Tema 1.- Hispania e Gallaecia na antigüidade [desde as orixes ata o século VIII]

Bloque 1.- A Península Ibérica desde os primeiros humanos ata a desaparición da monarquía Visigoda (711)

Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe

1. Da prehistoria á monarquía

visigoda: prehistoria (evolución do

Paleolítico ao Neolítico; pintura

cantábrica e levantina; importancia

da metalurxia); configuración das

áreas celta e ibérica (Tartesos,

indoeuropeos e colonizadores

orientais; cultura castrexa);

Hispania romana (conquista e

romanización da Península; legado

cultural romano; exemplo galego);

monarquía visigoda (ruralización da

economía; poder da Igrexa e a

nobreza).

1. Explicar as características dos principais feitos

e procesos históricos da Península Ibérica desde

a prehistoria ata a desaparición da monarquía

visigoda, e identificar as súas causas e

consecuencias.

1.1. Explica as diferenzas entre a economía e a organización social

do Paleolítico e do Neolítico, e as causas do cambio.

1.2. Identifica as diferenzas entre unha imaxe de pintura cantábrica

e outra de pintura levantina.

1.3. Describe os avances no coñecemento das técnicas

metalúrxicas e explica as súas repercusións.

1.4. Resume as características principais do reino de Tartesos e cita

as fontes históricas para o seu coñecemento.

1.5. Explica o diferente nivel de desenvolvemento das áreas celta e

ibérica en vésperas da conquista romana en relación coa influencia

recibida dos indoeuropeos, o reino de Tartesos e os colonizadores

fenicios e gregos.

1.6. Debuxa un mapa esquemático da Península Ibérica e delimita

nel as áreas ibérica e celta.

1.7. Define o concepto de romanización e describe os medios

empregados para levala a cabo.

1.8. Compara o ritmo e grao de romanización dos territorios

peninsulares.

1.9. Resume as características da monarquía visigoda e explica por

que alcanzou tanto poder a igrexa e a nobreza.

1.10. Procura información de interese (en libros e internet) sobre o

mantemento cultural e artístico do legado romano na España actual,

e elabora unha breve exposición.

1.11. Representa unha liña do tempo desde 250 a.C. ata 711 d.C., e

sitúa nela os principais acontecementos históricos.

1.12. Partindo de fontes historiográficas, responde a cuestións ou

situacións.

Culturas prehistóricas na Península Ibérica (¿? - I milenio a. C)

1.- As primeiras culturas (Prehistoria e Protohistoria (¿? - I milenio a. C.)

ETAPA Fases Cron. a. C. (¿?) Trazos básicos

As sociedades

depredadoras:

o

PALEOLÍTICO

Paleolítico

Inferior

d. 900.000

a 100.000

Fósiles: homo antecessor ⤍ heidelbergensis ⤍ neanderthalensis ⤍ sapiens

Sociedade depredadora: supervivencia baseada na caza, pesca e recolección.

Non producen alimentos, tan só consumen os recursos

Nomadismo en función do alimento dispoñible e das condicións climáticas

Organización social colectiva en grupos ou bandas [clan], sen división clara do

traballo nin xerarquías sociais

Arte rupestre (franxa cantábrica)

Paleolítico

Medio

d. 100.000

a 35.000

Paleolítico

Superior

d. 35.000

a 10.000

MESOLÍTICO ou

EPIPALEOLÍTICO

d. 10.000

a 5.000

Cambio climático: fin das grandes glaciacións ⟹ empobrecemento da fauna ⟹

adaptación das ferramentas: pezas de pequeno tamaño (micrólitos).

Caza, recolección e marisqueo.

Pintura rupestre levantina.

As sociedades

productoras:

o NEOLÍTICO

Neolítico inicial:

cultura da

cerámica cardial

V milenio

A revolución neolítica: produción de alimentos (agricultura+ gandería)

Orixe do Neolítico na PI: chegada ás costas mediterráneas de correntes

culturais procedentes de Próximo Oriente + evolución das culturas autóctonas

Sedentarismo: xorden as primeiras comunidades estables (poboados)

Sociedade + complexa: os enxovais suxiren unha certa xerarquización social

Localización: franxa mediterránea da península

Cultivos: trigo, orxo, leguminosas. Animais: ovellas, cabras

Trazos identificativos: cerámica decorada / tumbas en fosa en necrópoles

arredor dos poboados

Neolítico pleno:

cultura dos

sepulcros de fosa

IV milenio

1.1.- Os inicios do poboamento peninsular.

Xacementos do Paleolítico na Península Ibérica

arte rupestre área cantábrica

cova de Altamira, Cantabria

arte rupestre área levantina

abrigo de Cogull, Lérida

pinturas da cova de Tito Bustillo (Asturias)

cova dos cabalos, Valltorta, (Castellón)

Neolítico

ferramentas do Neolítico

Cultura da cerámica cardial

Cultura dos sepulcros de fosa

ETAPA Fases Cron. a. C. (¿?) Trazos básicos A

ID

AD

E D

OS

M

ET

AIS

CA

LC

OL

ÍT

IC

O O

U ID

AD

E D

O C

OB

RE

O megalitismo d. 3.500

a 2.200

Manifestación cultural común a pobos diversos separados no espazo e no tempo

Trazo esencial: sepulcros colectivos elaborados con pedras de gran tamaño

Expansión da agricultura e da gandería, intensificación do marisqueo, comercio

Sociedade complexa: os grandes monumentos esixen un esforzo coordinado

A cultura dos

Millares

(Almería)

d. 2.400

a 1.700

Construción de poboados amurallados situados en cerros

Depósitos de útiles de pedra, óso e cobre (machados, punzóns, puñais, coitelos)

Necrópoles inmediata: grandes tumbas megalíticas de diferentes tipos, sobre todo

sepulcros de corredor con falsa cúpula

Cultura do vaso

campaniforme

d. 2.300

a 1.400

Novo tipo de cerámica que ten forma de campá invertida e presenta unha rica

decoración xeométrica disposta en bandas

Aparece dispersa por toda Europa e relaciónase co comercio do metal

Aparece asociada a diferentes tipos de sepultura: sepulcros megalíticos colectivos,

enterramentos individuais en fosas...

A ID

AD

E D

O B

RO

NC

E

Cultura de El

Argar

(Almería)

d. 1.700

a 1.300

Localizada nunha ampla zona do sueste peninsular

Poboados con estrutura protourbana: trazado de rúas, casas rectangulares...

A presenza de tumbas con enxovais ricos e con armas suxire a existencia dunha

sociedade belicosa, xerarquizada e con posibles xefes da comunidades

As culturas do

Bronce Atlántico

d. 1.300

a 600

Gran dinamismo cultural da área NO peninsular: a riqueza mineral ➟ incremento da

produción de ferramentas de metal ➟ comercio co mundo atlántico europea, o sur

peninsular e o Mediterráneo

Notable desenvolvemento da agricultura cerealista e a gandería (ovellas, cabras,

vacas)

Os restos arqueolóxicos suxiren desigualdades sociais e a existencia dunha elite

guerreira (pesadas armas, enterramentos individuais e ricas xoias en ouro)

Cultura Talaiótica

(illas Baleares)

En torno ao I

milenio

Cultura megalítica tardía, caracterizada pola construción de murallas ciclópeas e

megálitos particulares: talaiots, navetas e taulas

dolmen de Menga, Antequera (Málaga)

Cultura do vaso campaniforme

Cultura de El Argar (SL de España)

enxovais funerarios

xacemento de Fuente Álamo (Almería)

enterramento en Herrerías (Granada)

Cultura do

Bronce atlántico

(Galicia)

machados de bronce (Saiáns, Vigo

espadas atopadas no río Ulla

petroglifos de Auga da Laxe, monte Galiñeiro (Gondomar)

tesouro de Caldas de Reis

monumentos megalíticos da cultura talaiótica das illas Baleares

1.2.- A protohistoria peninsular (I milenio a. C).

Penetración de pobos indoeuropeos

armas e urnas cinerarias da

cultura dos campos de urnas

Tartesos

tesouro de El Carambolo (Sevilla)

Os colonizadores do Mediterráneo oriental

Unha colonia grega

As tribos ibéricas

Un poboado ibérico

A cultura céltica e celtibérica

A cultura castrexa

2.-A romanización.

A segunda guerra púnica

2.1.- A Hispania Romana

División provincial de Hispania

División provincial no século I

División provincial de Hispania

División provincial no século IV

Expansión do cristianismo (s. I-IV)

2.2.- A Gallaecia Romana.

A conquista

Gallaecia: calzadas e principais cidades

3.- Os reinos xermánicos de Hispania

3.1.- Penetración e asentamento dos pobos bárbaros nas provincias de Hispania (406-476)

3.2.- O reino dos suevos en Gallaecia.

3.3.- O reino visigodo de Toledo.