqam luku”,niptimbismi, noqaqa “lukuyani” TaytaDyusta kushichinaypaq. Piru suqkunapaqallin yuyayniyuq kaptiyqam, chayshinaallin yuyayniyuq kani, qamkunata allitayach achishunaypaq.

14-15Chaqa noqaykunaqam allitayach anillapa: Jisukristum anchakuyawaqninchiq,

napaq wañurqan, washawananchiq,nishpa. Chaymi Jisukristu wañushpakawsamushqanshina, noqanchiqkunapispaypi kriyishpa, uchanchiqkunatadijashpa, kawsamushqashina kanchiq.Chaymi manana munashqayllapatarurashpachu,qanda rurashpa kawsanillapa.

16

paqam, runa masinchiqkunapaq,

shina yuyarqayllapa. Piru Jisuspikriyishpaqam, manana paypaqqa chay

pachu. 17

paqa, mushuq runa, mushuq warminakanchiqllapa. Chaqa chay unay manabaliq kusaskunata dijashpaqam,

llapa.18Jisukristu wañushqanraykum,

Taytan Dyusqa yanapawarqanchiq,paywan alliyananchiq. Kananmingawarqanchiqmi, yumbay runamasinchiqkunata yanapananchiq,paykunapis Tayta Dyuswanalliyanambaq. 19Chayshina Jisukristuwañuptinmi,manda pirdunawaqninchiq,qanchiq, paywan alliyananchiqllapa.Chaymandaqam mingawarqanchiq,yumbay runata warmita Dyusrurashqanda yach achinanchiq,paykunapis kriyishpa, Tayta Dyuswanalliyananllapa.

20Chayshinam noqaykunatakach amuwashqa, Jisukristuparrimplasun yach achikunaypaq. Chayminoqaykuna qamkunata rrugashuptiyqa,Jisukristu kikin alabis qamkunatarrugashuykangi, Tayta Dyuswanalliyanaykillapa. 21Chaqa Jisukristuqammana nima uchayuqchu karqan. Piru

raykum, Tayta Dyusqa Jisusta

2 5

413

b 6.2 [Isaías 49.8]

kastigarqan suq runa uchayuqtashina,

chiq.chiqqa, Tayta Dyus riqsiwanchiq mananima uchayuqkunapaq.

6 1Noqaykunaqam Tayta Dyuspaqyach

llapa, ama paypi yanqa shimikiwanllakriyinaykillapa. Ashwan dijayllapa,

nambaq, paypi allipta kriyinaykillapa.2Chaqa *Dyuspa Santu Librumbim nin:

tikim, uyashushqa kani.kunay tyimpupim yanapashushqakani, nishpa.b

Chayri allita uyawayllapa: ¡KananqamTayta Dyus yanapawananchiq tyimpu,washawananchiq tyimpu! nishpa.

3Chaymi noqaykunaqa mana nipitapis dañachishpachu yach achikuni,ama ni pipis chay yach achikushqaytadisprisyanambaq. 4Chaymi padisishpa,ichu mana nimay kaptin, ichu anchatrabajus kaptimbis, tukuy imatamunanillapa agwantayta, yumbayrikawaqkuna yach ananllapa: TaytaDyustam allipta kasuykanllapa, nishpa.5Chaqa kuntrawaqkunam maqawashpa,asutiwashpa, karsilawashqallapa. Kananmayninqam shayku shayku Dyuspaqtrabajashpa, mana puñushpachu nimikushpachu, mallaqlla padisishqallapakani.

6Chayshina padisishpapismi, allitarurashpa, Dyus nishqandayach akushpa, piñachiwaq runakunataagwantashpa, yumbaywan shumaqtakawsashqallapa kani. Kanan Dyuspa*Santu Ispiritun yanapawaptinmi,yumbay runata, warmita alliptakuyashpa, 7allip kaqtallayach achikunillapa. Chaqa Tayta Dyus

pudirninwan ancha yanapawaptinmi,allita atinillapa rurayta. Chayshinashumaqta kawsashpaqam,nata, *dyablutapis atinillapa binsiyta.Paykunamandaqam atinillapawashakayta. 8Wakin runakunaqamalabawanllapa. Wakingunaqamanyawanllapa. Wakin runakunapaqmishumaq nutisyayuq kanillapa.napaqqam mana allin famayuqchukanillapa. Kanan noqaykuna mana nimallullata niptiypismi, wakingunaqarimanllapa: “Llullakushpamyach achikunllapa”, nishpa. 9

naqam mana munanllapachu riqsiwayta.Piru Tayta Dyusqam noqaykunata allitariqsiwan. Kanan yaqqa wañushpapismikawsaykanillaparaq.kunaqam ancha kastigawashpapis,mana wanchiwashqallapachu. 10

papismi, kushikushpa kawsanillapa.Ancha pubri kashpapismi, suqkunatayach achinillapa, paykunapis Jisuspikriyishpa, tukuy imayuqshinakanambaqllapa. Chaqa mana nimayuqkashpapismi, Jisuspi kriyishpaqa, tukuyimayuqshina kanillapa.

11Kurintinu kriyiq masitakuna, tukuyshunqoywanmi ancha kuyaykillapa.Chaymi mana nimata pakashpachu,tukuy ima yuyashqayta kay kartaypiiskibriykillapa. 12

llapa. Piru qamkunaqam mana

gillapa. 13Chaymi noqaqa qamkunapataytaykishina kashpa,llapa, noqa kuyashushqayshina tukuyshunqo kuyawanaykillapa.

Dyuspa adurana wasinmi kanchiqllapa14Kuyashqay masitakuna, Jisuspi

2 5 6

414

c 6.16 [Levítico 26.12] d 6.17 [Isaías 52.11]

pachu ni tratuta rurayllapachu.(Chayshina rurashpaqam, suq turuwansuq burruta wanguykaqshinakangiman.) Chaqa manam balinchu suqallin runaqa yanapanan suq uchayuqrunata, maluta ruranambaq.llam punchawpis tutapwanqa manaatinmanchu tandakayta. 15

llam Jisukristupis mana atinchu suqyuyaylla kayta dyabluwanqa.nallam Jisuspi kriyiqkunapis chay manakriyiqkunawanqa mana atinchu suqyuyaylla kayta. 16NoqanchiqkunaqamTayta *llapa. Chaymi mana balinchu *amitulayakunata adurananchiqqa.Chayraykum Tayta Dyusqa SantuLibrumbi nin:

Noqaqam paykunawan kawsashpa,pulla purishaq. Noqaqam TaytaDyusnin kashaq. Paykunaqamnoqapa wambraykuna rinllapakaq, nishpa.c

17Chaymandaqam Tayta Dyusqakayshinapis nirqan:

Chay uchayuqkunapach awpinmanda ashushpa,akrakayllapa. Amar nimatapischay mana baliq kaqkunataqarurayllapachu. Chayshina allitaruraptikillapam, noqaqashumaqta ch askishqaykillapa.d

18 Chayshinam noqaqa Taytaykillapakashaq.kuna ringillapa kaq. Chayshinamnin ancha pudirniyuq TaytaDyus.

7 1Kuyashqay kriyiq masitakuna,

chiqkunata ufrisiwashqa kanchiq anchayanapawananchiq.chiqta allita sujitashpa, ama nimauchata rurashunchu, limpyu shunqoyuq

kananchiqllapa. Chayri Tayta Dyustaancha rrispitashpa, payman allitaintrigakashun, pay munashqandarurashpa kawsananchiq.

Pablum ancha kushikurqan, kurintinukriyiq masinguna payta kasushqanrayku

2Yumbay qamkunatam rrugaykillapa,tukuy shunqo kuyawanaykipaq. Chaqamanam ni pitapis dañachishqachu kani,ni pitapis uchata rurachishqachu kani.Manam ni qamkunata ingaqachu kani. 3Mana munashpachukundinashuytam, tukuy kaykunataiskibriykillapa. Chay punta bwiltaiskibrishpa nishushqayshinallam, tukuyshunqo ancha kuyaykillapa.llam kawsashpa wañushpapis,llapa kuyanakuq. 4

napi yuyakushpam, ancha kushikuni.Chaymi padisishpapis, noqaqa anchaanimakashpa, kushikuni.

5*Prubinsya Masiduñamanch ayashqay diyamandapacham, achkaprublimakuna kashqanrayku, manaatirqayllapachu samayta. Chaqa achkarunakunam kuntrawarqanllapa. Chaymishunqoyllapapiqa mancharqayllapa.6Piru Tayta Dyus disanimadukunata

namanda noqaykunaman apamushpa,ancha animachiwarqan. 7Piru manampayraykullachu kushikuni. Ashwanmikushikuniqa Titu parlachiwaptin:

washqa”, nishpa. Chaqa payqamniwarqan: “Kurintinukunam anchamunanllapa rikashuyta. Anchamllakinllapa chay anyashqaykipaq.Chaymi ancha munanllapa alliyaytaqamwan”, niwashpa. Chayshinaparlachiwaptinmi, ashwan mastakushikushqa kani.

2 6 7

415

8Chaymi kananqa manana llakinichuchay punta kartata iskibrishushqaypaqqa.(Chaqa llakichishushpapismi, chaykartaywan yanapashurqaqllapa, masshumaqta kawsanaykillapa.) Piruqamkunata llakichishushpaqam, noqapisancha llakirqay. 9

daqam kananqa kushikunina. Manamkushikunichu qamkuna malaganakashqaykiraykuqa. Ashwanmi kushikuniqachay uchaykikunata dijashpa, TaytaDyustana kasuptikillapa. Chaymi noqaqamana dañachishurqaqchu. (Ashwanmiyanapashurqaqllapa, Tayta Dyuswanalliyanaykillapa.) 10Chaqa mana allikunataruraptinchiqqam, Tayta Dyusqayanapawanchiq, syintishpa ninanchiq:Ancha uchayuqmi kani, nishpa. Chayshinasyintishpa Dyusman mañakuptinchiqqam,

waqninchiq, washawanchiqllapa. PiruJisuspi mana kriyiqkuna kay mundupakusasningunapaq llakishpaqam, rinllapachingaq. 11Piru qamkunaqa chay uchayuqrunapaq yach ashpaqam, ancha llakishpa,Dyus munashqanshina rurarqaykillapa.Chaqa chay uchayuqraykum qamkunaqapiñakushpa, mancharqaykillapa:

chiq, nishpa. Chaymi chay runataqakastigashpa, noqata munashpa rikawayta,tukuy ima rurashqaykipaq qamkunaqaabisawarqayki. Chaymi mana uchayuqchukangillapa chay runa rurashqambaq.12

qaqchu chay dañachikuq runaraykuchu, nichay dañachishqanraykuchu. Ashwanmiiskibrishurqaq, qamkuna Dyuspañawpambi intyindinaykillapa: Pablutamancha kuyanchiqllapa, nishpa. 13Chaymichayshina qamkuna kuyawaptiki, anchakushikushqa kani.Piru mastam kushikushqa kani,

rikashpa masanchiq Tituta anchakushikuykaptin. Chaqa yumbay

qayki, chayshina kushikunanqa. 14Chaymasanchiq Titu manaraq qamkunamanshamuptinmi, paytaqa willashqa karqay:“Chay Kurintupi tiyaqkunaqam anchaallita ruraykanllapa”, nishpa.daqam qamkunamanda kutimushpaqa,niwarqan: “Alliptam niwashqa kangichay kurintinukunapaq”, nishpa.Chaymi ancha kushikushqa kani. Chaqa

shinam, paytapis allip kaqtalla nishqakani. 15Kananqam Tituqa anchakasushqaykita yuyashpa, mastakuyashungillapa. Chaqa qamkunaqamancha umildina kashpa, payta ancharrispitashpa, shumaqtach ayachirqaykillapa. 16Chayshinakaptikillapam, noqa kushikushpa,qamkunapi ancha yuyakuni.

Ancha allita ufrindashunllapa

8 1Kuyashqay kriyiq masitakuna,kananqam munani nishuyllapata

*prubinsya Masiduñapi Tayta Dyus kriyiqmasinchiqkunata ancha yanapashqambaq.2Paykunaqam ancha padisishpapis,kushikushpa kawsaykanllapa. Ancha pubrikashpapismi, kapuqkunashina ufrindandaachkata qoshqallapa. 3Noqa kikiymirikashqa kani, kushikushpa ufrindandaTayta Dyusta qoptinllapa. Chaqa tukuyima kaqninmandam atishqanda masachkata qoshqallapa. 4Chay Masidu

llapa, dijanayllapa, paykuna ufrindandaqonanllapa chay mana nimayuq kriyiqmasinchiqkunapaq. 5Piru manaraqufrindanda qoshpam, puntata paykunakikin intrigakarqan Siñurninchiq Jisusman,noqaykunamambis: “Qamkunatakasushushpam, Dyus munashqanshinakawsashaqllapa”, nishpa.

6Chaymi Tituta rrugashqallapa kani,qamkunaman shamushpa,

2 7 8

416

e 8.15 [Éxodo 16.18]

shushpa, chay ufrindaykillapatatandanambaq.dapacha chayshina tandaykan. 7Kananqamkunaqam tukuy imata ancha allitaruraykangillapa. Jisuspim ancha allitayuyakuykangillapa. Tayta Dyusnishqanda allita yach ashpam,shumaqta yach achikungillapa. Anchaanimakashpam, Tayta Dyusta tukuyimapi sirbiykangillapa. Noqaykunatamallita kuyawangillapa. Chayshinallarsuqkunatapis kuyashpa,kita ancha allita qoyllapa.

8Piru manam kamachiykichu,ufrindaykillapata qonaykiqa. Ashwanmimunani yach anaykillapa chay wakinkriyiq masinchiqkuna anchaanimakashpa ufrindashqambaq,yach anayllapa: ¿Qamkunapischupaykunashina suqkunata alliptakuyangillapa ichu mana? nishpa.9Chaqa qamkunam yach angillapa:Ancha allin Siñurninchiq Jisukristumtukuy imayuq kashpapis,chiq, suq runa ancha pubrishina kaypachaman shamurqan washawananchiq.Chayshinam pubripaq tikrakarqan,

llapa.10Chaymi byinnikipaq munani

kunashuyllapata chay ufrindaykipaq. Allimkanman ushyanaykillapa qayna wataqallarishqaykita. Manchu qamkunaqaqayna wata ancha animakashpa, yumbaykriyiq masinchiqmanda puntatamunarqaykillapa ufrindaykita qoyta.11Chayri chayshina animakashpa, chayqallarishqayki ufrindaykita mana shaykuqqoyllapa luki kaqta. 12Chaqa suq runa,warmi kushikushpa luki kaqta qoptinqam,Tayta Dyusqa kushikushpa ch askin.Payqam mana kamachiwanchiqchuufrindananchiq, mana kaptinqa.

13Noqaqam mana munanichusuqkunata yanapashpa, paykunamandamas pubri kanaykillapa. 14Ashwanmimunani yumbay yanapanakushpa, amapipis ancha pubri kananchiqllapa.Chayri chay mana nimayuq kriyiqmasinchiqkunata kay tyimpupiqamkuna yanapayllapa. Paqtar suqtyimpupi imaykillapa faltashuptin,

qallapa. Chayshina suqninchiqsuqninchiq yanapanakushpam, mana nipipis padisinchiqmanchu. 15ChaymiTayta Dyusqa *Santu Librumbi nin:

bismi, mana subrarqanchu. Suq runaashla mikunata tandaptimbismi, manafaltarqanchu”, nishpa.e

Pablum nirqan: “Titum rin riqKurintuman” nishpa

16Tayta Dyusmi Tituta animachishqa,noqa qamkunata kuyashushqayshina,paypis kuyashunanllapa. Chaymi TaytaDyusta ancha pagikuni. 17ChaqaTituqam nishqayta kasuwashpa, anchamunashqa qamkunata yanapashuyta.Chaymi payqa manaraq pipisanimachiptin, gustunmandalla rinshamuq watukushuqllapa.

18Titupa pullanmi suq ancha allinkriyiq masinchiqta kach amunillapaqamkunaman. Payqam *Jisuspa shumaqnutisyanda allita yach achikun,uyaqkuna washadu kanambaq. Chaymiyumbay kriyiq masinchiqkuna paypaqancha shumaqta parlanllapa. 19

raykum achka kriyiq masinchiqkunapayta numbrashqa, noqaykunawanapanambaq chay ufrindanllapata, chay

nanchiq. Chayta rikashpam, anchaachka runakuna Siñurninchiqta rin

2 8

417

alabaq. Chayshinam qamkunapaqrinllapa yach aq:llapa suqkunata yanapayta, nishpa.20Chaymi kay achka ufrindataapashpaqa,llapa, ama ni pipis yuyanambaq:Pablum chay ufrindata paypaqllaapaykan, nishpa. (Chayraykum chayancha allin kriyiq masinchiqkuna pullayrinqallapa.) 21Chaqa Dyuspa ñawpambi,yumbay runakunapa ñawpambipismitukuy imata allitalla munanillaparurayta.

22

napa pullan suq kriyiq masinchiqtapiskach amunillapa. Paytam achka kutindarikashqallapa kani,nata ancha kuyashpa yanapaptin.Payqam ancha yuyakun qamkunapi.23Piru mayqan tapushuptin: “¿PimTituqa?” nishpa, kayshina niyllapa:“Tituqam masanchiq Pablupayach achikuq masin. Pabluwanmitrabajan yanapawashpallapa”, nishpa.Ichu tapushuptin: “Titupa pullanpuriqkunaqa ¿pikunam?” nishpa,niyllapa: “Paykunaqam kriyiqmasinchiqkunamandakach amushqanguna. Chaqa paykunaancha shumaqta puriptinmi, suqkunarikashpa, Jisukristupi munanllapakriyiyta”, nishpa. 24Chayri paykunataallipta kuyashpa,llapa, yumbay kriyiq masinchiqkunayach ananllapa: Pabluqam manayanqachu alabashqa chay Kurintupitiyaqkunataqa, nishpa.

Kushikushpa ufrindanchiqta qoshunllapa

9 1Qamkunaqam yach angillapa allitaufrindayta, kriyiq masinchiqkunata

yanapanaykillapa. Chaymi manananisisaryuchu mushuqmanda kaykartaypi qamkunata kunarishunaypaqufrindanaykiqa. 2Chaqa allitam

yach ani: Qamkunaqam tukuy shunqomunangillapa ufrindaykita qoyta,nishpa. Chaymi *prubinsya Masidumanda kaq kriyiq masinchiqkunataparlachishqa kani:—Prubinsya Akayapa Kurintu

llaqtambi tiyaqkunam suq watanaancha animadu kashqallapa, ufrindandaqonanllapa, nishpa.Chaymi kay prubinsya Masiduñapi

llapa, ufrindanda qonanllapa. 3Piruchayshina parlachishpapismi, ashlitamanchani: Kinsapch i manaraqufrindaykita qoykangillapachu, nishpa.Chayraykum kay kimsa kriyiqmasinchiqkunata kach amunillapa,qamkunata yanapashunan, yumbayufrindaykita tandanaykillapa.Chayshina tandaptikillapam, mana pipisatinmanchu niwayta: “Yanqamalabashqa kangi chay kurintinukunata”,nishpaqa. 4

llapa kani qamkunapi.kish kay prubinsya Masiduñamandakaqkuna noqapa pullay shamuptinwatukushuqllapa, tarishungimanmanaraq ufrindaykita tandaptikillapa.Chayshina manaraq tandaptikiqam,ancha penqakuymanllapa.naqam masta penqakungiman. 5Chayminoqaykuna manaraq shamushpa, kaykimsa kriyiq masinchiqkunatakach amuni, chay ufrisishqaykiufrindaykita yanapashunambaq tandaq.

shuptin tandaytaqa, noqaykunashamushpaqa, tandadu ufrindatanatarishaqllapa. Chaypinam yumbayrikashuqkuna yach anqallapa: ChayKurintupi tiyaqkunaqam tukuy shunqoufrindanda qoshqallapa, Pablu manaapuraptinllapa, nishpa.

6Yumbay qamkunaqar kaytayuyayllapa: Suq runa ashlatalla

2 8 9

418

f 9.9 [Salmo 112.9]

tarpukushpaqam,kumbis. Chayshinallam suq runaachkata tarpukushpaqa, achkatakusichakumbis. 7Chayri allita yuyashpa,kushikushpa ufrindanchiqta qoshun.Amar qoshunchu llakiqshinaqa ichumayqan apurawaptinchiq. Chaqa TaytaDyusqam ancha kuyan chaykushikushpa qoqkunata. 8Payqam anchapudirniyuq kashpa,nata atin qoshuyta,nambaq, ashwan kushikushpa,tana atinaykillapa yanapayta. 9Chaymi*Dyuspa Santu Librumbi kayshina nin:

Chay yanapakuq runa mananimayuqkunata achkataqoptinmi, Tayta Dyusqa mananunka rinchu qonqaq paytaqa,nishpa.f

10Chay tarpukuq runakunatam TaytaDyusqa simillanda qon.pismi paylla qowanchiqllapa.

shuq, tukuy imayki achkayanambaq,chay pubrikunata masta yanapanayki.11Chayshinam Tayta Dyusqa ancha rinyanapashuqllapa, qamkunapis achkaimayuq kashpa, atinaykillapa suqkunatayanapayta. Chay tandashqayki ufrindataapaptiyllapaqam, chay pubrikunaqach askishpa, Tayta Dyusta ancharinllapa pagikuq. 12Chaqa chayshinachay pubri kriyiq masinchiqkunataqoshpaqam, ancha yanapangillapa amapadisinambaqllapa. Chayshinampaykunata animachiykangi, TaytaDyusta ancha pagikunanllapa. 13Chaymipaykunaqa ufrindaykillapatach askishpa, yach anqallapa: Chaykurintinu kriyiq masinchiqkunaqam*Jisukristupa shumaq nutisyanda alliptakriyishpa kasuykanllapa, nishpa.

kunata qamkuna yanapaptikim, TaytaDyusta ancha rinllapa alabaq. 14

shuqllapa, ufrindaykita qonaykillapa.Chayshina ufrindaptikillapam, chaych askiqkunaqa ancha kuyashushpa,Tayta Dyusman rinllapa mañakuq,

nambaq.15¡Pagikushun Tayta Dyusta! (Chaqa

kunapaq wañunambaq.) Piru manamatinchiqchu intyindiyta: ¿Imaraykumchayshina ancha yanapawarqanchiq?nishpa.llapa!

Pablum Jisukristupa lijitimu apustulnin

10 1Kuyashqay kriyiq masitakuna,Siñurninchiq Jisukristum mana

nimatapis wapuyashpachu, anchashumaqta kuyawashqa kanchiq.(Chayshinallam noqapis kuyashushpa,munani qamkunata yanapashuyta.) Piruwakinnikiqam disprisyawashpa,rimawangillapa: “Chay Pabluqamnoqanchiqkunawan kashpaqa, anchaumildishina shumaqta parlachiwanchiq.Piru rishpaqam, ancha wapupaqtikrakashpa, ancha anyawanchiqllapakartangunapi”, nishpa. 2Chaymi noqaPablu ancha rrugaykillapa, allitakasuwanayki, qamkunaman shamushpa,ama nimatapis anyashunayllapa. Piruwakinnikiqam ningillapa: “Chay PablumJisuspi mana kriyiqkunashina paymunashqandalla ruraykan”, nishpa.Chaymi qamkunaman shamushpaqa,listu kani chay rimawaqkunata anchajwirtita anyanaypaq. 3Noqaykunaqamrunakunalla kanillapa. Piru mayqan

pachu chay mana kriyiqkunashinaqa.

2 9 10

419

4

napa armangunawanqa. AshwanmiTayta Dyus ancha yanapawanllapa,paypa armangunawan pilyashpa,binsinayllapa asta chay anchapudirniyuq kuntrawaqkunata. 5Chaqachay palanganu kuntrawaqkunam manamunanllapachu ni pipis Tayta Dyuspikriyinambaq.natam uyarachishpa,nata yach achinillapa, Jisukristutakasushpa, pay munashqanshinayuyananllapa. 6

naman shamushpa,shuq, Jisusta mas allita kasunaykillapa.Piru yumbay mana kasukuqtaqam(Dyuspa pudirninwan) rinillapakastigaq.

7Qamkunaqam chapangillapa sawakwirpu ima laya kashqandalla. Kanansuq runa yuyaptin: Jisukristupam kani,nishpaqa, allita intyindinqa: PablupismiJisukristupa, nishpa. 8

kiqam noqapaq ningillapa: Pabluqamsuq alabakaq runa, nishpa. Piru manamnimatapis penqakunichu. Ashwanmiallita yach ani: Jisukristum noqatanumbrawashqa, kamachikuq*apustulnin kashpa,naypaq,llapa. Manam numbrawashqachu,qamkunata dañachishunayqa. 9Chayrikartaykunata liyishpaqa,pachu: Pablum munan manchachiwayta,nishpaqa.

10Piru wakinnikiqam ningillapa:“Pabluqam kartangunapilla anchajwirtita anyawanchiqllapa. Pirunoqanchiqkunawan kashpaqam, anchakubardi karqan. Manam yaqqaatirqanchu rimaytayach achiwananchiqqa”, nishpa.11Chayri chay laya rimaqqa kayshinaallita yach ayllapa: Pablu karu llaqtapikashpam, kaykunata iskibrishpa

kach amun.paqam, kay kartambi nishqanshinallarin ruraq, nishpa.

12Noqaykunaqam mana alabakanichuyumbay chay alabakaqyach achikuqshinaqa. Chaqa

kushpa ninllapa: “Chay suqyach achikuqmandam mas allitaruraykani”, nishpa.paqam, mana nimatapisyach anllapachu. 13Piru noqaykunaqammana chayshinachu rinillapa alabakaqsuq yach achikuqkuna rurashqambaqqa.Chaqa Tayta Dyusmi noqaykunatakamachiwashqa, achka *naman rinayllapa yach achikuq.Chayshinam ch ayamurqayllapaKurintuman, qamkunatayach achishunayllapa. 14Chaqa manaraqni pipis yach achishuptinmi, puntatanoqaykuna *Jisukristupa shumaqnutisyanda yach achishurqaqllapa,paypi kriyinaykillapa. Chaymi maskiyumbay runakunamanda masdirichuyuq kanillapa kunashunayllapa.

15Nishushqayshinam manarinillapachu alabakaq suqkunarurashqambaqqa. Ashwanmi Tayta Dyusniwashqanshinalla ruraykanillapa,Jisukristupi mas allita kriyinaykillapa.Chaqa chayshina kriyiptikillapam, masallita qamkunata atinillapayach achishuyta. 16Chayshina allitayach achishushpaqam, munanillapariyta mas karu llaqtakunaman, Jisuspashumaq nutisyanda yach achikuq. Pirumanam munanillapachu riyta chaysuqkuna yachmanqa. Chaqa manam munanillapachualabakayta suq yach achikuqkunarurashqambaqqa. 17Ashwanmi *DyuspaSantu Librun nishqanshina noqapis nini:“Mayqan runa,pachu, Siñurninchiqta alabanqallapa”,

2 10

420

g 10.17 [Jeremías 9.24]

nishpa.g 18Chaqa Tayta Dyusqam manakushikunchu, suq runa ichu suq warmialabakaptinqa. Ashwanmi payqakushikun payta alabaqkunapaq.

Chay apustul tukuqkunata amakriyiyllapachu

11 1[Nuta: Pablu Dyuspa *apustulninkashpapismi, mana munarqanchu

alabakayta. Lukismi chay apustul tukuqkunaqaalabakashpa, nirqanllapa: “Pabluqam mana Dyuspa lijitimu apustulninchu”, nishpa. Chaymikay partita iskibrirqan.] Kananqam ancharrugaykillapa, chay tuntu apustultukuqkunashina alabakaptiy, qamkunaagwantawanayki. 2Chaqa TaytaDyusshina kuyashushpam, noqaqa manamunanichu, chay apustul tukuqkunatakriyishpa,kiqa.nata apashuyta Jisukristuman suq manauchayuq dunsilla chinatashina. Chaymiallita kwidaykillapa, ama nima uchayuqkashpa, Jisuswanlla kasaranaykishina.3Piru ancham manchani, *dyabluqamkunata ingañashunan, chay puntawarmi *Ibata chay kulibrawaningañashqanshina, Jisukristuta amanatukuy shunqo kuyanaykillapa. 4Chaqachay apustul tukuqkuna Jisuspaq suqlaya duktrinata yach achishuptinmi,qamkunaqa das kriyingillapa. PiruDyuspa *Santu Ispiritundach askishpaqa, ¿imapaqtaq chay suqlaya *ispiritutana munangillapach askiriyta? *Jisuspa shumaqnutisyanda yach akushpaqa, ¿imapaqtaqsuq laya nutisyata munangillapayach akuriytaqa?

5Noqaqam allita yach ani: Chay anchakamachikuq apustul tukuqkunaqamnoqamandaqa mana masyach ayniyuqchu, nishpa. 6Chaqa mana

allita atishpa rimaytapismi, allitaintyindini Jisukristuyach achikushqanda. Chaymi shumaqtaqamkunata yach achishuptiy, allitayach angillapa: Pablum anchayach ayniyuq, nishpa.

7Manchu noqa qamkunawan anchaumildi kashpa, yumbaynikita dibaldillaDyuspa shumaq nutisyandayach achishurqaq. Chayshinamrurarqay, yach anaykillapa: Pablumancha rrispitawanchiq, nishpa.Chayshina rurashpaqachu, ¿malutarurashqa kani? Manám. 8Chaqa suq

gunata ch askishpaqam, paykunataqoch iykaymanshina,nata yach achishunaypaq. 9Kanan

tinqam, mana nimata qamkunataqamañashurqaqchu. Ashwanmi chay*prubinsya Masiduñamanda ch ayamuqkriyiq masinchiqkuna ima faltawaqtaqowashqallapa. Chayshinallam mananimatapis rinichu mañashuqllapa.10Chaqa Jisukristupa shutimbim alliptaniykillapa: Chay prubinsyayki Akayapiyumbay tiyaqmandaqam mana ni pipisatinqachu uyarachiwayta, kayshinakushikushpa niptiy: “Dibaldillamqamkunata yach achishushqa kani”,nishpa. 11

paqa, ama yuyayllapachu: Pabluqammana kuyawanchiqchu, nishpaqa.Chaqa Tayta Dyusmi yach an,nata ancha kuyashushqaytaqa.

12Piru rinim sigiq dibaldillayach achishushpa, chay apustultukuqkuna ama atinanllapa alabakayta:“Noqapismi Pablushina yach achikuni”,nishpaqa. (Chaqa paykunaqamkubrashushpa yach achikun.) 13Chayrunakunaqam mana Jisukristupa

2 10 11

421

lijitimu apustulningunachu. Ashwanyach achikuqshina tukushpam, achkallullakunata yach achikunllapa. 14

shina allin yachllapaqa, ama ispantayllapachu. Chaqakikin dyablupismi Dyuspa anjilninshinarurakushpa, ancha shumaqta llipyaningañawananchiq. 15Chaymi chayapustul tukuqkunapis dyablutakasushpa, allin runakunashinatukunllapa. Piru chayshina ingaqanraykum, Tayta Dyusqa paykunataancha rin kastigaq.

Pablum yach achikurqan anchapadisishqambaq

16Mushuqmandam niriykillapa: Amar

pachu: Pabluqam luku, nishpaqa. Piruchayshina yuyashpaqa, dijawayllapalukushina rimanaypaq. Chaqa chay

shinam noqapis ashlitata rini alabakaq.17Piru noqa chayshina alabakashpaqam,suq lukushina rimaykani. Manam

nachu (ni noqa munashqayshinachu)rimaykaniqa. 18Piru chay apustultukuqkunam ancha alabakanllapaJisuspi mana kriyiqkunashina. Chayminoqapis ashlitata rini alabakaq (amakriyinaykillapa chay llullakuqkunapi).19Chaqa qamkuna yuyashpa:Yach ayniyuqmi kani, nishpapismi, daskasungillapa chay tuntu alabakaqrunakunata. 20Kanan suq ancha wapu

timbismi, das kasungillapa. Chaymiingañashushpa, imayki kaqkunataqoch ishungillapa. Kanan qamkunatadisprisyashushpa,yashpa, asta qaqllaykipi maqashuptinqa,¿imapaqmi paykunataqa kasungillapa?21Piru noqaykunaqam mana chayingañakuq kaqkunashinachu kanillapa.

¡Kinsapch i balinman penqakunaypaq,

rayku!Piru chay ingañakuqkunaqa manam

pitapis manchashpachu, anchaalabakanllapa. Chaymi noqapis, manapitapis manchashpachu, suq lukushinarimashpa, atini alabakayta. 22

naqam ninllapa: “*Ibriyu rimaypimrimanillapa”, nishpa. Noqapismi ibriyurimaypi rimani. Ninllapapismi: “Lijitimu*isrraylinukunam kanillapa”, nishpa.Noqapismi lijitimu isrraylinu kani.Ancham rimanllapapis: “Noqaykunaqamchay *Abrajamba karu willkangunakanillapa”, nishpa. NoqapismiAbrajamba karu willkan kani. 23

papismi: “Noqaykunaqam Jisukristupaqyach achikuni”, nishpa. Piru noqaqamJisuspaq masta yach achikuni. Suqlukushinam kaykunata parlachiykillapa.

qanllapa. Kanan mas achka kutindamasutiwarqanllapa. Chayshinam masachka kutinda yaqqa wañurqanipis,(*Jisuspa shumaq nutisyandayach achikushpa.) 24Chaqa llaqta masiyisrraylinukunapa awturidarninguna

llapa. Kada bwiltam asutiwarqan 39chikutista. 25(*pismi) kimsa kutinda qerukunawanmaqawarqanllapa. Suq kutindamkuntrawaqkuna sitawarqanllapa,wanchiwananllapa. *Yakupi puriqbarkukunapi riykashpa, kimsa kutindayakuman seqarqayllapa. Chaymi suqkutinda suq diya, suq tuta yakupiwambuykarqay. 26

tupaq yach achikushpa, tukuy maytapurishpam, rriyukunata pasaqshinayaqqa wañurqay. Ladrungunapismiyaqqa wanchiwarqanllapa. Llaqta masiyisrraylinukuna, mana isrraylinu

2 11

422

llapa wanchiwayta. Kanan llaqtakunapach awpimbi kashpa, chay chunchalugarkunata pasaqshina, chay *maryakupi purishpapismi, yaqqa wañurqay.Jisuspi kriyiq tukuqkunapismi anchamunashqallapa dañachiwayta. 27Kananachka diyakunam punchawnindintutapnindin shayku shayku trabajashpa,mana nimatapis puñushqachu kani.Kanan wakin diyakunam yakupaq,mikunapaq ancha padisishqa kani.Manam ni allin mudanayuqchu kashqakani. Chaymi chiriwan ch apsikashpapurishqa kani.

28Chayshina padisishpaqam, ashwan

kunapaq. Chaqa ancham yuyani:¿Imashinaraq kawsaykanllapaDyuswan? nishpa. 29Chaymi Jisuspi

tinqa, noqapis paykunapaq anchallakishpa, yaqqa disanimakani. Ichu suq

tinqa, ancha penqakushpa, piñakuni.30Chaymi alli kaptin alabakanayqa,kayshinalla nishaq: Ancha dibilkaptiypismi,washqa, nishpa. 31Kanan SiñurninchiqJisukristupa Taytan Dyusmi yach anallip kaqtalla rimashqaytaqa. ¡Paytallatukuy tyimpu alabashunllapa! 32ChaymiDamasku llaqtapi kaykaptiy, chaygubyirnu Aritaspa yanapakuqninmandawashawarqan. Chay llaqtapa tukuyrridurninmi muralladu karqan. Chaymiama lluqshinaypaq, chay kamachikuqqa

gunapi suldadungunata rurarqan,piskawananllapa. 33Chaymi wakinkriyiq masinchiqkuna suq kanastatawaskakunawan watarqanllapa.Chaymandaqam chay atun murallapasuq bintananman surqowashpa, chay

llapa, chay llaqtamanda mitikanaypaq.

Tayta Dyusmi musqoypishina Pablutapayta pasanambaq kaqta rikachirqan

12 1Manam nimapaqpis balinchualabakanayqa.

chiqmi *musqoypishina pakadukusaskunata rikachiwarqan. Chayrikashqayta nishqaykillapa. 2Chaqakatursi watanam pasashqa, Tayta Dyusmas altu syiluman apawashpa, paypalugarninda rikachiwashqanqa. Pirumanam yach anichu: Kwirpundiytachuapawarqan ichu musqoypishinallaapawarqan, nishpaqa. Tayta Dyusllamchaypaqqa yach an. 3Mushuqmandamniriykillapa, Tayta Dyusllam yach ankwirpundiytachu apawarqan ichuispirituytalla, nishpaqa. Chaqa noqaqammana yach anichu. 4Chayshina TaytaDyus syiluman apawaptinmi, anchashumaq pakadu palabrakunata uyarqay.Piru Tayta Dyusqam mana dijawanchu

nataqa. 5Chayshina syilumanrishpapismi, mana munanichualabakayta chay rikashqaypaqqa.Ashwanmi alabakashaqqa ancha dibilkaptiy,qambaq. 6

paqam, mana chay tuntukunashinachurimayman. Ashwanmi allip kaqtallaniymanqa. Piru manam munanichualabakayta. Ashwanmi munaniqamkuna allita riqsiwanayki: ¿Pabluchuallita ruran, allita yach achikun ichumana? nishpa.

7Piru chay ancha shumaq kusaskunatasyilupi rikachiwashpaqam, TaytaDyusqa mana munarqanchu palanganukanaypaqqa. Chaymi *dyablutadijarqan, kwirpuyta padisichinambaq.Chayshinam padisini,naypaq. [Nuta: Kay birsikulum *grigu rimaypi kayshina nin: “Noqapa kwirpuypim kashata plantarqan”, nishpa. Mas achka

2 11 12

423

yach ayniyuqkunam yuyanllapa: Chay kasha plantashqam munan niyta: “Pablum qeshyaqichu lisyadu karqan”, nishpa. Piru wakinqamyuyanllapa: Chay kashaqam munan niyta: “Pabluta kuntraqkunam payta ancha padisichishqa”, nishpa.] 8Chaymi kimsakutinda Siñurninchiqta ancha rrugashqakani, ama masta chayshinapadisinaypaq. 9Piru payqam niwarqan:“Noqa kuyashushpam, ancha riniyanapashuq, kushikushpa kawsanayki.Chaqa mana nimatapis atiptikiruraytaqam, masta rini yanapashuq”,nishpa. Chaymi noqaqa anchakushikuni. Chaqa ancha dibilkaptiypismi, Jisukristu anchayanapawan pudirninwan. 10Chaymi

llapa ichu imay faltawaptin ichukuntrawaqkuna qesachawaptin ichuancha padisishpapis, noqaqa rinikushikuq. Chaqa mas dibil kaptiymi,Jisukristu masta yanapawan, anchajwirti kanaypaq.

Pablum ancha llakirqan kurintinukunamana allita ruraptinllapa

11Manam munashqachu kanialabakayta suq tuntushina. Mas allich ikananda, qamkuna alabawanayki.Chaqa chay *apustul tukuqkunaqammana nimapipis atinllapachubinsiwayta. Piru wakinnikiqam manamunangillapachu ni uyawayta.Ashwanmi chay apustul tukuqkunatallakasungillapa. Chaymi awnki manabaliptiypis, ancha nisisaryu kashqa,alabakanaypaq,nata ama kriyinaykillapa. 12ChaqaTayta Dyus yanapawaptinmi,nawan kashpa, mana shaykuqyach achishushpa, achka ispantaypaqmilagrukunata rurashqa kani.nata ruraptiymi, qamkunaqa allitayach arqaykillapa: Jisukristum Pabluta

allipta numbrashqa, apustulninkanambaq, nishpa. 13

llapa:shushqallapa kani chay wakin kriyiqmasinchiqtashinaqa? Piru qamkunawankashpaqam,qaqchu mantyiniwanaykiqa. Kinsapch ichayshina mana nimatapismañashushpa,shushqa kani. Chayshina rurashqakaptiyqa, pirdunawayllapa.

14Siguradunam kani shamunaypaqqamkunata watukushuq.

shuqllapa. Piru manam munanichunimatapis mañashuyllapata. Ashwanmimunani, qamkuna tukuy shunqoykiwankuyawanayki. (Noqaqam taytaykishinakashpa,shuyta.) Chaqa wambritukunamtaytangunata mana mantyininllapachu.Ashwanmi taytakuna wambrangunatamantyinin. 15Chayshina taytaykishinakashpam, tukuy imayta qoshuyman,qamkunata yanapashunaypaq. Asta

shunaypaq.tiyqa, ¿imaraykutaq qamkunaqa manayaqqa kuyawangichu?

16Chaqa qamkunaqam allita yach angimana nimata mañashushqayta. Piruchayta yach ashpapismi, wakinnikiqanoqapaq rimangillapa: “Pablum, anchabibasu kashpa, ingañawaqninchiq,qellayninchiqta surqowashqa kanchiq”,nishpa. 17¿Qamkunaqachu yuyangillapa:Pablum wakin kriyiq masinchiqkunatakach amurqan, ufrindanchiqta paypaqapananllapa, nishpa? (Manam nimatapischayshinaqa rurashqachu kani.)18Ashwanmi masanchiq Titutarruqarqay, rinambaq watukushuqllapa.Suq masanchiqtapismi paywankach amurqay. Mayá, ¿chayshinaqachuTitu ingañashushpa, imaykillapata

2 12

424

h 13.1 [Deuteronomio 19.15]

surqorqan? Manám. Ashwanmi Tituqanoqashinalla yuyashpa, anchakuyashushpa, dibaldilla qamkunatayach achishurqan.

19Kuyashqay kriyiq masitakuna,kinsapch i yuyangillapa: Pabluqam kaykartata kach amushqa, washakaptin,paytana kriyinanchiq, nishpa. Manamchayshinachu. Ashwanmi Jisukristuyanapawaptin, Dyuspa ñawpambishinakay kartata iskibriykillapa, Jisuspi masallita kriyinaykillapa. 20Piru noqaqammanchani: Shamushpa watukushuqch i,tarishuyman,tikillapa. Chayshina tarishushpaqam,mana rinichu ruraq gustuykitaqa. Chaqakinsapch i qamkunaqa suqwan suqwananyanakuykangi, imbidyanakuykangi,piñapanakuykangi, akranakuykangi,washa rimaykuna kangillapa,kuykangi, palanganuyaykangi ichush uqyashpa, tukuy mana baliqkunataruraykangillapa, nishpa. 21Chaymimanchani: Kinsapch i achka qamkuna

llapa, suqwan suqwan puñushpa ichurunakunapa ñawpambi penqakuypaqkusaskunata rurashpa. Chaymi chayuchaykikunata mana dijaptikillapa,qamkunaman shamushpa,rayku penqakushpa, Dyuspa ñawpambirini waqaq, nishpa.

Pablum kay kartanda ushyanambaq,kriyiq masingunata kunarqan

13 1Nishushqayshinam, kay

dana rini shamuq, qamkunata rikashuq.*Dyuspa Santu Librumbim nin:“Yach anayki suq runapaq,¿uchayuqchu ichu mana? nishpaqa,ishkay ichu kimsa tistigukunata allitauyay, chay runata shimbiptinllapa”,

nishpa.h 2Yuyayllapa chay ultimu diyawatukushushpa kunashushqayta. Chaqaqamkunawan kashpaqam, chayuchayuqkunata ancha kunarqay,uchakunata amana rurananllapa. Kanannoqaqam karupi kashpapis,kita chayshinalla ancha kunaykillapa.Chaqa qamkunaman shamurishpaqam,yumbay chay uchayuqkunata rinikastigaq. 3Chayshina kastigashuptiymi,allita ringillapa yach aq: PablumJisukristupaq riman, nishpa. ChaqaJisukristum ancha pudirniyuq kashpa,chay uchayuqkunata rin kastigaqqamkunapa ñawpaykipi. 4AllibmiJisukristu kruspi wañurqan suq manapudirniyuq runashina. Piru TaytaDyusmi pudirninwan wañushqanmandakawsachimurqan. Chayshinallamnoqaykunapis mana pudirniyuqrunakuna kanillapa. Piru Jisuspi allitakriyiptiyllapam, ancha pudirniyuqTayta Dyus yanapawanllapa, paymunashqanshina atinayllapa ruraytaqamkunawan.

5Chayri yumbay qamkuna allitamallipakayllapa: ¿Jisukristupichuallipta kriyiykani ichu mana? nishpa.Chaqa paypi allipta kriyiptikiqam,payqa qamkunapi kawsaykan. Pirupaypi mana allipta kriyishpaqam, yanqakriyiq tukuqkunalla kangillapa. 6Pirunoqaqam qamkunapi yuyakuni: Allitamringillapa riqsiwaq: Pablum Jisuspalijitimu *apustulnin, nishpa. 7ChaymiDyusman mañakuni, ama nima malutarurashpa kawsanaykillapa. Chaqa masallim kanman, noqa pandashpaanyashunaypaq, mana nima uchayuqkaptikillapa. Paqtar anyashushpa,pandashqa kani. 8Kanan allip kaqtaqammana atinillapachu kuntrayta.Ashwanmi allip kaqtalla rimashpa

2 12 13

425

kawsanillapa. 9Chaymi qamkuna Jisuspiallita kriyiptikiqa, ancha kushikunillapa.

kiqam, mana nima pudirniyuqchukanillapa kastigashunayqa. ChaymiTayta Dyusman ancha mañakuni, kadadiya mas allita rurashpa,llapa. 10Chaymi manaraq shamushpaqamkunata watukushuqqa, karumandakay kartata iskibriykillapa, allitallarurashpa kawsanaykillapa, noqashamushpa, ama kastigashunaypaq.Chaqa Siñurninchiq Jisusmi pudirniyuqapustulnimbaq numbrawashqa,nata yach achishunay, paypi mas allitakriyinaykillapa.qachu, qamkunata dañachishunayqa.

11Kuyashqay kriyiq masitakuna,kushikuyllapa. Ancham rrugaykillapa,allitalla rurashpa kawsanayki. Chayrikunswilakashpa, suq yuyayniyuq kashpa,shumaqta kawsayllapa.tikillapaqam,shushpa, kuyashushpa, qamkunawan rinkaq. 12Chayri suqwan suqwan ancharrispitanakushpa, *muchanakushpanapaykunakuyllapa. 13Kay lugarmandam,Jisuspi yumbay kriyiq masinchiqkunapisnapaykushungillapa.

14Siñurninchiq Jisukristur tukuyimapi yumbaynikita yanapashunqa.Tayta Dyuspis kuyashunqallapa. *SantuIspiritumbis qamkunawan kanqa.Chayshina kanqa.

2 13

426

APUSTUL SAN PABLUM KAYKARTATA KACH ARQAN PRUBINSYA

GALASYAPI TIYAQKUNAMAN(GÁLATAS)

¿Pitaq karqan San Pabluqa? Liyishun chay punta parti Rrumanusta, mastayach ananchiq *San Pablupaq.

¿Pikunapaqmi iskibrirqan kay librutaqa? Pabluqam iskibrirqan *prubinsyaGalasyapi tiyaq kriyiq masingunaman. Chay prubinsya Galasyapiqam*rrumanukuna kamachiqllapa. Chay prubinsyapiqam mas atun llaqtakuna shutiq:Ikuñu, Listra, Dirbi, Antyukiya. Pabluqam chay Galasyaman ch ayashpa,Jisukristupaq yach achikuptin, achka runa, warmi Jisuspi kriyishqallapa karqan.

¿Imaraykum iskibrirqan kay librutaqa? Pablu chay llaqtakunamanda rishqanakaptinmi, wakin *isrraylinu runakuna ch ayashpa, Pablupa washanda rimashpa, suq layaduktrinata yach achikurqan: “Runakunapa *kwirpumbi siñalta rurashpa, *Muysispayumbay liyningunata kasuyllapa washakanaykillapa”, nishpa. Chay galasyanukuna chayrunakunata kriyiptinllapam, Pabluqa yach ashpa, ancha llakirqan. Chaymi kay kartatakach arqan, kunashpa: “Muysispa liyningunaqam mana pitapis atinchu washayta.Jisukristupi allipta kriyiptinchiq, pay washawanchiqllapa”, nishpa.

¿Imapaqmi yach achiwanchiqllapa kay libruqa?Gálatas 1.1-10 niwanchiqllapa, Pablu galasyanukunata kayshinakunashqambaq: “Ama kriyiyllapachu suq runakuna suq laya duktrinatayach achishuptinqa”, nishpa.

Gal. 1.11–2.21 niwanchiq, kikin Jisukristu Pabluta yach achishqambaq;manam runakunachu.

Gal. 3.1–4.31 niwanchiq, noqanchiqkuna Muysispa yumbay liyningunata munashpakasuyta washakananchiqqam, suq *randishqa kriyadushina kawsaykanchiqllapa.Chaqa manam atinchiqchu kumpliyta yumbay chay liykunataqa. Piru Jisukristupikriyishpallapaqa, librina kanchiqllapa. Chaqa Dyusqam unayna liyningunataqowarqanchiq, yach ananchiq: Uchayuqmi kanchiq, nishpa. Piru Muysispayumbay liyningunata mana atiptinchiqllapa kumpliyta, Jisukristu wañurqanwashawananchiq. Chaymi Pabluqa anyan galasyanukunata, munaptinllapaMuysispa liyningunata kasuyta washakananllapa.

Gal. 5.1–6.18 niwanchiq *kwirpunchiqpi siñalta ruraptinchiqqam,mana nimatapisyanapawanchiqchuwashakananchiqqa. Piru Jisukristupi allipta kriyishpa, suqwansuqwan kuyanakuptinchiqqam, Tayta Dyusqa noqanchiqkunawan ancha kushikun.

427

Pablum napaykurqan galasyanukunata

1 1-2Kuyashqay kriyiq masitakuna,noqa Pablu, kaypi pullay kaq kriyiq

masinchiqkunawanmi kay kartatakach amunillapa qamkuna *prubinsya

naman. Chaqa noqatam kikin Jisukristunumbrawashqa, *apustulnin kanaypaq.Manam runakunachu numbrawashqaqa.Ashwanmi Jisukristu, paytakawsachishqan Taytan Dyuswannumbrawashqaqa. 3Chaymi mañakuniTaytanchiq Dyusman, Jisukristumambis,tukuy imapi yanapashunanllapa,kushikushpa kawsanaykillapa. 4ChaqaTayta Dyus munashqanshinamJisukristu wañurqan,manda washawananchiq, amana chayuchayuqkunashina kawsananchiqllapa.5¡Chayri tukuy tyimpu Tayta Dyustaalabashunllapa! ¡Biba Tayta Dyus!¡Chayshina kanqa!

Jisusllam atin washawayninchiqta6Jisukristu ancha kuyawaqninchiq

wañushqanraykum, Tayta Dyusqakumbidawashqa kanchiq, paypikriyiptinchiq, washawananchiq. Piruqamkunaqam paymanda dasakrakashpa, suq laya duktrinapinakriyiykangillapa. Chaymi anchaispantani: ¿Imapaqraq chayshinakriyiykanllapa? nishpa. 7

tullam uchanchiqkunamandapirdunawaqninchiq,chiqta. Chaymi mana kanchu suq layaduktrina washawananchiqqa. Lukismiwakin runakuna pandachishushpa, suqlaya duktrinatana yach achishungillapa.8Chayri suq laya duktrinata mayqanqamkunata yach achishuqtaqa TaytaDyus kastigashpa chingachinqa. Kanannoqa kikiy ichu suq anjil syilumandashamuqqa chay

yach achishushqaymanda suq layaduktrinatana qamkunatayach achishuptiyqa, noqaykunatapiskastigawashpa, chingachiwanqa. 9Chaynishushqaytam suq kutinda niriykillapa:Suq laya duktrinata mayqanyach achishuqtaqar, Tayta Dyuskastigashpa chingachinqa, nishpa.

10Chayshinaqam niykillapa, anchamunashpa Tayta Dyus alabawanambaq:“Ancha allita noqapaqyach achikushpam, kawsaykangi”,nishpa. Manam munanichu, runakunaalabawananqa. Chaqa runakunaalabawanambaq yach achikushpaqach i,Jisukristutaqa manana kasuymanchu.

Tayta Dyusmi Pabluta akrashqa karqan,apustulnin kanambaq

11Kuyashqay kriyiq masitakuna, kaytaallita yach ayllapa: Noqa Pablum*Jisukristupa shumaq nutisyandayach achikuni, qamkuna washadukanaykipaq.qandachu yach achikuniqa. 12Chaqa

daqa yach achiwashqa. Manam mayqanrunachu yach achiwashqaqa.

13Qamkunaqam noqapaqqayach angillapa: Unayqam Pabluqa*isrraylinu masingunapa duktrinandakasushpa kawsarqan. Chaymi Jisuspikriyiqkunataqa ancha qesachashpa,munarqan limpu chingachiyta, nishpa.14Chaqa unayqam noqaqa chay

gunata ancha allita kasurqay. Chayminoqaqa chay pullay wiñaqkunamandaqamasta yach akushqa karqay chay unayduktrinangunata. 15Piru Tayta Dyusqamancha kuyawashpa, mamitaypapach ambi kaptiylla, akrawashqakarqan, paypaq yach achikunaypaq.Chaymi munashqan tyimpupi, 16ChurinJisusta riqsichiwarqan, shumaq

1

428

nutisyanda waq mana isrraylinukaqkunata yach achinaypaq. ChayshinaTayta Dyus kikin yach achiwaptinmi,mana rirqaychu ni mayqan runaman,Jisuspaq yach achiwananqa. 17Manamni Jirusalin llaqtaman rirqaychu, chaypunta *apustulkunamandayach akunaypaqqa. Ashwanmi dasrirqay chay *nasyun Arabyaman.Chaymandaqam kutimurqay chayDamasku llaqtamanna.

18

daraq Jirusalinman rirqay, Pidrutariqsishpa paywan parlaq. Chaypitarishpaqam, paywan kinsi diyastakarqay. 19Chaypi kashpaqam,chiq Jisuspa masan *Jakubuwambisparlarqay. [Nuta: Chay JakubullamSantyagupis shutirqan.] Piru manam

wanqa. 20Alliptam niykillapa: Allipkaqtalla iskibrishpam, qamkunamankach amuni. Dyuspa ñawpambimniykillapa:kanichu, nishpa.

21Chaymandaqam *prubinsyaSiryaman, prubinsya Silisyaman rirqay.22

tupi kriyiq masinchiqkunaqa manaraqriqsiwarqanchu. 23Piru yach arqanllapa:Chay runa unay qesachawaqninchiqmimanana kuntrawanchiqchu. AshwanmiJisuspa shumaq nutisyandanayach achikuykan, nishpa. 24Chayshinanoqapaq yach ashpaqam, Tayta Dyustaancha alabarqanllapa.

Apustul masingunam shumaqta Pablutach ayachirqanllapa

2 1Katursi watas pasaptinqam, kriyiqmasinchiq Birnabiwan Tituta

apashpa, mushuqmanda ririrqayJirusalin llaqtaman, 2Tayta Dyuskamachiwaptin. Chaymi waqmanch ayashpaqa, chay kamachikuq kriyiq

masinchiqkunawanlla tandakashpa,paykunata intyindichirqay: “Noqaqamchay mana *isrraylinu kaqkunatakayshina *Jisuspa shumaq nutisyandayach achiykani, paypi kriyinanllapa”,nishpa. Chaqa manam munarqaychuchay kamachikuq kriyiq masinchiqkunakuntrawananllapa, ama balinambaqchay yach achikushqayqa. 3Chaypimpullay karqan chay kriyiq masinchiqTitupis. Paymi *nasyun *Grisyamandakaptimbis, chay *apustul masiykunaqamana kamachirqanchu,napa siñalninda *kwirpumbiruranambaqqa. 4

biqam karqambis Jisukristupi kriyiqtukuqkuna. Paykunaqam Tituta anchamunarqanllapa kamachiyta, chay siñaltakwirpumbi ruranambaq. Chaymi

naman shamushqa karqanjusgawananllapa:qachu, *Muysispa yumbay liyningunatakasuykanllapa ichu mana, nishpa.Chaqa ancham munarqanllapa,*randishqa kriyadushina kawsashpa,yumbay liyningunata kasunayllapa.5Piru noqaykunaqam mana nimatapispaykunataqa kasurqayllapachu. Chaqamunarqayllapam, qamkuna manaisrraylinu kaqkuna Jisuspa shumaqnutisyambilla allipta kriyishpakawsanaykillapa.

6Kanan chay mas kamachikuq kriyiqmasinchiqkunaqam mana nimatapisniwarqanllapachu, kambyanaypaq chayyach achikushqayta.kuqkunaqam ancha rrispitadukashpapis,pachu maski chay wakin kriyiqmasinchiqmandaqa. Chaqa Dyusqammana sawa kwirpunchiqtallachu rikan.(Ashwanmi shunqonchiqta rikashpa,jusgawanchiq.) 7-8Chay kikin TaytaDyusmi Pidruta apustulnimbaq

1 2

429

numbrashpa, isrraylinukunamankach arqan, paykunata Jisuspaqyach achinambaq. Chayshinallam

washpa, qamkuna mana isrraylinukaqkunaman kach amuwarqan,nata Jisuspaq yach achishunaypaq.Chayta noqapaq intyindishpaqam, chayapustul masiykunaqa mana nimatapisniwarqanchu, kambyanaypaq chayyach achikushqayta. 9Ashwanmi chayancha rrispitadu kriyiq masinchiqkuna*Jakubu, Pidru, *Jwan noqapaq allitayach ashpa, suq tratuta rurarqanllapanoqawan, Birnabiwambis, di palabrakidashpa, yach achikuq masikunakanayllapa. [Nuta: Pidrullam Sifaspis shutiq.] Chaymandaqam kayshinaniwarqanllapa:—Qamkuna riyllapa yach achiq

yumbay chay mana isrraylinukaqkunata. Noqaykunaqam rinillapayachnukunata, nishpa.

10Chaykunata niwashpaqamrrugawarqanllapa,kunata yanapanayllapa. Noqapismichayshinalla yuyashpa,nata ancha yanapashqa kani.

Pablum Antyukiyapi Pidruta anyarqan11Kanan noqa Pablum rini nishuqllapa

imaraykum anyarqay apustul masiyPidruta, chay Antyukiya llaqtapi manaallita rurashqanrayku. 12Chaqa chayPidruqam Antyukiya llaqtamanch ayashpaqa, puntata allita rurashpa,yumbay kriyiq masinchiqkunawan pullamikurqan. Piru chaymandaqamJirusalinmanda ch ayamurqan wakinisrraylinu kriyiq masinchiqkuna,*Jakubu kach amuptin. Chaych ayamuqkunam munarqan, Jisuspiyumbay kriyiqkuna chay siñalta*kwirpumbi rurananllapa. Chaymi

Pidruqa mancharqan, chaych ayamuqkuna anyanambaq:kutaq mikuykangi chay manasiñalniyuq kaqkunawanqa?” nishpa.Chaymi Pidruqa chay mana siñalniyuqkaqkunamanda akrakashpa, mananamikurqanchu paykunawanqa. 13Chaymi

napis, shiminwanlla Dyusta kasushpa,manana mikurqanllapachu chay manaisrraylinu kaqkunawanqa.tapismi manchachiptinllapa,paykunawan manana mikurqanchu.14Chayshina rurashpaqam, Jisukristu

llapachu. Chaymi noqa Pablu chay

napa ñawpambi anyarqay: “Qamisrraylinu kashpapismi, chay manaisrraylinu kaqkunawanqa shumaqtakawsashqa kangi. ¿Imapaqnamirikananqa paykunataqa yach achiykangi,kustumbrinchiqkunata kasushpa,kawsananllapaqa?” nishpa.

Jisukristupi kriyiqkunatam Dyus washan15Noqaykunaqam isrraylinu

kastamanda nasishqallapa kani. Chaymillaqta masiy isrraylinukunapaqqa mana

manda kaqkunashinaqa. Chaqaqamkunapaqqam ninllapa: “*Muysispaliyningunataqam mana kasunllapachu.Chaymi uchayuqkuna”, nishpa. 16Piruisrraylinu kashpapismi yach anillapana:Jisukristupi kriyiptinchiqllam, TaytaDyus uchanchiqmanda pirdunawanchiq.Manam pirdunawanchiqchu, Muysispaliyningunata kasuptinchiqqa. Chaqamanam pipis washakanqachu Muysispaliyningunata kasushpaqa.

17

paqam, achka isrraylinu masiykunanoqaykunapaq kayshina ninllapa:“Paykunaqam Muysispa liyningunata

2

430

a 3.7 [Génesis 15.6]

manana kasushpaqa,kuna”, nishpa. ¿Chayshina Jisuspikriyiptiyqachu,waykan? ¡Manám! 18Piru noqayach achikushpa:nata kasushunllapa washakananchiqqa”,nishpaqam, uchayuqna kayman.19

paqam intyindirqay: Chayliykunawanqam mana atinichuwashakayta. Ashwanmi yumbay chayliykunata mana atishpa kumpliyta, rinichingaq, nishpa. Chaymi chay liykunatamunashpa kumpliyta washakanaypaqqa,wañushqashina kani. Piru Jisuspikriyishpaqam, kawsamushqashina kani.20Chaqa Jisukristu kruspi klabadukaptinmi, noqapis paywan pulla kruspiklabadushina karqay. Chaymi kananqakay kwirpuypiqa manana noqallachukawsani. Ashwanmi Jisukristu *SantuIspiritunwan noqapi kawsashpayanapawan, allita rurashpakawsanaypaq. Chaymi kay pachapikawsashpaqa, Dyuspa Churimbikriyishpa kawsani. Chaqa payqamancha kuyawashpa, pay kikinintrigakashpa wañurqan,manda washawanambaq. 21ChayshinaTayta Dyus ancha kuyawashpawashawaptinmi, mana rinichudisprisyaq pay rurashqandaqa. PiruMuysispa liyningunawan atiptinchiqwashakaytaqam, yanqana wañunandaJisukristuqa.

¿Jisuspichu kriyishun ichu Muysispaliyningunapi?

3 1¡A, galasyanu tuntukuna! ¿Pitaqqamkunata brujiyashushqa, amana

Jisuspi allita kriyinaykiqa? Manchunoqaykunaqa qamkunawan kashpa,ancha klarituta yach achishurqaq:

“Jisukristum kruspi wañurqanwashawananchiq”, nishpa. 2Mayá,niwayllapa, ¿*Muysispa liyningunatakasuptikichu, Dyuspa *Santu Ispiritunqaqamkunaman shamurqan? ¡Manamchayshinachu! Ashwanmi shamurqanqa,Jisuspaq uyakushpa,llapa, ¿manachu? 3¿Ima, anchatuntuchu kangillapa? Allita yuyayllapa.¿Imashinam ch askirqaykillapa DyuspaSantu Ispiritundaqa?llam ch askirqaykillapaqa, ¿manachu?Chaymi ¿imashina atingillapa yuyayta:Noqanchiqlla allita kawsashpam,atinchiqllapa washakayta, nishpaqa?4Jisuspi kriyishqaykirayku anchapadisishpapis, ¿manachu nimatapisyach akushqallapa kangi? ¡Paqtarashlitata yach akushqallapa kangi!5Chaqa Jisuspaq uyakushpa, paypikriyiptikillapam, Tayta Dyusqa SantuIspiritunda qoshushpa, qamkunapiachka milagrukunata rurashqa. Pirumanam chayshinaqa rurashqachu,*rayku. Ashwanmi chay milagrukunatarurashqa,rayku.

6*Dyuspa Santu Librumbim chay unay*Abrajambaq nin: “Dyuspim allitakriyirqan. Chaymi Dyusqa uchangunatapirdunashpa, mana uchayuqpaqnariqsirqan”, nishpa.a 7Chayri allitayach ayllapa: Pipis Dyuspi allipta

shina, nishpa. 8Chaqaunaymandapacham Tayta Dyusqayach arqan: Chay mana *isrraylinukaqkuna noqapi kriyiptinqam,tapis mana uchayuqpaqna rini riqsiq,nishpa. Chaymi Tayta Dyus SantuLibrumbi kay allin nutisyata Abrajandanirqan: “Abrajan, qamraykum yumbay

2 3

431

b 3.8 [Génesis 12.3] c 3.10 [Deuteronomio 27.26] d 3.11 [Habacuc 2.4]e 3.12 [Levítico 18.5] f 3.13 [Deuteronomio 21.23] g 3.16 [Génesis 22.18]

*nasyungunapi tiyaqkunata riniyanapaq”, nishpa.b 9Chayshinam TaytaDyusqa paypi yumbay kriyiqkunatayanapan, Abrajanda yanapashqanshina.

10Piru Muysispa liyningunapikriyiqkunaqam maldisidu rinllapa kaqchingananllapa, yumbay chay liykunatamana kumplishqanrayku. Chaqa DyuspaSantu Librumbim nin: “Mayqan runa

nata mana kumplishpaqam, maldisidurinllapa kaq”, nishpa.c 11Allitamyach anchiqllapa: Manam pipis atinchu

nata washakanambaqqa, nishpa.Chaymi Dyuspa Santu Librumbi nin:“Tayta Dyuspi kriyiqkunaqampirdunadu kashpa, tukuy tyimpurinllapa kawsaq”, nishpa.d 12PiruMuysispa liyningunata munashpakumpliyta washakananchiqqam,Dyuspiqa manana kriyiykanchiqchu.Chaymi Dyuspa Santu Librumbiqa nin:“Muysispa yumbay liyningunatakumplishpaqam,llapa washakayta. Manaqa manam”,nishpa.e [Nuta: Piru manam pipis atinchu kumpliyta yumbay chay liykunataqa.]

13Chaymi maldisidu karqanchiqchingananchiqllapa. Piru noqanchiqparrimplasunchiq Jisukristuqam maldisidukarqan, amana chingananchiqllapa.Chaymi Dyuspa Santu Librumbikayshina nin: “Qerupi yumbaywarkudukunam maldisidu”, nishpa.f14Chayshinam Jisukristuqa kruspiwarkudu wañurqan, isrraylinukunata,

nanchiq, chay unay Abrajanda Dyusufrisishqanshina. Chaymi Jisukristuwañurqan, paypi yumbay kriyiqkuna*Santu Ispiritunda ch askinanchiqllapa.

Dyusmi washan paypi kriyiqkunata15Kriyiq masitakuna,

syunda rurashpam, kayshina niykillapa:Mayqan runa suq tratuta rurashparmaptinqam, manana ni pipis atinchuchingachiyta ni yapayta, suq layatratuna kanambaqqa. (ChayshinallamTayta Dyus ufrisiwashqanchiqta mananunka rinchu kambyaq.) 16ChaymiTayta Dyusqa suq tratuta rurashpa,chay unay agwilunchiq *Abrajandakayshina ufrisirqan: “Qamba suqmiraynikiwanmi yumbay nasyungunapitiyaqkunata rini yanapaq”, nishpa.gManam nirqanchu:

wanmi rini yanapakuq”, nishpaqa.Ashwanmi suqpaqlla rimarqan.Chayshinam Tayta Dyusqa ChurinJisukristupaq rimarqan. 17Kaytaqamniykillapa: Tayta Dyusqam Abrajanwanchay punta *tratuta rurashpa, anchaallita ufrisirqan kumplinambaq.Chaymandaqam 430 watakunapasaptinqa, Muysisqa Dyusmandach askirqan chay liykunata. PiruMuysispa chay liyningunaqam manaatishqachu kambyayta Tayta DyusAbrajanwan chay punta tratururashqandaqa. 18Chaqa Tayta DyusqamAbrajandaqa mana washarqanchu, chayliykunata kasushqanrayku. AshwanmiAbrajanda chay ufrisishqandakumplishpa, dibaldilla washarqanqa.

19Tayta Dyus chayshina Abrajandadibaldilla ufrisishpaqam, ¿imaraykutaqMuysistaqa qorqan chay liykunataqa?Chay liykunataqam qorqan,chiq: Uchayuqmi kani nishpa. Piru chayliykunaqam balirqan Abrajamba chay

manlla. Chaymi Dyuspa anjilninguna

3

432

chay liykunata Muysista qorqan.

shina kashpa, isrraylinukunata qorqan.20Piru Tayta Dyus kikinllam Abrajandaufrisishqa karqan yanapanambaq.Manam nirqanchu ni anjilningunata niabugadu layata,baqqa.

Muysisqam yach achiwanchiq,Jisuspilla kriyinanchiqllapa

21Kinsapch i qamkunaqa yuyangillapa:Tayta Dyus puntata ufrisishpaAbrajanda dibaldilla washanambaq,¿imaraykutaq liyningunata Muysistaqaqorqan? nishpa. ¿Tayta Dyusqachu chayliykunawan munarqan chingachiyta payAbrajanda ufrisishqanda? ¡Manám! Piruyumbay chay liykunataqam mana

chiqqa. 22Chaymi *Dyuspa SantuLibrumbi niwanchiq: Yumbay runakuna,warmikunam uchakunata munanllaparurayta, nishpa.napa prisungunashina karqanchiqllapa.

chiqqam, Tayta Dyus yumbayuchanchiqmanda washawanchiqllapa,ufrisikushqanshina.

23

chiqqam, *Muysispa liyningunaqa suqpatrunninchiqshina karqan. Pirukananqam yach ashqallapa kanchiq,Jisukristupi yuyakushpa washadukananchiq. 24Chaymi Jisukristushamushqangamanlla chay liykunaqasuq yachchiq, intyindinanchiq: Uchayuqmi kani,nishpa. Chayshina intyindishpaqam,

llapa, uchanchiqmandapirdunawananchiq,napaq riqsiwananchiq. 25Chaymi kananJisuspi kriyiptinchiqqa, chay liykunaqamanana kamachiwanchiqchu.

26

llapam, yumbayninchiq Tayta Dyuspawambrangunana kanchiqllapa. 27KananJisukristupi kriyishpa, shutimbishutikushpaqam,chiqllapa kawsayta. Chayshinaqammushuq mudanata rurakuqshinakanchiqllapa,chiqllapa. 28Chaymi Jisukristupa ayllunkashpaqa,nawan suq kwirpushinallanakanchiqllapa. Chayraykum Dyuspaqqaisrraylinukuna chay mana isrraylinukaqkunawan igwallla kanchiqllapa;*randishqa kriyadukuna chay manarandishqa kaqkunawan igwalllakanchiqllapa;wanqam Dyuspaqqa igwalllakanchiqllapa. 29Chayshina Jisukristupaayllun kashpaqam, Abrajamba karuwillkanshinana kanchiqllapa. ChaymiTayta Dyus Abrajanda ufrisishqandaqa,noqanchiqtapis rin qowaqninchiqllapa.

4 1Suq kumparasyundam rurashpa,rini parlachishuqllapa: Suq runapa

churinmi tukuy iman kaqta rin ch askiqirinsyanda. Piru chay churin takshitaraqkashpaqam, manaraq atinchuwasimbiqa kamachikuyta. Ashwanmi*randishqa kriyadushina 2

nata kasun, taytan nishqan tyimpukumplinangaman.kamanmi, paykunaqa paypakusasningunata kwidan. 3

llam yumbay noqanchiqkunapismanaraq Jisuspi kriyishpaqa, chay

llapa. Chaymi runakunapakustumbringunata kasushpaqa,

chiqllapa. 4Chaymandaqam Tayta Dyusyuyashqan tyimpu ch ayamuptinqa,Churin Jisusta kach amurqan, suqwarmimanda nasishpa, lijitimu *linu kashpa, *Muysispa liyningunata

3 4

433

kasushpa, kawsanambaq. 5

naqam Jisukristu shamurqan, amakastigadu kananchiqllapa Muysispaliyningunarayku.qanqa, Tayta Dyus wambrangunapaqriqsiwananchiq. 6Chaymi Dyuspawambranguna kaptinchiqllapa, ChurinJisuspa *Santu Ispiritundakach amurqan, shunqonchiqmanyaykunambaq. Chaymi chay SantuIspiritu yach achiwanchiq, Dyuspaqninanchiq: Taytitu, nishpa. 7ChaymiDyuspa wambrangunana kashpa,manana kasunchiqllapachu chay unaykustumbrikunata,nashinaqa. Ashwanmi Dyuspawambrangunana kashpa, paypairidirunna kanchiqllapa.

Amar kawsashunchu randishqakriyadukunashinaqa

8Alliptam niykillapa, qamkunaqamunayqa Tayta Dyuspi manaraq kriyishpa,yanqa dyuskunata adurashpa, *randishqakriyadungunashina kawsarqaykillapa.9Piru kananqam Tayta Dyusta riqsingillapayuyaynikipi. Piru mas allim kanmanninanchiq: “Dyusmi noqanchiqkunatawambrangunapaq riqsiwanchiq”, nishpa.Chayshina riqsiwaptinchiqqa, ¿imapaqnamrunakunapa mana baliq kustumbringunatamunangillapa kasuriytaqa? ¿Imaraykutaqmunangillapa kawsariyta chay randishqakriyadushinaqa? 10Chaqa qamkunaqamchay isrraylinukunashina fyistakunatarurashpa, gwardaykangillapa wakindiyakunata, killakunata, tyimpukunata,watakunata, (Tayta Dyus qamkunatauchaykikunamanda pirdunashunambaq).11Chaymi noqaqa ancha llakini yuyashpa:Yanqa imach i padisishqa kani paykunataJisuspaq yach achishpaqa, nishpa.

12Kriyiq masitakuna, noqa isrraylinukashpapismi, manana yuyakunichu

piqa, washakanaypaqqa. Piru kananqam

pina yuyakuykangi. Chaymi ancharrugaykillapa, noqashina Jisukristupillakriyinaykillapa. Chaqa qamkunawankaptiymi,qaykichu. 13-14Ashwanmi qeshyaqkaptiypis, qamkunaqa shumaqtach ayachiwarqayki suq anjiltashina ichukikin Jisukristutashina, mana nimatapisdisprisyawashpachu. Allitamyach angillapa, chay punta bwiltawatukushushpa qeshyaq kashqayta. Piruyach achishurqaqmi *Jisuspa shumaqnutisyanda. 15

naqa kuyawashpa, kushikushpa, anchayanapawarqayki. Asta ñawikikunatasurqoshpach i,nayki. Piru kananqa ¿imaraykutaqmanana kushikungillapachunoqawanqa? 16¿Allip kaqtanishuptiychu, qamkunaqa kuntraytikrakashqallapa kangi?

17Yumbay chay llullatayach achikuqqam ancha munanllapapaykunawan kanaykillapa. Piru manammunanllapachu allipta qamkunatayanapashuytaqa. Ashwanmi munanllapanoqaykunamanda akrashuyllapata,paykunatalla kasunaykillapa. 18

paqqam ancha alli, tukuy tyimpusuqkunamanda allip kaqtayach akunaykillapa. Piru noqaqamkunawan kaptiy ichu mana kaptiypis,chayshinalla allita yach akuyllapa.19Kuyashqay wambraykuna, anchammunani Jisukristushina kawsanaykillapa.Chaymi shunqoy ancha nanan suq warmiqeshyanan uras ñakashqanshina,tushina kanaykillapa. 20Chaymi anchamunani qamkunawan kayta, mas allitaqamkunapaq yach ashpa yach achishunay.Chaqa qamkunamanda karupi kashpam,mana yach anichu: ¿Imatam atishaqrurayta, paykunata yanapanaypaq? nishpa.

4

434

h 4.27 [Isaías 54.1] i 4.30 [Génesis 21.10]

Pablum suq kumparasyunda rurarqanAgarwan Sarawan

21Allita uyawayllapa, qamkuna*Muysispa liyningunapi yuyakuqkuna.¿Manachu yach angillapa Muysisqalibrumbi iskibrishqanda? 22Chaylibrumbim nin: *Abrajambam karqanishkay wambranguna. Suq wambranmikarqan *randishqa kriyadan Agarpi.Suqninqam karqan chay lijitima warmin*Sarapi. Chay warmin Saraqam manarandishqa kriyadanchu karqan. 23Chayrandishqa warmi Agarpa wambranqamnasirqan wambra warmillaraq kaptin.Piru chay Sarapa wambranqam nasirqanancha byijitana kaptin, Tayta Dyus suqmilagruta ruraptin. Chaqa DyusqamAbrajanda ufrisishqa karqan, warminSara wawakunambaq. Chaymi chayufrisishqanda allipta kumplirqan.24Dyusmi chay ishkay warmikunapi

napaq. Suq tratutaqam Tayta Dyusisrraylinukunawan rurarqan *Sinayiurqqopi, liyningunata kasunanllapa.Chay punta *tratuqam yuyachiwanchiqchay randishqa kriyada Agarpaq.(Chaqa chay liykunawan mana atishpawashakaytaqam,nashina kawsarqayllapa.) 25Chaymichay warmi Agarpaq yuyashpaqa,yuyanchiqllapa chay *nasyun Arabyapikaq Sinayi urqqopaq. Chay Sinayiurqqopaq yuyashpaqam, yuyanchiqllapaJirusalin llaqtapaq. Chaqa chayJirusalimbi tiyaqkunaqam Muysispaliyningunata munashpa kumpliytapis,mana atinllapachu kumpliytaqa.Chaymi randishqa kriyadukunashinakawsanllapa. 26Piru noqanchiqkunaJisukristupi kriyishpaqam, manana

llapa. Ashwanmi rinchiqllapa riqsyiluman, suq mushuq Jirusalin llaqtapiTayta Dyuswan kawsananchiqllapa.

27Chaymi *Dyuspa Santu LibrumbiAbrajamba lijitima warmimbaq, chaymushuq Jirusalimbaqpis nin:

Chay warmim achka watakunatamana nima wawayuqchu karqan.Piru Tayta Dyus niptin, suqwambrayuq kashpam, anchaachka karu willkayuq karqan.Chayshinallam chay mushuqJirusalimbi ancha achka rinllapakawsaq,limbi kawsaqkunamanda. Chaymichaypi kawsaqkunaqa ancharinllapa kushikuq, nishpa.h

28Masitakuna, chay *Isakpaqnasinambaq ufrisishqanshinam, TaytaDyus ufrisirqambis, paypi yumbaykriyiqkunata washawananchiq,wambrangunana kananchiqllapa.29Chaqa Dyuspa *Santu Ispiritunmichay mana wawayuq Sarataqayanaparqan, wambrayuq kanambaq.Chaymi Saraqa wawan Isaktaqeshyarqan. Chaymandaqam chayAgarpa wawanqa chay Sarapa wawandaqesacharqan. Chayshinallam kaytyimpupipis Muysispa liyningunapikriyiqkunaqa Jisukristupi kriyiqkunataqesachawanchiqllapa. 30Kanan DyuspaSantu Librumbim Agarpaqqa kayshinanirqan: “Wichukuy chay randishqakriyadaykita wambrandinda. Chaqachay kusasnikiqam chay lijitimawarmikipa wambran Isakpaqlla. Chaymi

kiqa mana atinchu partinakuyta chaychuriki Isakwanqa”, nishpa.i 31Kriyiqmasitakuna,kuna Jisuspi kriyishpaqa, Abrajambalijitima warmimba wambranshina

4

435

kanchiqllapa. Manam chay randishqa

llapaqa, nishpa.

Jisuspi kriyishpa kawsashunllapa

5 1Noqanchiqkuna Jisukristupikriyishqanchiqraykum, payqa

washawashqana kanchiq, amana*llapa. Chayri chay liykunapiqa amanakriyishunchu washakananchiqqa.

2Chayri allita uyawayllapa, noqaPablum allipta niykillapa: Chay siñalta*kwirpuykipi ama rurayllapachu. Chaqachayshina rurashpaqam, qamkunaqamanana kriyiykangichu Jisukristupi,pay washashunambaqqa. 3

mandam niriykillapa: Chayshina chaysiñalta kwirpuykipi rurashpaqam,balinna *Muysispa yumbay liyningunatakumplinaykillapa. (Manaqa manamringillapachu washakaq.) 4

kiqam Muysispa liyningunatamunangillapa kasuyta washakanayki.

qana kangillapa. Chaqa qamkunaqammanana kriyiykangichu: Tayta Dyusmi

chiq, Jisuspi kriyiptinchiq, nishpaqa.5Piru Dyuspa *nata yanapawaptinmi, allitayuyakunillapa:chiqmi, Tayta Dyus uchanchiqmandapirdunawanchiq, nishpa. 6Chaymi tukuyshunqo Jisukristupi kriyiptinchiqqa,Dyuspaqqa manana nimapaq balinchu,siñalniyuq kananchiq ichu manasiñalniyuq kananchiqqa. PiruDyuspaqqam ancha balin, Jisukristupikriyishpa,nanchiq.

7Qamkunaqam unayqa Jisukristupiancha allita kriyishpa kawsarqaykillapa.

shushqa, Dyus nishqanda amana

kasunaykillapa? 8Chaqa chayyach akushqaykiqam mana Dyusnishqanshinachu kashqa. 9Manchu ashla*libaduraqa ancha achka masatasaksachin. (Chayshinallam chay manabaliq duktrinakunata ashlitatayach akushpaqa, ancha dañakangillapa.)10Piru noqaqam ancha yuyakuni: TaytaDyusmi rin yanapashuqllapa,manda Jisukristupi kriyinaykillapa,nishpa. Piru Dyusqam ancha rinkastigaq chay mayqan ingañashuqtaqa.

11Kriyiq masitakuna, chay ingashuqkunaqam noqapaqqa nishungillapa:“Pablupismi yach achikun, chay siñaltakwirpunchiqpi rurananchiqllapa”,nishpa. Noqaqam mana chayshinachuyach achikuni. Chayshinayach achikuptiyqam, chay *isrraylinu

wanmanchu. Piru noqaqamyach achikuni: “Jisukristu kruspiwañushqanraykulla, Tayta Dyus tukuyuchanchiqmanda pirdunawanchiq”,nishpa. Chaymi ancha qesachawanllapa.12Chaymi yumbay chay piñachishuqpaqkayshina niykillapa: ¡Chay siñalta

mandaqa, mas allim kanman

llapa!13Kriyiq masitakuna, Tayta Dyusqam

washawashqa kanchiq,llapa. Piru chayshina libri kashpaqa, amakawsayllapachu kwirpuyki munashqandarurashpaqa. Ashwanri kuyanakushpasuqwan suqwan yanapanakuyllapa.14Chaqa Tayta Dyuspa yumbayliyningunam kayshinalla munan niyta:

kishina, runa masikitapis kuyay”, nishpa.15Piru chpaqam, chay chukaru kaninakuqanimalkunashina kangimanllapa.kish, qamkunapura chingachinakungiman.

4 5

436

Santu Ispiritum yanapawanchiq, amakwirpunchiq munashqanda rurananchiq

16Chaymi kayshina niykillapa: Dyuspa*Santu Ispiritunda allita kasushpakawsayllapa, ama kwirpuyki mana baliqmunashqanda ruranaykillapa. 17Chaqa

llapa. Piru Dyuspa Santu Ispiritunmimunan allita ruranaykillapa. Chaymishunqoykipi chayshina kuntranakuptin,

qaykita rurashpaqa. 18Piru DyuspaSantu Ispiritunda kasushpaqam, manana

killapa, washadu kanaykiqa.19Dasmi atinchiqllapa riqsiyta chay

taqa. Chaqa paykunaqam warmiyuqkashpa ichu runayuq kashpa,suqkunawan puñunllapa. Manaraqrrispituyuq kashpa, suqkunawanpuñunllapa. Kanan ancha millanaypaquchakunatam ruranllapa. 20*Amitulayakunatam aduranllapa.llapa. Suqkunata ch iqnishpamanyanllapa. Munanllapam yumbaytabinsiyta. Dasmi piñakunllapa.paqllam tukuy imata munanllapa.Kanan suqkunatam animachinllapasuqkunamanda akrakanambaq.21Ancham imbidyakunllapa,llapa; mach anllapa. Fyistakunapimancha sh uqyashpa, mana undaqmikushpa, upyashpa, uchata ruranllapa.Chaymi ancha kunaykillapa unaykunashushqayshina,nata ama ruranaykillapa. Chaqa chaylaya uchayuqkunaqam mana rinchukawsaq Tayta Dyuswanqa.

22Piru Dyuspa Santu Ispiritunmiancha yanapawanchiq, suqwan suqwankuyanakushpa, kushikushpa, shumaqtakawsananchiqllapa.pismi, ama piñakunanchiq; ashwan

yumbaywan pasinsyusu kananchiq,ancha allin kashpa,nanchiq, yumbaywan ancha kumplidu,23ancha umildi kananchiq,chiqta allita sujitananchiqllapa.Chayshina allita ruraptinchiqqam, manani pipis atinmanchu anyawayninchiqta:“Kay liykunataqam mana kasushqachukangi”, nishpaqa. 24

tupi kriyishpaqam, kwirpunchiq

pachu. Ashwanmi chay kwirpunchiqmana baliq munashqandaqa suq kruspiwanchishqa kanchiqmanshina.25Chaymi Dyuspa Santu Ispiritun suqmushuq laya bidata qowashqa kanchiq.Chayri payta kasushpa kawsashunllapa.

26Ama ni palanganuchu kashunllapa,ni piñakushunchu,shunchu suqwan suqwan.

Suqwan suqwan yanapanakushunllapa

6 1Kriyiq masitakuna, suq kriyiqmasinchiq mana allita ruraptinqa,

noqanchiqkuna Jisuspi mas allitakriyiqkuna chay kriyiq masinchiqtakunashpa yanapashun, chay malutaama masta ruranambaq. Piru umildikashpa, shumaqta yanapashun,yuyashpa: Kwidawkish noqapis suq diyamana allitachu rurayman, nishpa.2Chayshinar tukuy imapi kriyiqmasipura yanapanakushun. Chaqachayshina kuyanakushpaqam,tupa liyninda kumpliykanchiqllapa.

3Piru suq mana baliq runa ichu warmiyuyashpa: Ancha baliqmi kani,nishpaqam, pay kikin ingañakaykan.4Chayri kadunu allita yuyashunllapa:¿Allitachu rurashqa kani ichu mana?nishpa. Allita rurashpaqam, atinchiqkushikuyta. Piru ama yuyashunchu:Chay kriyiq masinchiqmandaqam noqamas allita rurashqa kani, nishpaqa.5Chaqa kadunur suq tariyatashina

5 6

437

kumplishun atishqanchiqkaman, TaytaDyuspaq allita trabajananchiq.

6Kanan Jisukristupaq yumbayyach achiwaqninchiqta tukuy imawanyanapashunllapa.

7Amar qamkunallaqa ingañakaychu.Chaqa manam pipis atinchu Dyustaingañaytaqa. Manchu tarpushpamayqan laya mikunataqa, chay layatallakusichanchiq. (Chayshinallam TaytaDyuspaq allita yach achikushpaqa, suqancha shumaq primyuta rinchiqch askiq paymanda.) 8Piru kwirpunchiqmunashqandalla rurashpaqam,llapa chingaq, chay mana baliq kusichachingaqshina. Piru Dyuspa *SantuIspiritunda kasushpaqam, tukuy tyimpuDyuswan rinchiqllapa kawsaq.9Chayrayku ama shaykushunllapachuallita rurananchiqqa. Chaqa chayshinamana shaykuq allita rurashpaqam,

llapa kaq suq diyaqa. 10Chayri Jisuspikriyiq masinchiqkunata ancha allitayanapashpa, atishqanchiqkamanyumbay runakunata, warmikunatayanapashunllapa.

Pablum kay kartata ushyarqan11Rikayllapa kay mas atun litrakunata.

Kay partitallam noqa kikiy makiywaniskibriykani.

12Chay siñalta *shuqkunaqam ancha munan, yumbayrunakuna paykunata rrispitananllapa.Chaqa manam munanllapachu,paykunata qesachanambaqqa. Chaymimana munanllapachu yach achikuyta:“Jisukristu kruspi wañushqanraykum,Tayta Dyus atin washawayninchiqta”,nishpaqa. 13

manda wakinqam ancha munan,qamkunapis chay siñalta kwirpuykipi

ruranaykillapa, paykuna alabakashpaninanllapa: “Chay mana *isrraylinukaqkunatapismi yach achishqallapakani, *Muysispa liyningunatakumplishpa, chay siñalta kwirpumbirurananllapa”, nishpa. Piru chayshinayach achikushpapismi, paykunaqa mana

nataqa. 14Piru noqaqam manapaykunashinaqa alabakanichu.Ashwanmi Siñurninchiq Jisukristutallaalabani, kruspi wañushqanraykuwashawananchiq. Chaymi paytallakasuptiy, kay mundupa kusasningunaqamanana nimapaq balinchu noqapaqqa.Chaqa noqaqam chay kusaskunapaqqasuq wañushqa runashinana kani.15Chaqa Tayta Dyuspaqqam manabalinchu, siñalniyuq ichu manasiñalniyuq kananchiqllapa. Pirupaypaqqam ancha balin Jisukristupikriyishpa, mushuq laya runakuna,warmikuna kananchiqllapa. 16Chayrikay yach achikushqayta yumbaykasuqkunata Tayta Dyus llakipashpayanapanqa, kushikunanllapa.nallar kushikunqallapa paypi yumbaykriyiqkuna. Chaqa paykunaqamDyuspaqqa lijitimu wambrangunana.

17Siñurninchiq Jisuspaqyach achikuptiymi,naqa maqawashpa, anchachuqriwashqallapa. Chaymi kwirpuypiachka siñakuna kidashqa. Chaysiñakunaqam suq siñalshina, Jisuspalijitimu sirbikuqnin kani, nishpa.Chaymi kananmandaqa manamunanichu ni mayqan runa ni warmipiñachiwananqa.

18Kriyiq masikuna, SiñurninchiqJisukristu yumbaynikita yanapashunqa,kushikushpa kawsanaykillapa.Chayshina kanqa.

6

438

APUSTUL SAN PABLUM KAY KARTATA KACH ARQAN

IFISU LLAQTAPI TIYAQKUNAMAN(IFISYUS)

¿Pitaq karqan San Pabluqa? Liyishun chay punta parti Rrumanusta, mastayach ananchiq *San Pablupaq.

¿Pikunapaqmi iskibrirqan kay librutaqa? Pabluqam kay kartata iskibrirqanI su llaqtapi tandakaq kriyiq masingunaman. I suqam suq atun pudirniyuq llaqtakarqan. Chaymi Jisuspi kriyiqkuna achka taksha llaqtakunamanda rirqan chayI suman randiq, randikuq, kriyiq masingunata watukuq. Masta yach ananchiqi syanukunapaq, liyishun Ichus 18.19-19.41; 20.17-38; Apukalipsis 2.1-7.

¿Imaraykum iskibrirqan kay librutaqa? Pabluqam kimsa wata tukuytatiyashqa karqan I supiqa, Jisukristupaq yach achikushpa. Chay llaqtapim achkaruna, warmi Jisukristupi kriyishqa karqan. Pabluqam chay llaqtamandalluqshishpapis, chay kriyiq masingunataqa ancha kuyarqan. Chaymi *rrumanuawturidarkuna karsilaptimbis, Pabluqa chay I supi tandakaq kriyiq masingunatamana qonqashpachu, karsilmandapacha kay kartata kach arqan.

¿Imapaqmi yach achiwanchiqllapa kay libruqa? Niwanchiqmi Tayta Dyusshimunan, paypi yumbay kriyiqkuna suq yuyayniyuqlla kananchiqllapa. Kay librupimishkay atun partikuna kan:

I syus 1.3–3.21 niwanchiqllapa, Jisukristu yumbay *nasyunmanda kaqkunatakuyawaqninchiq, washawashqanchiqpaq.

If. 4.1–6.24 niwanchiqllapa, Dyuspa wambranguna kashpaqa, yumbaywanshumaqta kawsananchiqllapa.

Kay librupiqam Jisukristupi kriyiqkunapaq kimsa kumparasyungunatayach achiwanchiqllapa:

1 Jisukristupi kriyiqkunaqam suq *adurana wasishina kanchiqllapa;Jisukristuqam chay adurana wasipa mas baliq ruminshina. (If. 2.20-22)

2 Jisukristupi kriyiqkunaqam suq kwirpushina kanchiqllapa. Jisukristuqamchay kwirpupa umanshina. (1.23, 4.12-16)

3 Jisukristupi kriyiqkunaqam suq runapa warminshina kanchiqllapa.Jisukristuqam chay warmipa qosanshina. (5.22-23)

439

Pablum i syanukunata napaykurqan

1 1Kuyashqay kriyiq masitakuna,Tayta Dyus munaptinmi, Jisukristu

noqa Pabluta numbrawashqa,*apustulnin kanaypaq.tupi kriyiptikillapa, kay kartatakach amuni qamkuna I su llaqtapitandakaqkunaman. 2Mañakunim TaytaDyusman,mambis, tukuy imapi qamkunatayanapashunan, ama llakishpachuashwan kushikushpa kawsanaykillapa.

Jisukristu wañushqanraykum, TaytanchiqDyus ancha yanapawanchiqllapa

3Jisuspi kriyiptinchiqllapam, Tayta

washqa kanchiq, paypi mas allitayuyakushpa kawsananchiq. ¡ChayraykurSiñurninchiq Jisukristupa Tayta Dyustaancha alabashunllapa! 4Chaqa anchaunay tyimpupim Tayta Dyusqa manaraqkay munduta rurashpa,nata akrawarqanchiq, paypawambranguna kashpa, paypa ñawpambiama nima uchayuqkuna kananchiqllapa.5Chayshina ancha kuyawaqninchiqmi,

chiq, wambranguna kananchiqllapa.Chaymi Churin Jisukristutakach amurqan washawananchiq. Chaqachayshinam munarqan rurayta.6Chaymi ancha allin kashpa, kuyashqanChurinwan washawaqninchiq, tukuyimapi yanapawashqa kanchiq. ¡Chayripayta ancha alabashunllapa! 7ChaqaTayta Dyus ancha kuyawaptinchiqmi,Churin Jisukristu yawarninda ich ashpawañurqan washawananchiq.Chayshinam Tayta Dyusqa yumbayuchanchiqmanda pirdunawashqakanchiqllapa. 8Chayshina anchakuyawaqninchiqmi, ancha allitayach achiwashqa kanchiq, yach ayniyuq

kananchiqllapa. 9

chiwashqa kanchiq paylla yuyashqanda.Chaqa chay yuyashqan ruranankaqtaqam mana pipis yach ashqachukarqan. 10Piru Dyusqam kayshinayuyarqan: Munashqay tyimpuch ayamuptinmi, rini tandaq syilupitiyaqkunata, mundupi tiyaqkunatapis,Churiy Jisusta kasunanllapa, nishpa.

11Tayta Dyusqam tukuy imata paymunashqanshina ruran. Chaymi ChurinJisukristupi kriyiptinchiqllapa, payqaunaymandapacha akrawashqa kanchiq,suq shumaq irinsyata ch askinanchiq.12Chaymi payqa munarqan noqaykuna*isrraylinukuna Jisukristupi puntatakriyinayllapa,nawan yumbayninchiq paypi kriyishpa,

llapa. 13Chayshinallam qamkuna manaisrraylinu kaqkunapis allip kaqtauyashpa, Jisukristupa shumaqnutisyanda yach akushpa, paypikriyirqaykillapa. Chaymi Tayta Dyusqaufrisikushqan *Santu Ispiritundaqoshushqallapa, qamkunapi tiyashpa,suq siñalshina kanambaq, yumbayriqsishuqkuna yach anambaq:

guna, nishpa. 14Chaqa Tayta Dyusqammanaraq irinsyanchiqta qowaqninchiq,Santu Ispiritunda qowashqa kanchiq,yach ananchiq: Tayta Dyusmiwashawaqninchiq,qanchiqta rin kumpliq, nishpa. Chayripayta alabashunllapa, ancha pudirniyuqkashqanrayku.

Pablum Dyusman mañakurqan, Jisuspi kriyiqkuna yach ayniyuq kananllapa

15Noqam yach ani:chiq Jisuspi kriyishpa, yumbay kriyiqmasinchiqkunata kuyashpa, kawsangillapa,nishpa. 16-17

tupa ancha llipyaq Taytan Dyusman

1

440

mañakushpa, mana shaykuq anchapagikuni qamkunapaq. Mañakunipismi*Santu Ispiritunwan yanapashunan, paynishqanda intyindishpa, anchayach ayniyuq kashpa, payta mas allitariqsinaykillapa yuyaynikipi. 18

pismi, qamkunata yanapashunan, allitaintyindinayki: Tayta Dyuswanmi tukuytyimpu syilupi rinchiqllapa kawsaq,nishpa.natam ancha shumaq irinsyata rinqowaqninchiq. 19-20Mañakunipismiintyindinaykillapa: Ancha pudirniyuqTayta Dyusqam tukuy imata atin rurayta.Paypaqqam mana nima trabajuschu,nishpa. Chaymi Churin Jisukristupikriyiqkunata yanapawaptinchiq, tukuyima munashqanda atinchiqllapa rurayta.Chaqa ancha pudirniyuq kashpam, TaytaDyus Churin Jisusta wañushqanmandakawsachimushpa, syilupi *allin ladumbitiyachirqan. Chay kikin pudirninwanminoqanchiqkunatapis yanapawanchiq.21Chay pudirninwanmi Jisukristuta anchapudirniyuqta numbrashpa, nirqan:“Yumbay patrungunata, awturidarkunata,kamachikuqkunata, anjilkunata kamachiykay tyimpupi, suq tyimpupipis. 22Tukuyima kaqta kamachiy. Chaqa qamqamnoqapi yumbay kriyiqkunapa umanshinakangi”, nishpa. 23Chayshina Jisukristuumanchiqshina kaptinqam, paypi yumbaykriyiqkunaqa kwirpunshina kanchiqllapa.Chaqa payqam Santu Ispiritunwannoqanchiqkunapa shunqonchiqpi tiyashpa,tukuy imapi kamachiwanchiq. Chayshinatukuy lugarkunapi kashpam, tukuy imakaqta kamachin.

Dyusmi kuyawaqninchiqwashawanchiqllapa

2 1

kiqam, payqa washashushqa, tukuytyimpu kawsanaykillapa. Piru unaytyimpupi uchayuqkuna kaptikiqam,

llapa. 2Chaqa Jisuspi manaraqkriyishpaqam, kay mundupi tiyaquchayuqkunashina kawsarqaykillapa.Chay kamachikuq *dyablu wayrapitiyaqta kasushpam kawsarqaykillapa.

nata animachin, uchakunatarurananllapa. 3

piqam noqanchiqkunapis chayuchayuqkunashina kawsarqanchiq,kwirpunchiqta kasushpa, mana baliqyuyashqanchiqkunata rurashpa. ChaymiTayta Dyusqa piñakushpa,nanchiqna karqan, chay suq uchayuqkaqkunatashina.

4

pismi, Tayta Dyusqa anchakuyawaqninchiq,chiq. 5Uchanchiqkunaraykumwañushqashina karqanchiq. Piru TaytaDyusqam,qanshina, noqanchiqkunatapisispiritunchiqpi kawsachiwarqanchiq,

llapa. Chaymi ninchiqllapa: “TaytaDyusmi ancha allin kashpa, dibaldillawashawashqa kanchiq”, nishpa.6Chayshina Tayta Dyus Jisukristuta

paqam, noqanchiqkunatapis suqmushuq bidata qowashqa kanchiq,

llapa. 7Chayshina Tayta Dyus anchayanapawaptinchiqmi, yumbayrunakuna, warmikuna ch ayamuqtyimpukunapi rinchiqllapa yach aq:¡Tayta Dyus ancha allin kashpam,Churin Jisukristuwan yumbay paypikriyiqkunata ancha kuyawaqninchiq,tukuy imapi yanapawanchiq! nishpa.8

ninchiq, uchanchiqkunamandawashawashqa kanchiq,tupi kriyishqanchiqrayku. Piru

1 2

441

noqanchiqkunallaqam manaatinchiqchu ancha allin kayta,nanchiqqa. Ashwanmi Tayta Dyusnoqanchiqkunata dibaldillawashawashqa kanchiq. 9Chaqa manampipis atinchu ancha allita ruraytawashakananqa. Chaymi mana pipisatinchu alabakayta: Noqallamwashakashqa kani, nishpaqa. 10ChaqaDyusqam Jisukristupi kriyiqkunatarurawashqa kanchiq, allita rurashpakawsananchiq.pacha yach arqanna: Noqamunashqayshinam allita rurashparinllapa kawsaq, nishpa.

Tayta Dyusmi Jisukristupi yumbaykriyiqkunata uchangunamanda pirdunan

11Qamkuna i syanukuna, allitayuyayllapa unay kawsashqaykipaq.Manchu llaqta masiy *isrraylinukunaqaqamkunapaq ninllapa: “*Kwirpumbisiñalta mana rurashpaqam, manaDyuspa wambrangunachu”, nishpa.Chaqa chay isrraylinukunaqam ninllapa:“Noqaykunallam siñalniyuq kashpa,Dyuspa wambranguna kanillapa”,nishpa. 12Chaymi chay isrraylinukunaqamana tandakarqanchu qamkunawanqa.

tupim, Tayta Dyus rurashqantratukunaqa mana qamkunapaqchukarqan. Chaymi manayach arqaykillapachu: Tayta *DyusmiAkrashqan Washadurta rin kach amuq,nishpaqa. Chaqa Dyusmanda akrakadukashpa, manaraq paypi kriyishpam, kay

qaykillapa. 13Piru kananqam Jisukristuyawarninda ich ashpa wañushpa, paypikriyiptikillapa, qamkunatawashashushqa,gunana kanaykillapa.

14Jisukristu wañushpam, isrraylinukaqkunata, mana isrraylinu kaqkunata

achkata washawashqa kanchiq, suqayllullana kananchiqllapa. Pirumanaraq washawaptinchiqqam,noqanchiqkunaqa ch iqninakushpa, suq

chiq, ama tandanakunanchiq. Pirukananqam Jisukristu bulashpa chay altupirqa layata, yanapawanchiq, suqayllullana kananchiqllapa. 15ChaqaJisukristu wañushpam, chingachirqan*Muysispa yumbay liyningunata, amanachay kamachikushqan kustumbrikunatarurananchiqllapa.nata, mana isrraylinu kaqkunatapismiyanapawashqa kanchiqllapa, paypikriyishpa,llapa. 16Chayshina kruspi wañushpam,isrraylinu kaqkunapaq, mana isrraylinukaqkunapaqpis bidanwan pagarakurqan,

wananchiq. Chaymi kananqa suqayllullana kashpa, manana ni piwambischchiqllapa.

17Chaqa Jisukristu kay mundumanshamushpam, Dyuspaq yachnukunata, Dyuspaq mana yach aq suq*nasyungunamanda kaqkunatapisyach achirqan paypa *shumaqnutisyanda,kushpa kawsananchiqllapa. 18ChayshinaJisukristu wañuptinmi, Dyuspa *SantuIspiritun noqaykuna isrraylinukaqkunata, qamkuna mana isrraylinukaqkunata yanapawanchiqllapa,Dyusman qemikashpa,nanchiq.

19Chayraykum qamkunaqa mananafurastirushinachu kangillapa. Chaqanoqaykuna isrraylinu kaqkunashinam

guna kangillapa. Chaymi kananqa suqnasyunshinallana kanchiqllapa. 20

raykum noqaykunawan qamkunapisDyuspaqqa rumimanda suq wasishina

2

442

kanchiqllapa. Chaqa Jisukristuqam chaywasipa simyintumba mas allinruminshina. Kanan *Dyuspaqrimaqkuna, Jisukristupa *napismi chay simyintupa suqrumingunashina kanillapa. 21ChaqaTayta Dyusmi Churin Jisuspi yumbaykriyiqkunata yanapawanchiq, paypa

llapa. Chaymi yumbayninchiqachkayashpa tandanakunchiq, Dyustaadurashpa, paypa ancha santu *aduranawasinshina kananchiqllapa. 22Chayshinaqamkunapis Jisukristupi kriyishpam,yumbay noqaykunawan kuyanakushpakawsangillapa. Chaymi Dyuspa *SantuIspiritunqa qamkunapipis tiyan.

napis Tayta Dyuspa ilgisyannakanchiqllapa.

Tayta Dyusmi Pabluta kach arqan suqnasyungunaman, Jisuspaq

yach achikunan

3 1Noqa Pablum kay karsilpi kani,tukuy maypi qamkuna mana

*isrraylinu kaqkunata Jisukristupaqyach achishushqayrayku. ChaymiDyusman ancha mañakuni qamkunapaq.2Chaqa allitam yach angillapa: TaytaDyusmi ancha allin kashpa,ninchiq, Pabluta numbrashqa,noqanchiqkunata Jisuspaqyach achiwananchiq, nishpa. 3ChaymiTayta Dyuslla yuyashqanda noqatayach achiwaptin, ashlitata chaypakadupaq qamkunaman iskibrishushqakani. 4Chayri chay iskibrishushqaytaliyishpaqa, intyindiyllapa: Pabluqamallipta yachqanda, nishpa. 5Piru unay tyimpukunapikawsaqkunaqam manayach arqanllapachu Jisukristu chayyuyashqambaqqa.piqam Dyuspa *Santu Ispiritun

akrashqan *apustulningunata, paypaq*rimaqkunatapis yach achiwashqallapachay yuyashqanda. 6Chay pakaduyuyashqanqam kayshina nin: Qamkuna

tupa shumaq nutisyanda kriyishpaqa,

nawanqa suq ayllushina suqkwirpushinalla kanchiqllapa. Chaymi

qanda qamkunatapis rin qoshuqllapa.7Noqa mana nima baliptiypismi,

ancha allin pudirniyuq Tayta Dyusnumbrawashqa, chay *shumaqnutisyanda yach achikunaypaq.8

mandam noqaqa minusta balini. PiruTayta Dyusqam ancha allin kashpanumbrawashqa,gunamanda kaqkunata yach achishunayJisukristupa shumaq nutisyanda. PiruJisukristu ancha allin kashqandaqam

taqa. Wakindallamintyindinchiqllapaqa.tuqam tukuy ima kaqmanda masallinqa. 9Kanan payqam numbrawarqan,Tayta Dyuslla yuyashqanda yumbayrunata, warmita intyindichinaypaq.Chaqa Tayta Dyus tukuy ima kaqtaruraqqam unaymandapacha manapitapis nishqachu karqan: “Kayshinamrini washaq chay suq nasyungunamandakaqkunata”, nishpa.

10Chayshina Tayta Dyus noqaykunata,qamkunatapis washawanchiqllapa,syilupi ancha pudirniyuq anjilkunakayshina intyindinanllapa: TaytaDyusqam tukuy imapi anchayach ayniyuq, nishpa. 11Chaqa TaytaDyusqam, manaraq nima kaptin,yumbay chaykunapaq yuyashqanakarqan.qandaqa Siñurninchiq Jisukristuwanrurarqan. 12Chayraykum kananqa

2 3

443

Jisukristupi kriyishpaqa, mana nimatamanchashpachu, atinchiqllapa Dyusmanmañakuyta, yach ashpa: Dyusmi anchakuyawashpa, rin yanapawaq, nishpa.13Chaymi kayshina rrugaykillapa:Qamkunata yach achishushqayraykupadisiptiyqa, ama disanimakaychu.Ashwanri kushikuyllapa, yach ashpa:Pabluqam ancha kuyawaqninchiqJisuspaq yach achiwarqanchiq.Chayraykum kananqa karsilpipadisiykan, nishpa.

Jisukristum ancha kuyawanchiqllapa14Noqa chayshina ancha

kuyashushpam, Jisukristupa TaytaDyuspa ñawpambi qonqorikushpa,ancha mañakuni qamkunapaq. 15ChaqaTayta Dyusqam yumbayninchiqpaTaytanchiq. Payqam anaq syilupi, kaypachapi yumbay kawsaqkunatarurawashqallapa kanchiq. 16Chaymiancha llipyaq tukuy imayuq TaytaDyusman mañakuni, *SantuIspiritunwan qamkunata yanapashunan,

llapa. 17Mañakunipismi Jisukristupiallipta kriyiptikillapa,llapapi kawsanambaq, payta kuyashpa,suqwan suqwan kuyanakushpa, suqmunti allin ch upayuqshina shunqoykipiancha jwirsayuq kanaykillapa. 18

kunipismi chayshina kuyanakushpa,atinaykillapa masta intyindiyta:Jisukristum tukuy maypi, tukuytyimpupi ancha kuyawanchiqllapa,nishpa. 19Piru manam pipis atinchuintyindiyta imashinam ancha allitakuyawanchiq, nishpaqa. Piru yumbaytamana intyindiptinchiqpismi, anchamañakuni, mas allita intyindinaykillapa,Dyuspa Santu Ispiritunwan ancha undakanaykillapa shunqoykipi.

20Chaqa Tayta Dyusqam anchapudirniyuq kashpa,

chiqta maski mañakushqanchiqmanda,maski yuyashqanchiqmanda, paypa

chiqpi tiyaptin. 21Chayri Jisukristupiyumbay kriyiqkunaqa tukuy tyimpupaytalla alabashunllapa. ¡Chayshinakanqa!

Dyuspi kriyiqkunaqam suq kwirpushina

4 1Chayshina Tayta Dyus qamkunata

killapa, noqa Pablu ancha rrugaykillapa,pay munashqanshina kawsanaykillapa.Chayshinam rrugaykillapa, kay karsilpikashpa Jisuspaqyach achikushqayrayku. 2Ancha umildipasinsyayuqkuna kashpa,kushpa, suqwan, suqwankuyanakuyllapa. 3Dyuspa *SantuIspiritun qamkunata yanapashuptinqar,tukuy diya suq yuyayniyuqlla kayllapa.Atishqaykikaman yumbaywanshumaqta kawsayllapa. 4

tupi yumbay kriyiqkunaqam suqkwirpushinalla kanchiqllapa. DyuspaSantu Ispiritumbismi suqlla. Tayta

washqa kanchiq, suq *Washadurpillakriyinanchiqllapa. 5

chiq Jisukristullam kan. Suqduktrinayuqllam kanchiq.chiqpismi suqlla kan. 6Tayta Dyuspismisuqlla. Payllam yumbaypa Taytanchiq.Tukuy imatam paylla kamachin.Payllam tukuy lugarkunapi kashpa,yumbay noqanchiqkunapi tiyan.

7Piru Jisukristum yumbayninchiqtayanapawanchiq, suq laya trabajuta, suqlaya trabajuta paypaq atinanchiqllaparurayta. 8Chaymi Jisukristupaq *DyuspaSantu Librumbi nin:

Achka kuntraqkunata binsishpa,syiluman rishpam, SantuIspiritunda kach amurqan,

3 4

444

a 4.8 [Salmo 68.18]

wananchiq, suq laya suq layatrabajuta paypaq atinanchiqllaparurayta, nishpa.a

9Chayshina Jisukristupaq niptin:“Syilumanmi rirqan”, nishpaqa, ¿imataqmunan niyta? Chayqam munan niyta:Kay pachaman shamushpam, puntatakay allpapa mas waranman ch ayarqan,nishpa. 10Chaymandaqam syilumankutirirqan, *Santu Ispiritunwan tukuymaypi kashpa,nambaq. 11Kanan pay syilumanrishpaqam, achka runata, warmitayanapawarqanchiq.chiqkunatam numbrawarqanchiq,*apustulninguna kananchiqllapa.Wakinninchiqtaqam numbrawarqanchiqpaypaq *rimaqkuna kananchiqllapa.

chiqllapa, *shumaq nutisyandayach achikunanchiqllapa.chiqtaqam numbrawarqanchiqllapa, suqmichidurshina kriyiq masinchiqkunatakwidashpa yach achinanchiqllapa.12Chayshinaqam rurarqan, kriyiqmasinchiqkunata yach achishpa,animachinanchiq,shina kashpa, paypi mas allita mas allitayuyakunanllapa. 13Chayshinar suqyuyayniyuqlla kashpa, Dyuspa ChurinJisukristupi yuyakushpa, shunqonchiqpikada diya mas allita payta riqsishun.Chaqa chayshina rurashpaqam, tukuyimapi mas allita mas allita payshinarinchiqllapa kawsaq. 14Chayri amanawambrakunashinaqa kashunllapachu.Manchu suq wambraqa tukuy imata daskriyin. Chayshinallam wakin kriyiqmasinchiqkunapis mayqan qawch uingañakuqpa duktrinanda daskriyinllapa. Piru Jisukristushinakawsashpaqam,pachu kriyiq mayqan ingañakuqtaqa.

Chay ingañakuqqam manana rinchuatiq pandachiwayninchiqta. 15Ashwanrikuyanakushpa, allip kaqtalla rimashpa,Jisukristupi masta masta yuyakushpa,yach ayniyuq mayurshina kashunllapa.Chaqa Jisukristuqam paypi yumbaykriyiqkunapa umanchiqshina. 16Chaymiyumbayninchiqta yanapawanchiq, suqkwirpushina, suq yuyayniyuqllakananchiqllapa. Chaqa kwirpunchiqpayumbay partingunaqam,kushpa, tukuy imata ruranllapa,¿manachu?chiq kriyiq masipura kuyanakushpaqam,mas allita mas allita Dyuspi rinchiqllapayuyakuq.

Jisukristupi kriyishpaqam, mushuqbidayuqna kanchiqllapa

17Jisukristu numbrawaptinmi,kayshina ancha kunaykillapa: Amanakawsayllapachu Dyuspi chay manakriyiqkunashinaqa. Chaqa paykunaqammana baliq yuyashqangunata rurashpakawsanllapa. 18Ancha angu shunqoyuqkashpam, mana munanllapachuJisukristupi kriyiytaqa. Chaymi TaytaDyusmanda mana nimatapisyach akushpaqa,llapa. Chayraykum chingashpa, TaytaDyuswanqa manana rinllapachukawsaq. 19Chaymi mana nimatapispenqakushpachu, ni sujitakashpachu,tukuy laya munashqan uchakunatarurashpa kawsanllapa.

20Piru qamkunaqam Jisukristupaqyach akushpaqa, manayachshina kawsanaykillapa. 21AshwanmiJisuspaq allip kaqta uyashpa,yachshina kawsanaykillapa. 22Piru qamkunamanaraq Jisuspi kriyishpaqam,

4

445

kwirpuyki munashqandalla rurashpa,dañakarqaykillapa. Chayri kananqachay unay jiñuykitaqa dijayna, suqmana baliq mawka lach apatashina,amana chayshina kawsanaykillapa.23Ashwanri mushuq yuyayniyuq,mushuq shunqoyuqna kayllapa.24Chayri Tayta Dyusmanda mushuqbidata ch askishpa, ancha allin, anchasantu kayllapa.

25

shinalla kashpa, amana ni pitapisingañashpachu, ashwan allip kaqtallasuqwan suqwan parlashunllapa.

26Piru mayqanwan piñakushpaqa, dasalliyayllapa, ama uchayuq kanaykillapa.Amar shuyaychu ni amsayanangamanalliyanayki chay piñachishuqwanqa.27Chayshina ama dijakayllapachu,*dyablu uchata rurachishunanqa.

28Mayqan suwakuqpisri amanamastaqa suwakunqachu. Ashwanri allitatrabajanqa, pubrikunata atinambaqyanapayta.

29Amar malas palabraskunataqarimayllapachu. Ashwanri allitallarimashpa, suqkunata animachiyllapa,Jisuspi mas allita yuyakushpa,kushikushpa kawsananllapa. 30Kananamar llakichiyllapachu Dyuspa *SantuIspiritunda. Chaqa Tayta Dyusqam chaySantu Ispiritunda qowashqallapakanchiq, allita yach ananchiq: Dyuspawambranmi kani. Jisukristuwashawashpa, syiluman rin apawaq,nishpa.

31Chayri ama syintishpachu, nipiñakushpachu,kushpa, ni musyanakushpa, ni pitapisch iqnishpachu, ni suq laya malukunatarurashpachu, kawsashunllapa.32Ashwanri ancha allita suqwan suqwanyanapanakushpa, llakipanakushpa,pirdunanakuyllapa. Chaqa Jisukristuwañushqanraykum, Tayta Dyus

uchanchiqkunamanda pirdunawashqakanchiqllapa.napis suqwan suqwan pirdunanakushpakawsashunllapa.

Dyuspa wambranguna kashpaqar,kayshina kawsashunllapa

5 1Qamkuna Tayta Dyuspakuyashqan wambranguna

kashpaqar, payshina kawsayllapa.2

ninchiq, intrigakarqan wañunambaq,Tayta Dyus uchanchiqkunamandapirdunawananchiq.paqam Tayta Dyusta anchakushichirqan. Chaqa Jisusqamwañurqan suq ancha shumaq uñitataufrindapaq wanchishqashina. Chayrinoqanchiqpis Jisusshina suqkunatakuyashpa kawsashunllapa, Tayta Dyustakushichinanchiq. [Nuta: Unay tyimpupim*isrraylinukuna shumaq uñitakunatawanchishpa, ufrindatashina qorqan Dyusta, uchangunata pirdunanambaq.]

3Chayri Tayta Dyuspa wambrangunakashpaqa, manaraq rrispituyuq kashpaichu rrispituyuq kashpa,pachu mana rrispituyki kaqwanqa, nisuq laya uchakunata rurayllapachu.

llapachu. 4Amar malas palabrastarimayllapachu ni tuntukunashinapenqakuypaq grasyakunata rurashpaasikuyllapachu. Chaqa manam nimapis

paqa. Ashwanri Tayta Dyustapagikushpa, kawsayllapa. 5Chaqaallitam yach angillapa: Manaraqrrispituyuq kashpa ichu rrispituyuqkashpa, suqwan puñushpa ichu suq layauchakunata rurashpa ichu nisyukunakashpa, mana ringillapachu kawsaqTayta Dyuswan Churin Jisukristuwanqa.Chaqa chay nisyukunam tukuy imataancha munashpa, chay kusaskunata

4 5

446

aduraykanllapa, *amitu layakunataaduraqkunashina.

6Amar pipis ingañashunqachu,yanqakunata nishushpa, uchataruranaykiqa. Chaqa Tayta Dyusqamchay uchata ruraqkunawan piñakushpa,ancha rin kastigaq, payta manakasuptinllapa. 7Chayri chay layarunakunamandaqa kwidakayllapa, amaqamkunata dañachishunan.

8Qamkunaqam unay tyimpukunapimana allikunata rurashpa, tutayaqpishinakawsarqaykillapa.tupi kriyishpa, allita rurashpa,achikpishinana kawsangillapa.nalla mana shaykuq kawsayllapa,suqkunapaq suq micha achikchakuqshinakanaykillapa. 9Chaqa Dyuspa *SantuIspiritunmi rin yanapashuqllapa, anchaallin kashpa, allitalla rurashpa, allipkaqtalla rimashpa kawsanaykillapa.10Chayri allita yach akuyllapa Dyusmunashqanda, pay munashqanshinakawsanaykillapa. 11Amar kawsayllapachuchay uchayuq runakunashinaqa. Ashwanpaykuna uchata rurashpa pakaptinqa,anyashpa kunayllapa: “Chayshinarurashpaqam, ringillapa chingaq”, nishpa.12Chaqa chay pakashqan uchangunaqamancha yu penqakuypaq. Chaymi manamunanchiqchu ni rimayta chay ucharurashqambaqqa. 13(Piru Dyuspa SantuIspiritunmi atun michashina.) Chaymichay pakashqa uchakunata dasrikachiwanchiq,llapa. Chaymi das intyindinchiq: Chayuchakunaqam ancha yu, nishpa.14Chayraykum suq yach ayniyuqqa nin:

Qamkuna mana alli ruraqkunaqampuñuqkunashina,shina kangillapa. Chayririkch akamushpa, atarimuyllapa,

chishunan, allitana rurashpakawsanaykillapa, nishpa.

15Chayri ancha allita kwidakashunllapa,allita rurashpa kawsananchiq. Amartuntushinaqa kashunllapachu. Ashwanrijwisyuyuqshina kawsashunllapa. 16Chaqakay tyimpupiqam uchayuq runakunaqaashwamba ashwamba mana allikunataruraykanllapa. Chayri tukuy diya allitayuyashpa, Dyus munashqanshinakawsashunllapa. 17Chayraykur amatuntushinaqa kashunllapachu. Ashwanriyach akushunllapa Dyus munashqandarurananchiq. 18Amar mach ashunllapachu.Chaqa mach ashqakunaqam manasujitakashpachu, tukuy imapi rinllapadañakaq. Ashwanri Dyuspa SantuIspiritunda kasushpa, kawsashunllapa.19Chayshina kawsashpa, *salmukunata,imnukunata, suq laya alabansakunatakantashpa, Siñurninchiq Jisusta tukuyshunqo alabashpa, suqwan suqwananimachinakushun. 20SiñurninchiqJisukristupa shutimbi tukuy tyimpu, tukuyimapaq Tayta Dyusta pagikushunllapa.

Ayllunchiqkunapir shumaqtakawsashunllapa

21Yumbay qamkuna Dyusta ancharrispitashpaqa,kuyllapa.

22Qamkuna qosayuqwarmikuna,tuta kasushqaykishina, qosaykitapis kasuy.23Jisukristuqam paypi yumbay kriyiqkunapa*Washadurninchiq, umanchiqshina kashpa,kamachiwanchiq.naqam Jisuspa kwirpunshina kanchiqllapa.Chayshinallam suqwarmipa qosanqaumanshina kashpa paytaqa kamachin.24Chayri Jisukristupi kriyiqkuna paytakasushqanchiqshina, warmipis qosandatukuy imapi kasunqa.

25Runakunapis ancha kuyanqawarminda, awnki wañunqapis. ManchuJisukristuqa paypi kriyiqkunata anchakuyawaqninchiq,chiq. Chayshinalla suq runa warminda

5

447

b 5.31 [Génesis 2.24] c 6.3 [Éxodo. 20.12]

kuyanqa. 26Chaqa Jisukristum wañurqan,paypi kriyiqkunata uchanchiqmandapirdunawananchiq, Tayta Dyustanakasushpa kawsananchiqllapa. Kananshumaq nutisyandayach achiwaqninchiqmi, uchanchiqkunatayakuwanshina mayllawashqa kanchiq.27Chayshinam rurarqan, paypa ñawpambimana nima uchayuq shumaq nubyashinakananchiqllapa. Chayshina ancha llipyaqyuraq mudanayuqshina kaptinchiqllapam,shumaqta rin ch ayachiwaqninchiq.28Chayri qamkunapis warmikita anchakuyay,shina. Chaqa suq runa warminda anchashumaqta kwidashpaqam, pay kikinkwidakaykan. 29Chaqa manam pipiskwirpunchiqtaqa ch iqninchiqchu.Ashwanmi shumaqta kwidashpa, imatapismikushpa kawsanchiqllapa. Chayshinallam

nata shumaqta kwidawanchiqllapa.30Chaqa paypi kriyishpaqam, paypa kikinkwirpunshinana kashpa, paypaaychanshina, tullunshina kanchiqllapa.31Chaymi *Dyuspa Santu Librumbi nin:“Suq runa warmikushpaqa, taytanda,mamanda dijashpa, warminwannakawsanqa. Kanan ishkay kashpapis, suqkwirpushinallana kanqa”, nishpa.b 32Chaynishqandaqam mana pipis atishqachuancha allita intyindiyta. Chaqa manamrimanchu runa warmi kasarananllachu.Ashwanmi rimambis, Jisukristu paypikriyiqkunawan tandakaptinchiq, paywansuq kwirpushinallana kananchiqllapa,nishpa. 33Chaymi niykillapa: Yumbayrunakuna ancha kuyanqa warminda kikinkwirpunda kuyashqanshina.pisri qosanda rrispitanqa.

6 1Wambrakuna,paqa, taytaykita, mamaykita allita

kasuyllapa. Chayshina kasushpaqam,

allita ruraykangillapa. 2Chaqa TaytaDyuspa punta liyninmi kayshina nin:“Taytaykita, mamaykita rrispitayllapa”,nishpa. Chay liyta niwaqninchiqmi, suqshumaq primyuta kayshina ufrisiwashqakanchiq: 3“Taytaykita, mamaykitakasuptikiqam, ancha rini yanapashuq,kushikushpa, achka watakunata kaymundupi kawsanaykipaq”, nishpa.c

4Qamkuna taytakunapis,kunata ama piñachiyllapachu. Ashwanrishumaqta yach achishpa kunashpa,kriyayllapa, Jisukristupi kriyinanllapa.

5Qamkuna *randishqa kriyadukuna,patrunnikita manchashpa, allitarrispitashpa kasuyllapa, Jisukristutakasuykangimanshina. 6Chayri chaypatrunniki rikashuptin ichu manarikashuptimbis, allita trabajayllapa. Piruamar trabajaychu chay patrunnikiwanallita kidanaykillaqa. Ashwanri Dyusmunashqanda rurashpa, tukuy shunqoallita trabajay,kangimanshina. 7Chayshinakushikushpa, patrunnikita allitayanapashpaqar, Jisuspaqshina trabajay,ama runakunapaqllachu. 8Chaqarandishqa kriyadu ichu libri runakashpapismi, allita yach anchiqllapa:Tayta Dyusmi rin pagarawaqninchiq allirurashqanchiqpaq, nishpa.

9Qamkuna patrungunapis, randishqakriyaduykikunata ama nimatapismanchachishpachu, shumaqtakamachiy.ninchiqpa patrunninchiq. Payqam manani pitapis sawachashpachu,chiqta ancha allita rin jusgawaqninchiq.

Dyuspa armangunawanri dyablutakallpachishunllapa

10Kananri kriyiq masitakuna,tuman mañakushunllapa, pudirninwan

5 6

448

yanapawaptinchiq,chiq. 11Manchu suldadukunakuntrangunata binsinanllapaqa,jirrumanda kaskuta rurakushpa,*jirrumanda chilikinda rurakushpa,armangunawan pilyanllapa. Chayshinallarnoqanchiqkunapis Tayta Dyusmandaarmangunatashina ch askishunllapa,*dyablu ama ingañawananchiq. 12Chaqa

chiqchu runa masinchiqkunawan.Ashwanmi pilyaykanchiqqa chayjwirsayuq, pudirniyuq, kamachikuqdyablukunawan,kuqkunawan. Paykuna ingañaptinmi, kaypachapi achka runa warmi tutayaqpishinapuriykanllapa. Chay kamachikuq

tapis kamachinllapa. 13Chayri Tayta

shina ch askishunllapa, chaydyablukunamanda atinanchiq washakayta.Chayshina ruraptinchiqqam, chaydyablukunaqa suq diya munashpabinsiwayninchiqta, mana rinllapachu atiq.

14Chayri allip kaqtalla kriyishpa,paqa, suldadukuna wach ukundarurakuqshina kashunllapa. Chayshinarallitalla rurashpa,shina kashunllapa. 15Listur kashunllapa,*Jisuspa shumaq nutisyandayach achikunanchiq, suqkunapis Dyuswanalliyananllapa. Chaqa chay shumaqnutisyanqam noqanchiqpaqqa suldadupasapatungunashina. 16Yumbaykusasmandam masta balin Jisukristupiallita kriyinanchiqllapa. Chayshinakriyishpaqam, suq *iskudu tabla layatapiskaykanchiqmanshina washakananchiq.

wayninchiqta, rumikunawansitawanchiqmanshina. Piru Jisukristupiallita yuyakushpaqam, chay iskudu tablalayawan atinchiq arkayta, amach ayachiwananchiq. 17Tayta Dyusmi

washawanchiqllapa, suq suldadujirrumanda kaskunwan washakaqshina.Tayta Dyus nishqanqam *shina. Chayri Dyuspa *SantuIspiritunmanda yach akushun Dyusnishqanda, dyabluta maqashpa,chiq. 18Piru Dyuspa Santu Ispiritunqamkunata yanapashuptin, allitayuyashpa, mana shaykuq mañakuyllapayumbay kriyiq masinchiqkunapaq.

19Noqapaqpis mañakuyllapa, TaytaDyus yanapawanambaq,pachu, ashwan ancha allita Jisukristupapakadu nutisyanda yach achikunay.Chaqa unaymandapacham mana pipisintyindishqachu: (Tayta Dyusmiqamkuna mana *tapis munan washashuyllapata, nishpa.)20Kanan Tayta Dyusmi numbrawashqa,rrimplasun rimanaypaq chay shumaqnutisyanda. Chayraykum kay karsilpikadinakunawan watadu kani. ChayriTayta Dyusta noqapaq rrugayllapa, amanimata manchashpachu, paypaqyach achikunay.

Pablum dispidikarqan21-22Kuyashqanchiq kriyiq masinchiq

Tikikum ancha allita yanapawashqa,Jisukristupaq yach achikunay. Chaymipayta rini kach amuq, qamkunataanimachishunan: “Masanchiq Pablumkarsilpiqa kayshina kawsaykan”,nishpa.

23Kriyiq masitakuna, anchammañakuni, Taytanchiq Dyus,chiq Jisukristupis tukuy imapiqamkunata yanapashunan, kushikushpa,kuyanakushpa,naykillapa. 24Chayshinam mañakuni,Tayta Dyus yumbay allin kriyiqmasinchiqkunata ancha yanapanambaq.Chaqa paykunaqam mana shaykuqSiñurninchiq Jisukristuta kuyaykan.Chayshina kanqa.

6

449

Pablum napaykurqan lipusinukunata

1 1Kuyashqay kriyiq masitakuna,

yuwan Jisukristupa sirbikuqninkanillapa. Chaymi kay kartata

kach amuni qamkuna Filipus llaqtapitiyaq kriyiq masiykunaman. Chaqaqamkunaqam Jisukristupi alliptakriyishpa, Dyuspa wambrangunanakangillapa. Chaymi *ubispuykikunata,*dyakunuykikunata, yumbay

APUSTUL SAN PABLUM KAY KARTATA KACH ARQAN

FILIPUS LLAQTAPI TIYAQKUNAMAN(FILIPINSIS)

¿Pitaq karqan San Pablu? Liyishun chay punta parti Rrumanusta, mastayach ananchiq *San Pablupaq.

¿Pikunapaqmi iskibrirqan kay librutaqa? Pabluqam iskibrirqan Filipus llaqtapitiyaq kriyiq masingunaman. Filipusqam *rrumanukunapaqqa ancha baliq llaqtakarqan. Chay llaqtaqam *prubinsya Masiduñapi karqan. Chayman Pabluqa rishpa,*Jisukristupa shumaq nutisyanda yach achikurqan. Masta yach ananchiq chaylipusinu kriyiqkunapaq, liyishun Ichus 16.6-40.¿Imaraykum iskibrirqan kay librutaqa? Pabluqam karsilpi karqan. Chaymi

chay Filipuspi tiyaq kriyiq masingunaqa chaypaq yach ashpa, munarqanllapaqellaywan ichu suq laya kusaskunawan Pablutaqa yanapayta. Chaymi IpafruditutaPabluman kach arqanllapa, chay kusaskunata apanambaq. Chaymandaqam Pabluqakay kartata iskibrirqan, chay lipusinu kriyiq masingunata ancha pagikunambaq,chay rrigalukunata kach ashqanllaparayku. Paykunataqam animachirqambis,Jisukristupi ancha allita kriyinanllapa. Chayshina iskibrishpaqam, Ipafruditutakach arqan, kay kartata apananllapa lipusinu kriyiq masingunaman.

¿Imapaqmi yach achiwanchiqllapa kay libruqa?Filipinsis 1.1-11; 4.10-23 niwanchiqllapa, Pablu lipusinu kriyiq masingunataancha pagikushqambaq, Dyusman paykunapaq ancha mañakushqambaq.

Flp. 1.12-30 niwanchiq, Pablu karsilpi kashpapis, yach arqan: Suqkunam Jisukristupaqyach achikuykanllapa, nishpa. Chaymi ancha kushikurqan. Niwanchiqpismi,Jisukristupi kriyishpaqa, ancha ñakashpapis, ama disanimakananchiq.

Flp. 2.1-18 niwanchiq, Jisukristushina umildi kananchiqllapa.Flp. 2.19-30 niwanchiq, Timutiyu, Ipafruditu Pabluta ancha yanapashqambaq.Flp. 3.1–4.9 niwanchiq, Jisukristuta yuyayninchiqpi riqsishpa, allita kasunanchiq,ama pilyanakunanchiq, ashwan kushikushpa kawsananchiqllapa.

450

qamkunata napaykuykillapa.2Mañakunim Tayta Dyusman,chiq Jisukristumambis, tukuy imapiqamkunata yanapashunan, ama nimatamanchashpachu, ashwan kushikushpakawsanaykillapa.

Pablum Dyusman mañakurqankriyiq masingunapaq

3Kriyiq masitakuna, kada bwiltaqamkunata yuyashushpam, Dyusmanancha pagikuni qamkunapaq. 4-5Kanan

paqam, ancha kushikuni. Chaqa

cham kanangaman qamkunaqa anchayanapawashqa kangi, *Jisuspa shumaqnutisyanda yach achikunaypaq. 6Kananallitam yach ani:nata yanapashushqa, paypi kriyishpa,pay munashqanda ruranaykillapa.Chayshinallam mana shaykuq rinyanapashuqllapa, mas allita mas allitapay munashqanda rurashpa,killapa, Jisukristu shamunandiyakaman. 7Chaymi ancha balin, tukuyshunqo qamkunata kuyashunaypaq.Chaqa kay karsilpi kaptiy ichu librikaptiypis,wangi, kuyawaqninchiq Tayta Dyuspashumaq nutisyanda awturidarkunapañawpambi yach achikunay: “Kaynishushqayqam allip”, nishpa. 8KananTayta Dyusmi yach an: ChuriyJisukristu yanapaptinmi, Pabluqa tukuyshunqo lipusinukunata ancha kuyan,nishpa. 9Chaymi Dyusman mañakuni,chay ancha kuyakushqaykimanda mastakuyakunayki, allita Dyusmandayach akushpa, ancha yach ayniyuqkanaykillapa. 10Mañakunipismi, anchaallita yach anaykillapa, imam alli, imammana allichu, nishpa, Jisukristushamuptin,llapa, 11

shunan, yumbayta allita rurashpakawsanaykillapa, yumbay rikashuqkunaTayta Dyusta alabananllapa.

Jisukristupi kriyishpaqam, mushuqbidayuqna kanchiqllapa

12Kriyiq masitakuna, noqa Pablutakarsilawaptinllapam, mas achkarunakuna, warmikuna *Jisuspa shumaqnutisyanda uyashqallapa. 13Chaqagubyirnu *Sesarpa yumbay kwidakuqsuldadunguna, kay atun llaqtapiyumbay tiyaqkunapismi yach anllapana:Pablutaqam karsilashqallapa,tupaq yach achikuptin, nishpa. 14Kanankay karsilpi kashpa, mana nimatamanchashpachu, Jisukristupaqyach achikuptiymi, ancha achka kriyiqmasinchiqkunapis,pachu, Jisukristupaq mastayach achikuykan.

15

washpa, munashpa binsiwayta,tupaq yach achikuykan. Pirusuqkunaqam, allin shunqoyuq kashpa,munashpa yanapawayta,paqqa yach achikuykan. 16-17

naqam kuyawashpa, yach anllapa:Tayta Dyusmi Pabluta numbrashqa,shumaq nutisyanda yach achikunan.Chaymi karsilpina kidashqa, nishpa.

tupaq yach achikushpaqa yuyanllapa:Pablu karsilpi kaptinqar piñachishun,paypa rrimplasun yach achikushpa,nishpa. 18Piru manam piñakunichu.Chaqa allin shunqoyuq kashpa, ichumana allin shunqoyuq kashpapismi,Jisukristupaq yach achikuykanllapa.Chaymi ancha kushikuni. Kananmastam rini kushikuq, 19qamkunaDyusman noqapaq mañakuptiki,Jisukristupa *waptin washakanaypaq. 20Piruwañushpa ichu kawsashpapis, ancha

1

451

munani Jisukristupaq yach achikuyta,mana nimatapis penqakushpachu nimanchashpachu, achka runa, warmipayta alabananllapa. 21

paqam, kay bidapi Jisukristuta rinialabaq. Piru wañushpaqam, suqbidapiqa paywan kawsashpa, rinialabaq. Chaymi noqapaqqa alli kanmanwañunaypaq.

22Piru manaraq wañushpaqam,mastaraq atiyman Jisukristupaqyach achikuyta. Chaymi manayach anichu: Mayqanmi mas allin,kawsanaypaqraq ichu wañunaypaqna,nishpaqa. 23Chaqa noqapaqqam allinakanman wañunaypaq, Jisukristuwannakanaypaq. Piru noqaqam manayach anichu: Mayqanmi mas alli,nishpa. 24Chaqa qamkunapaqqa mas allikanman kawsanaypaqraq, Jisukristupaqmas allita qamkunata yach achishunay.25Chaymi yuyakuni: Rinim kawsaqraq,qamkunata animachishunay,kushikushpa, mas allita Siñurninchiqpikriyinaykillapa, nishpa. 26ChaymiJisukristu kay karsilmanda surqowaptin,

paqqa, ancha kushikushpa, paytaringillapa alabaq.

27Piru mastam rrugaykillapa,

llapa. Chayshina kawsaptikillapaqam,qamkunaman shamushpa ichu manashamushpapis, rini yach aq: Suq

kuykan, *Jisuspa shumaq nutisyandayach achikushpa, nishpa. 28Chaqa TaytaDyusmi rin yanapashuqllapa, chaykuntrashuqkunata ama nimatapismanchanaykillapa. Chaymi chaykuntrashuqkunaqa rinllapa yach aq:Jisuspi mana kriyishpaqam, rinchiqllapachingaq, nishpa. Piru qamkunaqamringillapa yach aq: Dyusmi rinwashawaqninchiq, nishpa. 29Chaqa

ancham balin qamkuna Jisukristupikriyinaykillapa. Piru ancham balimbischayshina kriyishqaykirayku, qesachadukashpa, ñakanaykillapa. 30Chaymikananqa qamkunapis noqashinaJisukristupaq yach achikuptiki, payta

shungi. Manchu qamkunapa pullaykikashpa,llapa. Kanan qamkunaqamyach angillapa: Pabluqam karsilpi anchañakashpapis, Jisukristupaq manashaykuq yach achikuykan, nishpa.

Jisukristushinar umildi kashunllapa

2 1Manchu Jisukristupi kriyiptikiqa,

shungi. Ancha kuyashushpam, tukuyimapi qamkunataqa kunswilashungi.Paypa *Santu Ispiritumbismi qamkunatatukuy imapi yapachashungi. TaytaDyuspismi ancha kuyashushpa,shungi. 2

kushpa, suq yuyaylla kashpa, suqwansuqwan ancha shumaqta kawsayllapa,masta kushichiwanayki. 3

nuqa kayllapachu. Amar rurayllapachuqamlla munashqaykitaqa. Ashwanumilidi kashpa yuyayllapa:Suqkunaqam ancha balin maskinoqamanda, nishpa. 4

pachu qamkunapaqllaqa. Ashwansuqkunapaqpis yuyayllapa: ¿Imam masalli paykunapaq? nishpa.

5Chayri qamkunapis Jisukristuyuyashqanshinalla yuyayllapa. 6Manchupayqa syilupi Tayta Dyuswan kashpaqa,Taytanshina ancha baliq kamachikuqDyus karqan. Piru manam nirqanchu:“Taytayshinallam kashaq”, nishpaqa.7Ashwanmi tukuy imata dijashpa, kaymundupi nasirqan, umildi yanapakuqruna kanambaq. 8Chayshina umildiruna kashpam, Tayta Dyusta tukuyimapi kasushpa,

1 2

452

paqta wañurqan. 9Chayshinawañuptinmi,mushpa,kuqta rurarqan,manda mas kamachikuq kanambaq.10Chaymi syilupi yumbay kaqkuna, kaypachapi yumbay tiyaqkuna, kaypachapa warambi yumbay kaqkunapisJisuspa ñawpambi rinllapa qonqorikuq,payta rrispitashpa. 11Chayshinaqonqorikushpaqam, yumbaypañawpambi ninqallapa: “Jisukristumtukuy ima kaqpa kamachikuqnin”,nishpa, Tayta Dyustapis alabananllapa.

Jisuspi kriyiqkunaqam michakunashina12

kuna, noqa qamkunawan kashpakunashuptiymi, tukuy tyimpu allitakasuwarqaykillapa.manda karupi kaptiypisri, allitakasuwayllapa. Umildi kashpa,

nayki. Chayri manchayllapa: Uchatarurashpakish, Dyusmanda akrakayman,nishpa. 13Piru Dyus kikinmi qamkunataanimachishungi, pay munashqandaqamkunapis munanaykillapa.daqam yanapashungillapa, chaymunashqanda ruranaykillapa.

14Chayri ama kijakushpachu nianyanakushpachu, tukuy imatashumaqta rurayllapa, 15-16Dyuspa manauchayuq wambranguna kanaykillapa.Chaqa chayshina kay mundupi ancha

paqam, paykunapis animakanmanllapa,Dyusta kasunanllapa. Chaqa

pishina kawsaykanllapa. Piru qamkunaDyuspa kawsachikuq nutisyandapaykunata yach achishpaqam,

paqqa. Chaymi Jisukristu shamuptinqa,

napaq: Manam yanqachu chayFilipusmanda kaqkunata yach achishqakani, nishpa. 17Kanan qamkuna Jisuspiallita kriyishpam, Dyusta allitakasushpa, kawsaykangillapa. Chayminoqaqa ancha kushikuni, yawarniytaich ashpa, wanchiwanan kaptinllapapis.

tapismi, kushikushpa qamkunataanimachiykillapa. 18Chayshinallarqamkunapis kushikushpa, noqataanimachiwayllapa kushikunaypaq.

Pablum yuyarqan kach ayta IpafruditutaTimutiyutapis Filipus llaqtaman

19Siñurninchiq Jisus munaptinmi, utqakach amushaq qamkunaman kriyiqmasinchiq Timutiyuta. Chayshinaqamkunamanda kutimushpa willawaptin:“Kayshinam chay Filipus llaqtapikawsaykan”, nishpaqam, noqaqa ancharini kushikuq. 20Manam kanchu suqyach achikuq masiy kay Timutiyushinaqa.Chaqa payqam noqashinalla yuyashpa,ancha munan qamkunata yanapashuyta,allita rurashpa, kawsanaykillapa. 21Piruachka yachqandalla ruranllapa. Manam ruranllapachuJisukristu munashqandaqa. 22Piruqamkunaqam allita yach angillapa:Masanchiq Timutiyum ancha allita Pablutayanapashqa, nishpa. Chaqa payqamchuriyshina noqawan pulla *Jisuspashumaq nutisyanda anchayach achikushqa. 23Chaymi munaniqamkunaman kach amuyta. Piru puntatammunani yach ayta: ¿Imam rin pasawaq?nishpa. Chay yach ashqay urasmiTimutiyutaqa rini kach amuq. 24Piruyuyakunim: Jisukristum yanapawanqa,kay karsilmanda lluqshishpa, utqashamunaypaq watukushuqllapa.

25Munanim kach amuyta kuyashqaykriyiq masinchiq Ipafruditutapis. Chaqa

2

453

qamkuna kikikim paytakach amurqayki,nambaq.waykan, *dyabluta binsishpa, Jisuspaqyach achikunaypaq. 26-27Piru payqamancha qeshyaq kashpa, wañuykarqanna.Chaymi chaypaq yach aptikillapa, payqaancha llakishpa nirqan: “Chay kriyiqmasiykunach i noqapaq anchanallakiykanllapa”, nishpa. Chayraykum

naman. Allibmi payqa ancha qeshyaqkarqan. Piru Tayta Dyusmi payta,noqata llakipawashpa, yanaparqankach akanambaq, ama ashwamballakinaypaq. 28Chaymi Ipafruditu anchamunaptin rikashuyllapata,kach amuykani,naykillapa, noqapis amana paypaqllakinaypaq. 29-30Chayri payqamkunaman ch ayamuptinqa, anchakushikushpa, payta ancha rrispitashpa,Jisuspa shutimbi shumaqtach ayachiyllapa. Chaqa payqamyach ashpa: Chay karsilpiqam atiniwañuyta, nishpapis, kayman shamurqanyanapawanambaq. Chaymi yaqqawañurqan. Chaqa qamkunaqar karullaqtapi kashpa, mana atirqaykillapachuyanapawayta.

Jisukristupi ancha allita yuyakushun

3 1Kriyiq masitakuna, Siñurninchiqpiallita yuyakushpa, kushikushpa

kawsayllapa. Manam shaykunichukayshina achka kutinda qamkunatakunashunaypaqqa. Chaqa chayshinaJisukristupaq allita yach aptikiqam,mana pipis ingañashunqachu. 2Chayrikwidakayllapa yumbay mana baliqyach achikuqmanda. Paykunaqamdañachikuq allqokunashina. Chaqayach achikunllapam: *Kwirpumbisiñalniyuq kaqkunallash Dyuspawambrangunaqa, nishpa. Manam

chayshinachu. 3Ashwanmi Dyuspa*Santu Ispiritun yanapawaptinchiq,noqanchiqkunaqa Dyusta adurashpa,Jisukristupi kriyishpa, Dyuspawambrangunaqa kanchiqllapa. Chaymikushikunchiqllapa. Mananamkriyinchiqllapachu: Kwirpumbi siñaltarurashpa ichu suq kustumbrikunatarurashpam, Dyuspa wambrangunakanchiqllapa, nishpa. 4Piru Jisuspimanaraq kriyishpam, noqapis anchapandarqay. Chaqa yuyarqaymi:Kwirpuypi siñalniyuq kashpa, *nukunapa duktrinanda kasushpam,noqa kikiylla atini washakayta, nishpa.Kanan yumbay isrraylinumandam noqa

piqa. Manam pipis binsiwaqchu. 5Chaqa8 diyasniyuq kaptiymi, kwirpuypisiñalta rurarqanllapa. Chaymi anchalijitimu isrraylinu kani. Taytay, mamay,agwiluykunapismi *Isrrayilmandallakarqanllapa. Chaqa chay almaBinjamimba *atun ayllunmandam kani.*Farisiyukunapa duktrinandam anchaallita sigirqay. Chaymi *Muysispaliyningunata ancha allita kasurqay.6Chayshina ancha allita kasushpakawsaptiymi, mana pipis atiqchuanyawaytaqa. Kanan chay liykunapiyuyakushpam, Jisuspi kriyiqkunatach iqnishpa, ancha qesacharqani. 7Pirukananqam Jisukristupi kriyishqayrayku,tukuy chay rurashqaykuna noqapaqqamanana balinchu. 8Chaymi bidaypiJisukristu tukuy imamanda noqapaqqamasta balin. Chayraykum noqaqa tukuychay munashqaykunata dijashqana kani,Siñurniy Jisukristuta yuyayniypi masallita riqsinaypaq. Chaymi chaymunashqaykunaqa noqapaqqa anchamillanaypaq mapashinana kidashqa,9Jisukristuta masta kuyanaypaq.Chayraykum manana kriyinichu:Muysispa liyningunata kasushpam, atini

2 3

454

washakayta, nishpaqa. Ashwanmiyach ani: Jisukristupi alliptakriyiptiymi, Tayta Dyus yumbayuchaykunamanda pirdunawan, nishpa.10Chaymi Jisukristuta yuyayniypiriqsishpa, paypa pudirninwan Dyustakasushpa, munani kawsayta,shina padisinaypaq. Chaqa TaytaDyusmi paytaqa wañushqanmandakawsachimurqan. Chayshinam noqapismunani yanapawanambaq, payta allitakasunaypaq, awnki Jisustashina noqatawanchiwaptinllapapis. 11Chayshinamunaptinllapa wanchiwaytapismi,Dyuspi yuyakuni: Suq diyam noqatapisrin kawsachiwaq, nishpa.

Pablum munarqan Jisusta allita kasuyta12Manam ninichu: Jisukristushinam

kani, nishpaqa. Chaqa noqaqamyach ani: Manaraqmi payshinachukawsani, nishpa. Piru payqamwashawashqa, payshina kawsanaypaq.Chaymi tukuy ima atishqayta rurani,pay munashqanshina kawsanaypaq.13Kriyiq masitakuna, noqaqam mananinichu: Jisukristu munashqanshinallamkawsaykani, nishpaqa. Piru tukuy imachay unay rurashqaykunataqamdijashqana kani. Kananqam tukuy ima

qanshina kawsanaypaq. 14Chaqa TaytaDyusmi kumbidawanchiq, syilumanapawaqninchiq, primyunchiqtaqowananchiqllapa, Jisukristuta manashaykuq sirbiptinchiq. Chaymi noqaqatukuy ima atishqayta ruraykani, chayprimyuta ch askinaypaq.

15Chayrayku Jisuspi yumbay ancha allitayuyakuqkuna chay nishushqayshinayuyashunllapa. Wakinnikikuna suq layatayuyaptikiqam,shuq. 16Piru yumbay yach akushqanchiqtamana shaykuq kasushunllapa, suqduktrinayuqlla suq yuyayniyuqlla kashpa.

17Kriyiq masitakuna, qamkunawankashpa shumaqta kawsaptiymi, allitarikawarqaykillapa. Chayri kananqanoqashina,kunashina qamkunapis Dyusta allitakasushpa, kawsayllapa. 18Piru achkarunakunam Jisukristuta kuntrashpa,mana kriyinllapachu: Paymi kruspiwañushpa, atin washawayninchiqta,nishpa. Chaymi noqa waqashpa, achkakutinda qamkunata kunashushqayshina,suq kutinda niriykillapa:kunataqar ama kasuyllapachu”, nishpa.19Chay laya runakunataqam TaytaDyusqa rin chingachiq. Chaqa allipDyusta mana munashpa kasuytam,paykunapa kwirpun munashqandallarurashpa kawsanllapa. Penqakuypaqkusaskunata rurashpapismi, manapenqakushpachu,llapa.billam yuyanllapa. 20Piru yumbaynoqanchiqpaqqam kan suq llaqtanchiqanaq syilupi.llapa, Siñurninchiq Jisukristu

nanchiq. 21Chayshina shamushpam,tukuy laya pudirniyuq kamachikuqtabinsishpa, tukuy ima kaqta rinkamachiq. Kay kwirpunchiqwañunambaq kaqtapismi chaypudirninwan rin kambyaq, paypashumaq kwirpunshina kashpa, amanawañunanchiqllapa.

Jisuspi kriyishpaqa, kushikushunllapa

4 1Ancha kuyashqay kriyiqmasitakuna, qamkuna ancha

kushichiwashpaqam,shina kangillapa. Chaymi ancha munanirikashuyllapata. Kanan anchakuyashushpam kunaykillapa, Jisuspimana shaykuq yuyakunaykillapa.

2Kayshinam nini chay kriyiqpanisitanchiq Ibudyata, Sintikatapis:

3 4

455

Jisuspi allipta kriyishpaqam,llapa, suq yuyayniyuqlla kanaykillapa.3Ancha allin yach achikuq masisitu,qamtapismi rrugayki, chay ishkaypaninchiqkunata yanapanaykialliyananllapa. Chaqa paykunaqamnoqawan pulla padisishpa, anchayanapawarqan, Jisuspa shumaqnutisyanda yach achikunay. MasanchiqKlimintipismi suq masanchiqkunawannoqawan pulla chayshinayach achikurqanllapa. Paykunapa

qana librumbi, tukuy tyimpu paywankawsananllapa.

4

rayku, tukuy tyimpu kushikuyllapa.Mushuqmandam niriykillapa:¡Kushikuyllapa! nishpa. 5Qamkunapuratukuy shunqo kuyanakuyllapa, yumbayrunakuna warmikuna intyindinambaq:Jisuspi kriyiqkunaqam ancha shumaqtakawsanllapa, nishpa.chiq Jisukristum sirkana. [Nuta: “sirkana” munan niyta ichu: “sirkana tyimpun shamunambaq” ichu “sirkanchiqpi payqa”, nishpa.]

6Chayri ama nimapaq llakishpachu,ashwan Tayta Dyusman tukuy imapaqmañakuyllapa.paqar, payta pagikuyllapa. 7ChayshinaJisukristupi allita kriyiptinchiqmi, TaytaDyusqa ancha kunswilawanchiq, amaancha llakinanchiqllapa. Piru pay anchapudirniyuq ancha yach ayniyuqkaptinmi, noqanchiqkunaqa manaatinchiqchu allita intyindiyta:¿Imashinam ancha kunswilawanchiq?nishpa.

Allin yuyayniyuqllar kashunllapa8Kriyiq masitakuna, kay nishushqayta

ushyanaypaqmi kunaykillapa, allinkusaskunapilla yuyanaykillapa. Chayriyuyayllapa tukuy ima allip kaqpilla,

allita ruraqpilla,pilla, mana nima uchayuq kaqpilla, allinfamayuq kaqpilla. Chaqa ima kaptinkushikunanchiq, ichu allin runakunakaptin, paykunata alabananchiq, chayshumaq kaqkunapilla yuyayllapa.

9Yumbay yach achishushqayta allitarurayllapa. Chaqa Dyuspaqyach achikuptiymi, qamkuna allitauyawarqayki; allita ruraptiymi,qamkuna allita rikawarqayki. Chayriqamkunapis chayshinalla allita rurashpakawsayllapa.llapam,chiq qamkunapa pullayki rin kaq.

Pablum pagikurqan lipusinukunata10Suq tyimpupi qamkuna ancha

yanapawayta munashpapismi, manaatirqaykillapachu ufrindaykitakach amuwayta. Piru kananqam noqatayuyawashpa, ufrindaykitakach amuwashqa kangillapa. Chayminoqa ancha kushikushpa, SiñurninchiqJisukristuta ancha pagikuni. 11Piruchayta nishushpaqam, mana nimatapismañaykillapachu. Chaqa mana nimayuqkashpa ichu achka imayuq kashpapis,yach akushqana kani kushikuyta.12Chaymi achkata mikushpa ichuashlitata mikushpapis kushikuni. Achkaimayuq kashpa ichu mana nimayuqkashpapismi, yach akushqana kanikushikushpalla kawsayta. 13ChaqaJisukristu yanapawaptinmi, tukuy imataatini rurayta. 14Piru padisiptiyqam,qamkuna yanapawashpa, ancha allitarurashqallapa kangi.

15Filipusinu kriyiq masitakuna,qamkunaqam allita yach angillapa:Pabluqam *prubinsyanchiq Masidumanda suq llaqtakunaman rirqan,Jisuspa shumaq nutisyandayach achikuq, nishpa.naman riptiymi, qamkunalla

4

456

yach achishushqaypaq agradisiwashpa,ufrindakunata kach amuwarqayki.16Chaymandaqam Tisalunika llaqtapikaykaptiy, kutin kutin ufrindakunatanoqaman kachnaypaq. 17(Tukuy chaykunapaqmiancha pagikuykillapa.) Piru manammañaykillapachu, mas ufrindakunatanoqaman kach amunaykiqa. Ashwanmichay ufrindaykita qowashqaykirayku,munani Tayta Dyus suq shumaqprimyuta qamkunata qoshunambaq.18Chaqa chay ufrinda Ipafrudituwanqamkuna kach amushqaykitamch askishqa kani.llapa ancha yanapawaptin, mananimapis faltawanchu. Chay ufrindaykitakach amuptikim, Tayta Dyusqa anchakushikushqa. Chaqa paypaqqam suq*mishki mutkina *insinsyushina kashqa.

19Kanan payqam Churin Jisukristuwantukuy imayuq kashpa, syilumandaancha achkata rin qoshuqllapa, amanimapis faltashunanllapa. 20¡TaytanchiqDyusqam tukuy tyimpupaq alabashqakanqa! ¡Chayshina kanqa!

Pablum dispidikarqan21Yumbay kriyiq masinchiqkunata

niyllapa: “Pablum Jisukristupa shutimbiqamkunata napaykushungi”, nishpa.

napismi qamkunata napaykushungi.22Yumbay kriyiq masinchiqpismiqamkunata napaykushungi. Piruyumbaymandam masta napaykushungigubyirnu Sesarpa wasinmanda kaqkuna.

23Siñurninchiq Jisukristu tukuy imapiqamkunata yanapashunqa. Chayshinakanqa.

4

457

APUSTUL SAN PABLUM KAY KARTATA KACH ARQAN

KULUSAS LLAQTAPI TIYAQKUNAMAN(KULUSINSIS)

¿Pitaq karqan San Pabluqa? Liyishun chay punta parti Rrumanusta, mastayach ananchiq *San Pablupaq.

¿Pikunapaqmi iskibrirqan kay libruta? Kay kartataqam iskibrirqan *prubinsya AsyapaKulusas llaqtambi tiyaq kriyiqmasingunaman. Chay Kulusasqam karqan chay I su llaqtapa150 kilumitrus karupi. Chay Kulusaspiqam tiyarqan *nasyun Isrrayilmanda kaqkuna, nasyunGrisyamanda kaqkunapis. Kinsapch i Pablu I supi yach achikuptin, wakin kulusasinukunaI suman rishpa, uyashpa, Jisukristupi kriyirqanllapa. (Liyishun Ichus 19.10.) Pablu karsilpikaykaptinmi, yach achikuqmasin Ipafras chay Kulusaspi tiyaqkunataqa yach achirqanJisukristupaq. Chaqa Ipafrasmi Kulusaspi tiyaq. Chayshina Ipafras yach achikuptinmi,Kulusaspi wakin tiyaqkuna uyashpaqa, Jisukristupi kriyirqanllapa.

¿Imaraykum iskibrirqan kay librutaqa? Chay kulusasinukuna Jisukristupichayraq kriyishpaqam, ancha kushikushpa tandakaqllapa, Dyusta adurananllapa.Chaymandaqam wakin runakunaqa llullakushpa, suq laya duktrinatanayach achirqan paykunata. Chaymi Ipafrasqa rirqan Pabluta tapuq tukuy chayyach achikushqambaq. Pabluqam chaypaq yach ashpaqa, kach arqan kay kartata,kunashpa chay Kulusaspi tiyaqkunata, chay llulla yach achikuqkunata amakriyinanllapa.

¿Imapaqmi yach achiwanchiqllapa kay libruqa?Kulusinsis 1.1-8 niwanchiqllapa, Pablu Kulusaspi tiyaqkunatanapaykushqambaq, paykunata alabashqambaq, Dyusta allitakasushqanrayku.

Kul. 1.9–2.5 niwanchiq, Jisukristuqam Dyuspa Churin kashqambaq; paypismiTaytan Dyusshina ancha pudirniyuq kashqambaq; Tayta Dyus Pablutakach ashqambaq, *shumaq pakadu nutisyanda yach achinambaq.

Kul. 2.6-23 niwanchiq, Dyuspa wambranguna kashpa, Jisukristupi allitayuyakushpa, kawsananchiqllapa; ama dijananchiq, mana baliqduktrinayuqkuna ingañawananchiq.

Kul. 3.1–4.6 niwanchiq, unay kawsashqanchiqshina amanakawsanananchiqllapa; ashwanri mushuq runa, mushuq warmi kashpa,suqwan suqwan kuyanakushpa, kawsananchiqllapa.

Kul. 4.7-18 niwanchiq Pablu achka kriyiq masingunata napaykushpa,dispidishqambaq.

458

Pablum napaykurqan kulusasinukunata

1 1-2Kuyashqay kriyiq masitakunaKulusas llaqtapi tiyaqkuna, noqa

Pablum masanchiq Timutiyuwan kaykartata kachtupi allita kriyiqkunaman. Chaqa TaytaDyus munaptinmi, Jisuspa *apustulninkani, qamkunata yach achishunaypaq.Chaymi Dyusman mañakuni, tukuyimapi qamkunata yanapashunan, amanimata manchashpachu, ashwankushikushpa kawsanaykillapa.

Pablum Dyusman pagikurqankriyiq masingunapaq

3-4Yach ashqallapam kani: QamkunashSiñurninchiq Jisukristupi ancha allitakriyishpa,nata ancha kuyaykangillapa, nishpa.Chaymi ancha kushikushpa,chiq Jisukristupa Taytan Dyusta manashaykuq pagikunillapa. 5Chayshinamqamkunaqa *Jisukristupa allip shumaqnutisyanda yach akushpa, anchakuyanakungillapa. Chaymi tukuyshunqo kushikungillapa: Anaq syilupimpaywan rinchiqllapa kawsaq, nishpa.6Chay shumaq nutisyata uyashpaqam,yach akushqallapa kangi: Tayta Dyusmiallipta kuyawaqninchiq, ancha munanwashawayninchiqta, nishpa. Chayyach akushqayki diyamandapachamDyusqa qamkunata yanapashushqa, masallita paypi kriyinaykillapa. Chayshumaq nutisyataqam tukuy kaymundupi yach achikuykanchiq. Chaymiqamkuna Jisukristupi kriyishqaykishina,

llapa. Paykunaqam Dyuspaq ancha atunkusichashina. 7Chay kuyashqayyach achikuq masiy Ipafrasmandamqamkunaqa Jisuspaq allitayach akushqallapa kangi. Chaqa payqaJisukristupa ancha allin sirbikuqnin

kashpam, mana shaykuqyach achishungillapa. 8Payqamnoqaykunataqa niwashqa: *SantuIspiritu Kulusasmanda kaqkunatayanapaptinmi, paykuna yumbay kriyiqmasinchiqkunata allita kuyanllapa,nishpa.

9Chaymi chayshina qamkunapaqyach ashqayllapa diyamandapacha,mana shaykuq Dyusman mañakunillapa,Santu Ispiritunwan qamkunata anchayanapashunan, pay munashqanda allitayach anaykillapa, allin jwisyuyuq,ancha yach ayniyuq kanaykillapa.10Chayshinaqam mañakunillapa,

shina kawsanaykillapa, tukuy tyimpupayta kushichinaykillapa. Chayshinaallitalla rurashpaqam, Tayta Dyustashunqoykillapapi mas allita ringillapariqsiq. 11-12

llapa,shunan, paypi ancha allita kriyishpa,payman pagikunaykillapa. Chayshinakriyishpaqam qesachashuptimbis,kushikushpa ringillapa agwantaq.Chaqa Dyuspa wambrangunakaptinchiqmi, payqa kamashqa,llipyaykaq luryapi irinsyayuqkananchiqllapa. 13*Dyablum uchatarurachiwashqa karqanchiq. Piru TaytaDyusmi chay dyablumanda,manda washawashqana kanchiq,kuyashqan Churin Jisukristutanakasunanchiqllapa. 14Chaqa Jisukristu

ashpa wañuptinmi,Tayta Dyusqa yumbay uchanchiqmandapirdunawaqninchiq, washawashqakanchiq.

Jisus wañushpam washawarqanchiqllapa15Jisuspa Taytan Dyustaqam mana

atinchiqchu rikayta, mana kwirpuyuqkashqanrayku. Piru chayshina *ispiritukashpapismi, Churin Jisukristutaqa

1

459

kwirpuyuqta nasichirqan kay mundupi.Chaymi Jisusta rikashpaqa, TaytaDyustashina rikaykanchiq. ChayraykumJisukristuqa tukuy ima rurashqanmandamasta balin. 16Chaqa Tayta DyusqamChurin Jisukristuta kwirpuyuqtamanaraq nasichishpa, kamachirqan:—Ruray syiluta, pachata, tukuy

imandinda, rikaypaqta,tapis. Ruraypis tukuy laya kamachikuqanjilkunata, chay tukuy ima rurashqaykiqamta kasushunanllapa, nishpa.

17Chaqa, manaraq nima kaptinmi,Jisukristuqa karqanna. Kanan kaypachata, syiluta, tukuy imandinda paykwidaykaptinmi, mana chinganchu;manaqash tukuy ima chinganmanna.18Chayshinallam Jisukristu paypiyumbay kriyiqkunata kawsachishpa,shumaqta kamachiwanchiq. Manchuumanchiqqa yumbay kwirpunchiqtakamachin. Chayshinallam Jisukristupaypi yumbay kriyiqkunata shumaqtakamachiwanchiq. Chaqa payqamyumbay wañuqmanda puntata tukuytyimpupaq kawsamushqa, tukuy imarurashqanmanda mas allin kamachikuqkanambaq. 19Jisukristuqam tukuy imapiTayta Dyusshinalla. Chaqa TaytaDyusqam chayshina munarqankanambaq. 20Kanan Tayta Dyusmi

ninchiqta. Chaymi Churin Jisusta kaypachaman kach amurqan, yawarnindaich ashpa kruspi wañushqanrayku,pirdunawananchiq. Chaymi kaypachapi, anaq syilupi yumbaytiyaqkuna Tayta Dyuswan atinchiqllapaalliyayta.

21-22Unayqam qamkunaqa uchakunatarurashpaqa, Dyusta kuntrarqaykillapa.Chaymi Dyuspaqqa furastirukunashinakarqaykillapa. Piru kananqam Jisukristukruspi wañushqanrayku, paywan

namanda pirdunawashqa kanchiq.Chayshinam rurashqa, paypa ñawpambi

llapa. 23Piru chayshina mana uchayuqkanaykipaqqa, *Jisukristupa shumaqnutisyanda uyashpa, mana shaykuqpaypi yuyakuyllapa: Paymi rinwashawaq, nishpa. Amar akrakaychuchay kriyishqaykimandaqa. Chaqa chayshumaq nutisyandam tukuy kaymundupi yach achikuykanllapa.llam noqa Pablupis yach achikuykani.

Tayta Dyusmi Pabluta numbrashqakarqan, Jisuspi kriyiqkunata

yach achinan24-25Kananqam noqaqa qamkunata

yach achishushqayrayku kay karsilpipadisishpapis, kushikuni. ChaqaJisukristupi yumbay kriyiqkunaqampaypa kwirpunshina. Chaymi anchabalin Jisukristushina chay kriyiqmasinchiqkunapaq padisinaypaq. ChaqaTayta Dyusmi numbrawashqa, paypikriyiqkunata tukuy ima pay nishqandayach achinaypaq. 26Tayta Dyusmiunaymandapacha paylla yuyashqandaqamana pitapis nirqanchu. Piru kananqampaypi kriyiqkunataqayach achiwashqana kanchiq chaypakadu mana nishqandaqa. 27Chaypakaduqam munan niyta: Dyusqashyumbayta munan washayta. Manashnoqaykuna *isrraylinu kaqkunatallachumunan washawayllapataqa, nishpa.Chaqa Churin Jisukristupa Ispiritunmipaypi yumbay kriyiqkunapi tiyan.Chaymi qamkuna mana isrraylinukaqkunapis Jisuspi kriyishpaqa, luryapipaywan ringillapa kawsaq.

28Chaymi Dyus yanapawaptin, mayatishqaykaman yumbayta kunashpa,yach achinillapa Jisukristupaq, paypitukuy shunqo kriyinanllapa, Dyuspañawpambi ancha allin, ancha

1

460

yachllapa. 29Chayraykum Jisukristu anchayanapawaptin, paypa pudirninwanachka runata, warmita shayku shaykumay atishqaykaman Jisukristupaqyach achini.

2 1Munanim yach anaykillapa:Noqam tukuy shunqo Dyusman

qamkunapaq ancha mañakuni, nishpa.

paqpis, yumbay chay suq manariqsiwaq kriyiq masinchiqpaqpismiancha mañakuni. 2Mañakuniqamyumbay qamkuna, paykunapis suqyuyayniyuqlla kashpa, kuyanakushpa,ancha animadu kanaykillapa. Chayshinakashpaqam, ancha allita ringillapariqsiq Tayta Dyuspa pakadu ChurinJisukristuta. 3Chaqa Jisukristuqamnoqanchiqkunapaqqa ancha balin maskich aniyuq *urumanda. Payllam atinyach achiwayninchiqta Tayta Dyusllayach ashqandaqa. 4Kaykunataqamniykillapa, ama pipis, mishki mishkiparlachishushpa, ingañashunanllapa.5

pismi, kuyashushpa,llapa. Chaymi ancha kushikuniyach ashpa:yuqlla kashpa,llapa Jisukristupi, nishpa.

6

chiq Jisukristupi kriyishqaykishina, paypiallita kriyishpa, kawsayllapa. 7Suq plantaallpapi allita ch upakuqshinar qamkunapisJisuspi ancha allita kriyiyllapa, paymandaama akrakashpachu. Chaqa chayshinakriyinaykillapam allita yach akurqaykiachka kriyiq masinchiqmanda. Chayritukuy diya Dyusman ancha pagikushpakawsayllapa.

Jisuspi kriyishpaqar, kayshina kawsashun8Kwidawkish kasungimanllapa

mayqan mana baliq duktrinayuq

yach achikuqta. Chay layayach achikuqqam runakunapa manabaliq kustumbringunata,nata munanllapa yach achishuyta.Jisukristupa lijitimu nutisyandaqammana yach achikunllapachu.

9Chaqa Siñurninchiq Jisukristukwirpuyuq kashpapismi, tukuy imapiTayta Dyusshinalla. 10

manda, *dyablukunamanda maspudirniyuq kamachikuq. Chaymi paypiallita kriyiptikillapa,shuq, shumaqta kawsanaykillapa.11Manchu runakuna kwirpumbi chaysiñalta rurashpaqa, wichukunllapa chaypiti aychata. Chayshinallam qamkunaJisukristupi kriyiptikiqa, pay kikinuchaykikunata surqoshpa, wichukunbidaykimanda. Piru manam chaysiñaltaqa rurashushqachu. Ashwanmiuchaykikunamanda pirdunashushqa.12

paqa, Jisukristu pambakashqanshinakarqanchiqllapa. Chaymandaqamyakumanda lluqshishpaqa, Jisukristumushuqmanda kawsamushqanshinakanchiqllapa. Chaqa kriyirqanchiqmi:

qanmanda kawsachimurqan, nishpa.13

kipi kaqkunaqam unayqa uchatarurashpa, Dyuspa liyninda manakasushpaqa,llapa. Piru kananqam Tayta Dyusqamushuq bidatana qoshushqa. ChaqaJisukristupi qamkuna kriyiptikiqam,yumbay uchaykimanda pirdunashushqa.14Suq runa sintinsyadu kaptinqam,juyisqa suq urdinda ruran, kastigadukanambaq. (kunapis uchayuq kashqanchiqraykusintinsyaduna karqanchiq, jwisyu diyapikastigadu kananchiqllapa.) Piru Tayta

1 2

461

pashina chingachirqan.

duchu rinchiqllapa kaq, jwisyu diyapikastigadu kananchiqqa. 15Chayshinakruspi wañushpa, kawsamushpaqam,Jisukristu yumbay chay kamachikuqdyablukunata binsishpa, penqakushqatadijarqan.natashina purichirqan yumbaypañawpambi.

Dyus munashqanda rurashpa kawsashun16

taqa jusgashunqachu,killapa, ichu upyaptikillapaqa; nirimashunqallapachu llullu killa fyistataichu suq fyistakunata ichu *samanadiyakunata mana gwardaptikillapaqa.17Chaqa chay unay kustumbringunaqamancha salqetata Jisukristupaqyach achiwarqanchiq. Chaymi paypallandunshinalla karqanllapa. Pirukananqam noqanchiqkunaqa allitanayach anchiqllapa Jisukristu kikimbaq.18Chayri chay umildi tukuqkunata,anjilkuna aduraqkunataqa amakasuyllapachu. Chaqa paykunaqamyuyashqangunapi kriyishpa, anchapalanganuyashpa, ninllapa: “TaytaDyusmi *musqoypishina kaykunatayach achiwashqa”, nishpa. Paykunatauyashpakish, pyirdingimanllapaprimyuykita. 19Chaqa paykunaqamJisukristumanda akrakashpa, suq manaumayuq kwirpushinana kidanllapa. PiruJisukristuqam umanchiqshina. Chaymikwirpunshina kaptinchiq,wanchiq,kushpa,llapa. Chaqa Tayta Dyusmi nishqakarqan, chayshina paypi masta mastakriyinanchiqllapa.

20Jisukristupim kriyishqallapa kangi.Chaymi pay wañushqanshina,napis wañushqashinana kangillapa, kay

mundupa kustumbringunata amanaruranaykillapa. Chayshina kaptinqa,

gunata kasushpa kawsangillapaqa?21Chaqa runakunam qamkunatakamachishungillapa: “¡Ama chay imatarurayllapachu! ¡Ama chay imatamikuyllapachu! ¡Ama chay imatallamkayllapachu!” nishpa. 22Yumbay

wanchiq mikuna upyana kusaspaqlla.Chay layakunaqam das ushyakan.Manam duranchu. Chaqa runakunapaduktrinanmandallam chay layakunataqakamachiwanchiq. 23

kushqanqam ancha balinmanshina. Pirupaykuna kikin munashqanshinallamDyusta aduraykanllapa. Chaymikamachikunllapa, ancha rrisakuq, anchaumildi tukushpa,nanchiq.llapaqam mana yanapawanchiqchu,kwirpunchiqta sujitananchiqqa.

3 1-2

tuta kawsachimushpa,kunatapis suq mushuq bidapaqnakawsachiwashqa kanchiq. KananSiñurninchiq Jisukristuqam luryapinaTayta Dyuspa *allin ladumbi tiyaykan.Chayri luryapi kaqpaqlla yuyashpakawsashunllapa. Amanar kay mundupakusasningunapaqqa yuyashpakawsashunllapachu. 3

qashinana kanchiqllapa. Chaymikananqa Jisukristupi allita kriyishpa,Tayta Dyuswanna kanchiqllapa. Pirumana kriyiqkunapaqqam kay mushuqbidanchiqqa pakadu. (Chaqa manamintyindinllapachu kay mushuqbidanchiqpaqqa.) 4Piru Jisukristumnoqanchiqkunata kawsachiwanchiq.Chaymi pay llipyashpa shamuptinqa,noqanchiqkunapis paywan pullarinchiqllapa llipyaq.

2 3

462

Uchanchiqkunata dijashpaqam, mushuqbidayuqna kanchiqllapa

5Chayri kay mundupi uchakunakaqpaqqa wañushqashina kashunllapa.Sultiru kashpaqar, amaraq puñuychuwarmiwanqa. Rrispituyuq kashpaqar,rrispituykiwanlla puñuy. Amarsuqwanqa. Amar ni suq laya uchakunatarurayllapachu,dalla rurashpaqa.bisri,pachu. Chaqa chayshina munashpaqam,

natashina. 6

taqam Dyusqa ancha rin kastigaq, paytamana kasushqanrayku. 7Kanan Dyuspimanaraq kriyishpaqam, qamkunapis

qaykillapa. 8Piru kananqa dijayllapanayumbay laya uchakunata. Amanapiñakuyllapachu ni anyanakuyllapachuni suqkunata dañachiyllapachu ni

nata rimayllapachu. 9Amar pitapisingañaychu.llapaqam ancha mapa trapushinakarqan. Piru kananqam chay unay

llapana kangi. 10Chaymi Jisukristupikriyishpaqa,llapa, suq ancha shumaq mudanatamudakushqashina. Chaqa kananqamDyusqa qamkunata yanapashushqa,

llapa. 11Chaymi mana yaqqa balinchu*isrraylinu kananchiq ichu manaisrraylinu kananchiq, ni *kwirpunchiqpisiñalniyuq kananchiq ni manasiñalniyuq kananchiq, ni furastirukananchiq ni llaqta masikunakananchiq, ni yach ayniyuq kananchiqni mana yach ayniyuq kananchiq, ni*randishqa kriyadu kananchiq ni manakriyadu kananchiqllapa. Ashwanmi

llapa. Chaqa Jisukristum yumbaymandamasta balin. Kanan *Santu IspiritunqamJisuspi yumbay kriyiqkunapi tiyan.

12

chiq, akrawashqallapa kanchiq, paypawambranguna kananchiqllapa. Chayrishumaqta kawsashun, suq ancha

llapa. Chayri chay iman faltaqkunatallakipashpa,llapa. Umildi kashpa,pachu,llapa. 13Chayshina agwantanakushpa,pirdunanakushun. Chaqa Jisukristumnoqanchiqkunataqa pirdunawashqakanchiq, ¿manachu?

shun. 14Piru tukuy imamandam mas allikuyanakunanchiq. Chaqa chayshinakuyanakushpaqam, suq yuyayniyuqllarinchiqllapa kawsaq. 15Chayri TaytaDyus qamkunata yanapashunqa,shunqoykillapapi kushikushpa,yumbaywan shumaqta kawsashpa, suqkwirpushinalla kanaykillapa. KananDyusta pagikushpa kawsayllapa.

16Chayshinar *Jisukristupa shumaqnutisyanda ancha allita yach akushpa,tukuy shunqo mana shaykuq kasuyllapa.Chayri ancha allita yach achinakushpasuqniki suqnikiwan animachinakuy.*Salmukunata, imnukunata, tukuy layaalabansakunata kantashpa, tukuyshunqo Dyusta pagikuyllapa. 17Imatapisnishpa, ichu imatapis ruranaykikashpaqa, Jisukristu munashqanshinallaruray, Tayta Dyusta pagikushpa, ChurinJisukristu yanapashuptin.

Jisukristupi kriyishpar,kayshina kawsashunllapa

18Qosayuq warmikuna, qosaykitaallita kasuy. Chaqa Siñurninchiqpikriyishpaqam, ancha alli chayshina

3

463

kasunaykillapa. 19Qamkuna warmiyuqrunakunapis warmikita kuyay. Amarpiñakushqa layaqa kamachiychu.

20Qamkuna wambrakunapis,taytaykita, mamaykita tukuy imapishumaqta kasuyllapa,chiq kushikunambaq. 21Qamkunataytakunapis, wambraykillapatashumaqta kamachiyllapa. Amar dasqaanyayllapachu, ama syintishpadisanimakanan.

22Qamkuna *randishqa kriyadukuna,kay bidapiqa patrunnikillapata tukuyimapi allita kasuyllapa. Amarchapashushqan uraslla kasuqkunatukuyllapachu. Ashwan Dyustarrispitashpa, tukuy shunqo alliptakasuyllapa yuyashpa: Dyusmi tukuyuras rikawaykan, nishpa. 23Chayri imatarurashpaqa kushikushpa,kiwan tukuy imata rurayllapa: SiñurniyJisukristupaqmi ruraykani, nishpa. Piruamar runakunapaqllaqa rurayllapachu.24Chaqa qamkunaqam yach angillapa:Siñurninchiq Jisukristuta allitakasuptinchiqqam, suq bidapi TaytaDyus rin qowaqninchiq ancha shumaqirinsyata, nishpa. 25Piru mayqanninchiqmana allikunata ruraptinchiqqam, rinkastigawaqninchiq. Chaqa Dyusqammana ni mayqanda sawachashpachu,ashwan yumbayta allita rin jusgaq.

4 1Qamkuna, patrungunapisyuyayllapa: Noqapismi patrunniyuq

kani anaq syilupi. Payqam allitarikawaykan, nishpa. Chayri allitarikashpa, shumaqta kamachiyllapa chay*randishqa kriyaduykikunata.

2Yumbaynikir rikch akashpa, allitayuyashpa, Dyusman mana shaykuqmañakushpa, payta pagikuyllapa.3Noqapaqpisri Dyusman mañakuyllapa.Chaqa Jisukristupa pakadu nutisyandayach achikushqayraykum kay karsilpiqakani. Chayri mañakuyllapa, chay

pakadu yuyashqambaq achka runatawarmita atinaypaq yach achiyta.4

shina ancha klarituta Jisukristupaqyach achikunaypaq.

5Chay mana kriyiqkunawanrishumaqta kawsayllapa.kita kwidayllapa, lugarniyuq kanayki,suqkunata yanapanayki, Jisukristupikriyinanllapa. 6Ancha animadushumaqta paykunawan parlashpaqam,Dyuspaq imata tapushuptinllapa, allitayach ayllapa, paykunata kuntistanayki.

San Pablum kartanda ushyashpa, kriyiqmasingunata napaykurqan

7Kuyashqanchiq yach achikuqmasinchiq Tikikutam qamkunamankach amuykani, noqapaq tukuy imataparlachishunan.nawan ancha allita Dyusninchiqtasirbishqa. 8Chaymi paytakach amuykani, imashina kaypikashqayllapata nishushpa, qamkunataanimachishunan. 9Pullanmi shamumbiskuyashqanchiq masanchiq Unisimu.Paypismi ancha allita SiñurninchiqJisukristuta kasun. Payqam qamkunapallaqta masiki.kunam yumbayta rin parlachishuqllapa,imam kaypi pasawaykanllapa, nishpa.

10

nata napaykushungi. Birnabipa ayllunMarkuspismi napaykushungillapa.Paypaqqam nishushqana kani:naman shamuptinqar, shumaqtach ayachiyllapa, nishpa. 11Kriyiqmasinchiq Jisuspismi qamkunatanapaykushungi. Payllam Justupisshutin. [Nuta: Chay Justu Jisusmi mana Jisukristuchu karqan.] Yumbay *isrraylinukriyiq masiykunamandam paykunallakaypi yanapawaykanllapa, chay manakriyiqkunata animachishpa, TaytaDyuspi kriyinanllapa. Paykunam ancha

3 4

464

animachiwashqa, ama llakinaypaq.12Jisukristuta sirbiq masiy Ipafraspismi,llaqta masikillapa kashpa, qamkunatanapaykushungi. Paymi manaqonqashushpachu, Dyusman tukuy diya

napaq.tupi allita kriyishpa, paymanintrigakashpa, Dyus munashqanda allitaruranaykillapa. 13Noqaqam tistigu kani;

napaq, Lawdisya llaqtapi tiyaqkunapaq,Yirapulis llaqtapi tiyaqkunapaqpisancha llakin. Chaymi ancha munan,shumaqta kushikushpa kawsanaykillapa.14Kay kuyashqanchiq duktur Lukasmi

kita napaykushungi.15Kriyiq masitakuna, waq Lawdisya

llaqtapi kriyiq masinchiqkunata, waqkriyiq masinchiq Ninfasta, paypa

wasimbi yumbay tandakaq kriyiqmasinchiqkunatapis niyllapa: “Pablumnapaykushungillapa”, nishpa. 16Kaykartaytaqar yumbaynikipaq liyishpa,Lawdisya llaqtaman kach ayllapa,waqpipis yumbay tandakaq kriyiq

llapa. Paykunamambismi suq kartatakach ashqana kani. Chayri paykunamanchay kachmushpa, yumbaynikipaq liyiyllapa.17Kriyiq masinchiq Arkiputa niyllapa:“Jisukristum numbrashushqa, paypaqyach achikunayki. Chayri allita kumpliychay trabaju qoshushqanda”, nishpa.

18Noqa Pablum kay partitalla kikiymakiywan iskibrishpa, napaykuykillapa.Amar qonqawashpachu yuyayllapa:Pablum karsilpi, nishpa. ¡Ancha allinTayta Dyusri tukuy imapi qamkunatayanapashunqa! ¡Chayshina kanqa!

4

465

Pablum napaykurqan tisalunikanukunata

1 1Kuyashqay kriyiqmasitakunaTisalunika llaqtapi tandakaqkuna, noqa

Pablum,masanchiq *Silbanuwan, masanchiqTimutiyuwan kay kartata iskibriykillapa.

Qamkunaqam Taytanchiq Dyusman,Siñurninchiq Jisukristumambisintrigakashpa kawsaykangillapa. Paykunarqamkunata tukuy imapi yanapashunqa,ama nimata manchashpa, ashwan anchakushikushpa kawsanaykillapa.

APUSTUL SAN PABLUM KAY PUNTAKARTATA KACH ARQAN

TISALUNIKA LLAQTAPI TIYAQKUNAMAN(1 TISALUNISINSIS)

¿Pitaq karqan San Pabluqa? Liyishun chay punta parti Rrumanusta, mastayach ananchiq *San Pablupaq.

¿Pikunapaqmi iskibrirqan kay librutaqa? San Pablum iskibrirqan Tisalunikallaqtapi tiyaq kriyiq masingunata. Chay Tisalunika llaqtaqam *nasyun Grisyapa*prubinsyan Masiduñapa kapitalnin karqan. Pabluqam chay Tisalunikapiyach achikuptin, wakin *isrraylinukuna, mas achka *grisyanukuna Jisukristupikriyirqanllapa. (Liyishun Ichus 17.1-15.)

¿Imaraykum iskibrirqan kay librutaqa? Pablum yach achikuptin Tisalunikapi, wakinisrraylinumasingunaqamunarqanllapawanchiyta. Chaymi Pabluqa suq killatallaTisalunikapiqa yach achikurqan. Chaymandaqam suq lugarkunamanna rirqan yach achikuq.Pirumanam qonqarqanchu chay Tisalunikapi tiyaqkunataqa. Chaymandaqammasuminuskimsa killamandaqa Kurintu llaqtamanna Pabluqa ch ayarqan. Chaypi kaykaptinqam,ch ayamurqan Timutiyu, Pabluta abisaq: “Tisalunikapi tiyaqkunaqam Jisukristupi ancha allitakriyiykanllapa. Chaqa Jisuspi kriyishqanrayku qesachadu kashpapismi, mana disanimaduchukidanllapa”, nishpa. Chaymi chayshina uyashpaqa, Pabluqa ancha kushikushpa, kay kartataiskibrishpa, kach arqan, kunanambaq: “Jisukristupi kriyiqkunaqamwañushpapis, rinkawsamuq. Jisukristum rin kutimuq, syiluman apawananchiq. Chayri ancha shumaqtakawsashpa, listu kashunllapa Jisukristuwan rinanchiqllapa”, nishpa.

¿Imapaqmi yach achiwanchiqllapa kay libruqa?1 Tisalunisinsis 1.1-10 niwanchiqllapa Pablu Tisalunikapi tiyaqkunapaqDyusta pagikushqambaq: “Suqkuna ñakachishuptimbisshi, ancha allitaJisuspi kriyingillapa. Chaymi kushikuni”, nishqambaq.

1 Tis. 2.1-3.13 niwanchiq, Pabluta padisichiptimbismi, allip kaqtallayach achikushqambaq.

1 Tis. 4.1–5.28 niwanchiq: Manam yach anchiqchu ima diyam Jisukristuqa rinkutimuq, nishpa. Chayraykur Dyustalla kasushpa kawsashunllapa.

466

Tisalunikanu kriyiq masinchiqkuna anchaallita yuyakurqanllapa Jisukristupi

2Kriyiq masitakuna, tukuy tyimpumyumbay qamkunapaq Dyusmanpagikushpa, mañakunillapa, qamkunatayanapashunan. 3

llapa: Qamkunam Dyuspi allitakriyishpa, payta ancha kuyashpa,paypaq yachllapa, nishpa. Yuyanillapapismi:Siñurninchiq Jisukristupi ancha allitamana shaykuq yuyakuykangillapa,nishpa. 4Masitakuna,nata ancha kuyashushpa, akrashushqa,wambranguna kanaykillapa. 5Chaqamanam rimashpallachu, qamkunataqayach achishushqa kani *Jisukristupashumaq nutisyanda. Ashwanmi Dyuspa*Santu Ispiritumba pudirninwanmilagrukunata rurashpa, allip kaqtallaqamkunata yach achishushqa kani.Chaymi qamkunaqa allitayach angillapa: Pablum kumpanawan pullanchiq kashpa,chiq, allitalla rurashpa,washqa kanchiq, nishpa.

6Qamkunapismi Siñurninchiqshina,noqaykunashina allita rurashpa,kawsashqallapa kangi. Chaqa qamkuna

shuptimbismi, Dyuspa Santu Ispiritunyanapashushqa, kushikushpa Dyusnishqanda ch askinaykillapa. 7Qamkuna

kiqam, chay kriyiq masinchiqkuna*prubinsya Masiduñapi, prubinsyaAkayapi tiyaqkunapis, qamkunashinamunanllapa kawsayta. 8Chaqa qamkunaJisukristupa shumaq nutisyandayach achikuptikim, paykunapisyach akushqallapa. Piru manam chayishkay prubinsyapillachuyach akushqallapaqa. Ashwanmi tukuymaypi yach akushqallapa. Chaymi

yumbayna yach anllapa:kanu kriyiq masinchiqkunash anchaallita Dyuspi kriyinllapa, nishpa.Chayraykum manana nisisaryuchunoqaykuna chay allin famaykitaparlachikunayqa. 9Ashwanmi paykunakikinna suqkunata parlachin: Pabluchay Tisalunikaman ch ayamuptinmi,shumaqta ch ayachirqanllapa. Kanan*amitu layakunatam dijashqallapana,allip Dyusta kasunanllapa. 10Chaymishuyaykanllapa Dyuspa Churin Jisustasyilumanda shamurinangaman, nishpa.Chaqa Dyusmi chay Churin Jisustaqawañushqanmanda kawsachimushqa.Chaymi payqa rin washawaqninchiqchay ancha manchaypaq shamuqkastigumanda.

Pablum trabajaqshina, Dyuspaqyach achikushqa karqan Tisalunikapi

2 1Masitakuna, allitamyach angillapa: Manam yanqaqa

shamurqanichu qamkunamanqa, nishpa.2

paqam, ancha ñakarqayllapa Filipusllaqtapi. Chaqa chay Filipuspi achkatiyaqkunam mana baliqpaq riqsiwashpa,suq lastima maqawarqanllapa. Piruqamkuna yach ashqaykishina, Dyusqaancha animachiwarqan, shamunaypaqyach achishuqllapa paypa *shumaqnutisyanda. Chaymi chay ancha

pachu, qamkunata yach achishushqakani. 3Chaqa manam pandashpachu, niima maluta rurashpachu,kuchu, ni imapaq ingañashuytamunashpachu, qamkunatayach achishurqaq. 4Ashwanmi TaytaDyus shunqoyta allita riqsishpa,numbrawashqa, shumaq nutisyandayach achikunaypaq. Chaymi allipkaqtalla yach achikuniqa, Tayta Dyustakushichinaypaq. Manam munanichu,

1 1 2

467

runakuna alabawananqa. 5Chaqayumbayniki yach ashqaykishinam,manam nunka mishki mishkitaqaparlachishushqachu kani, qellaynikitach askishunaqqa. Kanan Dyusmichaypaqqa allita yach an. Paymitistiguy. 6Manakish nima tyimpupudirniyuqpaq tukushqachu kani,qamkuna alabawanayki, ni suqkunaalabawanambaq. Piru Jisukristukach amuwaptin qamkunatayach achishunayqam, dirichuyuqkarqay kamachishunaqpaq. 7Manchusuq warmiqa wambritungunata anchakuyashpa rikan. Chayshinallamnoqaykunapis ancha kuyashushpa,shumaqta rikaykillapa. 8¡Ancharaqkuyaykillapa! Chaymi Dyuspa shumaqnutisyanda yach achishushpa,bidaytapis qoyman qamkunapaq. Chaqaancham kuyaykillapa.

9Masitakuna, yuyayllapa noqaykuna

qayta. Chaqa shayku shaykum

naypaq. Dyuspa shumaq nutisyandayach achishushpam, chay suq layatrabajukunata rurashqallapa kani, ama

naqpaq. 10Chaqa qamkuna kikikimrikawangillapa. Taytanchiq Dyuspismirikawanllapa. Chaymi tistiguykunakangillapa. Manchu pullaykillapakashpaqa, Dyus munashqandallarurashqallapa kani. Manakish nimamaluta rurashqallapachu kani.Chayshina allikunatalla rurashpakawsaptiyllapaqam, mana pipis atinchunimapaq anyawayllapata. 11

papis, manchu suq taytaqa wambrandaancha kuyan.napis ancha kuyashushpa, suqnikitasuqnikita kunashushpa,shushqa kani. 12Kunaykillapam amanima maluta rurashpa kawsanaykillapa.

Chaqa Dyus kikinmi qamkunataakrashushqa, paypi kriyishpa, paytakasushpa, waq ancha shumaq

llapa.13Qamkunata Dyus nishqanda

yach achishuptiyqam,qaykichu: “Kayqam runakunapayuyayninlla”, nishpaqa. Ashwanminirqaykillapa: “Tayta Dyus nishqandayach achikuykan”, nishpa. Chaqa allibmiTayta Dyus chayshina nishqanqa. Chaymitukuy shunqo kriyiptikillapa,pata kambyaykan.naqa qamkunata mana qonqashushpachu,tukuy tyimpu Dyusta ancha pagikunillapaqamkunapaq. 14Masitakuna, chay llaqtamasikikuna qesachashuptinmi, anchañakashqallapa kangi, waq *isrraylinukriyiq masinchiqkunashina. Chaqa*Isrrayilpa waq *prubinsyan JudiyapiqamJisukristupi kriyiq masinchiqkunaqa anchapadisishqallapa, chay mana kriyiqisrraylinu masiykuna qesachaptinllapa.15Chay prubinsya Judiyapi tiyaqkunamSiñurninchiq Jisustaqa wanchirqanllapa.Paykunapa unay agwilungunapismi*Dyuspaq rimaqkunata wanchirqanllapa.Kanan noqaykunatapis qesachawashpam,llaqtaymanda wichukuwarqanllapa.Chayshinallam yumbay runakunatapiskuntranllapa. Chaymi Tayta Dyusqa anchapiñakushqa paykunawanqa. 16Chaqa chaymana isrraylinu kaqkunata munaptiyllapayach achiyta washakananqam, chayisrraylinukunaqa ancha munanllapaarkawayta. Chaymi ashwamba mas achkauchayuq kidanllapa. Chayraykum TaytaDyusqa piñakushpa, ancha kastigashqapaykunataqa.

Pablum munarqan kutiriyta kriyiqmasingunata watukuq

17Masitakuna,manda karupi kashpam,

1 2

468

shushqa kani. Chaqa tukuy urasmiyuyashushqa kani. Chaymi ancha

naqllapa. 18Chayshina ancha munashpawatukushuytaqam, noqa Pablu kutinkutin munashqa kani shamuyta. Lukismi*dyablu arkawarqan. 19Mayá,¿imaraykum ancha yuyakunillapa,ancha kunswilakanillapa, anchakushikunillapa? Chaqa qamkunaqamnoqaykunapaqqa suq ancha shumaqrrigalushina kangillapa. ChaymiSiñurninchiq Jisukristu shamuptinqa,ancha rinillapa kushikuq, kunswilakaq,qamkuna paypi allita kriyishqaykirayku.20Chaqa qamkunaraykum anchaalabawanllapa.nillapa.

Pablum Timutiyuta kach arqanTisalunika llaqtaman

3 1

shuqllapam, ancha llakirqanillapa.Chaymi noqaqa yuyarqay Atinasllaqtapi kidayta, 2masanchiq Timutiyutaatinaypaq qamkunaman kach amuyta.Payqam ancha allita Dyusta sirbin.Paymi pullayllapa trabajan, Jisukristupashumaq nutisyanda yach achikushpa.Chaymi kach amurqayllapa, qamkunataanimachishunan,chiqpi kriyinaykillapa, 3

papis, ama disanimakanayki. Chaqaqamkuna kikikim allita yach angillapa:Jisukristupi kriyiqkunaqam rinchiqllapapadisiq, nishpa. 4Chaymi pullaykillapakashpa, kutin kutin nishurqaqllapa:“Rinchiqllapam padisiq”, nishpa. Chaynishushqayshinallam allip kashqa,¿manachu? 5Chaymi mana das atishpashamuyta, ancha llakishpa,kach amurqay masanchiq Timutiyutaqamkunaman, yach anaypaq:chiqpichu sigiykangillapa kriyishpa ichumanana? nishpa. Chaqa ancham

yuyarqay: Paqtakish *dyabluqa

llapa. Kinsapch i yanqa qamkunatayach achishushqa kani, nishpa.

6Piru chay masanchiq Timutiyullaqtaykimanda kutimushpaqam, anchakushichiwashqa:chiqpi allita kriyiykangillapa. Shumaqtashruna masinchiqtapis kuyangillapa, nishpa.Niwashqapismi: Anchash yuyawangillapa.Chayshi kuyawashpa, munangillaparikawayta, nishpa. Chayshinallam

pata. 7Masitakuna,waptinllapam, ancha padisiykani. Piruqamkunapaq yach ashpa:chiqpi kriyiykanllapa, nishpaqam, anchakushikuni. 8Qamkuna Siñurninchiqpimana shaykuq kriyiptikillapaqam, anchakunswilawashqa, kushikushpakawsanaypaq. 9Kanan ¿imashinaraq anchapagikuymanllapa Tayta Dyusmanqamkunapaq? ¡Chaqa noqaykunatamancha kushichiwashqa kangillapa!10Punchawnindin,

nambaq, shamunayllapa qamkunatarikashuq. Chaqa mastam munanillapayach achishuyta, mas allita Jisukristupikriyinaykillapa.

11Ancham mañakunillapa, Tayta DyusChurin Jisukristuwan yanapawananllapa,shamunayllapa qamkunata watukushuq.12Siñurninchiqri yanapashunqallapa,qamkunapura ancha kuyanakushpa,suqkunatapis masta masta kuyanaykillapa,

shina. 13Siñurninchiqri qamkunatayanapashunqa, paypi tukuy shunqoyurakashpa, pay munashqanshinakawsanaykillapa. Chaymi SiñurninchiqJisukristu yumbay wambrangunawanshamuptinqa, chay diyapiqa Tayta Dyuspañawpambi manana nima uchayuqchuringillapa kaq.

1 2 3

469

Shumaqta kawsashun Dyustakushichinanchiq

4 1Masitakuna, kananqam Jisuspashutimbi ancha rrugashushpa,

kunaykillapa, yach achishushqayshina,Dyusta masta masta kushichishpakawsanaykillapa.

2Allitam yach angillapa: Jisukristunoqaykunata numbrawaptinmi, paymunashqandalla qamkunatayach achishushqa kani. 3Chaqa Dyusmimunan paypaqlla kawsashpa,

llapa; ama suqwanqa. 4Mayqan kriyiqmasinchiq runa munashpa warmiyuqkaytaqar, ama nima uchata ruranqachu.Ashwanri Dyus munashqanshinallawarminwan shumaqta kawsanqa. 5Amaruranqachu mana baliq kusaskunata,Dyuspi chay mana kriyiqkunashinaqa.6Ama ni masanda traysyundaruranqachu. Chay laya ruraqkunataqamTayta Dyusqa ancha yuta rin kastigaq,chay kutin kutin nishushqayshina.7Chaqa Tayta Dyusqam qayawashqakanchiq, pay munashqanshinallakawsananchiqllapa.qachu kanchiq, uchata rurananchiqqa.8Chaymi kay yach achishushqaytadisprisyaqqa mana noqaykunatallachudisprisyawaykan. Ashwanmi Dyustadisprisyaykanqa. Chaqa Tayta Dyusmi*Santu Ispiritundaqa qowashqa kanchiq,paypaqlla kawsananchiqllapa.

9Dyus kikinmi qamkunatayach achishushqa kuyanakunayki.

llapachu. 10Chaqa qamkunaqamyumbay kriyiq masinchiq chay *syayki Masiduñapi tiyaqkunatashumaqta kuyangillapa.llapam, masta kuyanakunaykillapa.11Atishqaykikaman yumbaywanshumaqta kawsayllapa, qamkunapa

kusasnikimanlla mitikushpa. Chaynishushqayshina, ama qellakushpachu,kikin makikiwan trabajayllapa, 12amanimayki faltashunanllapa, Jisuspi chaymana kriyiqkuna shumaq famaykitarimanambaq.

Jisukristum rin kutimuq13Masitakuna, munanim ancha allita

yach anaykillapa chay wañushqa kriyiqmasinchiqkunapaq. Chaqa manammunanichu llakinaykillapa chay manakriyiqkunashinaqa. Paykunaqamalmanllapapaq yuyan: Chingashqanam.Mananam rinchiqchu tarinakuq, nishpa.14Piru noqanchiqkunaqam alliptakriyinchiqllapa: Jisusmi wañushpa,kawsamushqa, ¿manachu?llam Tayta Dyus rin kawsachimuqJisuspi kriyishpa wañuqkunatapis,Jisuswan rinambaqllapa.

15Chaymi Siñurninchiqyach achiwashqanda kayshina niykillapa:Jisukristu shamuriptinqam, kay pachapikawsaykaqkunaqa mana puntataqarinllapachu riq paymanqa. 16Ashwanmikikin Siñurninchiqqa syilumandashamushpa, ancha jwirtita kamachikuptin,mas kamachikuq anjilnin jwirtitarimashpa, Dyuspa *kurnitanda rinwaqachiq. Chay urasmi Jisukristupi kriyiqmasinchiq wañushqakunaqa puntatarinllapa kawsamuq. 17ChaymandaqamTayta Dyus rin apawaqninchiq yumbaypaypi kriyiq kawsaqkunatapis chaykawsamuqkunawan anaq pukutayman,Siñurninchiqwan tingunakunanchiq. Chaydiyamandapacham paypa pullannarinchiqllapa kaq. 18Chayraykur kaynishushqayta yuyachinakushpa, suqnikisuqnikiwan kushichinakuyllapa.

5 1Kuyashqay masitakuna, manamnisisaryuchu yach ananchiqllapa:

¿Ima tyimpum Jisusqa rin shamuq?nishpa. 2Chaqa allitam yach angillapa:

1 4 5

470

Manam pipis chay tyimpupaqqayach anchu, nishpa. Manchu suqladrunqa qonqaylla shamun tutapi.Chayshinallam Jisusqa mana yuyashqauraspi qonqaylla rin shamuq. 3Suqukuyuq (pach ayuq) warmipaqeshyanan urasninqam qonqayllach ayamun, ¿manachu? Chayshinallammana kriyiqkunapa kastigunqaqonqaylla rin ch ayamuq kayshinaniykaptinllapa: “Manam nimapis rinchupasawaqninchiq. Allipim kaykanchiq”,nishpa. ¡Maychikapis paykunaqammana rinllapachu washakaq!

4Piru qamkuna masitakuna, Jisuspiallipta kriyishpaqam,shinachu kawsangillapa. ChaymiJisukristu qonqaylla shamuptinqa, manaringillapachu manchaq. 5Chaqakananqam yumbay noqanchiqkunaqaDyuspa wambranguna kashpa,shinana kawsanchiqllapa. Mananam*chiqllapa. 6Chayraykur Siñurninchiqtaama qonqashunchu chay manaintyindiq kaqkunashinaqa. Ashwanriallita rikch akashpa,chiqwan, tukuy jwisyunchiqwan allitakriyishpa, Jisusta shuyashunllapa.7Tutayaqpi kaqkunaqam (Jisukristutaqonqashpa) puñunllapa, mach anllapa.8Piru noqanchiqkunaqa achikpishinakashpaqar, allin jwisyunchiqwankawsashun.manda washakananqa *jirrumandachilikinda rurakun, ¿manachu?

shun Jisuspi allita kriyishpa,kushpa. Chay alli kriyishqanchiqri jirruchilikinchiqshinaqa kanqa. Pirusuldaduqam mas allita washakananqajirru kaskundapis rurakun.

shunllapa: Alliptam Dyusqa rinwashawaq, nishpa.

chiqri kaskunchiqshinaqa kanqa.9Chaqa Dyusqam mana rurawashqachukanchiq, kastigadu kananchiqllapa.Ashwanmi rurawashqa kanchiqqa,Siñurninchiq Jisukristupi kriyiptinchiqwashawananchiq. 10Chaqa Jisukristumwañurqan paypi yumbay kriyiqkunapaq,kawsaqkunata, wañuqkunatapiswashawaqninchiq, paypa pullankawsananchiqllapa. 11

qayta yach ashpaqar,shina sigiyllapa animachinakushpayanapanakushpa, Siñurninchiqpi masallita kriyinaykillapa.

Pablum kriyiq masingunata kunarqan12-13Masitakuna,

llapa, chay yach achishuqkunatashumaqta uyanaykillapa. Chaqapaykunaqam allita kunashushpa,kamachishungi, Siñurninchiqtakasunaykillapa. Chayri paykunataqaancha rrispitashpa, kuyayllapa.Shumaqtar kawsayllapa, suqnikisuqnikiwan ancha kuyanakushpa.

14Masitakuna, chay qella kaqkunataanyayllapa trabajananllapa. Chaydisanimadu kaqkunata animachiyllapa,

llapa.nata yach achiyllapa, mas allitaDyuspaq intyindinanllapa. Kanan

llapa, ama piñakushpachu.15Pi mana allita rurashuptinqa,

amakish kutichingichu. Ashwanrisuqniki suqnikiwan shumaqtarurayllapa. Chay mana kriyiqkunatapisallita rurashpa, kawsayllapa.

16Tukuy tyimpur kushikushpallakawsayllapa. 17Tukuy tyimpur manashaykuq shunqoykipi Dyuswanparlayllapa. 18Allilla kashpa ichu manaallilla kashpapis, kushikushpa Dyustapagikuyllapa. Chaqa chayshinam Dyus

1 5

471

munan ruranaykillapa,tupi kriyishqaykirayku.

19Dyuspa *shuptinqa, ama fyirusyayllapachu.20*Dyuspaq rimaqkunayach achishuptinqa,pachu. 21Piru allita mallipayllapayumbay chay uyashqaykita: ¿Allipchuichu mana? nishpa. Chayna allipkaqtalla ch askiyllapa. 22Ama nima layauchata rurayllapachu.

23Dyus kunswilawaqninchiq kikinriyanapashunqallapa,shina kawsanaykillapa. Payna anchaallita kwidanqa *ispirituykita, bidaykita,kwirpuykita, limpyu shunqoyuqkanaykillapa, Siñurninchiq Jisukristushamunangaman. 24Chaqa Tayta Dyusqayawaqninchiqqam ancha allin, ancha

kumplidu. Chaymi payqa yumbayufrisiwashqanchiqta rin ruraq.

Siñurninchiqri qamkunata yanapashunqa25Masitakuna, noqaykunapaqri

Dyusman mañakuyllapa.26Yumbay kriyiq masinchiqwan

ancha rrispitanakushpa *kushpa, qamkunapura shumaqtanapaykunakuy.

27

killapa, kay kartata liyinaykillapa

nawan.28Siñurninchiq Jisukristu

kuyashushpa,qallapa.(Chaytallam iskibriykillapa.)

Chayshina kanqa.

1 5

472

Pablum napaykurqan tisalunikanukunata

1 1Kuyashqay tisalunikanu kriyiqmasitakuna, noqa Pablum,

chiq *Silbanuwan, masanchiqTimutiyuwan napaykuykillapa.

naqam Tayta Dyusman, SiñurninchiqJisukristuman bidaykillapataintrigashpa puringillapa. Chaymi kaykartata iskibriykillapa. 2Chayri TaytaDyus, Siñurninchiq Jisukristuwan anchaallin kashpa, qamkunata yanapashunqa,

APUSTUL SAN PABLUM SUQ KARTATA KACH ARIRQAN

TISALUNIKA LLAQTAPI TIYAQKUNAMAN(2 TISALUNISINSIS)

¿Pitaq karqan San Pabluqa? Liyishun chay punta parti Rrumanusta, mastayach ananchiq *San Pablupaq.

¿Pikunapaqmi iskibrirqan kay librutaqa? Pabluqam iskibrirqanqa Tisalunikallaqtapi tiyaq kriyiq masingunaman. Masta paykunapaq yach ananchiq,liyishunllapa punta parti 1 Tisalunisinsista.

¿Imaraykum iskibrirqan kay librutaqa? Chay punta kartata kach ashpaTisalunikamanqam, Pabluqa mas abisukunata yach arqan: Tisalunikapitiyaqkunaqam allita kriyiykan Jisukristupi. Piru wakinqam Jisukristu daskutimunan yuyashpa, manana trabajaykanllapachu mantyinikanambaqqa.Qellakunallam kawsaykanllapa. Wakinqam llullakunata yach achikuykanllapa:“Jisusqam kutimushqana”, nishpa.Chaymi Pabluqa kay kartatapis iskibrirqan kunashpa: “Jisusqam manaraq

kutimushqachu, piru allibmi rin kutimuq. Piru puntatam rin shamuq suq anchamalu runa. Chayri qamkuna shuyaqshina, shumitaqta kawsashpa, trabajayllapamantyinikanayki”, nishpa.

¿Imapaqmi yach achiwanchiqllapa kay libruqa?2 Tisalunisinsis 1.1-12 niwanchiqllapa Pablu tisalunikanu kriyiqmasingunapaq pagikushpa, mañakushqambaq, shumaqta kawsananllapa.

2 Tis. 2.1-17 niwanchiq, Jisukristu manaraq kutimuptinmi, suq ancha maluruna Jisuspaq tukushpa, puntata rin shamuq. Chaymandaqam niwanchiqPablu kriyiq masingunata animachishqambaq, Jisukristupi mana shaykuqyuyakunanllapa.

2 Tis. 3.1-18 niwanchiq Pablu rrugashqambaq: “Dyusman mañakuyllapanoqapaq, *dyablu ama binsiwanan”, nishpa. Chaymandaqam niwanchiqPablu qellakunata anyashqambaq.

473

ama nimata manchashpachu, ashwankushikushpa kawsanaykillapa.

Jisukristu kutimuptinmi, Tayta Dyusuchayuqkunata rin jusgaq

3Masitakuna, qamkunaqam diyapi

gillapa. Kanan yumbaynikim anchaallita kuyanakuykangi. Chaymi anchaalli, tukuy diya qamkunapaq Dyusmanpagikunayllapa. 4Noqaykuna mayqanllaqtaman rishpaqam, tandakaq kriyiqmasinchiqkunawan parlanillapa,qamkunata ancha alabashushpa: “Chaytisalunikanu kriyiq masinchiqkunatamancha qesachaptimbis,kanllapachu. Ashwanmi mas allitaJisukristupi yuyakuykanllapa”, nishpa.5Chayshina Dyusta kasushqaykiraykumpadisiykangillapa. Piru Jisukristupimmana shaykuq kriyiykangillapa. Chaymiachka runa, warmi qamkunatarikashushpa, intyindiykan: Dyusshiancha allin, ancha yach ayniyuq kashpa,paykunata akrashqa, mushuq bidapinapaywan kawsananllapa, nishpa.

6Piru Dyusqam allin justisyatarurashpa, rin qesachaq yumbay chayqesachashuqtaqa. 7-8Kanan noqanchiq

chiq, Siñurninchiq Jisukristu pudirniyuqanjilningunawan syilumandashamuptin. Paymi ninata apamushpa,rin kastigaq paypa shumaq nutisyandamana kasuqkunata, Tayta Dyuspi manakriyiqkunata. 9-10Chaqa anchallipyashpa, pudirniyuq kamachikuqmirin kutimuq kay pachaman. Chayshinashamuptinmi, yumbay chay manakriyiqkunaqa paypa ñawpanmandawichukudu rinllapa kaq, tukuy tyimpuchingananllapa. Piru yumbaynoqanchiqkunaqam ancha kushikushpa,kunyalla payta rinchiqllapa alabaq.Chaqa yach achishuptiymi, qamkunapis

Siñurninchiqpi kriyishqallapa kangi.Chaymi qamkunapis pullayllapapaytaqa ringillapa alabaq.

11Chayraykum noqaykunaqa kutinkutin Tayta Dyusman mañakunillapa,ancha allita kawsanaykillapa, payqaqamkunapaq ninambaq: “Kushikunimchay akrashqay wambraykunashumaqta kawsaptinllapa”, nishpa.Mañakunipis, pudirninwan qamkunatayanapashunan, paypi allita yuyakushpa,paypaq shumaqta yach achikunayki.12Chayshina qamkuna kawsaptikim,

tuta rinllapa alabaq. Chaymi chaySiñurninchiqqa qamkunatapis rinalabashuq. Chaqa Tayta Dyusmi, ChurinJisukristupis ancha allin kashpa, rinyanapashuqllapa, chayshina shumaqtakawsanaykillapa.

Suq ancha uchayuq runam rin shamuq

2 1Kuyashqay masitakuna,chiq Jisukristu kutimuptinqam,

paywan rinchiq tandakaq. Chayriyush ayku 2yumbay jwisyuykiwan allitayuyayllapa. Amar kriyiyllapachunishuptinllapa: “*Dyuspaq rimaqminiwashqallapa: Kay pachapinashSiñurninchiqqa”, nishpaqa,llapa: “Kaypinash Jisukristuqa”, nishpa,ni mayqan nishuptinllapa: “Pablum suqkartambi niwashqa:

, nishpapis.llapapis, ama kriyiyllapachu nimanchayllapachu. 3Chay llullakuqkunaingañashuyta munaptinllapapis, amach askiyllapachu. Chaqa Jisukristumanaraq kutimuptinmi, puntata achkarunakuna Dyuspa duktrinanmandaakrakashpa, Siñurninchiqta rinllapakuntraq. Chay diyakunapim rinrikarimuq suq ancha uchayuq runa. Piru

qana chinganambaq. 4Chay uchayuq

2 1 2

474

runaqam ancha palanganuyashpa rinch iqniq Tayta Dyusta, tukuy laya*amitukunatapis, yumbay runakunapaytalla adurananllapa. ChaymandaqamJirusalimbi *Dyuspa adurana wasinmanyaykushpa, Dyusshina rin kamachikuq.Ashwambam rin niq: “Noqam kaniDyusqa”, nishpa.

5Ima, ¿manachu yuyangillapapullayki kashpa chay nishushqaytaqa?6Kanan qamkunaqam yach angillapana:Pim arkaykan chay uchayuq runata,amaraq rikarimunan, nishpa. 7

naqam chay ancha uchayuqqapakakushpalla, runakunataqadañachiykan. Chaqa chay arkakuqqammanaraq dijanchu rikarimunanqa. Pirusuq diyam chay arkakuqqa runakunapach awpinmanda rin ashuq. 8

daraqmi chay uchayuqqa rin rikarimuq.Chaymandaqam Siñurninchiq Jisusshamushpa, samayninwanlla rinwanchiq. Llipyayninwanmi rinchingachiq chay uchayuqtaqa. 9Pirumanaraq wanchiptinqam, chay uchayuqruna shamushpaqa, *dyablu yanapaptin,achka siñakunata, milagrukunata rinruraq ingañakunambaq. 10Chaymiancha malu kashpa, tukuy layallullangunawan rin ingañaq Jisukristupimana munaq kriyiqkunata. Chaqapaykunaqam mana munanllapachu allipkaqta kriyiyta washakananqa. Chaymirinllapa chingaq. 11Chayraykum TaytaDyusqa paykunataqa rin dijaq, chayuchayuq llullakuqta kriyinanllapa,12chayshina chingananllapa. Chaqamana allip kaqkunata kriyishpa, achkalaya uchakunata rurashpam, rinllapakawsaq.

Akradum kanchiqllapa washakananchiq13Kuyashqay masitakuna,

chiq ancha kuyashungillapa. Kanan

llapa qamkunapaq. Chaqa Dyusmiqamkunataqa unaymandapachaakrashushpa, *Santu Ispiritundaqoshushqa,nambaq. Chayshina paypaqlla kashpa,allip kaqpi kriyiptikillapam, rinwashashuq. 14Noqaykuna *Jisukristupashumaq nutisyanda yach achishuptiymi,Dyusqa qamkunata qayashurqan, paypikriyinaykillapa. Chaymi SiñurninchiqJisukristu llipyashpa syilumandashamuptinqa, qamkunapis pullannakashpa, ringillapa llipyaq.

15Masitakuna,shushpa, kartakunata kach amushpam,yach achishushqa kani Jisukristupaq.Chay nishushqaykunatar mana shaykuqtukuy shunqo sigiyllapa. 16

llapam, Siñurninchiq Jisukristu, TaytaDyuswan ancha allin kashpa, anchakuyashushpa,lashushpa, 17

shunan, Dyuspi allita kriyishpa, allitallarurashpa,killapa.

Dyusmanri mañakuyllapa noqaykunapaq

3 1Masitakuna, kay kartata manaraqushyashpam, rrugaykillapa Dyusman

mañakunaykillapa, noqaykunapaq,Siñurninchiq nishqanda tukuy maypi utqaatinayllapa yach achikuyta, chayyachshina Dyusta alabananllapa. 2

llapar, malu, saqra runakunamandaSiñurninchiq washawananllapa. Chaqamanam yumbay runakunaqa Dyuspikriyinllapachu. 3Piru Siñurninchiqmiancha allin, ancha kumplidu. Chaymiqamkunata rin yanapashuq, mas allitapaypi kriyinayki, ama *nanllapa. 4Chaymi Siñurninchiqyanapawaptin, qamkunapi yuyakunillapa:Kay kartaypi nishushqaytam kasuykangi.Chayshinallam ringillapa kasuq, nishpa.

2 2 3

475

5Kanan Siñurninchiq qamkunatayanapashunqa intyindinaykillapa:Dyusmi ancha kuyawanchiq, nishpa.Yanapashunqapis Jisukristushina manashaykuq Dyuspaqlla kawsanaykillapa.

Allitar trabajashunllapa6Masitakuna,

kunaqam mana munanllapachutrabajayta. Manam munanllapachukasuyta chay nishushqaytaqa. ChaymiSiñurninchiq Jisukristupa shutimbikamachiykillapa, chay mana kasukuqqella runakunamanda akrakanaykillapa.7

taqa riqsiwangillapa. Manchu pullaykikashpaqa, mana qella kashpachutrabajarqayllapa.

nikanayki. 8Chaqa manam ni pipa

pachu. Ashwanmi punchawnindin,tutapnindin ancha trabajarqayllapaumbi umbi, ama ni mayqannikitamikunapaq piñachishunaypaq. 9Awnkidirichuyuq kashpapis mikunatamañashunaypaq, mana nimatapisqamkunata mañashurqaychu.Ashwanmi trabajarqayllapa,rikawashpa, qamkunapis chayshinatrabajanaykillapa. 10Pullaykillapakashpam, kay liyta qoshurqaqllapa:“Suq mana munaq trabajaq amamikunqachu”, nishpa.

11Chaqa niwashqallapam:qash mana munashpachu trabajayta,mitikungillapa suqkunapa kusasninman,nishpa. 12

chiq Jisukristupa shutimbi kunashpakamachinillapa, amana qellakunakanambaq;nikanambaq.

13Masitakuna, ama shaykuyllapachuDyus munashqanda rurashpa.14Mayqan runa ichu warmi kaykartaypi nishushqayllapata manakasuptinqa, apuntayllapa: Pim chaymana kasukuq, nishpa. Chayshinarurashpaqar, amana paywanqatandakayllapachu, penqakunambaq.15Piru amar paytaqa ch iqniyllapachu.Ashwanri masaykitashina kuyashpakunayllapa.

Pablum napaykukushpa dispidikarqan16Kunswilawaqninchiq Siñurninchiq

qallapa,pachu kawsanaykillapa. ChaySiñurninchiqqa yumbaynikiwankanqa.

17Noqa Pablum kikiy makiywaniskibriykillapa kay napaykuta.Kayshinam iskibrishpa, rmani yumbaykartaykunata. 18Siñurninchiq Jisukristuqamkunata ancha kuyashushpa tukuyimapi yanapashunqallapa. Chayshinakanqa.

2 3

476

APUSTUL SAN PABLUM KAY PUNTAKARTATA KACH ARQAN

TIMUTIYUMAN(1 TIMUTIYU)

¿Pitaq karqan San Pabluqa? Liyishunllapa chay punta parti Rrumanusta, mastayach ananchiq *San Pablupaq.

¿Pitaq karqan Timutiyuqa? Payqamwambra runa kaptinraq, Jisukristupaqyach achikunan numbrarqanllapa. (Liyishun Ichus 16.1-3.) Pabluqam Timutiyutaqa riqsirqanchay llaqta Listra shutiqpi. Timutiyupa taytanqam *nasyun *Grisyamanda karqan. Pirumamanqam *Isrrayilmanda karqan. Timutiyupamaman agwilambismi Jisukristupikriyiqkuna karqanllapa. Chaymi Timutiyutaqa Jisukristupaq yach achishqallapa karqantakshita kashqanmandapacha. Timutiyuqam Pablupa pullan puriq, Jisukristupaqyach achikushpa. Chayshinam ishkandin ch ayarqanllapa I su llaqtaman. Chay atunllaqtapim Pabluqa Jisukristupaq achka tyimputa yach achikurqan. Chaymandaqam Pabluqasuq lugarmannamunashpa riyta, Timutiyutana dijarqan chay I supi, kriyiqmasingunatayach achinambaq.Masta yach ananchiq Timutiyupaq, liyishunllapa: Ichus 17.14-15; 18.5;19.22; 2 Timutiyu 1.5; 3.15; Filipinsis 2.19-22; Ibriyus 13.23.

¿Imaraykum iskibrirqan kay librutaqa? Pabluqam suq lugarkunapiJisukristupaq yach achikushpapis, mana nunka Timutiyutaqa qonqarqanchu.Chaymi kay kartataqa iskibrirqan Timutiyuta kunashpa, yach achikushpa, allitakwidanambaq kriyiq masingunata.

¿Imapaqmi yach achiwanchiqllapa kay libruqa? Pabluqam kay kartapiqaancha kunarqan kayshina:

1 Timutiyu 1.1-20 niwanchiqllapa Pablu Timutiyuta kunashqambaq, manabaliq yach achikuqkuna ama ingañanambaqllapa.

1 Tim. 2.1-15 niwanchiq, Dyusman mañakushpa, shumaqta adurananchiq.1 Tim. 3.1-16 niwanchiq, kriyiq masinchiqkunapa kamachikuqningunakayshina kawsanqallapa, nishpa.

1 Tim. 4.1-16 niwanchiq, wakinqam Jisukristumanda rinllapa akrakaq; piruJisukristupaq yach achikuqkunaqa allita rurashpa, kawsanqallapa, nishpa.

1 Tim. 5.1-25 niwanchiq, biyudakunata yanapananchiq, yach achikuqkunatashumaqta kasunanchiq.

1 Tim. 6.1-21 niwanchiq, Tayta Dyuspi allita yuyakushpa, imanchiq kaqwankuntintakashpa, *dyabluta binsinanchiq.

477

Pablum napaykurqan Timutiyuta

1 1-2Kuyashqay Timutiyitu, noqaPablum kay kartata iskibrishpa

kach ayki. Chaqa *WashadurninchiqDyus, Churin Jisukristuwanmiakrawashpa, kamachiwarqan, paypa*apustulnin kanaypaq.chiqpi yuyakushun:chiq, nishpa. Chaymi qamqa Timutiyitu,

qaykirayku,shina kangi. Chaymi kananqa iskibriykikay kartata. Taytanchiq DyusmanChurin Jisukristumambis mañakuni,llakipashushpa,shunan, ama nimata manchashpachu,ashwan kushikushpa kawsanaykipaq.

Llullakuqkunata ama kriyiyllapachu3Manchu Timutiyu, Masiduña llaqtaman

rinay diyaqa rrugashurqaq, chay I sullaqtapi kidanaykipaq,nata kwidashpa. Chaqa chaypim nishurqaqchay wakin runakunata kamachinayki,ama suq laya duktrinakunatayach achikunan. 4Kayshinapis kunaypaykunata, ama ancha yuyananllapayanqa mana ushyakaq isturyakunapi, niunay agwilungunapa shutingunapi. Chaqa

nanchiqlla balin. Manam ni ashlitayanapawanchiqchu, allita kriyishpa, Dyusmunashqanda rurananchiqllapaqa.

5Chayshinam kamachiykillapa, amanima maluta rurashpa, ashwan limpyushunqoyuq kashpa, Dyuspi alliptakriyishpa,nayki. 6Piru wakingunaqam kay allinyuyaykunata dijashpa, paykunapurayanqa anyanakunllapa. 7

llapam ancha yach ayniyuq kayta, Dyusnishqanda yach achikunan. Piru manamintyindinllapachu ni paykuna kikinyach achikushqanda.

8Piru noqanchiqqam yach anchiq:Dyuspa liyningunam ancha allin, paymunashqanshina chay liyningunataintyindiptinchiq, nishpa. 9Chayri allitaintyindishun: Dyusqam manarurarqanchu chay liyningunataqa, allinrunakunata kastigananqa. Ashwanmiliyningunata rurashpaqa,

dungunata, mana uyakuqkunata, Dyustamana aduraqkunata, uchayuqkunata,Dyusta burlaqkunata, allin duktrinatakuntraqkunata, taytanda mamandawanchiqkunata,nata, 10chay mana rrispitunwanpuñuqkunata,shina puñuqkunata, runa masindasuwakushpa randikuqkunata,kunata, tukuy chay “purdyusitu” nishpallullakushpa juraqkunata. Kananwakingunaqam Dyuspa duktrinandakuntranllapa. Chaymi tukuy chaykuntraqkunapaqpis Dyusqa rurarqanliyningunataqa. 11Chaymi chay anchaallin Tayta Dyus mingawashqa,yach achikunay paypa chay anchallipyaq *shumaq nutisyanda.

Tayta Dyusta pagikushunllapa12Chaypaqmi ancha pagikuni

Siñurninchiq Jisukristuta. Chaqapayqam ancha yanapawashqa, allitapaypi kriyishpa, paypaq trabajanaypaq.Chaymi tariyayta qowashqa, paypaqyach achikunay. 13Ancha malukaptiypismi,warqan. Chaqa unayqam Jisukristupimanaraq kriyishpaqa, paypa kuntrandarimashpa, paypi kriyiqkunataqesachashpa, ancha wapuyashpakawsarqay. Piru Dyusqam ancha allinkashpa, ancha wapu kaptiypis,warqan. Chaqa noqaqam manayach arqaychu: Pim Jisukristu, nishpa.14Piru Siñurninchiq Jisukristuqam

1 1

478

ancha allin kashqa. Chaymi anchayanapawashqa, tukuy shunqo paypikriyishpa, Tayta Dyusta,natapis kuyashpa kawsanaypaq.

15Chaqa kayqam ancha allip. Manamnima llullachu. Chaymi ancha balinyumbay kriyinanllapa: Jisukristumsyilumanda shamurqan kay pachaman,uchayuqkunata washawananchiqllapa.Kanan yumbay chay uchayuqmandaqamnoqa mas uchayuqqa karqay. 16PiruDyusmi llakipawashpa washawarqan,chay manaraq kriyiqkuna ninanllapa:“Rikay, Jisukristuqa ancha allin kashpa,chay uchayuq Pabluta pirdunashqa”,nishpa. Chaymi paykunapis kananqarinllapa animakaq, Jisukristupikriyinanllapa, washakashpa, tukuytyimpu Dyuswan kawsananllapa.17Chayrayku Tayta Dyusta tukuy tyimpualabashun. Chaqa payqam mana nunkawañushpachu, tukuy tyimpukamachikun. Ancha yach ayniyuqmi.Paytaqam mana pipis atinchu rikayta.Chaqa payllam Dyusqa. Chayshinakanqa.

18-19Ijitu Timutiyu, rrugaykim kaykamachishushqayta kasunayki. ChaqaTayta Dyusmi paypaq *rimaqkunataqambaq rimachirqan: “TimutiyushDyusta ancha allita kasushpa rinkawsaq”, nishpa. Chay nishqandayuyashpa, allin suldadunshina kashpa,*dyabluta binsiy. Allin yuyayniyuqkashpa, Jisukristupi mana shaykuqkriyiy, paymanda ama akrakanayki.Piru wakingunam mana allinyuyayniyuq kashpa, Jisusmandaakrakashpa,pachu. 20Chayshinam IminiyuAlijandruwan Siñurninchiqmandaakrakarqanllapa. Chaymi paykunataqadyabluta intrigashqa kani,yach akunanllapa, amana Dyustakuntrashpa rimananllapa.

Dyusman kayshina mañakushun

2 1Puntatam kunaykillapa, TaytaDyuswan parlashpa pagikushpa,

mañakunanchiq, yumbay runatawarmita yanapanambaq. 2

shumbis Dyusman gubyirnukunapaq,tukuy awturidarkunapaq, paykunashumaqta kamachikunambaq.Chayshinam noqanchiqkuna shumaqtarinchiqllapa kawsaq, Dyusta anchaallita kasushpa, tukuy imapi anchaallita rurashpa. 3*WashadurninchiqDyustam ancha gustan chayshinakawsananchiq. 4Chaqa payqam munan,yumbay runakuna, warmikuna paypikriyishpa, washakashpa, allip kaqtaintyindinanllapa. 5Suq Dyusllam kan.Chayshinallam suq abugadulla kambis,runakunata Dyuswan alliyachinambaq.Chay abugadunchiqqam allip runaJisukristu. 6Chay Jisukristumintrigakarqan wanchinanllapa, paypiyumbay kriyiqkunapaq yawarnindapagarakushpa, washawananchiq.Chaymandaqam munashqan tyimpupiDyusqa intyindichiwarqanchiq:natam munani washashuyllapata,nishpa. 7

washqa, Jisukristupa *apustulninkanaypaq, chay mana *isrraylinukaqkunata allip kaqta yach achinaypaq,Jisukristupi kriyinanllapa. Noqapismipaypi allipta kriyishpaqa, allip kaqtallaniykillapa,pachu.

8Chaymi munani tukuy lugarpi tiyaqrunakuna limpyu shunqoyuq kashpa,

kushpachu, makingunata anaqmanalsashpa, Dyusman mañakunanllapa.9Warmikunanataq mudakushpaqa,sujitakashpa, umildi purinqallapa. Amarpalanganaqa kanqallapachu. Amar ni

1 1 2

479

qallapachu. Amar ni llipyaq ch aniyuq*uruta, ni *pachu. Ni chay chnata rurakunqallapachu. 10Ashwanripaykunaqa allita rurashpa, bidanllapatashumaqyachinqa.llapa yumbay warmi “Dyustam adurani”niqkunaqa. 11Runakunayach achikuptinqa, warmikunaqarrispitakushpa, uyarap (uyara)shumaqta uyanqallapa. 12Yumbaynikitandakaptiki Dyusta aduranaykiqa,warmikunaqa ama runakunatayach achinqachu ni kamachinqachu.

qallapa. 13Chaqa Dyusqam puntata chaypunta runa *Adanda rurarqan.Chaymandaqam chay punta warmi*Ibata rurarqan. 14Yach anchiqpismi:Manam Adandachu chay *dyabluqaingañarqan. Ingañarqanqam warminIbata. Chaymi chay warmiqa dyablutakasushqanrayku uchayuqna kidarqan.15Piru warmiqam Jisukristupi alliptakriyishpaqa, suqkunata kuyashpa,allitalla rurashpa, allin jwisyunwankawsashpa, wambrangunataqeshyashpa, rin washakaqqa.

Ubispukuna kanambaqqa,shumaqta kawsanqa

3 1Alliptam niyki, suq kriyiqmasinchiq *ubispu karguyuq

munashpa kaytaqa, ancha allinkarguyuq munan kayta. 2Piru chayubispuqa ancha shumaqta kawsanqa,ama pipis nimapaq atinambaq anyayta.Suq warmiyuqlla kanqa. Ama kusasmañaqa kanqachu; ashwan sujitakanqa.Allin jwisyuyuq, ancha rrispitadu kanqa.Wasinman ch ayaqkunata shumaqtach ayachishpa, pusadata qonqa. Anchaallin yach achikuqpis kanqa. 3Ama nimach anqachu, ni suqkunata bullatamaskanqachu. Ama qellayraykuqa

ingañakunqachu. Ashwan ancha allin,ancha umildi kanqa yumbaywan. Amaqellaypaqllachu kanqa. 4Wasimbiyumbay tiyaqkunata yach anqashumaqta kamachiyta. Churingunatayach achinqa, kasukushpa,kushpa kawsananllapa. 5Chaqa suq runakikin wasimbi kaqkunata mana atishpashumaqta kamachiytaqam, manaatinmanchu allita kwidayta Dyuspiachka kriyiqkunataqa. 6Chayri chayubispuqa ama suq chayraq kriyiqqakanqachu. Chaqa mushuq kashpakish,palanganuyashpa, *dyablupatrampambi ishkinman,shina kastigadu kanambaq. 7Kanan chaymana kriyiqkunapa ukumbipis anchaallin kanqa, chay ubisputa rrispitashpa,shumaqta paypaq rimananllapa.Chayshina yumbaywan shumaqtakawsashpaqam, mana rinchu ishkiqdyablupa trampambi,nambaq.

Dyakunukuna kanambaqqashumaqta kawsanqa

8Chayshinalla *dyakunukunapis allinfamayuq runakuna kanqallapa. Nishqandakumplinqallapa. Ama mach anqallapachu.Ama runa masinda ingañanqallapachu,qellayta ganananllapaqa. 9AshwanriJisukristu yach achikushqanda allitakriyinqallapa. Chayshina allitalla rurashpakawsanqallapa, limpyu shunqoyuq kashpa,ama nimapaqpis penqakunanllapa. 10Pirumanaraq paykunata numbrashpa, puntataancha allita riqsiyllapa: Allin runa ichumana, nishpa. Mana nima mala famayuqkashpaqa, atinllapa *dyakunukuna kayta.11Chayshinalla kanqa *dyakunisawarmikunapis. Allin famayuq kanqallapa.Ama washa rimaykunachu kanqallapa.

llapa; ashwanri sujitakanqallapa. Allinyuyayniyuq kashpa,

1 2 3

480

qallapa. 12Chay dyakunukunaqa suqwarmiyuqlla kanqallapa. Yach anqallapaallita kamachiyta wambrangunata,wasimbi yumbay kaqkunatapis. 13Chaqachay dyakunukuna allita trabajaptinmi,suqkuna ancha rinllapa rrispitaq. Allinfamayuq kashpaqam, mana nimatapismanchashpachu, ashwan Jisukristupiyuyakushpa, allita rinllapa yach achikuqpaypaq.

Kananqam kay pakadu duktrinataatinchiqna yach ayta

14Ancha utqanam munani shamuytawatukushuq. Piru kay kartatam kananqaiskibriyki, 15mana utqa shamuptiy, allitayach anayki imashinam shumaqta

nawan, nishpa. Chaqa Tayta Dyuspiyumbay kriyiqkunaqam paypa *ilgisyan.Chay ilgisyanqam allip kaqtalla Dyuspaqyach achikunchiq, chay ingañakuqkunatabinsinanchiq. 16Chaqa allibri trabajuskashqa, runakuna intyindinan imashinaTayta Dyus munashqa washawayninchiqta.Piru chay pakadu kashqanqam kayshina:

Dyusmi kwirpuyuq runapaqtikrakashpa, kay mundumanshamurqan.

Chaymi *Santu Ispiritun nirqan:“Allipshi Jisukristuqa DyuspaChurin mana nima uchayuqchu”,nishpa.

Anjilkunapismi paytaqa rikarqan.Paypi kriyiqkunam suq *napi yach achikushqa.

qallapa.Pay kawsamuptinmi, luryapich askirqanllapa.

Wakinqam Jisusmanda rinllapa akrakaq

4 1Dyuspa *Santu Ispiritunmi anchaklaruta nin: Ultimu tyimpupiqash

*dyablukunaqa wakin runata warmita

ingañashpa, suq laya duktrinakunata rinyach achikuq. Chayshi wakin runa,warmi Jisukristupi kriyishqanmanda rinakrakaq. 2Chay llullakuqyachwanlla Dyusta kasunllapa. Paykunaqamancha uchayuq kashqanrayku,jwisyunda pyirdishqa. Chaymi mananayach anllapachu: Imam alli, imam manaallichu, nishpa. 3

naqam suqkunata kamachin, amakasarananllapa,nata mikunanllapa. Piru Tayta Dyusmichay mikunakunataqa rurashqa, paypikriyiqkuna, allip rimaynindayach ashpa, payta pagikushpa,mikunanchiqllapa. 4Chaqa Tayta Dyusyumbay rurashqanqam ancha allin.Chaykunata ch askishpa, Dyustapagikushpam, mana nima mikunataatinchiqchu disprisyayta. 5ChaqaDyuspa Santu Librunda liyishpa,Dyusman mañakuptinchiqmi, payqachay mikunataqa limpyutana dijanmikunanchiqllapa.

Jisuspaq yach achikuq kayshina kanqa6

kunata qam yach achishpaqam,tupa allin yach achikuqnin kangi.Chayshina paypa shumaq duktrinandaallita kasuptikiqam, chay duktrinanqaallin mikunashina rin yanapashuq,Dyuspi mas allita kriyinayki. 7Pirumana kriyiq runakuna pandashqankwintitungunata yach achishuptinqa,amakish kriyingichu. Ashwanri tukuyjwisyuykiwan masta masta Dyustakuyay. 8Kwirpunchiq mas jwirsayuqkanambaqmi, ancha balin shaykushayku *ijirsisyuta rurananchiq,¿manachu? Piru mastam balin shaykushayku yach akunanchiq, Dyusta masallita kuyashpa, sirbinanchiq. Chaqaancham balin kay bidapaq suq

1 3 4

481

bidapaqpis. 9Chay nishushqayqam allip.Chayri yumbay kriyinqallapa. 10

raykur Tayta Dyuspi yuyakushpa,noqanchiqkunaqa paypaq anchatrabajanchiq,chiqpis. Chaqa Dyusninchiqqamwañushqa,llapa.chiq paypi kriyiqkunata.

11Yumbay chay nishushqaykunataryach achikuy y kamachikuy. 12Amardijakaychu ni pipis disprisyashunambaq,wambra runaraq kashqaykiraykuqa.Ashwanri shumaqta rimashpa, allitallarurashpa kawsay.nata kuyashpa, tukuy ispirituykiwanDyuspi yuyakuy. Allita Jisukristupikriyishpa, ama nima maluta ruraychu,kriyiq masinchiqkuna rikashushpa,qamshina kawsananllapa. 13Pirushamunaykaman, qamqa *Dyuspa SantuLibrunda yumbaypa ñawpambi liyishpa,kriyiq masinchiqkunata animachiy.Kanan paykunata shumaqta yach achiyJisukristupaq. 14*Yach achikuqansyanukuna makingunata sawaykimanruraptinllapam, Dyusqa pudirnindaqoshushqa, paypaq allita trabajanayki.Chayri ama qonqaychu chaych askishqaykita ni chay uyashqaykita,*llapa.

15Yumbay nishushqaytar ruray, amanimata qonqashpachu, rikashuqkunayach anambaq: Chay Timutiyum TaytaDyusta allita kasushpa, kawsan, nishpa.16Piru allita kwidakay,pachu, allin jwisyuykiwanyach achikunayki.pachu, ashwan tukuy chayyach akushqaykita kasushpaqam, ringiwashakaq. Chayshina shumaqtakawsaptikim, chay rikashuqkunapisyach achishqaykita kasushpa rinllapawashakaq.

Shumaqta kawsashun yumbaywan

5 1

taqa; ashwan taytaykitashinashumaqta kunay.tapis masaykitashina shumaqta kunay.2

shina kunay.shina kunay,pachu.

3Chay mana nimayuq mana aylluyuqbiyudakunata yanapay. 4Piru suqbiyuda wawayuq, willkayuq kaptinqa,paykuna yach akunqallapa mamandataytanda kwidayta, ama padisinambaq.Chaqa paykunataqam maman taytantakshanmandapacha kriyarqan. Chaymipaykuna taytanda,tinqa, ancha alli Dyuspaqqa. Chaqapaytaqam ancha gustan. 5Piru suq allipbiyuda mana nima aylluyuqqam tukuy

nambaq. Punchawnindin, tutapnindinmiDyusman mañakushpa kawsan. 6Piru

nana. Chaqa kwirpunllanam kawsaykan.7Chayri yumbay kaykunatakamachikuy,llapa, ama pipis nimapaq anyanambaq.8Piru ayllungunata mayqan manayanapaqqa ichu kikin familyangunatamana mantyiniqqam Jisukristupikriyishqandaqa ñigaykanmanshina.Chaqa chayshina mana yanapashpaqam,mas yuta ruraykanllapa chay manakriyiqkunamandaqa.

9Biyudakunapa listambi suq biyudataapuntanayki, kriyiq masingunamandamantinsyunninda ch askinanqa, payqa60 watayuqmanda anaqman kanqa. Suqqosayuqlla kashqa kanqapis. 10

gunata uywashqa kaptin, allinshunqonwan kriyiq masingunapach akinda mayllashpa yanapakushqakaptin, bisitangunata kuyashqa kaptin,

1 4 5

482

ñakaqkunata yanapashqa kaptin, tukuyima allikunata rurashqa kaptin, apuntaychay biyudakunapa listambiqa.

11Piru chay wambra biyudakunataama chay mayur biyudakunapalistambiqa apuntaychu.kish ufrisishpa Jisuspaqllana trabajayta,kwirpumba gustundalla munashparurayta, Jisukristumanda akrakashpa,munanmanllapa runayuq kariyta.12Chayshinaqam uchayuqna rinllapakidaq. Chaqa ufrisishpa Dyuspaqllatrabajaytaqam, mana rinllapachukumpliq. 13Ashwan wasin wasinpurishpach i, qellakunapaqnatikrakanman.napaq,llapa. Yanqa mana kaqkunata rimashpapurinmanllapa. 14Chaymi munani chaywambra biyudakuna mushuqmandakasararishpa, wambrayuq kanambaq,wasinllapapi wawangunata shumaqtakamachinambaq.llapam, kuntrawaqninchiqkuna mana

chiqta. 15Piru wakin biyudakunaqamJisukristumanda akrakashpa, *dyablumunashqandana ruraykanllapa.

16Kriyiq masinchiqkunapa ayllumbibiyudakuna kaptinqa, paykunallamantyininqa. Ama dijanqallapachukriyiq masinchiqkunapa kwintanqa.

kuna atinqallapa yanapayta chay manaaylluyuq biyuditakunata.

17*Yach achikuq ansyanukuna allitakwidaptin kriyiq masinchiqkunata,Dyuspaq shumaqta yach achikuptinqa,paykunataqa ancha rrispitashpa, masufrindata qoyllapa. 18Chaqa *DyuspaSantu Librumbiqam nin:nawan trillakushpaqar ama shimindawataychu, ama mikunanqa”. Nimbismi:“Suq trabajaqqam dirichuyuq, pagundach askinambaq”, nishpa. (

llam Dyuspaq trabajaqpis dirichuyuq,ufrindata chnambaq.)

19Mayqan runa suq yach achikuqansyanuta tumbashpa rimaptinqa, amakasuychu, mana kaptin ishkay ichukimsa tistigukuna. 20Piru uchanda manadijaqkunata yumbaypa ñawpambianyay, suqkunapis manchashpa, amauchata ruranambaq. 21

nata ruranaykipaqmi kamachiykiTaytanchiq Dyuspa, SiñurninchiqJisukristupa,gunapa ñawpambi.qaykunatar yumbaywan igwaltallaruray, ama pitapis sawachashpachu.

22Kanan mayqanda munashpanumbrayta yach achikuq ansyanukanambaqqa, allitaraq rikay: Tukuyimapichu Dyusta allita kasuykan ichumana, nishpa. Chaqa mayqandapis utqanumbrashpakish, mana allita ruraptin,qambis uchayuq kangiman. Chayritukuy imapi allitalla ruray, ama nimalaya uchayuq kanayki.

23Pach ayki kutin kutin nanaptinqar,ashla *binuta upyay. Ama yakutallaqaupyaychu.

24Wakimba uchangunapaqqam anchaklaruta atinchiq yachpilla. Piru wakingunaqam manashinallauchakunata ruranllapa. Chay pakaduuchangunapaqqam jwisyu diyapiraqrinchiq yach aq. 25Chayshinallam achkaallin runakunapaqpis atinchiqyach ayta: Allitam ruraykan, nishpa.Piru wakin allita ruraqkunapaqqammanaraq yach anchiqchu. Piru suqdiyaqam rinchiqna yach aq. Chaqamanam tukuy tyimpuqa pakaduchu rinkaq.

6 1Mayqan kriyiq masinchiqkuna,*randishqa kriyadukuna kashpaqa,

patrunninda allita kasunqa, amasuqkuna rimanambaq:

1 5 6

483

naqam mana baliq Dyusnimbi, manabaliq duktrinambi kriyinllapa. Chaymipatrunninda mana kasunllapachu”,nishpa. 2

tupi kriyiqkuna kaptinqa, mas allitakasushpa yanapanqallapa, kriyiqmasinguna kashqanrayku. Chayshinar,Timutiyitu, kriyiq masinchiqkunatayach achiy.

Tayta Dyuspi allita kriyishpa,kuntintakashun imitanchiq kaqwan

3-4Suq runa Siñurninchiq Jisukristupaduktrinanda mana yach achikushpachu,ashwan pay yanqa yuyashqandayach achikushpaqam, mana nimatayach anchu. Suq palanganullam chaylaya yach achikuqqa. Ancha malukustumbriyuq kashpam, suqkunawanyanqakunata ancha riman: Kayshinam.Manam chayshinachu, nishpa. Kananpaykunapuram imbidyanakun,nakun musyanakun. Manam ni pipaqpisyuyakunchu: Allin runam nishpaqa.5Chay laya runaqam ancha malkriyadu,mana jwisyuyuq, pirbirsuyach achikuqkuna. Chaymi manayach anchu: Imam allip, imam manaallipchu, nishpa. Chaqa tukuy diyamanyanakushpa kawsanllapa.Yuyanllapam: Suqkunata Jisuspaqyach achishpaqach i, achka qellaytaatini ganayta, nishpa. Chayri yumbaychay laya runamandaqa akrakay. 6PiruJisukristupi kriyishpa kawsaptinchiqmi,Dyusqa ancha rin kushichiwaqninchiq,

chiq; piru kuntintakaptinchiqimitanchiq kaqwan; manaqa manam.7Chaqa nasishqanchiq diyapim mana

chiqchu. Chayshinallam wañushpapis,mana nimatapis rinchiqchu apaq.8Chayri mikunitayuq, mudanitayuqkashpaqa,

kashunllapa. 9Piru chay tukuy imatamunaqkunaqam das ishkin dyablupatrampangunaman. Chaymi dasishkishpa, mana baliq yuyayningunatakasushpa, ancha dañakanllapa,chinganambaq. 10Chaqa anchamunashpa qellaytaqam, tukuy imamana allikunata ruranllapa. Chaymiwakin kriyiq masinchiqkunaqa qellaytaancha munashpa, Jisukristumandaakrakashpa, ancha padisishqallapa.

Jisuspi yuyakushpar, binsishun dyabluta11Piru qam Dyuspaq yach achikuq

kashpaqa,manda ashuy. Tukuy bidaykipi allitallarurashpa, Dyusta kuyashpa, paypiyuyakushpa, suqkunata kuyay.Yumbayta agwantashpar, tukuyshunqoykiwan umildi kay. 12Chaqaqamqam Timutiyitu, achka runapa

qaykita rimashqa kangi. Chaymi chayuyashuqkuna tistiguykikuna. ChayshinaJisuspi allita kriyishpar, pilyapishinabinsiy *dyabluta. Chaqa Dyusmiqayashushpa, ufrisishushqa, tukuytyimpu pullan kawsachishunambaq.13Chaymi kananqa Dyus tukuy imatakawsachikuqpa ñawpambi, Jisukristupa

qayta kasunayki. Chaqa JisukristuqamPilatupa ñawpambi kashpa, anchaklaruta allip kaqtalla rimarqan. 14

tiyitu, yumbay kamachishushqaytakasuway, ama nimata kambyashpachu

gaman, ama pipis anyashunambaq.15Chaqa Tayta Dyus siñalashqantyimpupim Churin Jisukristuqa rinshamuriq. Kanan Tayta Dyusmi anchaalabashqa rin kaq. Chaqa payqam anchapudirniyuq kashpa,kunapa gubyirnun. Paymi yumbaykamachikuqkunapa kamachikuqninqa.

1 6

484

16Payllam mana nunka wañunchu.Ashwanmi ancha shumaq llipyaykaqpikawsan. Chaymanqam mana pipisatinchu qemikayta. Chaymi mana nimayqan runa paytaqa rikashqachu, niatinchu rikayta. ¡Chayri payqa anchaalabashqa kanqa! ¡Tukuy tyimpupaqpudirniyuq kanqa! Chayshina kanqa.

17Kay mundupi kapuqkunatakamachiy, ama palanganukananllapa, ama kusasningunapiyuyakunanllapa. Chaqa kay mundupikusaskunaqam ushyakan. Ashwanri

qallapa. Chaqa Tayta Dyusqam tukuyima kaqta ancha achkata qowashqakanchiq, kushikunanchiq. 18Chayripaykunata kamachiy, Dyustakasushpa, allitalla rurashpa, amamich ayashpachu kawsananllapa.19Chayshina kawsashpaqam, suq

bidapi kapuqkunashina,tuyuq wasiyuqshina rinllapa kaq.Chayshinam siguradu kanqa, syilupitukuy tyimpu kawsananllapa.

Pablum Timutiyuta kunashpa,dispidikarqan

20Timutiyitu,shushqanda ama qonqashpachu, allitakumpliy, paypaq yach achikushpa.Chaqa chay mana kriyiq runakunaqamancha palanganuyashpa, yanqa manabaliqkunata parlashpa,llapa. Paykunaqam yuyan:Yach ayniyuqmi kanillapa, nishpa. Piruqamqa amakish chaykunataqauyangichu. 21Chaqa wakingunaqampaykunata kasushpa, Jisukristumandaakrakashqana.

shunqa. Chayshina kanqa.

1 6

485

Pablum Timutiyuta napaykurqan

1 1-2Kuyashqay wambra Timutiyitu,

qanrayku, Jisukristupa *apustulnin kani.Chaymi yachqanchiq mushuq bidapaq. ChaqaJisukristupi kriyiptinchiqmi, paywanrinchiq kawsaq suq bidapi. ChaymiTimutiyitu, Taytanchiq Dyusman,Siñurninchiq Jisukristumambis

mañakuni, ancha kuyashushpa, tukuyimapi yanapashunan, ama nimatamanchashpachu, ashwan kushikushpakawsanayki.

Ama penqakushpachu Jisukristupaqyach achikushun

3Unay agwiluykunashinam noqapislimpyu shunqoyuq kashpa, TaytaDyusta sirbini. Chaymi punchawnindintutapnindin kutin kutin qambaq

APUSTUL SAN PABLUM SUQ KARTATA KACH ARIRQAN

TIMUTIYUMAN(2 TIMUTIYU)

¿Pitaq karqan San Pabluqa? Liyishun chay punta parti Rrumanusta, mastayach ananchiqllapa *San Pablupaq.

¿Pitaq karqan Timutiyuqa? Liyishun punta parti 1 Timutiyuta, mastayach ananchiq Timutiyupaq.

¿Imaraykum kay librutaqa iskibrirqan? Pabluqam kay kartata iskibrirqan*Rrumapi karsilpi kashpa. Yach arqanna: Rinllapam wanchiwaq, nishpa. Chaymimunarqan, Timutiyu watukunambaq. (4.21) Kay kartapim Pabluqa Timutiyutakunarqan, kriyiq masingunata *Dyuspa Santu Librunda allita yach achishpa,kwidanambaq, llullakuq runakuna ama ingañananllapa.

¿Imapaqmi yach achiwanchiqllapa kay libruqa?2 Timutiyu 1.1-18 niwanchiqllapa, Pablu Timutiyuta napaykushpa,kunashqambaq, ama penqakushpachu Jisukristupaq yach achikunambaq.

2 Tim. 2.1-26 niwanchiq Timutiyuta kunashqambaq, allin suldadushinaJisukristuta kasunambaq.

2 Tim. 3.1-17 niwanchiq, jwisyu diya sirkana kaptinmi, achka llullakuqrunakuna rin kaq. Chayri Pabluqa Timutiyuta animachirqan, Dyuspa SantuLibrunda mana shaykuq yach achikunambaq.

2 Tim. 4.1-22 niwanchiq, Pablu Timutiyuta abisarqan: “Rinllapam wanchiwaq.Chayri dasna shamuy watukuwaq. Piru wañushpapismi, mana llakinichu.Chaqa syilupim Siñurninchiq Jisukristu primyuyta rin qowaq”, nishpa.

486

payman mañakushpa, pagikuni. 4ChaqaTimutiyitu, ancharaq yuyani, qamtadijashuptiy, llakishpa waqashpakidashqaykita. Chaymi ancha munanirikashuyta kushikunaypaq. 5Anchamyuyanipis tukuy shunqo Siñurninchiqpikriyishqaykita. Chaqa puntatamagwilitayki Luyda, mamayki Iwnisiwan

chiqpi. Chaymandaqam qambis anchaallita kriyirqayki.

6Chaymi yuyachiyki, Dyuspaqyachqayta. Manchu sawaykiman makiytaruraptiy, Tayta Dyusqa yanapashushqa,tukuy imapi paypaq yach achikunayki.Chayri yumbay chaykunata rurashpa,ama dijakashpachu, Dyuspaq allitatrabajay. 7Chaqa Tayta Dyusqam anchapudirniyuq *Santu Ispiritundaqowashqa kanchiq, ama nimatapismanchashpachu,kushpa, allin yuyayniyuq kananchiq.8Chayraykur ama penqakuychuSiñurninchiqpaq yach achikunaykiqa ni

llapa, Jisukristupaqyach achikushqayrayku. Ashwanri listukay, Jisukristupaq yach achikushpa,padisinayki.shuq, ama kubardakanayki. 9Kanan

raykum, Tayta Dyus washawaqninchiq,qayawashqa kanchiq, paypaqnakawsananchiq. Manam qayawashqachukanchiq, ima allita rurashqanchiqrayku.Ashwanmi ancha allin kashpa,kuyawashqa kanchiq, manaraq kaymundu kashqanmandapacha. 10ChaymiTayta Dyus *tuta kay pachaman kach amushpaqa,masta yach achiwashqa kanchiq:Ancham kuyaykillapa, nishpa.Chayraykum Jisukristu wañuytabinsishpa, kawsamushpa,

qana kanchiq,llapa. Kanan *shumaq nutisyandamyach achiwashqa kanchiq, paypikriyishpa, yach ananchiq: Tukuytyimpunam rinchiq kawsaq, nishpa.

11

washqa, Jisukristupa apustulnin kashpa,kay shumaq nutisyandayach achikunaypaq chay mana *linu kaqkunata. 12

washqanda kumplishqayraykum,kayshina ancha ñakaykani kay karsilpi.Piru maychika kayshina ñakashpapismi,mana noqaqa penqakunichu. Chaqayach anim: Jisukristupim ancha kriyini.Paymi ancha pudirniyuq kashpa, rinkwidawaq, paytalla kasunaypaq jwisyudiya ch ayamunangaman, nishpa.

13Chayri chay allip kaqtayach achishushqayta uyawashpa, allitaJisukristupi kriyiy. Kanan kriyiqmasinchiqkunawambis kuyanakushpa,shumaqta kawsay. 14Dyuspa *Santu

tinri, yach achikuy Dyus nishqanda, paykamachishushqanshina.

15Qamqam allita yach angi: Kriyiqmasinchiq Fijilu Irmujiniswan*prubinsya Asyamanda yumbay kriyiqmasingunapismi noqata sapalaytadijawarqanllapa, nishpa. 16Chaymasitanchiq Unisifurullam noqaraykumana penqakushpachu, kutin kutin kaykarsilman shamushqa animachiwaq.Chaymi Tayta Dyusman anchamañakuni, chay masitanchiqpawarminda wambrangunata anchayanapanambaq. 17Chay masitanchiqUnisifuruqam kay *Rruma llaqtapikashpaqa, mana yach ashpachu maypikashqaytapis,gaman. 18Jwisyu diya ch ayamuptinqar,Siñurninchiqqa shumaqta ch askinqachay masitanchiqtaqa. Chaqa qamqamTimutiyitu allita yach angi chay

2 1

487

masitanchiq I su llaqtapipis yanapawashqanchiqta.

Allin suldadukunashina Jisusta kasushun

2 1Ijitu Timutiyu, Jisukristu anchaallin kashpam, munan tukuy imapi

yanapashuyta. Chayri ama nimatamanchashpachu, ashwan paypi allitayuyakushpa, ancha kurajiyuq kay,paypaq rimanayki. 2Qamqamrikawashqa kangi,tupaq yach achiptiy. Chay achkauyawaqkunam tistiguykunayach achikushqaypaq. Chayri qambischay yach achishushqayta suqkunatayach achishpa, numbray, Jisukristupaqyach achikunan. Piru allin kumplidurunakunatar numbrayqa, paykunapissuqkunata yach achirinambaq.

3Chayri qambis Jisukristupa allinsuldadunshina kashpa, padisishpapis,agwantay. 4Chaqa suq suldaduqamsirbisyumbi kashpaqa,ninda allita kasun,nambaq.manqa mitikunnachu. 5Chayshinallamsuq pugllaqpis rriglakunata allitakasushpa, pugllashpa, shayku shaykubinsishparaqmi, primyundaqa ch askin.Chay rriglakunata mana allitakasushpaqam, chay primyundaqapyirdin. 6Chayshinallam suqtarpukuqpis. Puntataqam ancharaqtrabajan. Chaymandaraqmi atinkusichakuyta. 7

syumbi yuyaptikiqam, Tayta Dyusqa rinyanapashuq, yumbay chay nishushqaytaallita intyindinayki.

8Piru amar qonqaychu SiñurninchiqJisukristutaqa. Paymi chay unaygubyirnu *Dabidpa karu willkan kashqa.Paymi wañushqanmanda kawsamurqanwashawananchiq chayyach achishushqayshina. 9Paypaqyach achikushqayraykum, kayshina

ancha padisiykani kay karsilpiqa. Suqancha uchayuq runatashinam astakadinakunawan watawanllapa. PiruDyus nishqandam mana atinllapachuwataytaqa. Ashwanmi achka runamanwarmiman ch ayaykan, Jisukristupikriyinanllapa. 10Chaymi kayshina anchañakashpapis, tukuy imata agwantani,

nata animachinaypaq, Jisukristupikriyishpa, washakashpa, rinanllapaancha shumaq llipyaykaq syiluman,waqpi tukuy tyimpu kawsananllapa.11Chaqa kay nishushqayqam ancha allipkashqa:

paqam, rinchiq kawsamuq, paypapullan kananchiq.

12 Jisukristupi kriyishqanchiqraykupadisishpaqam, paypa pullanrinchiq kamachikuq.tinchiq: “Manam Jisustariqsinichu”, nishpaqam, paypisrin ñigawaqninchiq: “Manamriqsiykichu”, nishpa.

13 Noqanchiq ufrisishpa, manakumpliptinchiqpismi, payqa

nambaq, yumbay nishqandakabalta rin kumpliq. Chaqapayqam mana nimatapis ingakunchu.

Allin yach achikuqqam kayshina14Kriyiq masinchiqkunata kayta

yuyachishpa, Siñurninchiqpa shutinwankutin kutin kunay,gunapaq anyanakunanllapa. Chaqachayshina anyanakushpaqam, manapitapis yanapanchu.nata dañachin. 15Chayri imashinapisDyus munashqanda rurashpa, allitayach achikuy, suq allin trabajadurshinapaypa ñawpanman prisintakashpa, amanimapaq penqakunayki, ashwan qamta

2 1 2

488

nishunambaq: “Allip kaqtam noqapaqyach achikushqa kangi”, nishpa.

16Amar mitikuychu chay mana baliqyanqa palabrakunata rimaptinllapaqa.Chay laya yanqa rimaqkunaqamDyusmandaqa kada bwilta mastaakrakashpa, mas uchayuqna kidanllapa.17Chay yanqa rimashqanllapaqambidanchiqtaqa ancha dañachin, chaynanay achkayaq *ismuchikuqshina.Chaqa chayshina yupaymi chay IminiyuFilituwanqa mana allikunata rimashpasuqkunata dañachinllapa. 18

manda akrakashpa, wakin kriyiqmasinchiqkunata ingañaykan:kunash kawsamushqana”, nishpa.

19Suq allin albañilqam allita ruranwasipa simyintunda, ama bulakashpachinganambaq, ¿manachu?llam Tayta Dyuspis allitayach achiwanchiq, ama pandananchiqni chingananchiq. Chayminoqanchiqpaq kayshina nishqa:“Dyusmi riqsin wambrangunata. Chayri

manda akrakanqallapa”, nishpa.20Suq atun wasipiqam kan platukuna,

basukuna, achka laya kusaskuna.Wakinqam *urumanda, qellaymanda.Wakinnataqmi qerumanda ichuallpamanda. Chay mas shumaqkaqkunaqam ancha balin. Chaymi chaymas pudirniyuq runakuna wasinmanch ayaptin, ichu ima fyista kaptin,chaykunapi qarakunllapa. Piru chayqerumanda, allpamanda kaqkunapiqamyanqa diyakunapi mikunllapa. 21

kuna warmikunapismi chay ishkay layaplatukunashina basukunashina. Chaymisuq runa tukuy ima maluta dijashpaqa,Dyuspaqqa suq limpyu platushina ancharin baliq, tukuy ima allita ruranambaq.

22Chayri ama kaychu suq manasujitakaq chulushinaqa. Ashwanri

limpyu shunqoyuq kashpa, Jisukristutaaduraqkunawan qambis allita aduray.Paypi kriyishpa, allita rurashpa,suqkunata kuyay. Amar ni piwanpilyashpachu, shumaqta kawsay.23Chayri chay tuntukuna liriyaptinqa,ama mitikuychu. Chaqa qamqam allitayach angi:paqam, masta rinllapa anyanakuq,nishpa. 24Piru Siñurninchiqpaqyach achikuq kashpaqar,kushpachu purishun. Ashwanriyumbaywan shumaqta kawsashpa, allinyach achikuqkuna kashun. Mayqanmana allita rurawaptinchiqqa, amapiñakushpachu, ashwan agwantashun.25Tayta Dyusta kuntraqkunatapisshumaqta willashun, yuyashpa:Kinsapch i Dyus shunqonllapata rinkambyaq, uchangunata dijashpa,pirdunda mañashpa, allip kaqpikriyinanllapa, nishpa. 26Chayshinam*dyablupa trampanmanda atinqallapalluqshiyta, amana pay munashqandarurananllapa. Chaqa kananqampaykunaqa dyabluta kasuykanllapa.

Jwisyu diya sirkana kaptinmi,kay laya runakuna rin kaq

3 1Kaytapis allita yach ay: Jwisyu diyasirkana kaptinmi, achka runa warmi

rinllapa ñakaq. 2Chaqa kay mundupiachka tiyaqkunam tukuy ima kusaskunatapaykunapaqlla rinllapa munaq. Wakinmiqellaypaqlla rinllapa lukuyaq. Wakinmiancha palanganu rinllapa kaq. WakinqamDyusta rinllapa maldisyaq. Wakinqamtaytanda, mamanda mana rinchu kasuq.Wakinnataqmi mana pitapis rinllapachuagradisiq. Wakinnataqmi Dyuspaq,duktrinanchiqpaq rinllapa asikuq. 3Manamni yanasunda (yanasanda) ni ayllundarinllapachu kuyaq.tinqam, mana nunka rinchu pirdunaq.Rinllapam kriminakuq, yanqakunata

2 2 3

489

rimashpa. Munashqandallam rinllaparuraq. Manam nimatapis rinllapachusujitakaq. Ancha malu kashpam, manallakipashpachu, runa masinda rinllapakusasnachiq. Kanan tukuy imaallingunatam rinllapa ch iqniq.4Traysyundam rinllapa ruraq. Manampitapis manchashpachu,kuna rinllapa kaq. Ancha ingriyidumrinllapa kaq. Tayta Dyusta manakuyashpam, gustunllapatalla rinllaparuraq. 5Kustumbrinraykullam kriyiqmasinchiqkunawan rinllapa tandanakuq.Piru manam alliptachu Siñurninchiqpirinllapa kriyiq.pachu bidanllapata kambyaytaqa.Amar chay laya kaqkunawanqa

tandakaychu. 6Chaqa paykunamandawakinninqam wasin wasin purishpa,rinllapa yaykuq mana yach ayniyuquchayuq warmikunaman. Chayshina suqlaya duktrinata yach achishpa, chayuchayuq warmikunataqa rinllapa ingañaq.7Chaqa chay laya warmikunaqam kadabwilta munanllapa yach akuyta. Piru allipkashqandaqam mana yach akunllapachu.8Unay tyimpukunapim chay ishkaybrujukuna Janis, Jambris shutiqkunaqa*Muysista kuntrarqanllapa.shinam chay ingañakuqkuna Dyuspaduktrinanda kuntraykanllapa. Chaqapaykunaqam mana baliq yuyayniyuqkuna.

pachu. 9Piru manam rinllapachu atiqachka runata ingañaytaqa. Chaqa tukuymaypim rinllapa yach aq ancha tuntukunakashqanda. Chayshinallam Muysispatyimpumbipis chay ishkay brujukunapaqtuntukuna niqllapa.

Pablum Timutiyuta rrugarqan,yach achishqanda ama qonqanambaq10Piru qamqam Timutiyitu, manyaqlla

ancha allita rikawashqa kangi imashinayach achikushqayta,

qayta, imapaq yach achikushqayta,Siñurninchiqpi allita kriyishqayta.

llapa mana piñakushqayta, ashwanyumbayta kuyashpa agwantashqayta.11Antyukiya llaqtapi, Ikuñupi, Listrapiancha qesachawaptinllapa,tapis allita yach angi. Yach angipismiwanchiwananllapa kaptin, Siñurninchiqwashawashqanda. 12Chaqa Jisukristutayumbay munaq kasuqtaqam rinllapaqesachaq. 13Kanan chay ingakunam mas malupaq rinllapa tikrakaq.Chaymi paykunapura ingañanakushpa,suqkunatapis rinllapa ingañaq.

14Piru qamqam Jisukristupaqyach akushpaqa, paypi allita kriyishqakangi. Chay yach akushqaykitaqa amaqonqaychu. Chaqa allitam yach angi:Dyusta sirbiqkunamandamyach akushqa kani, nishpa. 15

yitu, taksha kashqaykimandapacham*Dyuspa Santu Librunmandayach akushqa kangi, yach ayniyuqkashpa,nayki. 16Chaqa Dyus kikinmi paypaq*rimaqkunata yanaparqan, paynishqanda chay Santu Librumbiiskibrinanllapa. Chaymi chay SantuLibrunqa ancha balinyach achiwananchiq, byinninchiqpaqanyawananchiq, kunawananchiq,yanapawananchiq,chiqllapa. 17Chaqa Tayta DyusqamSantu Librundaqa paypi alliptayuyakuqkunata qowashqallapa kanchiq,allita paypaq yach akushpa,yach ayniyuq kashpa, tukuy imaallikunata rurananchiqllapa.

Pablum Timutiyuta kamachirqan,Dyus nishqanda yach achikunan

4 1Siñurninchiq Jisukristu shamushpakamachikuqqam,

kunata rin jusgaq. Wañushqakunata

2 3 4

490

kawsachimushpam, paykunatapis rinjusgaq. Chayri Tayta Dyuspa shutimbi,Churin Jisukristupa shutimbikamachiyki, 2yumbay kay nishushqaytaruranayki. Dyus nishqandar allitayach achikuy. Uyashuptinllapa, manauyashuptinllapapis, mana shaykuqyach achikuy,llapa. Mana alli ruraqkunataqakuyashpa anyay. Amar piñakushpachu,ashwan shumaqta kunashpa yach achiy.3Chaqa rinmi ch ayamuq suq tyimpu.

naqa gustundalla munashpa rurayta,

chiqpa shumaq duktrinandaqa.Ashwanmi rinllapa maskaq suq layayach achikuqkunata, munashqandallauyananllapa. 4Allip kaqtaqam manarinllapachu munaq yach ayta.Ashwanmi tukuy laya mana baliqkwintukunatalla rinllapa kriyiq. 5Piruqamqar tukuy imapi allin jwisyuyuqkay. Padisishpapisri ancha animakay,Jisukristupaq yach achikunayki,uyashuqkuna washakanambaq. Chayri

kaman.6Chaqa noqatam suq wishatashina

rinllapana wanchiwaq. Dasnam rinch ayamuq wanchiwananllapa diyaqa.7Piru *dyabluta kuntrashpam,tuta kasushqa kani. Suq runa manashaykuq kallpaqshinam Tayta Dyuspiallita yuyakushpa, pay qowashqantariyayta ushyaykanina. 8KananqamTayta Dyus shuyachiwaykan ancha allinprimyuta, jwisyu diyapi qowanambaq,payta kasushqayrayku. Piru manamnoqatallachu rin qowaqqa. Ashwanmipayqa ancha allin juyis kashpa,

natapis. Chaqa paykunapismi paytakuyashpa, tukuy shunqo munanllapakutimunambaq.

Pablum Timutiyuta rrugarqanshamunambaq

9Masita Timutiyu, mudusta tukushpar,das shamuy watukuwaq. 10MasanchiqDimasqam kay mundupa kusasningunataancha munashpa, noqamanda akrakashpa,rishqana Tisalunika llaqtaman. MasanchiqKrisintiqam rishqa *prubinsyaGalasyaman. Masanchiq Tituqam rishqaprubinsya Dalmasyaman. 11MasanchiqLukasllam kaypi pullayqa kidashqa.Masanchiq Markustar maskay, pullaykiapamunayki, allin yanapakuqniykanambaq. 12Chaqa masanchiq Tikikutamkach ashqa kani I su llaqtaman.13Truwaspim masanchiq Karpupa wasimbikapayta dijashqa kani. Shamushpaqarapamuy chay kapayta. *Rrullushqalibruykunatapisri apamuy. Piru mastammunani apamunayki chay qaramanda kaqrrullushqa libruykunata.

14Chay jirriru Alijandrum anchadañachiwashqa. Piru Siñurninchiqmiyumbay rurawashqambaq payta rinkastigaq. 15Chay Alijandruqamduktrinanchiqta ancha kuntran. Chaymikunayki, paymanda kwidakanayki.

16Kay *Rrumapa juyisningunapañawpambi punta bwiltata apawaptinllapadiklaranayqam, mana ni suq (kriyiqmasinchiq) kumpañawarqanchu,faburniyta rimanambaq. Yumbayninmidijawashpa mitikarqanllapa. Chayshinarurawaptimbismi, Dyusman mañakuni,paykunata ama kastiganambaq. 17Piruchayshina kaptimbismi, Siñurninchiqqapullay kashpa, ancha animachiwarqan.Chaymi paypaq yach achikuptiyqa,yumbay chaypi kaq mana *isrraylinukunauyawarqanllapa.chiqqa washawarqan, chay rrumanukunaama wanchiwananllapa, achka *napa shiminmanda washawashqanshina.18Paymi rin washawaq yumbay malu

2 4

491

kaqkunamanda, (chay rrumanukunawanchiwaptimbis) syilumanapawanambaq, Jisukristu shumaqtakamachikuptin, pullan kanaypaq. ¡BibaSiñurninchiq! ¡Tukuy tyimpu alabashqakanqa! Chayshina kanqa.

Pablum kriyiq masingunata napaykurqan19Noqapa shutiypir napaykuy

paninchiq Priskata, qosan Akilasta,masanchiq Unisifurupa ayllundapis.[Nuta: Chay warmi Priskallam Prisilapis shutiq.] 20Masanchiq Irastum Kurintu

llaqtapi kidashqa. MasanchiqTru mutam Militu llaqtapi qeshyaqtadijashqa kani. 21Utqanar shamuy,amaraq tamya tyimpu qallariptin.Qamkunatam napaykushungimasanchiq Iyubulu, Pudinti, Linu,paninchiq Klawdya, yumbay kaypi kaqkriyiq masinchiqkunawan.

22Mañakunim, Siñurninchiq Jisukristupullayki kanambaq, Taytanchiq Dyusyumbay qamkunata yanapashunambaq.Chayshina kanqa. (Chaytallamiskibriyki.)

2 4

492

Pablum Tituta napaykurqan

1 1Kuyashqay Tititu, noqa PablumTayta Dyuspa *randishqa kriyadun

kani. Jisukristupa *apustulnimbismi

kani. Chaymi kach amuwashqa,qamkuna akrashqan wambrangunataallip kaqta yach achishunaypaq, paypiallita kriyinaykillapa, 2allitayach anaykillapa: Suq bidapim tukuy

APUSTUL SAN PABLUM KAY KARTATA KACH ARQAN

TITUMAN(TITU)

¿Pitaq karqan San Pabluqa? Liyishunllapa chay punta parti Rrumanusta, mastayach ananchiq *San Pablupaq.

¿Pitaq karqan Tituqa? Tituqam Jisukristupi kriyiq kashpa, Pabluta ancha yanaparqan,*Dyuspa shumaq nutisyanda yach achikunan. Chaqa Tituqam Timutiyushina Pablupapullan puriq. Chay atun *yakupa ch awpimbi isla allpa Krita shutiqman rishpa, chaypiDyuspa shumaq nutisyanda yach achikuptinllapa, wakinqa Jisukristupi kriyirqanllapa.Chaymandaqam Pabluqa suq lugarkunamanna munashpa riyta, Titutana numbrarqan,kidashpa, chay kritanu kriyiq masingunata yach achinambaq. Chaymi Tituna chaykritanukunapa yach achikuqnin kidarqan. Masta yach ananchiq Titupaq, liyishun 2Kurintyus 2.13; 7.6,13-14; 8.16,17,23; 12.18; Gálatas 2.1-3; 2 Timutiyu 4.10.

¿Imaraykum iskibrirqan kay librutaqa? Pabluqam Kritamanda suqlugarkunamanqa rishpapis, mana nunka Titutaqa qonqarqanchu. Chaymi PabluqaTitutaqa ancha munarqan kunayta, *Dyuspa Santu Librunda allita yach achinan,ansyanukunata numbranan, chay kriyiq masingunata kwidanan. Kanan Pabluqamyach arqambis: “Wakin *isrraylinukunam llullakunata yach achikuykan Kritapi”,nishpa. Chayta yach ashpaqam Pabluqa ancha llakirqan. Chaymi iskibrirqan, Titutakunanambaq: “Chay llulla yach achikuqkunata uyarachiy”, nishpa.

¿Imapaqmi yach achiwanchiqllapa kay libruqa?Titu 1.1-16 niwanchiqllapa Pablu Tituta mingashqambaq, Kritapiansyanukunata numbranambaq, Jisukristupi kriyiqkunata allitakwidanambaq, ama llullakuqkunata kriyinambaq.

Titu 2.1-15 niwanchiq, Pablu Tituta kayshina nishqambaq: “Jisukristupikriyiqkunata yach achiy, Tayta Dyus nishqanshina kawsananllapa”, nishpa.

Titu 3.1-15 niwanchiq, Pablu Tituta kayshina kunashqambaq: “Yumbayrunakunata, warmikunata yach achiy, allitalla rurashpa, kawsanambaqllapa”,nishpa.

493

tyimpupaq Dyuswan rinchiqllapakawsaq, nishpa. Chaqa Tayta Dyusqammana llullakunchu. Manaraq kaymundu kaptinmi, payqa ufrisikushqakarqan,nanchiq. 3Chaymi pay munashqantyimpu ch ayamuptin, noqayach achikuptiy,chishqa pay nishqanda. Chaqa Dyus

washqa, chay *shumaq nutisyandayach achikunay. 4Chaymi qamkuyashqay Tituman kay kartatakach amuni.tupi allita kriyishqaykiraykum, lijitimuwambrayshina kangi. Chaymimañakuni, Tayta Dyus, *chiq Jisukristuwan ancha allin kashpa,tukuy imapi yanapashunambaq, amanimata manchashpachu, ashwankushikushpa kawsanayki.

Pablum Tituta mingarqan, kriyiqmasingunata rikanambaq

5Tititu, chay *yakupa ch awpimbi islaallpa Kritamanda lluqshishpam, chayKritapi dijashurqaq, chayyach achikushqanchiqta qamnaushyanayki. Manchu kamachishurqaqchay Kritapa llaqtangunapi*yachnayki,llapa. 6Chayri chay ansyanukunakayshina kanqa: Ancha allin runakanqa, ama nimapaqpis anyashqakanambaq. Suq warmiyuqlla kanqa.Churingunapisri payta kasushpa,Jisukristupi kriyiqkuna kanqallapa, amapipis penqanambaq: Chay churingunashmalkriyadukuna, mana uyakuqkuna,nishpa. 7Chaqa suq *ubispum Dyuspawambrangunapa kamachikuqnin.Chayri allitalla rurashpa kawsanqa, amanimapaq anyashqa kanambaq. Amarpay munashqandalla rurashpachu

kawsanqa. Amar dasqa piñakunqachu.Amar mach anqachu. Amar ni piwambispilyanqachu. Amar suqkunata ingaqachu qellayta ganananrayku.8Ashwanri yach anqa kushikushpapusadata qoyta. Tukuy imatar allitallaruranqa. Allin jwisyuyuqri kanqa.Ancha allin runar kanqa. Dyuspaqllarkawsanqa. Yach anqar pay kikinsujitakayta. 9Jisukristupa lijitimuduktrinanda yach akushpaqa, allitakasunqa, suqkunatapis shumaqtayach achishpa, animachinambaq,Dyusta kuntraqkunatapis yach achishpa,kriyichinambaq.

10Chaqa kanmi achka runa manamunaq nimata kasukuyta. Yanqakunatarimashpam, suqkunata ingañan. Chayingañaqkunamandam kan achka llaqtamasiy *isrraylinukuna. 11Paykunaqamachka kriyiq masinchiqkunata yumbayayllundinda pandachinllapa.Chayshinam yanqallayach achikunllapa,baqlla. Chayri ama dijaychu paykunata,chay mana baliqkunatayach achikunanqa.

12Chay Kritapiqam suq anchayach ayniyuq runa karqan. Payqamkritanu masingunapaqqa nirqan:

llapa,shina, mana undaq mikuqkuna, qellalikidukuna”, nishpa. 13Chayyach ayniyuqqam allip kaqtapaykunapaq rimarqan. Chayraykurqamqa Tititu, anyay paykunata, allitaSiñurninchiqpi kriyishpa, 14amakasunanllapa chay isrraylinukunapayanqa duktrinangunata, ni chay manaallip kaq yach achikuqkunata.

15Yumbay allin yuyayniyuqpaqqamDyus tukuy ima rurashqanqa allin;manam mapachu. Piru uchayuq manakriyiqkunapaqqam tukuy ima mapa.

1

494

Chaqa uchanraykum paykunaqa anchamapa yuyayniyuq. Chaymi manaatinllapachu yach ayta: ¿Imam alli,imam mana allichu? nishpa. 16

naqam: “Yuyayniypim Dyusta riqsini”,ninllapa. Piru millanaypaq uchakunataruraptinllapam, yach anchiq: Manamalliptaqa Dyuspiqa kriyinllapachu,nishpa. Chaqa paykunaqam manauyakuq ch iqnikuqkuna kashpa, manabalinllapachu,llapaqa.

Pablum Tituta animachirqan, allitayach achikunambaq

2 1Piru qamqa Tititu,chiqtalla yach achikuy; amar suq

layataqa. 2Chay byijitu kriyiqmasinchiqkunata kunay, allitasujitakashpa kawsananllapa, suqkunapaykunata rrispitananllapa, allinjwisyuyuq kananllapa, tukuy shunqoSiñurninchiqpi yuyakunanllapa, Dyusta,runa masingunata kuyananllapa,padisishpapis Siñurninchiqta manashaykuq kasunanllapa. 3Chayshinallarwarmi byijitakunatapis kunay, anchaallin warmikuna kananllapa, amasuqkunapa washanda rimananllapa,ama mach ananllapa, allip kaqtallayach achikunanllapa. Chayshinashumaqta kawsashpaqam, 4warmiminurkunatapis yach achinqallapa,qosanda,llapa, 5tukuy imapi sujitakashpa allinjwisyuyuq kanambaqllapa, kikinrunambaqlla kanambaq, wasinda allitarikanambaq, allin warmikuna kashpa,qosanda kasunambaq, ama pipis Dyusnishqanda kuntrananllapa.

6Chayshinalla chulukunatapiskunashpa animachiy, allin jwisyuyuqkanambaqllapa. 7Qambisri, Tititu,tukuy imata allita rurashpa kawsay,rikashuqkuna, qamshina shumaqta

kawsananllapa. Allita sujitakashpar,allin shunqoykiwan, yumbaytashumaqta yach achiy. 8Chayshina allipkashqandalla yach achikuptikim, manapipis atinqachu anyashuyta. Ashwanmikuntranchiq kaqkunaqa, penqakushpa,rinllapa uyaraq.

9*Randishqa kriyadukunatarkunashpa animachiy, tukuy imapipatrunningunata kasushpa, ama nimatarrispundishpachu, ashwan shumaqtakushichishpa sirbinanllapa. 10Amar

pachu, ashwan ancha allin kumplidurkashpa,llapa.llapaqam, suqkuna rinllapa alabaq*Washadurninchiq Dyusta.

11Tayta Dyusmi ancha allin kashpa,munan yumbay runakunata,nata washayta. Chaymi Jisukristutaqakach amurqan washawananchiq.12Payqam ancha allin kashpa,yach achiwanchiq, kwirpunchiqmunashqandalla amana rurananchiqchay mana kriyiqkunashina. Ashwanmimunan,chiqta dijashpa, allin jwisyuyuqnakashpa, payta kuyashpa, allitallarurashpa, kawsananchiqllapa kaymundupi. 13Dyuspi ancha yuyakushpar,kushikushpa, shuyashun: PudirniyuqWashadurninchiq Dyus Jisukristum

chiqshina, nishpa. 14Paymiintrigakarqan wanchinambaqllapa,wañuyninwan yumbay uchanchiqmandawashawananchiq, ancha limpyushunqoyuq wambrangunana kananchiq,ancha animadu kananchiq, allitallarurashpa kawsananchiq.

15Chayri yumbay nishushqaykunatakriyiq masinchiqkunata yach achishpa,shumaqta animachiy. Piru wakingunamana kasushuptinqar, ama nimata

1 2

495

manchashpachu, Dyuspa pudirninwanjwirtita willay,shushpa kasushunanllapa.

Jisuspi kriyiqkunar kayshina kawsashun

3 1Chay kriyiq masinchiqkunatayuyachiy, gubyirnunda, yumbay

awturidarningunata kasushpa, qawch ukananllapa, tukuy ima allikunatarurashpa kawsananllapa. 2Kanan amar

pachu.pachu. Ashwanri umildi kashpa, allinpalabrayuq yumbaywan kanqallapa.

3Chaqa noqanchiqpismi unayqa anchamalu, tuntu karqanchiq. Dyusta manakasuqkunam karqanchiq. Chaymikwirpunchiq ima munashqandallarurarqanchiq. Kanan listum karqanchiq,mana allikunata rurananchiq. Chaymiimbidyanakushpa, suqwan, suqwankuntranakushpa, ch iqninakurqanchiq.4-5

pismi, Tayta Dyus ancha allin kashpa,kuyawaqninchiq, llakipawaqninchiqwashawarqanchiq. Chaymi *SantuIspiritunda qowarqanchiq,manda mayllawananchiq,manda nasirishpa, mushuq bidayuqkananchiq. 6Chayshinam Tayta Dyusancha allin kashpa, WashadurninchiqJisukristu wañushqanrayku, chay SantuIspiritunda qowashqa kanchiq, tukuyimapi ancha yanapawananchiq, 7amanauchayuqpaq riqsiwananchiq, ashwanyach ananchiq: Tukuy tyimpum paywanrinchiq kawsaq, nishpa.

8Chaqa yumbay kay nishushqayqamallip.kunata ancha allita yach achishpa,mana shaykuq ninayki: Allitallarurashpar kawsashunllapa, nishpa.Chaqa chayshina rurashpaqam,

yumbayta ancha rinllapa yanapaq. 9Piruamar anyanakuychu mana baliqduktrinakunapaq,kunapa shutingunata myintashpa, ni*Muysispa liyningunapaq. Chaqachaykunapaq anyanakunanchiqqammana nimapaq balinchu,chiqchu.

10Chayri mayqan runa kriyiqmasinchiqkunata inkitaptinakrakanambaq, chay runata suq ichuishkay kutinda anyashpa willay, amachayshina ruranambaq. Piru manakasushuptinqar, amana paywanqatandakayllapachu. 11Chaqa payrurashqanda rikashpam, dasyach anchiq pay ancha pirbirsukashqanda.

Pablum Tituta kayshina kunarqan12Rinim kach amuq masanchiq

Artimasta ichu Tikikuta, qamanshamunambaq. Shamuptinqar, utqa riywaq Nikupulis llaqtaman, chaypitingunakunanchiq. Chaqa waqpimyuyani tamya tyimputa pasayta.13Masanchiq abugadu Sinasta,tapis atishqaykikaman yanapay, amapadisinanllapa ñambi. 14Kriyiqmasinchiqkunapisri yach akunqallapayanapakuyta. Chayri mayqanda imafaltaptin, yanapanqallapa, suq plantapuqoqshina kanambaqllapa.

Pablum Titumanda dispidikarqan15Yumbay pullay kaqkunapismi

napaykukunata kach amushungi.Chay kuyawaqninchiq kriyiqmasinchiqkunatapisri napaykuynoqapa shutiypi. Tayta Dyus anchaallin kashpam, yumbay qamkunatayanapashunqa. (Chaytallamiskibriyki.) Chayshina kanqa.

2 3

496

Pablum Filimunda napaykurqan1Kuyashqay Filimunsitu, noqa Pablum

Jisukristupaq yach achikushqayrayku prisukani. Yach achikuqmasisitu,dapachammasitanchiq Timutiyuwan kay

kartata iskibrimuni qaman, 2kuyashqapaninchiq Apyaman, masanchiq Arkipuman.Chaqa payqam noqanchiqwan *dyablutabinsishpa, Jisukristupaq yach achikuykan.Tukuy chaywasikipi tandakaq kriyiqmasinchiqkunamambis kay kartataqa

APUSTUL SAN PABLUM KAY KARTATA KACH ARQAN

FILIMUNMAN(FILIMUN)

¿Pitaq karqan San Pabluqa? Liyishunllapa chay punta parti Rrumanusta, mastayach ananchiq *San Pablupaq.

¿Pitaq karqan Filimunqa? Payqam Kulusas llaqtapi tiyaq. San Pablu Kulusasllaqtapi Jisukristupaq yach achikuptinmi, Filimunqa Jisukristupi kriyishqa karqan.Chaymandaqam paypa wasimbi Jisukristupi kriyiqkuna paywan tandakaqllapa,Dyusta alabananllapa. Payqam Pablupa kuyashqa kriyiq masin karqan. ChaqaPablum wasimbi kidashqa karqan.

¿Imaraykum iskibrirqan kay librutaqa? Kay kartataqam iskibrirqan, Filimun*randishqa kriyadun Unisimuta shumaqta ch ayachinambaq. Chaqa Filimumbachay randishqa kriyadun Unisimum patrunninmanda mitikashpa, rishqa karqan*Rruma llaqtaman. Chaypim Pabluwan tingunakushqa karqan, Pabluqa karsilpikaykaptin. Chaymi Pabluqa Jisukristupaq chay karsilpi yach achikuptin, UnisimuqaJisukristupi kriyishqa karqan. Chayshina kriyishpaqam, Unisimuqa Pablutaqaancha yanaparqan. Chaymandaqam Pabluqa Unisimuta nirqan:—Kutiyna patrunnikiman, nishpa.Chayshina nishpaqam, kay kartata iskibrirqan Filimunman, chay randishqa

kriyadun Unisimuta ama kastigashpa, ashwan shumaqta ch ayachinambaq,Jisukristupi kriyiq masinna kashqanrayku. Liyishun Kulusinsis 4.9.

¿Imapaqmi yach achiwanchiqllapa kay libruqa?Filimun 1.1-3 niwanchiqllapa Pablu Filimunda napaykushqambaq.Flm. 1.4-7 niwanchiq Filimun Siñurninchiq Jisukristuta allita kuyashqambaq.Flm. 1.8-22 niwanchiq, Pablu Filimumba kriyadun Unisimupaqrrugashqambaq.

Flm. 1.23-25 niwanchiq, Pablu Filimumbaq Dyusman mañakushqambaq;suqkunata napaykushqambaq.

497

iskibrimuni. 3Taytanchiq Dyus, SiñurninchiqJisukristupis tukuy imapi qamkunatayanapashunqa, kushikushpa shumaqtakawsanaykillapa.

Filimunmi Siñurninchiqta allita kuyarqan4Tukuy tyimpu yuyashushpa, Tayta

Dyusmanmañakushpam, ancha pagikuniqambaq. 5Chaqa yach ashqam kani: Anchaallitash Siñurninchiq Jisuspi kriyingi. Tukuyshunqoykiwanshi payta kuyangi. Paypiyumbay kriyiqtapisshi ancha kuyangi,nishpa. 6Tayta Dyusmanmimañakuni, allitakriyishqaykirayku,chiqpi allita kriyinanllapa. Chaymi chaykriyiqkunapaq, qambaqpis Dyusmanmañakuni, ancha allita intyindinaykillapa:

chiq, nishpa. 7Chayshina ancha allitaruraptikim, yumbay kriyiqmasinchiqkunaancha kushikunllapa. Paykunata allitakuyashpaqam,wangi.

Pablum Filimunda rrugarqan randishqakriyadu Unisimupaq

8

kiqam, noqa Jisukristupa *apustulninkashpa,shuyta: “Kay ima allita ruray”, nishpa.9Piru qamta kuyashushpam, manamunanichu kamachishuyta. Ashwanmi rinirrugashuqlla. Noqa Pablum anchamayurna kani. Kanan Jisukristupaqyach achikushqayraykum kay karsilpi kani.10Kay karsilpi yach achikuptiymi,*randishqa kriyaduyki Unisimuqakriyishqana Siñurninchiqpi. Chayshinakriyishpaqam, payqa wambrayshinana.Chaymi paypaq ancha rrugashushpa, suqfaburta mañayki.

11Unayqam kay randishqa kriyaduykiUnisimuqa mana nimapaq qambaqqabalirqanchu. Piru kananqam qambaqpis,noqapaqpis anchana balin. 12Paytam rini

kach amuq kay kartawan, qamanshamunambaq.rayku, shumaqta ch ayachiy noqatashina.13Jisukristupa shumaq nutisyandayach achikushqayrayku kay karsilpikashpam, ancha munarqani Unisimupullay kidanambaq, qamba rrimplasuykikashpa yanapawanambaq. 14Piru manamunaptikiqach i, mana munanichukidanambaqqa. Ashwanmi munani qamgustuykiwan “arí” niwanayki, Unisimuyanapawanambaq. 15Kinsapch i payqa suqtyimpupaqlla qamandaqa akrakarqan,kananmandapacha tukuy tyimpunapullayki kanambaq. 16Piru mananamallichu, randishqa kriyadutashinach askinayki. Ashwanri ancha kuyashqakriyiq masinchiq kaptin, shumaqtach ayachiy. Chaqa paytam ancha kuyani.Piru qamqar noqamandaqa masta kuyay,kriyaduyki kashqanrayku, Jisukristupikriyishqanrayku. Chaymi manana yanqarunatashinaqa kuyangichu.

17Chayshinaqar, Filimunsitu,chiqpi kriyiq masikipaq riqsiwashpaqa,shumaqta ch ayachiy Unisimuta, noqatach ayachiwangimanshina. 18Imapidañachishushqa kaptinqa, ichudibirashushqa kaptinqa, noqata kubraway.19Noqam kay partisituta iskibrini kikiymakiywan: “Noqa Pablum pagarashqaykiUnisimu dibirashushqanda”, nishpa. Piruchayshina iskibrishushpaqam, manayuyachiykichu chay bidaykipaqdibirawashqaykipaq. (Chaqa noqaraykumqamqa Jisukristupi kriyishpa,washakashqa kangi.) 20Mayá, kriyiqmasita, Jisukristupi kriyishpaqar, kayfaburta rurawashpa, kunswilaway.

21Kay kartatam iskibriyki yuyakushpa:Ringim kasuwaq, nishpa. Chaqayuyakunim:daqam ashwan masta ringi yanapawaq,nishpa. 22Pusadaytapis siguray. Chaqaancham yuyakunipis: Noqapaq qamkuna

FILIMUN

498

mañakuptikim, Tayta Dyusqa rinyanapawaq, kay karsilmanda lluqshishpa,shamunaypaq rikashuq, nishpa.

Pabluwan kaqkunam Filimundanapaykurqan

23

shungi.

tuta kasushqanrayku prisu masiykidashqa. 24Markus, Aristarku, Dimas,Lukasmi tukuy imapi yanapawanllapa.

llapa.25Siñurninchiq Jisukristu qamkunata

yanapashunqa. (Chaytallam iskibriyki.)Chayshina kanqa.

FILIMUN

499

SUQ YACH ACHIKUQ RUNAM KAYKARTATA KACH ARQAN

IBRIYU RIMAQKUNAMAN(IBRIYUS)

¿Pitaq iskibrirqan kay librutaqa? Suq yach achikuqmi kay librutaqa iskibrirqan. Pirumanam yach anchiqchu: ¿Pim iskibrirqan? nishpaqa. Chaqa kay librupiqam manayach achiwanchiqchu shutimbaqqa. Iskibrirqanmi ancha nu *grigu rimaypi. Chaymiwakin yach ayniyuqkunam yuyanllapa: “San Lukasch i iskibrirqan.” Wakingunaqam nin:“San Pabluch i iskibrirqan.” Wakingunaqam nin: “Apulusch i iskibrirqan”, nishpa.

¿Pikunapaqmi iskibrirqan kay librutaqa? Chay runaqam iskibrirqanqa*isrraylinu kriyiq masingunapaq. Chaymi kay libruqa shutin “*Ibriyus.” Chaqa chaypalabra ibriyusqam munan niyta “isrraylinukuna”, nishpa.

¿Imaraykum iskibrirqan kay librutaqa? Chay yach achikuq runaqamiskibrirqanqa, isrraylinu kriyiq masinguna ancha llakiwan kaptinllapa. Chaqa chaymana kriyiq isrraylinukunam ancha qesacharqanllapa Jisukristupi kriyiq isrraylinumasingunata. Chayraykum wakinguna yuyarqan: Mas allim *Muysispa liynimbillakriyinanchiqllapa, isrraylinu masinchiqkuna amana qesachawananchiq, nishpa.Chaymi kay librupiqa nirqan: Jisukristum Muysispa liyningunamanda masta

balin. Chaqa Jisukristuqam wañurqan, noqanchiqkunata washawananchiq. Chaymikananqa paylla kuranchiq, washadurninchiq. Payqam yumbaymanda masta balin.Chayri kwidakashunllapa, Jisukristumanda ama akrakananchiq, ama chayisrraylinukunapa unay duktrinangunapi kriyirinanchiq.

¿Imapaqmi yach achiwanchiqllapa kay libruqa?Ibriyus 1.1–2.18 niwanchiqllapa, Jisukristu yumbay anjilkunamanda maspudirniyuq kashqambaq.

Ib. 3.1–4.13 niwanchiq, Jisukristu Muysismandapis mas pudirniyuq kashqambaq.Ib. 4.14–7.28 niwanchiq, Jisukristu *isrraylinukunapa kurangunamandapismas pudirniyuq kashqambaq.

Ib. 8.1–10.39 niwanchiq, Jisukristu *mushuq tratuta rurashqambaq.Ib. 11.1-40 niwanchiq, chay unay kriyiq masinchiqkunashina Tayta Dyuspitukuy shunqo kriyinanchiqllapa.

Ib. 12.1-29 niwanchiq, padisishpapis, Jisukristupi allita yuyakushpakawsananchiqllapa.

Ib. 13.1-25 niwanchiq, imashinam Tayta Dyusta kushichishunllapa, nishpa.

500

a 1.7 [Salmo 104.4] b 1.9 [Salmo 45.6,7] c 1.12 [Salmo 102.25-27]

Tayta Dyusqam Churin Jisukristuwanyach achiwashqa kanchiq

1 1

piqa paypaq *rimaqkunawan chayunay agwilunchiqkunata kutin kutinyach achirqan suq partita, suq partita.2Piru kay ultimu tyimpukunapiqamChurin Jisukristuwanna ancha allitayach achiwashqa kanchiq. Chaqa chayChurinwanmi kay pachapi syilupi tukuyima kaqta rurarqan. Chaymi TaytaDyusqa Churin Jisukristuta numbrarqan,tukuy imapa dwiñun kanambaq.3Chayshinam Jisukristuqa TaytaDyusshinalla kashpa, noqanchiqkunatarikachiwanchiq Tayta Dyus ancha allin,ancha pudirniyuq kashqanda. KananJisukristu ancha pudirniyuq kashpam,rimashpalla, tukuy ima kaqta kwidan,ama chinganambaq. Payqam kaypachaman shamushpa, wañurqan,

nanchiq. Chaymandaqam kawsamushpa,syiluman kutishpa, Tayta Dyuspa *allinladumbi tiyarqan,nambaq.

Jisukristum Dyuspa Churin kashpa,yumbay anjilkunamanda mas baliq

4Jisukristu Tayta Dyuspa Churinkashpam, yumbay anjilkunamandamasta balin. Chaymi Tayta Dyusqapayta numbrashqa, yumbaymanda maskamachikuq kanambaq. 5Chaqa TaytaDyusqam mana nima tyimpu ni suqanjilta *Santu Librumbi nirqanchu:

Qamqam Churiy kangi; noqammirashushqa kani, nishpaqa.

Manam ni suq anjilpaq nirqambischu:Noqaqam paypa taytan rini kaq.Payqam noqapa churiy rin kaq,nishpaqa.

6Piru Tayta Dyusqa sapalan Churindakay munduman kach amushpaqam,yumbay anjilningunata kamachirqan:

Kay Churiyta adurayllapa, nishpa.7Chay anjilningunapaqmi kayshina nirqan:

Anjilniykunaqam wayrashina,lumyaykaq ninashina noqatakasuwanllapa, nishpa.a

8

daqa nirqan:Dyus, chay kamachikunayki tyimpuqammana nunka rinchu ushyakaq.

kushpa, ancha allita ringi jusgaq.9 Chaqa qamqam ancha kushikungi,

suqkuna allita ruraptinllapa. Pirumanam nimatapis munangichu,maluta rurananllapa. Chaymi noqa

kimanda (yanasaykimanda), nishpa.b10

baqqa nirqambis:Siñursitu, qallariypi manaraq nimapiskaptinmi, qam makikiwan kaymunduta, syiluta rurarqayki.

11 Piru chay syilu, kay pacham, tukuyimandin suq trapushina rinllapamawkayaq. Kanan suq diyam limpurinllapa ushyakaq. Piru qamqammana nunka ringichu ushyakaq.

12

tinqam, qamqa suq mawkamudanatashina dublashpa, ringikambyaq, mushuq syilu, mushuqpacha kanambaq. Piru qamqammana nunka ringichu kambyakaq,ni nunka ringichu wañuq, nishpa.c

13Kanan Tayta Dyusqam Churindallanirqan:

Shamuy; *allin laduypi tiyay,ch iqnishuqkunata binsishpa,qamba ch akikipa waranman

1

501

d 1.13 [Salmo 110.1] e 2.8 [Salmo 8.4-6]

runaykaman,llapa, nishpa.d

naqa nirqanchu.14¿Imashinataq chay anjilkunaqa?

Paykunaqam *ispiritukuna kashpawayrashina. Tayta Dyusta adurashpam,payta kasunllapa. Kanan TaytaDyusqam chay anjilningunatakach amun, pay washanambaqkaqkunata yanapananllapa.

Amar qonqashunchu Washadurninchiqta

2 1Yumbay chaykunata Jisukristupaqyach akushpaqar, ancha allita

kasushunllapa. Kwidawkish ashlap ashlapSiñurninchiqmanda akrakanchiqmanllapa.2Unay tyimpukunapim Tayta Dyusqaanjilningunata kach amurqan, paynishqangunata agwilunchiqkunatayach achinanllapa. Chaymandaqam suqruna ichu suq warmi Dyus chay nishqandamana kasuptinqa, allita jusgashpa,kastigarqanllapa. 3Chayri Dyus munaptinwashawayninchiqtaqa,shunchu. Piru ancha allin *chiqta disprisyashpaqam,llapachu washakayta kastigumandaqa.Chaqa puntatam kikin *Jisukristu shumaqnutisyanda yach achikurqan.daqam chay *yach akuqningunaqanoqanchiqkunata chay shumaq nutisyandayach achiwarqanchiq, Jisukristuuchanchiqmanda washawananchiq. 4TaytaDyusmi pay munashqanshina yumbayyach achikuqninda ancha yanaparqan,achka laya manchaypaq siñakunata,milagrukunata ruranambaqllapa. Paypiyuyakuqkunatam *Santu Ispiritundaqowashqa kanchiq, chayyach achikuqkunata uyashpa,yach ananchiq: Dyus nishqandam alliptayach achiwaykanchiq, nishpa.

Jisukristum noqanchiqshinakwirpuyuq runa karqan

5Tayta Dyusqam anjilningunataqamana nirqanchu: “Mushuq mundupimringillapa kamachikuq”, nishpaqa.6Ashwanmi *Dyuspa Santu Librumbisuq runa payta nin:

Tayta Dyusitu,

pachu. ¿Imapaqtaq noqaykunatayuyawashpa llakipawangi?¿Imapaqtaq balin kuyawashpa,noqaykunata yanapawanayki?

7

namanda minus pudirniyuqtarunakunataqa rurawarqayki. Pirupudirniyuq gubyirnutashinamnoqaykunataqa rurawarqayki,tukuy ima rurashqaykitakamachinayllapa.

8 Chaqa tukuy imatam rurashqakangi, runakunata, warmikunatakasunanllapa, nishpa.e

Chayshinam Tayta Dyusqa runakunatarurawarqanchiq, tukuy ima rurashqandakamachinanchiqpaq.piqam chay tukuy ima rurashqanqa

taqa. 9Piru Jisukristutam rikashqallapakanchiq. Chaqa Tayta Dyusqam anchakuyawaqninchiq, munarqan Jisukristuwañunambaq, yumbay uchanchiqmandawashawananchiq. Chaymi Jisukristutakay pachaman kach amushpa, ashlatyimpupaq anjilkunamanda minuspudirniyuqta rurarqan. Chaymandaqamancha padisishpa wañushqanrayku,kananqa Tayta Dyusqa ancha llipyaqpudirniyuqta rurashqa, tukuy imapakamachikuqnin kanambaq.

10Chaqa Tayta Dyusmi tukuyimakunata rurashpa kwidaykan,

1 2

502

f 2.12 [Salmo 22.22] g 2.13 [Isaías 8.17] h 2.13 [Isaías 8.18]

paytalla kasushpa, kushichinanllapa.Kanan payqam munan, yumbaywambranguna paywan luryapishumaqta kamachikunanchiq. Chaymidijarqan Churin Jisukristuta, anchapadisishpa, tukuy imata kumplishpa,washawananchiq. Chayshinapadisishpam, Tayta Dyusmandayach akurqan, ancha allin Siñurninchiqkanambaq. 11Chaqa Jisukristu yumbayuchanchiqmanda pirdunawaptinchiqmi,manana uchayuqchu kashpa,noqanchiqpis Dyuspa wambrangunanakanchiqllapa. Chaymi Jisukristuqamana penqakunchu niwananchiq“masitakuna, panisitakuna”, nishpaqa.12Chaymi Dyuspa Santu LibrumbiJisukristu Tayta Dyusta nin:

Taytitu,natam yach achishaq ancha allinkashqaykita.nakushpam,qayki, nishpa.f

13Chaymandaqam nimbis:Noqaqam Tayta Dyuspi ancha riniyuyakuq, nishpa.g

Chaymandaqam nimbis:Kaypim kani Tayta Dyuspa yumbaywambrangunawan.nataqam qowashqa,kuna kanambaq, nishpa.h

14Jisukristuqam Dyus kashpapis,noqanchiq laya kwirpuyuq, yawarniyuqruna karqan. Chayshina noqanchiqshinakashpam, atirqan wañuyta, chaykamachikuq wanchikuq *dyablutachingachinambaq, noqanchiqkunapisDyuspa wambranguna kananchiq.15Chayshinam payqa dyabluta binsishpawashawarqanchiq, amana tukuybidanchiqpi wañuyta manchananchiq.Chaqa wañuyta manchashpaqam,*

qanchiq. 16Allibmi Jisukristuqa manashamurqanchu kay munduman,nata yanapaqqa.qanqa noqaykuna *Abrajamba karuwillkangunata yanapawaq. 17Chaymiancha nisisaryu karqan, Jisukristu tukuyimapi runa masingunashina kanambaq,Dyuspa ñawpambi faburninchiqtarimanambaq. Chaymi noqanchiqshinakashpa, ancha allin llakipawaqninchiqmas kamachikuq kurashina kashpa, suqufrindashqa animalshina wañurqan,

nanchiq. 18Chayshina Jisukristukwirpuyuq runa kaptinmi, dyablu anchamunashpa uchata rurachiytapis, manaatirqanchu. Piru Jisukristutam anchapadisichirqan. Chaymi Jisukristuqaancha allita yach an: Dyablum anchamunan runakunata tyintayta, nishpa.Chaymi Jisukristuqa ancha allita atinyanapawayninchiqta, uchata amarurananchiq.

Muysismandaqam Jisukristu masta balin

3 1Kristupi kriyiq masitakuna, TaytaDyusmi qamkunatapis akrashushqa,

paypa wambranguna kanaykillapa.Chayri allita yuyayllapa SiñurninchiqJisukristupaq. Chaqa Taytan Dyusmipaytaqa kach amurqan, rrimplasunrimanambaq, mas kamachikuqkuranchiq kanambaq. 2Jisukristuqamchay unay *Muysisshina Tayta Dyustaancha allita kasurqan. Manchu Dyuspaakrashqan *nasyunnin *isrraylinukunataMuysisqa allita yanaparqan.llam Jisukristupis Dyuspi yumbaykriyiqkunata allita yanapawanchiq.

3-4Piru Muysismandaqam Jisukristumasta balin. Chaqa suq wasita ruraqmichay wasimandaqa masta balin,¿manachu? Kanan Dyuspi yumbay

2 3

503

i 3.11 [Salmo 95.7-11] j 3.15 [Salmo 95.7-8]

kriyiqkunaqam suq atun wasishinakanchiqllapa. Piru chay wasita ruraqqamyumbayninchiqmanda masta balin.Chayshinallam Tayta Dyuspis yumbaykusaskunata rurashqanrayku,manda masta balin. 5Kanan MuysisqamTayta Dyuspa allin yanapakuqnin kashpa,yumbay llaqta masin isrraylinukunataancha allita yach achirqan: “Achkawatakuna pasaptinmi, Tayta Dyusqakayshina rin niwaqninchiq”, nishpa. Chaqachay isrraylinukunam Dyuspa wasinshinakarqanllapa. 6Piru Jisukristuqam, TaytaDyuspa ancha allin Churin kashpa,

llapa. Chaymi kushikushpa, mana shaykuqpaypi yuyakushpaqa, paypa wasinshinanakanchiqllapa.

Tayta Dyusmi paypi kriyiqkunata rinsamachiwaqninchiq suq shumaq lugarpi

7Chayri Tayta Dyuspa wasinshinakashpaqa, payta kasushunllapa. Chaqa*Dyuspa Santu Librumbim *SantuIspiritun kayshina niwanchiqllapa:

Tayta Dyus nishqanda kananuyashpaqar,

8-9 ama rumi shunqoyuq kashpa, amadisprisyayllapachu. Amar chay

pachu. Chaqa paykunaqamchuncha lugarkunapi kashpa,mana munashpa kasuyta, Dyustamalliparqanllapa, yach ananllapa:¿Imatam rin ruraq? nishpa.

Chaymi Tayta Dyusqa nirqan: “40

papismi, mana munarqanllapachukasuwayta.

10 Chaymi paykunawan piñakushpa,nirqay: ‘Paykunaqam shunqombidisprisyawashpa,pachu kasuwayta’, nishpa.

11 Chaymi paykunawan piñakushpa,jurashpa, nirqay: ‘Paykunaqammana nunka rinllapachu yaykuq

,nishpa.i

12Chayri kriyiq masitakuna, amamana kriyiq rumi shunqoyuqqakayllapachu. Ashwanri kwidakayllapa,Tayta Dyus kawsaqmanda amaakrakanaykillapa. 13Chayri tukuy

nakuy, Dyusta allita kasunaykillapawañunaykikaman, ichu Jisukristushamunan diyakaman. Kwidawkish,dyabluqa ingañashungiman, uchakunatarurashpa, Dyusta kuntranaykillapa.14Piru Jisukristupi kriyishqanchiqdiyamandapacha mana shaykuq paypiyuyakushpa wañunanchiq diyakaman,paypa kumpañirunguna kanchiqllapa.

15Chaymi Dyuspa Santu Librumbiniwanchiqllapa:

Dyus nishqanda kananqa uyashpar,allita kasuyllapa. Amar rumishunqoyuqkunaqa kayllapachu,

nashinaqa, nishpa.j16Mayá, ¿pikunam Dyus nishqandayach ashpa, mana munarqanllapachukasuytaqa? *Ijiptu nasyunmanda Muysissurqoshqan runakuna, warmikunammana munarqanchu kasuyta. 17

wanmi Tayta Dyusqa 40 watas tukuytaancha piñakurqanqa? Piñakurqanqamchay Ijiptu nasyunmanda Muysissurqoshqan uchata ruraqkunawan.Chaymi paykunaqa chay chunchalugarkunapi wañurqanllapa. 18

natam Tayta Dyusqa jurashpa, nirqan:“Manam ringillapachu yaykuq samanalugarniymanqa”, nishpaqa?naqam nirqan chay mana munaqkasuqkunata. 19Chaqa paykunaqam

3

504

k 4.3 [Salmo 95.11] l 4.4 [Génesis 2.2] m 4.5 [Salmo 95.11] n 4.7 [Salmo 95.7-8]

Dyuspi mana kriyishpa,

taqa.

4 1

nata ufrisiwashqa kanchiq, chaysamana lugarninman yaykunanchiqpaq,paywan kushikushpa kawsananchiq.Chayshina ufrisiwaptinchiqqar, allitakwidakashunllapa, paymanda amaakrakananchiq. 2Chaqa chay unayrunakunatashinam Tayta Dyusqayumbay noqanchiqtapis ufrisiwanchiq,uchanchiqmanda washawananchiq. Piruchay unay runakunaqam Dyusnishqanda yach ashpapis, paypiqa manayuyakurqanllapachu. Chaymi manaatirqanllapachu yaykuyta Dyuspasamana lugarninmanqa. 3Chaqa TaytaDyusmi *Santu Librumbi nirqan:

Ancha piñakushpa, jurashpam, chaymana munaq kasuwaqkunataqanirqay: “Manam ringillapachuyaykuq samana lugarniyman”,nishpa.k

Piru noqanchiqkuna Jisukristupi alliptakriyishpaqam, Tayta Dyuspa samanalugarninman rinchiqllapa yaykuq. ChaqaTayta Dyus yumbay rurashqangunaqamallichaduna kashqa, kaymunduta rurashqandiyamandapacha. 4Chaymi Dyuspa SantuLibrumbi *samana diyapaq nin:

Tayta Dyusmi sayis diyaspi tukuyimata rurashpa, *siptimudiyapiqa samarqanna. (Mananamsigirqanchu mushuq kusaskunatarurashpaqa), nishpa.l

5

biqa nin:Chaymana kriyiqkunaqammana

manqa, nishpa.m6Tayta Dyusmi munan, samanalugarninman suqkuna yaykunanllapa.

Piru chay unay runakunaqam TaytaDyus ufrisishqanda yach ashpapis, manakasurqanllapachu paytaqa. Chaymimana atirqanllapachu chay samanalugarninman yaykuytaqa. 7Chaymipaykuna mana yaykuptinllapaqa, TaytaDyusqa suq bwiltata ufrisirishqarunakunata samachiyta: “Kananriuyawayllapa”, nishpa. Chaymi achkawatakuna pasaptin, unay gubyirnu*Dabidtapis kayshina iskibrichirqan:

Kananqar Tayta Dyus nishqandauyashpa, ama rumi shunqoyuqqakayllapachu, nishpa.n

8Chaymi yach anchiq: Chay unaykamachikuq *Juswita sigiqkunamDyuspa samana lugarninman manayaykurqanllapachu, nishpa. Chaqayaykuptinllapaqam, Tayta Dyusqa suqtyimpumanda Dabidtaqa manaiskibrichinandachu, Dyuspa samanalugarninman yaykunanllapaqa.9Chayshina suq bwiltata ufrisiptinmi,yach anchiqllapa: Dyuspi kriyishpam,atinchiqllapa yaykuyta samanalugarninman, nishpa. 10Chaqa TaytaDyusqam tukuy imata rurashpaqa,kushikushpa samarqan. Chayshinallamruna, warmi, Tayta Dyuspi allitayuyakushpaqa, atinna samayta.11Chayri atishqanchiqta rurashun,Dyuspi allita yuyakushpa,llapa, ama kusasnashpachu chay unaymana kriyiqkunashinaqa.

12Chaqa Tayta Dyus nishqanqamkawsaq. Chaymi ancha pudirniyuqkashpa, ancha allita intyindichiwanchiq:Shunqoykipim kayshina yuyaykangi;kaykunatam munaykangi, nishpa.Manchu suq *atun kuchillu ishkandinlun ancha allita ludu kaptinqa, daskuchuwanchiq. Chaqa yaykunmiñudunchiqkunaman,

3 4

505

o 5.5 [Salmo 2.7] p 5.6 [Salmo 110.4]

naman ch ayashtin. Piru Dyus

chiqman, almanchiqman, *chiqman ch ayashtin. 13Chaqa TaytaDyusqam tukuy imata rurashqa.Yumbaytam allita riqsin. Chaymipaymandaqa mana nimatapisatinchiqchu pakakuyta. Kanan paytammanyaqlla rinchiqllapa diklaraq alli,mana alli rurashqanchiqpaq.

Jisukristum ancha allin kuranchiq14Tayta Dyuspa Churin Jisukristu

wañushqanmanda kawsamushpam, maskamachikuq kuranchiq kashpa,syiluman yaykurqan, Tayta Dyuswantiyanambaq.chiqpi kriyishpa, pay munashqandamana shaykuq rurashpa,llapa. 15*Dyabluqam ancha munarqanuchata rurachiyta Jisukristutanoqanchiqtashina. Piru payqam mananima uchata rurarqanchu. Chayshinamallipadu kashpam, ancha allitayach an: Chay runakuna, warmikunamancha dibilkuna, nishpa. Chaymi payqa,mas kamachikuq kuranchiq kashpa,

chiq. 16Chayri ama nimatapismanchashpachu, Dyuspi mastayuyakushpa, payman mañakushunllapa.Chaqa payqam ancha allin. Anchakuyawanchiq.chiq,ninchiq.

5 1Tayta Dyusqam *isrraylinukurakunamanda suqtalla akran,

mas kamachikuq kura kanambaq. Chaykuram Dyusman mañakun runamasingunapaq. Apanmi Dyuspa *pataaltarninman chay runakunapa achkalaya ufrindangunata, rrigalungunatawakin animalningunatapis. Chay

animalkunata wanchishpam, Dyuspapata altarnimbi rupachin, Tayta Dyuschay kurapa runa masingunatauchangunamanda pirdunanambaq.2Chay kuraqam suq runalla kashpa,Dyus tukuy ima nishqandaqa manakasunchu. Chaymi chay mana yach aq

llapa, payqa atin llakipayta. 3Chaqapaypismi suq uchayuq. Chaymi TaytaDyuspa pata altarninman suq animaltaapashpa wanchin, Tayta Dyus chay

nambaq.nata wanchin, runa masingunatapisTayta Dyus pirdunanambaq.

4Tayta Dyusllam suq runata atinnumbrayta, mas kamachikuq kurakanambaq. Suq runa kikinllaqam manaatinchu numbrakayta. Puntatam Dyusqachay unay *Arunda akrarqan.nallam yumbay kamachikuq kurakunataakrashqa. 5Chayshinam Jisukristukikimbis mana numbrakarqanchu, maskamachikuq kura kanambaqqa.Ashwanmi Tayta Dyus paytaqanumbrarqan, kamachikuq kurakanambaqqa. Chaymi *Dyusqa SantuLibrumbi Churinda kayshina nin:

Qamqam Churiy kangi. Chaqanoqam mirashushqa kani,nishpa.o

6Suq partipipismi kayshina Churindanin:

Qamqam tukuy tyimpupaq kurakangi, chay unay kura *dikshina, nishpa.p

7Manchu Jisukristu kay pachapikawsashpaqa, ancha jwirtitamañakushpa, waqashpa, Tayta Dyustarrugarqan, ama wañunambaq. ChaqaTayta Dyusqam ancha pudirniyuqkashpa, atinanda washayta. Kanan

4 5

506

Jisukristu ancha kasukuq kaptinmi,Tayta Dyusqa payta uyashpa, anchayanaparqan, tukuy imata ñakashpapis,agwantanambaq. 8Chayshina Jisukristu,Dyuspa Churin kashpapismi, kaypachaman shamushpa padisishpa, mastayach akurqan Taytanda kasuyta.9Chayshina allita kasushpaqam, payta

kunamanda pirdunawayninchiqta,

llapa. 10Chaymi Tayta Dyusqa paytanumbrarqan, mana wañuq maskamachikuq kuranchiq kanambaq, chayunay kura Milkisidik kashqanshina.

Kwidawkish akrakanchiqman Dyusmanda11

pata Jisukristupaq.killapa yach akuytam, mana atinichuqamkunata allita intyindichishuyta.12Chaqa qamkuna unaymandapachaJisukristupi kriyishpam,kita, suqkunatana yach achinayki. Pirumastaraq munangillapa, suq kutindaqamkunata yach achishurinay DyuspaSantu Librunmanda chay mana trabajuspartikunatalla. Chaymi chay itiñuñuykaq manaraq mikuqshinakangillapa. 13Kanan chay itisitushinakashpaqam, manaraq allitachuintyindingillapa: Dyusmi munankayshina kawsananchiq, nishpaqa.14Piru yach ayniyuqkuna kashpaqam,Dyuspa Santu Librunda ancha allitaatingimanllapa intyindiyta,yach anaykillapa: Imam alli, imammana allichu, nishpa.

6 1Jisukristupa mana trabajuspalabrangunata yach akushpaqar,

chay mas trabajus palabrangunatapisyach akushunllapa, yach ayniyuqmayurkunashina kananchiqllapa.Amanar chay puntayach akushqanchiqtallaqa kutin kutin

yach akurishunchu: Kayshinaruchanchiqkunata dijashpa, Dyuspikriyishun, washadu kananchiq, amachingananchiq, nishpa. (Chaqawashadunam kanchiqllapa. Mananamnisisaryuchu yach akurinanchiqwashakaytaqa.) 2Yach akushqapismikanchiqllapa: Kayshinam kriyiqmasinchiqkunata shutichinchiq ichupaykunapa umanman makinchiqkunatakayshina ruranchiq, paykunapaqDyusman mañakunanchiq nishpa.Yach akushqanam kanchiqpis:kunam rin kawsamuq. Tayta Dyusmi rinjusgaq yumbay runakunata,nata, tukuy tyimpu kawsananllapa ichuchingananllapa, nishpa. 3Chayri Dyuspa

tana yach akushunllapa, Tayta Dyusyanapawaptinchiq.

4Piru wakinguna Jisukristumandaakrakaptinqam, ancha trabajus washadukanambaqllapa. Chaqa puntatamDyusmanda tukuy imatach askirqanllapa. Paymanda shumaqduktrinanda yach akushpam,shina purirqanllapa. ChaymiDyusmanda suq shumaq rrigalutashinach askirqanllapa.wanmi Dyuspa *Santu Ispiritundach askirqanllapa. 5Dyus nishqanda allitauyashpam, intyindirqanllapa: Anchamishki mikunashinam, nishpa.Paykunaqam yach akurqambis:Siñurninchiqmi ancha pudirniyuqkashpa, suq bidapi shumaqta rinkamachiwaqninchiq, nishpa.6Chayshina yumbay chay shumaqkaqkunata yach ashpapismi,manda akrakashqallapa. Mananammunanllapachu paypi kriyiytaqa.Chayshina Dyuspa Churindadisprisyashpaqam,manda kruspi klabaykanmanshina.Yumbaypa ñawpambim payta

5 6

507

asipaykanmanshina. Chaymi mananapipis paykunataqa atinchuyach achiriyta,llapaqa. 7-8Chay layakunaqam manabaliq allpashina. Tayta Dyus shumaqtatamyachiptimbismi, chay mana baliqallpapiqa kashakuna, mana baliqqewakunalla wiñan, ¿manachu?

kunaqa.taqa kundinashpa, rin rupachiq. Pirusuqkunaqam ancha allin allpashina.Chaqa tamya nuyuchiptinmi, chayallpapiqa ancha allin tarpudukunawiñan. Chaymi Tayta Dyusqa chay layakriyiqkunataqa ancha rin yanapaq.

Tayta Dyusmi tukuy imaufrisiwashqanchiqta rin kumpliq

9Kuyashqay kriyiq masitakuna,

papismi, qamkunapaq yach anillapa:Jisukristupim allita kriyingillapa.Chaymi Tayta Dyusqa washashushpa,ancha rin yanapashuqllapa, nishpa.10Qamkunaqam Dyusta kuyashpa,kriyiq masinchiqkunata yanapashqakangi. Kanangamanmi paykunataqayanapaykangillapa. Chaymi TaytaDyusqa ancha allin kashpa, mana nunkarinchu qonqashuqllapa. 11Piru anchammunani, yumbay qamkuna Dyuspaqtrabajanayki wañunayki diyakaman.Chayshina kawsashpaqam, atingillapayach ayta: Tayta Dyusmi rin kumpliqtukuy ima ufrisiwashqanda, nishpa.12Piru manam munanichu qellakunapaqtikrakanaykiqa. Ashwanri allin kriyiqmasinchiqkunashina Dyusta manashaykuq kasuyllapa, paykunashinach askinaykillapa Dyus tukuy imaufrisishushqanda.

13

chiq *Abrajanda jurashpa, ufrisirqanyanapanambaq. Kanan mana ni pipis

mas baliq kaptinmi, Dyusqa kikinshutinwan chayshina jurarqan.14Chaymi Abrajandaqa kayshinaufrisirqan:shuq, ancha achka karu willkayuqkanaykipaq”, nishpa. 15Chayshina TaytaDyus niptinmi, Abrajanqa manashaykuq shuyarqan chay ufrisishqanda.Chaymi Tayta Dyusqa yumbaynishqanda kumplishpa, ancha allitayanaparqan. 16Chaqa runakuna imapaqjurashpaqam, suq mas baliqpa shutimbijurashpa nin: “Tayta Dyuspañawpambim jurayki yach anayki:Manam llullakuykanichu”, nishpa.Chayshina niptinraqmi, uyaqkunaqakriyinqa, ama masta anyanakunambaq.17Chayshinallam Tayta DyuspisAbrajamba karu willkangunata anchamunarqan allita intyindichiyta: Yumbaychay ufrisishushqaytam rini kumpliq,nishpa. Chaymi jurarqan kikinshutinwan, yumbay chay ufrisishqandakumplinambaq. 18Chayshinamnoqanchiqkunapis allita yach anchiq:Tayta Dyusmi mana nimatallullakunchu, nishpa. Chaymi jurashpaimapaqpis, chay ufrisiwaptinchiq anchaallita rin kumpliq. Chaymi kushikushpa,mana nimatapis manchashpachu,kawsanchiqllapa.

19Manchu *taqa llashaq rumikunata waskakunawanwatanllapa sujitanambaq, wayra amasuq laduman apanambaq.llam Jisukristupi allipta kriyiptinchiqqa,payqa ancha yanapawanchiq, ama pipis

chiqta. Chaqa Dyuspa kamachikunan*llapa. 20Jisukristuqam chay santutrunupa kwartunman yaykurqan,faburninchiqta rimanambaq.Chayshinam payqa noqanchiqkunapamas kamachikuq kuranchiq tukuy

6

508

q 7.1 [Génesis 14.18-20]

tyimpupaq rin kaq. Paypa kargunqammana nunka rinchu ushyakaq. *dikpa kargunshinam rin kaq.

Jisukristum unay kura Milkisidikshina

7 1Unay tyimpupi chay *MilkisidikmiSalim llaqtapa gubyirnun karqan.q

Paymi Tayta Dyuspa kurambis karqan.(Chay tyimpupim wakin llaqtakunapagubyirnunguna suldadundin shamushpa,*Abrajamba subrinun *Luttaayllundinda piskashpa, aparqanllapa.)

nawan sigishpa, chay gubyirnukunatabinsishpa, achka kusasningunataqoch irqan. Chaymandaqam chay Salimllaqtata pasaykaptinna, chay kuraMilkisidikqa lluqshishpa, Abrajandatingushpa, Tayta Dyusman mañakurqan,Abrajanda yanapanambaq. 2ChaymiAbrajanqa chay qochmanda kada dyis partimanda, suqpartita akrashpa, *dyismunda qorqanchay kura Milkisidikta. Chay shutiMilkisidikmi rimaynimbiqa munan niyta“Allin kamachikuq”, nishpa. ChaySalimqam rimaynimbiqa munan niyta:“Shumaqta kawsaq”, nishpa. Chaymi

dikqa” munan niyta:kunapa allin kamachikuqnin”, nishpa.3Manam ni pipis yach anchiqchu:Pikunam karqan chay Milkisidikpataytan, maman, agwilunguna, nishpaqa.Chaqa *Dyuspa Santu Librumbiqammana ni suq partipi Milkisidiknasishqambaq ni wañushqambaqniwanchiqchu. Chaymi yuyachiwanchiqTayta Dyuspa Churin Jisukristupaq.Chaqa Jisukristupa kura kargumbismimana nunka rinchu ushyakaq.

4Ancha yuyashunllapa:dikmi ancha baliq kamachikuq karqan

maski Abrajanmanda, nishpa. Chaqachay ancha baliq agwilunchiqAbrajanmi chay qoch ishqanmandadyismunda qorqan chay Milkisidikta.5(Achka watakunamandam chayAbrajamba willkamba churin *Libinasirqan. Chaymandaqam mas achkawatakunamanda) *nata qoshpa, kamachirqan: “ChayLibipa churingunamanda,manda, karu willkangunamandakurakunata numbrayllapa”, nishpa.Nirqambismi: “Chay kurakunaqamdirichuyuq kanqa, yumbay llaqtamasingunamanda, dyismungunatach askinanllapa”, nishpa. Chaymi chayllaqta masinguna Abrajamba karuwillkanguna kashpapis,nata dyismunda qonllapa.

6Piru chay kura Milkisidikmi manaLibipa miraynin kashpapis, yumbaykurakunamanda mas baliq karqan.

mandam *dyismunda ch askirqan.Kanan Tayta Dyus Abrajanda ufrisishqakaptimbis ancha yanapanambaqmi,chay Milkisidikqa Dyusmanmañakurqan, Abrajanda bindisinambaq.7Chaymi allita yach anchiqllapa:Milkisidikmi Abrajanmandaqa mas baliqkarqan, nishpa. Chaqa mayqan masbaliq runaqam Dyusman mañakun,suqkunata bindisinambaq. 8Libipa karuwillkanguna, wañuq kurakunallakashpapismi, noqanchiqkunamanda dyiskusasninchiqmanda suqta ch askinllapa.Piru Dyuspa Santu Librumbim chaykura Milkisidikpaq niwanchiqllapa:“Chay dyismuta ch askiq Milkisidikqammana ushyakashpachu, kawsanraq”,nishpa. 9-10Chaymi yach anchiqllapa:Chay Milkisidikmi chay Abrajanmandayumbay mirayninmanda mas baliq.

6 7

509

r 7.17 [Salmo 110.4] s 7.21 [Salmo 110.4]

Chay punta *dapis mas baliqqa, nishpa. Chaqa chayLibiqam Abrajamba churimba willkankashpa, chay Abrajanmanda minusbaliq karqan. [Nuta: Chaymi yach anchiq: Jisukristu Milkisidikshina kashpam, yumbay chay suq kurakunamanda masta balin, nishpa.]

11Manchu chay punta kura *ArunqaLibipa karu willkan karqan.

kuqninguna chay Arumba churinguna,willkanguna,llapa. Paykunaqam Dyuspa liyningunatayachnukunata. Piru manam atirqanllapachurunakunapa uchangunata pirdunaytaqa.Chaymi Tayta Dyusqa kach amurqansuq laya mas baliq kurata. Payqammana nunka wañunchu. Ashwan chaykuraqam Milkisidik kura laya. 12

shina suq laya kuranchiq shamuptinmi,Taytanchiq Dyusqa suq laya liytarurarqan. 13Chay punta liykunaqamkamachikurqan, yumbay kurakunaLibipa karu willkanmandalla kanambaq.Piru mushuq liywanqam, Tayta DyusqaChurin Jisukristuta numbrashqa, manaLibipa karu willkan kaptimbis, anchabaliq kuranchiq kanambaq. 14Chaqaallitam yach anchiqllapa: SiñurninchiqJisukristum *Judapa karu willkan,nishpa. Piru *Muysispa liyningunaqammana nirqanchu: “Kurakunam Judapakaru willkanmanda rin kaq”, nishpaqa.

15Chayraykum allita yach anchiqllapa:Jisukristum chay Milkisidikshina suqlaya kura, nishpa. 16

taqam numbrarqanllapa, Libipa karuwillkan kashqanllaparayku. PiruJisukristum numbradu karqan,kuranchiq kanambaq, ancha pudirniyuqmana nunka wañuq kashqanrayku.

17Chaymi Tayta Dyusqa Santu LibrumbiChurin Jisukristuta kayshina nin:

Tukuy tyimpupaqmi ancha baliqkamachikuq kura kangi, chaykamachikuq kura Milkisidikshina,nishpa.r

18Chay punta liykunaqam manaatirqanchu washawayninchiqta, manapudirniyuq kashqanrayku. ChaymiDyusqa chingachirqan chay puntaliykunataqa. 19Chaqa Muysispa

qanchu, allita kumplinambaq Dyusmunashqandaqa. Piru kananqamJisukristu atin washawayninchiqta,Tayta Dyuswan kawsananchiqllapa.

20Tayta Dyusmi jurashpa niwashqakanchiqllapa: “Churiy Jisukristumkamachikuq kuraykillapa”, nishpa.21Manam jurarqanchu: “Libipa karuwillkangunallam kurakuna rin kaq”,nishpaqa. Piru Tayta Dyusqam jurashpa,kuranchiq Jisukristuta librumbikayshina nirqan:

Noqaqam jurashpa mana nunkakambyakashpachu, niyki:“Qamqam tukuy tyimpu kuraringi kaq,dikshina”, nishpa.s

22Chaymi Jisukristu noqanchiqkunatasigurawaqninchiq niwanchiq: “TaytaDyusmi chay punta *tratunmanda suqmas allin tratuta qamkunawanrurashqa”, nishpa. 23Chaqa chay unaykurakunaqam wañurqanllapa. Chaymisuqta suqta numbrarqanllapa, chaywañushqa kurapa rrimplasunkanambaq. Chayshina wañuq kurakunakashpam, mana atirqanllapachu sigiytakamachikushpaqa. 24Piru Jisukristumanana nunka wañuq kashpam, kurakargundaqa mana qonchu suqtaqa.25Chaymi noqanchiqkuna paypi

7

510

t 8.5 [Éxodo 25.40]

kriyiptinchiqqa, washawaqninchiq,alliyachiwanchiq Taytan Dyuswan,

llapa. Chaqa mana nunka wañuqkashpam, tukuy tyimpu Tayta Dyustamana shaykuq rrugaykan,nata yanapawananchiq.

26Chayshina kashpam, Jisukristuqaancha allin mas kamachikuq kuranchiq.Chaqa payqam ancha allin, ancha*santu. Manam nima uchayuqchu.Chaymi Tayta Dyusqa syilumanaparqan, paywan kawsanambaq.

nawanqa. 27Chaymi Jisukristuqa mana

nachu. Chaqa paykunaqam tukuy diyaachka animalkunata wanchishpa,qorqanllapa Tayta Dyusta, paykuna

nambaq. Chaymandaqam chay wakinanimalkunataqa wanchishpa, Dyustaqorqanllapa, llaqta masingunatapispirdunanambaq. Piru Jisukristuqam suqkutindalla kruspi wañurqan, pay kikinufrindanchiq kanambaq, Tayta Dyustukuy tyimpupaq pirdunawananchiq.28

kurqan, Libipa karu willkanguna maskamachikuq kurakuna kanambaq, manajustu kaptinllapapis.daqam Tayta Dyusqa jurashpa,Churinda nirqan: “Qamqam maskamachikuq kura kangi, mana nunkanima uchayuq kashqaykirayku.nallam tukuy tyimpupaq mana nimauchayuqchu ringi kaq”, nishpa.

Jisukristum mushuq tratuta rurashqanoqanchiqkunawan

8 1Allita uyawayllapa. Yumbay chaynishushqaymandaqam kay partisitu

mas alli yach anaykillapa: Chay mas

kamachikuq kuranchiq Jisukristumsyilupi Tayta Dyuspa *allin ladumbitiyashpa,napaq. 2Chayshinam Dyuspa *AnchaSantisimu Kwartumbi Jisukristuqakamachikuq *isrraylinu kurashinatrabajaykan. Chay lijitimu AnchaSantisimu Kwartutaqam Tayta Dyuskikin syilupi rurashqa.nachu rurashqaqa.

3

natam numbranllapa, wanchishqaanimalkunata, suq laya ufrindakunataDyusta qonanllapa. Chayshinam TaytaDyusqa mas kamachikuq kuranchiqJisukristutapis ubligarqan, suq ufrindataqonambaq. [Nuta: Chayraykum Jisukristuintrigakarqan wañunambaq.] 4KananJisukristuqam mana chay *Libipa karuwillkanchu karqan. Chaymi kaymundupi kashparaq, mana balinmanchu*Dyuspa adurana wasimbi kuranchiqkanambaqqa. Chaqa chay Libipa karuwillkan kurakunaqam kanraqkanangaman, *Muysispa liyningunatakasushpa, ufrindakunata qonanllapa.[Nuta: Dyuspa Santu Librunda iskibrishqantyimpupiqam karqanraq Libipa karu willkanmanda kurakuna. Chaymi kay birsikulupi nin “kanangaman kan kurakuna”, nishpa. Piru masdi 1900 watakuna tukuynam chay laya kurakunaqam manana kashqachu.]5Piru syilupim kan Dyuspa mas lijitimuadurana wasin, mas lijitimu kurambis.Chaqa kay pachapi chay atun*karpamanda adurana wasiqam suqdibujushinalla kashpa,llapa: Syilupim kay laya wasi kan,nishpa. Chaymi Tayta Dyusqa chay*Sinayi urqqopi Muysista rikachirqansuq mwistrata,shina ruranambaq.t 6Piru mushuqkuranchiq Jisukristum mas allita

7 8

511

u 8.12 [Jeremías 31.31-34]

manda. Chaqa abugadunchiq kashpam,mas shumaqta ufrisiwaqninchiq, masallin tratuta Dyuswan,nawan rurashqa.

7Chay punta *tratu tukuy imapi anchaallin kaptinqam, mana suq mushuqtratutaqa ruranandachu. 8Piru chayunay agwilunchiqkunaqam manakasurqanllapachu Dyus nishqandaqa.Chaymi paykunata uchayuqkunapaqriqsirqan. Chayraykum *Santu Librumbinirqan:

Suq tyimpupim noqaqa *Isrrayilpakaru willkangunawan, *Judapakaru willkangunawan suqmushuq tratuta rini ruraq.

9 Chay mushuq tratuta paykunawanrurashpaqam, manana rinichururaq chay punta tratutashinaqa.

nata *Ijiptu *nasyunmandasurqoshpam, chay puntatratutaqa rurarqay. Piru chay

pachu. Chayraykum paykunataqa

kurqani.10 Chaymi suq mushuq tratuta rini

nawan. Suq diyam yuyaynimbiliyniykunata rini ruraq.llapapi rini yanapaq,

llapa. Chaymi paykunapaDyusnin rini kaq. Paykunaqamwambraykuna rinllapa kaq.

11 Chay tyimpupim takshakuna,atungunapis shunqonllapapirinllapa riqsiwaq. Chaymi mananisisaryuchu kanqa, ni llaqtamasingunata ni ayllungunatayach achinanllapa: “Tayta

Dyustar riqsiy”, nishpaqa. Chaqayumbaymi allita rinllapariqsiwaq.

12 Kanan uchangunata pirdunashpam,chay mana alli rurashqangunatamanana nimatapis rinichu yuyaq,nishpa.u

13Tayta Dyusmi nirqan: “Suq mushuq*tratutam rini ruraq” nishpa, chaypunta tratuta mana baliqpaqnariqsishqanrayku. Chaymi chay puntatratuqa dasna rin ushyakaq.

Kay pachapi Dyuspa adurana wasinqamsyilupi kaq wasinshina karqan

9 1Tayta Dyusmi unay tyimpupi chaypunta *tratuta rurashpa

kamachirqan, pay munashqanshinachay *karpamanda adurana wasipiadurananllapa. 2Kanan chay aduranawasinqam ishkay kwartuyuq karqan.Chay ishkay kwartukunaqam suqkurtinawan akradu karqan. Chay puntakwartupiqam suq kandiliru syitirikrayuq karqan. Chay kwartupiqam suqmesapis karqan.biqam Dyusta qoshqan *ufrindatandakuna karqan. Chay puntakwartuqam “*Santu Kwartu” shutiq.

3Chay kwartupa kurtinamba ukuladumbim suq kwartu karqan. Chaykwartuqam shutiq: “*Ancha SantisimuKwartu”, nishpa. 4Chay kwartupakurtinamba ladumbim suq taksha *pataaltar *uruwan llutadu karqan. Chaypimrupachiqllapa *insinsyuta. Chaykwartupim Dyuspa *Santu Kajunninkarqan. Chay kajumba sawan ukunmiuruwan llutadu karqan. Chay kajumbaukumbim suq jarra urumanda karqan.

qanllapa Dyus kach amushqan *manayamikunata. Chay kajumbiqam karqambis

8 9

512

chay punta kura *Arumba *mushqa burdunnin. Chay kajumbillamkarqambis chay ishkay *rumitablashina. Chaykunapim Dyuspa PuntaTratun iskibridu karqan. 5Chay kajumbakirpanamba sawambim karqanurumanda ishkay anjil alayuqkuna,yach ananchiqllapa: Chay AnchaSantisimu Kwartupim llipyaykaq TaytaDyus isrraylinukunata uchangunamandapirdunan, nishpa. Kanalitanqammanana kanchu lugar tukuy imapaqnishunayllapa. Chaymi chaykunapaqllaniykillapa.

6Chayshinam chay karpamanda

llapa, Dyusta adurananllapa. ChaySantu Kwartumanmi tukuy diya achkakurakuna yaykuqllapa, ufrindakunataapamushpa, Dyusta adurananllapa.7Piru Dyuspa chay Ancha SantisimuKwartunmanqam suq kutindalla kadawata chay mas kamachikuq *isrraylinukuralla yaykuq.baqqam aparqan suq animalpayawarninda. Chay yawar ufrindatamSantisimu Kwartuman apaq, Tayta Dyuschay kurata, llaqta masingunatapis

nambaq. Chay laya uchakunataqamrurashqallapa karqan, mana yach ashpa:¿Uchatachu ruraykani ichu mana?nishpa. 8Chay ishkay kwartukunapaqmiDyuspa *Santu Ispiritun kayshinayach achiwanchiq: Kurakunaqam chaySantu Kwartumanlla atirqanllapayaykuyta, nishpa. Piru manaraqmiatirqanllapachu yaykuyta chay AnchaSantisimu Kwartumanqa, suqkurtinawan arkadu kashqanrayku.9

syunshina kay tyimpupaqqa. Chaqaallitam yach achiwanchiq:kunata wanchishpa, yawarninda TaytaDyusta qoshpapismi, mana atinchiqchu

shunqonchiqta kambyayta, amauchayuq kananchiqllapaqa. 10Chayunay liykunaqam yach achiwanchiqsawa kwirpunchiqpaqlla. Chaqayach achiwanchiqmi: Imam allimikunanchiq, upyananchiq, imashinamayllakunanchiq, nishpa.naqam balirqan Tayta Dyus mushuq*tratunda ruranangamanlla.

11Piru Jisukristum shamushqana,ancha baliq mas kamachikuq kuranchiqkanambaq. Chaymandaqam syilumankutirishpa, *Dyuspa adurana wasinmanyaykushpa,chiq. Dyuspa chay wasin syilupikaqqam masta balin kay pachapi

daqa. 12Chayshinam Jisukristuqa kikinyawarninda ich ashpa, anaq syilupiDyuspa *Ancha Santisimu Kwartunmanyaykushpa, chay yawarninwanuchanchiqkunapaq pagarakurqan, tukuytyimpu paywan kawsananchiqllapa.Manam yaykurqanchu achka bwiltasta,chibukunapa, mishirukunapayawarninda apashpaqa. 13Kanan chaykurakunaqam turukunapa, chibukunapa

llapa ichu rupachishqa mishirukunapaush panda yakuwan taqllushpa,chaqchunllapa, sawa kwirpunlla limpyukanambaq. 14Piru chay achka layaufrindamandaqam Jisukristu rurashqanufrinda masta balin. Chaqa wañushpam,yawarninwan noqanchiqkunapaqpagarakurqan, amana uchayuqkananchiqllapa. Chaymi mana nunkaushyakaq *Santu Ispiritu yanapaptin,Jisukristu Tayta Dyusmanintrigakarqan, kruspi wañushpa, mananima uchayuq ufrinda kanambaq.Chayshina yawarninda ich ashpam,

washqa kanchiq, kawsaq Dyusninchiqtaallita sirbishpa kawsananchiq.

9

513

15Chayshina Jisukristu abugadunchiqkashpam, wañushpa, mushuq tratutarurashqa ufrisikushqanshina, Tayta

wananchiq, tukuy tyimpu paywankawsananchiqllapa.paqam,tapis uchangunamanda washarqan.16-17Manchu runakuna manaraqwañushpaqa, suq papilpi suq tratutaruran: “Kay kusasniykunam kayiskibrishqaykunapaq kidanqa”, nishpa.Piru manaraq wañuptinqam, manaraqbalinchu chay tratuqa. Wañuptinraqmibalin, kusasninguna suqkunapaqnakidanambaqqa. 18Chayshinallam chaypunta tratupis balirqan,napa yawarninda ich ashqanrayku.19

baqqa, *Muysisqa puntata Dyuspaliyningunata liyirqan yumbay llaqtamasin isrraylinukuna uyanambaq.Chaymandaqam mishirukunatachibukunata wanchishpa, yawarnindayakuwan taqllurqan. Chaymandaqamsuq qeritupi chupika millwatawangushpa, chay yawarwannuyuchishpa, *Dyuspa Santu Librunda,yumbay runata warmita chaqchurqan.20Chaymandaqam Muysisqa paykunatanirqan: “Kay yawarwanmi qamkunatachaqchuyki, intyindinaykillapa: TaytaDyuswan kay tratuta rurashpa, paynishqanda allita kumplishunllapa”,nishpa. 21Chayshinallam chay unay*karpamanda adurana wasipi manaraqaduraptinllapa, Muysisqa chay wasita,tukuy imandinda yawarwanchaqchurqan. 22Chaqa Tayta Dyusqamliynimbi kamachishqa karqan,

natapis yawarwan pichananllapa.Chayshina yawarta ich ashqanraykum,Dyusqa uchangunamanda pirdunan;manaqa manam pirdunanchu.

Jisukristum wañurqan, yumbayuchanchiqmanda pirdunawananchiq

23*Muysispa liyningunapim nirqan,chay *karpamanda adurana wasitatukuy imandinda animalkunapayawarninwan pichananllapa. Piru chaykarpamanda wasi kusasninwanqam

nalla karqan. Chaymi syilupi kaqkusaskunaqa munan, mas allin ufrindayawarwan pichadu kanambaq. 24KananJisukristuqam mana yaykurqanchu kaypachapi kaq adurana wasimanqa. Chaqachay wasitaqam runakunalla rurarqanDyuspa allip wasin syilupi kaqtashina.Ashwanmi Jisusqa rirqan syilupi kaqallip adurana wasiman, waqmanyaykushpa, Tayta Dyuspa ñawpambiancha rrugakunan noqanchiqkunapaq.25Chay isrraylinukunapa maskamachikuq kuranqam tukuy wata chay*Ancha Santisimu Kwartuman yaykun,animalpa yawarninda apashpa. Pirumanam nisisaryuchu karqan Jisukristukutin kutin wañunanqa, yumbayuchanchiqmanda pirdunawananchiqqa.26Chaqa Jisukristu tukuy watakurashina Dyuspa wasinmanyaykuykaptinqach i, achka kutinda

mandapacha. Piru payqam mana achkakutindaqa wañurqanchu. Ashwanmi kayultimu tyimpukunapi kay pachamanshamushpa, suq kutindalla kruspiwañushpa, pay kikin intrigakarqan,ancha baliq ufrinda kashpa, yumbayuchanchiqmanda pirdunawananchiq.

27Yumbay runakuna, warmikunaqamsuq kutindalla rinchiqllapa wañuq.Chayshina wañushpaqam, Tayta Dyuspañawpanman rinchiqllapa riq, payjusgawananchiq. 28ChayshinallamJisukristupis suq kutindalla wañurqan,achka runata, warmita yumbay

9

514

v 10.7 [Salmo 40.6-8]

uchanchiqmanda pirdunawananchiq.Chaymandaqam mushuqmanda rinkutimuq. Piru mananam rinchu kutimuquchanchiqmanda washawananchiqqa.Ashwanmi kutimunqaqa, payta yumbayshuyaqkunata syiluman apawananchiq.

10 1*Muysispa liyningunapismiJisukristupa llandunshinalla

kashpa, suq partitalla Dyuspaqqayach achiwanchiq.tachu. Chayraykum isrraylinukunallaqta masinchiq kutin kutin *Dyuspaadurana wasinman rishpa aduraq, tukuy

papis, mana atinllapachu yach ayta:Dyuspaqqam manana uchayuqchu kani,nishpaqa. 2Chaqa Muysispa liyningunaallipta yanapawaptinchiq amanauchayuq kananchiqqam, llaqtamasinchiq *isrraylinukunaqa mananakutin kutinqa chay animalkunatawanchinmanllapachu, ufrindandaqonambaqqa. Chaqa suq bwiltatallachay animalkunata wanchishpam,manana yuyanmanllapachu:raqmi kani, nishpaqa. Ashwanmimanana uchayuqchu kanmanllapa.3Piru chay ufrindangunawanqam manaatishqallapachu washakayta. Ashwanmichay animalkunata watan watanwanchishpaqa, uchangunata yuyashpa,yach anllapa: Uchayuqmi kani, nishpa.4Chaqa chibukunapa turukunapayawarninwanqam mana nunkaatinchiqchu washakayta yumbayuchanchiqmandaqa.

5Chaymi Jisukristu kay mundumanshamushpa, Tayta Dyusta kayshinanirqan:

Qamqam mana munangichu,runakuna animalkunatawanchishpa,llapaqa. Chaymi kwirpuyuqta

rurawashpa, kay pachamankach amuwashqa kangi.

6 Chaqa runakuna animalkunatawanchishpa, rupachishpa,qoshuptinllapa, uchangunatapirdunanaykiqam, manakushikungichu.

7 Chaymi niyki: “Taytitu Dyus, SantuLibruyki noqapaq nishqanshinamkayman shamushqa kani,munashqaykita ruranaypaq”,nishpa.v

8Chayri allita yuyashunllapa: PuntatamJisukristu Tayta Dyusta kayshinanirqan: “Chay runakuna animalkunatawanchishpa, rupachiptinllapa,nata pirdunanaykiqam,gichu”, nishpa. Muysispa liyninguna

bismi, Dyustaqa mana kushichinchu.9Chaymandaqam Jisukristu TaytaDyusta nirqan: “Kaymanmi shamushqakani, qam munashqaykishinaruranaypaq”, nishpa. Chaymiyach anchiq: Tayta Dyusqam manana

chiqqa. Ashwanmi Jisukristutakach amurqan, wañunambaq,uchanchiqkunamanda washawananchiq.10Chaymi Jisukristu, Tayta Dyusmunashqanda rurashpa, suq kutindallakruspi wañurqan, tukuy tyimpupaqwashawananchiq, amana uchayuqkananchiqllapa.

11Yumbay chay *naqam tukuy diya animalkunatawanchishpa, kutin kutin ufrindanllapa.Chayshina ufrindashpapismi, mana nunka

daqa. 12Piru Jisukristuqam suq kutindallawañurqan, runakunata, warmikunata

chiq. Chaymandaqam wañushqanmanda

9 10

515

w 10.16 [Jeremías 31.33] x 10.17 [Jeremías 31.34]

kawsamushpa, Tayta Dyuspa *allinladumbi tiyarqan. 13Chaymi kananqachaypi shuyakuykan, Tayta Dyus paytayumbay kuntraqkunata binsishpa,ch akingunapa waranman rurashpasarrunangaman. 14Chaqa Jisukristum suqkutindalla wañushpa, tukuy tyimpupaqpirdunawarqanchiq, amana uchatarurashpa kawsananchiqllapa. 15

llam Dyuspa *Santu Ispiritumbis SantuLibrumbi kayshina yach achiwanchiq:

16

kunata nirqan: Suq tyimpumandamnoqaqa karu willkaykikunawan suqmushuq *tratuta rurashpa,kamachikushqayta rini yuyachiqshunqonllapapi. Chayshinayuyachiptiymi,

qashina rin kidaq, nishpa.w17Chaymandaqam nirqambis:

Uchangunata pirdunashpam, manananunka rinichu yuyaq, nishpa.x

18

manda pirdunawashqa kaptinchiqmi,manana nisisaryuchu animalkunatawanchinanchiqqa.

Tayta Dyuspi masta kriyishunllapa19Chayrayku kriyiq masitakuna,

noqanchiqkunaqa amana manchashunchu.Ashwanmi kushikushpa, chay *AnchaSantisimu Kwartuman atinchiqnayaykuyta, Dyusta adurananchiqllapa.Chaqa Jisukristu kikinmi yawarnindaich ashpa, wañushpa, 20chay AnchaSantisimu Kwartumba kurtinandallikishpa, kich arqan, Tayta Dyuspañawpanman yaykunanchiqllapa.Chayshina wañushpam, suq mushuqñandashina rurarqan, Tayta Dyusmanch ayananchiqllapa. 21

tuqa mas kamachikuq kuranchiq kashpa,

kanchiq. 22Chayri uchanchiqkunatadijashpa, limpyu shunqoyuq kashpa, TaytaDyuspi allita kriyishunllapa. Chaqapayqam shunqonchiqkunata mayllashqa,amana uchayuq kananchiqllapa, ashwanlimpyu yakuwan mayllakushqashinakashpa, payta adurananchiq. 23Chaqaallitam yuyakunchiqllapa: Tayta Dyusmitukuy ufrisiwashqanchiqta rin kumpliq,nishpa. Chayraykur Jisukristupi manashaykuq kriyishpa, 24allita yuyashunllapa,yanapanakushpa, kuyanakushpa, allitarurashpa, kawsananchiqllapa. 25Chayrimana shaykuq tandakashunllapa, Dyustapulla adurananchiq. Amar kashunllapachuchay mana tandakaqkunashinaqa. Chaqayach anchiqllapam: SiñurninchiqJisukristum utqana rin kutimuq, nishpa.

26Chaqa allip kaqta yach akushpa,chaymanda Jisukristumandaakrakashpa, yach aykashpa uchataruraptinchiqqam, manana kanchu pipiswashawananchiqqa. 27Chaymi chayakrakaqkunaqa shuyaykanllapa jwisyudiyapi chay manchaypaq ninapichingadu kanambaq Dyusta suqkuntraqkunawan. 28Mayqan runa ichuwarmi *Muysispa liyningunata manakasuptinllapa, ishkay ichu kimsatistigukuna payta shimbiptinllapaqam,juyiskunaqa mana llakipashpachu,kamachikunllapa wanchinanllapa.29Piru Tayta Dyusqam mas jwirtita rin

kunata.tupa ich ashqan yawarnindadisprisyashpa, Dyuspa Santu Ispiritunkuyawaqninchiqta musyaykanllapa.Manam munanllapachu ch askiytaDyuspa mushuq tratunda. Chaymipaykunaqa mana atinqallapachuwashakayta. 30Chaqa allitam

10

516

y 10.30 [Deuteronomio 32.35-36] z 10.38 [Habacuc 2.3-4] a 11.4 [Génesis 4.4]

yach anchiqllapa Tayta Dyus kayshinanishqanda:natam rini kastigaq”, nishpa.daqam nirqambis:natam noqalla rini jusgaq, allitachururashqa ichu mana”, nishpa.y 31¡Anchamanchaypaqmi,chiqpa makinman ishkinanchiqqa!

32Allitar yuyayllapa imashinamkarqan chay unay tyimpukunapi,Jisukristupi chayraq kriyiptikillapaqa.Chaqa ancha padisishpapismi,

qayki. 33Wakinnikitam musyashushpamaqashurqanllapa yumbaypañawpambi. Chayshina ruraptinllapam,wakinnikiqa chay padisiqkunawantandakarqaykillapa,llapa. 34Karsilpi kaqkunatapismillakipashpa, yanaparqaykillapa.Jisukristupi mana kriyiqkuna tukuyimaykikunata qoch ishuptimbismi,mana piñakushpachu, ashwankushikushpa, kawsarqaykillapa. Chaqayach arqaykillapa: Anaq syilupim TaytaDyus yumbay kusasninchiqmanda masallin mana ushyakaq kusaskunata rinqowaqninchiq, nishpa. 35

naqa ama disanimakaychu. ChaqaDyuspi mana shaykuq yuyakushpaqam,suq ancha shumaq primyuta ringillapach askiq. 36Chayri ama shaykushpachu,Dyus munashqanda rurashpa,llapa. Chayshina kawsaptikillapam,

chiqta rin qoshuqllapa. 37Chaqa*Dyuspa Santu Librumbim kayshinanin:

*pachu, ancha utqana rin shamuq.

38 Chayri allita ruraqkunaqa noqapikriyishpa, kawsanqallapa. Piru

tinqam,tuchu rini kaq, nishpa.z

39Piru noqanchiqkunaqam mana chayakrakaqshinachu kanchiq. Chaymi manarinchiqchu chingaq paykunashina.Ashwanmi Jisukristupi kriyishpa, tukuytyimpu rinchiqllapa kawsaq.

Tayta Dyuspi ancha yuyakushunllapa

11 1Tayta Dyuspi alliptakriyishpam, ancha allita

yuyakunchiqllapa:chiqtam rin kumpliq, nishpa. Chaqachay niwashqanchiqta manaraqrikashpapismi, allita yach anchiqllapa:Yumbaytam rin ruraq, nishpa.2Chayshina unay agwilunchiqkunaTayta Dyuspi allita yuyakuptinllapam,Dyusqa paykunapaq ancha kushikurqan.

3Noqanchiqpismi Tayta Dyuspikriyishpa, allita yach anchiqllapa:Payqam rimashpalla, kay pachata,syilutapis, tukuy imandinda rurarqan,nishpa. Chayshinallam Tayta Dyusqamana kashqanmanda tukuy imarikashqanchiqta rurarqan.

4Yuyashumbis chay (punta runa*Adamba churin) *Abilpi. PayqamTayta Dyuspi allita yuyakushpa,ninda wanchishpa, Dyusta qorqan.Chayshina ufrindaptinmi, TaytaDyustaqa ancha kushichirqan maskichay masan *Kayinmanda. ChaymiTayta Dyusqa ufrindanda shumaqtach askishpa, nirqan:qayta allita rurangi”, nishpa. Chayshinachay Abil wañushqa kaptimbismi, suq

napaq, payshina Dyuspi yuyakushpa,kawsananchiqllapa.a

5Chay unay Inukpismi Tayta Dyuspiancha allita yuyakurqan. Chaymi manawañurqanchu. Ashwanmi Tayta Dyus

10 11

517

b 11.5 [Génesis 5.24] c 11.7 [Génesis 6.9-22] d 11.10 [Génesis 12.1-4 13.3,18]e 11.12 [Génesis 17.15-19 21.1-3]

syiluman aparqan, paywankawsanambaq. Chaymi manana pipiskay allpapiqa tarirqanchu. Chaqa*llapa: Tayta Dyus manaraq apaptinmi,chay Inukqa payta ancha kushichishpakawsarqan, nishpa.b 6Piru Tayta Dyuspimana yuyakushpaqam, mana pipisatinchiqchu paytaqa kushichiyta. ChaqaTayta Dyusta adurananchiqqam,puntata munan allita kriyinanchiq:Kanmi Dyus. Payman qemikaptiyqam,ancha rin yanapawaq, nishpa.

7Chay unay *Nuwipismi Tayta Dyuspiallita yuyakushpa kawsarqan. ChaymiDyus payta niptin, suq atun *wambuqwasita ruranambaqqa, manaraq nimatamyata rikashpapis, chay nishqanshinarurarqan. Chayshina rurashpaqam,warminda wambrangunata yakumandawasharqan.naqam ancha uchayuq kidarqanllapa,Dyusta,rayku. Chaymi yakuman seqashpa,ch uqashpa, limpu wañurqanllapa. PiruTayta Dyusmi Nuwita allin runapaqriqsirqan, paypi allita kriyishqanraykuc

8Chaymandaqam chay unay*Abrajambis Tayta Dyuspi allitayuyakurqan. Chaymi Tayta Dyus paytaniptin: “Suq shumaq *nasyundam riniqoshuq”, nishpaqa, chay Abrajanqallaqtanmanda lluqshirqan, chayufrisishqan nasyunman rinambaq. Manayach ashpa: ¿Maymanmi rini riq?nishpapismi, Dyuspi yuyakushpa rirqan.9Chaymandaqam Tayta Dyus nishqannasyunman ch ayashpaqa, Abrajanqachay nasyumbiqa furastirushinatiyarqan. Mana ch akrayuq kashpam,*karpamanda wasikunapi tiyarqan.Tayta Dyusqam wambran *Isakta,

willkan *Jakubutapis ufrisishqa karqan,chay nasyunda qonambaq. Pirupaykunapismi Dyuspi yuyakushpa,*llapa. 10Chaqa chay Abrajanqam anchayuyakurqan: Dyusmi suq allin

napaq. Chay llaqtaqam mana nunkarinchu ushyakaq, nishpa.d

11Chay Abrajamba warmin *SarapismiDyuspi ancha yuyakurqan. ChaymiTayta Dyus paytaqa niptin: “Ringimqeshyaq wambrituykita”, nishpaqa,kriyirqan. Mana ni suq wambrayuqkashpa, ancha byijitana kashpapismi,Dyusta allita kriyirqan: Rinmi kumpliqchay ufrisiwashqanda, nishpa. ChaymiTayta Dyus chay Sarata yanaparqan,wambrituyuq kanambaq. 12Chayshinachay Abrajan ancha byijitu kaptimbismi,warmin Saraqa wambran Isaktaqeshyarqan. Chaymandaqam chaywambran Isakpa karu willkangunaancha achkayarqanllapa,shina ichu *mar yakupa manyambiaqokunashina. Chaymi kananqa manana

taqa.e13

naqam chay ufrisishqan nasyundaqamanaraq chllapa. Piru wañunan diyakamanmi allitayuyakurqanllapa: Tayta Dyusmi suqdiya karu willkanchiqkunata rin qoqchay ufrisiwashqanchiq nasyunda,nishpa. Chaymi chay nasyundaqakarumanda rikaykaqshina kashpa,nirqanllapa: “Manaraq llaqtayuqshinamkanchiq.nashina kawsanchiqllapa”, nishpa.14Chayshina nishpam, yumbaytaintyindichiwanchiq:

11

518

f 11.19 [Génesis 22.1-14] g 11.20 [Génesis 27.27-29 39-40]h 11.22 [Génesis 50.24-25]

niyuq kashpapismi, Dyuspi yuyakushpa,noqaykuna shuyakuykani,niyuq kanaypaqllapa”, nishpa. 15Manammunarqanllapachu kutiriyta chay puntanasyunninmanqa. Piru munashpaqam,atinanllapata kutiriyta. 16Pirupaykunaqam shuyakuykarqan, TaytaDyus mas allin nasyunda paykunapaqsyilupi ruranangaman. Chaymi TaytaDyusqa paykunapaqqa mana nimatapispenqakurqanchu. Ashwanmi nirqan:“Paykunapa Dyusninmi kani”, nishpa.Chaymi paykunapaqqa syilupi suqllaqtata rurashqa.

17-18Tayta Dyusmi Abrajandaufrisishqa karqan, wambran Isakmandaancha achka karu willkayuq kanambaq.Chaymandaqam Tayta Dyus Abrajandamallipashpa, nirqan: “Kuyashqaykichuriki Isakta wanchishpa,shina qoway”, nishpa. ChaymiAbrajanqa Tayta Dyuspi allitayuyakushpa, churinda manamich ashpachu, aparqan wanchiq.19Chaqa Abrajanqam ancha yuyakurqan:Isaksituyta wanchiptiymi, Tayta Dyusqaatin kawsachimuyta, nishpa. ChaymiTayta Dyusqa Abrajanda chayshinamallipashpa, nirqan: “Amanawanchiychu churikitaqa”, nishpa.Chaymi Abrajanqa churin Isaktawanchiykashqanmanda Tayta Dyuswasharqan.f

20Chaymandaqam Isakpis TaytaDyuspi allita yuyakushpa, paymanmañakurqan, wambran Jakubuta,*Isawta yanapanambaq.g 21

baqna kashpa, Tayta Dyuspi anchayuyakushpa, mañakurqan, churin*nambaq. Chayshina wañunambaq

kashpapismi, burdunninwantanqakashpa, Tayta Dyusta adurarqan.22Chay churin Jusipismi, wañunambaqkashpaqa, Tayta Dyuspi allitayuyakushpa, ayllungunata nirqan: “Suqdiyam karu willkanchiqkuna kaynasyun *Ijiptumanda rinllapa lluqshiq.Chayshina lluqshishpaqa, tulluykunataapanqallapa, Dyus ufrisishqan nasyumbipambarinanllapa”, nishpa.h

23Chaymandaqam chay Ijiptupitiyaqkunapa gubyirnun *Farunkamachikurqan, *isrraylinukunapayumbay ullqo wambritu nasiqkunatawanchinanllapa. Chay tyimpupim*Muysis nasirqan. Piru taytanwanmamanmi Muysistaqa rikarqan anchashumitaqta. Chaymi Tayta Dyuspi allitayuyakushpa, chay kamachikuq Farundamana kasushpachu, kimsa killatapakarqanllapa,nambaq. [Nuta: Pakadu kaptinqam, chay Farumba chinan tarishpa, aparqan wasinman kriyaq. Chaymi Farumba willkanshinanakarqan. Liyiy Éxodo 1.22–2.10.] 24

mandaqam chay Muysisqa wiñashpa,atun runa kashpanaqa, Tayta Dyuspiallita yuyakushpa, mananamunarqanchu chay kamachikuqFarumba willkanshina kawsaytaqa.25Ashwanmi tukuy iman kaqta dijashpa,isrraylinu masingunawan padisirqan.Chaqa manam munarqanchu uchatarurayta,baqqa. 26

nawan kidashpa, ancha qellayniyuq,tukuy imayuq kananda. Piru payqamancha yuyakurqan: Tayta Dyusmi suq*Washadurta rin kach amuq, *manda kaqkunata yanapawananchiq,nishpa.gunawan pulla padisirqan, suq tyimpupi

11

519

i 11.28 [Éxodo 12.21-28] j 11.29 [Éxodo 14.21-31] k 11.30 [Josué 6.12-20]

Dyusmanda primyunda ch askinambaq.27Chayraykum Muysisqa Tayta Dyuspiallita yuyakushpa, chay piñakuqgubyirnuta mana manchashpachu,Ijiptumanda lluqshirqan. Chaqa TaytaDyusta rikashpashinam animakarqan,Dyus munashqanda ruranambaq.

28Chaymandaqam Muysisqa Dyuspiancha yuyakushpa, Ijiptumankutirishpa, chay punta *Paskwa fyistatarurashpa,nata kamachirqan, (uñitakunata ichuchibitukunata wanchishpa),yawarninwan wasimba pungungunapanumbralninda, markungunatapasanambaq, Dyuspa wanchikuqanjilnin chay yawarta rikashpa, chay

nata ama wanchinambaq.i 29

daqam chay suq isrraylinukunapisDyuspi allita yuyakushpa, chay Chupika*Mar Yakuta suq chaki ñandashinapasarqanllapa.kuna ikinllapata riykaptin piskaqmi,Tayta Dyusqa waqmanda, kaymandayakuta tandarqan. Chaymi yumbaychay suldadukunaqa ch uqashpawañurqanllapa.j

30-31Chaymandaqam chay warmi*Rrab shutiqpis Dyuspi allitayuyakurqan. Payqam qellayraykusuqwan suqwan puñushqa karqan. Piruisrraylinukuna manaraq chay Jirikumanch ayaptinmi, chay warmiqa chayishkay chapakuq isrraylinukunatapakashpa washarqan. Chaymandaqamisrraylinukuna Tayta Dyuspi allitayuyakushpa, syiti diyas tukuyta achkabwiltasta chay Jiriku llaqtaparridurninda purirqanllapa. Chayshinapuriykaptinllapam, chay llaqtapa atunmurallanguna bulakarqan. Chaymi chayisrraylinu suldadukuna yaykushpa, chay

qanllapa, Dyusta mana kasushqanrayku.Piru chay warmi Rrabtaqam manawanchirqanllapachu.k

32Piru kambismi Dyuspi achkakriyiqkuna,naypaq. Piru manam kanchu tyimpuchay *Jidiyumbaq, *Barakpaq,*Sansumbaq, *Jiptipaq, *Dabidpaq,*Samwilpaq, *Dyuspaq rimaqkunapaq,qamkunata iskibrishushpayach achishunayqa. 33Dyuspi chaykriyiqkunaqam pilyashpa, nasyungunatabinsirqan. Suqkunaqam nasyungunapiallita kamachikurqan. WakingunaqamTayta Dyus ufrisishqanda ch askirqan.Suqkunaqam *nata kirparqan, ama wanchinanllapa.34Suqkunaqam manchaypaq lumyaykaqninata wanchirqanllapa. Suqkunaqamwashakarqanllapa, ch iqniq runakuna*atun kuchilluwan munaptinllapawanchiyta. Suqkunaqam manajwirsayuq kashpapis, anchajwirsayuqpaq tikrakarqanllapa. Chaymiancha achka kuntraq suldadukunatabinsirqanllapa. 35Tayta Dyuspi wakinkriyiq warmikunam rikarqanllapawañushqa ayllunguna kawsamuptin.Piru Dyuspi wakin kriyiqkunaqam

llapa. Chaqa suq ch iqniqkunaqamancha padisichishpa wanchirqanllapa.Piru Dyuspi chay kriyiqkunaqamyach arqanllapa: Wañushpaqam,syiluman rinchiqllapa riq, mas allitakawsananchiq, nishpa. 36Suqkunataqamancha asipashpa, asutishpa,nawan watashpa, karsilarqanllapa,Tayta Dyuspi kriyishqanrayku. 37

nataqam sitashpa, wanchirqanllapa.Suqkunataqam sirruchuwan kuchushpa,wanchirqanllapa. Chayshinam ancha

11

520

l 12.6 [Proverbios 3.11,12]

mallipadu karqanllapa.taqam atun kuchilluwan puntiyashpawanchirqanllapa. Suqkunataqamwasingunamanda wichukuptinllapa,wishakunapa,talla kapakushpa, ancha pubrikunanakashpa, waqta, kayta rirqanllapa.Chayshinam chay kuntraqkunaqa anchapadisichishpa qesacharqanllapa.38Chaymi chay kriyiq masinchiqkunaqarirqanllapa tiyaq chay chakishqachuncha lugarkunapi, qaqakunapi,mach aykunapi, ush kukunapi. Pirupaykunaqam ancha balirqan maskiyumbay chay qesachaqmandaqa.

39

wanmi Tayta Dyusqa anchakushikurqan. Piru kay pachapikawsashpam, manaraqchdaqa. 40

kunata kuyawaqninchiq, shuyachishqachay punta kriyiq masinchiqkunata,Jisukristu shamuptin, pullanchiqsyiluman rinambaqllapa.

Padisishpapis Jisuspi yuyakushunllapa

12 1

naqam yumbay rurashqanchiqtarikawaykanchiq.nata dijashpa, Dyus munashqanshinakawsashunllapa. Manchu kallpaqrunakunaqa binsikunambaqqa llashaqmudananda dijashpa, kallpanllapa.Chayshinallar noqanchiqkunapis tukuyima arkawaqninchiqta, tukuy layauchata dijashpa, Tayta Dyuspi manashaykuq yuyakushpa kawsashunllapa.2Chayshina Dyuspaq kawsananchiqri,

tupi. Chaqa paypi kriyishqanchiqdiyamandapacha wañunanchiqdiyakamanmi ancha yanapawanchiq,

llapa. Payqam kruspi ancha padisishpawañurqan yach ashpa: Wanchiwaqkunaancha penqachiwaptimbismi,kawsamushpa, syiluman rishpa, TaytayDyuswan rini kushikuq, nishpa.Kananqam Taytamba *allin ladumbinatiyaykan, paywan kamachikunambaq.

3Chayri allita yuyayllapa *ninchiq Jisukristu padisishqambaq,chay uchayuq runakuna qesachaptin.Qamkunapisri payshina padisishpaqa,

pachu, Dyuspi allita yuyakushpakawsayllapa. 4Chaqa qamkuna*dyabluta binsinaykiqam, manaraqpadisishqachu kangi,kuna wanchishunangaman. 5

qallapachu kangi *Dyuspa Santu Librun

qanda?Ijitu, Tayta Dyus qamtakuyashushpam kastigashungi,yach akunayki shumaqtakawsayta.syaychu ni disanimakaychu.(Ashwanri paytaqa allita kasuy.)

6 Chaqa payqam kastigan yumbaykuyashqan wambrangunata.Chaymi qamta wambrambaqriqsishushpa, ancha kuyashushpa,kastigashushpa, yach achishungi,nishpa.l

7Manchu runakuna wambrangunatakuyashpa kastigan, yach akunambaq.Chayshinallam Tayta Dyuspisnoqanchiqkunata wambrambaqriqsiwaqninchiq, kastigawanchiq.Chayri qamkunata kastigashuptinqa,agwantayllapa. 8Chaqa Tayta Dyusqam

ninchiq yach achiwanchiq. Chaymiqamkunata mana kastigashuptinqa,

11 12

521

m 12.17 [Génesis 25.29-34 27.34,38]

mana paypa lijitimu wambrangunachukangillapa.kunashina kangimanllapa. 9Manchunoqanchiqkuna wambra kaptinchiqqa,

waptinchiq, masta rrispitanchiq.Chayshinallar masta rrispitashunTaytanchiq Dyusta, paywan tukuytyimpu kawsananchiqllapa. 10Chaqa kay

paqlla kastigawanchiq, paykunamunashqanda yach achiwananchiqallinninchiqpaq. Piru TaytanchiqDyusqam kastigawaqninchiq,yach achiwanchiq, payshina allitallarurashpa kawsananchiqllapa. 11PiruTayta Dyus kastigawaptinchiqqam,ancha syintishpa, malaganayanchiq.Piru chay kastigumandayach akushpam, allitana rurashpa,ancha kushikushpa rinchiqllapa kawsaq.

Amar disprisyashunchu Dyustaqa12Chayri ama shaykushunllapachu suq

runa makimbi mana jwirsayuqshinaichu suq runa qonqorimbi manajwirsayuqshina. Ashwanri animakashpa,tukuy shunqo Jisukristupi yuyakushpakawsashunllapa. 13Chayshina paypiallita yuyakushpaqam, suq dirichuñambishina puriykanchiqllapa, chay

nanchiq. Chaqa paykunaqam manajwirsayuq kujukunashina puriykanllapa.

14Chayri yumbaywan shumaqtakawsashunllapa,qandalla rurashpa.paqlla kawsashpaqam,llapa tiyaq; manaqa manám. 15

raykur allita kwidakayllapa, ama nisuqniki Tayta Dyusmanda akrakanayki.Chaqa chay laya akrakaqtaqam TaytaDyusqa mana rinchu yanapaq.

kish chay akrakaqqa suq ayaqwanchikuq plantashina tikrakashpa,qamkunatapis atinman dañachishuyta,

killapa. 16Kanan amar warmikunatamaskayllapachu,kiqa.qanda chay mana yuyaq unay *naqa. Chaqa payqam taytamba kulakachurin kashpa, ancha allin irinsyatach askinanda. Piru payqam suq diyaancha mallaqnashpa, chay irinsyanch askinan kaqta randikurqan suq platumikunapaqlla. 17Chaymandaqam chayIsawqa anchana munarqan kambyaytachay rurashqandaqa. Chaymi taytanwañunambaqna kaptinqa, Isawqa anchawaqashpa, taytanda rrugarqan, paypaqTayta Dyusman masta mañakunambaq.Piru chayshina rrugaptimbismi,taytanqa Isawpa masan *JakubupaqDyusman masta mañakushqa karqan.Chaymi manana atirqanchu kambyaytachay mañakushqandaqa.m

18Noqanchiqkunaqam manaqemikashqachu kanchiq Tayta Dyusmanchay achka *naqa. Chaqa paykunaqam chay *Sinayiurqqopa waranman qemikarqanllapa,Tayta Dyusta uyanambaqllapa. Chay

karqan. Ancham tutayarqan, wayrarqan.19Chayshina qemikashpaqam, chayurqqopiqa uyarqanllapa suq *kurnitaancha jwirtita kunyaqta. Tayta Dyuspabusnindapismi chaypiqa uyarqanllapa.Chaymi manchaywan nirqanllapa:“¡Yush ayku, amana mastaqarimaychu!” nishpa.naqam mana uyanchiqchu Dyuspabusninda paykunashinaqa. 20Chaqa

llapa, Tayta Dyus kamachikuptinqa:

12

522

n 12.20 [Éxodo 19.12-13] o 12. 26 [Hageo 2.6] p 12.29 [Deuteronomio 4.24]

“Amar ni pipis llamkanqachu kay anchasantu urqqotaqa. Suq runa ichu suqanimal kay urqqota llamkaptinqa,rumikunawan sitashpa, *wanshina puntiyashpa, ,nishpa.n 21Chaqa ancha manchaypaqmichaypiqa karqan. Chaymi *Muysiskikimbis nirqan: “Noqaqam anchamanchashpa, ch apsikaykani”, nishpa.

22Piru noqanchiqkunaqam suq laya*Siyun lumaman qemikaykanchiq.Tayta Dyusqam syilupi chay Siyunlumapiqa mushuq Jirusalin llaqtandarurashqa. Waqpiqam achka milanjilkuna tandakashqallapa, 23TaytaDyusta alabananllapa. Waqmanmich ayaykanchiqllapa yumbay puntakriyiq masinchiqkuna kashqanman.

gunashina. Chaymi shutingunata anaqsyilupi iskibrishqa, waqpi tukuy tyimpukawsananllapa. Riykanchiqllapamyumbaypa allin juyisninchiq Dyusman,

naman. Paykunataqam Tayta Dyusqarurashqa, manana nima uchayuqkanambaqllapa. 24Riykanchiqpismiabugadunchiq Jisukristuman. Payqamyawarninda ich ashpa, wañushpa, suqmushuq *napaq. Chay yawarninqam anchayanapawanchiq maski *Abilpayawarninmanda. [Nuta: Chay *Kayinmasan Abilta wanchishpa, yawarnindaich ashqanraykum, Tayta Dyusqa kastigarqan. Piru Jisukristu wañushpa, yawarnindaich ashqanraykum,nata pirdunawarqanchiq.]

25Chayraykur Tayta Dyus imatapisyach achiwaptinchiqqa,shunchu.chiqshinaqa kashunchu. Chaqapaykunaqam kay mundupi Dyus

nishqanda mana kasushpaqa, manaatirqanllapachu kastigumandawashakaytaqa. Chayshinallam Tayta

chiq, mana kasushpaqam, manarinchiqchu atiq kastigumandawashakaytaqa. 26Chay Sinayi urqqopiTayta Dyus rimashqanqam pachatakuyuchirqan. Piru kananqamniwanchiqllapa: “Mushuqmandarimarishpaqam, yumbay kay pachata,syilutapis rini kuyuchiq. Manam kaypachatallachu kuyuchishaqqa”, nishpa.o27Chayshina “Mushuqmanda rinikuyuchiriq”, nishpaqam, Tayta Dyusqayach achiwanchiq: Yumbay chaykuyuqkunatam rini ushyaq. Noqapachay mana kuyuq kusasniykunallamrinllapa kidaq, nishpa. 28Piru TaytaDyuspa shumaq lugarninqam mananimatapis rinchu kuyuq ni chingaq.Chayri payta ancha pagikushpa, tukuyshunqo adurashpa, manchashpa, anchaallita kasushpa, kawsashunllapa.29Chaqa Tayta Dyusqam lumyaykaqnina chingachikuqshina.p

Kayshina Tayta Dyusta kushichishunllapa

13 1Masitakuna, Jisukristupiyumbay kriyiq masinchiqwanri

shina kawsashunllapa. 2Amarqonqashunchu wasinchiqmanch ayamuqkunata shumaqtach ayachinanchiqqa.manda wakinqam Dyuspa anjilningunakanman. Chaymi wakinch ayachiqkunaqa mana yach ashpa,anjilkuna nishpapis,llapa.

3Karsilpi kaqkunatapisri llakipashpayanapashunllapa, yuyashpa:Paykunawan pulla karsilpi atinchiqman

12 13

523

q 13.5 [Deuteronomio 31.6] r 13.6 [Salmo 118.6-7]

kayta, nishpa. Mayqan qesachadukaqtapisri yanapashun, yuyashpa:Noqanchiqpisch i paykunashinaqesachadukuna kanchiqman, nishpa.

4Yumbayninchiqri kasamyintunchiqtarrispitashun. Chayri rrispituyuqkunaqawarminwanlla ichu qosanwanllapuñunqallapa. Amar suqwanqapuñunqachu. Chaqa Tayta Dyusqamchay laya uchayuqkunataqa rinkastigaq. Chayshinallam rin kastigaqmanaraq rrispituyuq kaqkunatapis,suqwan puñuptinqa.

5Tayta Dyusqam niwashqa kanchiq:

kichu ni dijashqaykichu”, nishpa.qChayri qellaytaqa ama anchaqamunashunllapachu.chiq kaqwanlla kushikushpa kawsashun.6Chayshina Tayta Dyus noqanchiqwankaptinqa,pachu, atinchiqllapa kayshina niyta:

Tayta Dyusmi yanapawan. Chaymimana ni pitapis manchanichu,nishpa.r

7Allita yuyayllapa chay *yach achikuqansyanuykikunata, Dyus nishqandayach achishushqanrayku. Chaqapaykunaqam Jisukristupi allitayuyakushpa, shumaqta kawsarqanllapa.Chayri paykunashina kawsayllapa.

8Siñurninchiq Jisukristuqam mananunka kambyakanchu. Payqam qayna,kanan, qaya, tukuy tyimpu chayshinalla.9Chayri suqkuna suq laya duktrinakunatayach achishuptinqa, ama kriyiyllapachu.Kanan nishuptinllapa:llam atinchiqllapa mikuyta”, nishpaqa,ama kasuyllapachu. Chaqa chay laya

qachu.llapa:chiq, ancha yanapawanchiq, nishpa.

10Chaqa Jisukristu kruspi wañushpam,uchanchiqkunamanda washawashqakanchiq. (Chaymi manana nisisaryuchuanimalkunata wanchishpa, Dyustaqonanchiq pirdunawananchiqqa.)Chayraykum chay *karpa aduranawasipi trabajaq kurakuna mana

naqa. 11Manchu chay mas kamachikuq*nata wanchishpa, yawarninda apanDyuspa *Ancha Santisimu Kwartunman.Chayshina ufrindanda qoptinmi, TaytaDyusqa uchangunamanda pirdunan.Chaymandaqam chay wanchishqananimalkunapa kwirpundaqallaqtamanda suq laduman apashpa,rupachinllapa. 12ChayshinallamJisukristupis Jirusalin llaqtamandasawaman lluqshishpa, ancha padisishpa,kikin yawarninda ich ashpa, wañurqan,

nanchiq. 13Chayri kay mundupakusasningunata dijashpa, Jisukristupitukuy shunqo yuyakushpa, paymanqemikashun, awnki paytashinapenqachiwaptinchiqpis. 14Chaqa kaypachapiqam mana kanchu ni suq llaqtatukuy tyimpu duraqqa. Ashwanmiancha shuyaykanchiq, Tayta Dyusnoqanchiqkunata apawananchiq suqmana ushyakaq llaqtaman, chaypitukuy tyimpu kawsananchiq. 15ChayriJisukristupi yuyakushpaqa, tukuy diyaTayta Dyusta alabashpa,llapa. Chayshina alabashpaqam, suq

chiqllapa. Chayri alabashunllapa:

kuqniy”, nishpa. 16Kanan amarqonqashunchu,chiqqa. Ashwanri ima kaqninchiqwansuqkunata yanapashunllapa. Chayshina

13

524

rurashpaqam, Tayta Dyustaqa suqufrindatashina qoykanchiq. Chaypaqmipayqa ancha kushikun.

17Tayta Dyuspaq yach achishuqkunatashumaqta kasuyllapa. Chaqapaykunaqam qamkunata anchakwidashungi, ama chinganayki. KananTayta Dyustam rinllapa kwintata qoq:¿Allitachu kwidashqa kangi ichu mana?nishpa. Chayri paykunata allitayanapayllapa,yashpa, ashwan kushikushpayach achishunambaq. Piru qamkunamana kasuptikiqam, trabajus rin kaqyanapashunanqa.

18Alliptam yuyanillapa: Limpyushunqoyuqkunam kanillapa, nishpa.

llapa rurayta. Chayri noqaykunapaqDyusman mañakuyllapa. 19Anchamrrugaykipis,naykillapa, qamkunaman utqashamunaypaq.

Tayta Dyusri yanapashunqallapa20-21Kushichiwaqninchiq Tayta

Dyusmanmi ancha mañakuni, tukuy imapi

yanapashuptin, pay munashqandarurashpa kawsanaykillapa. ChaqaJisukristum yawarninda ich ashpa, chaymushuq *tratu mana nunka ushyakaqtarurarqan.tuta wañushqanmanda kawsachimurqan,ancha allin Pasturninchiq kashpa,shumaqta kwidawananchiq. ¡Chayri chaySiñurninchiq Jisukristuta tukuy tyimpualabashunllapa! ¡Chayshina kanqa!

22Kriyiq masitakuna, rrugaykillapam,shumaqta chqayta. Chaqa manam ancha achkatachuqamkunata iskibrishushqa kani.23Munanim yach anaykillapa:Masanchiq Timutiyum karsilmandalluqshishqana, nishpa. Chaymi noqamanutqa shamuptinqa,naman rini apamuq.

24Jisukristupi yumbay kriyiqmasinchiqkunata, Dyuspaq yumbayyach achikuqkunata noqapa shutiypinapaykuyllapa. Kay Italya nasyumbi

nata napaykushungillapa.25Tayta Dyusri yumbay qamkunata

yanapashunqa. Chayshina kanqa.

13

525

SANTYAGUMKAY KARTATA ISKIBRIRQAN

(SANTYAGU)

¿Pitaq karqan Santyaguqa? Kay librupiqam mana niwanchiqchu mayqan Santyaguiskibrirqan, nishpa. Kinsapch i kay Santyaguqa Jisukristupa masan karqan. Chaymasanllam “*Jakubupis” shutirqan. Payqam Jirusalimbiqa Jisukristupi kriyiqkunapaancha rrispitadu yach achikuqnin karqan. Masta yach ananchiq chay Santyagupaq,liyishunllapa Matiyu 13.55; Jwan 7.2-5; Ichus 15.13-21; Gálatas 1.19; 2.9.

¿Pikunapaqmi iskibrirqan kay librutaqa? Santyaguqam iskibrirqan Jisukristupikriyiq *isrraylinu masinguna karu *nasyungunapi tiyaqkunapaq. Achka paykunaqamJirusalinmanda mitikashqallapa karqan, awturidarninguna Jisuspi kriyiqkunataqesachashqanrayku. Chaqa chayshina qesachashpaqam, Istibanda, apustul Jakubutapiswanchishqallapa karqan. Chaymandaqam Jisuspi kriyiqkunata achkata prisushpa,karsilarqanllapa. Chaymi achka kriyiq masingunaqa chay Jirusalinmanda mitikashpa,shikwa, shikwa tiyarqanllapa. (Liyishun Ichus 8.1-4; 11.19.)

¿Imaraykum iskibrirqan kay librutaqa? Santyaguqam iskibrirqan, chayshikwakashqa kriyiq masingunata animachinambaq, achka layata padisishpapis,Jisukristuta tukuy shunqo sirbinanllapa. (Santyagu 1.2-3)

¿Imapaqmi yach achiwanchiqllapa kay libruqa? Yach achiwanchiq,Jisukristupi kriyishpaqam, kamachikushqanda allita kasushpa kawsananchiqllapa.

Santyagu 1.1-18 niwanchiqllapa, mallipadu kashpapis, Dyusman mañakushpabinsinanchiq yumbay pruwibakunata.

Sant. 1.19-27 niwanchiq, Dyuspim allipta kriyishpa, pay nishqanda allitakasunanchiqllapa.

Sant. 2.1-13 niwanchiq, kapuqta, pubritapis igwalta kuyananchiq, ama nipitapis disprisyashpachu.

Sant. 2.14-26 niwanchiq, Jisukristupi kriyishpaqa, kamachikushqandakasunanchiq, mayqan ñakaykaqkunata yanapananchiq.

Sant. 3.1-12 niwanchiq, qallunchiqta sujitananchiq.Sant. 3.13-18 niwanchiq, Dyusmanda yach akushpa, paymanda yach ayniyuqkashpa, suqkunawan shumaqta kawsananchiq.

Sant. 4.1-12 niwanchiq, kay mundupa kusasningunata ama ancha munakunanchiq.Sant. 5.1-6 niwanchiq, Dyusmi kapuqkunata rin kastigaq, pubrikunatamich ashpa, dimandashqanrayku.

Sant. 5.7-12 niwanchiq, ñakashpapis, Dyuspi mana shaykuq yuyakunanchiq.Sant. 5.13-20 niwanchiq, yach achikuq ansyanukuna Dyusmanmañakunanllapa qeshyaqkunapaq.

526

Santyagum *isrraylinukunatanapaykurqan

1 1Kuyashqay isrraylinu masikuna,noqa Santyagum iskibriykillapa kay

kartata qamkuna shikwa shikwa karu*nasyungunapi tiyaqkunaman. TaytaDyuspa, Churin Jisukristupa sirbikuqninkashpa, qamkuna chay dusi *atun

killapa.

Dyusman mañakushun, yach ayniyuqkananchiqllapa

2Kuyashqay masitakuna, Jisukristupikriyishpaqa, tukuy imapi padisishpapis,ancha kushikuyllapa. 3Chaqa allitamyach angillapa: Padisishpaqam, mastarinchiq yach akuq Dyuspi yuyakuyta,mana shaykuq chay ñakashqanchiqtaagwantananchiq, nishpa. 4

paqar, ama disanimakashpachu, ashwanancha allita yuyakuyllapa Tayta Dyuspi,ancha kabal, ancha yach ayniyuqwambranguna kanaykillapa.

5Mayqanniki mana allita yach ashpaDyus munashqanda ruranaykiqa,payman mañakuy. Chaqa payqam manapenqashushpachu ni anyashushpachu,ashwan kushikushpa rinyach achishuqllapa yumbay paymunashqanda. 6Piru mañakushpaqar,tukuy shunqo Dyuspi kriyiy. Amaryuyaychu: Kinsapch i mana paypiqakriyinichu, nishpaqa. Chay mana allitakriyiqqam *mar yaku maqchikaqshina.Chaqa wayrawanqam mar yakuqawaqman kayman maqchikan,¿manachu? (Chayshinallam Dyuspi chaymana allita kriyiqqa. Suq tyimpuJisukristupi allita yuyakun,mandaqa manana allitachu yuyakun.)7-8Payqam yuyan: Kananmandam rininaDyusta kasuq, nishpa. Chaymandaqamqayandimbaqqa Dyusta qonqashpa,

chay imangunapillana yuyaykan. Chaylaya runakunaqa amana yuyanqachu:Dyusmi rin yanapawaq, nishpaqa.

9Piru Tayta Dyusqam mana nimayuqkriyiq masinchiqkunata ancha yanapan,kuyashqan baliq wambrangunakanambaq. Chayri paykunaqakushikunqa. 10Kanan suq kapuqqarimangunata pyirdishpaqa, amallakishpachu, ashwan kushikunqa.Chaqa kapuqkunaqam qewakunapatuktunshinalla das rinllapa chingaq.11Chaqa rupay lluqshimushpa ancharupayaptin, qewa chakiptinqa, shumaqtuktungunapis wañushpaqa, manamshumaqchu kidan, ¿manachu? Chaytuktukunashinam kapuqkunapis imataruraykashpa qellayta ganananqa,qonqaylla das rinllapa wañuq.

Mana allin yuyaykunatar binsishunllapa12Mayqan runa mallipadu kashpa,

mana nima uchata rurashpaqakushikunqa. Chaqa paytaqam TaytaDyusqa suq ancha shumaq primyutaqoshpa, rin kawsachiq tukuy tyimpupaq.Chayshinam ufrisishqa yumbay paytakuyaqkunata. 13Piru suq runa munashpauchata rurayta,qachu: “Paymi mallipawashpa,animachiwashqa, kay uchataruranaypaq”, nishpaqa. Chaqa TaytaDyusqam mana nima uchata munanchururayta, ni pitapis animachinchu,uchata ruranambaqqa. 14Ashwanmirunalla yuyan, mana allikunataruranambaqqa. Chaqa paypayuyayninmi animachin, chay uchatarurananqa. 15Chaymi chay runaqakwirpun munashqandalla kasushpa,uchata ruran. Chayshina uchapisigishpa, wañushpaqam, rin chingaq.

16Kuyashqay masitakuna, amaringañaduqa kayllapachu. 17TaytaDyusmi anaq syilumanda tukuy ima

1

527

allin kaqtalla qowanchiq. Paymirurashqa rupayta, killata, yumbaylusirukunata. Payqam ancha allinkashqanshinalla rin kaq. Manam rinchukambyakaq, llandu kambyakaqshinaqa.18Pay munashqanda rurashpam,akrawashqa kanchiq, yumbay

llapa, allip kaqta kriyishqanchiqrayku.

Dyus nishqanda kasushunllapa19Chayri kuyashqay masitakuna,

suqkuna rimaptinqa, ancha allitauyashunllapa. Piru amar dasqarimashunchu ni dasqa piñakushunchu.20Chaqa suq runa piñakushpaqam,mana ruranchu Dyus munashqandaqa.21Chayri ama rurayllapachu nima layamana baliq kusaskunata ni kwirpuykimunashqan uchakunata. Ashwanriumildi kashpa, Dyus nishqandashumaqta kasuyllapa. Chaqa paynishqanqam tarpushqashina kashqashunqoykillapapi, tukuy shunqo paypikriyinaykillapa. Chay nishqanqamancha pudirniyuq washashunanllapa.

22Chayri Dyus nishqanda alliptarurayllapa. Amar uyayllapallachu.Chaqa mayqan mana kasuqqa: “Noqamallin runa kani”, nishpaqam, payllaingañakaykan. 23Chaqa Dyus

paqqa. Chaymi chay yanqa uyaqlla

kaqshina tukuykan. 24Chaqa chayispijupi kaqmi chay uraslla qaqllandaqarikan.daqa,daqa. (Chayshinallam chay manakasukuqkunapis Dyus nishqanda suqrratupaqlla uyanllapa. Chaymandaqamuyashqandaqa manana kasunllapachu.)25Piru chay kasuqtaqam Dyusqa rinyanapaq tukuy ima rurashqambi. Chaqamana shaykuqmi kasun Jisukristupa

ancha allin washawaqninchiqliynindaqa.

26Piru suq runa yuyashpa: Noqamallin duktrinayuq kani, nishpa, pirumana qallunda sujitashpaqam, ingakaykan. Chaqa chay duktrinanqammana nimapaq balinchu. 27

chiq Dyuspa ancha allin mana taqllududuktrinanqam yach achiwanchiq,

kunata, biyudakunata.chiqpismi, ama rurananchiq kay

nata, ama uchayuq kananchiq.

Pubrikunatar kuyashunllapa

2 1Masitakuna, ancha allin llipyaykaq

paqar, yumbay runakunata kuyayllapa,ama wakindallaqa. Amar pipaqpisyuyayllapachu: Manam balinchu,nishpaqa. 2Mayá,llapa: Kriyiq masinchiqkunawantandadu kaptikillapa, ch ayashungimanishkay runakuna. Suqnin *urumandaachka surtijayuq, ancha ch aniyuqmudanayuq. Suqninqam pubrisitu,ishkiykaq mawka mudanayuq.3Chayshina kaptinqa, ¿imataraqrurangimanllapa? Qamkuna chayshumaq mudakushqata kayshina nishpa:“Samamuy kay shumaq tiyanaman”,piru chay mana nimayuqta niptikillapa:“Chaypilla shayay ichu chay pachapitiyay”, nishpaqa, 4chayshina wakindakuyashpa, wakinda disprisyashpaqam,mana baliq yuyayniyuq juyisshinakangillapa.

5Kuyashqay masitakuna, allitaruyawayllapa. Dyusmi kay mundupiyumbay tiyaqkunamanda pubrikunataakrashpa, yanapashqa, paypi allitakriyinanllapa. Chaymi Jisukristushumaqta kamachikuptin,naqa paypa pullanna rin tiyaq.

1 2

528

Chayshinam Dyus ufrisishqa paytakuyaqkunataqa. 6Piru qamkunaqampubrikunata penqachishqallapa kangi.¿Manachu yach angillapa:naqam ancha trabajachishushpa,ashlitatalla pagarashushpa,manda ancha gananllapa, nishpa?Dimandashushpapis,llapa awturidarkunaman. 7Paykunaqammusyashpa,chiqpa washanda rimanllapa,¿manachu? Piru qamkunaqam paypashumaq shutinwan shutikurqaykillapa.

8*Dyuspa Santu Librumbim kay anchabaliq liypaq kayshina nin: “Runamasikita kuyay, qamba kwirpuykitakuyashqaykishina”, nishpa. Chaytakumplishpaqam, allita ruraykangillapa.9Piru mana nimayuqkunatapenqachishpa,paqam, Dyuspa chay liynindaqa manakumpliykangillapachu. Chaymi Dyuspañawpambiqa uchayuq kangillapa.10Chaqa Dyus kamachikushqanda yaqqayumbayta kasushpa, piru suqsitutamana kasushpaqam, uchayuqna kanchiqDyuspa ñawpambiqa, yumbay liynindamana kasushqanchiqrayku. 11Dyusqamnirqan, warmiyuq ichu runayuq kashpa,ama suqwan puñunanchiq.pismi kanchiq, ama wanchikunanchiq.Chaymi suq runa Dyusta kasunanraykuwarminwanlla kashpapis,kushpaqa, uchayuqna. Chaqa Dyusnishqandaqam mana kasushqachu.

12Dyusmi yumbay noqanchiqta rinjusgawaqninchiq: “¿Allitachu ChuriyJisukristu kamachikushqanda kasushqa ichumana?” nishpa. (Chayri Jisukristupi alliptakriyishpa, Dyusta, runamasinchiqkunatakuyashunllapa, uchanchiqmanda pirdunadukananchiq.) 13Chaqa Tayta Dyusmimanallakipashpachu rin jusgaq yumbay chaymana llakipakuqtaqa. Piru jwisyu diyapimrin llakipaq yumbay chay llakipakuqtaqa.

Jisukristupi kriyishpaqa,kamachikushqanda kasushun

14Masitakuna, ¿imapaqtaq balin suqruna shiminwanlla ninambaq: “Noqamkriyini Jisukristupi”, nishpaqa? Chaqaallipta kriyishpaqa, Jisukristu nishqandaruranman.paqa, ¿atinmanchu washakayta?Manám. 15Mayá, yuyashunllapa suqpubri kriyiq masinchiqpi. Manamudanayuq, mana mikunayuq kaptin,16mayqanninchiq mana nimataqoshpaqa, ninchiqman:shunqa. Kushikushpa riy. Imawambisqoñukay. Mishkita mikuy”, nishpaqa,

llapa? 17Chayshina mana yanapashpaqa,

llapa.chiqchu.

18Suq runam ninman: “Qamqamkriyingilla Jisukristupi; piru noqaqamsuqkunata yanapani”, nishpa. Piru suqruna Jisukristupi kriyishpalla, manayanapakuptinqa, ¿imashinamatinchiqman yach ayta: “Alliptamkriyin”, nishpa?manchu yach aytaqa. Piru noqaqaJisukristupi kriyishpa, runa masiytayanapaptiymi, atingillapa yach ayta:“Alliptam Jisukristupi kriyin”, nishpa.19Mayqanniki kriyishpa:llam allip Dyus, nishpaqam, allip kaqtakriyiykangi. Piru Dyusta manakasushpaqam, *dyablukunashina kangi.Chaqa chay dyablukunapismi qamshinaDyuspi kriyinllapa. Payta manchashpamch apsikanllapa.pachu payta kasuytaqa. 20¡A, runatuntu!shuyta? Kriyishpalla, mana nima allitarurashpaqam, mana ringichu washakaq.Yanqam kriyiykangi. 21Manchu unayagwilunchiq *Abrajanqam Dyusta

2

529

kasushpa, churin *Isakta aparqan suq*pata altarman, chaypi wanchinambaq.Chayta ruraptinmi, Tayta Dyusqauchangunata pirdunashpa, manauchayuq runapaqna riqsirqan. 22Chaqachay Abrajanmi, Dyuspi yuyakushpa,payta allita kasurqan. Chaymi TaytaDyusqa yanaparqan, mas allita paypiyuyakunambaq, allita kasushqanrayku.23Chayshina kasuptinmi, Dyuspa SantuLibrumbi kay nishqanqa kumplishqa:“Abrajanmi Tayta Dyuspi alliptayuyakurqan. Chaymi Dyusqa manauchayuq runapaqna riqsirqan”, nishpa.Chayraykum Abrajambaqqa niqllapa:“Dyuspa yanasun (yanasan)”, nishpa.

24Chayshina allipta kriyishpakasuptinchiqmi, Tayta Dyusninchiqqamanana uchayuqpaq riqsiwanchiq. Piruyanqa kriyiptinchiqllaqam, manariqsiwanchiqchu wambrangunapaqqa.25Chay unay uchayuq warmi *Rrabqamancha bandulira karqan. Piru Dyuspikriyishpam, paytana kasurqan. Chaymi*isrraylinukunapa chapakuqkach adungunata wasimbi pakashpa,suq ladu ñandana kach arqan,gunamanda washakananllapa. Chaymi

manda pirdunashpa, mana uchayuqwarmipaqna riqsirqan. 26Chaymi anchabalin, Dyusta kasunanchiq. Chaqasamayninchiq ushyakaptinqam,chiqna, ¿manachu? Chayshinallamyanqalla kriyishpa, Dyusta manakasushpaqa, wañushqashina kanchiq.

Shiminchiqtar sujitashun

3 1Kuyashqay masitakuna,piqa ama achka yach achikuqkuna

kanqachu. Chaqa allitam yach anchiq:Noqaykuna yach achikuqkunatamDyusqa masta rin jusgawaqllapa, manaallita kawsaptiyllapa, nishpa. 2Chaqayumbayninchiqmi uchata ruranchiq.

Piru suq runa shiminwan mana nimauchata ruraqmi ancha allin runa. Chaqayach anmi yumbay kwirpunda allitasujitayta.

3Bistyapa shiminmanmi frinutaruranchiq kasuwananchiq. Chay takshafrinuwanllam atinchiq chay atun

chiqta. 4Chayshinalla yuyashun chay*yakupi puriq barkukunapaqpis. Anchaatun kaptin, jwirti wayra suq ladumanapaykaptimbismi, runakunaqa suq*muyuchinan palawanlla atinllapaapayta may munashqanda. 5-6

manda ancha uchulita kashpapis, anchaalabakan: “Tukuy imatam atini rurayta”,nishpa. ¡Qallunchiqqam suq chispaninitashina! Manchu suq ancha uchulitachispa ninita mirashpaqa, rupachinancha achka muntita. Chayshinallamqallunchiqpis ancha uchulita kashpapis,ancha achkata dañachin. Chaqainfyirnumanda *gunam qallunchiqta mana allikunatarimachin. Chayshinam bidanchiqtadañachin,llapa.

7Runakunaqam atin dumayta tukuylaya chukaru animalkunata,nata, yakupi tiyaq animalkunata,kulibrakunatapis. 8

taqam mana pipis atinchu duminayta.Chaqa qalluqam suq bininushina anchaqawch u dañachikunanqa. Chaymi dasmana allikunata riman. 9Chaqa chayqallunchiqwanllam Tayta Dyustashumaqta alabanchiq. Chaymandaqam

chiq. Piru Tayta Dyusqam yumbayrunakunata rurawashqa kanchiq,payshina kananchiqllapa. 10Chayrikuyashqay masitakuna, manam niashlita balinchu, shiminchiqwan Dyustaalabashpa,

2 3

530

a 4.6 [Proverbios 3.34]

nanchiqqa. 11Mayá, kaypaqpisyuyashunllapa: ¿Suq pukyumandallachupulla lluqshinman mishki yaku, ayaqyaku? Manám. 12Kuyashqaymasitakuna, ¿yura *igusqachuraqpuqonman *asiytunasta ichu *churaq puqonman iguskunata? ¡Manám!Chayshinallam kach i yakumandapismana atinchu lluqshiyta mishki yakuqa.(Chayshinaqam mana balinchushiminchiqwan Dyusta alabashpa, runamasinchiqta maldisyananchiqqa.)

Dyusmanda yach akuqkunaqarkayshina kawsanqa

13Qamkunamanda suqniki anchayach ayniyuq kashpaqar, ancha umildishumaqta kawsanqa. 14Piru mayqannikiimbidyusu kashpa, tukuy imayuqmunashpa kaytaqa, ama afanirukanqachu ni llullakunqachu: “Anchayach ayniyuqmi kani”, nishpaqa.15Chaqa chayshina yuyashpaqam, mananimatapis Dyusmandaqayach akushqachu kangi. Chay layamana baliq yuyaykunatamyach akushqa kangi kay pachapiuchayuq runakunamanda ichukwirpuyki munashqanmanda ichu kikindyablumanda. 16

kuqkuna, chay kuntrakuqkunaqammaypi kashpapis,nata rurashpa, mana atinllapachushumaqta kawsaytaqa.

17Piru Dyusmanda yach akuqkunaqamancha shumaqta tiyanllapa, mana nimauchata rurashpachu, ni piñakushpachu.Ashwanmi ancha allin kashpa, tukuy

nata. Llakipashpam, suqkunatayanapanllapa. Kanan manam nimatapakashpachu, allip kaqtalla rimashpakawsanllapa. 18

kuqkunata kunashpa alliyachinllapa,kushikushpa, Dyus munashqanshinakawsananllapa.

Kay pachapa imangunata amamunashunllapachu

4 1¿Imaraykutaq qamkunapurapilyashpa, anyanakungillapaqa?

Chaqa kwirpuykillapa tukuy imamunashqanraykum chayshinaqakawsangillapa. 2Qamkunaqam imataancha munashpa, mana atishpakunsigiytaqa wanchikungillapa.Chayshina ancha munashpam,nakushpa pilyangillapa. ChaqaDyusman mana mañakushpaqam, mana

qaykitaqa. 3

qandallam Dyusman mañakungillapa.

pachu.4¡A, runakuna, warmikuna Dyusta

traysyunaqkuna! ¿Ima, manachuyach angillapa: Dyusmi tukuy layauchakunata ch iqnin, nishpaqa?naqam chay mana kriyiqkunashinamunashpa kawsaytaqa, Dyuspa kuntrankangillapa. 5Chaymi *Dyuspa SantuLibrumbiqam mana yanqachuyach achiwanchiq: “Dyuspa *SantuIspiritunqam noqanchiqkunapi tiyan.Payqam ancha kuyawanchiqllapa.Chaymi silusu,chiq”, nishpa. 6Piru ancha allinkashpam, yanapawanchiq. ChaymiSantu Librumbi nin: “Dyusmi yumbaypalanganuta kuntran.taqam ancha yanapan”, nishpa.a7Chayri Dyusta tukuy shunqo kasushpa,*dyabluta kuntrashunllapa. Chayshinakuntraptinchiqmi,manda rin mitikaq. 8Chaymi Dyusmantukuy shunqo mañakuptikim, paypa

3 4

531

kiman yanapashunan. Chayri qamkuna

pachu makikiwanqa. Chayshinallaqamkuna ishkay yuyayniyuqkunapisuchaykikunata dijashpa, TaytaDyustana kasuyllapa, limpyu shunqoyuqkanaykillapa. 9

pachu,rayku syintishpa, waqayllapa. 10

yashpana, Siñurninchiqta tukuy shunqokasuyllapa. Chayshina ruraptikiqam,

llapa.

Amar jusganakushunllapachu11Masitakuna, ama ni mayqannikipa

washanda rimayllapachu. Chaqa kriyiqmasinchiqta jusgashpa rimashpaqam,Jisukristupa liynindapis jusgaykangi.Qam juyisshina munashpa kaytaqam,

gichu. 12Chaqa Jisukristullam qowashqakanchiq chay liynindaqa. Payllamjuyisninchiq. Chaymi paylla atinrunakunata jusgayta, washanambaqichu chingachinambaq. Piru qamqa,

kiqa?

Dyusllam yach an tukuy tyimpupaqqa13

kuna. Qamkunaqam ningillapa: “Kananichu qayam rinillapa riq chay mayqanllaqtaman. Chaymi suq watatanigusyuta rurashpa, qellayta rinillapaganaq”, nishpa. 14Piru manamyach angillapachu:llapa qaya? nishpaqa.qachu bidaykillapaqa? Manchupukutaykunaqa suq pachapi rikakushpa,das chingan. Chayshinallambidanchiqpis mana durashpachu, daschingan. 15Chayri ningimanllapa:“Siñurninchiq munaptinmi, kawsashpa

kay imata rurashaq; manaqa manam”,nishpa. 16Piru qamkunaqam anchapalanganuyangi. Chay layaqam anchamalu. Manam nimapaq balinchu.17Chaymi suq runa yach ashpa: Dyusmimunan kay byinda ruranaypaq, nishpa,piru mana rurashpaqam, uchayuqnakidan.

Uyakuyllapa kapuqkuna

5 1¡Uyakuyllapar kapuqkuna! Rinmich

killapa. Chaypaq waqashpa,qayach akuyllapa. 2Chaqa yumbay chaych aniyuq kusasnikikunam rin ismuq.Chay ancha shumaq mudanaykikunamkurushpa rin ushyakaq. 3Chay *uruyki,qellaynikim rin muqosuyaq. Chaydañakaq qellaynikiqam suq tistigushinarin shimbishuq. Chayshina achkaqellayta munashqaykiraykum, chaymana baliq yuyaynikikuna ninashinarinllapa chingachishuq. Chaqa kayultimu diyakunapim (pubrikunatamich ashpa,) tukuy kusasnikitaqotuykangillapa. 4Chay kusichaykita

qachu kangi. Chaymi pagungunapaqDyusman rriklamashqallapa. Kananancha pudirniyuq Tayta Dyusmiuyashqa chay rriklamaq trabajaqkunata.5Kay mundupim qamkunaqa anchabwina bida pasashpa, kwirpuykipagustundalla rurashpa, animalkunashinagurduyashqallapa kangi. Chaymi listunakangillapa,nanllapa. 6Chaqa qamkunaqam allinrunakunata dimandashpa,qallapa kangi, qamkunamanda manaatiptinllapa washakayta.

Mana shaykuq kriyishpa, Dyusmanmañakushunllapa

7Chayri masitakuna, ñakashpapis,ama disanimakaychu. Ashwanri

4 5

532

shumaqta shuyakuyllapa, SiñurninchiqJisukristu shamunangaman. Manchusuq tarpukuqqa,paqa, shuyakun tamyaptin wiñanambaq,allin kusichayuq kanambaq. 8Chaytarpukuqshinallar qamkunapis amadisanimakashpachu, shuyakuyllapa,Siñurninchiq shamunangaman. Chaqapayqam dasna rin shamuq. 9Chayrimasitakuna, uyayllapa: Dyusmijuyisninchiq. Payqam pungunchiqmanch ayamuykaqshina. Chaqa listunamshamunambaq jusgawananchiq. Chaymikunaykillapa, ama ni mayqannikipakuntranda rimanaykillapa, Tayta Dyuschaypaq ama jusgashunanllapa.

10Kuyashqay masitakuna, Tayta*papis,llapa. Chayshinalla noqanchiqkunapispaykunashina ñakashpapis, Dyuspaqmana shaykuq rimashunllapa. 11Chaqasuq kriyiq masinchiq ancha ñakashpa,allita kriyishpa Tayta Dyuspiqam,noqanchiqpaqqa ancha shumaq. Chayripayqa kushikunqa. Qamkunaqamuyashqallapa kangi chay Jubpaq,¿manachu? Payqam ancha ñakashpapis,mana shaykuq Dyuspi yuyakushpa,mana ñigarqanchu paytaqa.daqam Tayta Dyus ancha allin, anchallakipakuq kashpa, chay Jubtaqa anchayanaparqan.

12Piru kuyashqay masitakuna,yumbay chay nishushqaymandam mastakunaykillapa, ama juranaykillapa, amani syiluta, ni kay pachata nimatamyintashpa,llapa. Ashwanri imapaq “arí” nishpaqa,chayta kumpliyllapa. “Manám”nishpaqa, ama rurayllapachu.qaykita kumpliyllapa, Tayta Dyus amakastigashunanllapa.

13Mayqanniki padisiykashpaqa,Dyusman mañakuyllapa. Mayqanniki

kushikuykashpaqa, Dyusta alabaykantashpa. 14Mayqanniki qeshyaqkashpaqa, qayay *yach achikuqansyanuykikunata. Chaymishamushpa chay qeshyaqpa umanmanasiytita rurashpa, SiñurninchiqJisukristupa shutimbi Dyusmanpaypaq mañakunqallapa. 15Tukuy

tinllapam, Siñurninchiqqa chayqeshyaqta rin kach akachiq. Uchayuqkaptimbismi, chay qeshyaqtaqa rinpirdunaq. 16Chayri mana allitarurashpaqa, kriyiq masinchiqkunatakun sayllapa: “Kay mana allikunatamrurashqa kani”, nishpa. Kanansuqnikipaq suqnikipaq Dyusmanmañakuyllapa,manda pirdunashushpa,manda kach akachishunan. Chaqa suqancha allin runa tukuy shunqomañakuptinqam, Dyusqa uyashpa,ancha pudirniyuq kashpa, anchaallita rin yanapaq. 17Yuyashumbis*Dyuspaq rimaq *Eliyaspaq. Payqamnoqanchiqshina runalla karqan. Pirutukuy shunqo Dyusman mañakuptinama tamyanambaqmi, kimsa wata ymidyuta mana tamyarqanchu kaypachapiqa. 18Chaymandaqamtamyanambaq mañakuptinqa,rirqanna. Chaymi tarpudukuna allitawiñaptin, allin kusichakuna karqankay pachapi.

19Chayri masitakuna, suq kriyiqmasinchiq allip kaqmanda pandashpa,mana baliq duktrinapi kriyiptin,qamkuna shumaqta kunashpa Dyusmankutimunambaqqa, 20ancha allitaruraykangillapa. Chaqa chayshinakutichimushpaqam, chay uchayuqtawashaykangillapa, ama chinganambaq.Chayshina kutichimuptikim, TaytaDyusqa rin pirdunaq chay achkauchangunata.

5

533

Pidrum iskibrirqan shikwakaqkunaman

1 1Kuyashqay masitakuna, noqamPidru kani. Jisukristum akrawashqa,

paypa *apustulnin kanaypaq. Chaymikay kartata iskibriykillapa. Chaqaqamkunaqam kay mundupiqa shikwa

shikwa furastirushina kawsangillapa*prubinsya Puntupi, prubinsyaGalasyapi, Kapadusyapi, Asyapi,prubinsya Bitiñapipis. 2TaytanchiqDyusmi unaymandapacha qamkunapaqyach ashqa. Chaymi akrashushqallapa,paypa wambranguna kanaykillapa.

APUSTUL SAN PIDRUMKAY PUNTA KARTATA ISKIBRIRQAN

(1 PIDRU)

¿Pitaq karqan San Pidruqa? *San Pidruqam Jisukristupa dusi *apustulninmanda suqninkarqan. Chaymi Jisukristu syilumanna riptinqa, Pidruqa achka lugarkunaman rishpa,Jisukristupaq yach achikurqan. Kriyiqmasingunam Pidrutaqa ancha rrispitaqllapa. ChayPidrullam Simumbis shutirqan. Yach ananchiqmasta Pidrupaq, liyishunllapa: SanMatiyu14.22-33; SanMarkus 8.27-33; 9.2-8; 14.66-72; San Lukas 5.1-11; San Jwan 1.40-44;21.15-19; Ichus 2.1–5.42; 8.14-25; 10.1-48; 11.1-18; 12.1-19; 1 Kurintyus 9.5; Gálatas 2.6-16.

¿Pikunapaqmi iskibrirqan kay librutaqa? Pidruqam kay kartataqa iskibrishpa,kach arqan sinku atun *prubinsyapi tiyaq kriyiq masingunaman, ancha ñakaykaptinllapa.Chay prubinsyakunaqam shutiqllapa: Puntu, Galasya, Kapadusya, Asya, Bitiña.

¿Imaraykum iskibrirqan kay librutaqa? Pidruqam chay ñakaykaq kriyiqmasingunata iskibrirqan, animachinambaq, padisishpa, ama shaykunambaqllapa.

¿Imapaqmi yach achiwanchiqllapa kay libruqa?1 Pidru 1.1-12 niwanchiqllapa, Tayta Dyusqam mushuq bidata qowashqakanchiq, wañushpapis, paywan tukuy tyimpu kawsananchiq. Chayriñakashpapis, ama shaykushpachu, ashwan kushikushpa kawsashunllapa.

1 Pid. 1.13–2.10 niwanchiq, Dyuspa wambranguna kashpaqa, ama uchakunatarurananchiq.

1 Pid. 2.11–4.19 niwanchiq, allita rurashqanchiqrayku ñakashpapis, amashaykunanchiq; ashwan agwantashpa, kushikushpa, Jisukristushina kawsananchiq.

1 Pid. 5.1-13 niwanchiq, *yach achikuq ansyanukuna kriyiqmasingunata shumaqtayach achishpa, kwidanambaq; chulukuna chay yach achikuq ansyanungunatashumaqta kasunambaq; yumbayninchiq umildi kashpa, kasunakunanchiq; Jisukristupiallita kriyishpa, ancha kwidakashpa, ama dijananchiq, *dyablu binsiwananchiq.

534

Qamkunatam *Santu Ispiritundaqoshushqa, allita kasunaykillapa ChurinJisukristuta. Chaqa chay Churinqamyawarninda ich arqan,manda washashunambaq. Chaymi TaytaDyusman mañakuni, tukuy imapiyanapashunan,pachu,killapa.

Jisukristupi kriyiqkuna kushikushpakawsashunllapa

3¡Alabashunllapa SiñurninchiqJisukristupa Taytan Dyusta! Chaqapayqam ancha allin, ancha llakipakuq.

manda kawsachimurqan,nata washawananchiq, mushuqmandanasirishqashina kananchiqllapa. Chaymiyuyakunchiqllapa: Dyuswan rinchiqkawsaq, nishpa. 4Chaqa anaqsyilupiqam rin qowaqninchiq anchashumaq irinsyanchiqta.chiqqam mana nunka ushyakanqachu nidañakanqachu ni chinganqachuchakiykaq tuktushina. 5Chaqa TaytaDyusqami ancha pudirniyuq kashpa,paypi kriyiptinchiq kwidawanchiq,jwisyu diya ch ayamuptin,nanchiqllapa. Chay diyapiqam rinrikachiwaqninchiq: “Washashushpam,ancha shumaqta rini kawsachishuq”,nishpa.

6Chaymi qamkuna kay tyimpupi suqrratupaq qesachadu kashpapis,kushikushpa kawsangillapa. 7Chaqaqamkunaqam ancha balingillapaDyuspaqqa. Manchu runakunaqa *urutachulluchishpa mallipanllapa,yach anambaq: ¿Allipchu urulla ichutaqlludu? nishpa. ChayshinallamDyusqa qamkunatapis dijashungillapa,mallipadu kanaykillapa, yumbayyach anambaq: ¿Alliptachu Dyuspikriyinllapa ichu mana? nishpa. Allita

kriyishpaqam, ancha balingillapa maskichay ushyakaq urumanda. Chayshinaallita kriyiptikiqam, Jisukristushamushpa, kushikushpa, ancha rinalabashuqllapa.

8-9Chaqa qamkunaqam payta manarikashpapis, ancha kuyangillapa.Ancham yuyakungillapa paypiqa,washadu kanaykillapa. Chaymi kananqaancha kushikushpa,pachu niyta yumbay chay anchashumitaq kaqpaq, ancha shumaqkashqanrayku.

10Waq unay tyimpukunapim*qanllapa intyindinambaq: ¿ImashinamTayta Dyus rin washaq runakunata,warmikunata? nishpa. ChaymandaqamDyuspaq rimarqanllapa: “Ancha allinkashpam, rin washawaqninchiq”,nishpa. 11Jisukristupa Santu IspiritunmiDyuspaq chay rimaqkunataqa kayshinayach achirqan: *Dyus AkrashqanWashadurmi ancha ñakashpa rinwañuq. Piru wañushqanmandakawsamushpa, llipyashpam, rin riqsyiluman, nishpa. Chaymi chayrimaqkunaqa ancha munarqanllapayach ayta *Santu Ispiritu chaynishqambaq: ¿Piraq chay ñakaqWashadurqa? ¿Ima tyimpuraq chayqakanqa? nishpa. 12Chaymi Dyusqa chayrimaqkunata yach achirqan: “Chayufrisikushqayqam manaraq qamkunapatyimpuykipichu rin kumpliq. Ashwanmirin kumpliqqa suq tyimpupiraq”,nishpa. Chaymi kananqa Dyusqa SantuIspiritunda syilumanda kach amushqa,yanapanambaq chay yach achishuqkriyiq masinchiqkunata.paqmi Dyuspa kikin anjilningunapisancha munanllapa intyindiyta:¿Imapaqmi Dyusqa runakunatawarmikunata ancha kuyashpa,munashqa washayta? nishpa.

1 1

535

a 1.15 [Levítico 19.2] b 1.25 [Isaías 40.6-8]

Dyusqam munan, shumaqtakawsananchiq

13Chayri tukuy jwisyuykiwan allitayuyayllapa: ¿Imatam rini ruraq?nishpaqa.llapa: Tayta Dyusmi ancha allin kashpa,Jisukristu shamuriptin, tukuy imata rinqowaqninchiq, nishpa. 14Dyustana allitakasuyllapa. Chaqa manaraq paypikriyishpaqam, kwirpuyki yumbaymunashqanda rurarqaykillapa. Pirukananqa amana kawsayllapachu chayunay kawsashqaykishinaqa. 15-16TaytaDyusmi *Santu Librumbi nin: “Noqamancha *santu kani. Chayri qamkunapisnoqashina ancha santu kayllapa”,nishpa.a Tayta Dyusmi akrawashqakanchiq, wambranguna kananchiqllapa.Chayri pay nishqanshina, anchashumaqta kawsashunllapa.

17

chiqpaq riqsinchiqllapa, ¿manachu?Chaqa payqam yumbayta ancha allitarin jusgaq tukuy ima rurashqambaq,mana ni pita kuntrashpachu ni pitasawachashpachu. Chayri paytamanchashpa, kay mundupiqa tukuytyimpu allita rurashpa kawsashunllapa.18Chaymi Tayta Dyusqa qamkunatawashashushqa tukuy ima malururashqaykimanda. Chaqa yumbay chaymana baliq kustumbrikitamyach akushqallapa karqayki chayagwiluykikunamanda. Chaymi TaytaDyusqa ancha ch aniyuqtapagarakushqa,nambaq. Manam ushyakaq *urutachu niqellaytachu pagarakushqaqa.19Ashwanmi Churin Jisukristupayawarninda ich ashpa pagarakushqaqa.Payqam wañurqan suq ancha shumaquñitashina,

nanchiq. 20Chaqa Tayta Dyusqammanaraq rurashpa kay munduta,nishqana karqan: “Churiymi rin wañuq,runakunata, warmikunatawashanambaq”, nishpa. Piru chayraqmiJisukristuta kay mundumankach amurqan, noqanchiqkunatawashawananchiq. 21Chaymi TaytaDyusqa Jisukristuta wañushqanmandakawsachimurqan. Chaymandaqamsyiluman aparqan, ancha pudirniyuqkanambaq. Chaymi noqanchiqkunaqaJisukristurayku Tayta Dyuspi kriyishpa,yuyakunchiqllapa: Rinchiqllapam riqsyiluman, nishpa.

22Chayraykum kananqa Dyuspa*Santu Ispiritun yanapashuptin,naqa Dyus allip nishqanda kasushpa,uchaykikunata dijashqallapa kangi,limpyu shunqoyuq kashpa, kriyiqmasinchiqkunata allipta kuyanaykillapa.Chayshinar suqniki suqnikiwan tukuyshunqo tukuy jwirsaykiwan alliptakuyanakuyllapa. 23Chaqa mananamwañuq taytaykikunapa wambranllachukangillapa. Ashwanmi kananqa Dyusnishqambi kriyishpa, mushuqmandanasirishqallapa kangi,gunana kanaykillapa. Chay nishqanqammana nunka chinganchu. Ashwanmitukuy tyimpu rin duraq. 24ChaymiDyuspa Santu Librumbi nin:

Yumbay runakunam qewashina daswañun. Chaqa qewa chakiptinmi,tuktunqa ishkin. Chayshinallamrunakunapis, pudirniyuq kashpaichu yach ayniyuq kashpapis, daswañun.

25 Piru Dyus nishqanqam tukuytyimpupaq duran. Manam nunkaushyakanqachu, nishpa.b

Kanan chay shumaq nishqandaqamqamkunata yach achishushqallapa kani.

1 1

536

c 2.6 [Isaías 28.16] d 2.7 [Salmo 118.22] e 2.8 [Isaías 8.14]

2 1Chayrayku ama nima malutarurayllapachu. Amar inga

pachu. Amar *shimikiwanllaqa Dyustakasuychu. Amar imbidyanakuychu.Amar runa masikipa washandarimayllapachu. 2-3Allitamyach angillapa: Tayta Dyusmi anchaallin, nishpa. Dyus nishqambisminoqanchiqpaqqa ancha mishki lichipurushina. Iti wambritukunaqam anchamunan ñuñuyta lichinda, ¿manachu?Chayshinallar noqanchiqkunapis anchamunashun yach akuyta Tayta Dyusnishqanda, paypi mas allita kriyishpa,

llapa.

Jisukristum kawsaq rumishina4

llapa mana baliq rumitashina. Chaymipaytaqa wichukurqanllapa. Piru TaytaDyuspaqqam Jisukristuqa anchashumaq ancha baliq kawsaq rumishina.Chayri payman qemikayllapa. 5Chaqaqamkunapismi Jisukristushina

shina kangillapa. Chayri Dyustabidaykita qoyllapa, qamkunamanda*ilgisyanda ruranambaq,nanllapa, kuranguna kanaykillapa.Chayshina Jisukristupi kriyishpa,kuranguna kaptikillapam, Tayta Dyusqakushikushpa rin chnata. 6Chaymi Dyusqa Santu LibrumbiJisukristupaqqa kayshina nin:

*Siyun llaqtapim rini ruraq simyintupaiskinambi suq mas baliq rumita.Chaymi paypi kriyiqkunaqa manarinllapachu penqakuq, nishpa.c

7Chaymi noqanchiq kriyiqkunapaqqachay rumiqa ancha balin. Piru *Dyuspa

napaqqa kayshina nin:

Chay albañilkuna wichukushqanrumiqam mas baliqpaqtikrakashqa, nishpa.d

8

tuqa:Suq rumi ñambi trumpichishpabulaqshina.e

Chaymi paypi mana kriyiqkunaqa Dyusnishqanda mana kasushpaqa chingan.

paqqa kamashqa chingananllapa.

Dyuspa wambrangunam kanchiq9Piru qamkunaqam Dyuspa ayllunna

kangillapa. Akrashushqallapam, paytasirbiq kurakuna kanaykillapa, paypa*nasyunnimbi tiyaq *guna kashpa,llapa. Chayshinam akrashushqallapa,paypa ancha *shumaq nutisyandayach achikunayki, uchaykikunamandaakrakashpa,killapa.paqam, uchayuq kashpa, tutayaqpishinakawsarqaykillapa. Piru kananqam TaytaDyusqa qamkunata washashushqa,

llapa. 10Unayqam qamkunaqawichukushqa karqaykillapa. Pirukananqam Dyuspa ayllunna kangillapa.

qanchu. Piru kananqam Dyusqa anchallakipashungillapa.

Kawsashunllapa Dyusta sirbinanchiq11Kuyashqay masitakuna,

llapa.chiqqam syilupiraq.llapa, ama kwirpuyki munashqandallaruranaykillapa. Chay mana allin

wayninchiqta,

1 2

537

chiq. 12Chayri allikunata rurashpakawsayllapa chay mana kriyiqkunapaukumbi. Chayshina kawsaptikillapam,paykunaqa intyindinqallapa: Alliptamwaq runakunaqa Dyus nishqanda kasun,nishpa. Chaymi kuntrayki rimaqkunakashpapis, Dyuspi kriyishpa, jwisyudiya ch ayamuptin, Dyusta rinllapaalabaq.

13Chayri Jisukristupi kriyishpa, kaymundupa mas pudirniyuq gubyirnunda,

tapis kasuyllapa. 14Chaqa chay maspwidiq gubyirnum kamachin chayawturidarkunata, mana alli ruraqkunatakastigananllapa, alli ruraqkunataqaalabananllapa. 15Chaymi Dyusqa munanshumaqta kawsanaykillapa, chayshinauyarachinayki chay tuntu manakriyiqkunata.

16

kita rurayta, piru alli kaqtalla. Amaryuyayllapachu: Munashqayta atishparuraytaqam, malutapis atini rurayta,nishpaqa. Ashwanri Dyuspa allinkriyadunshina kawsayllapa. 17

shinar runa masikikunawan shumaqtakawsayllapa. Kriyiq masinchiqkunatarallita kuyayllapa. Dyusta ancharrispitashpar, ama nima malutarurayllapachu. Kay mundupa maspudirniyuq gubyirnundapis ancharrispitayllapa.

Ñakashpapisri, Jisukristushinakawsashun

18*Randishqa kriyadukuna,kita ancha rrispitashpa, shumaqtakasuyllapa, allin ichu malu kaptimbis.19Suqkuna yanqa qesachawaptinchiqpis,

shina. Chaqa ancha allim, chayshinarurananchiq. 20

killapa,tinqam, awnki agwantaptikipis,

Dyuspaqqa mana balinchu. Piruqamkuna allita rurashqaykiraykuñakashpa, agwantaptikiqam, Dyuspaqqaancha balin. 21

llapa,papis, Tayta Dyusta kasunaykillapa.Chaqa Jisukristuqam ancha ñakashpa,wañurqan washawananchiqllapa.22Payqam mana nima uchatarurarqanchu, ni pitapis ingañarqanchu.23

bismi, mana wapuyarqanchu. Suqlastima maqaptimbismi,qanchu. Ashwanmi Dyusmanmañakurqan, payna allita jusganambaqchay kuntraqkunata. 24

tuqam chuqri chuqri ñakarqannoqanchiqkunarayku, amana uchayuqkashpa, ashwan limpyu shunqona,kach akaduna kananchiqllapa. Paykikinmi kruspi kashpa, kwirpumbiaparqan uchanchiqkunata, amanauchakunata rurananchiq, ashwanallitalla rurashpa, kawsananchiqllapa.25Unayqam qamkunaqa Dyusta manakasurqaykillapachu. Chaymi chingashqawishakunashina purirqaykillapa. Pirukananqam Jisukristupi kriyishqallapakangi. Chaymi payna suq allinmichidurshina allita kwidashungillapa,*ispirituyki ama chinganambaq.

Qosayuqkunaqar kayshina kawsanqallapa

3 1-2Qamkuna warmisitakuna,qosaykita shumaqta kasuy. Chaqa

chayshina kasushpa ancha allitakawsaptikillapam, paykunaqa Dyuspimana kriyishpapis, qamkunatarikashushpa, Jisukristupi kriyinqallapa,mana ni yach achiptikipis. 3Piru amarsawaykitallaqa allichayllapachu,*urumanda sarsillukunata, anchach aniyuq mudanakunata rurakushpaqa.Kanan purinaykiqa,yaychu kutin kutin ñaqchakushpaqa.

1 2 3

538

f 3.12 [Salmo 34.12-16]

4Chayta ruranaykimandaqa ashwanshunqoykita allichayllapa, ancha limpyudulsishina shunqoyuq kanaykillapatukuy tyimpupaq. Chaqa chayshinashumaqta kawsaptikim, ancha balinDyuspaqqa. 5Unay tyimpupim wakinallin warmikuna chayshina karqan.Paykunaqam Dyuspi ancha yuyakushpa,shumaqta kasuqllapa qosanllapata.6Chay unay warmi *Sara shutiqmichayshina karqan. Qosan *Abrajandamshumaqta kasuq. Chaymi paytaqa“Kamachikuqniy” niq. Chayshinaqamkunapis allita rurashpaqam, mananimata manchashpachu, chay Sarashinaringillapa kaq.

7Ullqokunapis allita yuyashpa,kita rrispitashpa, shumaqta paywankawsayllapa. Chaqa warmiqam manajwirsayuqchu qamkunashinaqa. Pirupaykunapismi Dyuspa wambranguna.

llapa, Dyusman mañakuptiki, allitauyashunambaq. Manaqa manam rinchuuyashuqllapa.

Allin runakunam ñakan8Kay kartaytam ushyanaypaq niykillapa,

yumbayniki llakipanakushpa,kushpa masapurashina kawsanaykillapa.Umildi llakipakuqkunar kayllapa. 9Suqruna mana allita rurashuptinqa, amakutichiyllapachu. Musyashuptinqa, amawapuyayllapachu. Ashwanri Dyusmanmañakuyllapa, payta yanapanambaq.Chaqa Dyusqam qamkunata akrashushqa,tukuy imapi yanapashunambaq. 10Chaymi*Dyuspa Santu Librumbi nin:

taqa ama nima maluta rimanqachu,ni llullakunqachu.

11 Chayri qamkunaqa ama nimamaluta rurashpachu, ashwan

allitalla rurashpa, yumbaywanshumaqta kawsayllapa.

12

nata kwidan. Mañakushqandamuyan.taqam anyan, nishpa.f

13Tukuy diya qamkuna allita rurashpakawsaptikiqa,giman? 14Piru allita ruraptikillapaqesachashuptinqa, kushikuyllapa. Ama

pachu. 15Ashwanri tukuy shunqoadurayllapa Siñurninchiqta. Kanan listukayllapa yach achinayki mayqantapushuqta: “¿Imaraykum Jisukristupiyuyakushpa, ancha kushikungi?”nishpa. Piru umildi kashpa, chaytapushuqta rrispitashpa, shumaqtayach achiyllapa. 16

llapa ancha allita Dyusta kasushpa, amanimapaq penqakushpa, limpyushunqoyuq kanayki. Chaqa Jisukristupikriyishpa, allita kawsaptikiqam, chayrimashuqkunaqa rin penqakuq yanqarimashqambaq. 17Piru kwidawkishñakanchiqmanllapa uchakunatarurashqanchiqrayku. Ashwanmi Dyusmunaptin, mas alli padisinanchiq paytakasushqanchiqrayku.

18Chaqa Jisukristu kikimbismi mananima uchayuq kashpapis, anchañakashpa, wañurqan, uchayuqkunatawashawananchiq. Suq kutindallamwañurqan, apawananchiq TaytaDyusman. Kwirpun wañuptimbismi,*ispiritunqa mana wañurqanchu.19Ashwanmi Jisukristu wañuptin, chayispiritunqa wañuqkuna kashqanmanrishpa chay prisushqa almakunataDyuspaq yach achirqan. 20Chayprisushqa almakunaqam *Nuwipatyimpumbi kawsashpa, Dyustaqa manakasushqallapachu karqan. Piru

1 3

539

paykunata manaraq chingachishpam,Dyusqa ancha shuyarqan, Nuwi chayatun *wambuq wasita ushyanangaman.Chay yaku chay wambuq wasitaapaptinqam,nalla washakarqan,rayku. 21

napis Jisukristupi kriyishpa, yakuwanshutikushpa, washakanchiq. Chaytarurashpaqam,tallachu mayllanchiq. AshwanmiDyusman mañakunchiq,nata pirdunawananchiq,yuqna kananchiqllapa. ChaymiJisukristu wañushqanmandakawsamushqanrayku, atinchiqnawashakayta. 22Chaqa payqam syilumanrishpa, Tayta Dyuspa *allin ladumbitiyaykan. Kanan Dyuspa anjilninguna,suq pudirniyuq ispiritukuna, suq layakamachikuqkunam Jisukristutakasunllapa.

Tukuy shunqonchiqwan Dyusta sirbishun

4 1

qanshina, qamkunapis listukayllapa ñakanaykipaq. Chaqa mayqanruna Dyuspi kriyishqanrayku ñakaqqammanana kawsanchu uchakunatarurashpa. 2

qanda rurashpa, shumaqta kawsan.Mananam kwirpun munashqandallarurashpachu kawsan wañunangaman.3Bastanar waq unay tyimpukunapi chaymana kriyiqkunashina uchakunatarurarqaykillapa. Chaqa kwirpuykillapa

killapa, warmikunata maskashpa,mach ashpa, sh uqyana fyistakunamanrishpa, ancha upyashpa, *amitulayakunata adurashpa. 4Piru kananqamchay mana kriyiqkunaqa yuyanllapa:

nawan purinllapachu? nishpa. Chaymimana allikunata rimashungillapa. 5Piru

Jisukristu kutimushpaqam, yumbaychay rimashuqta rin jusgaq,nata, wañushqakunata. 6Chaymi*shumaq nutisyanda yach achirqanwañushqakunata, kwirpungunawañushqa kaptimbis, *ispiritungunaqaDyusshina tukuy tyimpu kawsananllapa.

7Jwisyu diyam rinna ch ayamuq,tukuy ima ushyakanambaq. Chaymikunaykillapa, allin jwisyuykiwankawsashpa, yumbay diya Dyusmanmañakunaykillapa. 8Chayri tukuyimamanda mas alli,nayki qamkunapura.kushpaqam, das ringillapa pirdunaqyumbay mana alli rurashuqkunata.9Wasikiman ch ayaqkunatar pusadata,mikunata qoyllapa,pachu. 10Tayta Dyusmi yumbaynikitayanapashushqa, suq layapi, suq layapipayta, runa masinchiqkunatapis allitayanapanaykillapa.shuptin, may atishqaykikaman

llapa, Dyuspa allin trabajadurningunakanaykillapa. 11

chiqta yanapawaptinchiq, paypaqyach achikunanchiqqa,shinalla shumaqtayach achikushunllapa. Tayta Dyusyanapawaptinchiq,nanchiqqa, paypa pudirninwan anchaallita paykunata yanapashun. Tukuyimatar allita rurashunllapa, yumbayrikawaqninchiq Tayta Dyusta,tutapis alabananllapa. Chayri payqatukuy tyimpu ancha alabashqa, anchapudirniyuq kanqa. Chayshina kanqa.

Padisishpa, Jisukristushina kawsashun12Kuyashqay masitakuna, ancha

padisishpaqa, ama yuyayllapachu: ¡Rikay!Mana nima maluta rurashpapis,¿imapaqraq ancha padisiykani? nishpa.13Ashwanri kushikuyllapa Jisukristushina

1 3 4

540

g 5.5 [Proverbios 3.34]

padisishpapis.paqam, ancha ringillapa kushikuq,rikashpa ancha pudirniyuq Jisukristutasyilumanda llipyashpa shamuykaptin.14Jisukristupi kriyishqaykirayku suqkunamusyashuptimbis, kushikuyllapa. ChaqaDyuspa llipyaykaq *Santu Ispiritun anchapudirniyuq kashpam, rin yanapashuqllapa.

iqnishuqkunaqam chay SantuIspiritunda kuntranllapa. Piru

llapa. 15Piru ama padisiyllapachumatansyiru kashqaykirayku ichu suwakuqkashqaykirayku ichu mana allikunatarurashqaykirayku ichu mitikucharakashqaykirayku. 16Piru Jisukristupikriyishqaykirayku padisishpaqar, amapenqakushpachu, ashwan Dyustaalabayllapa.

17Kananqam Dyusqa qallariykannawambrangunata jusgaq. Chayshina kikinwambrangunata jusgashpaqam, chayshumaq nutisyanda mana kriyiqkunataqamas jwirtita rin kastigaq. 18Chayshina allinkaqkuna washakanambaq trabajuskaptinqa, ¿imananqaraqri Dyusta chaymana kasuq uchayuqkunaqa? (

taqa.) 19

chiq padisinanchiqqa, payta mingashunbidanchiqta yuyashpa:chiq. Chaymi ancha allin kashpa, rinkumpliq yumbay ufrisiwashqanda, nishpa.Chayshina mingashpaqa, allita rurashpakawsashunllapa.

Allita yach achiy Dyuspi kriyiqkunata

5 1Kananmi kayshina kunaykillapaqamkuna *yach

nata. Noqapismi yach achikuq ansyanumasikillapa kani.tuta ancha ñakaptin. Chaymi tistigu kani.Chayrayku pay llipyashpa syilumanda

kutirimuptinqa, noqapis qamkunashinaladumbi rini kaq. 2Tayta Dyusqam munan,noqanchiqkuna kriyiq masinchiqkunatashumaqta yach achishpa kwidananchiq.Chaqa paykunaqam Dyuspaqqa suq trupaancha kuyashqa wishakunashina. Chayrikushikushpa, paykunata kwidashunllapa;

kuqa. 3

pachu.llapa,chiq, noqanchiqkunashina shumaqtakawsananllapa. 4Chayshina kriyiqmasinchiqkunata allita kwidaptinchiqmi,mas kamachikuq Michidur Jisukristukutimushpa, rin qowaqninchiq suq anchashumaq primyuta. Chay primyuqam mananunka ushyakanqachu chay raprayuq*kurunakunashinaqa.

5Chayshinallar qamkuna chulukunashumaqta kasuyllapa chayyach achishuq ansyanukunata.napurapis kasunakuyllapa. Chaqa

Dyusqam anyan palanganukunata. Piruumildikunataqam ancha yanapan.g

6Chayri yumbay qamkuna umildi kashpa,ancha pudirniyuq Tayta Dyuspa ñawpambiqonqorikuyllapa, munashqan tyimpupiyumbaypa ñawpambi alabashunanllapa.7Dyusmi ancha llakipawanchiq. Chayriima pasawaptinchiq, ama llakishpachu,payman mañakushunllapa.

8Manchu *liyunqa mallaqnashpa,qayach akushpa purin aychanashpa.Chayshinallam *dyablupis kuntranchiqkashpa,wananchiq. Chayri allita yuyashpa,ancha kwidakashpa,pachu, chay dyablu ingañawananchiq.9Ashwanri Jisukristupi allita kriyishpa,dyablupa kuntran shayashunyach ashpa: Tukuy mundupim kriyiqmasinchiqkunapis noqanchiqshina

1 4 5

541

padisiykanllapa, nishpa. 10Piru ashlatyimputa qamkuna padisiptikiqam,Dyus rin yanapashuqllapa, anchashumaqta kawsanayki, allita paypiyuyakunayki, jwirti kanayki, paynishqambi allita yurakanayki. ChaqaTayta Dyus kikinmi tukuy imapiyanapawanchiq. Payqam qayawashqakanchiq, Churin Jisukristupi kriyishpa,paywan luryapi tukuy tyimpukawsananchiq. 11¡Chayri paytallaalabashunllapa! ¡Payllar tukuy tyimpukamachikunqa! ¡Biba Tayta Dyus!Chayshina kanqa.

San Pidrum napaykushpa, dispidikarqan12Masitakuna, kay kartitatam

iskibrishqa kani qamkunapaq allinkumplidu masitanchiq *Silbanuwan.

Chaqa ancha munani yach anaykillapa:Tayta Dyusmi ancha kuyashushpa,tukuy imapi yanapashushqa, nishpa.Chayri Dyuspilla yuyakuyllapa.

13Kay *Babiluñapi tiyaq kriyiq

llapa. [Nuta: Babiluñach i munanman niyta *Rruma.]Dyusmi qamkunatashina paykunatapis

akrashqa, wambranguna kanambaq.

nata napaykushungi. Payqam kikiychuriyshina. 14Kanan kuyanakushparrispitanakushpa, *muchanakushpa,napaykunakuyllapa.Mayá, Tayta Dyus yumbay qamkuna

Jisuspi kriyiqkunata yanapashunqa,shumaqta kawsanaykillapa. Chayshinakanqa. (Chaytallam iskibriykillapa.)

1 5

542

APUSTUL SAN PIDRUMKAY SIGUNDA KARTATA ISKIBRIRIRQAN

(2 PIDRU)

¿Pitaq karqan San Pidruqa? *San Pidruqam Jisukristupa dusi*apustulninmanda suqnin karqan. Liyishunllapa chay punta parti 1 Pidruta, mastayach ananchiq San Pidrupaq.

¿Pikunapaqmi iskibrirqan kay librutaqa? Pidruqam kay kartataqaiskibrirqanqa Jisukristupi kriyiq masingunaman. 2 Pidru 3.1 nin suq kartatapaykunataqa iskibrishqa karqan. Kinsapch i chay punta karta 1 Pidru karqan.Chayshina kaptinmi, chay sinku *prubinsyapi tiyaq kriyiq masingunapaq kaykartatapis iskibrirqan. Liyishunllapa chay punta parti 1 Pidruta, mastayach ananchiq chay ch askiqkunapaq.

¿Imaraykum iskibrirqan kay librutaqa? Pidruqam yach arqan: Dasnam riniwañuq, nishpa. (Liyishun 2 Pidru 1.14-15.) Chaymi kay kartatapis iskibririrqan,kriyiq masingunata kunanambaq, ama shaykushpachu, ashwan Dyusta kasushpa,kawsananllapa. Chaqa achka ilgisyakunapim ingañakuqkuna allinyach achikuqkunashina tukushpa, kayshina llullakunata yach achikuq:“Jisukristuqam mana rinchu kutimuq”, nishpa. Chaymi Pidruqa kay kartandaqaiskibrirqan, Jisukristupi kriyiqkunata kunanambaq, allita kwidakashpa, amakriyinanllapa chay llulla yach achikuqkunata. Chaqa Jisukristuqam allipta rinkutimuq, nishpa.

¿Imapaqmi yach achiwanchiqllapa kay libruqa?2 Pidru 1.1-21 niwanchiqllapa, Dyusmi yanapawanchiq, payta kasushpashumaqta kawsananchiq. Niwanchiqpismi, Pidru kikinmi Jisukristutauyarqan, rikarqan. Chaymi pay tistigun kashpa kunawanchiq, tukuy imaiskibrishqanda kasunanchiq.

2 Pid. 2.1-22 niwanchiq, achka runakunam llullata yach achikuykanllapa.Chaykunataqa ama kasushunchu. Chaqa Dyusmi chay runakunataqa rinkastigaq, nishpa.

2 Pid. 3.1-18 niwanchiq, chay llullakuqkunam kayshina yach achikun:“Jisukristuqam mana rinchu kutimuq”, nishpa. Piru Jisukristuqam allipta rinkutimuq, runakuna mana yuyashqan uraspi. Chayri shumaqta kawsashpa,tukuy tyimpu Tayta Dyuspi yuyakushunllapa.

543

Pidrum iskibrirqan Jisuspi kriyiqkunaman

1 1Kuyashqay masitakuna,kuna, noqam Jisukristupa

*apustulnin Simun Pidru kani. Paypasirbikuqninmi kani. *WashadurninchiqDyus Jisukristum ancha allin kashpa,qamkunata yanapashushqa, paypikriyinaykillapa noqaykunashina.Chayshina kriyiptinchiqmi, Dyuspaqqaancha balin. Chaymi kay kartataiskibrishpa qamkunaman kach ayki.2Chaqa Tayta Dyusmanmi mañakuni,qamkunata yanapashunambaq, paypaq,Siñurninchiq Jisuspaqpis allitayach akushpa,llapa.

Dyuspa wambrangunaqa kayshinakawsanqallapa

3Tayta Dyusmi pudirninwan anchayanapawashqa kanchiq, paytakuyashpa,llapa. Chaqa yach achiwashqam kanchiqancha pudirniyuq Churin Jisukristupaq.Payqam ancha shumaq milagrukunatarurashpa, qayawarqanchiq, paypikriyinanchiq. 4Tayta Dyusmi chayshina

nanchiq.chiqqa ancha balin.chiqmi, Dyusshina kawsashpa, kaymundupi tiyaqkunapa mana baliqyuyayningunamanda akrakananchiq.5Chayri Jisukristupi allita kriyishpa,atishqanchiqkaman allita rurashpa,Dyusmanda allita yach akushun,yach ayniyuq kananchiqllapa.6Chayshina yach ayniyuq kashpaqar,sujitakashun,chiq. Chayshina sujitakashpaqar, Dyuspimana shaykuq yuyakushun.papis agwantashpa, tukuy shunqoadurashunllapa Tayta Dyusta.

7Chayshina adurashpaqa,kushpa yanapanakushun kriyiqmasinchiqkunawan.nakushpar, tukuy shunqonchiqwankuyanakushun. 8Chaymi kay yumbaynishushqaykunata ancha allitakasushpa, masta masta yach akushpaqa,Siñurninchiq Jisukristupi allitakriyiykangillapa. Manam yanqaqapaypiqa kriyishqallapachu kangi. 9PiruDyus nishqanda mana kasuqkunaqamsuq mana allita rikakuqshina ichu suqsarkushina. Chaqa qonqashqallapanam:

washqa, nishpaqa. 10Chaymimasitakuna, Dyusqa qayashushqa,wambranguna kanaykillapa. Chayraykuyumbay kay kunashushqaytakasuyllapa, ancha allita yach akunaykiSiñurninchiq Jisukristupaq, chayshinaama nunka paymanda akrakanaykillapa.11Kaykunata qamkuna ruraptikiqam,Siñurninchiq Jisukristuqa anchakushikushpa, rin apashuqllapaluryaman, paywan tukuy tyimpukawsanaykillapa. Chaqa payllamWashadurninchiqqa.

12

qaytam allitana yachllapa. Piru mushuqmandam qamkunatayuyachiriyki, ama qonqanaykillapa.13-14Chaqa Siñurninchiq Jisukristumyach achiwashqana: “Pidru, anchautqanam rinllapa wanchishuq”, nishpa.Chaymi yuyashqa kani,paraq qamkunata kunashunaypaq,15wanchiwaptinllapa kay nishushqaytaama qonqanaykillapa.

Jisukristutam llipyaykaqta rikashqallapakani kikiy ñawiyllapawan

16Manam yanqa kwintukunatachuqamkunataqa yach achishushqa kani.Ashwanmi nishushqallapa kani:“Siñurninchiq Jisukristum ancha

2 1

544

pudirniyuq. Rinmi kutimuq”, nishpa.Chaqa kikiy ñawiyllapawanmi alliptarikashqallapa kani Jisukristu anchapudirniyuq llipyaykaqta. 17-18

naqam paypa pullan karqayllapa chaysantu urqqopa sawambi. Waqpim TaytaDyusqa Jisukristuta llipyachishpa,kayshina ancha alabarqan: “Kaymikuyashqay Churiy. Paywanmi noqaqaancha kushikuni”, nishpa. Noqaykunachaypi kashpam, rikarqayllapaJisukristu ancha llipyaykaptin.llapa kani Dyusta, syilumandachayshina Jisukristupaq niptin.

19Noqaykunamandaqam ashwan*Dyuspaq chay unay rimaqkuna masallin tistigukuna. Chaymi paykunaiskibrishqanda kasushpaqa, ancha allitaruraykangillapa.

nata rurashpaqa, tutayaqpishinapuriykanllapa. Piru Dyuspaq rimaqkuna

kuqshina. Chaqa Dyus munashqandamyach achiwashqam kanchiq, Jisukristushamunangaman. Paymi chay lusiruyulaqachishina (yuraqachishina) ichurupayshina shumaqta achikchakushpa,yumbayninchiqta shunqonchiqpi rinachikchawaqninchiq. 20-21Chayri allitaintyindiyllapa: Dyuspaq rimaqkunaqammana rimarqanllapachu paykunamunashqanda. Ashwanmi chay santurimaqkunaqa Dyus munashqandallarimashpa iskibrirqanllapa, Dyuspa*Santu Ispiritun yanapaptin.Chayraykum mana pipis atinchuyach achikuyta pay munashqanda,(Dyus nishqanda dañashpaqa).

Llullata yach achikuqkunam rin kaq(Judas 1.4-13)

2 1Unaymi *Isrrayil *nasyumbikarqan *Dyuspaq rimaq tukuqkuna.

Paykunaqam llullakunata

yach achikuqllapa. Chayshinallam kaytyimpunchiqpipis wakin runakuna,Siñurninchiq Washadur Jisukristutañigashpa,nalla rinllapa yach achikuq mana baliqduktrinakunata. Chaymi paykunaqa dasrinllapa chingaq. 2

kuna yach achikuptinqam, achkarunakuna, warmikuna mana baliqkustumbringunata rinllapa sigiq.Chaymi paykunapa uchangunarayku,achka rikaqkuna rinllapa yuyaq:Jisukristupa duktrinanqam mananimapaq balinchu, nishpa. 3Chaqa chayllullakuqkunaqam qellaypaqllanisyuyashpa, mana baliq duktrinandarin yach achishuqllapa, qellaynikitasurqoshunanrayku. Piru Dyusqam achkatyimpuna kastigunda sigurashqa.Chaymi ancha utqana paykunataqailluki rin chingachiq.

4Chaqa unay tyimpupim Dyuspawakin anjilninguna paypa kuntrantikrakarqanllapa. Chaymi Dyusqapaykunataqa mana pirdunashpachu,wichurqan infyirnuman. Chaypimpaykunataqa kadinakunawan watashpakarsilarqan, tutayaqpi kanambaqllapajwisyu diya ch ayamunangaman.5Chayshinallam *Nuwipa unaytyimpumbipis Tayta Dyusqa manapirdunarqanchu uchayuq runakunata,warmikunataqa. Chaqa Nuwilla allinruna kashpa, Dyus nishqanda chaymalukunata yach achishqa karqan.Chaymi mana kasuptinllapa, TaytaDyusqa tamyata kach amushpa, chaymalukunataqa limpu chingachirqan.Piru washarqanmi Nuwita, syitiayllundinda. 6Chaymandaqam suqtyimpupipis ninawan chingachirqanchay *Suduma llaqtata, Gumurrallaqtata ush payanangaman,napaq yach ashpa, uchayuq runakunaintyindinambaq: Dyusmi kastigan

2 1 2

545

a 2.16 [Números 22.21-35]

malukunata, nishpa. 7-8Piru *Luttaqamwasharqan, allin runa kaptin. Chaqachay Lutmi llaqta masingunata rikashpa,uyashpa, mana allikunata ruraykaqtaqa,tukuy diya ancha llakirqan shunqombi.9Chayshinam Tayta Dyusqa allitayach an washayta paypi kriyiqkunata.Yach ambismi uchayuqkunatawaqaychayta, kastigadu kanambaqjwisyu diya ch ayamuptin.

10Piru Dyusqam masta rin kastigaqchay mas uchayuqkunata. Chaqapaykunaqam kwirpumba gustundallarurashpa, Dyusta mana munanllapachukasuyta. Mana uyakuq atribidukashpam,kuqkunapa kuntranda rimanllapa.11Piru Dyuspa anjilningunaqam mas

manda kashpapis, Dyuspa ñawpambiqa

kuqkunataqa.12Piru chay llullakuqkunaqam mana

intyindiq animalkunashina kashpa,

gunapaq. Chaqa animalkunaqamnasishpa wiñanllapa, runakunapiskashpa wanchinanllapa, ¿manachu?Chayshinallam chay llullakuqkunapisrinllapa wañuq, 13

qanrayku. Chaqa paykunaqam

qandalla ruranllapa. Chaymi qamkunakriyiq masinchiqkunawan suq fyistataruraptikillapa, chay uchayuqkunatandakashpa, paykuna munashqandallaruranllapa. Chayraykum rikashuqkunapenqashungillapa.

14Chaqa paykunaqam yumbay warmirikashqanda munanllapa. Kanan manashaykuqmi uchakunata ruranllapa.Chaymi Jisukristupi mana allita

kriyiqkunataqa inkitanllapa,paykunawan uchata rurananllapa.

llapa paykunapaqlla. Chaymi yumbaypaykunataqa Tayta Dyus kundinashpa,ancha rin kastigaq. 15Chaqapaykunaqam Dyusmanda akrakashpa,allin ñanninmanda lluqshishpa,chingashqallapana. Chay unay Biyurpachurin *Balanshinam kawsaykanllapa.Chay Balanqam Dyusmanda akrakarqan.Chaymi qellayta ganananrayku, manaallikunata munarqan rurayta. 16

raykum Tayta Dyusqa burrundarimachirqan, runashina anyanambaq.Chay burrunqam mana dijarqanchuchay munashqanda ruranambaqqa.a

17Chay llullakuq yach achikuqkunamchaki pusushina ichu pukutay manatamyayuqshina. Chaqayach achikushqanqam mana nimapaqbalinchu. Chaymi Dyusqa paykunata rinwichuq infyirnupa mas tutayaqninman,tukuy tyimpu chaypi kanambaqllapa.18Chaqa paykunaqam anchaalabakashpa, yanqakunata rimashpa,inkitanllapa Jisukristupi chayraqkriyiqkunata. Chaymi animachinllapamushuqmanda kriyirinanllapa manabaliq kusaskunapi, chay paykunashina

llapa. 19Kanan ninllapam:shina atingillapa munashqaykitarurayta.shuqllapa”, nishpa. Piru manamintyindinllapachu: Uchata rurashpam,*dyabluta kasuykanchiq, nishpaqa.Chaqa chay mayqan uchata ruraqmidyablupa kriyadun. 20-21Kayshinapisyuyashunllapa: Suq runa kay mundupauchangunata dijashpa, Kamachikuq

paqa, ama paymandaqa akrakanqachu.

2 2

546

Chaqa Dyuspa santu liyningunatadijashpa,paqam, ashwamba mas uchayuqna rinkaq. Chaymi mas alli kanandapaykunaqa Jisukristupi amakriyinambaq. 22Piru kananqampaykunaqa allqoshina ichu kuchishina.Chaymi *Dyuspa Santu Librumbiqa

paqqa:qanda mikurin. Kuchiqam limpyumaylladu kashpa, lluchkaman rishpaarmakuq, limpu mapayarin”, nishpa.

napis.

Kayshinam Jisukristuqa rin shamuq

3 1Kuyashqay masitakuna, chaypunta kartayta,

pismi qamkunaman kach amunikunashushpa, allita yuyanayki yumbaychay yach achishushqaypaq. 2Chayriallita yuyayllapa *Dyuspaq unay *santurimaqkuna nishqanda, Kamachikuq*kushqanda, *apustulningunayach achishushqanda.

3Piru puntata kaykuna ancha allitaintyindiyllapa: Yaqqana jwisyu diyach ayamuptinmi, kayshina rin kaq.Wakin runakunam Dyus nishqandaburlashpa, kwirpumba gustundallarurashpa, rinllapa kawsaq. 4

naqam asikushpa rinllapa tapushuq:“Mayá, ¿maytaq Jisukristu shamunchu?Dyusqam ufrisikushqa, Jisukristushamurinambaq, ¿manachu? ¿Maytaqrikch anchu? Unay agwilunchiqkunapatyimpunmandapacha, kay pachakashqanmandapismi chayshinalla.Manam nimapis kambyakanchu”,nishpa. 5Chaqa chay asikuqkunaqamyach ashpapis, mana munanllapachukriyiyta: Tayta Dyusmi rimashpalla,syiluta, kay allpata rurarqan,

yakumanda akrashpa. 6Dyusmi unaytyimpupi kay mundupi tukuy ima kaqtayakuwan chingachirqan, nishpa. 7PiruDyusmi kamashqa, kay pacha, syilupis,jwisyu diyapi rupashpa chinganambaq.Chay ninakunawan rupachishpam, chayasikuq uchayuqkunatapis rinchingachiq.

8Piru kuyashqay masitakuna, kaytaryach ayllapa: Siñurninchiqpaqqam suqdiyalla mil watakunashina.napismi paypaqqa suq diyashinalla.9Piru wakin runakunaqam yuyanllapa:

qanda kumplinambaq, nishpa. Pirumanam paykuna yuyashqanshinachu.Chaqa Dyusqam mana yanqachuunayaykanqa. Ashwanmi payqa anchaallin kashpa shuyakuykan, anchamunashpa yumbay runakuna,warmikuna uchangunata dijashpa,paypi kriyinambaqllapa. Chaqa manammunanchu, ni suq runa, ni suq warmichinganambaqqa.

10Manchu ladrunqa tutap qonqayllashamun suwawananchiq. Chayshinamqonqaylla Siñurninchiq Jisukristupismana yuyashqanchiq diyapi rin shamuq.Chay diyaqam syiluqa tukuy imandinancha kunyashpa chullushpa rinushyakaq. Kay mundupismi tukuyimandin ninawan lumyashpa, limpu rinushyakaq.

11Yach ashpa: Tukuy imam rinushyakaq, nishpaqa, Dyusta kasushpa,adurashpa kawsashunllapa, ama nimauchata rurashpachu. 12Chayshinakawsashpaqa, imashinapis Dyuspaqallita yach achikushun, pay mas utqashamunambaq. Chay diyaqam syiluqatukuy imandin chullushpa lumyaykaqninakunawan rin ushyakaq. 13Pirunoqanchiqkunaqam shuyaykanchiqmushuq syiluta, mushuq pachata Dyusufrisiwashqanchiqta. Chaypiqam ancha

2 2 3

547

shumaqta rinchiqllapa kawsaq,Jisukristu ancha allin justisyataruraptin.

14Chayri kuyashqay masitakuna,chaykunata shuyashpaqa, imashinapisallikunatalla rurashpa, shumaqtakawsashunllapa, Tayta Dyusshamushpa, ama nima laya uchayuqtatariwananchiq. 15Allitar intyindiyllapa,Siñurninchiq Jisukristuqam shuyaykan,mas achka runata warmitawashanambaq. Chaymi manaraqshamunchu. Chayshinallam chaykuyashqanchiq masitanchiq Pablupis,Dyus yanapaptin, yach ayniyuq kashpa,qamkunata iskibrishushqa. 16

llam paypis yumbay kartangunapiqamkunata yach achishushqa. Lukismi

napaq. Chaymi chay runa manaintyindiqkunaqa, Dyuspi mana allita

kriyishpa, Pablu nishqandakambyashpa, suq layatanayach achikunllapa. Chayshinallam*Dyuspa Santu Librumba wakinpartingunatapis dañashpa, yanqakunatayach achikunllapa. Chaymi paykunaqarinllapa chingaq.

17Chayri kuyashqay masitakuna,allitana yach ashpa tukuy chaykunata,sigiyllapa Tayta Dyuspi allitayuyakushpa. Kwidakayllapar, chayllullakuqkuna ama ingañashushpa,Dyusmanda akrashunanllapa.18Ashwanri Siñurninchiq WashadurJisukristuta shunqonchiqpi mas allitariqsishunllapa, chayshina masta mastayach ananchiq:chiq, nishpa. ¡Biba SiñurninchiqJisukristu! ¡Payri kanan tukuytyimpupis alabashqa kanqa! Chayshinakanqa.

2 3

548

APUSTUL SAN JWANMIKAY PUNTA KARTATA ISKIBRIRQAN

(1 JWAN)

¿Pitaq karqan San Jwanqa? *San Jwanqam Jisukristupa dusiyach akuqningunamanda suqnin karqan. Liyishunllapa chay punta parti SanJwanda, masta yach ananchiq San Jwambaq.

¿Pikunapaqmi iskibrirqan kay kartataqa? Manam allitaqa yach anchiqchu,piru kinsapch i iskibrirqanqa Jisukristupi kriyiqkuna tukuy partipi tiyaqkunapaq.

¿Imaraykum iskibrirqan kay librutaqa? Jwan ancha byijituna kaptinqam,wakin runakuna Jisukristupi kriyiqkunawan tandakaqllapa. Piru paykunaqamllullata yach achikuqllapa kayshina: “Noqanchiqkunapa kwirpunchiqqam anchauchayuqkuna. Chaymi Dyuspa Churin Jisukristuqa mana kwirpuyuqchu karqan”,nishpa. Chaymi Jwan chay mana baliq duktrinapaq yach ashpa, kay kartataqaiskibrirqan, Jisukristupi kriyiqkuna chay llullakuqkunata ama kriyinambaqllapa.

¿Imapaqmi yach achiwanchiqllapa kay libruqa? Jwanqam kayshina iskibrirqanqa:“Noqa kikiymi rikashqa kani, uyashqa kani Jisukristutaqa. Chaymi mana nimatallullakushpachu, allip kaqtalla niykillapa Jisukristu yach achikushqandaqa”, nishpa.Jwanqam kay kartapiqa yach achikurqambis, kuyanakunanchiq suqwan suqwan.

1 Jwan 1.1-4 niwanchiqllapa, Jwan kikinmi Jisukristuta rikarqan. Chaymiiskibrirqan, Jisukristupi kriyinanchiq.

1 Jn. 1.5–2.17 yach achiwanchiq, Dyuspi kriyiqkunaqa kawsanqa, amauchakunata rurashpachu. Piru uchata rurashpallapaqar, Dyusmanmañakushunllapa pirdunawananchiq. Kriyiq masinchiqkunatarkuyashunllapa. Kay pachapa imangunataqar ama munashunchu.

1 Jn. 2.18-29 niwanchiq, mayqan runa Jisukristupaq llullakunatayach achikuptinqa, ama kriyishunllapachu.

1 Jn. 3.1-3.24 niwanchiq, Dyuspa wambrangunam kanchiq. Chayrikuyanakushun suqwan suqwan.

1 Jn. 4.1-6 niwanchiq, mayqan runa yach achikuptinqa, allita intyindishun:“¿Rimaykanchu Dyus munashqanda ichu *dyablu munashqanda?”, nishpa.

1 Jn. 4.7–5.12 yach achiwanchiq, Dyusmi yanapawanchiq kuyanakunanchiq.Chaqa mayqan runa, warmi kuyakushpaqam, allipta Dyuspi kriyiqkuna.

1 Jn. 5.13-21 niwanchiq, Tayta Dyuspa Churin Jisukristupi yuyakushpam,yach anchiq: Tukuy tyimpum Dyuswan rinchiqllapa kawsaq. Dyusmimañashqanchiqta uyawaqninchiq, rin qowaqninchiq, nishpa.

549

Jisukristum kawsachiwanchiqllapa

1 1Kay kartatam iskibriykillapa,yach anayki suq ancha allin

*Rimaqpaq. Manaraq kay mundukaptinmi, chay Rimaqqa karqanna.Chaymandaqam payqa noqaykunawanpurirqan. Chaymi paytaqa uyashqallapakani kikiy rinriyllapawan.llapa kani kikiy ñawiyllapawan. Kikiy

llapa. Chay Rimaqqam yanapawanchiq,tukuy tyimpu kawsananchiq. (PaymiJisukristu.) 2Payqam Tayta Dyuspapullan karqan. ChaymandaqamDyusmanda shamushpaqa,nawan purirqan. Payta riqsishpam,tistigunguna kanillapa. Paymiwashawanchiq, tukuy tyimpukawsananchiq. Chaymi pay rurashqandaparlachiykillapa. 3Chayraykumrikashqayllapata, uyashqayllapataniykillapa, qamkunapis noqaykunawansuq yuyayniyuqlla kanaykillapa. ChaqaJisukristupi kriyishpam, noqaykunaqaTayta Dyuswan,wambis allipta suq yuyayniyuqllakanillapa. 4

killapa,naykillapa.

Tayta Dyusmi michashina5Jisukristu kay niwashqandam

qamkunataqa yach achiyki. Payminiwashqallapa: “Tayta Dyusqam mananima uchayuqchu. Chaymi paypiqamana kanchu tutayaqqa. Ashwan anchaallin kashpam, rupayshina anchaachikchakun”, nishpa.

6Chayri uchakunata rurashpaqa, amanishunllapachu: “Dyustam riqsini.Paywanmi purini”, nishpaqa. Chayshinanishpaqam, llullakuykanchiq. ChaqaDyus niwashqanchiqtaqam manakasuykanchiqchu. 7Piru Dyusshina

allitalla rurashpa,tinchiqqam,llapa. Chaymi Tayta Dyusqa yumbayuchanchiqmanda pirdunawanchiq,Churin Jisukristu yawarnindanoqanchiqkunapaq ich ashqanrayku.

8Piru “Manam noqaqa uchayuqchukani” nishpaqam, noqanchiqllaingañakaykanchiq. Chaqa chayshinanishpaqam, ancha llullakuykanchiq.9Piru mana nimata pakashpachu,Dyusman mañakuptinchiqqam,uchanchiqkunata pirdunawananchiq,payqam mañashqanchiqta rin ruraq.Chaqa ancha allin, ancha kumplidukashpam, yumbay uchanchiqmanda rinpirdunawaqninchiq, ama nimauchayuqna kananchiqllapa. 10Piru“Manam nima uchayuqchu kani”nishpaqam, Dyustaqa riqsiykanchiqllapallullakuqtashina. Chaqa payqamniwashqa kanchiq: “Uchayuqmikangillapa”, nishpa. Piru manamkriyinchiqllapachu.

Jisukristum allin abugadunchiq

2 1

kunashina kangillapa. Chaymi kaykartata iskibriykillapa kunashushpa,ama nima uchata ruranaykillapa. Piru

chiqqam, Tayta Dyuspa ñawpambi kansuq ancha allin abugadunchiq,chiqta rimanambaq. Paymi ancha allinJisukristu. 2Chaqa Jisukristuqam

nanchiq.llachu wañurqanqa. Ashwanmiwañurqanqa munashpa washaytayumbay runakunata, warmikunata.

3Tayta Dyus kamachikushqandakasushpaqam yach anchiqna: Alliptamshunqoypi payta riqsini, nishpa. 4Piruchay mayqan niq: “Noqam shunqoypiDyusta riqsini”, nishpa, piru Dyus

1 1 2

550

kamachikushqanda mana kasushpaqamllullakuykan. Manam alliptachurimaykan. 5Piru Dyusta kasuqkunaqamallipta tukuy shunqonwan paytakuyanllapa. Chayshinam yach anchiq:Dyuspa wambrannam kanchiq, nishpa.

6Piru mayqan niqqam: “Noqam TaytaDyuspa wambran kani” nishpaqa,Jisukristushinalla kawsanqallapa.

Kay kamachikushqandar kasushunllapa7Masitakuna, manam iskibriykichu

mushuq kamachikushqayta. Chaqa

cham Dyus kamachikushqandayach akushqallapa kangi. Chaykamachikushqandam iskibriykillapa.8Piru kananqam kay allip kaqtapisiskibriykillapa,llapa chay yach akushqaykita. ChaqaJisukristum Dyus kamachikushqandarurashqa. Chaymi qamkunapis allitanarurashpaqa, manana tutayaqpishinachupuriykangillapa. Ashwanmi kananqaqamkunapa bidaykipiqa Tayta Dyusnaachikchakuykan.

9Piru chay mayqan niq:

kani” nishpa, piru runa masindach iqnishpaqam, uchangunapillakawsaykan. Chaymi tutayaqpishinapuriykan. 10Piru mayqan runa masindakuyaqqam Dyuswanna achikpishinapuriykan. Chaymi *dyabluqa mananaatinchu ishkichiyta,baqqa. 11Piru chay runa masindach iqniqqam uchanrayku tutayaqpishinakawsaykan. Manchu suq sarkuqa manayach anchu: Maytam riykani, nishpaqa.Chayshinallam chay uchayuqkunapistutayaqpishina puriykanllapa suqsarkushina.

12Kriyiq masitakuna, qamkunamwambraykunashina kangillapa. ChaqaTayta Dyusmi uchaykikunamanda

pirdunashushqa,rayku.llapa. 13-14Wakinnikiqam taytakunakangillapa. Qamkunaqam Jisukristupikriyishqallapa kangi. Payqam manaraqnimapis kaptin, kashqana. Chaymipaypi kriyishqaykirayku, iskibriykillapakay kartata.namambis iskibriyki.naqam jwirti kashpa, Tayta Dyusnishqanda tukuy shunqo kriyishpa,dyabluta binsishqallapa kangi. Chaymiqamkunatapis iskibriyki kay kartata.Qamkuna wambrakunamambisiskibriyki,rayku. [Nuta: Achka yach ayniyuqkunamyuyanllapa: Chay “taytakunam” munan niyta, Dyuspaq yach achikuqkuna; chay “wambra runakunam” munan niyta, chay yach achikuqkunapa yanapakuqninguna; chay “wambrakunam” munan niyta, Jisuspi yumbay kriyiqkuna, nishpa.]

15Amar munayllapachu kay mundutani kusasningunata. Chaqa mayqanancha munaq kay mundupi kaqkusaskunataqam mana kuyanchu TaytaDyustaqa. 16Kay mundupi achkatiyaqkunam kwirpun munashqandallaruranllapa. Wakinqam imakunatarikashpaqa, ancha munanllapa.Wakinqam ashla imayuq kashpa ichuashla imata yach ashpaqa, anchaalabakanllapa.naqam mana shamunchu Dyusmandaqa.

manda. 17Kay munduqam tukuyimandin, runakuna munashqambisushyakaykanna. Limpunam rin chingaq.Piru noqanchiqkuna Dyus munashqandarurashpaqam,llapa kawsaq.

Jisukristupa kuntrangunam shamushqa18Ijitukuna, kay pachaqam rin

ushyakaq. Chay diyaqam

1 2

551

ch ayamuykanna. Manchu qamkunaqauyashqa kangi: “Rinmi kaq Jisukristutakuntraq”, nishpa. Allibmi chayqa.Kananqam achka kuntraqkunana kan.Ch iqninllapam Jisukristuta. Chaymiyach anchiq: Kay munduqam rinnaushyakaq, nishpa. 19

naqam yumbay noqanchiqmandaakrakashqa. Chaqa paykunaqam yanqakriyiq tukushpa, pullanchiq kashqallapakarqan. Piru Jisukristupi alliptakriyishpaqach i, kanangamanpullanchiq kanandallapa. Piru paykunanoqanchiqmanda akrakaptinnam,yach anchiqllapa: Jisukristupiqam manaalliptachu kriyishqallapa, nishpa.

20Piru Jisukristum qamkunataqoshushqa *Santu Ispiritunda. Chaymiyumbayniki yach angillapa allipkashqanda. 21Kinsapch i yuyangillapa:*Jwanqam iskibriwaykan yuyashpa:Manam yach anllapachu Dyuspaq,nishpa. Manam chayshinachu. Chaqaqamkunaqam yach angina Dyusnishqanda. Chaymi iskibriykillapa,qamkunata masta yanapashunay. Chaqayach angillapanam: Tayta Dyusnishqanqam allip. Manam nimallullachu, nishpa.

22Mayá, ¿pitaq chay llullakuqqa?Payqam nin: “Jisukristuqam mana*Dyus Akrashqan Washadurchu”,nishpa. Chay laya rimaqkunaqamJisukristuta kuntranllapa. Chaqa paytañigashpaqam, Tayta Dyustapisñigaykanllapa. 23Chaymi Jisukristutañigaqkunaqa mana Tayta Dyuswanchu.

chiq Dyuswambis.24Chaymi niykillapa: Allitar

yuyayllapa Dyus nishqanda. Chaqa

cham allita yach akushqallapa kangipay nishqanda.paqam,

tuwan, Tayta Dyuswambis. 25ChaqaJisukristuqam ufrisiwashqa kanchiq,

llapa.26Chaymi kay kartata qamkunaman

iskibriyki, allita yach anaykillapa, chayllullakuqkuna ama ingañashunanllapa.27Piru Jisukristum Santu Ispiritundaqoshushqallapa, qamkunapitiyanambaq. Chaymi manananisisaryuchu, ni pipis suq layaduktrinata qamkunata yach achishunan.Chaqa chay Santu Ispiritunmi tukuy imaallip kaqta qamkunata yach achishungi;manam llullakunatachu. Chayri chay*Santu Ispiritu nishushqanda kasushpa,

llapa.28Chayri kananqa ijitukuna,

tumanda amana akrakashunllapachu.Ashwanri paypina yuyakushpakawsashun, pay shamuptin,kushikushpa shuyananchiq, ama nimatamanchashpachu. 29Chaqa qamkunaqamyach angillapa: Dyusmi ancha allin,nishpa. Chaymi chay mayqan allita

guna.

Dyuspa wambrangunam kanchiq

3 1¡Yuyayllapa, Tayta Dyusqaanchallana kuyawanchiqllapa!

Chaqa kikin wambrangunapaqmiriqsiwanchiqllapa. Allibmi paypawambranguna kanchiqllapa. ChaymiDyuspi mana kriyiqkuna manayach anllapachu:nataq Jisukristupi chay kriyiqkunaqa?nishpa.pachu yuyayningunapi. 2Kuyashqaymasitakuna, kananqam Dyuspawambrangunana kanchiqllapa. Pirumanaraqmi yach anchiqchu:naraq rinchiqllapa kaq? nishpaqa. Pirukaytaqam yach anchiqna: Jisukristu

1 2 3

552

shamuptinmi, payta rikaptinchiq, TaytaDyus rin kambyawaqninchiq,shina kananchiqllapa, nishpa. 3Chaymiyumbayninchiq Jisukristuta munashparikayta,llapa, Jisukristushina limpyu shunqoyuqkananchiqllapa.

4Piru uchata ruraqkunam mana

daqa. 5Kanan qamkunaqamyach angina: Jisukristu mana nimauchayuq kashpam, kay pachamanshamurqan, uchanchiqkunamandawashawananchiq, nishpa. 6ChaymiJisukristupi kriyiqkunaqa mananakawsanchiqllapachu uchakunatarurashpaqa.naqam Jisukristupi mana alliptaqakriyinllapachu, ni riqsinllapachupaytaqa shunqonllapapi.

7Chayri ijitukuna,llapachu, ni pipis ingañashunanqa.Chaqa allita rurashpa kawsaqqam allinrunana.tana kawsaykan. 8Piru uchata rurashpakawsaqkunaqam *guna. Chaqa Tayta Dyus wichukushqandiyamandapacham dyabluqa uchatarurashpalla kawsan. Chaymi DyuspaChurin Jisukristu shamurqan chingachiqdyablu chay mana alli rurashqanda.

9Dyusqam washawashqa kanchiq,wambranguna kananchiqllapa. Chaymi*Santu Ispiritun shunqonchiqpi tiyaptin,

nata rurashpa. 10Ancha riqsiypaqllamDyuspa wambranguna, dyablupawambrangunaqa. Chaqa chay dyablupawambrangunaqam mana allikunatarurashpa kawsanllapa. Kanan runamasindapismi mana kuyanllapachu.

Kuyanakushunllapa suqwan suqwan11Chaqa Dyusmi kamachiwanchiq,

kuyanakunanchiq suqwan suqwan.

llapa kangi. 12Chayri ama chay unay*Kayinshinaqa kashunllapachu. Paymidyablupa karqan. Chaymi masandawanchirqan. Mayá, ¿imapaqtaqmasandaqa wanchirqanqa? Chaqa chayKayinmi mana allikunata rurashpakawsaq. Chay masan *Abilqamallikunata rurashpa kawsaq. Chaymichay Kayinqa imbidyashpa, masanAbilta wanchirqan.

13Kuyashqaymasitakuna, Jisukristupimana kriyiqkuna ch iqnishuptinllapaqa, amayuyayllapachu: ¿Imapaqraq ch iqniwan?nishpaqa. 14Chaqa noqanchiqpismi Dyuspimanaraq kriyishpa, chingananchiqkarqanchiqllapa. Piru kananqam suqwansuqwan kuyanakunchiq. Chaymiyach anchiqllapa: Mushuq bidamannamyaykushqa kani, nishpa. Piru suqkunatamana kuyaqkunaqamwañushqashinaraq.15Chaymi suqkunata ch iqniqkunaqa rinllapachingaq. Chaqa Dyuspaqqam paykunaqa suqmatansyirushina. Kanan qamkunaqamyach angi: Mayqanmatansyiru kashpaqam,mana rinchuwashakaq, tukuy tyimpuDyuswan kawsanambaq, nishpa. 16PiruJisukristum yach achiwanchiq imashinakuyanakunanchiq.ninchiq wañurqanwashawananchiq.

kunata kuyashpa, listu kashunllapawañunanchiq, paykunata washananchiq.17Pirumayqanninchiq kriyiqmasinchiqtamana nimayuqta rikashpa, manayanapashpa imanchiqwanqam,mananimatapis Tayta Dyustaqa kuyaykanchiqchu.18Kuyashqaywambrakuna, amarshiminchiqwanllaqa kuyashunchu runamasinchiqkunataqa. Ashwanri alliptakuyashpa, paykunata yanapashunllapa.

Allitar rurashun, ama penqakunanchiq19Chayshina kuyanakushpaqam

yach anchiqna: Dyuspa allip

1 3

553

wambranmi kani, nishpa. Chaymi paypañawpanman ch ayashpaqa, mananarinchiqllapachu penqakuq. 20Chaqamana allita rurashpaqam,chiq shunqonchiqpi: Ama chaytaqaruranaytachu, nishpa. Piru TaytaDyusqam noqanchiqmanda mas pwidiqkashpa, masta yach an. Chaymi payqatukuy ima rurashqanchiqtayach ashpapis,chiqta. 21Chaymi kuyashqaymasitakuna, allita kawsashpaqa,

pachu, atinchiqna kushikuyta Dyuspañawpambi. 22

qanda kasushpa, pay munashqandaruraptinchiqmi, mañakushqanchiqta rinqowaqninchiq. 23Paymi kamachiwashqakanchiq,chiqllapa,nanchiq, pay niwashqanchiqshina.24Chaymi Dyus kamachikushqanda

llapa. Kanan Dyuspismi shunqonchiqpikawsan. Mayá, ¿imashinamyach anchiq: Tayta Dyusmi noqanchiqpikawsan, nishpaqa? Chaytaqamyach anchiq, Santu Ispiritundaqowaptinchiq.

¿Pim Dyuspa Santu Ispiritunwan,pim dyabluwan?

4 1Kuyashqay masitakuna, kaymundupiqam *Dyuspaq achka

rimaq tukuqkuna puriykanllapa: “Dyusniwashqandam rimani” nishpa. Amakishdijakangillapachu ingañashunambaq.

llapa yach anayki: ¿Allipchu Dyuspa*Santu Ispiritunwan ichu mana? nishpa.2Kayshinam atingillapa riqsiyta: Kayrunam Dyuspa Santu Ispiritunwan,nishpa.naqam ninqallapa: “SiñurninchiqJisukristum Dyusmanda shamushpa,

kay mundupi nasirqan noqanchiqshinakwirpuyuq”, nishpa. 3Piru mayqanrimaq:yuqchu shamushqa”, nishpaqam, manaDyuspa Santu Ispiritunwanchu.naqam *dyablupa ispiritunwan. Chaqachay dyabluqam Jisukristuta kuntran.Qamkunaqam uyashqa kangi: “Chaydyablupa ispiritunmi rin shamuq”nishpa. Chayqam allip kashqa.Kananqam allipta kay mundupinapuriykan.

4Ijitukuna, qamkunaqam Dyuspawambranguna kangillapa. ChaymiDyuspa Santu Ispiritunqa qamkunapitiyan. Payqam mas pudirniyuq chayllullakuqkunapa ispiritunmandaqa.Chaymi qamkunaqa binsishqallapakangi kay mundupi llullakuqkunata.5Chay llullakuqkunaqam kay mundupaimangunapi yuyakushpalla rimanllapa.Chaymi Dyuspi mana kriyiqkunaqapaykunata ancha allita uyanllapa. 6Piru

guna kanchiqllapa. Chaymiyach achikuptinchiq,naqa ancha allita kasuwanchiq. Piru

pachu kasuwayninchiqta. Chayshinamatinchiq riqsiyta: Mayqanmi Dyuspawambran kashpa, allip kaqta riman;mayqanmi dyablupa wambran kashpa,llullakun, nishpa.

Tayta Dyusmi yumbayta kuyawanchiq7Kuyashqay masitakuna, Dyusmi

ancha kuyawanchiq.

kushun.kushpaqam, Dyuspa wambrangunakanchiqllapa. Paytaqam shunqonchiqpiallita riqsinchiq. 8Tayta Dyusqam anchakuyakun. Chaymi mana kuyakuqkunaqamana paypa wambrangunachu. Chaqa

1 3 4

554

pachu. 9Tayta Dyusmi suq Churiyuqllakashpapis, chay Churindakach amurqan kay munduman,uchanchiqrayku wañunambaq,

llapa. Chaymi yach anchiq: Dyusmiancha kuyawanchiq, nishpa. 10Chaqamanam noqanchiqkunachu Dyustapuntata kuyashqachu kanchiq.Ashwanmi Dyusqa noqanchiqkunatapuntata kuyawashqa kanchiq. Chaymikach amurqan Churin Jisukristuta kaypachaman, wañushpa,manda pirdunawananchiq.

11Chayri kuyashqay masitakuna,

chiqqa, noqanchiqkunapis suqwan suqwankuyanakushun. 12Manam pipis TaytaDyustaqa rikashqachu.chiq suqwan, suqwanqam, Dyuspa SantuIspiritun shunqonchiqpi tiyashpayanapawanchiq,chiq. 13

chiqmi, yach anchiqllapa: Dyuswannamallipta kaykanchiq. Paypismi alliptanoqanchiqwan, nishpa. 14Noqaykunakikiymi rikashqallapa kani DyuspaChurindaqa. Chaymi tistigunguna kashpa,allipta niykillapa: Dyusmi Churinda kaymunduman kach amurqan, yumbaytawashawananchiq. 15Kanan mayqanyuyakuqmi: “Jisukristuqam DyuspaChurin” nishpa, payqam Tayta Dyuswan.Dyuspismi paywan.

16Kanan yach anchiqmi: Dyusmi anchakuyawanchiq. Chaqa paymir anchakuyakuqqa. Chaymi yumbay allitakuyakuqqa Dyuswanna. Dyuspismipaykunawanna. 17

kunaqa kay mundupi kawsashpaqa,yach akuykanchiq Jisukristushinakuyanakushpa kawsayta. Chaymi jwisyudiya ch ayamuptinqa,pachu rinchiqllapa kushikuq. 18Chaqanoqanchiqkuna Tayta Dyuswan

kuyanakushpaqam,chiqchu: Paych i rin kastigawaq, nishpaqa.Piru chay kastiguta shuyaqkunaqam anchamanchashpa, llakishpa kawsaykanllapa.Chaymi chay manchaqkunaqa manaraqallitaqa yach akushqachu kuyanakuyta.

19Tayta Dyusmi puntata noqanchiqkunatakuyawashqa kanchiq.napis paytaqa kuyanchiqllapa. 20Piru chaymayqan rimaq: “NoqaqamDyusta kuyani”nishpa, piru runamasinda ch iqnishpaqam,llullakuykan. Chaqa runamasinda rikashpamana kuyaqqammana Dyustaqaatinmanchu kuyaytamana rikashpaqa.21

washqa kanchiq: “Dyusta kuyaqkunaqarrunamasingunatapis kuyanqallapa”, nishpa.

Dyuspir allita yuyakushunllapa, amauchayuqkunashina kawsananchiq

5 1

naqam kriyinchiqllapa: Jisukristum*Dyus AkrashqanWashadur, nishpa. ChayriTayta Dyusta allipta kuyashpaqa,gunatapis kuyashun. 2Chayshina Dyustakuyashpa, kamachikushqanda kasushpaqam,yach anchiqna:pismi kuyaykanchiq, nishpa. 3ChaymiDyusta kuyashpaqa, kamachikushqandakasunchiqllapa.qanqammana trabajuschu kasunanchiqqa.4Chaqa Dyuspawambranguna kashpa, paypikriyishpaqam, binsinchiq kaymundupitiyaqkunapamana baliq yuyayningunata.5Atinanchiq binsiytaqam ancha allitakriyishunllapa: Siñurninchiq JisukristumDyuspa Churin, nishpa.

Kaykunam yach achiwanchiqJisukristupaq

6Kimsa tistigu layakunamyach achiwashqa kanchiq: Jisukristumsyilumanda shamurqan, nishpa. PuntataJisukristu yakupi shutikuptinmi, suqtistigushina karqan. Chaymandaqam

1 4 5

555

kruspi wañushpa, yawarninda ich aptin,suq tistigushina karqan. Dyuspa *SantuIspiritumbismi Jisukristupa faburnindarimarqan. Chay Santu Ispiritumbismimana llullakuq tistigu karqan. 7

.. Suqqam Jisukristu

kikin. Suqqam Dyuspa Santu Ispiritun.Chay tistigukunaqam kimsa kashpapissuqlla. 8Chay nishushqayshinam kaypachapipis kimsa tistigu layakunayach achiwanchiq Jisukristupaq.Dyuspa Santu Ispiritun, suqqam chayshutikushqan yaku, suqqam kruspiich ashqan yawarnin. Chay kimsandinmisuq yuyaytalla Jisukristupaqyach achiwanchiq. 9Chaqa allin runakunaniwashqanchiqtam kriyinchiqllapa,¿manachu? Piru Dyus niwaptinchiq ChurinJisukristupaqqa, masta kriyishunllapa.Chaqa Dyusqam mas allin tistigu chay allinrunakunamandaqa. 10

naqam tukuy shunqo yuyakunchiq:Allibmi Jisukristuqa Dyuspa Churin,nishpa. Piru suq runa Jisukristupi manakriyishpaqam, Tayta Dyuspipis manakriyinchu. Chaqa Tayta Dyus ChurinJisukristupaq nishqandaqam manakriyinchu. Chaymi Tayta Dyuspaq alabisniykan: “Yanqam llullakun” nishpa.11Chaqa Dyusqam niwashqa kanchiqChurimbaq: “Churiy wañushqanraykumrini washashuqllapa, tukuy tyimpunoqawan kawsanaykillapa”, nishpa.12Chaymi Dyuspa Churimbi kriyishpaqam,tukuy tyimpu rinchiqllapa kawsaq. PiruDyuspa Churimbi mana kriyishpaqam,mana tukuy tyimpu rinchiqllapachukawsaq Dyuswanqa.

San Jwanmi kartanda ushyashpa,kayshina kriyiq masingunata kunarqan13Kay kartatam iskibriyki qamkuna

Dyuspa Churimbi kriyiqkunaman,

yach anaykillapa: Dyuspa Churimbashutimbi kriyishpam, tukuy tyimpuDyuswan rinchiqllapa kawsaq, nishpa.

14-15

llapa Dyuspi. Chaqa yach anchiqmi:

chiqqam, payqa uyawaqninchiq, rinqowaqninchiq, nishpa.

16-17Masitakuna, kanmi ishkay layauchakuna. Suq layaqam runakunatadañachin wañunambaq. Suq layaqamdañachin, piru mana wañunambaqchu.Yumbay laya mana alli rurashqanmiuchakuna. Piru suq laya uchaqam

llapa. Chay wanchikuq uchapaqqam mananimata niykillapachu. Piru chay suq layauchata ruraqkunapaqmi niyki: Dyusmanrimañakuyllapa chay masaykikunatapirdunanambaq, nishpa. Qamkunamañakuptikiqam, Dyusqa paykunatauchangunamanda rin pirdunaq.

18Dyuspa wambrangunaqam mananakawsanchiqllapachu uchakunatarurashpaqa. Chaqa Jisukristuqam anchaallita noqanchiqtaqa kwidawanchiq,*dyablu ama uchata rurachiwananchiq.

19Chaymi yach anchiqllapa: Dyuspamkanchiqllapa, nishpa. Piru Dyuspiyumbay mana kriyiqkunaqam dyablukamachishqanda ruranllapa.

20Noqanchiqkunaqam yach anchiq:Dyuspa Churinmi shamushqa, nishpa.Chaqa payqam yach achiwashqakanchiq, riqsinanchiq Tayta Dyustashunqonchiqpi. Paymi allip Dyusqa.Kananmi Jisukristupi yuyakushpakawsanchiqllapa. Chaqa paypismi allipDyus kashpa yanapawanchiq, tukuytyimpu kawsananchiqllapa.

21Chayri ijitukuna, kwidakayllapa,ama yuyakunayki yanqa *amitulayakunapi. Chayshina kanqa. (llam iskibriykillapa.)

1 5

556

Allip kaqta kriyishpa, kuyanakushun1-2Ancha rrispitashqa panisita, Tayta

Dyusmi qamta, wambraykikunataakrashushqallapa, paypa wambrangunakanaykillapa. Chaymi qamkunaqa noqapamasaykunashina kangillapa. Chayraykumnoqa *yach achikuq ansyanu kashpa, kaykartata iskibriykillapa chaypi yumbaytandakaq kriyiq masinchiqkunaman.Chaqa qamkunapismi noqaykunashinaallip kaqta kriyishqallapa kangi. Chayminoqaqa kriyiq masinchiqkunawan allipta

kuyaykillapa. Chaqa yumbayninchiqmiallip kaqta tukuy tyimpu rinchiqllapakriyiq. 3Chaymi mañakuni TaytaDyusman, Churin Jisukristuwan tukuyimapi yanapashunan, ama manchashpa,ashwan kushikushpa, kuyanakushpa, allipkaqta kriyishpa,llapa.

4Wakinwambraykikunatam tarishqa kaniallip kaqpi kriyishpa, kawsaykaqta.PaykunaqamDyus kamachikushqandakasushpa, shumaqta kawsaykanllapa.Chaymi ancha kushikuni. 5Chayraykum

APUSTUL SAN JWANMIKAY SIGUNDA KARTATA ISKIBRIRIRQAN

(2 JWAN)

¿Pitaq karqan San Jwanqa? *San *Jwanqam Jisukristupa dusi*apustulninmanda suqnin karqan. Liyishunllapa chay punta parti San Jwanda,masta yach ananchiq San Jwambaq.

¿Pikunapaqmi iskibrirqan kay librutaqa?Wakin yach ayniyuqkunam yuyanllapa:Kay kartatam iskibrirqan suq kriyiq masin warmiman, tukuy ayllundinman. Piruwakingunaqam yuyanllapa: Kay kartataqam iskibrirqan suq *ilgisyaman. Chaymi manaallitaqa yach anchiqchu: Pikunamanmi iskibrirqan, nishpa.

¿Imaraykum iskibrirqan kay librutaqa? Jwanqam iskibrirqan, Jisukristupikriyiqkunata kunanambaq, kuyanakushpa kawsananllapa; llullatayach achikuqkunamanda kwidakananllapa.

¿Imapaqmi yach achiwanchiqllapa kay libruqa?2 Jwan 1.1-6 niwanchiqllapa, allip kaqta kriyishpa, kuyanakushpa kawsananchiq.2 Jn. 1.7-11 niwanchiq, kanmi ancha achka llullata yach achikuqkuna. Paykunaqamyach achikun: “Dyuspa Churin Jisukristuqam mana kwirpuyuqchu kaymundumanqa shamurqan”, nishpa. Chayri chay ingañakuqkunamayqanninchiqman ch ayawaptinchiqqa, ama pusadataqa qoshunllapachu.

2 Jn. 1.12-13 niwanchiq, Jwanmi yuyarqan chay kriyiq masingunata das rinanwatukuq, nishpa.

557

kuyashqa panisita, kananqa qamkunatarrugaykillapa, noqaykunawan shumaqtakuyanakunanchiq. Manammushuqyuyashqaytachu kamachiykillapa.Chaytaqam unaymandapacha uyashqallapakanchiq. 6

washqa kanchiq kuyanakunanchiq. ChaymiDyusta allipta kuyashpa, mana shaykuqrinchiqllapa kasuq chay niwashqanchiqta.

Achka llullakuqkunam puriykan7Chaqa kay mundupiqam achka

llullakuqkuna puriykanllapa.kish qamkunata ingañashungiman.

llapachu kriyiyta: Jisukristuqam allipkwirpuyuq runa kashpa, shamushqa kaymunduman, nishpaqa. Chay layatayuyaqkunaqam ingañakuq runakuna.Jisukristutam kuntranllapa. 8

llapa! Qamkunaqam Dyuspaq allitayach achikuykangi.nata kasushpakish, manach askingimanchu Dyusmanda yumbanirinsyaykita. Amakish chayshinaqakanqachu. Munanim Dyusmandayumbay irinsyaykita ch askinaykillapa.

9Mayqan runa ichu warmi Jisukristunishqanda dijaqqam mananaDyuswanchu. Piru Jisukristu nishqandayach achikuqqam Tayta Dyuswan,Jisukristuwambis. 10Chay llullakuqkunamunaptin ch ayashuyta, chay manabaliq duktrinanda yach achikunanqa,ama ch ayachiyllapachu wasikimanqa ni“Dyus yanapashunqa” niyllapachu.11Chaqa mayqan chayshinach ayachiqqam yanapaykan, mastaingañakunanllapa.

San Jwanmi kayshina kartandaushyarqan

12Mastam munani willashuyta. Pirumunanim shamuyta qamkunaman,chaypi parlashpa,chiq. Chaymi mana munanichu kaykartapilla masta parlachishuyta.

13Kaypi tiyaq kriyiq masinchiqkunaqamkunapa masaykikuna. Chaqa TaytaDyusmi paykunatapis akrashqa, paypawambranguna kanambaq. Chaymi kaypitandakaqkunapis napaykushungillapa.Chayshinalla kanqa. (Chaytallamiskibriykillapa.)

2 JWAN

558

San Jwanmi alabarqan Gayuta1Kuyashqay kriyiq masita Gayu, noqa

*yach achikuq ansyanu kashpam, kaykartitata iskibriyki. Chaqa alliptamkuyayki.

2Kuyashqaymasita, yach anim, anchaallitash kawsaykangi Tayta Dyuswan, nishpa.Chaymi anchamañakuni, allilla kashpa,ancha kushikushpa kawsanayki. 3Wakinkriyiqmasinchiqkunam ch ayamushpa,niwarqan: Chay Gayum Siñurninchiqta

ancha allita kuyashpa, kasun. Allip kaqpikriyishpam, shumaqta kawsan, nishpa.Chayshina niwaptinmi, ancha kushikushqakani. 4Qamkunaqa noqa yach achishuptiyDyuspi kriyishpaqam, wambraykunashinakangillapa. Kanan tukuy imamandammastakushikuni yach ashpa:shina kaqkunamDyusta kasushpa, allipkaqpi kriyishpa, kawsaykanllapa, nishpa.

5Kuyashqay kriyiq masita, imapipis

taqam, ancha allita ruraykangi. Chay

APUSTUL SAN JWANMIKAY TIRSIRA KARTATA ISKIBRIRIRQAN

(3 JWAN)

¿Pitaq karqan San Jwanqa? *San *Jwanqam Jisukristupa dusi*apustulninmanda suqnin karqan. Liyishunllapa chay punta parti San Jwanda,masta yach ananchiq San Jwambaq.

¿Pipaqmi iskibrirqan kay librutaqa? Jwanqam iskibrirqan kay kartataqa kriyiqmasin Gayupaq. Gayuqam Jisukristupaq yach achikuqkunata yanaparqan, pusadata,mikunata qoshpa.

¿Imaraykum iskibrirqan kay librutaqa? Jwanqam kay kartataqa iskibrirqankuyashqa kriyiq masin Gayuta alabashpa, kunashpa, animachishpa, kriyiqmasingunata mana shaykuq yanapanambaq.

¿Imapaqmi yach achiwanchiqllapa kay libruqa?3 Jwan 1.1-8 niwanchiqllapa, chay runa Gayum suqkunata yanapashpa, anchashumaqta kawsashqambaq.

3 Jn. 1.9-11 niwanchiq, suq runa Diwtri s shutiqmi mana yanaparqanchupayman shamuq kriyiq masingunata. Kanan San Jwamba washandamrimarqan. Niwanchiqpis ama chay Diwtri sshinaqa kananchiqllapa.

3 Jn. 1.12 niwanchiq, suq ancha allin runa Demetrupaq.3 Jn. 1.13-14 niwanchiq, Jwanmi ancha munarqan das shamuyta, Gayutawatukuq, nishpa.

559

nata yanapashpaqam, mas allitaruraykangi. 6

napa ñawpambi parlashqallapa: Chaymasanchiq Gayum noqaykunatakayshina ancha kuyawashqa, nishpa.Ancha allitach i rurangiman masita,chay shamuqkunata imawambisyanapashpa, ñanda rinambaqqa.Chayshina yanapaptikim,chiqqa ancha kushikun. 7Chaqa chaykriyiq masinchiqkunam Jisukristunishqanda yachllapa. Chaymi paykunapa imanfaltaptinqa,dalla imatapis ch askinllapa. Manamchmandaqa. 8Chayraykur noqanchiqpispaykunata yanapashun, paykunawanpulla Dyusta sirbinanchiq, allip kaqtayach achikushpa.

Diyutri smi mana allikunata rurarqan9Kach amushqam kani suq kartata

qamkunaman.smi munashpa kamachiyta kriyiqmasinchiqkunata, mana munanchukasuwayta. 10Chaymi payqallullakushpa, yanqakunata noqapaqqariman. Manam kuntintakanchuyanqakunata rimashpapis. Ashwambammana ch ayachinchu qamkunamanshamuqkunata. Ashwambam chay suqkriyiq masinchiqkunatapis kamachin,ama ch ayachinanllapa. Mayqan

ch ayachiqtaqam qatin tandakashqankriyiq masinchiqkunamanda. Chaymishamushpa, chay Diyutri staqaqaqllambi rini anyaq.

11Kuyashqay masita, ama kawsaychuchay mana allin runakunashinaqa.

shina. Chaqa allin runakunaqam Dyuspawambranguna. Piru chay mana allita

pachu shunqombiqa.

Demetrum allita rurarqan12Masanchiq Demetruqam mana chay

malukunashinachu. Payqam ancha allitakawsan. Yumbaymi paypaqqa ninllapa:“Ancha allinmi” nishpa.gunaqam allip. Noqaykunapismi tistigukashpa niykillapa: “Payqam ancha allinmasanchiq”, nishpa. Chaqa qamqamyach angi: Manam nunka llullataqarimanillapachu, nishpa.

Kayshinam ushyakan kay karta13-14Mastam munani willashuyta.

Lukismi yuyani shamuyta watukushuq.Chaymi chaypina parlashun.Chayraykum kay kartapi manamunanichu masta willashuyta.

15Mayá, Dyus yanapashunqa,shumaqta kawsanaykillapa. Kaymandayumbay kriyiq masinchiqkunapisqamkunata napaykushungi. Noqapa

nata (yanasaykunata). Chayshina kanqa.(Chaytallam iskibriykillapa.)

3 JWAN

560

San Judasmi iskibrirqan Dyusakrashqangunata

1Kuyashqay masitakuna, noqam*Jakubupa masan *Judas kani.Jisukristupa kriyadunmi kani. Chaymi

kay kartata iskibriykillapa qamkunaDyuspi kriyiqkunaman.

natam Taytanchiq Dyusqa akrashushqa,paypa wambranguna kanaykillapa.Chaymi Jisukristupi yuyakuptikillapa,payqa allita kwidashungillapa. 2TaytaDyusmanmi mañakuni,shushpa, kuyashushpa, qamkunatayanapashunambaq, shumaqtakawsanaykillapa.

APUSTUL SAN JUDASMIKAY KARTATA ISKIBRIRQAN

(JUDAS)

¿Pitaq karqan San Judas? Kinsapch i kay Judasqa Jisukristupa, Santyagupamasan karqan. (Chay Santyagullam *Jakubupis shutirqan.) (Liyishunllapa SanMatiyu 13.55.) Payqam mana chay Judas Iskaryutichu karqan. Ashwanmi Jisuspiancha allita kriyiq karqan.

¿Pikunapaqmi iskibrirqan kay librutaqa? Iskibrirqanqam Jisukristupi yumbaykriyiqkunaman.

¿Imaraykum iskibrirqan kay librutaqa? Chay tyimpupiqam achka llullatayach achikuqkuna karqan. Suqkunatam yach achirqanllapa, uchata rurashpakawsananllapa. Chaymi Judasqa kriyiq masingunata kay kartapiqa kunarqan, chayllullata yach achikuqkunamanda kwidakashpa, ama Jisukristumandaakrakananllapa.

¿Imapaqmi yach achiwanchiqllapa kay libruqa?Judas 1.1-2 niwanchiqllapa, Judasmi Dyuspi kriyiqkunaman kay kartataiskibrishqambaq.

Jud. 1.3-16 niwanchiq, kwidashunri yumbay llullakuqmanda. Chaqapaykunaqam kayshina ninllapa: “Dyusqam ancha allin. Chaymi mana allitaruraptinchiqpis, mana rinchu kastigawaqninchiq. Chayri munashqanchiqtarurashunllapa”, nishpa. Piru Dyusmi paykunata ancha rin kastigaq.

Jud. 1.17-23 niwanchiq, ama Dyusmanda akrakananchiq, shaykuqkriyiqkunata animachinanchiq, Dyuspi tukuy shunqo kriyirinanllapa.

Jud. 1.24-25 niwanchiq, ancha pudirniyuq Tayta Dyusninchiqta alabananchiq,washawashqanchiqrayku, nishpa.

561

a 11 [Génesis 4.8 Números 31.16 Números 16]

Kwidakashunri llullakuqkunamanda3-4Kuyashqay masitakuna, ancham

munarqani qamkunata yuyachishuytaTayta Dyus washawashqanchiqpaq.Lukismi yach ashqa kani: Llullakuqkunashshamushqa qamkunaman ingañashuq,nishpa. Chaymi iskibriykillaparrugashushpa Dyus nishqandalla qamkunayach achikunayki tukuy animuykiwan,binsinaykillapa chay llullakuqkunata.Chaqa Jisukristupa duktrinanqam mananunka kambyakanchu.naqam Dyuspa duktrinanda dañachishpa,ninllapa: “Dyusmi ancha allin. Chaymimana allita ruraptinchiqpis, mana rinchukastigawaqninchiq. Chaymi atinchiq

qanda”, nishpa. Chayshina rimaqkunaqamTaytanchiq Dyusta,tuta ñiganllapa. Chaymi Tayta Dyusqapaykunapaqqa unaymandapachasiñalashqa chingananllapa.

5Chayraykum qamkuna yach aptikipis,munani yuyachishuyta imashinam

nata, nishpa. Rikayllapa, Tayta Dyusmiisrraylinukunata *Ijiptu nasyunmandasurqoshpa, paypi mana kriyiqkunatachingachirqan. 6Malu anjilkunatapismikastigarqan. Paykunaqam karguyuqkashpapis, mana kuntintakashpachu,munarqanllapa Dyuspa kargundaqoch iyta. Chaypaqmi Dyusqa paykunataprisushpa, kadinakunawan watashpa,tutayaqman wichukurqan, chaypikanambaqllapa jwisyu diyach ayamunangaman. 7Chaymandaqamchay malu anjilkunashina chay*Sudumapi, Gumurrapi tiyaqkuna, chaysirkambi tiyaqkunapis malukunapaqtikrakarqanllapa. Chay runakunaqamullqopura warmiwanshina puñurqanllapa.

Tukuy laya mana allikunata rurashpam,animalkunashina kawsarqanllapa. ChaymiTayta Dyusqa paykunata kastigarqan mananunka wañuq ninawan. Chayri chaykastigupaq yach ashpaqa,shinaqa kawsashunllapachu. Ashwanriintyindishun: Tayta Dyusqam kastiganuchayuqkunata, nishpa.

8

ningunapi imata rikashpa, mana nimatapisintyindishpachu, kwirpun munashqandallaruranllapa. Mana munashpa kasuytaSiñurninchiqtam, asta musyanllapa anchapudirniyuqkunata. 9Piru ni Dyuspa anchapudirniyuq anjil Migilqam chayshinamaldisyan. Chaymi payqa *Muysispakwirpunda *dyabluwan qoch inakushpa,dyablutaqa mana musyarqanchu.Ashwanmi kaytalla nirqan: “¡Tayta Dyusrianyashunqa!” nishpa. 10Piru chay llullakuqrunakunaqam mana intyindishpachu,musyanllapa asta chay mas pudirniyuqispiritukunata. Chaqa mana intyindiq

dalla rurashpa kawsanllapa. Chaymi chayuchangunarayku rinllapa chingaq.

11¡Ay, chay llullakuqkunaqa,raqri! Chaqa paykunaqam *Kayinshinauchata rurashqallapa. *BalanshinamDyusmanda akrakashqallapa, qellaytaganananllaparayku. Chay mana kasukuqruna *Kurishinam mana munanllapachuDyus nishqanda ruraytaqa. Chaymirinllapa wañuq.a 12Kriyiq masipurakushikushpa tandanakuptiki mikuqmi,chay ingañakuqkunaqa mana undaqmikunllapa, upyanllapa. Manam pitapispenqakunllapachu. Chaymi paykunaraykupenqakungillapa. Malu michidurshinampaykunalla kwidakanllapa. Manatamyayuq wayra apaq pukutayshinammana nimatapis yanapawanchiqchu.Paykunaqam chay mana puqoq

JUDAS

562

b 14 [Génesis 5.18 21-24]

plantashina. Chaqa tyimpunch ayamuptinqa, yanqa rinchiq maskaq,¿manachu?kunapis wañushqa, chakishqa,ch upanmanda pilashqa plantashina.13Manchu *mar yakuqa waqmandakaymanda maqchikamushpa,babash kunata wichukun manyaman.Chayshinallam chay llullakuqkunapiskallpatikunllapa, mana allikunatarurashpa. Paykunaqam chay lusiruishkishpa chingaqkunashina. Chaymisintinsyadu, tukuy tyimpu mas tutayaqpikawsananllapa.

14Chay punta runa *Adamba tatarawillkamba tatara willkanmi Inuk shutirqan.b

kunapaq kayshina rimachirqan:—¡Rikay! Siñurninchiqmi ancha achka

mil anjilningunawan shamuykan,15yumbayninchiqta jusgawananchiq,allinda, malutapis. Chaqa malukunataqamrin kastigaq, yumbay mana allikunatarurashqanrayku, payta kuntrashpa,maldisyashqanrayku, nishpa.

16Kanan chaymana alli ruraqkunaqamancha kijakushpa,llapa.dalla rurashpa. Ancha alabakashpam,mishkimishkita yap parlachinllapa runamasinda,iman kaqtamunashpa surqoyta.

Judasmi kriyiq masingunata kunarqan17Kuyashqay kriyiq masitakuna, ama

qonqayllapachu Siñurninchiq Jisukristupa*llapata. 18Paykunaqam willashurqanllapa:“Jwisyu diya sirkana kaptinmi, burlakuqrunakuna rin kaq. Paykunaqam rinllapakawsaq mana baliq munashqandallarurashpa”, nishpa. 19Rinllapam animachiqkriyiq masinchiqkunata, paykunapuraakrakananllapa. *Santu Ispiritum

paykunapi mana kaptin, rinllapa puriqkwirpun munashqandalla rurashpa.

20Piru qamkuna, kuyashqaymasitakuna,mana shaykuq animachikuy, mas allitaTayta Dyuspi kriyinayki. Santu Ispiritunqamkunata yanapashuptinri, Tayta Dyusmanmañakuyllapa. 21Tayta Dyusqam anchakuyawanchiqllapa. Chayri paymanda amaakrakashpachu, ashwan kushikushpaSiñurninchiq Jisukristuta shuyashunllapa.Chaqa paymi ancha llakipawaqninchiq,shamushpa rin apawaqninchiq, paywantukuy tyimpu kawsananchiqllapa.

22Chayri Jisukristupi mana allitakriyiqkunata animachiyllapa, paypitukuy shunqo kriyinanllapa. 23

shina Dyuspaq suqkunatayach achishpa, washashpam, alabisrrastraykangimanshina, ama ninamanyaykunanllapa.natapis llakipayllapa. Piru chay layauchakunatakish rurachishungiman. Ay,uchanllapaqar suq millanaypaq kanqaqamkunapaqqa, suq ancha mapamillanaypaq lach apashina.

Tayta Dyusta alabashunllapa24-25

alabashunllapa ancha yach ayniyuqTaytanchiq Dyusta. Chaqa payllamDyus. Pudirninwanmi washawanchiq,ama paymanda akrakananchiq.Ashwanmi ancha kushikushpa, mananima uchayuqta rurawaqninchiq,ch ayachiwanchiq paypa llipyaykaqñawpanman. Chayri payqa tukuytyimpu ancha pudirniyuq kanqa. Anchallipyanqa. Yumbayta kamachinqa.¡Chayshinam unaymandapacha anchapudirniyuq kashqa! ¡Chayshinallamkanambis! ¡Chayshinalla kanqa tukuytyimpu! (Chaytallam iskibriykillapa.)

JUDAS

563

JISUKRISTU SAN JWANDA RIKACHISHQANGUNA(APUKALIPSIS)

¿Pitaq karqan San Jwanqa? Paymi Jisuspa dusi *apustulninmanda suqnin karqan.Liyishunllapa chay punta parti San Jwanda, masta Jwambaq yach ananchiq. Kaylibrutaqam iskibrirqan suq ancha padisishqan tyimpupi. Chaqa chay *rrumanu gubyirnu*Sesarqam Jisuspi kriyiqkunata ancha qesachashpa, Jwanda aparqan pinitinsyaman *islaallpa Patmus shutiqman. Chay lugarpim kay librutaqa iskibrirqan.

¿Pikunapaqmi iskibrirqan kay librutaqa? Jwanqam kay librutaqa iskibrirqan*prubinsya Asyapa syiti llaqtangunapi tandakaq kriyiq masingunaman.

¿Imaraykum iskibrirqan kay librutaqa? Jisukristupi wakin kriyiqkunaqam anchañakashpa, manana munarqanllapachu sigiyta paypi kriyishpaqa. Chaymi JisukristuJwanman rikakushpa, nirqan: “Rikashqaykita iskibriy, noqapi kriyiqkuna yach anambaq:Kayshinam kay munduqa rin ushyakaq, nishpa, ama shaykunanllapa”.

¿Imapaqmi yach achiwanchiqllapa kay libruqa? Niwanchiqqam: “Jisukristum rinkutimuq, paypi mana shaykuq kriyiqkunata apawananchiq, tukuy tyimpu paywankawsananchiqllapa. Piru payta mana kasuqkunataqam rin kastigaq”, nishpa.

Apukalipsis 1.1-20 niwanchiqllapa, Jwanmi iskibrirqan Jisukristurikachishqangunata, nishpa.

Apuk. 2.1–3.22 niwanchiq, Jisukristu syiti llaqtakunapi tandakaq kriyiqmasinchiqkunata kunashqambaq.

Apuk. 4.1-11 niwanchiq, Jwan musqoypishina Dyusta syilupiaduraykaqkunata rikashqanda.

Apuk. 5.1–6.17 niwanchiq, *Dyuspa Uñan syilupi kich aptin suq *rrullushqalibruta, achka kastigukuna lluqshishqambaq.

Apuk. 7.1-17 niwanchiq, Dyusmi paypi kriyiqkunataqa urkungunapi suqsiñalta rurashqambaq.

Apuk. 8.1–11.19 niwanchiq, syiti anjilkuna syiti trumpitakunatawaqachiptinmi, mas kastigukuna shamushqambaq.

Apuk. 12.1-18 niwanchiq, *dyablum Jisukristuta wanchiyta munashqambaq.Apuk. 13.1-18 niwanchiq, suq manchaypaq animalmi payta kasuqkunatasiñalashqambaq.

Apuk. 14.1–16.21 niwanchiq, Dyuspa anjilningunam syiti kupamandakastigukunata basyashqambaq.

Apuk. 17.1–20.15 niwanchiq, Dyusmi yumbay mana alli ruraqkunata allitajusgashpa, kastigashqambaq.

Apuk. 21.1–22.21 niwanchiq, Dyusmi rin ruraq mushuq syiluta, mushuqallpata, Jisukristupi kriyiqkunaqa kushikushpa, chaypi kawsanambaq.

564

San Jwanmi iskibrirqan Jisukristumusqoypishina rikachishqangunata

1 1Tayta Dyusmi Jisukristuta puntatanirqan: “Kayshinam das rin

kumpliq”, nishpa. ChaymandaqamJisukristu anjilninda chaykunatayach achishpa kach amurqan, noqa*Jwanda yach achiwanambaq. Chayminoqapis chay yach achiwashqandaJisusta sirbiq masiykunata kay librupiyach achiykani. 2Chaqa noqaqam tistigukashpa, Tayta Dyus nishqanda,Jisukristu nishqanda,washqanda tukuy imata kay librupiiskibriykani.

3Chay rikashqayqam utqana rinkumpliq. Chayri kay iskibrishqaytaliyiqkunaqa, chay liyishqanda uyashpakasuqkunapis ancha kushikunqallapa.

Jwanmi iskibrirqan syiti llaqtapi tandakaq kriyiq masingunaman

4Noqa *Jwanmi chay *prubinsyaAsyapi syiti llaqtapi tandakaq kriyiqmasiykunaman iskibriykillapa. NoqamDyusman mañakuni, anchakuyashushpa, tukuy imapi qamkunatayanapashunambaq, ancha kushikushpa,shumaqta kawsanaykillapa. Payqamtukuy tyimpu kawsan. Manam nunkanasirqanchu. Suq diyam kay pachamanrin kutimuq. Mañakunipismi, paypa*trunumba ñawpambi syiti *ispiritu

nambaq. 5Mañakunipismi SiñurninchiqJisukristuman, qamkunata anchayanapashunambaq. Chaqa payqamancha allin tistigu kashpa, allip kaqtallariman. Ancha kuyawaqninchiqmi,yawarninda ich ashpa, yumbayuchanchiqpaq pagarakurqan, TaytaDyus pirdunawananchiq. Chayshinawañushpaqam,manda puntata kawsamurqan. Chaymi

kunata atin kamachiyta. 6Jisukristuqamnumbrawashqa kanchiq, payshinagubyirnukuna, kurakuna kashpa, TaytaDyusninda sirbinanchiqllapa. ¡Chayripayqa tukuy tyimpu ancha alabashqa,ancha pudirniyuq kanqa! Chayshinakanqa.

7¡Uyawayllapa!kunapi rin shamuq! Yumbay runakunawarmikunam paytaqa rinllapa rikaq.Asta chay wanchiqkunapismi paytaqarinllapa rikaq.tinqam, tukuy llaqtakunapi tiyaq manakriyiqkunaqa ancha manchashpa,rinllapa waqaq. Arí, chayshinam alliptarin kaq.

8

manda mas pudirniyuq. Tukuy tyimpumkawsashqa. Kanambismi kawsaykan.Suq diyam rin shamuq. Chaymi payqakayshina nin:—Chay punta litra “A”shina kashpam,

yumbaypa ñawpambi kani. Chay ultimulitra “Y”shina kashpam, noqaqa tukuyimamanda masta rini duraq, nishpa.

Jwanmi musqoypishina Jisukristutallipyaykaqta rikarqan

9Noqa *Jwanmi Jisukristupi kriyiqmasikillapa kani. Chaqa Tayta Dyuspaq,Churin Jisukristupaq yach achikuptiymi,qamkunashina noqapis ancha padisishqakani. Piru qamkunashinam Tayta Dyustamana shaykuq kasuykani. Chayraykumprisuwashpa, apawarqanllapa karsilmanchay *mar yakupa ch awpimbi isla allpaPatmus shutiqman. 10Chayshina chaykarsilpi kaykaptiymi, suq diya dumingurikch aykaptiylla, Dyuspa *Santu Ispiritunnoqaman shamushpa, achka layatarikachiwarqan. Puntatam iki laduypiuyarqay suq rimaqta. Chay rimaqqam suq*kurnitashina ancha jwirtita 11kayshinaniwarqan:

1

565

—“A”shina kashpa, yumbaypa ñawpambikani. Chay litra “Y” ultimupi kaqshinakashpam, noqaqa tukuy imata atiniushyayta.rikashqaykita suq librupi iskibrishpa,kach ay chay *prubinsya Asyapa kaysyiti llaqtangunapi tandakaq kriyiqmasikikunaman: Puntata chay I sullaqtaman, chaymandaqa chay Ismirnallaqtaman, chay Pirgamuman, chayTiyatiraman, Sardisman, Filadilfyaman,Lawdisya llaqtamambis, nishpa.

12-13Chayta uyashpaqam, ikiymantikrakashpa chapakurqaniyach anaypaq:waykan? nishpa.paqam, rikarqay suq runatashina. Chayrunashinaqam syiti lampara tiyanambach awpimbi shayaykarqan. Chaytiyanangunaqam *urumanda karqan.Chay runashinaqam ch akingamankapayuq karqan. Pichunqam urumandarurashqan wach ukuwan watadukarqan. 14Aqchangunaqam yuraqmillwashina ichu qasashina ancha yuraqkarqan. Ñawingunapismi lumyaykaqninashina karqan. 15Ch akingunaqam*brunsi jirru urrnupi chulluchiduch uch idushina llipyarqan. Kananrimaptinqam, busninqa achkayakushina ancha kunyarqan. 16Allinladu makimbiqam syiti lusirukunakarqan. Shiminmandam lluqshirqan suq*atun kuchillu ishkandin ladu luyuqshina. Qaqllambismi ancha llipyarqan,larrdusi uras rupay ancha jwirtitallipyaqshina.

17Chayshina payta rikashpaqam, noqaqaancha manchashpa wañushqashinach akingunapa ñawpambi das piratarqay.Chaymi payqa allin ladu makindasawayman rurashpa, niwarqan:—Amar manchaychu. Noqaqam

yumbaymanda mas puntapi kashpa,

tukuy imata rurashqa kani. Ultimukashpapismi, mana nunka rinichuushyakaq. 18Tukuy imatam kawsachini.Wañurqaymi piru kananqamkawsamushqa kani, tukuy tyimpukawsanaypaq. Chaymi *napa lugarninda atini kirpayta ichukich ayta,nambaq. 19Kay rikashqaykita, kananpasaykaptin, manaraq pasaptimbis,iskibriy. 20

chishuyta kay allin ladu makiypi kaqsyiti lusirukunapaq,kunapa tiyananguna urumandakaqpaqpis. Chaqa kanangamanmipakadu kashqa.naqam munan niyta chay syiti llaqtapitandakaq kriyiq masinchiqkunapayach achikuqninguna, nishpa. Chay syitilamparakunapa tiyanangunaqam munanniyta chay syiti llaqtapi tandakaq kriyiqmasinchiqkuna, nishpa.

Jwanmi puntata iskibrirqan I su llaqtapitandakaq kriyiq masingunaman

2 1Siñurninchiq Jisukristum noqa*Jwanda niwarqan, I su llaqtapi

tandakaq kriyiq masinchiqkunapayach achikuqninman kayshinaiskibrinaypaq: “Chay allin ladu makimbisyiti lusiruyuq syiti *urumandarurashqan tiyanakunapa ch awpimbipuriqqam kayshina nishungillapa:2Noqaqam qamkuna tukuy imarurashqaykipaq allita yach ani. Chaqashayku shaykum noqapaqyach achikushqallapa kangi. Manamnimatapis yach akungillapachu chaymana alli ruraqkunamandaqa.Ashwanmi allita mallipashqallapa kangichay apustul tukuqkunataqa. Chaymidas intyindishqallapa kangi:Paykunaqam llullakushpalla rimanllapa,nishpa. 3Noqapaq yach achikushpaancha padisishpapismi, mana shaykuq

1 2

566

kuyawashpa, kasuwashqallapa kangi.4Piru noqaqam rini anyashuqllapapis.Chaqa noqapi chayraq kriyishpaqam,ancha kuyawashpa, qamkunapura allitakuyanakurqayki. Piru kananqam

gichu ni noqata ancha kuyawangichu.5

kipaq allita yuyashpa, ancha llakishpa,mushuqmanda kuyanakuriyllapa.Manaqam noqaqa qamkunamanda riniakrakaq, chay lamparaykitashinawanchishpa,manda ashushpa (amana noqapaqyach achikunayki). 6Piru chay*Nikulaspa duktrinanda kasukuqkunarurashqangunatam qamkunach iqningillapa. Noqapismi chayrurashqangunata ch iqnini. Chaymichay mana baliq kusaskunata manaruraptikillapa, atini ashlitatallaalabashuyta. 7

kunaqa allita uyayllapa *Santu Ispirituynoqapi kriyiqkunata kay nishqanda.Chaqa *dyabluta binsiqkunataqamnoqaqa rini qaraq chay kawsachikuqplantapa puqoyninda, tukuy tyimpukawsananllapa. Chay plantaqam TaytayDyuspa ancha shumaq wirtambi anaqsyilupi tarikan”, nishpa.

Jwanmi iskibrirqan Ismirna llaqtapi tandakaq kriyiq masingunaman

8Siñurninchiq Jisukristumniwarqambis, Ismirna llaqtapi tandakaqkriyiq masinchiqkunapayach achikuqninman kayshinaiskibrinaypaq: “Noqa Jisukristuqamyumbaymanda mas puntata kashpa,tukuy imata rurashqa kani. Ultimukashpapismi, mana nunka rinichuushyakaq. Chaqa wañushqaymandakawsamushpam, tukuy tyimpupaq rinikawsaq. Noqaqam kayshina niykillapa:9Tukuy ima rurashqaykitam allita

yach ani. Chaymi yach ani: Noqapikriyiptikillapam, qamkunata anchaqesachashushqallapa, nishpa.Yachkita. Piru noqapi kriyishpa,paqam, tukuy imayuqshina kangillapa.Yach anipismi wakin *isrraylinukuna

llapa. (Paykunaqam yuyanllapa:Noqaykunallam Dyuspa *nasyunninqakanillapa, nishpa.) Piru paykunaqamdyablu munashqanda ruraykanllapa.10Chayri qamkuna yach ashpa: Anchamrinchiqllapa padisiq, nishpapis, amanimata manchayllapachu. Kanandyablum wakin qamkunata rinkarsilachishuq, yumbaynikillapamallipadu kanaykillapa. Chayshina dyisdiyaskunatallam ringillapa padisiq. Piruwañunayki diyakaman noqapi allitakriyiptikillapaqam, noqaqa rinikawsachishuq tukuy tyimpupaq. Chay

shinaqa rin kaq. 11Chayri qamkunarinriyuqkunaqa allita uyayllapa *SantuIspirituy noqapi kriyiqkunatanishqanda. Chaqa *nataqam rini yanapaq, suq kutindaamana wañurinanllapa”, nishpa.

Jwanmi iskibrirqan Pirgamu llaqtapi tandakaq kriyiq masingunaman

12Siñurninchiq Jisukristumniwarqambis, Pirgamu llaqtapitandakaq kriyiq masinchiqkunapayach achikuqninman kayshinaiskibrinaypaq: “Noqa Jisukristum chayishkay asyintadu luyuq *atunkuchilluyuq kani. 13Chaymi tukuy imarurashqaykita allita yach ani: *Dyablu

timbismi, qamkunaqa noqapi manashaykuq kriyishpa kawsaykangillapa.Chaqa chay llaqtaykipi dyablutiyaptimbis, chay allin tistiguy Antipas

2

567

a 2.14 [Números 31.16]

wanchidu kaptimbismi, qamkunaqa

llapa kangi. 14Piru chayshinaalabashushpapismi, rini anyashuqllapa.

naqa chay unay *Balamba mana baliqduktrinambi kriyiykangillapa. ChayBalanqam nasyun Muwabpa unaygubyirnun Balakta kunarqan, Dyuspikriyiq isrraylinukunata dañachinambaq:‘Paykunatar inkitay, *amitu layakunapaufrindan mikunata mikunanllapa.Inkitaypisri runa, warmi suqwansuqwan puñunanllapa’, nishpa.(Chayshina inkitaptinmi,

llapa.)a 15Kanan wakinnikipismi chayyach achikuq *Nikulaspa ch iqnishqayduktrinanda ancha munangillapakasuyta. 16Chayri chay uchaykikunatadijashpa, mushuqmanda noqapi alliptakriyiriyllapa. Piru mana munaptikillapakasuwaytaqam, noqaqa utqashamushpa,yuqkunata rini maqaq shimiymandalluqshiq *atun kuchilluywan. 17Chayriqamkuna rinriyuqkunaqa allitauyayllapa *Santu Ispirituy noqapikriyiqkunata nishqanda. Chaqadyabluta binsiqkunataqam rini qaraqDyus kach amushqan pakadu *manayamikunata. Kanan paykunataqam riniqoq kadunuta suq yuraq rumisituta.Chay rumisitupiqam rini iskibriq suqmushuq shutita. Chay shutitaqam manapipis rinchu yach aq. Chay ch askiqllamrin yach aqqa”, nishpa.

Jwanmi iskibrirqan Tiyatira llaqtapi tandakaq kriyiq masingunaman

18Siñurninchiq Jisukristumniwarqambis, Tiyatira llaqtapi tandakaqkriyiq masinchiqkunapa

yach achikuqninman kayshinaiskibrinaypaq: “Noqaqam DyuspaChurin lumyaykaq ninashina ñawiyuqkashpa, *brunsi jirru ch uchshina ch akiyuq kashpa, kayshinaniykillapa: 19Noqaqam tukuy imarurashqaykillapata allita yach ani:Qamkunaqam ancha kuyanakushpa,yanapanakushpa kawsaykangillapa,nishpa. Chayshina noqapi allitayuyakushpam, noqapaqyach achikushqa kangillapa.pismi agwantashpa, mana shaykuq kadadiya masta noqapaqyach achikungillapa. 20Piru chayshinaalabashushpam,llapa. Chaqa dijaykangillapa, suq warmidañachikuq qamkunatayach achishunan. Chay warmiqam nin:‘*Dyuspaq rimaqmi kani’, nishpa. Pirumanam Dyuspaqqa rimanchu.Ashwanmi noqapi kriyiqkunata inkitan,chay yanqa *amitu layakunapa ufrindanmikunata mikunanllapa, runa, warmisuqwan suqwan puñunanllapa. Chayunay gubyirna Jisabil dañachikuqshinakashqa. 21Chaymi noqaqa chaybandulira warmita ancha shuyashqakani, arripintikashpa, amana chayshinaruranambaq. Piru payqam manakasuwashpachu, chay uchakunatarurashpa kawsan. 22Chaymi chaywarmitaqa ancha rini kastigaq,nanaykunata qoshpa, kamambillakanambaq.natapismi mana arripintikaptinqa,ancha rini padisichiq. 23Chay warmitakasuqkunatapismi rini wanchiq.Chayshina ruraptiymi, noqapi yumbaykriyiqkunaqa rinllapa yach aq:chiqmi yumbay runakuna, warmikunashunqombilla yuyashqanda allitayach an, nishpa. Chayshina tukuy imata

2

568

yach ashpam, qamkunatapis rinijusgashuq,naypaq,naypaq.

24

naqam mana kasungillapachu chayuchayuq warmi yach achishuqtaqa niyach akushqachu kangillapa *dyablupakadu yach achikushqandaqa. Chaymimana niykillapachu, achka liykunatakasunaykillapa,manshina. Ashwanmi kaytallakamachiykillapa: 25

shina, mana shaykuq allita kriyiyllapashamunay diyakaman. 26-27Chaqadyabluta chayshina binsiqkunaqamnoqa munashqayta mana shaykuqruranqallapa shamunay diyakaman.

shina, noqapis paykunata rini numbraq,ancha pudirniyuq awturidarkunakashpa, achka *kunanllapa. Suq bara jirrumandakaqtam paykunataqa rini qoq, yumbaykuntraqkunata binsinanllapa. Chaymichay kuntraqkunata rinllapa maqaq, pitipiti ruranangaman, pakishqaallpamanda mangatashina. 28Kananyumbay chay binsikuqtaqam riniyanapaq, chay llipyaq yulaqachi(yuraqachi) lusirushina llipyananllapa.29Chayri qamkuna rinriyuqkunaqa,allita uyayllapa *Santu Ispirituy noqapikriyiqkunata nishqanda”, nishpa.

Jwanmi iskibrirqan Sardis llaqtapi tandakaq kriyiq masingunaman

3 1Siñurninchiq Jisukristumniwarqambis, Sardis llaqtapi

tandakaq kriyiq masinchiqkunapayach achikuqninman kayshinaiskibrinaypaq: “Noqa JisukristumTaytay Dyuspa chay syiti *napa kamachikuqnin kani. Chay syitillipyaq lusirukunatam makiypi apani.

Noqaqam tukuy ima rurashqaykitayach ani: Chaqa achka runakunaalabashungillapa: ‘Jisukristupim allitakriyinllapa’, nishpa. Piru noqapaqqamwañushqashinana kangillapa. 2Chaqa

qaykillapa.pachu unay kawsashqaykishinaqa.Chayri rikch akashpashina,manda allita noqapi kriyirishpa, allitakasuwayllapa. 3Noqapaqyach akushqaykita allita yuyashpa,uchaykikunata mushuqmandadijayllapa. Tayta Dyuspir mushuqmandakriyirishpa, payta kasurishpa,rikch akashqashina shuyawayllapa.Manaqam mana yuyashqaykillapa urassuq ladrunshina qonqaylla shamushpa,rini kastigashuqllapa. 4Piru chay Sardisllaqtaykipiqam wakinnikiqa allitakasuwaykangillapa. Chaymi qamkunaqamanana uchakunata rurashpaqa, limpyumudanayuqshinana kashpa, anchabalingillapa noqapaqqa. Chaymi suqdiya qamkunaqa yuraq mudanakunatach askishpa, noqawan pulla ringillapakawsaq. 5Chayshina *dyabluta yumbay

yuqkuna rinllapa kaq. Libruymandaqammana rinichu burraq shutingunataqa.

napa shutingunata iskibrishqa kani,tukuy tyimpu noqawan kawsananllapa.Chaymi Taytaypa ñawpambi,gunapa ñawpambi kayshina rini niq:

kuna’, nishpa. 6Chayri qamkunarinriyuqkunaqa allita uyayllapa *SantuIspirituy noqapi kriyiqkunatanishqanda”, nishpa.

Jwanmi iskibrirqan Filadilfya llaqtapi tandakaq kriyiq masingunaman

7Siñurninchiq Jisukristum niwarqambis,Filadilfya llaqtapi tandakaq kriyiq

2 3

569

masinchiqkunapa yach achikuqninmankayshina iskibrinaypaq: “Noqa Jisukristumancha *santu mana nima uchayuq kashpa,alliptalla rimani. Chay unay gubyirnu*Dabidshina ancha kamachikuq kashpam,dyabluta atini binsiyta, achka runatawarmita noqapaq yach achinaykillapa.Chaqa noqam llabi dwiñu kashpa, mayqanpunguta atini kich ayta, yaykunaykillapa.Chay pungutaqam mana pipis atinqachukirpayta. Chayshinallam suq pungutakirpaptiyqa, mana pipis atinqachukich ayta. 8

patam allita yach ani. Chaymi yach ani:Mana kamachikuqkuna kashpapismi, noqanishqayta allita kasushqallapa kangi.Manam ñigawashqallapachu kangi.Chaymi suq pungutashina kich ashqa kaniyaykunaykillapa. Kanan manam pipisatinqachu kirpayta chay pungutaqa. 9Chayllaqtaykillapapim wakin *isrraylinukuna*dyablu munashqanda ruranllapa.Ninllapam: ‘Noqaykunaqam Dyuspaakrashqa *nasyunnin kanillapa’, nishpa.Piru manam chayshinachu. Chayminoqaqa chay llullakuq runakunatañawpaykillapapi rini qonqorichiq, allitayach ananllapa: Jisukristum paypikriyiqkunata ancha kuyan, nishpa.10

shurqaq,llapa. Chay kamachishushqaytam allitakasuwashqallapa kangi. Chaymiqamkunata rini yanapashuq, chay ñakanatyimpupi ama padisinaykillapa. Piru chaytyimpu ch ayamuptinqam, kay mundupiyumbay mana kriyiqkunata padisichishpa,rini mallipaq: ¿Rinllapachu kriyiq noqapiichu mana? nishpa. 11Chaqa noqaqamutqana rini shamuq. Chayri ama nimatapisshaykushpachu,llapa,shunambaq. 12

taqam noqaqa Taytay Dyuspa ladumbitukuy tyimpupaq rini kawsachiq.

Dyusniypa adurana wasimba ancha baliqpilarningunashinam rinllapa kaq. ChaymiDyuspa ladunmandaqa mana pipispaykunataqa atinqachu ashuchiyta. TaytayDyuspa shutinda, noqapa mushuqshutiytapis,pismi paykunapi iskibrishaq. Chayllaqtanqam syilumanda kay pachaman rinshamuq. Shutinmi Mushuq Jirusalin.13Chayri qamkuna rinriyuqkunaqa allitauyayllapa *Santu Ispirituy noqapikriyiqkunata nishqanda”, nishpa.

Jwanmi iskibrirqan Lawdisya llaqtapi tandakaq kriyiq masingunaman

14Siñurninchiq Jisukristum niwarqambis,Lawdisya llaqtapi tandakaq kriyiqmasinchiqkunapa yach achikuqninmankayshina iskibrinaypaq: “Noqa Jisukristumallin tistigu kashpa, allip kaqtalla rimani.Chaymi shutinipis: ‘Allip kaqlla’. TaytayDyusqam noqawanlla tukuy imatarurarqan. 15Noqaqam qamkuna tukuy imarurashqaykita allita yach ani. Chaymiyach ani:pachu kawsaykangillapa, nishpa.Chayraykum suq tibyu yakushinallakangillapa. ¡Manam nimatapis munanichu,chayshina tibyulla kanaykillapaqa! Masallim kanman, chiri yakushina kashpa,ama nimatapis kuyawanaykillapa, ichutimbuykaq yakushina tukuy shunqo anchakuyawanaykillapa. 16Piru qamkunaqammana munangillapachu tukuy shunqonoqata kuyawaytaqa. Chaymi tibyuyakushinalla kaptikillapaqa, mana rinichuch askishuqllapa.shushpa, ansyastashina rini sitakushuq.17Chaqa qamkunaqam kayshina ningillapa:‘Noqaqam tukuy imayuq kani. Manamnima faltawanchu. Chaymi bwina bidapasani’, nishpa. Piru qamkunaqam manaintyindingichu: Dyuspaqqam noqa suqancha padisiqshina, ancha penqakuqshina,mana nimayuqshina, sarkushina, mana

3

570

mudanayuqshinam kani, nishpa.18Chayraykum ancha kunaykillapa,noqamanda ch askinaykillapa chay lijitimu*urutashina. (Chaqa chayyach achikushqayqam chay urushina.)Chayri noqamanda ch askiyllapa chayyuraq mudanatashina, ama siprallashinapenqakushpa kawsanaykillapa.Ch askiyllapapisri noqamanda chay ñawiambitashina yach achishushqayta, allitaintyindinaykillapa, amana sarkushinapurinaykillapa. 19Chaqa noqaqam yumbaykuyashqayta anyashpa kastigani, mas allitakasuwashpa kawsananllapa. Chayriuchaykikunata dijashpa, tukuy shunqoTayta Dyusta kuyashpa kawsayllapa.20Noqaqam shunqoykiman munaniyaykuyta.dashina qayaykayki. Chayri uyawashpadijawaptiki, shunqoykiman yaykunaypaq,rini yaykuq, pulla mikuqkunashinakushikushpa kawsananchiq. 21Chaymiqamkuna *kiqa, noqaqa rini tiyachishuqllapanoqawan chay kamachikunay *trunuypi.Chaqa noqapismi dyabluta binsishpa,Taytay Dyuspa kamachikunan trunumbipaywan pulla tiyaykani. 22Chayri qamkunarinriyuqkunaqa allita uyayllapa *SantuIspirituy noqapi kriyiqkunata nishqanda”,nishpa.

Anaq syilupi Tayta Dyusta aduranllapa

4 1Chaymandaqam noqa *Jwan anaqsyilupi rikarqay suq kich akashqa

punguta. Chayshina rikashpaqam,uyarirqay chay jwirti klarin laya bustakayshina niwaqta:—

manda, nishpa.2Chayshina chay rimaq niwaptinmi,

das Dyuspa *Santu Ispiritunwanshunqoypi unda kidarqay. Kanan anaqsyilupim rikarqay suq kamachikunan

*trunuta. Chay trunupiqam suq anchapudirniyuq tiyaykarqan. 3Paytamrikarqay ancha shumaq rumikunashinaachka kulurwan llipyaykaqta. Suq layakulurqam llipyarqan chay rumi *jaspishutiqshina. Suq layaqam llipyarqanchay rumi *kurnalina shutiqshina.Kanan chay kamachikunan trunumbitiyaykashqamba rridurnimbim anchallipyaq inap laya (chirapa laya)kulurniyuq karqan. Chay rumi *dashina ancha llipyarqan. 4Chay maskamachikunan trunupa tukuyrridurnimbiqam karqambis 24kunan trunukuna.piqam tiyaykarqan 24 ansyanukuna.

kuna karqanllapa. Umambiqam karqan*urumanda *kurunakuna. 5Kanan

kuna shamushpa, ancha kunyashpa,ancha jwirtita lanyakurqan.pismi chay trunumba ñawpambi syitimichakuna miraykaqta. Chay syitimichakunaqam munan niyta: TaytaDyuspa syiti *ispiritunguna, nishpa.6Chay trunumba ñawpambiqamrikarqaypis suq *mar yaku ispijutashina.Chay mar yakuqam kristalshina anchachuyita karqan.Chaymandaqam rikarqaypis chay mas

kamachikunan trunupa ch uskuladungunapi ch usku *kamachikuqkawsaqkunata. Paykunaqam anchaachka ñawiyuqkuna ñawpambi ikimbikarqan. 7Chay ch usku kamachikuqkawsaqmandaqam suqninqa *liyunshinakarqan. Suqninqam suq turushinakarqan. Suqninqam runa laya qaqllayuqkarqan. Suqninqam suq kuchaq syilupibwilaykaqshina karqan. 8Kananch uskundinmi kadunu sayis alayuqkarqan.paqam alangunapa sawambi, warambikarqan.

3 4

571

dinmi mana shaykuq Tayta Dyustakayshina alabaqllapa:

¡Yumbaymanda mas pudirniyuqTayta Dyus, qamqam ancha*santu kangi! Manaraq nimapiskaptinmi, qamqa kashqana kangi.Chayshinallam kanangamankawsaykangi. Mushuqmandamringi shamuriq, nishpa.

9-10Chaqa chay trunupi tiyaqqamtukuy tyimpu kawsan. Chaymi chaych usku kamachikuq kawsaqkunaqakutin kutin rimashpa, payta adurashpa,alabashpa, pagikunllapa. Chayshinapaykuna aduraykaptinqam, chay 24ansyanukunapis qonqorikushpa urkundapambaman ch ayachinllapa. Chayshinaqonqorikushpam,kunan trunupi tiyaqpa ñawpanman*kurunangunata rurashpa, kayshinaancha aduranllapa:

11 Tayta Dyusitu, tukuy imatam qamrurashqa kangi. Chaqa qamllammunashqa kangi, tukuy imakanambaqqa. Ancha kamachikuq,ancha pudirniyuq kaptikim,ancha balin alabashqa,rrispitashqa kanayki, nishpa.

Jwanmi musqoypishina Dyuspa Uñandarikarqan ch askiptin suq

rrullushqa libruta

5 1Noqa *Jwanmi rikarqay chay maskamachikunan *trunupi tiyaykaqpa

allin ladu makimbi suq *rrullushqalibruta. Chay rrullushqa librupasawambi ukumbiqam iskibrishqakarqan. Syiti siramanda *wanmi alli kirpadu karqan. 2Kananchay rrullushqa libruta rikashpaqam,uyarqay suq kamachikuq anjil, anchajwirtita kayshina niptin:—¿Pim dirichuyuq,

nata llikishpa, kay librutakich anambaqqa? nishpa.

3-4Piru manam pipis dirichuyuqchukarqan, chay rrullushqa librupasillungunata llikishpa, kich ashpa,ukumbi liyinambaqqa. Chaqa anaqsyilupi kaqkunamanda, kay pachapikaqkunamanda, allpapa warambikaqkunamandapis mana ni pipisdirichuyuqchu karqan, chay rrullushqalibruta kich anambaq ni rikanambaqqa.Chaymi noqaqa ancha waqarqani.5Chayshina waqaykaptiymi, chayansyanukunamanda suqnin kayshinaniwarqan:—Amar waqaychu. Chaqa chay *atun

ayllu *Judamandam shamuykan suqkamachikuq ancha jwirsayuq*liyunshina. Payqam chay unaygubyirnu *Dabidpa karu willkan.Yumbay kuntrangunatam binsishqa.Chaymi ancha dirichuyuq chay syitisillunda llikishpa, chay rrullushqalibruta kich anambaq, nishpa.

6Chayshina niwaptinqam, rikarqanisuq *Uñatashina.kunan trunupa, chay 24napa, chay ch usku *kamachikuqkawsaqkunapa ch awpimbim karqan.Chay Uña wanchidushina kashpapismi,shayarqan. Kanan payqam syitiwaqrayuq, syiti ñawiyuq karqan. Chaysyiti ñawingunaqam Tayta Dyuspa syiti*ispiritungunapaq yach achiwanchiq.Chaqa Tayta Dyusmi chay syitiispiritungunata kach amun, kaymundupa tukuy lugarningunamanrinanllapa. 7Chay Uñaqam chay maskamachikunan trunupi tiyaqman rishpa,chay tiyaqpa allin ladu makinmandachay rrullushqa libruta ch askirqan.8Chaymi chay libruta ch askiptinqa,chay ch usku kamachikuq kawsaqkuna,chay 24 ansyanukunapis chay Uñapañawpambi qonqorikushpa, urkungunatapambakaman ch ayachirqan, paytaadurananllapa. Kanan paykunaqam

4 5

572

kadunu *arpayuqkuna *urumandakupayuqkuna karqanllapa. Chaykupangunapim *insinsyuta apashpa,rupachirqanllapa, mishki qondaylluqshinan. Chay mishki qondayqam

ninguna. 9Chaymi chay aduraqkunachay Uñata alabashpa, kay mushuqimnuta kayshina kantarqanllapa:

Qamqam yawarnikita ich ashpa,wañurqayki, uchayllapamandapirdunawashpa, washawanayki.Chayshina wañushpam, yumbaykastakunamanda,kunata rimaqkunamanda,yumbay atun ayllukunamanda,yumbay *nasyungunamandaachka runata,washqa kangi, Taytayki Dyuspawambranguna kanaypaqllapa.Chaymi dirichuyuq kangi, chaysillukunata llikishpa, chayrrullushqa librutakich anaykipaq.

10 Chaqa qamllam noqaykunatanumbrawashqa kangi,kuqkuna kanaypaqllapa,nashina Taytayki Dyuspaqtrabajanayllapa. Chaymi kaymundupi yumbay tiyaqkunatarinillapa kamachiq, nishpa.

11Chaymandaqam rikashpa, uyarqaniancha achka anjilkuna alabaykaqta.Chay anjilkunaqam Tayta Dyuspatrunumba, chay ch usku kamachikuqkawsaqkunapa, chay 24 ansyanukunaparridurnimbi karqan. Chay anjilkunaqamancha achka millunguna karqan.12Paykunaqam ancha jwirtitanirqanllapa:

¡Chay wanchishqa Uñataqa anchaalabashunllapa! Chaqa payqamancha pudirniyuq kamachikuq,tukuy imayuq, anchayach ayniyuq, ancha jwirsayuq.

Chaymi ancha balin, payta tukuyshunqo alabananchiqllapa,nishpa.

13

qandapismi uyarqay alabaykaptinllapa.Chaqa syilupi kaqkuna, kay pachapikaqkuna, chay *mar yakupi kaqkuna,tukuy wañushqakunapismi anchaalabashpa, kayshina nirqanllapa:

¡Trunumbi tiyaq Tayta Dyusta, chayUñatapis ancha rrispitashpa,tukuy tyimpu adurashunllapa!Chaqa paykunaqam anchallipyaqkuna,kuna, nishpa.

14Chay chkunapismi nirqanllapa:—¡Chayshina kanqa! nishpa.Chayshina alabaptinllapaqam, chay

24 ansyanukunapis qonqorikushpa,urkunda pambakaman ch ayachishpa,

adurarqanllapa.

Jwanmi rikarqan chay Uñata chay syiti sillukunamanda ch uskuta llikiptin

6 1Chaymandaqam chay *shina rikarqay chay *Uñata chay

*namanda punta sillunda llikiptin.Chayshina llikishpa kich aptinmi, chaych usku *manda suqnin suq lanyaqshina anchajwirtita rimashpa nirqan:— ! nishpa.2Chayshina niptinmi, rikarqani suq

yuraq bistyata. Chay bistyapim suqmuntakuq rirqan suq armata piskashpa.Chay armanqam *arku karqan. Kananpayqam suq *kurunata ch askishpa,kuntrangunata maqashpa, binsirqan.Chayshinam rirqan,nata binsinambaq.

3Chaymandaqam chay Uñaqa chayrrullushqa librupa suq sillundapis

5 6

573

llikishpa, masta kich arqan. Chayshinakich aptinmi, uyarirqay chay ch uskukamachikuq kawsaqkunamanda suqninancha jwirtita rimaptin:— ! nishpa.4Chayshina niptinmi, rikarqani suq

kaqta. Chay bistyapipismi suqmuntakuq rirqan. Chaytaqam TaytaDyusqa dijarqan, kay mundumanshamunambaq, yumbay nasyumbitiyaqkunata inkitanambaq, suqwansuqwan pilyashpa wanchinakunanllapa.Chaypaqmi chay chupika bistyapi riqqach askirqan suq ancha *atun kuchilluta.

5Chaymandaqam chay Uñaqa chayrrullushqa librupa suq sillunda llikishpa,masta kich arqan. Chayshinakich aptinqam, uyarirqay chay ch uskukamachikuq kawsaqkunamanda suqninkayshina rimaptin:— ! nishpa.Chayshina niptinmi, rikarqani suq

yana bistyata. Chay bistyapipismi suqmuntakuq rirqan. Payqam suq balansatamakimbi aparqan. 6Chaymandaqamuyarirqay chay ch usku kamachikuqkawsaqkunapa ch awpinmanda suqrimaq kayshina niptin:—Dijayna ancha ambruna kanambaq.

Chaymi runakunaqa suq diyatrabajashqan pagunwan suq kilutrigutalla randinqa. Sibadatapismikimsa kilustalla suq diya trabajashqanpagunwan randinqa. Piru amadañachiychu asiytinllapata, *taqa, nishpa.

7Chaymandaqam chay Uñaqa chayrrullushqa librupa suq sillunda llikishpa,masta kich arqan. Chayshina kich aptinmi,uyarirqani chay ch usku kamachikuqkawsaqkunamanda suqnin niptin:— ! nishpa.8Chayshina niptinmi, rikarqay suq

qarwa bistyata. Chay bistyapipismi suq

muntakuq rirqan. Chay muntakuqqamshutirqan “Wañuy”. Paypa ikindaqamshamurqan wañushqakunapalugarnimba kamachikuqnin. ChaqaTayta Dyusmi paykunata dijarqan, kaymundupi kada 4.000 kawsaqkunamanda1.000ta wanchinanllapa. Chaymichayshina wañurqanllapa pilyashpa,wanchinakushpa, qeshyashpa,nashpa,tinllapa.

9Chaymandaqam chay Uñaqa chayrrullushqa librupa suq sillunda llikishpa,masta kich aptinqa, rikarqay suq atun*pata altarpa warambi achka wañushqakriyiq masinchiqkunapa almangunata.Paykunataqam Dyusta kuntraqkunawanchishqallapa karqan, Dyusnishqanda yach achikuptinllapa. 10Chaywañushqakunaqam Tayta Dyusta anchajwirtita nirqanllapa:—Ancha allin Tayta Dyus, qamqam

ancha pudirniyuq kamachikuq kangi.Tukuy nishqaykitam kumplingi. Chaymitapuykillapa: ¿Ima tyimpukamanmiringi unayaq,washqan runakunata jusgashpa,naykiqa? nishpa.

11Chayraykum Tayta Dyusqa

kunata qoshpa, nirqan:—Ama llakishpachu, ashlita masta

samashpa shuyayllapa, wakin kasuwaqmasikikunatapis qamkunatashinawanchinangamanllapa, nishpa.

12Chaymandaqam chay Uñaqa suqsillu masta llikiptin, kay pacha anchakuyuqta rikarqay. Rupaytapismirikarqay ancha yanayashqata mudanalututashina. Killatapismi rikarqaniyawarshina chupikapaq tikrakashqata.13Rikarqaypismi lusirukunata

kaqta, chay yura *iguspa puqoyninancha jwirti wayrawan ishkiqtashina.

6

574

14Syilupismi chingarqan suq papilrrullukaykaqshina. Chaymandaqamtukuy urqqokuna, tukuy *yakupach awpimbi isla allpakunapis kuyushpalugarninmanda ashurqanllapa. 15

kunata rikashpam, tukuy laya runakunaancha manchashpa, mitikashpa,pakakurqanllapa. Chaqa kay mundupagubyirnunguna, suq kamachikuqrunakuna,ninguna, rrikukuna, *kuna,pismi mitikashpa, mach aykunapi ichuatun rumikunapa chqanllapa. 16Paykunaqamqayach akushpa, chay urqqokunata,chay atun rumikunata rrugarqanllapa:—

mushpa pakawayllapa, chay *trunupitiyaq ama rikawananllapa! Chayshinarpakawayllapa, chay Uña noqaykunataama kastigawanan. 17Chaqa chaymanchaypaq Jwisyu Diyamch ayamushqana. Kanan *DyuspaUñamba kastigunmandaqam manana nipipis atishunllapachu washakayta,nishpa.

Dyusta kasuq isrraylinukunatamsuq anjil rin siñalaq

7 1Chaymandaqam chay *shina rikarqani ch usku anjilkuna kay

mundupa ch usku kuchumbi shayaykaqta.Paykunaqam ch usku ladumanda shamuqwayrakunata arkaykarqanllapa, kaypachata, yakukunata, muntikunata amadañachinambaq. 2-3Chaymandaqamrikarqaypis rupay lluqshinan ladumandasuq anjil shamuykaqta. Chay anjilqamTayta Dyus kawsachikuqpa sillundaapamuykarqan. Chay anjilqam chaych usku anjilkunata wayrata arkaykaqtaancha jwirtita nirqan:—Amaraq dañachiychu kay pachata

ni *mar yakuta ni muntikunata. Chaqa

Tayta Dyusta kasuqkunataqam manaraqsiñalashqachu kanchiq urkungunapi,washadu kananllapa, nishpa.Chaqa chay ch usku anjilkunataqam

Tayta Dyus pirmisuta qoshqa karqan,kay pachata,llapa.

4Chaymandaqam uyarqay aykam kanDyuspa siñalninwan kaqkunaqa. Chayisrraylinukunapa dusi *mandam 144.000 siñalniyuqkunakarqan. 5*Judapa atun ayllunmandam12.000 siñalniyuqkuna karqanllapa.Rrubimba atun ayllunmandam 12.000siñalniyuqkuna karqan. Gadpa atunayllunmandapismi 12.000 karqan.6Asirpa atun ayllunmandam 12.000karqan. Niptalipa atun ayllunmandam12.000 karqan; Manasispa atunayllunmandam 12.000 karqan;7Simiyumba atun ayllunmandam12.000 karqan; *Libipa atunayllunmandam 12.000 karqan; Isakarpaatun ayllunmandam 12.000 karqan;8Sabulumba atun ayllunmandam 12.000karqan; *Jusipa atun ayllunmandam12.000 karqan; Binjamimba atunayllunmandapismi 12.000 karqanllapa.

Jwanmi musqoypishina ancha achkayuraq mudanayuqkunata rikarqan

9Chaymandaqam ancha achka yuraqmudanayuqtapis rikarqay. Paykunataqammana pipis atirqanchu yupayta. Chaqayumbay *nasyungunamanda, yumbaykastakunamanda,manda,namandam karqanllapa. PaykunaqamTayta Dyuspa *trunumba ñawpambi, chay*Uñamba ñawpambi shayashpa, palmaparaprangunata makingunapi apashpa,10ancha jwirtita kayshina kunyarqanllapa:

¡Tayta Dyus trunumbi tiyaqmi chay

llapa! nishpa.

6 7

575

11Chayshina niykaptinllapam, yumbaychay anjilkuna shayaykarqanllapa Dyuspatrunumba rridurnimbi,napa, chay ch usku *kunapa rridurnimbi. Kanan chayshayaykaq anjilkunaqam Dyuspatrunumba ñawpambi piratashpa,pata pachaman ch ayachishpa, TaytaDyusta adurashpa, 12kayshina nirqanllapa:

¡Chayshina kanqa! Chaqa TaytaDyusqam ancha llipyaq, anchayach ayniyuq, ancha pudirniyuq,ancha jwirsayuq. Chayri ancharrispitashpa, ancha pagikushpa,paytaqa alabashunllapa. Chayraykumancha balin, payta tukuy tyimpunoqanchiqkuna alabananchiq.Chayshina kanqa, nishpa.

13Chayshina aduraptinllapam, chayansyanukunamanda suqninqa noqatatapuwarqan:—

yuqkunata? ¿Yachdaraq shamushqallapa? nishpa.

14Chaymi nirqay:—Siñursitu, qam yach angi: ¿Pikunam

paykunaqa?llapa? nishpa.Kanan chay ansyanuqam niwarqan:—Paykunaqam suq ancha manchaypaq

tyimpupi padisishpa,qallapa. Chay Uñam yawarninda ich ashpawañurqan, paykunata uchangunamandapirdunanambaq, limpyu shunqoyuqkanambaqllapa. 15Chaymi paykunaqaTayta Dyuspa adurana wasimbi trunumbañawpambi punchawnindin tutapnindinpayta aduranllapa. Kanan payqampaykunawan kashpa, ancha allita rinkwidaq. 16Chaymi paykunaqa manananimatapis rinllapachu mallaqnaq niyakunaq. Manam ni rupay paykunataqarupachinqachu. 17Chaqa Dyuspa ladumbitiyaq Uñaqam Jisukristu. Paymipaykunapa Michidurninqa rin kaq. Chaymi

ancha allita kwidashpa, paykunata rinapaq kawsachikuq yakupa ñawinman,chay mishki yakuta upyashpa, tukuytyimpu kawsananllapa. Kanan imapaqpaykuna waqaptimbismi, Tayta Dyuskikin, ñawingunata rin chakichiq, nishpa.

Jwanmi Dyuspa Uñanda rikarqan chaysyiti sillunmanda ultimu silluta llikiptin

8 1Chaymandaqam *Dyuspa Uñanqachay *

namanda ultimu sillunda llikishpakich arqanna. Chayshina kich aptinmi,anaq syilupi suq midya uratach i anchauyaritap karqanllapa. 2Chayshina uyaritapkaptinmi, noqa *Jwan rikarqay syitianjilkunata Dyuspa ñawpambishayaykaqta. Kanan chay anjilkunaqamkadunu suq *kurnitata ch askirqan.

3-4Chaymandaqam suq anjiltarikarqay *urumanda kupata apamuqta.Chay anjilqam *pata altar urumandakaqman shamushpa, shayashpa, achka*insinsyuta ch askirqan, chay altarpi,chay kupapi rupachinambaq. Chay pataaltarqam Dyuspa *trunumba ñawpambikidan. Chaymi chay mishki qondayninchay makimbi kaq kupamandalluqshishpa, Dyuspi kriyiqkunapamañakushqanwan taqllukashpa TaytaDyusman ch ayarqan. 5Chaymandaqamchay anjilqa chay pata altarmandapuchukunata tandashpa, chay kupandaundachishpa, syilumanda kay pachamanwichukumurqan.muptinmi, ancha lanyakurqan. Suq layakunyaqkunapismi karqan. Achkarrilampagupismi ancha lliwyarqan. Kaypachapismi ancha kuyurqan.

Syiti anjilkunam kurnitangunatarinllapa waqachiq

6Chaymandaqam chay syiti *tanda apaq anjilkunaqa kamakarqan,suqpa suqpa waqachinambaq.

7 8

576

7Chay punta anjilqam waqachirqannakurnitanda. Chayshina waqachiptinmi,kay pachaman granisu ninawanyawarwan taqlludu ishkimurqan.Chayshina ishkimuptinmi, kay pachapakada kimsa lugarkunamanda suqlugarninda rupachirqan. Chayrupachishqa lugarkunapim yumbaymuntikuna, yumbay qewakunaruparqan.

8Chaymandaqam sigundu anjilpiskurnitanda waqachiptin, suq atun qaqamiraykaqshina *mar yakumanishkimurqan. Chayshina ishkimuptinmi,chay mar yakupa kimsa partinmandasuq partin yawarpaq tikrakarqan.9Chaymi mar yakupa chay dañachishqapartimbi kawsaq animalkuna yumbaywañurqanllapa. Chay mar yakupapartinda pasaykaq *barkukunapismiyumbay chingarqanllapa. Chayshinamchay mar yakupi kaykaqkunamandakada kimsamanda suqnin wañurqan.

10Chaymandaqam *tirsir anjilpiskurnitanda waqachiptin, suq lusiruancha atun michashina mirashpasyilumanda ishkimurqan kay pachaman,rriyukunaman, yakupa ñawingunaman.Chaymi kada kimsa rriyukunamandasuq rriyuta dañachirqan. Kada kimsayakupa ñawingunamandapis suqñawinda dañachirqan. 11Chaylusiruqam shutiq Ayaq. Chayshina ayaqkashpam, chay rriyukunata, yakupañawingunata dañachiptin, ayaq likidunatikrakarqanllapa. Chaymi achkarunakuna warmikuna yakunashpa, chayayaq yakuta upyashpa, wañurqanllapa.

12Chaymandaqam *kwartu anjilpiskurnitanda waqachiptin, rupay, killa,lusirukuna kimsa partinmanda suqpartin dañakarqan, amana allitaachikchakunambaq. Chaymi kadapunchawpa kimsa partinmanda suqpartin tutallana kidarqan.

llam kada tutapa kimsa partinmandasuq partimbis tutayaqllana kidarqan.

13Chaymandaqam anaqmanchapakushpa, rikarqay suq anjiltasyilupa ch awpimbi bwilaykaqta.Chaytam uyarqay ancha jwirtitakayshina niqta:—¡Ay, akakawraq! Faltanraqmi kimsa

llapa. ¡Paykuna waqachiptinqam, urapachapi tiyaqkunaqa ancha rinllapapadisiq! nishpa.

9 1Chaymandaqam *kintu anjilpis*kurnitanda waqachiptin, rikarqay

suq lusiru layata. Paymi syilumanda kaypachaman ishkimushqa karqan. Chaylusiru layataqam manchaypaq*llapa. 2Chaymandaqam chay llabiqoshqanwanqa chay talalambapungunda kich arqan. Chayshinakich aptinmi, chay talalanmandaqa suqurrnumandashina ancha achka qondaylluqshishpa, syiluta, rupayta arkaptin,limpu tutayarqan. 3Chaymandaqamchay qondaymanda ancha achka atunchurqap (churqa) layakuna lluqshishpa,kay pachaman shamurqanllapa. Chayatun churqa layakunaqam *atallkikurukunashina kanishpa, bininunwanrunakunata ancha padisichirqan. 4Chaychurqap layakunatam kayshinakamachirqan:—Ama dañachiyllapachu chay

pachapa qewangunata ni muntingunatani nima laya plantangunatapis. Ashwanrishpa, kaniyllapa Dyuspa siñalnindaurkungunapi mana ch askiqkunata,nishpa.

5Piru chay churqa layakunataqammana dijarqanchu, runakunatawarmikunata wanchinanllapaqa.Ashwanmi dijarqan, sinku killata chaychurqap layakuna ancha jwirtitakaninanllapa, chay runakuna,

8 9

577

llapa. 6Chayshina chay atun churqalayakuna ancha kaniptinllapam, anchapadisishpa, munanqallapa wañuyta.Piru ancha munashpa wañuytapismi,mana atinqallapachu wañuytaqa.

7

llapa, suqkunawan pilyananllapa. Kananumamba sawambim *urumanda kurunalayakunata rurakuqllapa.naqam runakunapa qaqllanshinakarqan. 8Aqchanllapaqam warmikunapaaqchanshina karqan. Kirungunaqam*liyumba kirungunashina karqan.9Kanan yumbay paykunaqam chilikiyuqlayakuna karqanllapa, kwirpundawashananllapa. Chay chilikingunaqamjirrumandashina karqan.tinllapaqam, alangunaqa anchakunyarqan, ancha achka kallpaykaq*chutana karrukuna bistyandingunapilyanan lugarman kallpaykaqshina.10Chay churqa layakunapach upangunaqam chay *atallkikunapa(alakran kurukunapa) ch upangunashinakarqan. Chay chwanmi atirqanllapa runakunata anchajwirtita kaniyta bininunwan. Chayshinasinku killa tukuyta kanishpaqam,runakunataqa atiqllapa anchananachiyta. 11Chay churqap layakunapakamachikuqninmi chay manchaypaqtalalamba kamachikuqnin karqan.Payqam *ibriyu rimaypi shutin Abadun.*Grigu rimaypim shutin Apulyun. Chayishkay shutingunam munan niyta“Chingachikuq”, nishpa.

12Chayshinam chay punta kastiguushyakarqan. Piru faltanraqmi ishkaykastigukuna kanambaq.

13Chaymandaqam chay *sistu anjilpis*kurnitanda waqachirqan. Chayshinawaqachiptinmi, uyarqani suq runarimaqtashina chay *urumanda kaq

*pata altarpa ch usku *waqrashinaadurnungunapa ch awpinmandarimaptin. Chay pata altarqam TaytaDyuspa ñawpambi karqan. 14Chayrimaqqam chay sistu anjil kurnitandawaqachiqta nirqan:—Chay atun Iwfratis rriyupa

manyambi chnata kach ay, nishpa.

15Chayshina niptinqam, chay anjilqachay ch usku watashqa anjilkunatakach arqanna. Chaymi rirqanllapanaancha achka runata, warmita wanchiq.

llapa.nata unaymandapacha kamakashqakarqan, chay uras, chay diya, chay killa,chay wata chayshina wanchinanllapa.16Paykunawanmi rirqan ancha achkasuldadu bistyapi puriqkuna.Paykunaqam niwarqanllapa:—Dusyintus millun suldadu

layakunam kan, nishpa.17Chay *musqoypishinam rikarqay

nata muntakushpa puriqtashina.Paykunapa pichumbiqam karqan*jirrumanda chilikikuna ninashinachupika kulurniyuq, *sa ru *llipyaykaqrumishina asul kulurniyuq, *asufrishinaqarwa kulurniyuq.napa umangunaqam *liyumbaumanshina karqanllapa.mandaqam lluqshirqan nina, qonday,asufriwan. 18

napa shimingunamanda chay nina, chayqonday, chay asufri lluqshishpaqam,

nata, warmikunata wanchirqanllapa.Chaqa kada kimsamandam suqtawanchirqanllapa. 19

naqam shimingunawan,chkuyta. Chaqa ch upangunaqam kulibralaya umayuq karqanllapa. Chaymi chay

9

578

ch upangunapa uman layakunawanachka runata,llapa.

20Piru chay mana wañuqkunaqamchayshina padisishpapis,llapachu uchangunata. Ashwanmi

nata rurashpa kawsarqanllapa. Kanan*dyablukunata adurashpa, chayurumanda, qellaymanda, *brunsimanda,rumimanda ichu qerumanda rurashqadyuskunata *amitu layakunataadurashpam kawsarqanllapa. Piru chayrurashqa dyuskunaqam manaatinllapachu rikakuyta ni uyakuyta nipuriyta. 21Chayshina kaptimbismi, chay

kushpa, brujiyakushpa, suqkunawanpuñushpa, suwakushpa.

Chay musqoypishinam suq anjil suqtaksha rrullushqa librituta

Jwanda qorqan

10 1Noqa *Jwanmi rikarqay suqancha pudirniyuq anjilta

syilumanda pukutaypa ukumbiurangumuykaqta. Chay anjilpa umambasawambim suq inap (chirapa) karqan.Qaqllanqam rupayshina ancha llipyarqan.Chshina karqan. 2Chay anjilqam suq taksha*rrullushqa librituta kich ashqata makimbiapamurqan. Chayshina shamushpaqam,allin ladu ch akinwan *mar yakupasawambi sarrukurqan, ichuq laduch akinwanqam allpapi sarrukurqan.3Chayshina sarrukushpaqam, payqa atun*liyunshina ancha jwirtita qayach akushparimarqan. Chayshina rimaptinqam, syitilanyakuna ancha kunyashpa,llapa. 4Chayshina chay syiti lanyakunarimaptinqam, noqa Jwanqa chayrimashqanda yuyarqay iskibriyta. Piruchayshina yuyaptiymi, syilumanda suqrimaq niwarqan:

—daqa ama pitapis niychu ni iskibriychu,nishpa.

5Chaymandaqam chay anjil maryakupi, allpapi shayaqqa allin ladumakinda syiluman alsashpa, 6kayshinanirqan:—Tayta Dyusqam tukuy tyimpu

kawsan. Payqam tukuy imata rurashqa:anaq syiluta tukuy imandinda, kaypachata tukuy imandinda, *mar yakutatukuy imandinda. Paypa shutinwanjurashpam, kay allip kaqtalla rimani:Tayta Dyusmi manana mastachu rinshuyaq,nambaqqa. 7

namanda ultimu anjil *kurnitandawaqachiptinqa, Tayta Dyusqa rinkumpliq paypaq *qanda. Chaqa Tayta Dyusmi payllayuyashqanda paypaq rimaqkunataabisashqa karqan, nishpa.

8Chayshina chay kamachikuq anjilniptinmi, chay suq rimaqqa syilumandanoqa Jwanda kayshina niwarqan:—Chay *mar yakupa sawambi, kay

allpapi shayaq anjilman rishpa,makinmanda ch askiy chay taksharrullushqa libritu kich ashqata, nishpa.

9Chayshina niwaptinmi, chaykamachikuq anjilman rirqay mañaqchay rrullushqa librituta. Chaymi chayanjilqa qowashpa, kayshina niwarqan:—Kay librituta mikuy. Mikuptikiqam

chay myil di abijashina ancha mishkirin kaq. Piru pach aykipiqam anchaayaqpaq rin tikrakaq, nishpa.

10Chaymi chayshina chay anjilniwaptinqa, noqaqa chay libritutach askishpa mikurqay. Mikuptiyqamshimiypiqa chay myil di abijashinaancha mishki karqan. Pirupach aypiqam ancha ayaqpaqnatikrakarqan. 11Chaymandaqam chayanjilqa niwarqan:

9 10

579

b 11.4 [Zacarías 4.1-14]

—Yach achikuyri: “Kayshinam TaytaDyus rin ruraq chay achka llaqtapitiyaqkunawan, chay achka nasyumbitiyaqkunawan, chay achka layarimaykunata rimaqkunawan, chayachka gubyirnukunawan”, nishpa.

Dyuspa ishkay tistigungunam kaymundupi tiyaqkunata rinllapa yach achiq

11 1Chaymandaqam suq shukchamidiq baratashina qowashpa,

chay rimaqqa niwarqan:—Chay shukcha barata apashpar, riy,

midiy Tayta *Dyuspa adurana wasinda,*pata altarnindapis. Chaykunatamidishpaqar, Dyuspa chay aduranawasimbi payta aduraqkunata yupay.2Piru amar midiychu chay aduranawasipa sawa patyundaqa. Chaqa Dyuspimana kriyiq furastirukunam chaypambaman yaykushpa, rinllapa sarruq.Chaymi paykunaqa 42 killata Dyusakrashqan Jirusalin llaqtatadwiñukushpa, chaypi wapuyashpa,munashqanda rurashpa, rinllapakamachikuq. 3Kanan noqaqam ishkaytistigukunata rini kach aq, noqapaqyach achikunambaq. Chayshinakach aptiymi, chay ishkay tistigukunaqalutu mudanata rurakushpa, 1260diyakunata noqapaq rinllapayach achikuq, nishpa.

4Tayta Dyusmi yumbay kay mundupitiyaqkunapa kamachikuqninqa. Chayishkay yach achikuq tistigukunaqam paypañawpambi shayanllapa. Paykunaqam chayishkay *ulibu plantakunashina, chayishkay lamparakunapa tiyanangunashina.b5Chaymi Dyusta kuntraqkuna chay ishkaytistigukunata munaptinllapa maqayta,paykunapa shiminmanda ninashinalluqshishpa, chay kuntraqkunatarupachishpa, limpu rinllapa chingachiq.

6Chaqa chay ishkay tistigukunaqamDyuspaq rimaykaptin, ancha pudirniyuqkamachikuqkuna rin kaq. Chaymi paykunakamachikuptin ama tamyanambaqqa,manana atinqachu tamyayta. Yakutakamachiptin yawarpaq tikrakananmi,yawarpaq rin tikrakaq. Chayshinampaykunaqa tukuy laya disgrasyawanatinqallapa kastigayta kay mundupitiyaqkunata. Munashpaqam, chaydisgrasyakunawan kutin kutin atinqallapakastigayta. 7Piru chay ishkay tistigukunayachtinqam, suq manchaypaq animal laya chayancha jundu *talalanmandalluqshimushpa, chay ishkay tistigukunatarin maqaq wanchinangaman. 8Chayshinawanchishpaqam, chay Jirusalin llaqtapakallingunapi kwirpungunata rinllapawichukuq. Chay llaqtapillam chay

tapis kruspi wanchishqallapa karqan.Chaymi suq kumparasyunda rurashpa,chay Jirusalimbaqlla ninllapa: “*Sudumallaqtashina” ichu “*Ijiptu llaqtashina”,nishpa. 9Chaymandaqam kimsa diya ymidyapaq achka llaqtamanda kaqkuna,achka kastamanda kaqkuna, achka layarimaypi rimaqkunamanda kaqkuna, achka*nasyunmanda kaqkunapis rinllapa rikaqchay ishkay tistigukunapa wichukushqakwirpungunata. Chaqa manam rinllapachudijaq pambananllapaqa. 10Kanan kaymundupi tiyaqkunaqam anchakushikushpa, fyistakunata rurashpa,paykunapura imangunata rinllaparrigalanakuq, chay ishkay tistigukunatawanchishqanrayku.naqam chay disgrasyakunawan anchapadisichishqa karqan kay mundupitiyaqkunata.

11

daqam Tayta Dyusqa chay ishkay

10 11

580

wañushqakunata kawsachimurqan.

tana rikashpaqa,naqa ancha mancharqanllapa. 12

mandaqam chay ishkay tistigukunaqauyarqan syilumanda suq rimaq anchajwirtita kayshina niptin:—Kayman shamuyllapa, nishpa.Chayshina uyashpaqam, chay ishkay

tistigukunaqa pukutaykunapa ukumbinaanaq syiluman rirqanllapa,kuna rikaykaptinllapa. 13Chay urasllamkay pachaqa ancha jwirtita kuyurqan.Chayshina ancha kuyuptinmi, chay

llapa. Kada dyis wasikunamandam suqwasi bulakarqan. Chayshina achkawasikuna bulakaptinmi, chay Jirusalimbitiyaqkunamanda 7000 runa, warmiwañurqanllapa. Chaymi chay manawañuqkunaqa ancha manchashpa, TaytaDyus syilupi kaqta alabarqanllapa.

14Chayshinam rin ushyakaq chayancha jwirti sigundu kastigu. Piru, ¡ay!Dasmi rin ch ayamuq suq manchaypaq*tirsir kastigu.

Chay syiti anjilkunamanda ultimu anjilmi kurnitanda rin waqachiq

15Chay syiti anjilkunamanda ultimuanjil *kurnitanda waqachiptinmi, achkarimaqkuna syilumanda ancha jwirtitarimarqanllapa:

Pachapi gubyirnukunaqam mananarinllapachu kamachikuq. Ashwankay diyamandapacham Tayta*Dyusqa Akrashqan WashadurJisukristuwan tukuy tyimpuna rinkamachikuq, nishpa.

16Chaymandaqam chay 24naqa Tayta Dyuspa ñawpambi, *llapamanda atarishpa, qonqorikushpa,kumurashpa, qaqllanllapatapambakaman ch ayachishpa, TaytaDyusta adurashpa, 17nirqanllapa:

Tayta Dyus, yumbaymanda anchapudirniyuq kangi. Manaraqnimapis kaptinmi, qamqakashqana kangi. Chayshinallamkanangaman kawsaykangi. Suqdiyam ringi shamuriq. Chaymikay pachapi tukuy jwirsaykiwankamachikuptiki,llapa,

18 Achka nasyungunapim chay mana*isrraylinu kaqkunaqa qambaqancha piñakurqanllapa. Chaymikananqa ch ayamushqanatyimpu, qam piñakushpa yumbaychay uchayuq wañushqakunatakastiganayki. Piru qambaq*rimaqkunata, chay adurashuqwambraykikunatam qamqa ringiqoq primyukunata,kuna kaptin,kuqkuna kaptimbis. Piru kaymundupi wanchikuqkunataqamqamqa ringi wanchiq, nishpa.

19Chaymandaqam syilupi *Dyuspaadurana wasimba pungun kich akarqan.Chaymi *musqoypishina rikarqani ukuadurana wasimbi chay unay *tratupaSantu Kajunninda.kunam ancha lliwyarqan. Lanyakunamancha kunyarqan. Kay pachapismiancha kuyurqan. Kanan ancha jwirtitamgranisarqambis.

Jwanmi musqoypishina suq warmita suqancha atun qotur layata rikarqan

12 1Noqaqam chay *shina suq manchaypaq siñata

syilupi rikarqay. Chay siñaqam suqwarmi karqan. Payqam rupaytarurakushqashina karqan. Kanan payqamkillapa sawambi shayaykarqan.Umambiqam suq *kuruna dusilusiruyuq karqan. 2Chay warmiqamqeshyanan uras kaptin, nanaywan anchaqayach akurqan. 3Chaymandaqam

11 12

581

syilupi suq laya manchaypaq siñatarikarqani. Chay siñaqam suq ancha atunchupika animal *qotur laya karqan.Chay animalqam syiti umayuq, dyiswaqrayuq karqan.naqam kurunayuqkuna karqan. 4Chayancha atun animalqam ch upanwansyilumanda ancha achka lusirukunatarrastramushpa,murqan. Kada kimsa lusirukunamandamsuq lusiruta rrastramurqan.daqam chay atun qotur layaqa chayqeshyanaq warmipa ñawpambishayashpa shuyarqan, qeshyaptinwambranda das mikunambaq.5Chaymandaqam chay warmiqa suqullqo wambritunda qeshyarqan. Kananchay wambranqam yumbay *nata ancha allita rin kamachiqjirrumanda baranwan. ChaymandaqamTayta Dyusqa chay nasiq wambritutaladunman kamachikunan trununmanaparqan. 6Chayshina apaptinmi, chaywarmiqa suq chuncha lugarmanmitikarqan. Chaqa Tayta Dyusqamchaypi suq allin lugarta allichashqakarqan, 1.260 diyakunata chay warmitakwidashpa, qaranambaq.

7Chaymandaqam Dyuspa kamachikuq

nawan tandakashpa, syilupi anchapilyarqanllapa chay manchaypaq atunqotur layawan, yanapakuq *wambis. 8Chayshina pilyashpam, Dyuspachay anjilningunaqa chay qotur layapaanjilningunata maqashpa, anaqsyilumanda wichukurqanllapa, amanachaypi kawsananllapa. 9Chayshinam chayqotur layata, anjilningunatapis syilumandakay pachaman wichukumurqan. ¿Pitaqkarqan chay qotur layaqa? Payqam karqanchay unay kulibra. Payllam dyablu,Satanaspis shutin. Chay dyabluqamyumbay runata, warmita ingañashpainkitan, uchata rurananllapa.

10Chaymandaqam uyarqay syilupi suqrimaqta, ancha jwirtita kayshina niqta:—Kananqam Tayta Dyus paypi

kriyiqkunata washashqa.taqam syilumandaqa wichukushqana.Unaymi chay dyabluqa punchawnindin,tutapnindin Dyuspa ñawpambishayashpa, kriyiq masinchiqkunataakusarqan. Piru kananqam mananaatinchu. Chaqa Tayta Dyusqam anchapudirniyuq kashpa, pay AkrashqanWashadur Jisukristuwan shumaqta rinkamachiwaqninchiq. 11Chay kriyiqmasinchiqkunapismi chay dyablutaqabinsishqallapana. Chaqa *Dyuspa UñanJisukristu wañushpa, yawarnindaich ashpam,manda pirdunashqa. Chaymi paykunaqayach ashpa:chiq, nishpapis, Jisukristupaqyach achikurqanllapa. 12ChayshinaTayta Dyus chay dyabluta syilumandawichukushqana kaptinqam, kay syilupitiyaqkunaqa ancha kushikushunllapa.Piru qamkuna chay allpapi, chay *maryakupi kawsaqkunaqa ancha llakiyllapa.Chaqa chay dyabluqam chay uraallpaman wichukushqana. Kananpayqam yach an: Dyusmi utqana rinkarsilawaq infyirnupi, amana mastamunashqayta ruranaypaq, nishpa.Chaymi chay dyabluqa anchapiñakushpa, utqashpa, ancha rinpadisichishuqllapa.

13Chayshina chay manchaypaq qoturlaya dyablu yach ashpa: Kay pachamanwichukuwashqana, nishpaqam, chayqeshyashqa warmita ancha maskarqanwanchinambaq. 14

kaptinmi, Tayta Dyusqa chay warmitaqorqan suq atun kuchaqpa ishkayalangunata. Chaymi chay warmiqa chayalangunawan bwilashpa,manda mitikashpa, suq chunchalugarman rirqan. Chay lugarpiqam

12

582

Tayta Dyus chay warmita kimsa wata ymidyuta rin qaraq. [Nuta: Chay dyablullamatun qoturshina kashpa, maynimbis manchaypaq kulibrashinapis karqan.]15Kanan chayta rikashpam, chaymanchaypaq kulibra qotur layadyabluqa shiminmanda ancha achkayakuta sitakurqan, suq rriyushina chaywarmita apaptin, ch uqashpawañunambaq. 16

tinmi, chay warmipa ikimbi kaq allpakich akarqan chay achka yakutachupashpa chakichinambaq.Chayshinam chay warmitaqawasharqan. 17Chayta rikashpaqam, chaymanchaypaq kulibra qotur layadyabluqa ancha piñakurqan. Chaymirirqan chay warmipa mirayningunawanpilyaq. Chaqa chay mirayningunaqamTayta Dyus kamachikushqanda, ChurinJisukristu yach achikushqanda anchaallita kasushpa kawsanllapa. 18Kananchay atun qotur layam ch ayarqan *maryakupa manyambi.

Jwanmi ishkay manchaypaq animallayata rikarqan

13 1Noqa *Jwanmi *shina chay *mar yakupa

manyambi shayashpa, suq layamanchaypaq animalta rikarqani, chayyakupa ukunmanda lluqshiptin. Chaymanchaypaq animal layapismi syitiumayuq dyis waqrayuq karqan. Chaywaqrangunaqam *kurunayuqkunakarqanllapa. Chay umangunapiqammana baliq shutikunata iskibrishqakarqan, Dyusta burlashpa. 2Chayrikashqay animalqam suq *tigri layakarqan. Ch akingunaqam *usupach akingunashina karqan. Shiminqam*liyumba shiminshina karqan.Chayshina chay animal mar yakumandalluqshiptinmi, chay atun *qotur laya*dyablu payta numbrarqan, ancha

pudirniyuq awturidar kanambaq,*trunumbi tiyashpa, rrimplasunkamachikunambaq. 3Chay tigri layaanimalpa syiti umangunamanda

baqna karqan. Piru chay chuqriqamallinyashqana. Chaymi chay tigri layaanimal kawsamushqata rikashpa, kaymundupi yumbay tiyaqkuna anchaispantashpa,qanllapa. 4Kanan chay kasuqkunaqamchay atun qotur layata anchaadurarqanllapa, chay tigri laya animaltanumbrashqanrayku. Chay animaltapismiancha adurashpa, kayshina nirqanllapa:—Manam pipis payshinaqa

jwirsayuqchu. Manam pipis paytaqaatinchu binsiyta, nishpa.

5Kanan Tayta Dyusqam dijarqan, chaytigri laya animal ancha alabakashpa,Dyusta ancha kuntrashpa rimanambaq.Dijarqambismi, 42 killakunapaqyumbay runata,nambaq. 6Chayshina dijaptinmi, chaytigri layaqa Tayta Dyusta anchakuntrashpa, musyarqan. Chayshinamusyashpaqam, Tayta Dyuspa shutinda,*Dyuspa adurana wasinda, syilupiyumbay tiyaqkunatapis anchamaldisyarqan. 7

timbismi, Tayta Dyusqa dijarqan, kriyiqmasinchiqkunata maqanambaqbinsinangaman. Dijarqambismi yumbaykastakunata, yumbay *atun ayllukunata,yumbay laya rimaykunapi rimaqkunata,yumbay *nasyungunapi tiyaqkunatakamachinambaq. 8Kanan kay mundupiyaqqa yumbay tiyaqkunam chay tigrilaya animalta rinllapa aduraq. Piruwakin runakuna, warmikunaqampaytaqa mana rinllapachu aduraq.Chaqa Tayta Dyusqam manaraq kaypachata rurashpa,nata Churimba librumbi iskibrishqakarqan, tukuy tyimpu paywan

12 13

583

kawsananllapa. Chay Churinllam*Dyuspa Uñambis shutin. Paytaqamrunakuna wanchishqallapa karqan.

9

naqa kay nishushqayllapata allitauyawayllapa. 10

natam rinllapa karsilaq. Chay *atunkuchilluwan wanchikuqkunatam atunkuchilluwan rinllapa wanchiq. ChayriDyuspi kriyiqkuna ancha padisishpapis,paypilla mana shaykuq yuyakushpakawsashunllapa.

11Chaymandaqam musqoypishinarikarqay suq laya manchaypaq animaltauku allpamanda lluqshiqta. Chay animallayaqam ishkay taksha waqrayuqkarqan. Chay waqrangunaqam suqtaksha karnirupa waqranshina karqan.Piru chay waqrayuq animalqamrimarqan suq atun *shina. 12Chay allpamanda lluqshiqanimalpismi ancha kamachikuq karqan.Chaqa chay tigri layapa rrimplasunkashpam, kay mundupi yumbaytiyaqkunata kamachirqan. Chaymiyumbayta adurachirqan chayallinyashqa chuqriyuq tigri layata.13Kanan chay suq animalmimanchaypaq milagrukunata rurarqan.Runakunapa ñawpambim ninataishkichimurqan anaq altumanda kayallpaman. 14Kanan Tayta Dyusqamdijarqan, chay milagrukunata chay tigrilaya animalpa ñawpambi rurashpa, kaymundupi tiyaqkunata ingañanambaq.Chayshina ingañashpaqamkamachirqan, suq *amitu layatarurananllapa chay tigri layaparritratunwan, chayshina chayallinyashqa chuqriyuq animaltaadurananllapa. 15Chay amitu layataruraptinllapaqam, Dyus dijarqan, chayanimal ishkay taksha waqrayuqta, chayamitu layata kawsachishpa,nambaq. Kanan chay amitu laya

yumbay payta mana aduraqkunatamatirqan wanchichiyta. 16Chaymandaqamchay animal ishkay taksha waqrayuqqakamachirqan, yumbay runata warmitaallin ladu makimbi ichu urkumbisiñalananllapa: kamachikuqkunata,mana kamachikuqkunata,kunata, mana nimayuqkunata,*randishqa kriyadukunata, manakriyadu kaqkunatapis. 17Chay mana

llapachu ni randiyta ni randikuyta.Chay siñalqam karqan chay tigri layaanimalpa shutinwan ichu shutimbanumirunwan.

18Qamkuna kayta intyindinaykiqayach ayniyuqkuna kayllapa. Chayshutimba numirungunapi allitayuyashpam, atingillapa yach ayta chayshutimba litrangunatapis. Chaqa chayanimal layapa chay numirunqam suqrunapa shutimbaq niwanchiqllapa. Chaynumirunqam 666.

[Nuta: Grigu rimaypim litrakuna balirqannumirukunashina. Chaymi litrakunawanyuparqanllapa.]

Dyuspi 144.000 kriyiqkunaqam mushuqimnuta rinllapa kantaq

14 1Chaymandaqam noqa *Jwanqa*musqoypishina rikarqay

Dyuspa *Uñanda *Siyun lumapasawambi shayaykaqta. Paywanmi pullakarqan 144.000 paypi kriyiqkuna.Paykunapa urkungunapim chay Uñapashutinda, Tayta Dyuspa shutindaiskibrishqallapa karqan. 2

daqam kay pachapi kashpa, syilupiancha jwirtita kunyaqta uyarqay. Chay

shina ichu ancha jwirti truwinushinaichu ancha achka runakuna *nata waqachiykaqshina ancha jwirtitakunyarqan. 3Jisukristupi chay 144.000kriyiqkunaqam chay ch usku

13 14

584

*kamachikuq kawsaqkunapa, chay 24ansyanukunapa ñawpambi shayashpa,suq mushuq imnuta kantarqanllapa.Chay kantashqandaqam mana pipisatirqanchu kantayta. Chaqa kaymundupi yumbay tiyaqkunamanda,chay 144.000 washadukunallam chaymushuq imnutaqa yach arqanllapakantayta. 4

naqam warmikunawanqa manauchataqa rurashqallapachu karqan.Ashwanmi *Dyuspa Uñan maymanriptimbis, payta siginllapa. Chaymi kaymundupi tiyaqkunamanda paykunawashadu kashpa, puntata Dyuspañawpanman ch ayarqanllapa. Chaymipaykunaqa tarpukushqanchiqmanda

llapa Tayta Dyuspaq, Uñambaqpis.5Chaqa paykunaqam manayach anllapachu llullakunata rimaytaqa.Chaymi paykunataqa mana ni pipisatinchu shimbiyta Tayta Dyuspañawpambiqa.

Kimsa anjilkunam rinllapa yach achikuq6Chaymandaqam noqa *Jwanqa

*musqoypishina rikarqay suq anjiltaanaq syilupa ch awpimbi bwilaykaqta.Chay anjilqam listu karqan, Tayta*Dyuspa mana nunka ushyakaqnutisyanda yumbay *nasyungunapitiyaqkunata, yumbay kastakunata,tukuy laya rimaypi rimaqkunata,yumbay llaqtapi tiyaqkunatayach achinambaq. 7Chay anjilqamancha jwirtita kayshina nirqan:—Ch ayamushqanam uras Tayta Dyus

yumbayta jusganambaq. Payqamsyiluta, kay pachata, *mar yakuta,pukyukunata rurashqa. Chayri paytaancha rrispitashpa, alabayllapa, nishpa.

8Chayshina chay anjil rimaptinmi, suqanjil shamushpa ancha jwirtita kayshinanirqan:

—¡Chay ancha atun *Babiluñallaqtaqam chingashqana, kay mundupiyumbay tiyaqkunata inkitashqanrayku,uchakunata ruranambaqllapa! Chaqapaykunatam uchangunawan *shina inkitarqan, mach ashqashina,

llapa.9Chayshina chay anjil rimaptinmi, suq

*tirsir anjil shamushpa, ancha jwirtitanirqan:—Tayta Dyusqam ancha rin piñakuq

chay *nawan, chay animalpa rritratundaaduraqkunawan, chay animalpasiñalninda urkumbi ichu makimbich askiqkunawan. 10Chaymi yumbaypaykunataqa ancha jwirtita rin kastigaqninapi chay *asufripi rupachishpaanjilningunapa ñawpambi, chay*Uñamba ñawpambipis. 11Chayshinamchay ninapi tukuy tyimpu rinllapapadisiq. Qondaynimbismi mana nunkarinchu ushyakaq. Chaqa chay animallayata, chay rritratunda aduraqkunaqampunchawnindin, tutapnindin manasamashpachu, rinllapa padisiq, chayanimal layapa siñalnindach askishqanllaparayku. 12Chayrichaykunata yach ashpa, Dyuspawambranguna kashpa,kushqanda allita kasushpa, Jisukristupimana shaykuq yuyakushpa,llapa, nishpa.

13Chaymandaqam noqa Jwanqauyarqay suq rimaqta syilumandakayshina niwaptin:—Kay nishushqaykunata iskibriy:

“Tayta Dyusmi ancha rin yanapaqJisukristupi kriyishpa wañuqkunata.Chaymi kananmandapacha anchanarinllapa kushikuq”, nishpa.Dyuspa *Santu Ispiritumbismi niwarqan:—Allibmi chay nishushqanqa rin kaq.

Chaqa Dyusta kasushpa wañuqkunaqam

14

585

yumbay chay ñakashqanmandaqa rinnasamaq. Kanan Tayta Dyusqam mananunka rinchu qonqaq chay tukuy imarurashqandaqa.

Tayta Dyusmi anjilningunawan mana alli ruraqkunata rin kastigaq

14Chaymandaqam suq yuraqpukutaypa sawambi rikarqay suqrunashina tiyaykaqta. Paypa umambim*urumanda kuruna karqan.biqam suq ancha allin ichuna karqan.15Chaymandaqam suq anjil *Dyuspaadurana wasinmanda lluqshishpa, chaypukutaypa sawambi tiyaykaqta anchajwirtita kayshina nirqan:—Ura pachapi tiyaqkunaqam listuna

syiganaykipaq. Chayri ichunaykiwanriyna paykunata kuchuq, nishpa.

16Chayshina chay anjil niptinmi, chaypukutaypa sawambi tiyaqqa chay atunichunanwan kay pachapi tiyaqkunatasyigarqan.

17Chaymandaqam *Dyuspa aduranawasin anaq syilupi kaqmanda suq anjillluqshirqan. Chay anjilpismi ancha allinichunata apamurqan. 18Chaymandaqamchay *pata altarmanda suq anjilshamurqan. Chay anjilqam ninatakwidaq karqan. Payqam chayichunayuq anjilta ancha jwirtita nirqan:—Qambisri chay allin ichunaykiwan

ura pachapi tiyaqkunata syigay. Chaqa*ubaspa puqoyninshinam listunakuchunayki.

19Chayshina chay anjil niptinmi, chaysuq anjilpis atun ichunanwan kay

dashina kuchurqan. Chayshinapaykunata kuchushpaqam, wichurqansuq atun pusuman, chaypi ubaspayakundashina yawarninda qapinambaq.Chay kumparasyunmi munan niyta:Tayta Dyusmi chay uchayuqkunawanpiñakushpa, ancha jwirtita rin kastigaq,

nishpa. 20Chay atun pusuqam chayllaqtapa sawambi karqan. Kanan chay

shina kastigaptinllapaqam,paqa 300 kilumitrusta kurrirqan. Chaqabistyapa shiminmi altukamanch ayarqan.

Dyuspa syiti anjilningunam syiti disgrasyakunawan rinllapa kastigakuq

15 1Noqa *Jwanmi chay *pishina anaq syilupi suq ancha

manchaypaq siñata rikarqay. Chaqasyiti anjilkuna syilupi kaqkunam

nambaq. Chayshina kastigashpaqam,Tayta Dyusqa manana mastaqa rinchupiñakuq chay uchayuqkunawanqa.

2Chaymandaqam suq pambapirikarqay suq yakuyuq ispijutashinaninawan taqlluduta llipyaykaqtashina.

biqam achka runakuna, warmikunashayaykarqanllapa. Tayta Dyusmipaykunata *arpakunata qoshqa karqan.

pachu karqan chay *tigri laya animaltani chay animalpa rritratunda. Manam nich askishqallapachu karqan chayanimalpa siñalninda ni numirunda.3Chay arpayuqkunaqam Dyusta sirbiq*Muysispa imnunda, *Dyuspa Uñambaimnunda kantashpa, kayshinaalabarqanllapa:

¡Ancha pudirniyuq Taytitu Dyus,tukuy ima rurashqaykim anchamanchaypaq, ancha shumaqkuna!Qamqam ancha allin kashpa, allipkaqtalla rimangi. Kanan yumbaynasyumbi tiyaqkunapa anchaallin kamachikuqninmi kangi.

4 Chaymi yumbay runakuna,

shushpa, rinllapa alabashuq.

14 15

586

Chaqa qamllam ancha allin mananima uchayuqchu kangi. Chaymiancha allita rurashqaykitarikashpa, yumbay nasyumbitiyaqkuna shamushpa, rinllapaadurashuq, nishpa.

5Chaymandaqam rikarqay anaqsyilupi Tayta Dyuspa *karpamandaadurana wasimba *Ancha SantisimuKwartun kich akashqata. 6

mandaqam chay syiti kastigakuqanjilkuna lluqshirqanllapa. Paykunaqamancha llipyaykaq yuraq mudanayuqkarqanllapa. Kanan pichunllapapiqam*urumanda kaq wachllapa karqan. 7Chaymandaqam chaych usku *manda suqnin chay syiti anjilkunatasuqta suqta qorqan urumanda kaqkupakunata. Chaqa Tayta Dyus tukuytyimpu kawsaqmi uchayuqkunawanpiñakushpa, chay kupakunata syitiancha jwirti kastigukunawanundachishqa karqan. 8ChaymandaqamTayta Dyus ancha llipyaptin, anchapudirniyuq kaptin, chay *adurana wasinqondaywan undarqan. Chaymi manapipis atirqanchu yaykuyta chay AnchaSantisimu Kwartumanqa, chay syitianjilkuna chay syiti kastigukunataushyanangaman.

Chay syiti anjilkunam kupakunamandakastigukunata rinllapa ich aq

16 1Chaymandaqam chay*musqoypishina suq rimaqta

uyarqay, *Dyuspa adurana wasinmandachay syiti kastigakuq anjilkunatajwirtita niptin:—Riyllapa, chay kupakunapi kaqta

ura pachaman ich aq.wanmi Tayta Dyus chay uchayuqkunataancha rin kastigaq, nishpa.

2Chayshina niptinmi, chay syitianjilkunamanda punta anjilqa

kupanmanda Tayta Dyuspa kastigundaich arqan kay pachaman. Chayshinaich aptinmi, chay *tigri laya animalpasiñalninda ch askiqkunapa kwirpumbichuqrikuna rikakurqan. Chaqapaykunaqam chay animal layaparritratunda adurashqallapa karqan.Chaymi ancha padisirqanllapa.

3

manda sigundu anjil kupanmanda suqkastiguta ich arqan *mar yakupasawanman. Chayshina ich aptinmi, chaymar yakuqa wañushqapa yawarninshinatikrakarqan. Chaymi yumbay animalchay yakupi kawsaqkunaqa limpuwañurqanllapa.

4

manda *tirsir anjilqa kupanmanda suqkastiguta ich arqan rriyukunaman,pukyukunaman. Chayshina ich aptinmi,yumbay mishki yakukuna yawar layapaqtikrakarqan. 5Chayshina kastigaptinmi,uyarqay suq anjil yakukunata kwidaqtakayshina Tayta Dyusta niptin:—Tayta Dyusitu, qamllam ancha allin,

mana nima uchayuqchu kangi. Manamnunka nasishpachu, tukuy tyimpupaqkawsangi. Chay uchayuqkunatakastigashpam, ancha allin justisyatarurashqa kangi. 6

kunaqam qamba wambraykikunapayawarninda ich ashpa, qambaq *kunapa yawarninda ich ashpa,qanllapa.

qaykita upyachishqa kangi. Chayshinakastigashpaqam, ancha allin justisyatarurashqa kangi, nishpa.

7Chayshina chay anjil niptinmi,uyarqay chay *pata altarmanda suqrimaq kayshina niqta:—¡Ariri, ancha pudirniyuq Taytitu

Dyusitu! Chay ancha uchayuqkunatachayshina kastigashpaqam, ancha allinjustisyata rurashqa kangi, nishpa.

15 16

587

8

manda *kwartu anjilqa kupanmandasuq kastiguta ich arqan rupaypasawanman. Chayshina ich aptinmi,rupayqa ancha jwirtita rupayashpa,chay uchayuqkunata ancha rupachirqan.9Chayshina ancha rupachiptimbismi,paykunaqa mana munarqanllapachuuchangunata dijayta. Tayta Dyustaqammana nimatapis munarqanllapachualabayta.nawan kastigashqanrayku, Dyustamasta maldisyarqanllapa.

10

namanda *kintu anjilqa kupanmandakastiguta ich arqan chay tigri layaanimal tiyaykashqanman. Chayshinaich aptinmi,napa *nasyunningunapi limpututayarqan. Chaymi chay animaltaaduraqkunaqa chay nanaykunawanancha padisishpa, qallungunatakanirqanllapa. 11Chayshina anchapadisishpapismi, uchangunata mananimatapis dijarqanllapachu. Ashwanmimana allikunata rurashpa, Tayta Dyustaancha maldisyarqanllapa, chaynanaykunawan, puqrukunawambiskastigashqanrayku.

12

namanda *sistu anjilqa kupanmandakastiguta ich arqan chay ancha atunrriyu Iwfratispa sawanman. Chayshinaich aptinmi, chay atun rriyuqa limpuchakirqan, chay achka gubyirnukunasuldadungunawan rupay lluqshimunanladumanda shamushpa, chay rriyuta daspasananllapa.

13Chaymandaqam rikarqay chay atunchupika *qotur layapa shiminmandasuq sapu laya *dyablu lluqshiptin. Chaytigri laya animalpa shiminmandapismisuq sapu laya dyablu lluqshirqan. Chay

dapismi suq sapu laya dyablu

lluqshirqan. Chay waqrayuq animalmi*Dyuspaq rimaq tukuqpis karqan.14Chay kimsa sapu laya dyablukunaqam

llapa. Kanan rirqanllapam yumbaynasyungunaman, gubyirnungunatatukuy suldadundinda tandaq, jwisyu

yuqwan pilyananllapa.15Chayshina rikashpaqam, uyarqay

Jisukristuta, kayshina niqta:—Allita uyawayllapa. Mana pipis

yuyashqan uraspim suq ladrunshinaqonqaylla rini shamuriq. Chaymikwidakashpa, allita rurashpashuyawashpaqa, ringillapa kushikuq.Piru chay mana kasuwaqkunaqam manamudanayuqshina rinllapa penqakuq.

shina kashpa, ancha rinllapa penqakuq,nishpa.

16

gunata tukuy suldadundinda suq lugarpitandarqanllapa. Chay lugarqam *ibriyurimaypi Armajidun shutin.

17

namanda chay ultimu anjilqa anaqaltumandapacha kupanmanda ultimukastiguta wayraman ich arqan.Chayshina ich aptinmi, uyarqay suqrimaqta Dyuspa adurana wasimba*trununmanda ancha jwirtita kayshinaniptin:—Kaywanmi yumbay kastigukunata

rinina ushyaq, nishpa.18Chayshina niptinmi, ancha achka

rrilampagukuna llipyarqan.pismi ancha kunyarqan. Kanan kaypachapismi ancha kuyurqan. Runakunakay pachapi kashqanmandapachammana nunka chayshinaqa kuyushqachukarqan. 19Chayshina kay pacha anchajwirtita kuyuptinqam, chay atun llaqta*Babiluña kimsa lugarpaq partikashpa,

16

588

ancha dañakarqan. Kay pachapayumbay atun llaqtangunapi wasikunambulakarqanllapa. Chaqa Tayta Dyusqamchay Babiluña llaqtapi tiyaqkunapauchangunataqa mana qonqarqanchu.Chaymi ancha piñakushpa, paykunataqaancha kastigarqan. 20Chayshina kaypacha ancha kuyuptinmi, *mar *yakupach awpimbi isla allpakuna kaq limpuchingarqan. Qaqakunapismi bulakashpa,limpu chingarqanllapa. 21Kanansyilumandam runakunapa,napa sawanman ancha atunmanchaypaq granisukuna ishkimurqan.Chay granisukunaqam asta 40 kilusllasharqan. Chayshina Tayta Dyus anchajwirtita kastigashqanraykum, chay

qanllapa.

Suq llaqtam ancha uchayuq bandulirawarmishina rin kaq

17 1Chay syiti anjilkunaqakupangunamanda kastigukunata

ich ashpa ushyashpaqam, suqninshamushpa, noqa *Jwanda kayshinaniwarqan:—Shamuy kayman rikachishunaqpaq

suq ancha bandulira warmita. Chaywarmiqam munan niyta suq atunllaqtapaq. Chay llaqtaqam achkarriyukunapa manyangunapi kidan. Piru

nata ancha rin kastigaq. 2Chaqa chayllaqtapi tiyaqkunaqam suq bandulirawarmishina inkitashpa,llapa kay mundupa gubyirnungunata,paykunawan tukuy laya uchakunatarurananllapa machshina, nishpa.

3Chaymandaqam Dyuspa *SantuIspiritun masta rikachiwarqan. Chaymichay *musqoypishina chay anjil suqchuncha lugarman apawaptin, rikarqaysuq warmita suq chupika animal layapi

muntakushqata. Chay animal layaqamsyiti umayuq, dyis waqrayuq karqan.Kanan tukuy kwirpumbim Tayta Dyustamusyanan shutikuna iskibridu karqan.4Chay bandulira warmim mudakushqakarqan suq mudana muraduwanchupikata. Allichakashqam karqambis*uruwan, ch aniyuq *llipyaykaqrumikunawan, ch aniyuq *nawan. Makimbiqam karqan suq kupaurumanda kaq. Chay kupandaqammillanaypaq kusaskunawanundachishqa karqan. Chay millanaypaqkusaskunaqam munan niyta, chaywarmim achka runayuq kashqa. Anchayu uchakunatam rurashqa, nishpa.

5Chay warmipa urkumbiqam suq shutimana intyindiypaq karqan. Chayshutinqam kayshina munan niyta:“Noqaqam chay ancha kamachikuq*Babiluña llaqta kani. Chaqa yumbaybandulirakunapa, yumbay ucharuraqkunapa mamanshinam kani”,nishpa. 6Chaymandaqam noqaqa allitarikashpa yach arqay: Chay warmiqamDyuspi kriyiqkunata ch iqnishpawanchishqa karqan,tupaq yach achikushqanrayku, nishpa.Chaqa chayshina yawarninda ich ashpawanchishpaqam, ancha kushikurqan suqmach ashqa warmishina. Chayminoqaqa ancha ispantashqata kidarqay.7Chaymi chay anjilqa tapuwarqan:—¿Imaraykutaq ancha ispantashqa

kangi? Noqam rini nishuq, pim chaywarmiqa, imam munan niyta chaywarmita apaq syiti umayuq dyiswaqrayuq animalqa, nishpa. 8Chay*tigri laya animalqam unay tyimpupikawsarqan. Piru chaymandaqammanana kawsarqanchu. Piru suq diyakawsamushpa, manaraq tukuytyimpupaq chingashpa chaymanchaypaq *talalanmanda suqtyimpupaq rin lluqshimuq. Chaymi

16 17

589

Dyuspi mana kriyiqkunaqa chayanimalta rikashpa, ancha ispantashpa,payta rinllapa aduraq. Chaqa Dyuspalibrumbiqam paykunapa shutingunaqamana iskibriduchu karqan kay mundutarurashqan diyamandapacha.

9’Allita yuyayllapa, kaykunatapisintyindinaykipaq. Chay manchaypaqanimalpa syiti umangunaqam munanniyta chay atun llaqtapa syitilumanguna. Chaqa chay bandulirawarmishina llaqtaqam chay syitilumakunapi kidan. 10Kanan chay kikinsyiti umangunallam munan niyta syitigubyirnukunapis.mandaqam sinkuqa suqnin suqninkamachikushpa, wañushqana.Kananqam kamachikuykan yaqqa chayultimu gubyirnuna. Chaymandaqam

paqllana rin kamachikuqqa. 11

daqam chay warmita apaq chupikaanimalqa kawsamushpa, suq *uktabugubyirnu rin kaq. Piru payqam manaraqchay punta bwilta wañushpaqa, chaysyiti gubyirnukunamanda suqninkarqan. Chayshina chay chupika animal

kashpam rin chingaq.12’Chay chupika animalpa dyis

waqranguna rikashqaykiqam munanniyta dyis gubyirnukuna. Paykunaqammanaraq kamachikunllapachu. Piru suqdiyam chay dyis gubyirnukunaqa chaychupika animal layawan pulla suqtyimpitupaqlla rinllapa kamachikuq.13Chay dyis gubyirnukunaqam suqyuyayniyuqlla kashpa, tukuy imapichay chupika animal layata kasushpa,14*Dyuspa Uñanwan rinllapa pilyaq.

kuqkunapa kamachikuqnin, yumbaygubyirnukunapa gubyirnun. Chaymipayqa chay chupika animal layata, chaydyis gubyirnukunata rin binsiq. Kanan

chay Uñawan kaqkunataqam TaytaDyus kikin akrashpa qayarqan. Chaymimana shaykuq chay Uñata kasunllapa.

15Chay anjilqam niwarqambis:—Chay bandulira warmi laya

napa manyangunapi kaqta, ¿manachu?Chay achka rriyukunaqam munan niytaancha achka llaqtakuna, achkakastakuna, achka *nasyumbi tiyaqkuna,kadunu rimaynimbi rimaqkuna. 16Chaychupika animal laya chay dyisgubyirnukunawan chay bandulirawarmi laya llaqtata rinllapa ch iqniq.Chaymi chay llaqtapi tiyaqkunatamaqashpa, wanchishpa,nata qoch ishpa, wasingunatarupachishpa, aychanda mikushpa,tullundallana rinllapa dijaq. 17ChaqaTayta Dyusmi pay munashqanda chaydyis gubyirnukunata rin yuyachiq.Chaymi paykunaqa suq yuyayniyuqllakashpa, chay chupika animal layatallakasushpa, tukuy imapi rinllapa yanapaq.Chayshinam rinllapa ruraq Tayta Dyusnishqanda kumplinangaman. 18Kananchay rikashqayki bandulira warmiqammunan niyta chay atun llaqta. Chaqachay llaqtapa gubyirnunmi kaymundupa yumbay gubyirnungunatakamachin, nishpa.

Chay Babiluña llaqtaqam rin chingaq

18 1Tukuy chaykunatauyashpaqam, noqa *Jwan suq

ancha pudirniyuq anjilta rikarqanisyilumanda shamuykaqta. Payqamancha llipyashpa, yumbay kay pachataancha achikcharqan. 2Kanan payqamancha jwirtita kayshina nirqan:—¡Chay atun llaqta *Babiluñaqam

chingashqana! ¡Rikay, bulakashqanám!Kanan chay llaqtapiqam tukuy laya*dyablukuna yaykushpa tiyaykan.Achka ch iqnishqa millanaypaq

17 18

590

pishqokunapismi chaypi tiyaykanllapa.3Chaqa chay Babiluñapi tiyaqkunaqamkwirpunguna munashqandalla rurashpakawsarqanllapa. Chaymi limpunachingashqa. Chaqa paykunaqamyumbay *nasyumbi tiyaqkunatainkitarqanllapa,llapa. Suq bandulira warmishinam chaynasyungunapa yumbay gubyirnundainkitarqanllapa, mach

llapa. Kay mundupi randikuqkunapismichay Babiluñapi tiyaqkunata tukuy imamunashqangunata randichishpa, achkaqellayta ganaqllapa.

4Chaymandaqam uyarqani suqrimaqta, syilumanda kayshina niptin:—Qamkuna wambraykunaqa, chay

Babiluña llaqtamanda lluqshiyllapa,

shina. Chaqa manam munanichuqamkunatapis kastigashuytaqa. 5Chaqachay llaqtapi tiyaqkuna ancha uchataruraptinllapam, chay uchangunaqaancha achkayashpa syilukamannach ayashqashina. Chaymi Tayta Dyusqamanana masta agwantashpachu,paykunataqa ancha rin kastigaq. 6Chayllaqtapi tiyaqkunaqam suqkunata anchapadisichishqa. Chayri chaypadisichishqan kaqmandaqa ashwanishkay tantu masta paykunataqakastigayllapa. 7Chaqa chay Babiluñapitiyaqkunaqam tukuy ima munashqandarurashpa, randishpa, anchaalabakashpa, kayshina ninllapa:

shina tiyaykanillapa. Chaqa manamnimapipis suq pubri biyudashinaqakanillapachu. Chaymi mana nunkarinillapachu llakiq suq biyudashinaqa”,nishpa. Chayri chayshina anchaalabakaptinllapa, ancha llakichishpa,padisichiyllapa chay Babiluñapitiyaqkunataqa. 8Chaqa Tayta Dyusllam

ancha pudirniyuq gubyirnuqa. Chaymichay Babiluñapi yumbay tiyaqkunataqonqaylla suq diyapilla rin kastigaqplagakunawan, qeshyaykunawan,ambrunakunawan, wañuykunawan.Chaymandaqam chay atun llaqtatarupachishpa, limpu rin chingachiq.

9Chayshina chay rimaq niptinmi, chayBabiluña llaqtaqa ancha rupashpa rinqondaq. Chaymi kay mundupa achkanasyunningunapa gubyirnungunachayta rikashpa, ancha llakishpa,kunyalla rinllapa waqaq. Chaqa chaygubyirnukunaqam chay llaqtapitiyaqkunawan ancha uchata rurashpa,bwina bidata pasashqallapa karqan.10Chaymi chay Babiluña rupashpa,qondaptinqa, chay gubyirnukunaqachay kastiguta ancha manchashpa,karupilla shayashpa, rinllapa niq:—¡Ay! ¡Akakáw! Chay kamachikuq

babilullapa. Chaqa suq rratupillam qonqayllakastigunqa ch ayamushqa, nishpa.

11Kay mundupi randikuqkunapismichayta rikashpaqa, ancha llakishparinllapa waqaq, manana ni pipis kaptin

llapa. 12Chaqa chay atun llaqtapitiyaqkunaqam randishqallapa karqan*uruta, qellayta, ch aniyuq *llipyaykaqrumikunata, *perlas rumikunata, allinlinu traputa, sida traputa, chupikatrapukunata, muradu trapukunata,*mishki mutkina qerukunata.papismi *manda tukuy ima rurashqangunata,ch aniyuq qerukunamanda, *manda, jirrumanda, chay shumaq

tapis. 13Randiqllapapismi kanilata,mikuna mishkichaqkunata, *insinsyuta,*mirrata, ancha mishki mutkinaasiytikunata, *binuta, asiytita, triguta,trigumanda mas allin ñutu mach kata,

18

591

wakakunata, wishakunata,nata, *chutana karrukunata.nata, warmikunatapismi randiqllapa,paykunapaq trabajananllapa. 14Kananchay randikuqkunaqam chay rupaykaqllaqtapaqqa rinllapa niq:—Chay llaqtapiqam manana kanchu

chay ancha ch aniyuq kusaskunaqa.

gunaqam tukuy tyimpupaqnachingashqa, nishpa.

15Chay randikuqkunaqam chay atunllaqtapi tiyaqkunata randichishpaqa,ancha achka qellayta ganashqallapakarqan. Chaymi rikashpa chay llaqtarupaykaptinqa, manchashpa, karupillakidashpa, ancha llakishpa, waqashpa16kayshina rinllapa niq:—¡Ay! ¡Akakáw! Chay atun llaqtaqam

rupaykanna. Waqpi tiyaqkunaqamchkuna karqanllapa. Chay ch aniyuqchupika ichu muradu mudanangunatamrurakurqanllapa. Paykunaqamallichakarqan uruwan, ch aniyuq*llipyaykaq rumikunawan, perlasrumikunawan. 17¡Piru kananqam tukuychay ch aniyuq kusasningunaqa suqurapilla ushyakarqan! nishpa.Chayshina rupaptinmi, *yakupi puriq

barkukunapa yumbay kamachikuqnin,tukuy yanapakuqninwan, chaypasajirungunawan, barkukunapiyumbay trabajaqkunapis chay rupaykaqllaqtata rikashpa,llapa. 18Chaymandaqam chay atunllaqta rupashpa qondaptinqa, rikashpa,qayach akushpa, kayshina nirqanllapa:—Manam ni suq llaqta chay ancha baliq

ancha atun llaqtashinaqa kashqachu.19Chayshina nishpa, ancha

llakishpam, umanllapaman allpatarurarqanllapa. Chaymandaqam anchawaqashpa, qayach akushpa, anchajwirtita nirqanllapa:

—¡Ay! ¡Akakáw! Chay ancha baliqatun llaqtaqam rupashqana. Noqaykunayakupi puriq barkuyuqkunam tukuylaya kusaskunata chay llaqtapiqarandikushpa, ancha qellayniyuqkunakidarqayllapa. ¡Piru kananqam chayatun llaqtaqa suq urapilla tukuyimandin chingashqana! nishpa.

20Piru qamkuna syilupi tiyaqkunaqaancha kushikuyllapa chay llaqtarupashqanrayku. Qamkuna *kuna, *Dyuspaq rimaqkuna, Dyuspayumbay wambranguna kushikuyllapa.Chaqa Tayta Dyusqam allin justisyatarurashpa, paykunataqa kastigashqana,

rayku.21Chaymandaqam suq ancha

pudirniyuq anjilqa suq mulinu laya atunrumita piskashpa, chay *mar yakumanwichukushpa, kayshina nirqan:—

shinam Tayta Dyusqa chay atunBabiluña llaqtata das rin chingachiq.Chayshina chingachiptinmi, manana nipipis nunka rikanqanachu. 22Mananamni pipis chay llaqtapa kallingunapiqa ni*arpakunata ni awtakunata ni*kurnitakunata waqachinqachu. Kananmananam nima laya trabajaqkunakanqanachu.nachu kutakushpa kunyachiptinllaparumitaqa. 23Chay llaqtamanda

manda mas kamachikuq,yuqkuna karqanllapa. Kay mundupiyumbay tiyaqkunatam brujiyashpa,ingañarqanllapa. Chaymi chayllaqtapiqam manana ni suq michaachikchakunqachu ni suq kasamyintukanqachu. Mananam nunka rinllapachuuyaq kasamyintupi kushikuqkunataqa.

24Chaqa chay Babilunaqam *Dyuspaq achka rimaqkunata,

18

592

llapa. Chayshinam kay mundupi tukuymaypi suqkunatapis wanchirqanllapa.(Chaymi Tayta Dyusqa chay llaqtapitiyaqkunata qonqaylla rin chingachiq.)

19 1-2Chaymandaqam noqa *Jwan

nata syilupi jwirtita Tayta Dyustakayshina alabaptinllapa:

¡Biba Tayta Dyusninchiq! Payqamallip kaqta yach ashpa, chay*Babiluña llaqtapi tiyaqkunataancha allita jusgashpa,kastigashqa. Chaqa paykunaqambandulira warmishina anchaachka runakunata, warmikunataanimachishqallapa, uchakunatarurashpa, kawsananllapa. TaytaDyusta kasuqkunatapismiwanchishqallapa. Chayraykum

taqa ancha kastigashqa. ¡Chayripayta ancha alabashunllapa!

manda washawashqa kanchiq.¡Paymi ancha llipyaq, anchakamachikuq pudirniyuq kashpa,tukuy imata atin rurayta! nishpa.

3Chaymandaqam mushuqmandanirirqanllapa:—¡Tayta Dyusta alabashunllapa!

Chaqa chay llaqtata rupachiptinqam,tukuy tyimpu rin miraq. Qondayninqammana nunka rinchu ushyakaq, nishpa.

4Chayshina alabaptinllapam, chay 24ansyanukuna chay ch usku*kushpa, urkunda pambakamanch ayachirqanllapa. Kanan Tayta Dyus*trunumbi tiyaykaqtam adurashpa,kayshina alabarqanllapa:—¡Biba!

llapa! ¡Chayshina kanqa! nishpa.5Chayshina alabaptinllapam, Dyuspa

trununmanda suq rimaqta uyarqay,kayshina niptin:

¡Ariri! ¡Tayta Dyusta yumbay

llapa! Kamachikuqkuna kashpa,mana kamachikuqkunakashpapis, payta ancharrispitashpa, alabashunllapa,nishpa.

Dyuspa Uñanmi rin kasaraq6Chaymandaqam *musqoypishina

uyarqay ancha achka rimaqtashina.Paykunaqam achka paqchakunashinaichu ancha jwirti lanyakunashinakunyashpa nirqanllapa:

¡Biba Tayta Dyus! Payqam anchapudirniyuq Siñurninchiq kashpa,tukuy ima kaqta kamachiykanna.

7 Chayri ancha kushikushpa, paytaalabashunllapa. Chaqa *DyuspaUñamba kasaranan diyamch ayamushqana. Paypa

kushqana chay kasamyintudiyambaq.

8 Chaqa Tayta Dyusqam chaynubyata pirmisuta qorqan, anchanu linu trapumanda limpyullipyaykaq yuraq mudanatarurakunambaq.

Chay ancha shumaq mudananqammunan niyta: Jisukristupi kriyiqkunamancha shumaqta kawsashqallapa,nishpa.

9Chaymandaqam chay anjilqaniwarqan:—Kaykunata iskibriy: “Chay Uñapa

naqam ancha kushikunqallapa”, nishpa.Chaymandaqam kayshinapis

niwarqan:—

qayta allipta willashungi.10Chayshina chay anjil niwaptinmi,

noqaqa paypa ñawpambi qonqorikurqayaduranaypaq. Piru payqam niwarqan:

18 19

593

—Amar adurawaychu. Chaqanoqapismi qamshina Dyusta kasuni.

nawan mana shaykuq rurangillapaJisukristu nishushqanda. Chayshinallamnoqapis kasuni. Chayri Dyustallaaduray, nishpa.Chaqa Jisukristu yach achikushqanmi

ancha animachiwanchiq, paypaq*rimaqkunashina Dyus nishqandayach achikunanchiq.

Jwanmi musqoypishina rikarqan suqyuraq bistyapi muntakushqata

11Chaymandaqam rikarqaypis anaqsyiluta kich akashqata. Kanan waqpimrikarqani suq yuraq bistyapimuntakushpa shamuykaqta. Payqamshutiq Ancha Kumplidur. ShutiqpismiAllipta Rimaq. Chaqa payqam anchajustu kashpa, Dyusta kuntraqkunataallita jusgashpa, paykunawan pilyan.12Kanan paypa ñawingunaqam ninamiraykaqshina llipyarqan. Umambiqamachka kurunakuna karqan. Shutinmipay kikimbi iskibridu karqan. Pirumanam pipis yach arqanchu: Imammunan niyta chay shutinqa, nishpa.Payllam yach arqanqa. 13Kananmudananqam ancha yawar likidukarqan, (qanrayku). Paymi shutirqan: TaytaDyuspa Rimaynin. 14Chay Rimaynimba

guna yuraq bistyakunapi rirqanllapa.Paykunaqam ancha nu limpyu yuraq

llapa. 15Chay kamachikuqpashiminmandam lluqshirqan suq anchaludu *atun kuchillu, chaywan yumbay*nasyungunapi tiyaqkunata chuqrishpakastiganambaq. Kanan yumbaymandamas pudirniyuq kashpam,gunapi kamachishpa,chiq suq bara jirrumandashina kaqwan.

Piñakushpa, Tayta Dyustach iqniqkunatam rin sarruq chay*ubaspa puqoyninda ch akinwansarrushpa qapiqshina. 16Kanan chaykamachikuqpa sawa mudanambich angambipismi kay shutinqa iskibridukarqan: “Yumbay gubyirnukunapagubyirnunmi.napa kamachikuqninmi”, nishpa.

17Chaymandaqam rikarqay suq anjilrupaypa sawambi shayaykaqta. Chayanjilqam anaqpi bwilaq pishqokunataancha jwirtita qayarqan:—Shamuyllapa suq fyistapishina

ancha achka aychata mikunaykillapa.(Chaqa Tayta Dyusmi yumbay paytakuntraqkunata rinna wanchiq.) 18Chayrishamuyllapa achka laya runakunapaaychanda mikunaykillapa:napa, kamachikuq suldadukunapa,jwirsayuq pilyaqkunapa, bistyakunapa,chay bistyakunata purichiqkunapaaychanda mikunaykillapa.llapar *randishqa kriyadukunapa, manakriyadu kaqkunapa,napa, mana kamachikuqkunapaaychanda mikunaykillapa, nishpa.

19Chaymandaqam rikarqay chaymanchaypaq *tigri laya animal kaymundupa gubyirnungunata tukuysuldadundinda tandaptin. Paykunaqamrirqan pilyaq chay yuraq bistyapimuntakushqawan, suldadungunawan.20Piru pilyashpaqam, chay yuraqbistyapi muntakushqa binsishpa,prisurqan chay manchaypaq tigri layata,*Dyuspaq chay rimaq tukuqtapis. Chaqachay rimaq tukuqqam chay tigri layapañawpambi milagrukunata rurashpa,achka runata, warmita ingañashqakarqan, chay tigri layapa siñalnindach askinanllapa,llapa. Chaymi chay yuraq bistyapimuntakushqaqa chay tigri layata,Dyuspaq chay rimaq tukuqnindinda

19

594

prisushpa, kawsaykaqtalla wichukurqan*asufriwan lumyaykaq ninaman.21Chaymandaqam chay yuraq bistyapimuntakushqaqa shiminmanda chaylluqshiq *atun kuchillunwan yumbay

dinda wanchirqan. Chaypinam tukuychay aycha mikuq pishqokunaqapaykunapa aychanda mikushpaundarqanllapa.

Jisukristum kay pachapi milwatakunata rin kamachikuq

20 1Chaymandaqam chay*musqoypishina suq anjilta

rikarqay, syilumanda shamuykaqta.Payqam atun *talalamba llabinda,ancha atun kadinata piskakushpashamurqan. 2Chaymandaqam chayanjilqa chay atun manchaypaq *qoturlayata piskarqan. Chay qotur layallamchay unay uchata rurachikuq kulibrapiskarqan. Payllam *dyablu, Satanaspisshutin. Kanan chay anjilqam chaydyabluta piskashpa, mil watakunapaqchay atun kadinawan watarqan.3Chayshina watashpaqam, chaymanchaypaq talalanman wichukurqan.Chayshina wichukushpaqam, chaytalalanda llabishpa, suq atun *silluwansillarqan, chay dyablu amalluqshinambaq. Chaymi chay dyabluqamil watakunata mana atinqachuingañayta kay pachapi tiyaqkunataqa.Piru chay mil watakuna pasaptinqam,chay dyabluqa chay manchaypaqtalalanmanda lluqshishpa, rin ingañariqrunakunata, warmikunata suqtyimpitupaq.

4Chaymandaqam rikarqay *nata.kuqkuna tiyaykarqanllapa. Chaqa TaytaDyusmi paykunataqa numbrashqakarqan, suqkunata jusgananllapa.Rikarqanipis achka wañushqakunapa

almangunata. Paykunaqam manaraqwañushpaqa, Tayta Dyus nishqanda,Churin *Jisukristupa shumaqnutisyanda allita yach achikurqanllapa.Chaqa paykunaqam mana ni chay *tigri

llapachu. Munaptinllapa siñalaytaurkunllapapi makinllapapi chay animallayapa siñalninwambismi, paykunaqa

baqqa. Chaymi chay animal layata

napa umangunata pitishpa,llapa. Piru Tayta Dyusqam chaywanchishqa kriyiq masinchiqkunatakawsachimurqan,

nanllapa. 5Chaqa Tayta Dyusqammanaraq ni pita kawsachimushpa,puntata chay wanchishqa kriyiqmasinchiqkunata rin kawsachimuq.Chaymandaqam chay mil watakunapasaptinraq,tapis rin kawsachimuq. 6Chay punta

llapa. Chaqa Tayta Dyusmi paykunataqaakrashqa, paypaqlla kashpa, amananunka wañurinanllapa. Ashwanmipaykunataqa rin numbraq, paypa,Churin Jisukristupa kurangunakanambaqllapa. Chaymi paykunaqaJisukristupa pullan mil watakunatarinllapa kamachikuq.

7Chay mil watakuna pasaptinqam,Dyuspa suq anjilnin chay manchaypaqllabishqa talalanda rin kich aq. 8Kananchay dyabluqam chay talalanmandalluqshishpa, kay mundumankutimushpa, yumbay *nasyungunapiachka runata, warmita rin ingañaq.Chaymi paykunaqa rinllapa tandakaqchay nasyun Gugpi tiyaqkunawan,Magugpi tiyaqkunawambis. Dyabluqamyumbay paykunata ingañashpa, rintandaq ancha achka suldadukunata,

19 20

595

Dyuswan pilyananllapa. Aqoshinakaptinmi, mana pipis atinqachuyupayta. 9Chayshina tandakashpaqam,chay ancha achka suldadukuna kaymundupa tukuy ladungunamandarinllapa shamuq, Dyusta kasuqkunapalugarninda, Dyus kuyashqan llaqtandakurralananllapa. Piru Tayta Dyusqamsyilumanda ninata kach amushpa,yumbay paykunata rin rupachiq.10Chaymandaqam chay ingañakuqdyabluta rin wichukuq chay *asufriwanmiraykaq ninaman. Chay ninapimpunchawnindin tutapnindin tukuytyimpu rin padisiq chay tigri layaanimalwan, *Dyuspaq chay rimaqtukuqwan.

Dyusqam atun yuraq trunupi tiyashpa,runakunata warmikunata rin jusgaq

11Chaykunata rikashpaqam, suq atunyuraq *trunuta rikarqay. Chaytrunupiqam Dyus tiyaykarqan. Kanan

manda limpuna ushyakarqan. Mananamni ashlita kidarqanchu. 12-13

daqam rikarqay yumbay wañushqakamachikuqkunata,kunata Dyuspa yuraq trunumbañawpambi shayaykaqta. Chaqa TaytaDyusqam wakin paykunataqa *maryakupa ukunmanda tandashqa karqan.Wakin paykunataqam *napa lugarninmanda tandashqa karqan.Chay lugar Dyus kashqambiqamlibrukunapis karqan. (piqam, Tayta Dyus iskibrishqa karqanrunakuna, warmikuna tukuy imarurashqangunata.) Chay librukunatamkich arqan liyinambaq. Chaymandaqamsuq laya librutapis kich arqanliyinambaq. (Chay librupiqam TaytaDyus iskibrishqa karqan paypi yumbaykriyiqkunapa shutingunata, paywanpulla tukuy tyimpupaq kawsananllapa.)

Chay libruqam “Kawsaqkunapa Librun”shutin. Chaymi chay punta librukunataliyishpa,nata, warmikunata jusgarqan tukuy imarurashqangunapaq. 14-15Chaymandaqamwañushqakunapa lugarninda chaymiraykaq ninaman wichukurqan.Wañuytapismi chayman wichukurqanchinganambaq. Kanan runakunapa ichuwarmikunapa shutingunata manatariptin chay kawsaqkunapalibrumbiqam, paykunatapiswichukurqan chay miraykaq ninaman.

tinqam, ultimu wañuy rin kaq.

Mushuq syilu mushuq pacham rin kaq

21 1Chay *musqoypishinammushuq syiluta, mushuq

pachata rikarqay.chiq syiluwan pachaqam chingashqanakarqan. *Mar yakupismi chingashqanakarqan. 2Chaymandaqam noqa Jwanrikarqay Tayta Dyuspa ñawpanmandasuq mushuq *santu Jirusalin llaqtasyilumanda shamuykaqta. Chay mushuqJirusalinqam ancha shumaq allichadukarqan, suq china nubyunwan

shina. 3

pacha ancha jwirtita kayshina rimaptin:—Kananmandapacham Tayta Dyusqa

kay shumaq llaqtapi runakunawan,warmikunawan rin kawsaq, paykunapaDyusnin kanambaq. Chaqa paykunaqampaypa wambranguna. Chaymi TaytaDyusqa, tukuy tyimpu paykunapapullan rin kawsaq. 4Chaymi Tayta Dyuskikin paykunapa ñawingunatapichashpa, rin chakichiq, amana mastawaqananllapa. Chaqa chay mushuqllaqtapi tiyaqkunaqam mananarinllapachu wañuq. Manam nirinllapachu malaganayaq. Manam nirinllapachu padisiq. Chaqa kay

20 21

596

pachaqam tukuy mana baliq imandinlimpu rin chingaq, nishpa.

5Chaymandaqam Tayta Dyuskamachikunan *trunumbi tiyashpa,kayshina nirqan:—Noqaqam tukuy imata mushuqtana

rini ruraq, mushuqkunana kanambaq,nishpa.Chaymandaqam niwarqambis:—Allip kaqkunatallam niyki. Chayri

kay nishushqayta iskibriy, suqkunapiskriyinanllapa.

6Chaymandaqam Tayta Dyusqaniriwarqan:—

qana kani. Chaqa chay punta litra “A”yumbay litrakunata qallariqshinamnoqa tukuy imata qallarishqa kani.Chay yumbay litrakuna chay litra“Y”wan ushyakaqshinam noqapis tukuyimata rini ushyaq. Chaymi noqaqayakunaqkunata kawsachikuq yakuytadibaldilla qoshaq, noqawan tukuytyimpu kawsananllapa. 7Chayshinallam*dyabluta yumbay binsiqkunataqa kayshumaq primyuta rini qoq. Chaqanoqaqam paykunapa Dyusnin rini kaq.Paykunaqam wambraykuna rinllapakaq. 8Piru rinim wichukuq chay*asufriwan miraykaq ninaman yumbaykay laya uchayuqkunata: suqkunata

nata, noqapi mana munaq kriyiqkunata,ancha yu uchata ruraqkunata,kuqkunata, mana rrispitun kaqkunawanpuñuqkunata, brujukunata, *amitulayakunata aduraqkunata,nata. Chayshina chay ninamanwichukuptiyqam,paqqa ultimu wañuyna rin kaq, nishpa.

Mushuq Jirusalinmi kayshina rin kaq9Chaymandaqam rikarqay suq anjilta.

manda suqnin karqan. Chaqa

paykunaqam chay syiti kupangunapichay syiti ultimu kastigukunataapamushqallapa karqan. Chay anjilminoqaman shamushpa, niwarqan:—Shamuy kayman *Dyuspa Uñamba

nubyanda rikachishunaqpaq, nishpa.10Dyuspa *Santu Ispiritun yumbay

tinmi, chay anjilqa suq atun altuqaqaman apawarqan.daqam rikachiwarqan Tayta Dyuspasantu mushuq Jirusalin llaqtanda,syilumanda Dyuspa ñawpanmandashamuykaqta. 11Chay mushuqJirusalinmi Tayta Dyuspa llipyayninwanancha llipyarqan. Chaymi suq anchashumaq *jaspi *llipyaykaq rumishinaichu ancha shumaq basu kristalshinakarqan. 12Kanan chay llaqtaparridurnimbim karqan suq ancha atun,ancha altu muralla. Chay murallaqamdusi punguyuq karqan. Suq kwidakuqanjilmi kada pungupi shayaykarqan.Kada pungum suq shutiyuq karqan.Chay shutingunaqam *isrraylinukunapachay dusi *atun ayllupa shutingunakarqan. 13Chay pungukunamandakimsaqam karqan rupay lluqshinanladupi. Kimsaqam karqan rupayseqanan ladupi. Kimsaqam karqanñawpa ladupi. Kimsaqam karqan ikiladupi. 14Chay atun murallamba

nawan karqan. Kada rumipim DyuspaUñamba dusi *apustulningunapa suqshutin iskibridu karqan.

15Chay anjil noqawan parlaqqamapaykarqan suq *urumanda barata.Chay baraqam suq mitrushina karqan.Chaytaqam aparqan midinambaq chayllaqtata, pungungunata, rridurnimbi kaqmurallanda. 16Chay llaqtaqamlargundin, anchundin altundin suqtamañulla karqan. Chaymandaqam chayanjil midishpaqa, kada ladunda tarirqan

21

597

2.200 kilumitrusta. 17Chaymandaqamchay anjilqa runakunapa mididanwanchay murallata midishpaqa,daqa tarirqan 64 mitrusta. [Nuta: Manamallitachu yach anchiq: ¿Altundachu ichu anchunda chayshinaqa midirqan? nishpaqa.]

18Chay llaqtapa murallanqam *jaspillipyaq rumimanda ruradu karqan. Piruchay kikin llaqtaqam lijitimu urumandaruradu karqan. Chaymi ancha llipyarqanancha limpyu basushina. 19Chaymurallamba simyintumba chay dusi anchaatun rumingunatam kada rumita suq laya

chishqa karqanllapa. Chay punta atunrumitaqam chay jaspi shutiq llipyaqrumikunawan shumaqyachishqa karqan.Chay *chidu karqan chay *sa ru llipyaqrumiwan. Chay *tirsir atun rumitaqamchay *agata llipyaq rumiwan. Chay*kwartu atun rumitaqam chay *ismiraldallipyaq rumiwan. 20Chay *kintu atunrumitaqam chay *unisi llipyaq rumiwan.Chay *sistu atun rumitaqam chay*kurnalina llipyaq rumiwan. Chay*siptimu atun rumitaqam chay *krisulitullipyaq rumiwan. Chay *uktabu atunrumitaqam chay *birilu llipyaq rumiwan.Chay *nubinu atun rumitaqam chay*tupasyu llipyaq rumiwan. Chay *disimuatun rumitaqam chay *krisuprasa llipyaqrumiwan. Chay *disimu primiru rumipaladumbi kaqtaqam shumaqyachidu karqanchay *jasintu llipyaq rumiwan. Chayultimu atun rumitaqam shumaqyachidukarqan chay *amatista llipyaq rumiwan.21

naqam kada pungu suq atun ch aniyuq*perla rumimanda karqan.taqam rurashqallapa karqan lijitimuurumanda. Chaymi ancha limpyubasushina llipyarqan.

22Chay mushuq Jirusalin llaqtapiqam*Dyuspa adurana wasinqa mana

kanqachu.naqam Tayta Dyus ancha pudirniyuqtachay Uñandapis tarinqallapa chayllaqtapa tukuy partingunapi, chaypipaykunata adurananllapa. 23Kanan chaymushuq llaqtapiqam rupaywan killaqamanana rinchu kaq achikchakunanqa.Chaqa Tayta Dyus kikinmi llipyashpa,maski rupaymanda rin achikchakuq.Chay Uñambismi chay llaqtapiqa rinachikchakuq suq ancha allinmichashina. 24Chaymi washadukunayumbay *nasyungunamandashamushpa, chay mushuq Jirusalimbaachikninwan rinllapa puriq. Kaymundupa gubyirnungunapismi anchach aniyuq kusasningunata apamushpa,Dyusta qoshpa, payta rinllapa aduraq.25Kanan chay mushuq llaqtapiqam chaypungungunataqa manana nunkarinllapachu kirpaq. Chaqa chayllaqtapiqam manana rinchu kaq tutaqa.26Kanan yumbay nasyungunamandamapamunqallapa ancha ch aniyuqkusasningunata, Tayta Dyusta qoshpa,payta adurananllapa. 27Piru chayllaqtamanqam mana rinchu yaykuqmillanaypaq kusaskunaqa. Chaqa

kuna ni llullakuqkuna. Ashwanmiyaykunqallapaqa chay Uñapa librumbishutinguna iskibrishqakunalla, paywantukuy tyimpu kawsananllapa.

22 1Chaymandaqam *musqoypishinachay anjilqa suq ancha limpyu

rriyuta chuya kawsachikuq yakutarikachiwarqan. Chay yakuqam basushinallipyaykaq, lluqshiykarqan Tayta Dyuspa,*Uñamba *trununmanda. 2Chayshina chayyaku lluqshishpaqam, chay llaqtapa anchaanchu kallimba ch awpinda kurrirqan.Chay rriyupa kada ladu manyambim suqkawsachikuq planta wiñarqan. Kadakillam puqorqan. Chaymi kada wata dusibwiltasta puqorqan. Kanan chay

21 22

598

kawsachikuq plantapa raprangunaqamyumbay *nata kach akachirqan. 3Chay mushuqJirusalin llaqtapim Tayta Dyuspa, Uñambakamachikunan trunun rin kaq. Chaymiuchayuqkunaqa chay llaqtamanqa manarinllapachu yaykuq. Ashwanmi TaytaDyusta, Uñanda kasuqkunalla chay llaqtapirinllapa aduraq. 4Kanan Tayta Dyuspaqaqllandam rinllapa rikaq. Paypashutimbismi urkungunapi iskibrishqa rinkaq. 5Kanan chay mushuq Jirusalimbiqammanana nunka rinchu tutayaq. Chaymichay llaqtapi tiyaqkunaqa mananamunanqallapachu ni michata ni rupayta.Chaqa kikin Tayta Dyusmi anchallipyashpa, chay llaqtataqa rin achikchaq.Kanan chay llaqtapi kawsaqkunaqamDyuswan gubyirnukunashina tukuytyimpu rinllapa kamachikuq.

Jisukristum dasna kayshina rin shamuriq6Chaymandaqam musqoypishina chay

anjilqa kayshina niwarqan:—Yumbay kay uyashqaykitam atingi

kriyiyta,rayku. Chaqa pudirniyuq Tayta Dyusmi*Santu Ispiritunwan paypaq *rimaqkunatayanapashqa, pay nishqandayach achikunanllapa. Kanan pay kikinllamnoqatapis kach amuwashqa,nata yach achinaypaq:kunam utqana rin pasaq”, nishpa.

7Chaymandaqam Jisukristuqamusqoypishina niwarqan:—¡Noqaqam utqana rini shamuriq!

naqa ancha kushikunqallapa! nishpa.8Noqa *Jwanmi kaykunata uyarqay,

rikarqay. Chaymi chay rikachiwaq anjilpañawpambi qonqorikurqay, paytaaduranaypaq. 9Piru chay anjilqam kayshinaniwarqan:—Noqataqar ama adurawaychu.

Chaqa noqapismi Tayta Dyusta sirbiq

masiki kani.nashina,shinam noqapis kani. Chayri Dyustallaadurayqa, nishpa.

10Chaymandaqam chay anjilqaniriwarqan:—Kay librupi iskibrishqaykitam Tayta

Dyusqa utqana rin kumpliq. Chayri chay

pachu, allita yach achikuy. 11Piru chaymalukuna,naqam paykuna munashqandallarurashpa kawsanqallapa. Piru Dyustakasuqkuna, uchata mana ruraqkunaqamallitalla rurashpa, kawsanqallapa.

12Chaymandaqam Jisukristu kayshinaniwarqan:—Noqaqam utqana rini shamuriq,

shumaq primyukunata apamushpa,yumbay runata, warmita jusganaypaq:¿Allitachu rurashqallapa ichu mana?nishpa. Chayshina jusgashpaqam,pagunllapata rini qoq. 13Chaqa chaypunta litra “A” yumbay litrakunataqallariqshinam noqapis tukuy imataqallarishqa kani. Chay ultimu litra“Y”shinam noqapis tukuy imamandamasta rini duraq.

14Chayri Jisukristupi yuyakuqkuna,uchangunamanda pirdunadu kashpa,mudananllapata taqshashqashinakashpa, ancha kushikunqallapa. Chaqapaykunaqam atinqallapa yaykuyta chaymushuq Jirusalimba pungungunata,chay kawsachikuq plantapa puqoynindamikunanllapa. 15

kuna, chay brujukuna, chay manarrispitun kaqkunawan puñuqkuna, chaywanchikuqkuna, chay *amitulayakunata aduraqkuna,kunaqam chay shumaq llaqtamanqamana atinqallapachu yaykuytaqa.

16Chaymandaqam Jisusqa nirqan:—Noqa Jisukristum chay anjilniyta

kach amushqa kani, tukuy kay

22

599

nishqayta qamkuna noqapi kriyiqkunatayach achishunan. Chaqa noqaqam chayunay kamachikuq gubyirnu *Dabidpakaru willkan kani. Chay ancha llipyaqyulaqachi (yuraqachi) lusirushinapismikani, nishpa.

17Chayshina niptinmi, Dyuspa *SantuIspiritunqa Jisukristupa nubyanwankayshina Jisukristutaqa ninllapa:—Shamuyna, nishpa. [Nuta: Jisuspa

kuna.]

taqa ninqallapa:—Shamuyna, nishpa.Chayri qamkuna Tayta Dyuspi

yuyakuyta munaqkunaqa, yakutamunaqkunashina shamuyllapa, kay

killapa.18Chaymi kay librupi Dyus

qaytalla yach achikunqallapa, ama ni

pachu. Chaqa imatapis yapaptikiqam,Tayta Dyusqa kay librupi iskibrishqaykastigukunata rin yapaq, maskastigadu kanaykillapa. 19

llam kay librupi Dyus nishqandaiskibrishqayta wakinda burraptikiqa,Tayta Dyusqa rin burraq shutikitachay kawsaqkunapa librunmanda,ama yaykunayki chay mushuq *santuJirusalin llaqtaman.

20Siñurninchiq Jisukristum kay librupiiskibrishqayshina niwashqallapakanchiq:—Utqanam rini shamuq, nishpa.Chayshina niptinmi, noqapis nini:

¡Ariri! ¡Chayshinalla kanqa! ¡Utqanarshamuy, Siñur Jisukristu! nishpa.

21Siñurninchiq Jisukristur tukuyimapi qamkunata yanapashunqa.Chayshina kanqa.

22

600

601

AbilAbilqam punta runa Adamba,punta warmi Ibapa wambrankarqan. Kayimba minur masanmikarqan. Chay masan Kayinmichay Abilta imbidyashpa,wanchirqan. (Mt. 23.35;Lk. 11.51; Ib. 11.4; 12.24)(Maskay Kayin shutiqta.)

AbrajanAbrajandaqam Tayta Dyus akrarqan,yumbay isrraylinukunapa puntaagwilun kanambaq. Chaymikamachirqan,manda lluqshishpa, suq ufrisishqannasyunman rinambaq. Chaqa DyusAbrajandaqa ufrisishqa karqan, chaysuq nasyunda qonambaq, chaypikawsanan yumbay miraynindin.Chaymi Abrajanqa Dyusta kasushpa,ancha karu ñanda achka watakunatarirqan, chay nasyun ufrisishqanmanch ayanangaman. Chay ufrisishqannasyunmi Kanayan shutiq.Chaymandaqam DyusqaAbrajanwan kayshina suq tratutarurarqan: “Abrajan, qam tukuymiraynindiki kasuwaptikiqam,noqaqa ancha kuyashushpa,

shuq”, nishpa. Abrajambawarminqam Sara shutirqan.naqam mana wambrayuqchukarqan ancha byijita kanangaman.Chaymandaqam Dyus yanapaptin,wambrayuq karqanllapa. Chaywambranqam Isak shutirqan.(Génesis 12–24; Ich. 7.2-8;Rru. 4.1-25; Ib. 6.13-15; 11.8-19;Sant. 2.21-24) (Maskay Unay Tratu,Isak, Isrrayil shutiqkunatapis.)

AdanKay mundupiqam punta runaAdan shutirqan. Chay AdandaqamDyusqa rurarqan lluchkamanda.Chaymandaqam Adambakustillanmanda Dyusqa rurarqanpunta warmi Ibata. (Maskay Ibashutiqta.) Adanwan IbaqamDyusta mana kasushpachu, puntauchakunata rurarqanllapa. Chaytyimpumandapacham yumbayrunakuna, warmikuna uchakunatarurashpa kawsanchiqllapa.(Lk. 3.38; Rru. 5.12-15;1 Kur. 15.22,45-47;1 Tim. 2.13-14; Judas 1.14)

Adurana wasi(Maskay Dyuspa adurana wasinshutiqta.)

DIKSYUNARYUMANA INTYINDISHQANCHIQ PALABRAKUNAPAQ

(GLOSARIO)

602

Akrashqan Washadur(Maskay Dyus AkrashqanWashadur shutiqta.)

Altar(Maskay Pata altar shutiqta.)

Altu turriAltu turrikunatam ruraqllapa,tarpudunllapata kwidanambaq,ama ni animalkuna ni ladrungunayaykunambaq. Mayninqam chay

taqa atunda ruraqllapa, chaypipuñunanllapa, mikunanllapa.Chayshinam suq ch akriruqa chayturripilla atiq tiyayta. Mayninqamchay turriqa balirqan, tamyaptinichu rupayaptin,nanllapa. (Mt. 21.33)

AluwisChayqam ancha mishki mutkinayaku. Chay aluwisqam lluqshiq suqplantapa raprangunamanda.Chaywanqam liyaq trapukunata, suqalmata wangushpa pambaptin, amaash nanambaq. (Jn. 19.39)

Allin ladumbi

kuqpa allin ladumbiqam munanniyta: “Chay runaqam yumbaychaypi kaqkunamanda mastabalin”, nishpa. (Rru. 8.34)

Amitu layaWakin runakunaqam allip Dyustamana adurashpaqa,nata, animal layakunata dibujutaruraqllapa ichu randiqllapa,“Dyusmi” nishpa, adurananllapa.Chay layakunataqam ruraqllaparumimanda, qerumanda,urumanda, qellaymanda.naqam kastillanupiqa “ídolos”shutin. (Apuk. 13.14)

Ancha Santisimu KwartuJirusalimbim karqan suq atunwasi Dyusta adurananllapa. Chay

wasipim suq kwartu shutirqan“Ancha Santisimu Kwartu”, TaytaDyus chaypi tiyashqanrayku.Chaypiqam karqambis chay SantuKajun urumanda kaq. Chaymiancha santu kaptin, mana ni

manqa yaykuqllapachu. Maskamachikuq isrraylinu kurallamkada wata suq kutindalla atiqyaykuyta. Chay Ancha SantisimuKwartuqam suq kurtinawanarkadu karqan, ama ni pipisyaykunambaq. Piru Jisukristuwañuptinmi, chay kurtinaqaanaqmanda uraman limpullikikarqan (Mt. 27.51). Kayqamyach achiwanchiq: Jisukristupiallipta yuyakushpa, TaytaDyusman atinchiqna ch ayayta,nishpa. Kastillanupiqam chaykwartuqa shutin “LugarSantísimo”. (Ib. 9.3-4)

AnswiluChay answiluwanmi pijikunatapiskanchiqllapa. Ishkaypartiyuqmi. Suqqam kurdil. Chaykurdilpa puntambim jirrumandaganchituta ruranllapa. Chayganchupi qoshpinda rurashpa,yakuman wichukunllapa, pijichay ganchuta amurakuptinpiskananllapa. (Mt. 17.27)

Ansyanu(Maskay Yach achikuq ansyanushutiqta; maskaypis Kamachikuqansyanu shutiqta, ishkay layaansyanupaq yach akunayki.)

ApustulKayqam munan niyta “kach adu”.Wakin runakunam Jisukristuwanpuriqllapa. Chaymi Jisusqayach achikuptin, paykunauyaqllapa.llapa “Jisuspa yach akuqninguna”,

Diksyunaryu

603

nishpa. Paykunamandam Jisusqaakrarqan dusi runakunata,apustulninguna kanambaq.nataqam karu nasyungunamankach arqan, paypaqyach achikunanllapa.

manda Pablumambis rikakushpa,paytapis apustulnimbaqnumbrarqan. Wakin ancha allin

kuna” shutiqllapa. (Mt. 10.1-4;Rru. 1.1)

Arkacha wasi fyistaKada wata kusicha tyimpuushyakaptinmi, isrraylinukunaqaprubinsya Judiyapa kapitalninJirusalinman rishpa, waqpi arkachawasikunata ruraqllapa, suq fyistatapasashpa, kusichambaq Dyustapagikunanllapa. Chaqa rurashpaarkachakunatam, chaypi suqsimanata tiyaqllapa,llapa:chiqkunata allita kwidarqan,chuncha lugarkunata pasashpa,arkachakunapi tiyaptinllapa, nishpa.Kastillanupiqam shutin “Fiesta deTabernáculos” ichu “Fiesta deChozas”. (Jn. 7.2)

ArkuUnay tyimpupiqam wakinsuldadukunaqa suq laya armawanpilyaqllapa. Suq qerumandaarkuta rurashpam suq kurdilwantimplashpa, mas llanitu puntayuqqerituta jwirsawankach arqanllapa, kuntrangunatawanchinanllapa. (Apuk. 6.2)

ArpaKayqam suq instrumintu anchaachka kwirdayuq, mas atungitarramandaqa. Yumbay chaykwirdakunatam waqachinishkandin makinwan. (Apuk. 5.8)

ArunArunqam Muysispa mayur masankarqan. Paykunaqam nasirqan

kuna nasyun Ijiptupi randishqakriyadukuna kaykaptinllapa.Libipa karu willkan karqanllapa.Libiqam Jakubupa chay dusichuringunamanda suqnin kashqakarqan. Muysisqam chay masanArunda numbrarqan,napa punta kuran kanambaq.Tayta Dyusqam nirqan: “Arumbamirayningunamandalla yumbayisrraylinu kurakuna numbradukanqallapa”, nishpa. (Lk. 1.5;Ich. 7.40; Ib. 5.4; 7.11; 9.4)(Maskay Libi, Muysis,mushqa burduntapis.)

AsiytunaChayqam ulibu plantapapuqoynin, sirgwila tamañushina.(Sant. 3.12) (Maskay Ulibushutiqta.)

AsufriChayqam suq qarwa pulbu.Rupashpaqam ancha ash nan.(Lk. 17.29; Apuk. 14.10)

AtallkiChay kuruqam ch upanwan anchajwirtita kanikun. Chaymimayqanda kaniptinqa, wakinqawañun. Kastillanupiqam shutin“alacrán” ichu “escorpión”.(Lk. 10.19)

AtarrayaChayqam ilumanda suq atunsarandashina.wanqam piskadukunata yakumandapiskanllapa. (Mt. 4.18)

Atun aylluAncha unay tyimpupim suq runaIsrrayil shutiq. Payqam dusichuriyuq karqan.

Diksyunaryu

604

naqam kaykuna shutiq: Rrubin,Simiyun, Libi, Juda, Isakar,Sibulun, Gad, Asir, Jusi, Binjamin,Dan, Niptali.

nukunata.linukuna ancha achka kashpapis,dusi atun ayllukunalla karqan.

piqa shutin “tribu”. (Mt. 19.28)(Maskay Isrrayil shutiqta, Libitashutiqtapis.)

Atun kuchillu

naqa ancha atun kuchillukunawanpilyaqllapa. Kastillanupiqamshutin “espada”. (Mk. 14.47)

Atun qoch aKay layaqam ancha atun qoch a,piru manam ancha atun maryakushinachu. Chay yakuqammana kachnaqa. Kastillanupiqam shutin“lago” ichu “laguna”. Galiliyaatun qoch apa largunqam 23kilumitrus karqan. Anchunqam 13kilumitrus karqan. (Mt. 8.28)

BabiluñaChay Babiluñaqam ancha unaytyimpukunapi suq atun llaqtakarqan. Chay llaqtapa gubyirnungirrata rurashpaqam, ancha achkanasyungunapi tiyaqkunatabinsirqan.nawan pilyashpam, paykunatapisbinsishpa, achka isrraylinukunatanasyunninman aparqan,

llapa. Chay isrraylinukunaqamchay Babiluñapi ancha achkawatakunata kawsarqan. ChayBabiluñamanda kaqkunam

llapachu. Chaymi ApukalipsispiqaDyusta mana kasuqkunapa

llaqtanqa “Babiluña” shutin,ancha malukuna kashqanrayku.Kinsapch i chay Babiluñaqamunan niyta “Rruma” ichu

kuna”, nishpa. (Mt. 1.11-12;Ich. 7.43; 1 Pid. 5.13; Apuk. 17.5)

BalChay Bal shutiqqam suq amitulaya karqan. Ancha unay

kuna manaraq riptin nasyunIsrrayilman tiyaqqa, chaypi

llapa. Chaymi isrraylinukuna chaynasyun Isrrayilman ch ayashpatiyaqqa, mayninqa Dyustaadurayta dijashpa, chay amitulaya Balta adurarqanllapa.Chayraykum Dyusqa anchapiñakurqan paykunawan.(Rru. 11.4)

BalanChay Balanqam Dyuspaq suq rimaqkarqan; piru Dyustaqam manakasurqanchu. Chay tyimpupiqamnasyun Muwabpa gubyirnun Balakisrraylinukunata ancha manchaq.Chaymi chay gubyirnu Balak chayBalanda ancha achka qellaytaufrisirqan, isrraylinukunatamaldisyanambaq, chayshina chayBalak girrapi binsinambaq. PiruBalanqam nirqan: “Manam balinchuchayshina ruranaypaq”, nishpa. Piruqellayta ancha munashpa, Balanqaburrumbi rirqan isrraylinukunatamaldisyaq. Lukismi Tayta Dyusqamana dijarqanchu, isrraylinukunatamaldisyanambaqqa. Piru chayBalanqam kunarqan Balakta,isrraylinukunata animachinan,uchata rurananllapa, chaypaq Dyuskastiganambaq.chishpa, ancha dañachirqan Dyus

Diksyunaryu

605

akrashqan isrraylinukunata.(Números 25.1-2; 31.16; 2 Pid. 2.15;Judas 1.11; Apuk. 2.14)

BarakUnay tyimpupim chay Barakqaisrraylinukunapa kamachikuqninkarqan. Payqam paykunataqaancha yanapaq, kuntraqkunatagirrapi binsinanllapa. (Ib. 11.32)

BarkuChay barkuqam yakupa sawandapurin. Waranqam batyashina mananima rrwidayuqchu.piqam ancha atun traputa sawambiruraq,nambaq. Chaqa manaraqmikarqanchu muturkunaqa. (Mt. 4.21)

Barkupa muyuchinan palaBarkupa ikimbim karqan suq ichuishkay palakuna. Chaywanmi

chiyta,qanman rinambaq.piqam shutin “timón”. (Ich. 27.40;Sant. 3.4)

Barkupa kumsanan pala

napim ruraran palakuna,nawan yakuta ikiman kumsashpa,

llapa. Kastillanupiqam shutin“remos”. (Mk. 6.48)

Barkupa shayanan lugarYakupi puriq barkukunatamanijaqkunaqam maskanllapayakupa manyambi shumaqlugarkunata, chaypi barkundashayachinambaq, ama tupakananrumikunapi, ama wayradañachinan. Chay barkupashayanan lugarqam kastillanupiqashutin “puerto”. (Ich. 27.8)

Barkuta purichiq trapuBarkupa sawambim ancha atuntrapukunata allicharqanllapa,

wayra chay trapukunatakuyuchishpa,nambaq. Kastillanupiqam shutin“vela”. (Ich. 27.17)

BarrilChay barrilqam yakuta ichuasiytita waqaychanambaq karqan.Kada barrilch i 32 litrusta piskaq.Kastillanupiqam shutin “barril”ichu “cilindro”. (Lk. 16.6)

BilsibuChay Bilsibu shutiqam dyablupashutinlla. Chay Bilsibuqamdyablukunapa ji n. Suqshutinqam shutin Satanás.(Mt. 10.25). (Maskay Dyablushutiqta, Ispiritu shutiqta.)

BinuChay binuta rurananllapaqamubasta qapiqllapa. Chaymandaqamqara taligakunapi waqaychaqllapa,wakinda suq simanata, wakindasayis simanata,nambaq. Chayshina qarwaptinqam,

llapa. Pur ijimplu, suq basubinumanmi ishkay ichu kimsa basuyakuta taqlluqllapa, ama dasmach ananllapa. (Mt. 26.29)

Puchqo binuChay puchqo binuqam mas baratitukaq yumbay laya binumanda.Chaymi chay mana allita ganaqtrabajaqkunaqa chay puchqo binutarandiqllapa, paykuna upyananqa.Chaymi Jisus yakunaptinqa, chaysuldadukunaqa puchqo binutaqorqanllapa. (Mt. 27.48)

BrunsiBrunsiqam urushina kulurniyuq,piru manam urushinachu anchach aniyuq. (Apuk. 1.15)

Burdun(Maskay Pallpamushqa burdunshutiqta.)

Diksyunaryu

606

Chutana karruUnay karrukunaqam mana kanankarrukunashinachu karqan.Unayqam qerumanda atun kajunrrwidayuqkunata ruraqllapa.Chay kajun rrwidayuqtam

llapa. (Ich. 8.28)Dabid

Dabidqam isrraylinukunapayumbay gubyirnungunamandamas allin gubyirnu karqan.Payqam Isayipa shullka churinkarqan. Chuluraq kashpaqam,taytamba wishangunata michiq.Chay tyimpupiqam Dabidqa suqancha altu runa Gulyat shutiqwanpilyashpa, jundanwan sitashpawanchirqan. Dabidqam TaytaDyusta ancha kuyaq. Chaymiachka imnukunata iskibrirqan,Dyusta alabanambaq. Chayimnukunaqam kastillanupiqamunan niyta “salmos”.naqam Dyuspa Santu Librumbiiskibridu. Chay DabidqamJisukristupa karu agwilun karqan.Jisukristu manaraq nasiptinmi,ancha unay tyimpukunapilla,Dyuspaq rimaqkuna kayshinaiskibrishqa karqan: “DyusmiDabidpa karu willkangunamandasuq washadurta rin kach amuq”,nishpa. (Rru. 1.3)

Dimuñu(Maskay Dyablu shutiqta.)

Dinaryu qellaySuq runa trabajashpam, suqdinaryuta kada diya ganaq.(Mk. 6.37)

Dyablu, dyablukuna, dimuñukunaChay dyablukunaqam unaytyimpupi Dyuspa anjilningunakarqanllapa. Piru maskamachikuq anjil masinda

kasushpam, Dyuspa kuntranalsakarqanllapa.yarqanllapa. Kanan Dyustamkuntran. Kanan runata warmitamingañashpa, animachinllapa,uchata ruranambaqllapa. Manamkwirpuyuqchu kashpa, maskanrunakunata ichu animalkunata,kwirpungunapi tiyananllapa. Suqdyabluqam dyablukunapa ji n,kay mundupa ji n; Satanas ichuBilsibu shutin. (Mt. 4.1) (MaskayBilsibu shutiqta, Ispiritushutiqta.)

Dyablupa ispiritunwan puriqkunaMayninqam dyablukunapaispiritunguna runakunapa,kunapa shunqonman yaykun,paykunata kamachinan. Chaymiwakinqa lukuyanllapa. Wakinqamancha maluta ruranllapa. Piruwakin lukukunaqam manadyabluwanchu lukuyan.Ashwanmi suq laya nanaywanlukuyanllapaqa. (Mk. 3.11)

DyakunisaDyakunisakunaqam yanapakuqwarmikuna. Paykunatamnumbranllapa, dyakunukunashina

nambaq. (Rru. 16.1)Dyakunu

Dyakunupismi munan niyta“yanapakuq”. Paykunataqamnumbranllapa, kriyiq masingunatayanapanambaq. (1 Tim. 3.8)

DyismuTayta Dyusmi isrraylinukunatakamachirqan,

manda ichu kada dyis arrubaskusichanmanda, payta suqtaqonanllapa. Chay kustumbriqamkastillanupiqa shutin “diezmo”.(Lk. 18.12; Ib. 7.2)

Diksyunaryu

607

Dyus Akrashqan WashadurAncha unay watakunapim Dyusqaisrraylinukunata ufrisishqakarqan, kach amunambaq suqakrashqanda,nambaq. Chay Washadurqamshutin “Dyus AkrashqanWashadur”.durqa. Kastillanupiqam nin: “elMesías” ichu “el Ungido”, ichu “elCristo”, nishpa. (Mt. 1.16)

Dyusmanda Shamuq Runa

llapa: Dyusmanda Shamuq RunamDyus Akrashqan Washadur,nishpa. Piru manam anchaklaritutaqa intyindirqanllapachu:¿Pim Dyusmanda Shamuq Runa?nishpaqa. Jisukristum achkabwiltasta nirqan: “DyusmandaShamuq Runam kani”, nishpa.Kastillanupiqam shutin “Hijo delHombre”. (Mt. 12.8)

Dyuspa adurana wasinChay atun shumaq adurana wasimJirusalin llaqtapilla karqan.Isrraylinukunam ufrindangunatachay wasimanlla apaqllapa,Dyusta adurananllapa.piqam shutin “el templo de Dios”.(Mt. 4.5)

Dyuspa Santu Ispiritun(Maskay Santu Ispiritu shutiqta.)

Dyuspa Santu LibrunDyuspa Santu Librunqam ishkayparti. Suqmi Unay Tistamintu.Suqqam Mushuq Tistamintu. ChayUnay Tistamintupim tarikanMuysispa liyninguna, Dyuspaq

guna, Salmukuna,napa isturyangunapis. Kananqam

tuta, Mushuq Tistamintutapis.Kastillanupiqam ninchiq: “Las

Sagradas Escrituras” ichu “LaBiblia” ichu “La Palabra de Dios”.(Mt. 2.4)

Dyuspa shumaq nutisyan(Maskay Jisukristupa shumaqnutisyan shutiqta.)

Dyuspa UñanKayqam munan niyta Jisukristu, suquñashina wañushqanrayku. Unaytyimpumandapacham Tayta Dyusqaisrraylinukunata kamachishqakarqan, suq uñata wanchinanllapa,uchanguna pirdunadu kanambaq.Ancha unaymandapacham SanJwan Shutichikuq kayshina nirqanJisukristupaq: “Rikayllapa.Chaypinam Dyuspa Uñanqa. Paymikay munduman shamushqa,wañushpa,nata pirdunanambaq”, nishpa. Chaylibru Apukalipsispim suq Jwambaqnin, suq musqoypishinash rikarqansuq Uñata. Chay Uñapismimunarqan niyta Jisukristu.(Jn. 1.29; Apuk. 5.6-14)

Dyuspaq rimaqUnay tyimpupim wakin runakunaDyus nishqanda uyashpa, chayuyashqanda suqkunatayach achirqanllapa.kunaqam achka librukunataiskibrirqanllapa Dyuspa SantuLibrumbi. Kastillanupiqampaykuna shutinllapa “profetas”.(Mt. 2.5; Ich. 11.27; 13.1)

Dyuspaq rimaq tukuqWakin ingañakuq runakunamyanqa nirqanllapa: “Tayta Dyusminumbrawashqa, paypaqrimanaypaq”, nishpa.piqam paykunapaqqa ninchiq:“Falsos profetas”. (2 Pid. 2.1)

ElisiyuElisiyuqam Eliyasmandayach akurqan, Dyuspaq rimaq

Diksyunaryu

608

kanambaq. Paypismi achkamilagrukunata rurarqan. KananDyusmi Elisiyuta yanaparqan,chay runa Naman shutiqtakach akachinan. (Lk. 4.27)(Maskay Naman shutiqta.)

EliyasEliyasqam Dyuspaq suq rimaqkashqa karqan.natam rurashqa karqan. Jisukristumanaraq nasiptinmi, chay Eliyasqaancha unay tyimpuna wañushqakarqan. Kay pachapi Jisukristukaykaptinqam, achka isrraylinukunashuyakuykarqan, chay Eliyassyilumanda kutimushpa, runakunatayach achinan, Dyus AkrashqanWashadurta shumaqtach ayachinanllapa.kuqmi achka kusaskunataEliyasshina rurarqan, Jisukristupaqyach achikushpa. (1 Reyes 17-19;Mt. 11.14; Mk. 9.4; Lk. 1.17;Rru. 11.2-5; Sant. 5.17)

Farisiyu duktrinayuqkuna

tinqam, wakin runakuna ancha

gunata allita kasuyta. Piru

natapismi munarqanllapa kasuyta,

llapa.llapa: Noqanchiqkunam mas allin

manda, nishpa. Piru maynimbismishiminwanlla Dyusta kasuqllapa.(Mt. 9.14; 23.13; Mk. 2.24)

FarunChay nasyun Ijiptupa yumbaygubyirnungunam “farunguna”shutiqllapa. Kichwapiqam “Farun”munan niyta: “Mas kamachikuqgubyirnu”, nishpa. (Ich. 7.10;Ib. 11.24)

Garruchashina

kunaqa pilyaqllapa suq armagarruchawanshina, kuntrangunatatukshishpa wanchinanllapa. Chayarmaqam jirru puntayuq karqan.Kastillanupiqam shutin “lanza”.(Jn. 19.34; Ib.12.20)

Garruchiru suldaduWakin suldadukunam chay

gunawan pilyaqllapa. Chay layasuldaduqam shutiq “garruchiru”.Kastillanupiqam shutin “lancero”.(Ich. 23.23)

GranatiUnay tyimpupiqam chay kulurgranatitaqa ancha kamachikuqgubyirnukunalla rurakuqllapa.Kastillanupiqam shutin “púrpura”ichu “rojo oscuro”. (Jn. 19.2)

Grigu rimay, Grisya, GrisyanuKay Mushuq Tistamintupaplanumbim atinchiq rikayta chayGrisya nasyunda.piqam chay nasyun Grisyapikarqan chay atun llaqtakunaAtinas, Kurintu.piqam ancha istudyaqllapa.Chaymi ancha yach ayniyuqkunakaptinllapa,llapa. Rimayninqam grigu shutiq.Manaraq Jisukristu nasiptinmi,

gunam ancha karuta rishqallapakarqan, suq nasyungunapitiyaqkunata binsishpa,nanllapa.gunapi runakuna, warmikunachay grigu rimaytayach akushqallapa karqan.Chaymi Mushuq Tistamintutaiskibriqkunam grigu rimaypiiskibrirqanllapa. Chay nasyun

Diksyunaryu

609

llapa “grisyanukuna”.bismi suq nasyungunamandakaqkunapis grisyanukunapisshutiqllapa,tinllapa.llapa “griegos”. Rimaynimbismishutin “griego” (Lk. 23.38;Ich. 6.1; Rru. 1.14)

IbaIbaqam Adamba warmin karqan.Tayta Dyusqam kay pachatarurashpa, Adanda puntataqarurarqan. ChaymandaqamAdamba kustillanmanda Ibataqarurarqan. Chay Adamba, Ibapakimsa churingunaqam kaykunakarqan: Kayin, Abil, Set.(2 Kur. 11.3; 1 Tim. 2.13)

Ibriyu rimayChay nasyun Isrrayilpim mastarimaqllapa ibriyu rimayta ichuaramiyu rimayta. Yaqqa yumbay

qanllapa ibriyu rimaypi. Suqtaksha partitam iskibrirqanllapaaramiyu rimaypi. (Lk. 23.38)

IgusIgusqam suq atun yura.

shina. Puqoyninqam limuntamañushina.daqam tukuy layata ruraqllapa.Chay qarwashqa igusqam mishkikarqan mikunanllapa. Chayigusmandaqam binuta, ambitaruraqllapa. Wakin igustaqamrupaypi chakichishpa, atiqllapawaqaychayta achka tyimputa.Kastillanupiqam kay yuraqashutin “higuera”. Puqoyninqamshutin “higo”. (Mt. 21.19)

IjiptuIjiptuqam suq nasyun. Isrrayilpaladumbi kidan.naqam 400 watas tukuyta, chay

nasyun Ijiptupi tiyarqanllapa.(Mt. 2.13; Ich. 7.34-36)

IjirsisyuKwirpunchiqmi shayku shaykutrabajan, purishpa, kallpashpa,pilutawan pugllashpa ichuch akrapi trabajashpa.nata ruraptinchiqmi shutinijirsisyuqa. Chayshina jwirsatarurashpam, mas jwirsayuqatinchiq kayta. (1 Tim. 4.8)

IlgisyaDyuspa Santu Librumbim “ilgisya”mana rimanchu runakunarurashqan adurana wasipaqchu.Ashwanmi riman Jisukristupikriyiqkunapaq,llapa. (Mt. 16.18)

IlifantiSuq ancha atun animalmiAfrikapi, Asyapi kan. Wakinilifantikunam sayis mil kilusllashan.namandam achka laya shumaqkusaskunata ruran. Chay atunkirum kastillanupi shutin “mar l”.(Apuk. 18.12)

ImpliyaduWakin kapuq runakunam achkakriyaduyuq karqan. Karqambismisuq kriyadu chay wakin kriyadumasingunata kamachiq, kwidaq.

ninda rikaq. Chay kamachikuqkriyadunmi shutiq “impliyadu”.Kastillanu nupiqam shutin“mayordomo”. (Lk. 16.1)

InsinsyuDyuspa wasimbi runakuna Dyusmanmañakuptinmi, isrraylinu kurarupachiq mishki mutkinata. Chaymishki mutkinata qewakunamanda,atun plantakunamanda ruraqllapa.Chay mishki qondaymi “insinsyu”shutin. (Lk. 1.10)

Diksyunaryu

610

InukuUnay tyimpukunapi pwidiqrunakunam kaparaqllapa wakinkriyadungunata. Chay kaparadu

kuna”. Isrraylinukunaqam manakaparanakurqanchu. (Ich. 8.27)

IpikuryanukunaUnay tyimpupim wakin runakunakayshina ancha kriyiqllapa:“Kwirpunchiq munashqandarurashpam, kushikushpalla,kawsashunllapa”, nishpa. Chaylaya lutrinayuqkunam shutiqllapa:“Ipikuryanukuna”. (Ich. 17.18)

IrudisChay Mushuq Tistamintupiqamyach achiwanchiq ch uskugubyirnu Irudis shutiqkunapaq:1. Chay punta gubyirnu Irudisqamanchawapu kamachikuq karqan.Jisukristumanaraq nasiptinmi,chay punta Irudisqa prubinsyaJudiyapa gubyirnun karqan. Paymiwambritu Jisukristutamunashpawanchiyta,nata wanchichirqan. (Mt. 2.1-22;Lk. 1.5)

2. Suq gubyirnu Irudisqam chaypunta Irudispa churin karqan.Chay churinqam Irudis Antipasshutirqan. Prubinsya GaliliyapiJisukristu yach achikuptin,milagrukunata ruraptinqam, chayIrudis Antipasqa kamachikuq

piqa. Chay Irudis Antipasmikamachikurqan,kuqpa umanda pitishpa,nanllapa. Chaymanda ishkay ichukimsa watamandaqam,kunaqa chay kikin IrudismanJisukristuta aparqanllapa, paynajusganambaq. Chaymi IrudisJisukristuta tapurqan. Piru

tarqanchu. (Mk. 6.14-29;Lk. 23.6-12)

3. Suq gubyirnu Irudisqam chaypunta Irudispa willkan karqan.Chay willkanqam Irudis Agripashutirqan. Chay Irudis AgripaqamJisukristupi punta kriyiqkunataancha ñakachishpa, Jakubutaatun kuchilluwan wanchichirqan;Pidrutam karsilarqan. Chay IrudisAgripaqam ancha afanirukaptinmi, Tayta Dyus dijarqan,kwirpun kurushpa, wañunambaq.(Ich. 12.1-23)

4. Karqambismi suq kamachikuqIrudis Agripa. Payqam shutiqSigundu Irudis Agripa. Chayrrumanu gubirnadur Fistumkumbidarqan chay SigunduAgripata, pulla San Pablutatapushpa, jusganambaq.(Ich. 25.13–26.2,19,27-32)

IsakIsakqamAbrajamba, Sarapawambrankarqan. Chay shutinqam ibriyurimaypi munan niyta “Asikun” nishpa.Chayshinaqam shutichirqanllapa, Saraasikushqanrayku Tayta DyusAbrajanda niptin: “Byijitukunakashpapismi, wambrayuq ringillapakaq”, nishpa. Chaymi chay nasishqanwambranda shutichirqanllapa Isakta.Chay Isak wiñashpa, atun chulunakashpaqam, suq china Rribikashutiqwan kasararqan.daqam chay Rribikaqamillisuwambrituyuq karqan.gunaqam suqqa Isáw shutirqan;suqqam Jakubu shutirqan. (Ich. 7.8;Rru. 9.7; Ib. 11.9) (MaskayAbrajanshutiqta.)

IsáwIsakmi ishkay churiyuq karqan.Suqqam shutirqan Isáw; suqqam

Diksyunaryu

611

shutirqan Jakubu. Chay Isawqammayur karqan. Chaymi payqairinsyandaqa Jakubumandaqa masachkata ch askinambaq karqan.Piru Isawqam suq diya anchamallaqnashpa, chay irinsyandaqakambyarqan masan Jakubuwansuq platu mikunapaqlla. Piru

kurqan. Dyusqam Jakubupamirayninda akrarqan, paypaakrashqan nasyunnin Isrrayilkanambaq. Manam akrarqanchuIsawpa miraynindaqa. (Ib. 11.20;12.16-17)

IsayiIsayiqam chay unay gubyirnuDabidpa taytan karqan. Isayi,Dabidqam Jisukristupa anchakaru agwilunguna karqan.(Mt. 1.5-6; Lk. 3.32; Ich. 13.22;Rru. 15.12) (Maskay Dabidshutiqta.)

IsayiyasAncha unay tyimpupi, 700 watas

baqqam, karqanna suq runaIsayiyas shutiq. Payqam Dyuspaqrimaq karqan. Chaymi UnayTistamintupi chay libru Isayiyastaiskibrirqan. Chay librumbiqamachkata yach achikurqan DyusAkrashqan Washadurpaq:Kayshinam rin kaq, nishpa.(Mt. 3.3; Ich. 8.30; Rru. 9.27-29)

Iskudu tablaSuldadukunam chay iskudutablata apaqllapa kwirpundaarkanambaq,guna ama puntiyananllapa.Kastillanupiqam shutin “escudo”.(If. 6.16)

Isla allpa(Maskay yakupa ch awpimbi isla allpa shutiqta.)

Ismiralda(Maskay Llipyaykaq rumishutiqta.)

Ismuykaq kwirpuyuq runaKanmi suq ancha yu qeshyay.

chikuq”, runakunapa,

rayku. Kastillanupim shutin“lepra”. Chay liprayuq runakuna,warmikunaqam kastillanupiqashutin “leprosos”. Isrrayilpimpaykunaqa mana atiqllapachuqemikayta suq runakunaman.

nakuqllapa. (Mt. 8.2)Ispiritu

Kanmi achka laya ispiritukuna.Yumbay runa, warmimkwirpuyuq,llapa. Manam atinchiqchu rikaytaispiritunchiqtaqa,kunapim tiyan.chiqwanqam yuyanchiq,chiq, kawsanchiq. Tayta Dyusmiispiritulla. Santu Ispiritupismiispiritulla. Manam kwirpuyuqchu.

dapacha, payqa kwirpuyuq,ispirituyuq kashqa. Kambismimana allin ispiritukuna.naqam shutinllapa “dyablukuna”.(Maskay Dyablu shutiqta.) (Mk.1.23; Kul. 1.15; Apuk. 1.4)

Isrrayil, isrraylinuKarqanmi suq runa Jakubu shutiq.(Maskay Jakubu shutiqta.)Chaymandaqam Tayta Dyus chayJakubuta nirqan, “Isrrayilmi ringishutiq”, nishpa. Chay IsrrayilqamIsakpa, Rribikapa churin,Abrajamba willkan karqan. Masanmillisum Isáw shutiq. Chay Isáwmayur kaptimbismi, DyusqaIsrrayilta akrarqan, yumbay

Diksyunaryu

612

isrraylinukunapa karu agwilunkanambaq. Kanan chayIsrrayilqam dusi churiyuq karqan.Chay dusi churingunamandam

napaq. (Maskay Atun ayllushutiqta.) Chay Isrrayilpa karuwillkangunam shutinkuna.napis” shutinllapa, ibriyu rimaypirimashqanllaparayku.kunapismi” shutinllapa,nasyunnin Isrrayilpa prubinsyanJudiyamanda kashqanllaparayku.

ninqam Isrrayil shutin. Piru masunay tyimpupiqam Kanayanshutishqa karqan.ninllam “Palistinapis” shutin.(Mt. 2.20) Kay tyimpupiqam chaylutrinayuqkuna “los isrraylitas”shutiqkuna suq layakuna. Manam

nachu.Isrraylinu kura

Chay laya kurakunaqam TaytaDyusta sirbiqllapa adurana wasimbiJirusalin llaqtapi. PaykunaqamTayta Dyusman mañakuqllapa,llaqta masin isrraylinukunatayanapanambaq. Dyuspa chayadurana wasimbim animalkunatawanchiqllapa, ufrindatashina Dyustaqonanllapa,nata pirdunanambaq. Yumbay chay

guna karqanllapa. Chaymi Libishutiq atun ayllumanda karqanllapa.(Lk. 1.5) (Maskay Arun shutiqta,Libi shutiqta, Libitakuna shutiqta, kMas kamachikuq isrraylinu kurashutiqta.)

IstadyuKarqanmi suq atun pamba tukuyrunakuna tandakananllapa

rriyubaqllapa ichu chay pugllaqkunatachapanambaqllapa. Chay atunpambaqam shutiq “istadyu”.(Ich. 19.29)

Istuykukuna

llapa:llapa”, nishpa. Paykunaqammunarqanllapa kawsayta mananimatapis manchashpachu, nikushikushpachu, ni waqashpachu.Chay laya luktrinayuqkunamshutiqllapa “Istuykukuna”.(Ich. 17.18)

Ish upuIsh upuqam suq taksha planta.Chay ish upumanmi ruraqllapayawarta ichu yakuta, liyananllapaDyuspa adurana wasimbakusasningunata. Kastillanupimshutin “hisopo”. (Mk. 15.36)

JakubuDyuspa kay Santu Librumbiqamyach achiwanchiq ch usku Jakubushutiqkunapaq:1. Suq Jakubuqam Abrajambawillkan, Isakpa churin karqan.Tayta Dyus chay Jakubupashutinda kambyarqan,Isrrayilna shutinambaq. Mastayach ananchiq paypaq,shun Isrrayil shutiqta. (Mt. 1.2;Ib. 11.20-21)

2. Suq Jakubuqam Jisukristupayach akuqnin, apulstulninkarqan. Sibidiyupa churin,Jwamba masan karqan. ChayJakubullam “Santyagupis”shutirqan. (Mt. 4.21; Ich. 1.13)

3. Suq Jakubuqam Al yupa churinkarqan. Paypismi Jisukristupayach akuqnin, apustulnin karqan.“Santyagupis” shutirqan.(Mt. 10.3; Ich. 1.13)

Diksyunaryu

613

4. Suq Jakubuqam Jisukristupamasan karqan. “Santyagupis”shutirqan. Payqam Pidruwan

gunata masta kamachirqan.Achka yach ayniyuqkunamyuyanllapa: Chay Jakubuqamiskibrirqan Santyagu librutakay Santu Librupi, nishpa.(Mt. 13.55; Ich. 1.14; Gal. 1.19;Sant. 1.1)

Jaspi(Maskay Llipyaykaq rumishutiqta.)

JidiyunJidiyunqam isrraylinukunapa suqkamachikuqnin karqan. PayqamDyuspi ancha kriyishpa Dyusman

nambaq.gunawan rishpa pilyaqpis, Dyusyanapaptin,kunata binsirqanllapa. (Ib. 11.32)

JiptiJiptiqam suq suldadu anchajwirsayuq karqan. Kanan chayJiptiqam isrraylinukunapakamachikuqnin, juyisnimbiskarqan. (Ib. 11.32)

JirimiyasAncha unay tyimpupi, 600 watas

baqqam, karqanna Dyuspaq suqrimaq. Payqam shutirqanJirimiyas.tupi chay libru Jirimiyaspiiskibrirqan, isrraylinukunataanyashpa.nata ruraptinllapam, Jirimiyaspaykunata nirqan, uchangunatadijashpa,nanllapa, ama ancha kastigadukananllapa.Yach achikurqambismi: Dyus

tinqam, kayshina rin kaq, nishpa.(Mt. 2.17; 16.14; 27.9)

Jirrumanda chiliki

kuna rurakurqanllapa pilyaptin,kuntranguna ama chuqrinambaqnima laya armakunawan.Chayqam kastillanupiqa shutin“coraza”. (If. 6.14)

Jisukristupa shumaq famanJisukristum kay pachapi kashpa,ancha shumaqta kawsarqan,suqkunata ancha yanapashpa,kach akachishpa, yach achishpa.Chay rurashqangunaqam shutin“shumaq faman”. (Lk. 1.2)

Jisukristupa (ichu Dyuspa) shumaqnutisyan

Jisukristum kay mundumanshamushpa, shumaqta kayshinayach achirqan: “Tayta Dyusmiancha kuyashungillapa. Chaymikach amuwashqa kay munduman,

naypaq. Paypi allipta yuyakushpa,uchaykikunata dijaptikim, riniwashashuqllapa, tukuy tyimpupaywan,naykillapa”, nishpa. Chay shumaqnutisyaqam kastillanupiqa munanniyta: “el evangelio” ichu “lasbuenas noticias”. (Mt. 4.23)

Juda

namanda suqnin karqan. ChayJudaqam chay atun ayllu Judashutiqpa punta agwilun karqan.Chaqa chay atun ayllupi yumbaykaqkunam paypa mirayninmandaachkayarqanllapa.gunaqam nasyun Isrrayilpa chay

llapa.linqam chay prubinsya Judiyapikidan. Jisukristuqam chay atun

Diksyunaryu

614

ayllu Judamanda karqan.Nasirqanmi chay prubinsyaJudiyapi Bilin llaqtapi. (Mt. 1.2-3;Ib. 7.14; 8.8; Apuk. 5.5; 7.5)

JudasDyuspa kay Santu Librumbimch usku runa Judas shutiqpaqyach achiwanchiq:1. Suq Judasqam “Iskaryuti”apilliduyuq karqan. PayqamJisukristupa apustulnin karqan.

kurqan Jisusta kuntraqkunaman.(Mt. 10.4; 26.14-25,47-50; 27.3-5;Lk. 6.16; 22.3-53; Jn. 6.71;12.4-8; 13.2-30; Ich. 1.16-25)

2. Suq Judasqam Jisukristupaallin apustulnin karqan.Payllam Tadiyupis, Libiyupisshutirqan. Payqam Jakubupamasan karqan. (Mt. 10.3;Lk. 6.16; Jn. 14.22; Ich. 1.13)

3. Suq Judasqam Jisukristupamasan karqan. Achkayachllapa: Chay Judasqamiskibrirqan “San Judas” librutakay Santu Librupi, nishpa.(Mt. 13.55; Mk. 6.3; Jud. 1.1)

4. Suq Judasqam Dyuspaq rimaqkarqan. Payllam Barsabaspisshutiq. Rirqanmi SilaswanAntyukiya llaqtaman, suqkartata apashpa Jirusalimbiyachmanda, ansyanukunamanda.(Ich. 15.22-32)

JunasJunasqam Dyuspaq rimaq karqan.Chaymi Tayta Dyus paytakach arqan, Ninibi llaqtamanrishpa, chaypi tiyaqkunataninambaq: “Uchaykikunatadijashpa, Dyustana kasuyllapa”,nishpa. Piru Junasqam mana

munarqanchu Dyustaqa kasuyta.Chaymi yakupi puriq *barkupisuq ladumanna riykarqan.Chayshina riykaptinqam, Dyusqaancha jwirti wayratakach amurqan. Chayraykum chaybarkupi kaqkunaqa yach arqanna:Dyusmi Junaspaq piñakushpa,ancha jwirti wayratakach amuykan, nishpa. ChaymiJunasqa chay runakunataqanirqan:llapa, Tayta Dyus amana mastawayrachikunan, nishpa.Chayshina wichukuptinllapam,Dyusqa suq ancha atun piskadutakach arqan,nambaq.talla millpuptinqa, chay Junasqachay piskadupa pach ambi kimsadiya, kimsa tutata karqan. Chaymichay piskadupa pach ambikashpaqa, Dyusman mañakurqan,

nambaq. Chaymandaqam chaypiskaduqa Junasta lansashpawichukurqan chay yakupamanyanman. Chayshina Dyusruraptinmi, Junasqa kasushpana,chay Ninibi llaqtaman rirqan,Dyuspaq yach achikuq.(Mt. 12.39-41; 16.4; Lk. 11.29-32)

JusiDyuspa kay Santu Librumbimachka runa Jusi shutiqpaqyach achiwanchiq:1. Suq Jusiqam Jakubupa dusichuringunamanda suqnin karqan.Payqam kawsarqan 1.600 watasfaltaptin Jisukristu nasinambaq.(Génesis 37.1-36; 39.1–50.26; Ich.7.9-14; Ib. 11.21-22; Apuk. 7.8)

2. Suq Jusiqam Jisukristupamaman Maryapa qosan karqan.(Mt. 1.16,18-20,24; 2.13-23;

Diksyunaryu

615

Lk. 1.27; 2.4,16,33,43; 3.23;4.22; Jn. 1.45)

3. Suq Jusiqam Jisukristupamasan karqan. (Mt. 13.55;Mk. 6.3)

4. Suqqam Jusi Arimatiyamandakarqan. Payqam chay mas

namanda suqnin karqan. ChayJusiqam paypa sipulturambiJisustaqa pambarqan.(Mt. 27.57-60; Mk. 15.42-46;Lk. 23.50-53; Jn. 19.38-42)

JuswiAncha unay tyimpupi Muysiswañuptinmi,qanllapa,kuqnin kanambaq. Paymi aparqanisrraylinu masingunata Kanayannasyunman. Pilyashpaqam, chaypitiyaqkunata binsirqanllapa. ChaqaDyusmi isrraylinukunata ufrisishqakarqan,llapa. (Josué 1-24; Ich. 7.45;Ib. 4.8)

JwanDyuspa kay Santu Librumbimachka runa Jwan shutiqpaqyach achiwanchiq:1. Suq Jwanqam JwanShutichikuq karqan. PayqamDyuspaq rimaq kashpa,nata, warmikunatayach achirqan, uchangunatadijashpa, Dyustana kasushpa,Jisukristuta shumaqtach ayachinanllapa. ChayJwanqam isrraylinu kuraSakariyaspa, warmin Ilisabitpawambran karqan. ChayJwanqam Jisukristupa primunkarqan. Payqam Dyuspaq unayrimaq Eliyasshinayach achikurqan. Chaymimayninqa paypaqqa “Eliyas”

niqllapa. (Mt. 3.1-15; 11.2-19;14.1-12; 17.13; 21.24-32;Mk. 1.4-11; 6.14-29; 11.29-33;Lk. 1.13-17,57-63,76-80;3.2-20; 7.18-33; 11.1;Jn. 1.6-8,15,19-36; 3.22-30)

2. Suq Jwanqam Jisukristupa dusiapustulninmanda suqninkarqan. Payqam Sibidiyupachurin, Santyagupa masankarqan. Payqam chay libru SanJwambi Jisukristupa bidambaqiskibrirqan. Payllam chay kimsakarta Jwan shutiqtapis,lipsistapis iskibrirqan.(Mt. 4.21-22; 10.2; 17.1-13;Mk. 1.29; 3.17; 5.37; 9.1-13,38;10.35-41; 13.3; Lk. 8.51;9.28-36,49,54; 22.8;Ich. 3.1-11; 4.13,19-20;8.14-17; Ga. 2.9; Apuk. 1.1,4,9;22.2,8)

3. Suq JwanqamMarkuspis shutiq.Chaymi mayninqa paypaqqa“Jwan Markus” ichu “Markus”,niqllapa. Payqam Birnabipaayllun karqan. Kanan paymi riqPablupa Birnabiba pullan maytariptinllapapis. Paymi iskibrirqanchay libru San Markus shutiqtaqa.(Ich. 12.12; 13.4-13; 15.37-39;Kul. 4.10; 2 Tim. 4.11; Flm. 1.24;1 Pid. 5.13)

Kamachikuq ansyanuIsrrayilpim wakin rrispitashqarunakunata numbraqllapa,

llapa,llapa.naqam chay mas kamachikuqjuyiskunapa tribunalnimbikaqllapa. (Mt. 16.21)

Kamachikuq kawsaqkunaApukalipsis 6.1pim niwanchiq

Diksyunaryu

616

napaq. Kinsapch i paykunaqaancha pudirniyuq anjilkuna.

Kamillu animalChayqam bistyamandaqa masatun animal ch aqnana.(Mt. 19.24)

Kananista partiduChay nasyun Isrrayilpim karqanwakin partidukuna. Suqpartiduqam shutiq “Kananista”.Chay partidullam “Siluti”partidupis shutiq. Jisuspayach akuqnin Simunmi chaypartidupi kashqa karqan. Piruchay Simunmi mana SimunPidruchu karqan. Chaymi chaysuq Simumba apudun “SimunKananista” karqan. (Mt. 10.4)

KanayanIsrraylinukunatam Tayta Dyusufrisishqa karqan, Kanayannasyumbi kawsanambaqllapa.

manqa ch ayashpa,nukunaqa shutinda kambyarqan,Isrrayilna shutinambaq.(Ich. 7.11)

Karpa wasiWakin runakunam tilamanda ichuqaramanda kaq wasikunapitiyaqllapa, mayta rishpa, wasindaatinanllapa apayta. Chay layawasiqam shutin “karpa”. ApustulPablum chay karpakunata ruraq,mantyinikanambaq. (Ib. 11.9)

Karpamanda tabirnakulu aduranawasi

Dyusninchiqmi isrraylinukunatakamachishqa karqan, tilamanda,qaramanda rurananllapa suqadurana wasita. Mayta rishpaqam,chay adurana wasitaqa pullanapaqllapa, Tayta Dyusta chaypiadurananllapa. ChayshinamDyusta aduraqllapa, chay unay

gubyirnu Salumun Dyuspaadurana wasinda ruranangamanJirusalin llaqtapi. Chaymandaqamchay karpamanda tabirnakulupakusasningunata chay mushuqadurana wasiman apaqllapa,chaypina Dyusta adurananllapa.Kastillanupiqam chay puntakarpamanda wasi shutin:náculo” ichu “Tienda delEncuentro” ichu “Santuario”.(Ib. 9.1)

KayinKayinqam Adamba Ibapa kulakawambran karqan. Payqam minurmasan Abilta imbidyarqan. ChaqaDyusqam Abilpa ufrindangunatashumaqta ch askishpa, Kayimbaufrindangunata manach askirqanchu, mana allinshuqoyuq kashqanrayku. Chaymichay Kayinqa chay masan Abiltawanchirqan. Chayraykum Dyusqakastigarqan, kay mundupi manasamashpachu ashwan purishpalla,kawsanan. (Génesis 4.1-16;Ib. 11.4; 1 Jn. 3.12; Judas 1.11)

Kintu(Maskay Tirsir shutiqta.)

KristuGrigu rimaypim “Kristu”munan niyta“Dyus AkrashqanWashadur”. Ibriyurimaypimmunan niyta “Misiyas”.Chaymi “Jisukristu”munan niyta“Dyus AkrashqanWashadur Jisus”.(MaskayDyus AkrashqanWashadur shutiqta.) (Jn. 1.41)

Kultu

kuptin, Dyusta adurananllapa,ninchiq: Kultuta ruraykanllapa,nishpa. (1 Kur. 11.13)

Kuntribusyunda kubrakuqWakin isrraylinukunam llaqtamasingunata kuntribusyunda

Diksyunaryu

617

kubrashpa, suq partita qorqanRrumamanda kaq furastirukunata.Suq partitaqam apaqllapapaykuna kikimbaq. Chaymi llaqtamasin isrraylinukuna paykunapaqyuyaqllapa: Paykunaqam anchauchayuq ladrunguna, nishpa.

canos” ichu “cobradores deimpuestos”. (Mt. 5.46)

Kura(Maskay Isrraylinu kura shutiqta,Libitakuna shutiqta.)

KuriKuriqam ancha kuntrarqanMuysista Arunda. Chaymi Dyusqapaywan piñakushpa, rurarqan,allpa partikaptin, chay Kuri paytayumbay kasuqkunapis seqashpa,chaypi ushyakananllapa.(Judas 1.11; Números 16)

Kurnalina(Maskay Llipyaykaq rumishutiqta.)

Kurnita

tashina. Waqachinanqam suqklarindashina pukaqllapa. Wakinkurnitataqam ruraqllapajirrumanda, wakingunataqakarrnirupa waqranmanda.(Mt. 24.31)

KurunaSuq kurunaqam rridundu karqan.Ch aniyuq jirrumandam karqan.Chay kurunataqam suq gubyirnu

llapa. Kanan wakin kurunataqamraprakunawan ruraqllapa. Chay layakurunataqam rrigalaqllapa suq runakallpashpa ichu pugllashpa ichupilyashpa binsikuqta. (1 Kur. 9.25)

KwartilSuldadukunam suq kwartilpitiyan. Waqpiqam yach akunllapa

marchayta, pilyayta.piqam shutin “cuartel” ichu“fortaleza” ichu “cepita”.(Ich. 21.34)

Kwartu(Maskay Tirsir shutiqta.)

(Runakunapa) Kwirpumbi siñalTayta Dyusqam isrraylinukunatakamachirqan,napa penqayninmanda ashlakapachunda kuchunanllapa.Chayqam suq siñal karqan, amaqonqananllapa: “Dyuspanamkani” nishpa.nukunaqa shutiq “kwirpumbisiñalniyuqkuna”, nishpa.nupiqam nin “circuncisión”.(Rru. 2.25; Génesis. 17.9-14)

Latin rimayJisukristu kay pachapi kaptinmi,yumbay nasyungunamanda maspudirniyuq nasyun Rruma karqan.Chay rrumanukunapa rimayninmishutiq “latin”. Chay latinrimayqam kastillunapa karuagwilunshina karqan. Chaqalatinmandam shamurqankastillanu, purtugés, italyanu,fransispis. (Lk. 23.38)

LibaduraChay libadurataqam nisitanchiqtandata rurashpa saksachinan.Chaqa ashlita libadurallam anchaachka masata saksachin.(Mt. 13.33; 1 Kur. 5.6-8)

LibiIshkay runam Libi shutiq.1. Suq Libiqam karqan Jakubupa12 churingunamanda suqnin.Paymi karqan atun ayllu Libishutiqpa karu agwilun. Paypa

llapa libitakuna. Chay unaykamachikuq Juswim partirqanchay nasyun Kanayanda

Diksyunaryu

618

manda unsitalla. (Chay nasyunKanayanllam Isrrayilpisshutirqan.)naqam mana chllapachu prubinsyanda, chaypitiyananllapa. Ashwanmikawsaqllapa chay unsi atunayllukunamanda ufrindakunatach askishpalla. Chaqa chay

llapa,jashpa, isrraylinu kurakunatayanapashpa. (Ib. 7.5,9-10;Apuk. 7.7) Muysismi masanArunwan libitakuna karqan.

chirqan, Arunlla,nawan, willkangunawan, karuwillkangunawanlla isrraylinukurakuna kanambaq. Chay suqlibitakunaqam kurakunapayanapakuqningunalla atiqllapakayta. (Maskay Arun shutiqta.)

2. Apustul Matiyupismi shutinLibi. Payqam Jisuspa dusiyach akuqninmanda suqninkarqan. Paymi iskibrirqan chaylibru San Matiyutaqa.(Mk. 2.14; Lk. 5.27-29)

Libitakuna(Maskay Libi shutiqta,kuna kura shutiqta.)

Liy(MaskayMuysispa liynin shutiqta.)

LiyunChay liyunqam suq ancha atunmishu laya kita animal. Kay Perupikaq liyungunamandaqam mas atunanimal. Chaqa chay laya liyunqamatin llashayta asta 230 kiluskaman.Wishakunata, buyiskunata,nata, kita animalkunatam mikun.Wakin liyungunaqam runakunatapismikun. (1 Pid. 5.8)

Llashaq sujitanan rumiChay laya atun rumitawatashpam, uku yakumankach arqanllapa chay yakupipuriq barkukunata sujitanambaq,wayra ama waqman kaymanapanambaq. Kastillanupiqamshutin “ancla”. (Ich. 27.29,40)

Llipyaykaq rumiWakin rumikunam ancha shumaq,ancha llipyaq, ancha ch aniyuqkristalshina. Kastillanupiqamshutin “joyas”. (Apuk. 21.19-20)Chay rumikunaqash kayshinakarqanllapa:

jaspicheqyaq rumi

sa ruichu silisti ichu asul rumi

agatachay rumikunaqam kusas layakulurkuna

ismiraldacheqyaq rumi

unisichay rumikunapismi kusas layakulurkuna

kurnalinachay rumikunaqam kusas layakulurkuna;linam chupika rumikuna

krisulituchay rumikunapismi kusas layakulurkuna; piru mas achkakrisulitum yuraq rumikuna

birilucheqyaq ichu asul rumi

tupasyuqarwa rumi

krisuprasayuraq ichu suqo rumi

jasintuasul ichu cheqyaq rumi

amatistagranati rumi

Diksyunaryu

619

LubuChay lubuqam atun kita allqo layaanimal, piru allqomandaqam masatun. Chaqa lubukunaqam llashanasta 100 kiluskaman. (Jn. 10.12)

LutLutqam Abrajamba subrinun karqan.Abrajan riptin maskaq Dyusufrisishqan nasyundaqam, Lutqapullan rirqan. Chay nasyunmanrishpa tiyaqqam, chay Lutqa puntatarirqan tiyaq Suduma llaqtamanraq.Chay Sudumapiqam runakunaqaancha maluta rurashpa kawsaqllapa.Chaymi Dyusqa yuyarqan chayllaqtata limpu ushyayta.Chayraykum Dyusqa suq anjilnindakach amurqan, chay Lutta abisaq,chay llaqtamanda lluqshinambaq,ama kastigadu kanambaq.Chayshina abisaptinqam, Lutqa chayllaqtamandaqa lluqshirqanna.Lluqshiptinqam, Dyusqa chayllaqtataqa ninawan rupachishpa,limpu ushyarqan. Anjilqam Luttaqanishqa karqan: “Riykashpa amakishikimanqa chapakungichu”, nishpa.Piru Lutpa warminqam manakasushpachu, ikiman chapakurqan.Chaymi suq shayaykaq kach iyuqrumishina tikrakarqan. (Génesis12.4; 13.1-13; 19.1-29; Lk. 17.28-32;2 Pid. 2.7)

Mach ayshina sipultura

tinqam, chay diyapilla pambarqansuq mach aypishina.rataqam allakushpa,mach aytashina rurarqanllapa suqlumapa ch akimbi. (Mt. 27.60)

Manaya mikunaUnay tyimpupim Tayta Dyusqasuq mikunata isrraylinukunamansyilumanda kach amushqa karqan,chuncha lugarkunapi atinanllapa

mikuyta. Chaqa waqpiqam manayaqqa karqanchu mikunaqa.Taksha yuraq simillakunashinamchay manaya mikunaqa karqan.Chayqam kastillanupiqam shutin“maná”. (Jn. 6.31; Éxodo 16.1-36)

Mar yakuKay mundupa allpangunapamanyangunapim yakulla kan.Chay allpakunaqam chay maryakupa ch awpingunapi kidan.Nasyunninchiq Perúm Sudaméricaallpapi kidan. Chay mar yakuqamallpakunamandaqa mas achka.Manyanmanda chapashpaqam,mana rikanchiqchu, maypim chayyakuqa ushyakan, nishpa. Chaqaachka mil kilumitrusmi yakullakan. Chay yakuqam kach iyuq.Kastillanupiqam shutin “mar”ichu “océano”. (Ich. 4.24)

MaryaDyuspa Santu Librumbim achkawarmi Marya shutiqpaqyach achiwanchiq:1. Suqqam Jisukristupa mamanMarya karqan (Mt. 1.18;Lk. 1.26-56; 2.5-7, 16-19, 22,34-35, 39; Jn. 2.1-5; 19.25-27)

2.manda karqan. Chaymi MaryaMagdalina shutirqan. Jisusmi

kunata qatishqa karqan.Chaymi chay Maryaqa Jisuspapullanna rirqan mayrishqanman. (Mt. 27.55-56;Mk. 16.9-11; Lk. 8.2;Jn. 20.1-2; 11-18)

3. Suq Maryaqam Bitanilla(Bitaniya) llaqtamanda karqan.Payqam Lasarupa panin karqan.Chay Maryaqam Jisuspañawpambi tiyarqan,yach achikuptin uyanambaq.

Diksyunaryu

620

(Lk. 10.38-42; Jn. 11.1-5,17-44;12.1-7)

4. Suq Maryaqam Santyagupa,Jusipa maman karqan.naqam Jisuspayach akuqninguna karqan.Kinsapchfaspa warmin karqan.(Mt. 27.56; Mk. 15.40; 16.1;Lk. 24.10)

5. Suq Maryaqam Jwan Markuspamaman karqan. ChayMaryaqam Jirusalimbi wasiyuqkarqan.ristupa yach akuqningunatandakaqllapa. (Ich. 12.12)

Mas kamachikuq isrraylinu kuraIsrrayil nasyumbim karqan anchaachka kurakuna. Piru manamkanan kurakunashinachu karqan.Pur ijimplu,llapa kasarayta.napa kamachikuqninmi shutiq“Mas kamachikuq isrraylinukura”. Payqam suq bwiltata kadawata yaykuq Dyuspa aduranawasimba Ancha SantisimuKwartunman, Dyuspaq suqufrindata apashpa, chay kurapa,

gunata pirdunanambaq. Chaykuraqam chay Mas KamachikuqTandakaq Juyiskunapa ji mbiskarqan. Kastillanupiqam shutin“jefe de los sacerdotes” o “sumosacerdote”. (Lk. 22.54)

Mas Kamachikuq TandakaqJuyiskuna

Chay nasyun Isrrayilpim yumbay

llapa 71ta, mas kamachikuqjuyiskuna kananllapa.naqam tandakaqllapa, mastrabajus dimandakunata uyashpa,justisyata rurananllapa.

nupim shutin “Junta Suprema”ichu “Concilio” ichu “Sanedrín”.(Mk. 15.43)

Mayllakuna kustumbriIsrraylinukunam kriyirqanllapa:“Almap kwirpungunash,nash,nash, yumbay furastirukunash,wakin kusaskunapisshi anchamapa”, nishpa.nata llamkashpa,llapa. Chayraykum chay mayllakunakustumbrita ruraqllapa, limpyunakidarinanllapa. (Mt. 15.2)

MilkisidikChay Milkisidikqam Tayta Dyuspakuran karqan.nuchu karqan. Payqam Abrajankawsashqan tyimpupi kawsarqan,manaraq Isrrayil kaptin. Suqkutinqam Abrajan kuntraqkunawanpilyashpa, binsishpa,kunapa kusasningunata apamushpa,kutimuykarqan wasinman.

dikwan. Chaymi Milkisidikqatandata, binuta Abrajanda qoshpa,Dyusman mañakurqan, Abrajandayanapanambaq. Abrajanqam tukuy

manda kada syinmanda dyistaqorqan Milkisidikta.

nukunaqa kurangunata dyismutaqoqllapa. Chay kustumbritaqamtukuy tyimpuna ruraqllapa.(Génesis 14.7-20; Ib. 5.6-10; 6.20;7.1-17)

MintaChay mintaqam suq qewa.Mintawanqam ruraqllapa adrisuta,timbuchita, ambitapis. (Mt. 23.23)

MirraMirrapismi suq planta. Chayplantamandam surqoqllapa suq

Diksyunaryu

621

ch aniyuq yakuta, suq mishkimutkinata ichu ambikunatarurananllapa.nawanmi wañushqakunapakwirpunda liyarqanllapa, amaash nanambaq. (Mt. 2.11)

Mishki mutkinaPlantakunamandam achka layamishki mutkiq yakukunatarurashpa, kwirpungunataliyaqllapa,llapa. Kastillanupiqam shutin“perfume”. (Jn. 12.3)

Muchay

llapa muchanakushpa qaqllambimistisukunashina. (Rru. 16.16)

Mushuq tratu(Maskay Tratu shutiqta.)

MusqoypishinaDyusninchiqmi ima munashqandawakin runakunata rikachirqanmusqoypishina. Piru paykunaqamrikch akaykarqan.karqanchu. Chaymi shutin“musqoyshina”. Kastillanupiqamshutin “visión”. (Lk. 1.22)

MuysisIsrraylinukuna Ijiptu nasyumbirandishqa kriyadukuna kashpam,ancha ñakarqanllapa. ChaymiTayta Dyusqa Muysista akrarqan,

nata surqonambaq. Chay nasyunIjiptupim Tayta Dyusqa Muysistaancha yanaparqan, milagrukunataruranambaq. Piru Ijiptupa

qanchu isrraylinukunatakach ayta.nawan ijiptinukunata kastigarqan,isrraylinukunata dijanangamanlluqshinambaq. Piru chayshinadijashpapis,rishpa, kach

nata,munan Ijiptuman. Chaymi Tayta

kurqan, Chupika Mar Yakuwaqman kayman akrakanambaq.Chayshina ruraptinmi, chayisrraylinukuna mar yakupach awpinda chaki ñanda suqladuman pasarqanllapa. Pasashqakaptinllapaqam, chay Ijiptumanda

pana,llapa. Piru chay suldadukunach awpipina kaykaptinqam,Dyusqa yakuta kamachirqan,tandakarinambaq. Chayshinamyumbay chay suldadukunaqaagwakashpa, wañurqanllapa.

nukunata Sinayi shutiq qaqamanaparqan. Chaypi kaptinllapaqam,Dyusqa Muysista parlachishpa,ishkay tabla laya rumikunapiiskibrirqan dyis liyningunata.Chaymandaqam chay rumikunata

qanllapa Santu Kajumbi, chaykarpamanda adurana wasipaAncha Santisimu Kwartumbi.Chaymandaqam Muysisqa Unay

gunata iskibrirqan. MaskayMuysispa liyninguna shutiqta.(Éxodo 2.1–40.38; Mt. 17.3;Ib. 11.23-28)

Muysispa liyninguna

nata qorqan, isrraylinu llaqtamasingunata yach achinambaq.Karqanmi dyis ancha baliqliykuna. Karqambismi suq layaliykuna. Chay liykunataqamatinchiq liyiyta Dyuspa Santu

tumba punta sinku librungunapi

Diksyunaryu

622

kaman. (Ich. 13.39; Rru. 3.20)Muysispa liyningunatayach achikuqkuna

Wakin runakunam anchaistudyaqllapa Dyuspa SantuLibrumba Unay Tistamintunda,llaqta masin isrraylinukunatayach achinanllapa.piqam shutin “escribas” ichu“maestros de la ley”. (Lk. 19.47)

Muyuchinan pala(Maskay Barkupa muyuchinanpala shutiqta.)

NamanChay runa Naman shutiqqam

napa kamachikuqnin karqan.Chaymandaqam qeshyaqishkirqan chay ismuchikuqqeshyaywan. Chaymi Isrrayilmanrishpa, Dyuspaq rimaq Elisiyutarrrugarqan kach akachinambaq.Chaymi chay Elisiyuqa nirqan:“Rishpa rriyu Jurdanman, syitikutinda chay yakuwan aysakuy,”nishpa. Chaymi chay Namanqachay nishqanshina rurashpakach akarqan. (Lk. 4.27)

NarduNarduqam suq planta. Chayplantapa yakunmandam suqmishki mutkinata ruraqllapa.(Mk. 14.3)

Nasyun

nuyuq, kikin pachayuq. Wakinnasyungunaqam ancha atunBrasilshina, wakinqam mas takshaIkwadurshina. Peruqam midyuatun nasyun. (Ich. 2.5)

Nikulaspa duktrinanSuq mana baliq yach achikuqrunam Nikulas shutiq. Payqamrunakunata yach achirqan,

idulukunata adurananllapa, suqlaya uchakunata rurananllapa.(Apuk. 2.6,15)

Ninibi llaqtaDyusqam paypaq rimaq Junastakach arqan, suq karu nasyumbaNinibi llaqtanman rishpa, chaypitiyaqkunata Dyuspaqyach achinambaq. Chaymi

nata nirqan: “Dyusmi limpu rinushyashuqllapa, ancha malukunakashqaykirayku,kikunata mana dijaptikillapa,”nishpa. Chaymi chayshina niqtauyashpaqa, waqashpa,llapa: “Uchatam rurashqallapakani, piru kananmandaqa chay

pachu ruraq”, nishpa. ChaymiDyusqa uchangunamandapirdunashpa,qanchu. Maskay Junas shutiqta.(Mt. 12.41; Lk. 11.30,32)

NuwiChay punta runa Adanmanda nwibiagwilukuna pasaptinnam, Nuwiqanasirqan. Chay Nuwipatyimpumbim runakunaqa anchamaluta rurashpa kawsaqllapa.Chaymi Tayta Dyusqa yuyarqanyumbay runakunata, warmikunataushyayta tamyawan. Piru Nuwiqamancha allita Dyusta kasuq. ChaymiDyusqa paytaqa nirqan: “Nuwi, suqancha atun wambuq wasita ruray,

nayki.paqa, chaymanqa irpuy yumbaylaya animalkunata suq machuta, suqimbrata”, nishpa. Chayshinaniptinmi, chay Nuwiqa Dyusta

kunata chay wambuq wasimanirpurqan. Chaymandaqam anchana

Diksyunaryu

623

tamyarqan, yaku kay pachapi limpuundanangaman. Chaymi yumbayrunakuna, warmikuna agwakashpa,wañurqanllapa. Nuwi ayllundinllamchay animalkunawan chay wambuqwasipiqa washakarqanllapa.(Génesis 6.1–9.29; Mt. 24.37-38;Lk. 3.36; 17.26-27; Ib. 11.7;1 Pid. 3.20; 2 Pid. 2.5) Maskaywambuq wasi shutiqta.

Pallpamushqa burdun

linu kura Arumba burdunnindapallpachimurqan, isrraylinukunaintyindinambaqllapa: “ArunmiTayta Dyusta sirbin”, nishpa.Arun wañuptinmi, isrraylinukuna

llapa Dyuspa Santu Kajunnimbi.Chay Santu Kajundaqamruraqllapa Dyuspa aduranawasimba Ancha SantisimuKwartumbi. (Números 17; Ib. 9.4)

Paskwa fyistaIsrraylinukunam chay fyistatapasaqllapa, ama qonqananllapa:Tayta Dyusmi agwilunchiqkunatasurqorqan Ijiptu nasyunmanda,amana randishqa kriyadukunakanambaqllapa, nishpa. Chaytyimpupim Tayta Dyus suq tutakach arqan anjilninda, Dyuspi

gunata wanchinambaq. Piruisrraylinukunata nirqan, kadawasipi suq uñata wanchishpa,yawarninwan bruñinanpungumba shayaq qerungunata,numbralningunatapis. Chaymi

llapa suq uñata,rayuq tandata,tapis. Chay wanchikuq anjilqamchay uñapa yawarninda rikashpa,wasimba sawanda pasarqan,

mana pitapis wanchishpachu.Chaymi chay fyistaqam Paskwashutin. Chaqa Paskwam munanniyta “Sawanda pasarqan”,nishpa. (Lk. 22.1)

Pata altarIsrraylinukunam suq pata altartaruraqllapa mesatashina,nawan pirqashpa. Chay patapasawambi ufrindakunatarupachishpam, Tayta Dyustaaduraqllapa. Ruraqllapapismiqerumanda, urumanda,manda pata altarkunata.(Lk. 1.11)

PatañaSuq patañaqam suq trampa.(Rru. 11.9)

Perla, perlasPerlaqam ancha ch aniyuq runguyuraq rumi. (Mt. 13.45)

PilatuRrumapa gubyirnun Sesarmi chayPilatuta numbrarqan, nasyunIsrrayilpa prubinsyan Judiyapagubyirnun kanambaq.

nukuna Pilatutaqa pirmisutamañarqan,nanllapa. Chaymi paykunamunashqanshina rurashpawanchichirqan. (Mt. 27.2,11-26)

Pintikustis fyistaPaskwa fyistamanda 50 diyaspasaptinqam, isrraylinukunaqasuq fyistata pasaqllapa. Chayfyistaqam “Pintikustis” shutiq.

napa rimaynimbiqa munan niyta“50”. Triguta kusichashqan

llapa. Chay tyimpupim TaytaDyusqa Santu Ispiritundakachkunamanqa. (Ich. 2.1-4)

Diksyunaryu

624

PisibriSuq pisibripim animalkunataqaranllapa. Pisibriqam munanniyta ichu suq kajun animalkunamikunanambaq ichu suq istablu.(Lk. 2.7)

Pri ktuIsrrayil nasyumbim suq gubyirnunumbrarqan pri ktukunata, chay

kunanllapa prubinsyakunapi.(Lk. 3.1)

PrubinsyaDyuspa kay Santu Librumbiqamsuq prubinsyaqa yaqqa Perupasuq dipartamintunshina. Suqdipartamintupiqam ancha achkallaqtakuna kan. (Lk. 23.6)

Purichiq trapu(Maskay Barkuta purichiq trapushutiqta.)

Qara taligaChay unay isrraylinukunaqambinuta upyaqllapa. Binundaqampurichiqllapa qaramanda kaqtaligakunapi. (Mt. 9.17)

Qotur layaSan Jwanmi musqoypishinarikarqan suq ancha manchaypaqanimal atun qotur layata. Chaychupika animalqam syiti umayuq,dyis waqrayuq karqan.piqam shutin “dragón”. Chayancha atun qotur layaqam dyablukarqan. Chay dyablullammanchaypaq kulibrapis karqan.(Apuk. 12.3)

Randishqa kriyadu

nata trabajachinanllapa. Chayrandishqa trabajaqkunamrandishqa kriyadukunaqa karqan.Kastillanupim shutin “esclavo”.(Ga. 4.7)

RimaqSan Jwamba librumba puntapartimbim yach achiwanchiq suqRimaqpaq. Chay RimaqmiJisukristu. Kastillanupim shutin“La Palabra” ichu “El Verbo”.(Jn. 1.1)

Rimaq, Dyuspaq rimaq(Maskay Dyuspaq rimaq shutiqta.)

Rumi tablashinaTayta Dyusqam dyis liyningunata

shina. Chaymandaqam chayrumikunata qorqan Muysista,payna isrraylinu masingunatayach achinambaq.nataqam waqaycharqanllapaDyuspa Santu Kajunnimbi.(Ib. 9.4)

RrabChay Rrabqam suq mañusafurastira warmi kashqa karqan.Jiriku llaqtapim tiyarqan.nukunam wakin suldadungunatakach arqan, manashinalla chay

nambaq:manllapa paykunata binsiyta?nishpa. Chay Rrabqam TaytaDyuspi kriyishpana,kuqkunata kuntrangunamandawasharqan.naqam chay Jirikupi tiyaqkunatabinsishpa, wanchishpa, Rrabtaqa

llapa. Chay Rrabqam gubyirnuDabidpa, Jisukristupa karuagwilan karqan. (Josué 2.1-24;Mt. 1.5; Ib. 11.30-31; Sant. 2.25)

RrakilRrakilqam Jakubupa warminkarqan. Jakubuqam paytaqaancha kuyaq. Chay RrakilqamJusipa, Binjamimba mamankarqan. Matiyu 2.18 pim chay

Diksyunaryu

625

shutin Rrakilqa munan niyta

guna, nishpa.Rribika

Rribikaqam Isakpa warmin,Abrajamba llumchun karqan.

kuna Isawwan, Jakubupa mamankarqan. (Rru. 9.10) (Maskay Isak,Isáw, Jakubu shutiqkunata.)

Rrullushqa libruUnay tyimpupiqam Dyuspa kay

napis rrullushqakuna karqan.(2 Tim. 4.13)

Rruma, rrumanukunaRrumaqam chay nasyun Italyashutiqpa kapitalnin.kunam chay Rruma llaqtamandashamushpa,kunata, achka nasyungunatapis.Chaymi chay rrumanukuna achkawatakunata chay nasyungunapitiyaqkunata kamachiqllapa.

nata ch iqniqllapa, binsishqakaptinllapa, kamachikuqningunakaptinllapa, impwistukunatakubraptinllapa. (Jn. 11.48)(Maskay Sesar shutiqta.)

Sadusiyu duktrinayuqkunaChay sadusiyu runakunam suqlaya duktrinata kasuqllapa.Paykunaqam yach achikuqllapa:“Wañuqkunaqam mana rinchukawsamuq. Manam kanchualmakuna ni anjilkuna”, nishpa.(Lk. 20.27)

Sa ru rumi(Maskay Llipyaykaq rumi shutiqta.)

SalmusSalmusqam suq libru UnayTistamintupi. Chay librupiqamiskibrirqanllapa ancha achkaalabansakunata,

llapa. Chay unay GubyirnuDabidmi achka alabansakunataiskibrirqan Salmuspi.piqam “salmu” munan niyta“himno” ichu “alabanza”.(If. 5.19; Kul. 3.16)

SalumunSalumunqam chay unay gubyirnuDabidpa churin karqan. Taytanwañuptinmi, Isrrayilpiqa paygubyirnuna karqan. ChaqaDyusmi yanaparqan yumbaygubyirnumanda mas yach ayniyuqkanambaq.mandam ancha kapuqta rurarqan.Salumun manaraq gubyirnukaptinmi,manda adurana wasipi Dyustaaduraqllapa. Piru Salumunqamatun rumimandana rurarqanDyuspa adurana wasindaqa.Chayqam ancha shumaq anchach aniyuq karqan. (Mt. 1.6-7;6.29; 12.42; Lk. 11.31; 12.27)

Samana diyaUnay tyimpupim Tayta Dyusqaisrraylinukunata kamachirqan,

pachu, ashwan samanambaqllapa.Chaymi shutin “samana diya”.Chaymandaqam isrraylinukunaqayaparqanllapa achka mushuq layaliykunata, samana diyapi ama niyanukunanllapa, ni karitutapurinanllapa. Chaymi Jisuswanancha piñakurqanllapa, samanadiyapi pitapis kach akachiptin.(Mt. 12.1-2)

Samarya, samaryanuChay prubinsya Samaryaqam chayprubinsya Judiyapa, prubinsyaGaliliyapa ch awpimbi kaq.

nawan ch iqninakurqanllapa,ishkay laya duktrinayuq,

Diksyunaryu

626

briyuqkuna kashqanllaparayku.(Lk. 17.16; Jn. 4.4)

SamwilSamwilqam achka watastaDyuspaq rimaq karqan;kunapa kurambis karqan. Dyuskach aptinmi, Samwilqa Sawlupaumanman asiytita ich arqan,kayshina nishpa: “Dyusmi qamtaakrashushqa, Isrrayilpa gubyirnunkanayki”, nishpa. ChaymandaqamDabidtapis chayshinalla rurarqan.(Ich. 3.24; 13.20; Ib. 11.32)

San, Santu, SantaTayta Dyusqam ancha allin, mananima uchayuqchu. Chaymipaypaqqa ninchiq: “Ancha Santu”,nishpa. “Santum” munambis niyta“akradu Dyuspaq”. Chaymi suqruna uchangunata dijashpa,Dyusta allita kasuptinqa, paypaqninchiq “santu”, nishpa. Mas dasrimashpam ninchiq “san”, porejemplo, “San Matiyu”, “SanPablu”, nishpa.napaq, wakin kusaskunapaqmininchiq “santu”, Dyuspaq akradukaptinllapa. (Maskay SantaMikuna, Santu Kajun, SantuKwartu, Ancha SantisimuKwartu shutiqkunata.)(Apuk. 4.8)

SansunSansunqam ancha unay tyimpu

kuqnin. Chaqa Dyusmi anchajwirsayuqta rurashqa karqan,maski yumbay runakunamanda.(Ib. 11.32)

Santa MikunaJisukristu manaraq wañushpam,yach akuqningunata kamachirqan,kachangata mikunambaq, kupataupyanambaq,nanllapa. Chay tanda, chay

kupaqam shutin “Santa Mikuna”.(Lk. 22.7; Ich. 20.7)

Santu IspirituDyusninchiqmi suqlla kashpapis,payqa kimsa.chiq Dyus”, suqqam “ChurinJisukristu”, suqqam “DyuspaSantu Ispiritun”.dinmi suq Dyuslla. Chay SantuIspirituqam intyindichiwanchiq:Uchayuqmi kanchiq, nishpa.Yanapawanchiqpismi Jisukristupikriyinanchiq. Kriyiptinchiqqam,Santu Ispiritunqa shunqonchiqpitiyashpa, kunswilawanchiq.(Mt. 3.16; Rru. 5.5)

Santu KajunChay Santu Kajunmi puntatakidarqan karpamanda tabirnakuluadurana wasipa Ancha SantisimuKwartumbi. ChaymandaqamJirusalin llaqtapi Dyuspa aduranawasinda rurashpaqa, chaymannaaparqanllapa. Chay kajumbasawan, ukunmi uruwan llutadukarqan.biqam suq jarra urumandakarqan. Chay jarrapa ukumbiqamwaqaycharqan Dyuskach amushqan manayamikunata. Chay kajumbiqamkarqambis chay punta isrraylinukura Arumba pallpamushqanburdunnimbis. Chay kajumbillam

napis. Chay rumikunapim Dyuspaliyninguna iskibridu karqan. Chaykajumba kirpanamba sawambimkarqan urumanda ishkayanjilkuna.napim karqan ishkay larguqerukuna, isrraylinu kurakunaapanambaqllapa. Kastillanupimshutin “el cofre del pacto” ichu“el arca del pacto”. (Ib. 9.4)

Diksyunaryu

627

Santu KwartuIsrraylinu kurakunaqam Dyuspaadurana wasinman rishpa, SantuKwartunman yaykurqanllapa,Dyusta adurananllapa. Manamyaykuqllapachu mas uku AnchaSantisimu Kwartumanqa. ChaySantu Kwartupiqam karqan suqmesa ufrinda tandawan, suqmichiru urumanda kaq, suq pataaltar chaypi rupachinanllapamishki mutkinata. Kastillanupimshutin “Lugar Santo”. (Lk. 1.9)

Santu Libru(Maskay Dyuspa Santu Librunshutiqta.)

SaraSaraqam Abrajamba warminkarqan. Ancha achka watastamana atishpa churiyuqkaytapismi, byijitana kashpaIsakta qeshyarqan. MaskayAbrajan shutiqta. (Rru. 4.18-19;9.9; Ib. 11.11; 1 Pid. 3.6)

SesarKay palabram munan niyta“Gubyirnukunapa maskamachikuq gubyirnun” nishpa.Jisukristu kay mundupi kashqan

napa gubyirnun karqan. Chaqachay rrumanukunaqam pilyashpa,achka nasyungunapi tiyaqkunatabinsishqallapa karqan.piqam munan niyta: “emperador”ichu “César”. Maskay Rrumashutiqta. (Mk. 12.14)

Shiminwanlla kasukuqWakin runa warmim anchashumaqta Dyuspaq riman, pirumanam kasunllapachu paynishqandaqa. Kastillanupimpaykunaqa shutin “hipócritas”.(Mt. 6.2)

Shumaq nutisya(Maskay Jisukristupa shumaqnutisyan shutiqta.)

Silas, SilbanuChay Silasllam Silbanupis shutiq.Payqam San Pabluwan rirqan,Jisukristupaq yach achikuq.Filipus llaqtapim Pabluwan Silastapiskashpa, qerukunawanmaqashpa, karsilarqanllapa.(Ich. 15,16,17; 2 Kur. 1.19;1 Tis. 1.1; 1 Pid. 5.12)

Sinaguga wasi

llapa, Dyuspa Unay Tistamintutaliyinanllapa. Suq diyakunapimwambrangunatayach achikuqllapa liyiyta,iskibriyta chay sinaguga wasipi.(Mt. 4.23)

Sinayi urqqoMuysismi Sinayi urqqoman rirqan,Dyuswan parlaq. Chaypim Dyusqaqorqan chay dyis liyningunata.(Ich. 7.30)

SinsuMaynimbismi awturidarkunamunanllapa yach ayta: ¿Aykarunakuna, warmikunam kannasyunniypi?natam atinchiq kubrayta? nishpa.Chayraykum kamachin, yumbaytayupananllapa. Chayqam shutin“sinsu”. (Lk. 2.1)

Sipultura(Maskay Mach ayshina sipulturashutiqta.)

Sillu

kuna kirpashpa kartangunata,u syungunata,chishpa, surtijanwan siñalarqan,yumbay rikaqkunayach ananllapa: Kay kartaqam

Diksyunaryu

628

chay awturidarmanda, nishpa.Chayqam shutin “sillu”.(Apuk. 5.1)

Sistu(Maskay Tirsir shutiqta.)

SiyunSiyunqam suq luma. Ancha unaytyimpupim Jirusalin llaqtatarurarqanllapa chay lumapi.Chaymandaqam Jirusalin anchaachkayaptinqa, chay Siyunlumaqa Jirusalimba ch awpimbinakidarqan. Chay lumapiqamrurarqanllapa Dyuspa aduranawasinda. Chaymi yumbay chayJirusalin llaqtapaq ichu syilupikaq Dyuspa llaqtambaq SantuLibrumbi nin “Siyun”, nishpa.(Jn. 12.15; Apuk. 14.1)

SudumaLutmi ayllundin Suduma llaqtaqpitiyarqan. Chay llaqtaqam chayllaqta Gumurrapa yaqqa ladumbikarqan. Chay ishkay llaqtakunapitiyaqkunaqam mana allikunatarurashpa kawsaqllapa. ChaymiDyusqa ninawan yumbaytarupachishpa ushyarqan. Luttallamayllundinda washarqan, allin runakashqanrayku. Maskay Lutshutiqta. (Mt. 10.15; 11.23-24;Lk. 17.29)

Sur laduKay pachapiqam chapakunchiqch usku laduman. Suq laduqamshutin “sur”. Rupay lluqshiykaqta

chiqpi kidan. (Ich. 8.26)Tabirnakulu

(Maskaykulu adurana wasi shutiqta.)

TalalánTayta Dyusqam rurarqan suq

dashina. Chaypim karsilashqa

achka dyablukunata jwisyudiyakaman. Kastillanupiqamshutin “pozo del abismo”.(Apuk. 9.1)

Tigri laya animalKay animalqam suq mishushina,piru ancha atun kita animal.Apukalipsispim nin: Suqtigrishinam dyablu kaymunduman rin shamuq, nishpa.(Apuk. 13.2,3)

Tirsir, (kwartu, kintu, sistu, siptimu,uktabu, nubinu, disimu, disimuprimiru)

Kichwanchiqpim atinchiq dasrimayta punta imapaq. Pirutrabajusmi rimananchiqsigundupaq, tirsirupaq. Chaymi

nata.nuta rimaqkuna yanapananllapalingwirukunata, chay mushuqpalabrakunata intyindinanllapa.(Apuk. 8,9)

TratuUnaymi Tayta Dyusqa Muysiswanisrraylinukunawan suq unaytratuta rurarqan (Deuteronomio29.10-15) Chay tratum kayshinanirqan: Isrraylinukuna Muysischllapa, animalkunata wanchishpaDyusta qoptinllapam, Dyusqapaykunata ancha yanapanman.

llapachu chay unay tratutakumpliytaqa. Chaymi Dyusqa suqmushuq tratuta paykunawanrurarqan, kayshina nishpa:“Noqam Churiy Jisukristutakach amushqa kani, chay unayanimalkunashina wañushpa,

napa uchangunapaq. Chaymi

Diksyunaryu

629

paypi yumbay kriyiqkunatapirdunashpa, rini washaq, amananima uchayuq kanambaqllapa”,nishpa. Kastillanupim shutin“Antiguo Pacto” y “Nuevo Pacto”.(Ib. 8.7,9)

TrunuChayqam suq ancha atun tiyana.Chay trunupim suq awturidartiyaq, suqkunata kamachinan.(Apuk. 4.2)

UbasUbasqam suq taksha planta.Kanan puqoyninqam anchayakuyuq. Qarachitanqam anchallushpisitu. Chay ubasqam puqon,rikrambi liyakashpa waqmankayman. Mayninqam chay ubastapallashpalla mikuqllapa.Mayninqam chakichiqllapa. Chaychakishqa ubaskunaqam “pasas”shutin. Mayninqam chay ubaspapoqoyninda qapiqllapa, chayyakunda upyanambaqllapa ichubinuta ruranambaqllapa.(Mk. 12.1)

UbispuUbispuqam Jisukristupi kriyiqmasingunata kwidashpa rikaq.(1 Tim. 3.6)

Ufrinda tandaDyuspa adurana wasimbim tukuy

nata ufrindapaq. Chay ufrinda

paqchu karqan.linukunapa kurangunalla chaytandataqa atiqllapa mikuyta.(Mt. 12.4)

Ulibu plantaChay ulibuqam ancha baliq plantakarqan. Chaqa chay plantaqamasiytunakunata puqon. Chayasiytunamandaqam asiytita mastaruraqllapa. Chay asiytiqam baliq

yanukunanllapa,kunawan achikchakunanllapa.Chay asiytimandallam ambitapis,jabundapis ruraqllapa. ChaymiIsrrayilpi tiyaqkunapaqqa chayulibu plantaqa ancha baliqkarqan. Jirusalimba ladumbimkan suq luma. Chay lumapim

nawan. Chaymi shutin “Ulibuluma”, nishpa. Kastillanupiqamshutin: “el Monte de los Olivos”.(Mt. 24.3; Rru. 11.17)

Unay tratu(Maskay Tratu shutiqta.)

Uña(Maskay Dyuspa Uñan shutiqta.)

UruKanmi achka laya jirrukuna.Suqqam shutin “uru”. Chayqamyaqqa yumbay jirrukunamandamas ch aniyuq. Kastillanupiqamshutin “oro”. (Mt. 2.11)

UsuChayqam atun kita animal.kunata, wakakunata, bistyakunatawanchishpam mikun.(Apuk. 13.2)

Ush kuyuq qerukunaUnay tyimpupiqam wakinprisukunata apritaqllapa makindaichu ch akinda ushnapi, ama mitikananllapa.Kastillanupiqam chay ush kuyuqqerukunaqa shutin “cepo”.(Ich. 16.24)

Wambuq wasiNuwim rurarqan suq ancha atun*barku laya wasita, yakupasawambi wambunambaq. Anchaatun kajunshinam karqan. Chaywambuq wasipim tukuy layaanimalkuna, pishqokunapiswashakarqan. Maskay Nuwishutiqta. (Mt. 24.38)

Diksyunaryu

630

Wañushqakunapa lugarninChay lugarmanmi mana allinrunakunapa almanguna rin,jwisyu diya ch ayamunangaman.Kastillanupiqam shutin “Lugar delos muertos” ichu “Hades”.(Lk. 10.15)

Wañushqashina kwirpuyuq runa

qachu.naqa. Chaqa kwirpunqam mana nikuyunchu ni syintikunchu.Kastillanupiqam shutin “paralítico”. ( Mt. 4.24)

Waqrashina adurnuChay waqrashina adurnukunatamrurashqallapa karqan urumandaaltarpa ch usku iskinangunapi.(Apuk. 9.13)

WashadurJisukristum kay mundumanshamurqan,nambaq uchanchiqkunapaq. Chaqauchayuq kashpam, manaatinchiqchu washakayta, Tayta

nanchiqllapa. Piru Jisukristumnoqanchiqpa rrimplasunchiqwañurqan,llapa. Chaymi paypi yuyakuptinchiq,

chiq,llapa. Chayraykum JisukristuWashadurninchiq. (Ich. 5.3; If. 5.23)

Wasipa sawanIsrraylinukunapa wasingunapatichungunam suq pambashinakarqanllapa. Ancha kalurkaptinmi, tutapi wasimba sawanpambapi puñurqanllapa.Kusichangunatam chay sawapambapi ruraqllapa,chakinambaq. (Mt. 24.17)

Yach achikuq ansyanu

llapa, yach achikuq ansyanukunakananllapa. Paykunaqam kriyiqmasingunata kwidashpa,llapa. (1 Pid. 5.1; 2 Jn. 1.1)

Yach akuqningunaWakin runakunam Jisukristuwanpuriqllapa, yach achikuptinuyanambaq.llapa “Jisuspa yach akuqninguna”.Kastillanupiqam shutiqllapa“discípulos”. (Mk. 3.7)

Yakupa ch awpimbi isla allpaMar yakupa ch awpingunapimkan chaki allpa. Chay chakiallpapa rridurnimbim yakulla kan.Ch akipqam mana maytaatinchiqchu lluqshiyta.piqam shutin “isla”. (Ich. 13.4)

Yakupi puriq barku(Maskay Barku shutiqta.)

Yakupi puriq barkupa shayanan lugar(Maskay Barkupa shayananlugar shutiqta.)

Diksyunaryu