SAHARAKO BIZIMODUA KANPAMENTUETAN

leire eseverri maite artieda

eider barandiaran 3.d

1

AURKIBIDEA 3. orria………….….….KANPAMENTUEN KOKALEKUA ETA PERTSONEN BANAKETA

4. orria…………………………………...HERRI DEMOKRATIKO BATEN EZAUGARRIAK

5. eta 6. orriak………………………………..BALIABIDEEN EGOERA ETA ANIZTASUNA

7. orria……………..………...FAMILIEN EGITURA ETA EMAKUMEAREN GARRANTZIA

8.eta 9. orriak……….……………………………..…………..BIZILEKUEN EZAUGARRIAK

10. eta 11. orriak…...………....GKE DESBERDINAK ETA ZERTAN LAGUNTZEN DUTE

12. orria……………………….ITSAROPENA ETA HOBEKUNTZAK URTEETAN ZEHAR

13. orria…………………………………………………………………………….….BIDEOAK

14. orria………………………………………………………………………….BIBLIOGRAFIA

2

KANPAMENTUEN KOKALEKUA ETA PERTSONEN BANAKETA

Saharauien errefuxiatuen kanpamentuak Argeliako

hego­ekialdean kokaturik daude, Tinduf izeneko

RADS­ek eta Frente Polisarioek kanpamendu hauetan

dituzte baseak, Mohamed Abdelaziz lehendakari

moduan dutela. Kanpamentu hauetan guztira 267.405

pertsona daude. Antolakuntza estrukturalak lau

Wilayaen eraketa begiesten du, hauek mendebaldeko

Saharako hiri garrantzitsuenen izenak daramatzate,

antzinako herriarekiko harreman amultsua eraman

nahian Marokoren kolonizazioaren ondoren.

Baino Saharauiak ez dira bakarrik kanpamentuetan kokatzen, hau da, Saharauiak saharako

biztanle autoktonoak dira. Herriaren zati bat kanpamentuetan bizi da, beste herriaren zati bat

Saharan bizi dira Marrokien okupazioarekin. Berriz, bestaren zati bat imigranteak dira,

hauetako askok Estatu Espainarrera imigratu dute. Bertze talde batek eremu liberatuetan eta

nomada moduan bizi dira.

3

HERRI DEMOKRATIKO BATEN EZAUGARRIAK

Biztanleriaren gehiena jatorri Arabiarrekoak eta Berebereak dira, baina badaude jatorri

Espainiar edo Europarreko pertsonak, eta baita arraza beltzekoak ere. Biztanleriaren gehiena

(155.000 pertsona inguru) Tindufeko kanpamenduetan daude errefuxiatuak 1975. urtetik.

Mendebaldeko Sahara munduko gutxien jendeztatua dagoen herrixka da, eta biztanle

dentsitate gutxien duena ere. 2004ko uztailan, Mendebaldeko Saharan 267.405 biztanle

zeuden gutxi gora behera. 2010 eko uztailan, 405.210 biztanle inguru zeuden. Horietatik

201.490 gizonak eta 203.710 emakumeak.

2010ean bildutako datuen arabera, biztanleriaren hazkuntza tasa %2,829koa da. Jaiotza tasa

1000 biztanleko, 39,54­koa da. Hilkortasun tasa 1000 biztanleko, 11,49­koa da. Horietatik,

1000 biztanleko 69,66 haurrak dira. Bizi itxaropen tasa orokorra 54,32 urtekoa da,

emakumeetan 56,73 urtekoa eta gizonezkoetan 52 urtekoa. Emakumeen ugalkortasun tasa

4,32 haurrekoa da batez beste eta migrazioen tasa erreala ­6,05­ekoa da 1000 biztanleko,

hau da, gero eta biztanle gutxiago daude.

Hizkuntza ofiziala arabiarra da, baina hassania izeneko dialektoa hitz egiten dute normalean.

Dialekto hau, Mauritanian ere hitz egiten da. RADS­ek

kontrolatutako zonaldean, gaztelania hizkuntza koofizial

bezala ikasten da eta Marokok okupatutako zonaldean,

bigarren hizkuntza ofizial bezala erabiltzen da.

Nagusitzen den erlijioa islama da.

4

BALIABIDEEN EGOERA ETA ANIZTASUNA

Errefuxiatuen kanpamenduak, (Tinduf ingurukoak) izen berbera duen Algeriako zonaldean

aurkitzen dira. Zonaldea huts eta desatsegina da. Leku hauetan errefuxiatu sahararrak

daude, hain zuzen ere, 267.405 pertsona, baina informazio iturriaren arabera aldatzen da.

Biztanle batzuk 39 urte daramatzate kanpamenduetan eta gazteenak ez dute bere jaioterria

ezagutzen.

Biztanleen osasuna, garapen ekonomiko ­ sozialari dago lotua. Herrialde honek, egitura

desegokiak ditu eta ez ditu osasun ­ zerbitzu nahiko, nahiz eta GKE askok lagundu.

OINARRIZKO ZERBITZUAK:

URA: ez ditu inolako osasun­elementurik. Horrez gain ez daukate ur edangarririk ezta

estolda­ sarerik. Ur­deposituak kalean daude eta kamioiekin

betetzen dira astean behin. Oso kondizio txarrak daude

biltegiratze prozesuari dagokionez eta gehien bat,

ur­hornikuntzan. Ur hau putzu sakonetatik ateratzen da eta

nitrato, fluor eta kutsadura fekal izugarria dute eta gainera, euli

eta beste intsektu asko ditu.

ELEKTRIZITATEA: elektrizitatea sorgailuekin ematen da ordu batzuetan zehar,

eguzki­plaken bidez. Hauek, bateria batzuk kargatzen

dituztelarik. Baina elektrizitatea oso leku gutxitan dago,

Rabouniko zentro administrari politikoan eta otsailak 27

izeneko kanpamendu batean (bertan, RADS­eko gobernua

dago kokaturik) bakarrik daude.

5

ELIKADURA: Ez daukatenez inolako baliabiderik, kanpoko laguntzen mende daude. Oso

gutxik landatu dezakete, beraz, INBGM­ek (Iheslarientzako Nazio Batuen Goi Mandataria),

GGNB­ek (Gurutze Gorrien Nazioarteko Batzordea), elikagaien egitarau mundiala eta zenbait

GKE­k (Gobernuz Kanpoko Erakundek) emandako laguntzetaz baliatzen dira, bereziki Herri

Saharauiarentzako Laguntzarako Erakundeak emandakoaz. Erakunde hau, mundu osotik

zabaltzen da, baina nagusiki Europan eta Espainian.

Programa aurrera eramateko, egitarau batzuk prestatu dira: 100 hektarea landatu dira,

hegazti­granja bat eta gamelu­ eta ardi­ taldeak osatu dira. Osotara 5000 animali baino

gehiago daude.

6

FAMILIEN EGITURA ETA EMAKUMEAREN GARRANTZIA

Familiaren muina sakabanatua dago eta gatazkaren beharrekin

lotuta aldi berean; Emakumeak, umeak eta adinekoak bakarrik

bizitzera behartuta daude, gizonak armadan baitaude, eta

etxetik kanpo denbora asko pasatzen baitute.

Biztanleria, hauskortasun eta elikadura defizit garrantzitsuekin

bizi da. Egoera horrek ekartzen duena, anemia da. Gainera

edateko­ura lortzeko zailtasunak izanik, elikagai gutxi eta

aldaera gutxitakoak izanik (elikagai fresko eza), hilkortasun tasa oso handia eta

osasungarritasun mugatua ekartzen du.

Emakumeak dira pisu gehien jasaten dutenak, aritzen dira kargu guztietan; irakasleak,

begiraleak, langileak, amak etab. Kanpamendu hauek bisitatzen direnean ikus dezakegu

eguneroko bizitzako alderdi guztietan duten inplikazioa: Oso

paper garrantzitsua dute kanpamenduen zuzendaritzan, bere

sustraiak antzinako antolakuntza nomadan duelarik, gizonak

gudara joan eta emakumeak, berriz jaimatan gelditzen ziren.

Ahotsa eta botoa daukate erabakietan hainbat mailatan.

Partaide eta presidenteak dira Dairen batzorde popularretan,

elkarteko jarduera eta ekintza guztiak erregulatzen dituzte eta zuzen edo zehar­mintzoka

parte hartzen dute beraien herriaren independentziaren aldeko borrokan.

7

BIZILEKUEN EZAUGARRIAK

Polisarioa, Algeliako gobernuaren partetik jasotako laguntzaz baliatu da, orain dela urte asko

sortu zenetik. Laguntzarik nabarmenena Sahararrenganako ongietorria eta Fronte Polisarioko

buruentzako babesa izan da.

Tindufeko (Algeria) kanpoaldeko errefuxiatuen kanpamentuek, mendebaldeko ikuspuntuari

aurre egiten diote. Ordenik gabeko denda ilaren, eta ilara luzeak elikadura eta osasunerako

izan ordez, Tinduf barnean beste sei kanpamendu aurki ditzakegu. Eta oso ondo antolatuak

gainera. Kanpamentuak, RADS­ek, Fronte Polisarioak eta Saharar erakunde zibilek

zuzentzen dituzte.

ACNUR­ek eta Elikagaien Munduko Erakundeak [EME] dendak eskaintzen dizkiete.

Saharauiek horietako gehienak iraunkorragoak diren adreiluzko etxeen ondoan jartzen

dituzte. Janaria eskaintzen diete ere bai

Kanpamentuetara ailegatzean, kanpotarrak harritzen

dira, taxiak, autobusak, telebistak, DVD

irakurgailuak, ile­apaindegiak, dendak, elektronika

dendak, gasolindegiak, jatetxeak, ciber­kafeak,

ospitalak, klinikak, eskolak… aurkitzen dituztenean.

Batzuek esaten dute, kanpamenduetako bizitza

gehiegi normalizatzen ari dela. Eta era horretan status quo­rekiko onargarritasuna eratuz. Eta

Saharauiek gutxika bere nortasun berezia galtzen ari direla.

Zenbait bizileku mota ezberdin daude:

­ Bizileku txiki bat, hainbat logelekin, eta erdialdean pasabide handi batekin. Bero asko

egiten duenean, bertan lo egiten dute.

­ Bigarren mota bat dago. Etxe hori ez da oso handia ezta, baina ezberdintasun bat da,

erdialdean patio bat daukala. Bertan jaima bat kokatzen da, bertan gizonek tea

8

hartzen dute eta kanpotarrei harrera egiten diete. Nahiko handia da jaima hau eta zapi

eta oihal ezberdin eta koloretsuotaz osatuta daude. Patioan aurki daiteke ere bai

komuna, eta arropa garbitzeko gela. Batzuetan telebistarako antena aurkitu daiteke

patio erdian ere bai.

­ Diseinu Bioklimatikoa: Diseinu hau ospitaletan adibidez aurkitu

dezakegu. Kanpotik ikusita oso eraikin sinpleak dirudite eta

horrela da, baina aldi berean oso eraginkorrak ere bai. Kupula

moduko teilatua daukate, bero handia egiten duenean aire beroa

goian gelditzeko. Leiho oso gutxi daude, bakarrik argia izateko.

Leihoak lurretik oso hurbil jartzen dira behean dagoen airea

goikoa baino hotzagoa delako, eta horrela gela freskatzen da.

9

GKE DESBERDINAK ETA ZERTAN LAGUNTZEN DUTE

Sahara laguntzen duten GKE­ak anitzak dira. Hauek dira batzuk:

Paterna: GKE hau Espaina osotik dago hedatua, Saharako edo Tindufeko kanpamentuetatik umeak, hona, Espainiara ekartzen ditu, batzuetan uda bat pasatzeko, kurtso baterako edo batzuetan urte osorako ere bai.

Amal Esperanza: Paternaren antzera, haurrak ekartzen dituzte hona, Espainiara, uda pasatzeko, GKE honek Puerto de Santa Maríara eramaten ditu haurrak.

ANAS: Nafarroan dagoen elkarte bat da, beste asko bezala haurrak ekartzen dituena, hemengo familiak eskatuta, uda pasatzeko. Baina GKE honek ez ditu bakarrik haurrak ekartzen, elikagaiak bidaltzen ditu ere bai.

Cuervo Blanco: Bi gauza lantzen ditu GKE honek: alde batetik, Saharan erreferendum garbi eta garden baten alde borrokatzen dute, eta bestetik, kanpamentuetan dauden edo beren herritik kanpo dauden Saharaui guztiak bueltan eraman nahi dituzte beren herrietara.

SARIO (Sariet Al Hamra y Rio de Oro): GKE honek kanpamentuetara aparatu elektronikoak bidaltzen ditu, hala nola, irratiak, telebistak,... elkarte honi esker kanpamentuetako Saharar askok lortu dute beren familiekin edo lagunekin hitz egitea, eta kasu askotan ere ikustea (web­cam bati esker)

Saharas Fragiles: Pertsonen antolakuntza honek, gehien bat pertsona frantsesena, Saharako kanpamentuetan eta mendebaldeko saharan gertatzen ari denari buruz hitz egiten duten erreportai batzuk egin dute. Frantsesez dago, baina gaztelaniazko azpitituluekin lortu ahal da.

Arso: GKE hau espainia osotik hedatuta dago eta elikagaiak biltzen ditu gero Kanpamentuetara bidaltzeko. Gainera, bere web horrialdean informazio asko aurkitu ahal da Saharar­Marokoar gatazkari buruz. Hori aparte link oso interesgarriak daude.

Um Draiga: Elkarte honek Madrilen ekitaldi desberdinak antolatzen ditu sahararren kanpamentuetako liberazioaren alde, hala nola, manifestazioak, auzo lana, edo arte bateratua: ondoren ikusten dugun margolanean ikusten da orain

10

dela urte bat margotu zen koadroa, Saharako infernua irudikatuz.

Nizcor: Oinarrizko eskubideengatik borrokatzen dute, ez bakarrik Mendebaldeko Sahara edo Tindufeko kanpamentuen arazoen konponketagatik, baizik eta munduan dauden beste gatazka edo bidegabakeriaren aurka. Hori aurrera eramateko, elikagaiak eta ur edangarria bidaltzen dute.

11

ITSAROPENA ETA HOBEKUNTZAK URTEETAN ZEHAR

1975­an, lehen errefuxiatu Sahararrak Algeliara zeharkatu zutenetik Polisarioak eta RADS­ek

berrikuntza asko jasan dituzte, eta kanpamenduak bi helburu nagusiekin diseinatu eta eraiki

dituzte:

Lehenengo: Oinarrizko bizigarritasun maila bat behar da independentziarako mugimendu bat

mantentzeko. Eta Saharako basamortuko klima babesgabean are gehiago. Non udan

tenperaturak 54ºC­koak izatera iritsi daitezke

Bigarren: Sahararrek hedatu eta administratu dituzte kanpamenduak urte askotan zehar eta

horrela frogatu dute subiranotasunerako prest daudela­ Independentziarako kudeaketa

praktika.

Kanpamenduetako bizitza gogorra da, nahiz eta asko hobetu den azken urte hauetan. Baina

egia esan, lehenengo saharauiek orain dela ehunka urte nomadak ziren, eta bere bizitza ez

zen kanpamenduetakoaren hain ezberdina. Abereak zituzten eta bere esnea erabiltzen zuten

elikatzeko. Gaur egun bestelako janaria eskuratzen dute GKE­i esker. Saharar nomadak

Haima deituriko dendetan bizi ziren, eta gaur egun bertan hartzen dute gizonezkoek tea, eta

bertan harrera egiten diete kanpotarrei. Era berean adreiluz egindako etxe ondoan askotan

jaimak kokatzen dituzte, etxeko beste gela bat izango balitz bezala.

12

BIDEOAK Hemen daude interesgarriak diren zenbait bideo. Aurretik esan dugun guztiaren laguntza

audiobisual bat da. Bideoaren zati garrantzitsu eta interesgarrienak ondoan jarrita daude.

­ Argazkiak eta musika Saharaui tipikoak, gainera kanpamentuetako bizitza oso ongi

plasmatzen du: https://www.youtube.com/watch?v=sBTs­kqSvBY

­ 4:24 segundoaren aurrera kanpamentuen egoeraz hitz egiten du, lehenago historia

pixka bat.

https://www.youtube.com/watch?v=6g1i7ZWDkKo

­ Bigarren bideoaren jarraipena da hau 7:14 minuturaino oso interesgarria, bukaera ere

informazio baliagarria ematen du.

https://www.youtube.com/watch?v=gYfVCqtRgP8

13

BIBLIOGRAFIA

http://www.saharagranada.com/wp­content/uploads/2013/06/Campamentos­de­Refugiados.p

df

Web orrialde honetan arlo politikoari (hau da, zifrak, hiriburuak, agintariak…) eta bizi

kalitateari deritzona.

http://es.wikipedia.org/wiki/Campos_de_refugiados_de_la_provincia_de_Tinduf

Informazio orokorra, gaiari buruzkoa.

http://aaprendiendocosas.blogspot.com.es/2014/06/los­refugiados­del­sahara.html

Link honetatik familiaren egiturazko ideia egiteko informazioa lortu dugu.

http://www.minube.com/rincon/campamentos­saharauis­a61281

GKE batekin Saharara joan direnen esperientziak dira, hau da benetako pertsonen

informazioa, ez bakarrik zenbakiak edo izenak. GKEn zatia egiteko erabili dugu.

http://www.statehoodandfreedom.org/es/la­lucha­saharaui/los­campamentos­de­refugiados­e

n­tinduf

Web orrialde honetan informazio asko dago bizilekuen eta Sahararren bizitzari buruz

kanpamentuetan.

14

GALDETEGIA

1. Nola kontrolatzen duzue elikagaien banaketa?

2. Bizimodua, kontatzen den bezain txarra da?

3. Bertakoek, zenbat elikagai jasotzen dituzte astean zehar?

4. Etxebizitzak behin egin eta betirako irauten dute?

5. Zifrei begira, zenbat pertsona bizi dira kanpamentuetan?

6. Zenbat GKE parte hartzen dute zehatz mehatz, hau da, elikagaiak bidaltzen? Eta

zenbat ez?

7. Pertsonarekiko zenbat boluntarioak daude? Zein herrialdetatik bidaltzen dira

boluntarioak gehien?

8. Zer osasun tratamendu baliatzen dituzte pertsonak sendatzeko?

9. Anarasek zehatz­mehatz kopuruetan zenbat ume hartzen ditu urtero?

10. Zer adina daukate? Eta nola ikusten dute hemengo bizimodua? Arritzen dira?

11. Esperientzia hurbilago bati hitz egin ahal diguzu?

15