1

Ilustración 1www.tratamiento-anticaida.

2

INDICE:

I. Introducción……………………………………..……….3

II. Esquema básico das medidas de protección……………5

III. MEDIOS PARA A DEFENSA

HIPÓXEA DÁ PLANTA

O acolchado.............................................................6

IV. PARTE EPÍXEA DÁ PLANTA

Os cortaventos.........................................................8

Xeadas....................................................................10

Sarabia...................................................................12

Sombreado.............................................................14

Umbraculo.............................................................16

V. MEDIOS PARA O SEMIFORZADO EN PRODUCCIÓNS

ANTICIPADAS OU RETRASADAS:

CON PROTECCIÓN INDIVIDUAL DAS PLANTAS

Campás e capuchóns...................................................17

CON PROTECCIÓN NON ACCESIBLE APLICADA Á TODO O CULTIVO

Agrotéxtil........................................................................18

Caixoneiras................................................................ ....18

Tuneles............................................................................19

CON PROTECCIÓN ACCESIBLE ESTACIONAL APLICADA A TODO O CULTIVO

Invernadoiros.................................................................21

VI. ENLACES Y BIBLIOGRÁFIA………….……………30

3

Introducción:

Os medios de protección nos cultivos para a defensa contra as inclemencias

meteorolóxicas cada vez son máis usados, posto que poden e poñer en

compromiso as produción dando lugar a perdidas importantes ou totais.

Para tratar de reducir estes danos, debemos exercer un control sobre

variantes coma temperatura , luz, humidade , ventos, CO2 ...

Para levar acabo estes controis e preciso ter datos realizando un estudo

polo miúdo de climatoloxía da zona así como orientación das instalacións,

latitude e certas variantes que poden influír nas medidas de control a

tomar.

Ilustración 2http://jardinplantas.com

4

Esquema básico das medidas de protección:

MEDIOS DE DEFENSA

DÁ PARTE HIPÓXEA DÁ PLANTA:

Acolchado

DÁ PARTE EPÍXEA DÁ PLANTA:

Cortaventos

Medios contra a xeada

Medios contra a sarabia

Sombreados

MEDIOS PARA O SEMIFORZADO EN PRODUCCIÓNS

ANTICIPADAS OU RETRASADAS

CON PROTECCIÓN INDIVIDUAL DAS PLANTAS

Campás

Capuchóns

CON PROTECCIÓN NON ACCESIBLE APLICADA Á TODO O

CULTIVO

Agrotéxtil

Caixoneiras

Túneles

CON PROTECCIÓN ACCESIBLE ESTACIONAL APLICADA A

TODO O CULTIVO

Invernadoiros túneles

Invernadoiros estacionais

5

MEDIOS PARA O FORZADO EN PRODUCCIÓN FORA DE

ESTACIÓN

INVERNADOIROS SEN ESTRUTURA:

Sen instalación de climatización

Con instalación de climatización

INVERNADOIROS CON ESTRUTURA:

Sen instalación de climatización

Con instalación de climatización

6

MEDIOS PARA A DEFENSA:

Comprenden a defensa contra o vento, as xeadas e xeos, con a saraiba,

exceso de radiación solar, así como a protección do solo para impedir o

arrefriamento e evaporación excesiva.

HIPÓXEA DÁ PLANTA:

O acolchado:

Distinguimos dous tipos:

o Acolchado orgánico (estérco, compost, turba, etc.) . O recubrimento

con palla ou con residuos vexetais é eficaz, pero requírese bastante

man de obra e pode favorecer a extensión de pragas e enfermidades.

o Acolchado con plásticos: As súas funcións son similares ao

acolchado orgánico, aínda que non producen nutrientes para as

plantas ni dan problemas de pragas e enfermedades.

As súas funcións:

- Mantén a humidade do chan.

- Aumenta a temperatura do chan e acelera a colleita.

- Permite adiantar seméntaa e que a germinación sexa rápida.

- Reflicte calor cara á froita para madurar.

- Consérvanse as hortalizas limpas e libres de salpicaduras.

- Mellora a calidade do froito ao impedir o contacto co chan.

- Evitan a erosión e o endurecemento da terra.

Tipos:

o Os negros impiden que saian malas herbas.

o Os brancos empréganse para reflectir a luz e calor sobre froitas en

maduración.

o Os transparentes empréganse para quentar o chan na primavera ou

evitar salpicaduras.

7

Acolchado orgánico.

Ilustración 3-4http://articulos.infojardin.com

Acolchado con plásticos de varios cores e transparentes.

Ilustración 5-6-7-8http://articulos.infojardin.com

8

PARTE EPÍXEA DÁ PLANTA:

Os cortaventos:

Cortaventos naturais:

O cortaventos desempeña un papel de regulador microclimático: no verán,

ofrece a sombra, e a súa evapotranspiración aumenta a sensación de

frescura e a formación máis duradeira de rocío. A noite e no inverno, ofrece

unha protección contra os ventos fríos. Atópanse protexendo dos golpes

dos ventos dominantes . A moderación microclimática pode ser de +/- 5 °C.

O vento choca co obstáculo e a impresión de frío pode aumentar debido ás

turbulencias que orixinan. Da primavera no outono, en clima moderado,

cortaventos natural ten un efecto tampón, recolle a calor para devolvelo

progresivamente.

Ilustración 4sites.google.com

9

Cortaventos artificiais:

Cortaventos artificiais, de rápido efecto, con redes de plástico máis ou

menos espesas.

Moi apreciadas pola facilidade e rapidez da súa instalación, teñen custos

moi contidos en relación coa eficacia e homoxeneidade da protección

ofrecida.

Unha barreira cortavientos correctamente instalada obstaculiza e cambia a

dirección dos fluxos dos ventos defendendo os cultivos dos efectos nocivos

provocados por este acontecemento atmosférico.

Colocada como cobertura dos invernadoiros, determinando un alzamento

da temperatura de debaixo, permite conseguir un significativo aforro sobre

o consumo enerxético.

Ademais, un cortavientos realmente eficaz, reducindo a velocidade dos

ventos, contribúe a diminuír eventuais problemas de erosión do chan,

limitando até ao 40% as perdas de auga debidas á evaporación.

Ilustración 5http://losconstructorestextiles.com

10

Medios contra as xeadas:

Algúns dos sistemas de loita directa que se viñeron aplicando son:

O emprego de estufas ou quentadores; a creación de cortinas ou nubes de

fume; a construción de torres con aspas ou mesmo utilización de

helicópteros; a instalación de regas antihelada; ou a aplicación de

fitorreguladores.

A elección dun método ou outro depende de múltiples factores: frecuencia,

intensidade e duración da xeada, rendibilidade da plantación, custo da

instalación, e dispoñibilidade e custo da man de obra.

o Cubertas protectoras : As cubertas poden ser de terra, plantas, palla,

agrotextil ou plásticos. O recubrimento con palla ou con residuos

vexetais é eficaz para xeadas lixeiras, pero requírese bastante man de

obra e pode favorecer a extensión de pragas e enfermidades.

o Formación de nubes e néboas artificiais: a formación de nubes e

néboas artificiais tentouse formando fume queimando residuos

baratos, ou ben mediante reaccións químicas que os produzan. O

método é pouco eficaz e só serve para xeadas lixeiras, serve máis de

complemento que como sistema único de defensa. Os produtos máis

eficaces son os aerosois sólidos, que están formados por unha

dispersión de partículas finas sobre o aire.

o Ventiladores: o método baséase na axitación do aire co fin de romper

o investimento térmico. O emprego de ventiladores mestura o aire e

rompe o investimento térmico, aumentando así a temperatura do aire

que está situado na zona baixa. O rendemento dos ventiladores

depende do seu diámetro, forma da hélice, potencia e altura á que

están situados, en xeral, é efectivo para unha superficie de dúas

hectáreas.

o Estufas ou quemadores : a acción protectora débese a dous

fenómenos complementarios: a emisión de radiación infravermella

ao estar o aparello quente, e o quecemento do aire por condución e

convección. Pódense empregar lumes con leña ou restos de

vexetación, petróleo sólido,estufas de combustible líquido,

quemadores de propano ou estufas eléctricas ou lámpadas de

infravermellos.

11

Ilustración 6http://www.protefrutriegos.com.ar

Protección por neboas artificiais.

Ilustración 7http://www.traxco.es

Protección por regas.

Ilustración 8http://www.fruticulturasur.com

Renovadores de aire

Ilustración 9http://www.fruticulturasur.com

Calefactores con retorno

12

Medios contra a sarabia:

A saraiba é unha precipitación de de cristais de xeo que ten un tamaño que

xeralmente oscila entre 5 e 50 mm algúns poden chegar a 15cm. A saraiba é

un destrutor para os cultivos.

o Cañons saraiba: O principio de canon é de previr o crecemento de

embrións de saraiba a través de ondas de choque diríxense á nube

para cristalizar a capa exterior da saraiba formou de auga en

sobrefusión (é dicir, auga líquida a temperaturas < 0 ° C) o que lles

impediu de aglomerarse. Os canóns están a cargo dunha mestura de

gases explosivos (acetileno ou butano) con aire, o que aumenta

considerablemente a frecuencia das explosións e, por tanto, a súa

eficacia na nube.

o Foguete antisarabia e outras tecnicas de formación de nube: Sementa

de nubes (por foguetes e técnicas baseadas de aeronaves) están

destinadas a aumentar os embrións de saraiba para evitar que chegar

a un tamaño demasiado grande e, por tanto, adquirir unha inercia

demasiado grande para a súa caída.

o O ioduro de prata úsase porque a súa estrutura é idéntica á do xeo,

polo que poden formar cristais de xeo en partículas de ioduro de

prata, que serve de sementes artificiais.

o Redes antigranizo: As redes son o único sistema recoñecido polas

compañías de seguros que poderían reducir a súa prima de seguro.

Con todo, este sistema é de cando en cando instalado nas grandes

explotacións, debido ao seu custo de instalación e manexo moi

custoso para as grandes superficies.

o Seguro contra saraiba: pode ser unha maneira eficaz para protexer os

seus intereses agrícolas en caso de tormentas de saraiba. Con todo, os

agricultores deben ter en conta a cantidade deducible (franquía) é

deducido do total das perdas de colleitas no caso dun desastre.

13

Ilustración 10http://www.anti-grele.fr

Canon antisarabia

Ilustración 11http://www.anti-grele.fr

Foguete antisarabia

Ilustración 12http://www.anti-grele.fr

Rede antisarabia

Ilustración 13http://www.anti-grele.fr

Seguros antisarabia

14

Medios de sombredo:

Pódese definir como uso unha pantalla como un elemento que estendido a

modo de cuberta sobre os cultivos ten como principal función ser capaz de

variar o balance radiativo tanto desde o punto de vista fotosintético como

calorífico.

O uso de pantallas térmicas consegue incrementos produtivos de até un

30%, grazas á capacidade de xestionar a calor recolleita durante o día e

esparcirlo e mantelo durante a noite, período no que as temperaturas baixan

excesivamente nos invernadoiros.

o Protección exteriores contra:

Pantallas de sombreo exterior: son pantallas para protexer os cultivos

contra a aparición directa de elementos tales como a alta radiación solar, o

vento, a saraiba e fortes choivas. Os sistemas de sombreado exteriores

pódense instalar fixos ou retráctiles. Os retráctiles proporcionan unha

sombra móbil.

Controlan:

exceso de radiación con acción directa (UV) sobre as plantas,

queimaduras.

exceso de temperatura.

o Protección interior:

Son pantallas que constan de tira de película de poliéster, tiras de aluminio

e filamentos para a sujeción da estrutura. As tiras de aluminio reflicten

máis do 90% da radiación solar. O número de tiras de aluminio determina a

eficacia do sombreado e a capacidade de ventilación da pantalla xa que o

aire quente flúe a través das bandas de aluminio. Coas pantallas de sombreo

conséguese reducir a radiación e as altas temperaturas durante o día.

Durante a noite, reflicte a radiación de onda longa das plantas cara ao

interior.

Controlan:

Protección térmica, aforro enerxético.

Exceso contra o arrefriado convectivo do aire a través da cuberta.

Secundariamente, humidade ambiental e condensación.

15

Sombredos por cores:

Desempeño de distintas mallas de cores

As mallas de cor axudan a controlar o espectro luminoso e teñen

propiedades ópticas especiais que melloran o uso da radiación solar.A luz

difusa xunto con determinadas lonxitudes de onda axuda a estimular unha

maior actividade das plantas.

As mallas de diferentes cores deixan pasar diferentes lonxitudes de onda de

luz que as plantas poden utilizar en diversos sistemas fisiológicos e durante

o desenvolvemento.

Aínda se conducen investigacións para poder obter a mellor combinación

de mallas de cores, para o desempeño óptimo de diversos cultivos.

Por exemplo, comparáronse tres naves de malla de pemento con

aproximadamente o mesmo porcentaxe de sombreado, 30%. As cores da

malla eran vermello, negro e perla, sendo a malla de cor perla a que deu

os mellores resultados en todos os aspectos, co maior rendemento e a

mellor calidade.

Ilustración 14http://www.hortalizas.com

Sombreados de distintos colores

16

Umbraculos:

Os umbráculos están principalmente deseñados para protexer do exceso de

sol aos cultivos hortícolas e ornamentais sensibles ao mesmo, e que non

necesitan da protección que achegan outras instalacións agrícolas por

exemplo o invernadoiro convencional. Tamén son moi utilizadas como

zonas de Centros de xardinaría baixo as que se agrupan todas as plantas de

exterior denominadas de “sombra” ou “sol e sombra”.

Estas estruturas adoitan ser de aceiro galvanizado e as unións entre as súas

pezas van atornilladas tipo mecano, co obxectivo de evitar as soldaduras,

trades, etc. e como consecuencia directa de oxidaciones indeseadas que

danen á vida útil da instalación.

Estas estruturas poden ser de umbráculos de teito plano ou umbráculos de

teito curvo. Como os seus nomes indican, van referidas ao aspecto final do

umbráculo.

Grazas á súa simplicidade e resistencia, os umbráculos permiten que a súa

montaxe e instalación sexa relativamente un traballo fácil e económico. Os

umbráculos tamén poden mecanizarse, permitindo se así se considera, a

posibilidade de instalar un sistema automático que permita estender ou

recoller a malla agrícola da cuberta en función das necesidades luminosas

das plantas.

Umbraculo teito plano.

Ilustración 15http://www.nutriflor.com

17

MEDIOS PARA O SEMIFORZADO EN

PRODUCCIÓNS ANTICIPADAS OU

RETRASADAS:

CON PROTECCIÓN INDIVIDUAL DAS PLANTAS

Campás e capuchóns:

Protexen as plantas do vento ou da choiva, e aumentan a temperatura do

aire e do chan aldedor. Hai campás e capuchóns de plástico e de vidro.

Cando as condicións meteorolóxicas sexan propicias podes retirar as

campás. Antes de realizar esta operación aumenta a ventilación durante

algúns días para aclimatar ás plantas.

Prantas de melón baixo campás de cristal o plástico que cobre optimiza a temperatura do chan e o cultivo plántase

nun terreo inclinado para unha boa drenaxe Ilustración 16http://es.123rf.com

18

CON PROTECCIÓN NON ACCESIBLE APLICADA Á TODO O

CULTIVO

Agrotéxtil

Hai moitas posibilidades de uso para os agrotextiles: Fóra e en

invernadoiros, en agroempresas e xardíns privados, como recubrimiento do

chan, mallas de sombreo ou anti-saraiba, ou redes de protección contra

paxaros e pragas. A versatilidade das liñas e os curtos tempos de cambio de

útiles ao cambiar o produto permiten aos fabricantes ofrecer unha ampla

gama de produtos agrotextiles.

Mallas corta ventos Mallas antisarabia Malla de entutorar Manta térmica

Ilustración 17http://www.projar.es

Caixoneiras

Unha caixoneira non é máis que un recipiente de cristal, plástico ou

madeira cunha tapa para ventilar, entre a choiva, e meter e sacar o material.

Algunhas son portátiles o de gran tamaño e outras poden quentarse

eléctricamente. Poden descansar directamente sobre a terra ou non.Usanse:

o Aumentar a temperatura da terra de forma que as sementes xerminen

antes e máis facilmente.

o Para protexer as plantas do frío e aumentar a resistencia dos

plantones antes de ser trasplantados ao exterior.

o Para resgardar do exterior seméntar as máis temperás ou os esquejes

tardíos.

Ilustración 18http://herramientas-bricolaje.com

19

Túneles

Proporcionan abrigo contra o vento e son útiles na maioría de hortos,

especialmente para a etapa final do tépedo dos plantones e para protexer

hortalizas en tempo inestable de primavera e outono. Son máis fáciles e

baratos de construír que os invernadoiros e resultan trasladables. Con todo,

non ofrecen tanta protección fronte ás baixas temperaturas.

A ventilación é moi importante para controlar os excesos de temperatura,

humidade e para asegurarnos unha boa polinización, especialmente pola

acción dos insectos, que poidan entrar.

Ilustración 19http://articulos.infojardin.com

20

CON PROTECCIÓN ACCESIBLE ESTACIONAL APLICADA A TODO

O CULTIVO

Invernadoiros:

Un invernadoiro é lugar pechado, estático e accesible a pé, que se destina á

produción de cultivos, dotado habitualmente dunha cuberta exterior

translúcida de vidro ou plástico, que permite o control da temperatura, a

humidade e outros factores ambientais para favorecer o desenvolvemento

das plantas.

Un invernadoiro constitúe un desembolso importante pero as vantaxes que

comporta son moitas e compensa plenamente:

o Colleitas antes do habitual.

o Plantas resgardadas do frío invernal.

o Microclima especial para variedades delicadas.

o Para recuperar os exemplares débiles e enfermos.

o En xardinaría pódense forzar e adiantar as floraciones.

o Lugar idóneo para realizar a multiplicación das plantas.

o Os sementeiros germinarán moito antes e haberá menos fallos que se

se fai sementa ao aire libre.

o Esqueixes tamén é máis fácil grazas ao aumento da humidade

ambiental. Se se dispón de calor de fondo, mellorará o enraizado das

estaquillas. A calor de fondo en bancada pode ser eléctrico ou contar

con circuítos de auga quente

Ilustración 20http://agro-start.blogspot.com

21

Existen no mercado modelos e prezos que se axustan a diferentes

orzamentos e dispoñibilidades de espazo.Tipos:

Materiais da estrutura:

- Madeira

- Hierro galvanizado

- Formigón

- Aluminio

Materiais de cerramento:

-Vidro

-Plástico ríxido

-Láminas de plástico de polietileno

22

Emprazamento:

É moi importante elixir un emprazamento para o invernadoiro que reciba a

maior cantidade posible de luz solar.

Os invernadoiros poden ser independentes ou estar encostados a un

edificio.

Un invernadoiro encostado a un edificio situado por encima de 40º latitude

norte debe ter unha orientación este/oeste, estando a parte acristalada

orientada cara ao sur para aproveitar a luz solar invernal. Aqueles

invernadoiros que estean situados por baixo da devandita latitude deben ter

unha orientación norte/sur para aproveitar as exposicións a leste e oeste.

Se hai un muro preto, debe estar situado polo menos a unha distancia dúas

veces e media maior que a altura do muro ou outra construción que non

poidan taparlle a luz do sol.

Ilustración 21http://www.hydroenv.com.mx

23

Equipamento do invernadoiro:

Á parte da estrutura e o cerramento de plástico ou vidro, hai que dotalo das

instalacións e equipos:

o Calefacción: unha instalación de calefacción completa resulta cara e

debe estar justificada.

Ilustración 22http://www.geothermal-energy.org

Instalacións de calefacción con movemento natural de aire (convección

natural): a) de calefacción aéreo; b) calefacción de bancos c) de calefacción

baixos para calefacción de aire; d) calefacción de chan Instalaciones de

movemento de aire forzado (convección forzada): e)posición lateral; f)

ventilador aéreo; g)Conductos altos; h) Conductos baixos (von Zabeltitz,

1986

24

o Ventilación automática: moi útil para os momentos críticos. Sistema

de apertura cun termostato integrado en cada un dos respiraderos, e

recollida segundo a temperatura.

Ilustración 23http://www.hydroenv.com.mx

o Rega automática: moi indicado para plantas delicadas ou se debes

ausentarche algún tempo no verán.

Ilustración 24http://www.guiaverde.com

25

o Mesas ou repisas para colocar plantas a unha altura cómoda.

Ilustración 25http://www.interempresas.net

o Propagador: de gran utilidade á hora de sementar ou de enraizar

esquejes nun ambiente cálido. Hai varios modelos eléctricos con

termostato incorporado.

Ilustración 26http://www.agragex.es

26

o Control do CO2: no invernadoiro moderno, especialmente durante o

inverno, os niveis de CO2 teñen unha diferenza entre o día e a noite

debido ao ambiente pechado. Pode ser 150ppm durante o día e 450-

500ppm na noite. Segundo investigacións, 400-1,000ppm ou máis

mellorasen a calidade das plantas e definitivamente incrementar os

resultados.

Ilustración 27www.greenhouseschina.e

o Control da luz: é un factor imprescindible para levar adiante unha

serie de procesos fisiológicos nas plantas, sendo o máis importante

de todos a fotosíntesis.

Ilustración 28http://elhocino-adra.blogspot.com

o Accesorios: ventiladores, bancos, bandexas, substratos, fertilizantes,

equipo de rega...Etc.

27

Segundo a conformación estrutural, os invernadoiros pódense clasificar en:

Planos ou tipo parral: este tipo de invernadoiro utilízase en zonas

pouco chuviosas, aínda que non é aconsellable a súa construción. A

estrutura destes invernadoiros atópase constituída por dous partes

claramente diferenciadas, unha estrutura vertical e outra horizontal.

Tipo raspa e amagado: a súa estrutura é moi similar ao tipo parral

pero varía a forma da cuberta. Auméntase a altura máxima do

invernadoiro na cumbrera, que oscila entre 3 e 4,2 m, formando o

que se coñece como raspa. Na parte máis baixa, coñecida como

amagado, únense as mallas da cuberta ao chan mediante ventos e

pinzas de ferro que permite colocar os canlóns para o desaugadoiro

das augas pluviais. A altura do amagado oscila de 2 a 2,8 m, a das

bandas entre 2 e 2,5 m.

Asimétricos: Difire do tipo raspa e amagado no aumento da

superficie na cara exposta ao sur, con obxecto de aumentar a súa

capacidade de captación da radiación solar. Para iso o invernadoiro

oriéntase en sentido este-oeste, paralelo ao percorrido aparente do

sol.

A inclinación da cuberta debe ser aquela que permita que a radiación

solar incida perpendicularmente sobre a cuberta ao mediodía solar

durante o solsticio de inverno, época na que o sol alcanza o seu

punto máis baixo.

Capela (a dúas augas, a unha auga) : os invernadoiros de capela

simple teñen o teitume formando un ou dous planos inclinados,

segundo sexa a unha auga ou a dúas augas.

Dobre capela: os invernadoiros de dobre capela están formados por

dúas naves yuxtapostas. A súa ventilación é mellor que noutros tipos

de invernadoiro, debido á ventilación cenital que teñen en cumbrera

dos dous chanzos que forma a yuxtaposición das dúas naves; estas

aberturas de ventilación adoitan permanecer abertas constantemente

e adoita porse nelas malla mosquitera. Ademais tamén posúen

ventilación vertical nas paredes frontais e laterais.

28

Tipo túnel ou semicilíndrico: Caracterízase pola forma da súa cuberta

e pola súa estrutura totalmente metálica. O emprego deste tipo de

invernadoiro está a estenderse pola súa maior capacidade para o

control dos factores climáticos, a súa gran resistencia a fortes ventos

e a súa rapidez de instalación ao ser estruturas prefabricadas.

Ilustración 29http://www.taringa.net

29

Enlaces e bibliografía:

Medios de protección para la hortoflorofruticultura y el viverismo.(por

Romano Tesi) editorial MP.

www.tratamiento-anticaida.

www.jardinplantas.com

www.infojardin.com

www.losconstructorestextiles.com

www.protefrutriegos.com

www.hortalizas.com

www.anti-grele.fr

www.fruticulturasur.com

www.projar.es

agro-start.blogspot.com

www.hydroenv.com.mx

www.geothermal-energy.org

www.guiaverde.com

www.interempresas.net

www.agragex.es

www.greenhouseschina.es

www.taringa.net