40
1 REVISTA DIXITAL DE ARTE E CULTURA Nº 25 OCTUBRO-NOVEMBRO—2015 The Muros Times

The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Revista Dixital Muradana de Arte e Cultura

Citation preview

Page 1: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

1

REVISTA DIXITAL

DE ARTE E CULTURA

Nº 25

OCTUBRO-NOVEMBRO—2015

The Muros

Times

Page 2: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

2

Indice:

Labregos e Pescos (p/ Marcelino García Lariño) Páx. 3

A Laxa Borrateira (p/ Elixio Vieites) páx. 4-5

Crepidula Forrnicata (p/ Amado Barrera) páx. 6-7

O meu primeiro día de escola (p/ Amado Barrera) páx. 8-9

A fala de Muros nos anos vinte páx. 10-14

Recortes páx. 15

Aventuras y desventuras de un desertor gallego (p/ Manuel M. Caamaño) páx. 16-17

Unas notas sobre el Convento de Louro páx. 18-19

Novas de Onte (Mejoras para el puerto de Muros) páx. 20-21

O porto de Muros en cifras páx. 22-25

Historia del Crucero Cardenal Cisneros (www.todoavante.es) páx. 26-29

Bandas Xuvenís Musicais en Muros (p/ Alianza Uhía Patiño) páx. 30-33

¿Qué es un soplo en el corazón? (p/ Manuela Lado Lestón) páx. 34

Na eira de Antón Cachopo (p/ Manuel da Roura) páx. 35

A fonte da Romiña (p/ Xocas Figueiras) páx. 36

A voz dos nosos poetas (Manuel Mª Pena Silva—Agustín González López) páx. 37

A Santa Ana de Muros e as parturentas (p/ M. Lago Álvarez) páx. 38-39

“THE MUROS TIMES” non se responsabiliza nin se identifica coas opinions

verquidas por parte dos seus colaboradores nos materiais publicados.

The Muros Times Nº 25—OCTUBRO—NOVEMBRO —2015

Director: Jorge Lago Rama - Editor: Manuel Lago Álvarez

Difusión da Cultura—

Depósito legal : C2437-2013

Page 3: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

3

Eu son dunha vila mariñeira rodeada de

montañas. Non vos digo que vila e porto é porque

con dicirvos que é a máis preciosa do mundo xa

vos decatades que se trata de Muros. A súa ría e o

seu mar son un tesouro, e os montes que a abran-

guen mesmamente son o belido estoxo que gorece

esta tan prezada xoia.

Do mar ó monte a penas hai distancias: o

treito é unha carreiriña dun can; saes da ribeira,

sobes un chisquiño, e xa te atopas nun agro ou

nunha leira. Os poboadores son proteicos, pois

mesmo traballan na agricultura (labregos) coma na

pesca (pescos). Tan é así que os brañegos adoitan

facer traballos dos ribeiregos e os ribeiregos dos

brañegos. A calquera deles podes vélos de labra-

dor, gandeiro, pescador ou marisqueiro. Todos

eles, uns e outros, son moi boas persoas.

No que si se diferencian son no carácter: o

xorne do campesiño non é coma o do mariñeiro,

nin o temperamento do mariño é coma o do al-

deán. Neso son radicalmente distintos. O pesco é

completamente extravertido, desinteresado, confia-

do, desprendido, gastador, como din elas “unha

man aberta”; aberto para todo mundo tanto fala co

indíxena coma co bárbaro, ninguén para el é es-

tranxeiro.Todo tanto lle dá; chega do mar e xa non

se preocupa doutra cousa que non sexa ir para a

taberna a bota-la partida, ou para o peirao, ou a

lonxa onde poida falar, esbardallar sempre cun ton

de voz moi alto, como teñen que falar no mar por

mor do vento e do bruído das ondas. A economía

caseira corre a cargo da muller o mesmo que a

educación dos fillos.

O labrego non, o labrego é retraído, des-

confiado, retranqueiro, aforrador, mesquiño case

avarento, o que se di “do puño cerrado”; a taberna

só lles leva os cartos os día da feira, ese día si que

gastan, e algún que outro domingo ou festivo. Re-

ceoso cos descoñecidos a penas lle da leria. Os

únicos que lle levan os cartos e os aforriños todos,

que os arruínan, son os avogados. Esa é a súa

debilidade, o seu punto fraco. Gozan cos preitos,

que o mesmo llo poñen ó veciño, coma o parente

ou os irmáns pola cousa máis insignificante: o rego

do regueiro, os lindes, os marcos, as partillas, a

herdanza ou o cancelo. Para eles todo lle sirve con

tal de pór un preito.

Eu, por razóns profesionais, e para que vos

decatedes da idiosincrasia de uns e de outros,

vouvos contar dous casos:

O mariñeiro chega ó banco, xa entra ríndo-

se e saudando cunha confianza coma se xa che

coñecera de toda vida. Sen que lle preguntes xa el

che di: “Veño buscar cartos” -. Pregúntaslle cantos,

di o que quer levar, e xa antes de que llos deas di:

“Onde hai que firmar” (o asinar goréntalle moito) e

faino sen ler, aínda que sexa en branco. Dáslle o

diñeiro e dislle repáseo. Nin che fai caso, iso para

el é coma se lle retiraras a confianza. Méteos no

bulso sen contar, e con moito aquel diche: “O ban-

co nunca se equivoca”.

O labrego non. Entra xa mirando para un lado e

para outro, saúda moi educadamente, iso si, e xa

comeza co rol das preguntas e repreguntas: “¿E a

como están os intereses” “¿E se poño tal cantida-

de na conta, cánto me dan?” “Pois mire que nou-

tros bancos pagan máis réditos”, “¿E se cambio de

conta no me aumentan a renda?” E se por acó e

se por aló, cando te das de conta xa vai media ma-

ñá fóra e non fixeches nada. Ó final, despois de

horas e horas de preguntas e respostas, remata

dicindo: “Mire, vounos levar todos por mor de que

quero mercar unha finca, e aínda non me chegan

que terei que vender o becerro na feira do doce” E

aínda non termina aí; aínda che fai unha restra de

consultas xurídicas que acabas por dicirlle que non

entendes de compra ventas e que vaia ó avogado.

Leva os cartiños todos, doullo o papel para asinar

mentres lle vou contar os cartos, léeo de arriba

abaixo e de babor a estribor. e chámame para di-

cirme: “Mire faga o favor que eu xa non vexo moi

ben, ¿que é o que di aquí enriba de onde vostede

me mandou asinar” “Aí di: recibín”–“Pois mire, bo-

rre o recibín, e póñalle RECIBIREI”

LABREGOS E PESCOS

p/ Marcelino García Lariño.

Page 4: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

4

p/ Elixio Vieites

Tipo de ben: Paisaxe histórica/cultural, Paisaxe

natural,

Concello: Muros

Parroquia: Abelleira (Santo Estevo)

Lugar: Pedregal de Esteiro

Outra denominación do ben:

Cronoloxía: Descoñecida,

Descrición: A Laxa Borrateira atópase no pedre-

gal de Esteiro e está orientada ao poñente, domi-

nando a desembocadura do río Rateira en Borna-

lle, na Abelleira. Trátase dunha gran laxe plana

que forma pías e conforma figuras froito da acusa-

da erosión. Pódense observar ao seu carón restos

de muros que xunto con outra laxe, parece que

conforman un lugar de forma rectangular. A pou-

cos metros estaría a denominada Casa ou Porta

dos Xudíos, outro grupo de pedras que teñen un

pequeno paso por debaixo delas a modo de pe-

quena cova e orientada tamén a poñente.

A pedra ten moitas lendas entre as xentes dos lu-

gares da Pendente e Trasdacosta da parroquia de

Santa Mariña de Esteiro e son varias as versións

que describen a caída do cabalo de Santo Estevo

e o salto que deu ata o lugar onde hoxe se atopa a

igrexa parroquial da Abelleira, baixo a súa advoca-

ción. Outras afirman que o cabalo esvarou e como

consecuencia do accidente partes do corpo do

santo e a súa capa quedaron esparexidos polo

penedo. A xente chegou a identificar o lugar onde

están os xeonllos, os pés e as nádegas do santo

mártir, e ata o báculo que levaba con el. Outra ca-

racterística da pedra é que sobre ela nacen liques

que dan á pedra un ton avermellado que se identi-

fica no folclore coa sangue das feridas que se fixo

o santo Estevo.

Outra variante describe a caída como consecuen-

cia de ser atacado o seu cabalo dende a “Casa

dos Xudíos”, pedra anteriormente citada. Mª Auro-

ra Lestón e Milagros Torrado no seu traballo no

Anuario Brigantino sobre a “Pedra da Pía”, próxima

a esta, suxiren que estaría relacionada coa Laxa

Borrateira, unha estaría orientada ao nacente e

outra o poñente e que podía considerarse a exis-

tencia dalgún tipo de culto solar nestes lugares. O

San Estevo de Abelleira celébrase un 26 de de-

cembro, data moi próxima ao solsticio de inverno.

Ámbalas dúas pedras atópanse ao carón dun ca-

miño, que foi de uso habitual para chegar a este

monte, e estarían case equidistantes á Pedra do

Cadro, outra gran mole de granito de referencias

míticas na zona e de onde hai unha vista impresio-

nante sobre a ría de Muros-Noia ao dominar esta o

cume deste pedregal.

Outra referencia que apuntan as autoras do traba-

llo e que se evidencia unha cristianización dun rito

que se levaba a cabo na Laxa Borrateira e consis-

tiría en varear e golpear a pedra para obter un be-

neficio, supoñen que sería un cambio na meteoro-

loxía, como acontecía por exemplo no monte de

Santa Mariña do Barro, parroquia do concello da

Baña onde se ían “viralos ventos” e “repartir as

choivas” ou en Fisterra, cerca da capela de San

Guillerme, a onde se acudía en procesión a unha

A Laxa Borrateira

Page 5: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

5

ara que está na contorna da capela.

Froito da cristianización pode ser unha copla que

se recolleu en Trasdacosta e que di:

“..non lle deades máis paus

a esa Laxa Borrateira,

que é o santiño Estevo da Abilleira”.

Máis ao oeste e ao lado da canle do Rateira, nun-

ha profunda valgada, estaría outra pedra con cru-

ces talladas “A Pedra das Cruces”, entre as tres

pedras formarían unha aliñación noroeste-sueste,

nunha distancia de apenas 3 km.

Na segunda foto está o que creo que é a Casa ou

Porta dos Xudíos, polas descricións atopadas so-

bre a morfoloxía da pedra.

Nota: Na primeira páxina do traballo sobre a Pedra

da Pía, afírmase que segundo os mapas do Minis-

terio de Agricultura Alimentación e Medio Ambiente

a distancias entre a Pedra da Pía e a Pedra do

Cadro, en liña recta, é de 2.284 metros. A distan-

cia real en liña recta e só de 635 metros, pódoo

afirmar despois de efectuar diferentes medidas no

visor do mapa Sixpac e mapas a escala da zona.

Propiedade: Descoñecida

Uso actual: Outros

Código no Catálogo da Xunta:

Categoría do Ben: Non está inventariado

Referencias bibliográficas: Lestón Mayo, Mª Au-

rora. Torrado Cespón , Milagros . El altar rupestre

de «A Pedra da Pía» (Esteiro, Muros, Galicia).

Anuario Brigantino. Nº 34. Ano 2011

Web: http://anuariobrigantino.betanzos.net/

AB2011PDF/2011%20041_056%20pedra%20da%

20pia_LESTON_TORRADO.pdf

Afeccións:

Ten camiño de acceso?: Si

Está cuberto de maleza: Non

Está afectado por algunha obra: Non

Estado de conservación: Bo

Onde está localizado:

Latitude: 42.80731083

Lonxitude: -9.0008148551

Empregamos o sistema de coordenadas WGS84

Page 6: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

6

Crepidula fornicata

p/ Amado Barrera

Asi se llama este molusco, no seais malpensados.

Ahí donde lo véis es un invasor. Crepidula fornicata

es una especie originaria de Norteamérica que

hasta hace apenas 20 años no se encontraba en

las costas gallegas. La primera cita para España

fue la de Rolán (Moluscos de la Ría de Vigo I. Gas-

terópodos) en 1983. Mencionaba que había encon-

trado algunos ejemplares en la ensenada de Aldán

y en la Ensenada de San Simón, en la zona de Ar-

cade, localidad muy conocida por la calidad de sus

ostras. Hacia finales de la década de los 80, se en-

cuentra ésta especie en la Ría de Arousa mezclada

con otras especies procedentes de Italia.

A partir de 1998 y hasta 2006, se localiza ya en las

4 Rías Baixas (Muros: Portosín; Arousa: O Grove,

O Bao y Cambados; Pontevedra: Bueu y Aldán;

Vigo: Cangas, Meira y Domaio

A día de hoy es fácil encontrar conchas e

incluso ejemplares vivos en la bajamar de esta no-

sa ría muradán.

El problema serio de ésta especie es que

compite con bivalvos filtradores por el alimento y

por el espacio. Cuando alcanza densidades muy

altas, sus deposiciones orgánicas son tan abun-

dantes, que cubren los fondos impidiendo que so-

brevivan las especies de invertebrados autóctonos

que viven en ellas.

Las cantidades de ésta especie encontra-

das en la Ría de Vigo son realmente preocupantes

Page 7: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

7

y el resto de las Rías Baixas ya están "tocadas".

Stephen Jay Gould ("La sonrisa del dra-

gón") la tenía por su concha favorita y la bautizó

fornix,que en latin significa arco y luego se encontró

con que ya Linneo lo había bautizado "fornicata".

Fornix llamaban los romanos a los arcos que forma-

ban, por ejemplo, las bóvedas de ladrillo en los sub-

terráneos de los edificos más grandes. Pues bien,

también Linneo se había atenido al mismo carácter,

y no a otro, para su “fornicata”. Aunque también

podrían ambos haberlo bautizado del mismo modo

aún atendiendo a un carácter tan aparentemente

distinto como su hábito sexual, pero, claro, Linneo

nada sabía de este hábito, porque sólo dispuso de

la concha. Agarraos que hay curvas, digo bóvedas,

o sea fornix: Resulta que bajo aquéllas subterrá-

neas bóvedas romanas se cobijaban míseros roma-

nos sin más techo donde hacerlo, y también eran

los fornix miserables “lupanares” donde muchas

prostitutas ofrecían sus servicios (sorry , es ésta

expresión vulgar donde las haya). Y dado que

“fornicar” era precisamente frecuentar las fornix,

evidentemente mucho “fornicaban” quienes mucho

buscaban aquéllos servicios. El siguiente paso de

la creativa lingüística popular fue conservar el verbo

con el significado de realizar el amatorio acto aun-

que ya no se fuese a las “fornix” para hacerlo. Pues

bien, aquí viene lo curioso del caso: Este simpático

molusco tiene la pornográfica costumbre de apilar-

se unos encima de otros, hasta una docena de

ellos, con las hembras en las posiciones inferiores y

los machos encima unos de otros (por cierto, cuan-

do maduran sexualmente todos lo hacen como ma-

chos y luego se transformas en hembras, alaaaa!),

de manera que para fornicar (sí, sí) los machos ex-

tienden y alargan sus penes hacia abajo, y alargan

y alargan... hasta encontrar una hembra “libre” al-

gunos niveles más abajo. (los de los puestos inter-

medios están en proceso de cambio sexual, no me

preguntéis si toman o dan, si las dos cosas o si nin-

guna, se admiten conjeturas).

Ah, se me olvidaba que en América tam-

bien se lee TMT: allá la llaman slipper limpet (lapa

zapatilla). Un nombre de andar por casa.

Page 8: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

8

p/ Amado Barrera

O primeiro día de escola quédase moito tempo gra-

bado noalma do neno.Tanto que cando 5 anos des-

pois así de ben o lembraban aqueles meus sempre

tan amados alumnos, Quique, Ana, Lucía, Ana, Lu-

cía, Irene, Ariadna, Adrián, Albino, outro Carlos V.,,

Irene, Yoya, Almudena, Carlos P. Coma vedes, os

relatos van sen os nomes, pero seguro que eles sa-

brán ubicarse, porque de seguro que aínda se lem-

bran daquel o seu inesquecible PRIMEIRO DIA DE

ESCOLA:

O meu primeiro día de escola levóume miña nai.

Cando cheguéi, empecéi chorar, porque non quería

ir. Pero miña nai convencéume. A profesora era moi

boa, porque o primeiro día regalounos caramelos. O

segundo día peguéille a un rapaz porque non me

deixóu un coche para xogar no recreo. O terceiro

día xa levéi os libros á escola para pintar e ler. Can-

do chegóu a hora do recreo xogamos todos ó futbol,

menos as rapazas, que estaban canda a profesora.

E o cuarto día sacamos unha foto cá profesora e

cando as revelóu dóuno-las a nós para que as leva-

semos para casa.(Maio)

Lémbrome que estaba moi contenta, porque tiña

as miñas amigas e lémbrome que o meu profesor,

Antonio, que era de Lugo, chamábame “princesita”.

Nos recreos escapábame cás miñas amigas. Non

eramos moitos rapaces.

Xogabamos cá plasti e limpiabamos a boca con flúor

e tiñamos unha casiña con cousas pra cociñar. Xo-

gabamos e ó mesmo tempo aprendiamos os núme-

ros e as letras. E sacamos fotos en grupos para le-

var ás nosas casas(Tal)

O primeiro día que fun á escola estiven xogando

con todos. Faciamos “puzles”, tamén xogabamos a

un xogo no que os nenos eramos coches e a mestra

un semáforo. Eu axudáballes ós nenos a ata-los cor-

dóns dos zapatos, porque non sabía ningún e a

mestra non daba acabado. A mestra sempre tiña

colgadas nas paredes cartéis. Eu déille a unha rapa-

za cá porta dos servicios na cara e comenzóu a san-

grar polo nariz. Nos recreos andabamos correndo

pola horta do cura, cando non había ovellas nen car-

neiros, porque unha vez corréu detrás nosa un car-

neiro, pero saímos da horta e non nos colléu.(Tal)

A primeira profesora que tiven chamábase Maite,

non era moi guapa pero era estupenda. Con ela

aprendemos a atá-los zapatos e cosiamos, pero as

agullas non tiñan punta; cosiamos con fío de lá nun

recadro de madeira con buracos. Tamén faciamos

fichas, pintabamos, cantabamos, xogabamos cós

ábacos, con “puzles”, leiamos contos e ata escoita-

bamos música, e tocabamos as cunchas tódolos

días media hora antes de marchar. A maior parte do

tempo pasabamola dentro, pero de vez en cando

saliamos fóra, polo menos hora e media. Algunhas

veces tocabamos as castañuelas ou as panderetas.

Maite foi das mellores profesoras que tiven.

(Abelleira)

O meu primeiro día de escola levóume miña nai

pola man. Eu iba moi contenta porque tiña a mochila

nova. Ó chegar á escola, o meu profesor, José Luis,

que era de Lalín, colléume pola man e sentóume na

alfombra, na que había xoguetes, cós meus com-

npañeiros, máis grandes ca min -eramos Irene a

máis eu sóas da mesma idade-, mentres falaba con

miña nai. Pero logo marchou ela e eu non me ente-

O meu primeiro día de

escola.

Page 9: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

9

rara de que se fora, pero cando vin que miña nai

marchara empecéi a chorar e o meu profesor puso

música e doume xoguetes para que non chorase,

pero foi o mesmo e seguín chorando. Jose Luis, xa

farto de oirme, mandou a unha rapaza máis grande

ca min a levarme a casa. Ó chegar a casa miña nai

pegóume e volveume levar á escola e despois que-

déi xogando con Irene ata a hora de sair.(Torea)

Lémbrome do día que cheguéi por primeira vez

á escola: miña nai levóume e José Luis, o mestre,

apuntóu o meu nome e preguntóume cómo me cha-

maba, cando nacera, etc... Logo miña nai marchóu

e José Luis sentarame nunha silla. Despois, cando

marchou miña nai, eu choraba moito e José Luis

puña música para que non chorase. Despois José

Luis colléunos a Lucía e máis a min e deixounos

xogar durante todo o tempo. O segundo día xa tiña

máis gana de ir á escola. Logo xa ía a escola moi

contenta. (Torea)

O meu primeiro día de escola levóume miña nai,

eu non tiña ganas de ir e choraba e choraba, e

doíame a barriga, quería ir para casa e agochaba a

cabeza e, de tanto que eu choraba, facía chorar a

A. Eu nunca quixen ir á escola, pero agora vou e xa

non choro coma antes, e pasoo moito mellor. A mi-

ña primeira profesora chamabase Ester, era boa,

pero, como a min non me gustaba a escola, pois

tanto me tiña se era boa ou mala.(Freixeiros)

O meu primeiro día da escola fun con A e eu esta-

ba contenta pero A non, ela viña chorando e entón

eu tamén me pusen a chorar e se a A lle doía a ba-

rriga, a min tamén. A min a profesora berrábame

porque facía todo mal. O meu primeiro día da esco-

la coñecín moitos nenos e xoguéi con eles, pero

con quen máis xogaba era con Almudena, aínda

que non xogabamos: chorabamos e queríamos ir

pra casa. (Freixeiros)

O meu primeiro día de escola vin no coche cós

meus pais. Miña nai levóume pola man ó patio cu-

berto e, tan pronto cheguéi, vin moitos nenos. Quino

empezóu chamar nome por nome e de titora foi Es-

ter: mandóunos agarrar a todos pola man e cada un

tiña que dicir o seu nome na clase. Todos a xogar.

Había un cabaliño de madeira e todos empezamos

a andar nel e Ester dicía que fosemos en fila india.

(Freixeiros)

O primeiro día de escola dibuxéime e senteime ó

lado dunha rapaza que agora é a miña moza. Antes

tiña moito medo pero ó cabo do tempo funme afa-

cendo. Lembro que do medo que tiña temblabame a

man e non era capaz de debuxar e máis a profesora

dabame algo de medo, sobre todo Ramón, que tiña

unha voz moi grave, pero era bó. Eu máis os da

miña clase fomos os que estreamos a escola pe-

quena. Hoxe en día teño un problema cun rapaz.

(Freixeiros)

O primeiro día de escola fun con miña nai e tocóu-

me estar cós amigos que non coñecía. Primeiro em-

pecéi xogar con plastilina e logo facer debuxos e a

semana despois fomos para unha escola de cor

amarela, e había moitos xoguetes pero o que máis

me gustóu foi un xogo que tiña pezas para montar.

(Freixeiros)

O meu primeiro día de escola levóume miña nai

pero eu non quería estar con ela porque estaba con

Nacho, que nos coñecemos dende pequenos. Em-

pecíe a chorar moito, porque quería estar cá nai de

Nacho e miña profe pensaba que era a miña nai

porque se ela marchaba eu empezaba a chorar, se

quedaba comigo, empezaba a sorrir. A nosa profe-

sora era moi mala, porque faciamos mal e gritaba-

nos, era parecida a un mono, que sempre gritaba.

(Freixeiros)

Page 10: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

10

A fala de Muros nos anos vinte O escritor muradano José María García Rodríguez

publicou no ano 1985 o libro titulado “A VILA NOS

ANOS VINTE”. Neste interesante traballo o mu-

radán, nado no ano 1912, fai historia da súa infan-

cia lembrando os aconteceres da Vila e de moitos

personaxes muradáns, neses anos que xa nos

quedan a todos un pouco lonxe. O libro, que foi

publicado en Puerto Rico, contén un vocabulario da

fala dos muradáns neses tempos. Moitas palabras

xa non están en uso no noso falar de hoxe, pero

non deixa ser útil o recordalas. Velaiqui parte do

vocabulario dos nosos devanceiros nos anos vinte

do século anterior.

VOCABULARIO GALEGO - CASTELAN

A

ABELENCIOSO. Persona mañosa y hábil para en-

gañar; astuto o pícaro.

ACEZAR. Jadear; respirar apresuradamente.

ADOITAR. Tener la costumbre de... Adoito, acos-

tumbrado.

AIREXA. Un airecillo o brisa suave, No debe con-

fundirse con eirexa, iglesia o templo.

ALANGREAR. Languidecer, decaer.

ALDRAXAR. Ultrajar o injuriar.

ALEIXO. Impedido, inválido; tullido, lisiado. Aleixa,

su femenino.

ALFAIATE. Lo mismo que Xastre

AMENEIRO. El árbol conocido por aliso. De su ma-

dera se hacía el piso de los zuecos.

AMOCAR. Fastidiar, ocasionar molestias o daños.

ANACOS. Fragmentos o pedazos. Cachos, signifi-

ca lo mismo y también racimos de uvas.

ANCEIO. Deseo, ansia o anhelo. El verbo es an-

ceiar, pero tiene más uso arelar, con la misma sig-

nificación.

ANCELA. La esclava. Escravitude, la esclavitud.

ANDURIÑA. La golondrina. Es también epíteto cari-

ñoso, para una hija o para una novia.

APAÑAR. Recoger. Recolectar, pero el que recibe

unos golpes apáñaos y apañarse es ajustarse, aco-

modarse o entenderse.

ARREBOLAR. Rebola es un palo o rasero. Arrebo-

lar es arrojar el rasero u otra cosa, específicamente

de madera.

ARRENEGOTE. Eufemismo con que se alude al

diablo para no mentarlo.

ATEIGAR. Colmar, atestar, llenar hasta los bordes.

ATOPAR. Hallar, encontrar, descubrir o averiguar.

AXEXAR. Vigilar, espiar, ojear; estar al acecho.

AZA. El ala. La del sombrero se llama aba.

AZOURAR. Inquietar.

Page 11: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

11

B

BACOCO. El cochinillo. Cocho y cocha, el cerdo y la

cerda. Barrón, el cerdo macho sin castrar.

BAGOAS. Lo mismo que bagullas, las lágrimas.

BALBOR. Ruido sordo y confuso; zumbido. Balbor-

do puede ser también gritería.

BALDREU. Lo mismo que baldroeiro, persona des-

cuidada y sucia. Baldrocaso

BALOCAS. Las patatas. Cachelos, cocidas con la

piel.

BARBOLLEAR: Mascullar las palabras; decirlas de

modo confuso.

BARUDO. Varonil, robusto.

BATEAR. Bautizar.— También se usa boutizar.

BEIRIL. El alero de una casa.

BERCE: La cuna. El lugar de origen o procedencia.

La patria chica.

BERLOQUES. El dije. (Prenda o joya).

BORRALLEIRA. Es la niebla. También se llama bo-

rralla, brétema y mera.

BRINCA. Como objeto es el anzuelo, que también

llamamos amocelo.

BUBELA. La abubilla.

C

CABÁS. También cabaz Cesto de mimbres que no

tiene aro; grande y redondo.

CACHARULO. Muchacho regordete y colorado.

CACHAVA. Un palo rústico que se emplea como

bastón.

CACHOLA. La cabeza.

CADALEITO. El féretro, el ataúd.

CADERA. Silla o sillón. De ahí cadeirádego, cate-

drático.

CADELO. El perro. Cadela, la perra. También las

monedas de cobre de diez y cinco céntimos, respec-

tivamente, hoy ya desaparecidas.

CARALLO. Comodín idiomático que tiene un matiz

de mal gusto.

CARA LAVADA. se aplica a la persona frescacho-

na; caradura.

CARRAPUCHEIRA. Término afectivo. Carrapucha,

la persona por quien sentimos amor o afecto.

CARRETO. Embarcación de transporte en nuestras

rías.

CARRIZO. Pajarito muy pequeño que también lla-

mamos pitorrei y un castellano, reyezuelo.

CATIVO. Como sustantivo, enfermo o cautivo. Os

cativos son los niños.

CECENA. El lirio real o azucena, símbolo de la blan-

cura y de la pureza,

regina florum.

CEREIXO. El cerezo.

También se llama cer-

deira. Cereixas, sus

frutas.

CIRCO. Redondel,

círculo.

COBADO, El codo.

COELLO. El conejo.

COIRO. El cuero o pe-

llejo. Coira, la mujer

depravada.

COR. En poesía, el corazón.

CORREDORA. Calleja estrecha. Caminejo rural o

embotellado entre dos paredes.

COSO: La cintura. Más propiamente la cintura de la

mujer. También se le llama can.

COUSO:. Es una palabra genérica que designa ob-

jetos indeterminados.

CRECHO. Rizo, rizado, el pelo o la melena.

CURMAN:. El primo hermano.

CURTIÑA:. Prado o herbal.

CURUTO:. Cisma, cúspide y también la coronilla de

nuestras cabezas.

CURRION. El gorrión.

CURRUNCHO. Rincón o escondrijo: recodo.

CH

CHASCO:. Le damos ese nombre a un pajarillo lla-

mado collalba en castellano.

CHOCAR. Significa empollar los huevos o ponerse

clueca la gallina. Ovos chocos son los hueros o es-

tériles.

Page 12: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

12

CHOPO:. Es un molusco cefalópodo de la familia

del calamar.

CHUCHAR. Chupar.

D

DENGUE. Especie de capilla 0 esclavina, cuyas

puntas se cruzan sobre el pecho y se amarran a la

espalda.

DEVAGAR. Lentamente, poco a poco. Equivale a

paseniño.

DEVANCEIRA. Es la persona que va delante. De-

vanceiros son nuestros mayores o antepasados.

DETURPAR. Desnaturalizar, corromper.

E

EMBORA. En buena hora. Irse embora, de prisa,

cuanto antes.

ENCALUGADO. Encopetado, estirado. Caluga es

la nuca del hombre y el pescuezo del cerdo.

ENGADIR. Añadir.

ENGOLEMIA. El deseo muy ardiente.

ENXERGAR. Mirar, distinguir, divisar a lo lejos.

ERGAS. Salvo que, a menos que; fuera de.

ERGUER. Erigir, levantar, erguir.

ESMENDRELLAR. Hacer pedazos, destrozar, es-

tropear.

ESMOLA. La limosna. Probe de esmola, el limosne-

ro.

ESQUECER. Olvidar. Tiene la variante de esquen-

cer, no recomendable porque quencer es calentar.

ESTRADA. La carretera. camino ancho.

F

FACHENDOSO. Vanidoso, jactancioso, presumido.

FANECA. Pescado de mesa, de pequeño tamaño y

carne muy blanca.

FEMENZA. Vehemencia. Sostener algo con pasión.

FERREÑAS. Las sonajas.

FERROLLO. El agujero -de una cerradura y el ce-

rrojo.

FIBELA. La hebilla. Lazada con que se amarran los

lazos o los cordones de los zapatos.

FIESTRA. La ventana que también se llama en ga-

llego xanela.

FRAGA: Bosque bajo o matorral.

FREIRA. Lo mismo que monxa, monja, religiosa.

FREIXANS. Las habichuelas blancas.

FUSCO-LUSCO. El crepúsculo, la tarde o el día

entre sombras y luz.

FUCHICAR: Hurgar, escarbar.

G

GAIOLA. La jaula. También la cárcel. En este senti-

do recibe otro nombre: cadea.

GALDRUPEIRO: Goloso, principalmente de cosas

dulces.

GALLOS. Las ramas bajas de los árboles.

GALLOUFEIRO. Persona alegre y divertida.

GROLO. Un sorbo, un trago.

GUINDAR. Tirar, lanzar. Colgar e izar.

I

ISCAR. Ahuyentar, espantar. ilsca!, interjección pa-

ra ordenarlo.

ISPIR. Desnudar. Ispido, desnudo, falto de ropa.

L

LABERCA. Avecilla parecida a la alondra y de ar-

monioso canto. Persona avispada y lista.

LACAZAN. Haragán y entrometido.

LAMA. El cieno, barro o fango que se forma en

charcos callejeros.

LAMPANTINO Pillo o sinvergüenza.

LEISES: Plural irregular que se usa en Muros para

lei y reises para reí. Cabalgada de Reises: se llama

allí la que cada año se celebra.

LENEME. Lo mismo que lene, suave, blando, leve.

Page 13: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

13

LIBRE DE MAL. Es frase hecha. Bien pude decir

ceibe de mao.

LIÑA. Línea, renglón, rasgo. Hebra de hilo. Cordel.

LISCAR. Irse de un lugar, marcharse. iLisca! es la

orden de hacerlo.

LURA. El calamar, (de pequeño tamaño).

M

MAGOAR. Lastimar, hacer daño. Mágoa: la lasti-

madura, específica-mente la moral o del alma.

MAL CANSADO. La tisis o tuberculosis.

MALPOCADO. Infeliz, persona compadecida.

MALLAR. Majar, golpear, tundir, trillar.

MANCIÑEIRO. Hombre que cura con oraciones o

con la imposición de manos.

MANTIDA. Es nombre despectivo que le daban en

Muros a las mujeres de la Montaña, que venían a

los baños de mar en el verano.

MEIRANDE. Lo más importante y principal.

MELRO. El mirlo.

MONTERA. El sombrero del viejo traje típico de

Galicia.

MOSTEIRO. Convento o monasterio

MOZO. El novio: o meu mozo. Mociño se dice en

Muros musiño y es la designación habitual que se

da a los niños.

MURADANA. Aparte de ser la mujer nacida en Mu-

ros, es una prenda del vestido femenino. Se trata

de un mantelo o delantal con abalorios.

MUXO. El múgil.

NESGO. Oblícuamente, al sesgo.

NOVELO. Una invención o enredo mentiroso.

O

OSO. El hueso. El plantígrado tiene su propia voz

en gallego: URSO.

OUBEAR. El aullar de perros y lobos. Ladros y lati-

dos, los ladridos de los perros. Latir es ladrar y bou-

bear también.

OUTONO. Como estación del año es el otoño. Co-

mo mes, el de Octubre.

P

PADROEIRO. Patrono o protector.

PAPAS. Las gachas. Papas de arroz, el arroz con

leche. Papar no es hacer papas, sino engullir lo que

sea.

PARVA. Colación mañanera, antes del desayuno,

como una copa de caña (aguardiente) y un bocado

de pan o chorizo.

PARRULO. Ave palmípeda, el pato,

PASPALLAS. La codorniz común.

PEDINCHON. Pedigüeño.

PEGA. Nombre que por lo general se aplica a la

urraca. Pega rabuda es la misma urraca y pega

marza, el arrendajo.

R

RABELO. Corto. Can rabelo, con el rabo cortado.

Rabelar, cercenar.

RADEIRA. Detrás. A radeira, el que viene detrás.

RAIGAÑAS. Raíces.

RAPOSEIRA. Adjetivo aplicado a la persona astuta

y taimada.

REBIQUE. La comisura de los labios.

REBULDEIRO. Retozón, alegre.

REFUNGAR. Refunfuñar, —Refungada, reprimen-

da.

REGUEIFA. Fiesta con motivo de bodas.

RELOUCAR. Divertirse, sentirse poseído de gran

alegría, retozar.

REISEÑOR. El ruiseñor.

REMEXER. Mezclar, revolver, agitar, remejer.

REN. Nada. Se usa de modo principal en fórmulas

negativas. Nin ren, nada en absoluto.

RENDA. Encaje o puntilla que adorna los vestidos.

Canon que se paga por alquiler u otra causa.

REPINICAR. Referido a las campanas su repique.

RETRUCAR. Contradecir. Responder disintiendo.

ROCHA. La roca. También se le dice en gallego

penedo y laxe.

REXEITAR. Rechazar, rehusar, en algunos casos

despreciar.

ROBALIZA. Un pez llamado en castellano robalo.

ROSMAR. Refunfuñar, gruñir.

RUBRO. El color rosado subido, como el rubor.

S

Page 14: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

14

SABIA. Curandera o adivina. Mujer que predice el

porvernir.

SALOUCO. Suspiro, gemido o sollozo.

SEDIAR. Sentarse, tomar asiento.

SERAN. El crepúsculo vespertino.

SERPIDA. Esperado. El verbo es serpir presentir y

esperar lo presentido.

SINOS. Las campanas de una iglesia o templo. Vul-

garmente campás.

SOTO, El sótano de casas Y edificios.

SOUTO. Lo que se llama en castellano. arboleda.

SUBELA. La lezna del zapatero. A los de Noya les

llaman por mal nombre "Zapateros."

T

TAFEDENDO. Se usa con el verbo Ir o Salir. Vái

tafedendo, saiú tafedendo, de prisa y de mala ma-

nera.

TARABELO. Pestillo. El genuino es de madera.

TATEXAR. Tartamudear.

TEA. La tela o tejido. También se dice tecido. Tece-

lón, el tejedor de oficio.

TEBRA. Tiniebla, oscuridad.

TEIMA. Insistencia. Teimoso, el porfión. Teimar,

porfíar, terquear, insistir.

TEIRA QUE TEIRA. voz onomatopéyica que no

tiene significado.

TEPEDO. Tibio, templado. Equivale a morno.

TIO ENTREGUE. Lo mismo que tío carnal.

TOLA. Loca. tolura, locura.

TORTO. Tiene doble acepción: la de tuerto y la de

torcido.

TRANCHO. Un pescado comestible parecido a la

sardina y más pequeño que ella.

TROULAR. Parrandear, juerguear, ir de ronda.

U

¿U? ¿Ulos? U es adverbio de lugar y significa don-

de. ¿Ulos? ¿Dónde están?

UTVAR. Es lo mismo que oubear, aullar.

URSO. Oso, animal omnívoro y plantígrado.

V

VAN. El talle o cintura.

VERBAS. Las palabras.

VERDEROL. Verderón.

VICHELOCREGO. La oropéndola.

VOLVORETA. La mariposa diurna, de alas ergui-

das. A las nocturnas o de alas pegadas al cuerpo

se les llama avelaíñas.

x

XANGAL. Dócil, amable, pacífico.

XANGAR es congeniar.

XESTEIRA. Ir a cesteira, es ir a hacer el amor, ya

no necesariamente en un retamal.

XILGARO. El jilguero.

XIÑA. Un airecito ligero y fresco. Lo mismo que ai-

rera que tratándose de Muros, habría de ser un

ventiño mareiro.

XOELLOS. Las rodillas. También xionllos.

XOUBAS. Las sardinas jóvenes.

XULIA. Un Pez alargado Y de varios colores, en

castellano, doncella.

XURXO. Nombre propio, Jorge.

XUVENCA. La novilla.

z

ZAZO. Zazoso o ceceoso.

ZOAR. Ruido que producen al volar algunos insec-

tos como los mosquitos y los abejorros. Zumbar.

ZOMBARIA: Burla, mofa. Lo mismo que zomba;

zombar significa reirse de alguien, burlar o escarne-

cer.

ZONCHOS. Las castañas cocidas con la piel exte-

rior.

Page 15: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

15

RECORTES: Copia de un documento do ano 1852, polo que se nomea ao veciño

de Muros D. MANUEL RODRIGUEZ, TERCER PILOTO PARTICULAR DE LOS MARES DE EUROPA.

Un detalle do documento son os títulos que ostenta o emisor do citado, Don Francisco Javier de Ulloa y

Remirez de Laredo, que son abundantes e do máis variado.

Page 16: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

16

p/ Manuel M. Caamaño

Víctor Manuel Formoso Siaba, un veciño de Muros

(da Virxe do Camiño) que a finais da década dos

anos vinte do pasado século marchou do pobo,

como tantos e tantos outros en busca de aventu-

ra con apenas vinte anos. Relata no seu libro auto-

biográfico que escribiu xa nos derradeiros anos da

súa vida "AVENTURAS Y DESVENTURAS DE UN

DESERTOR GALLEGO" os seus recordos da Vila.

Conta Víctor como embarcado no Mistral, un baca-

llaeiro no que se dirixía as afastadas augas de Te-

rranova, como o seu paso por augas próximas a

Fisterra rememoraba os seus anos de nenez e mo-

cidade na Vila, nun "ataque" de morriña que, se-

gundo as súas propias palabras, case o fan tirarse

o mar para tratar de gañar a nado as costas de Mu-

ros. Mariñeiro, desertor, prisioneiro e náufrago con

funerais en vida. Percorreu gran parte de Canadá,

Estados Unidos, México, as Bermudas, Terranova,

as Magdalenas e outras illas do golfo de San lou-

renzo. Diplomado en Relacións Publicas foi tamén

dono dunha goleta.

Gozade de parte dos recordos de Víctor que trans-

cribo literalmente do seu libro.

"... Y así entre plegarias y angustias aparecimos a

la altura del cabo Finisterre.

Cuando me lo comunicaron a duras penas pude

salir a cubierta sorteando los bandazos pero sólo vi

los destellos del faro a lo lejos. Ya había cambiado

el rumbo hacia el sur.. La "morriña", la melancolía y

mi imaginación se encargaron de recorrer el itinera-

rio de la costa hasta mi pueblo: Finisterre, Corcu-

bión, Cee, Ézaro, Pindo, Carnota, ¡Playa de San

Francisco!, ¡¡MUROS!!... Y veía a mi santa madre

con su fiel compañero, el rosario negro de gruesas

cuentas enredado en sus largos dedos, rezando

por mí (rosario que como relicario conservo aún

hoy y hace la misma función) y como se despren-

dían de sus ojos unas lágrimas transparentes,

gruesas como perlas. ¡No pude contener las mías!

Y veía, atrás de mis ojos empañados, mi familia

toda; recorría de arriba abajo mi casa, el huerto, el

pequeño pero hermoso jardín que con tanto esme-

ro cuidara mi pobre padre, a todos mis buenos ami-

gos y amigas,

Heriberto, Al-

fonso, Juanita,

Amalia... con

quienes había

pasado horas

felices pasean-

do por el Male-

cón, calle An-

cha, la de Arri-

ba o por los soportales, en días de lluvia. La larguí-

sima casa de la fonda del bueno del tío Jacobo,

cuyos días de sana tertulia se hicieron inolvidables.

Y volvía rápidamente a mi casa, para contemplar,

desde el balcón, la amplia bahía que se iniciaba al

pie de mi casa para terminar cerca del Sol. Me la

imaginaba otra Concha pero muy distinta. El mar

cubría totalmente la playa en su flujo para no dejar

un triste centímetro de arena al descubierto en el

que poder "tostarse" y en su reflujo quedaban kiló-

metros cuadrados a merced de los "marisqueiros",

ansiosos de arrebatarle hasta su exterminio canti-

dades fabulosas de berberechos, navajas, almejas,

mejillones, camarones, sollas y cangrejos.

A la derecha de mi balcón, aparecía como un espi-

gón en el mar, la fábrica de conservas de pescado

de Sel que obstaculizaba la visión del puerto de

pescadores y, a la izquierda, bordeando la ría, la

Virgen del Camino, Portugalete, Serres, "os mui-

ños", Abelleira, Tal y Punta de Esteiro, desde don-

de se deja ver Muros en un viaje por carretera ha-

cia Noya y parece ser motivo de inspiración de la

arrogante y bella Rocío para la letra de la canción

"Adiós Muros". Incluso allá al fondo, se divisa tam-

“Aventuras y desventuras de un desertor gallego”

Page 17: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

17

bién el pintoresco Portosín...

Me estaba dando la impresión de que se proyecta-

ba, únicamente para mi, una maravillosa película

que me hacia revivir con todo detalle las romerías

de la Magdalena, del Espíritu Santo, de San Juan

de Serres, de San Antonio en el convento de Louro,

o la de la Virgen del Camino, donde íbamos a can-

tar las misas de Gloria para, después de una sucu-

lenta comida campestre donde no podía faltar la

típica empanada ni los ricos roscos y el "riveiriño",

bailar incansablemente al son de la gaita o gaiteros

las "muiñeiras", las jotas, los pasodobles. Al oscu-

recer recorríamos a pie, alegres, contentos, cantan-

do felices, todo un largo camino, en muchos casos

de senderos casi intransitables... Y sin pausas, sin

"medias partes", verdaderamente embelesado,

atento a no perder detalle, continuaba la proyección

enseñándome las fiestas patronales de San Pedro,

la tan marinera de la Virgen del Carmen, cuya ma-

ravillosa imagen llevaban en procesión en una mo-

tora profusamente engalanada alrededor de la

bahía y a la que seguían todas las embarcaciones

de vela o motor. Pero las imágenes mas fieles, mas

emotivas, inmensamente emocionantes, edran las

de nuestra inigualable Semana Santa. ¡Nuestras

procesiones! La del Encuentro en la Plaza, a las

seis de la madrugada del Viernes Santo, es sin du-

da alguna el espectáculo de fervor religioso que

mas hondamente he vivido. La Plaza Mayor y todos

los balcones que la rodean estaban abarrotados

hasta el punto de no coger un alfiler de "pie" de

gente de toda condición social no solo del pueblo

sino también de todos los adyacentes en un silen-

cio impresionante, atentos al sermón a cargo de

alguna relevante figura eclesiástica quien a su vez

dirigía los movimientos de los "pasos". Estos iban

apareciendo en "escenas" procedentes de las dis-

tintas calles y sus portadores, verdaderos expertos,

cumplían con precisión ritual y dejaban caer por

primera vez, segunda y tercera vez a Jesús Naza-

reno cargado con la cruz camino del Calvario y

ayudado por el horrorizado y buen San Simón Cire-

neo. Con el característico paso de estas procesio-

nes, donde se logra la impresión de que caminan

las imágenes que amorosamente llevan en andas,

Jesús se va aproximando al centro de la plaza don-

de le sale al paso la Verónica: ésta desplegaba un

lienzo blanquísimo y limpiaba ardorosamente y fe-

meninamente su ensangrentado y sudoroso rostro

que milagrosamente quedaba fotografiado y, en su

asombro, lo mostraba al paso, mientras Jesús se-

guía su pesado y largo camino. Por otra calle salía

la imagen de la Virgen Madre, la Dolorosa, y se

producía el "Encuentro",¡el inenarrable encuentro!...

El gentío rompía sus silencio y la plaza se convertía

en un murmullo de llantos, lágrimas, gemidos

y promesas... en tanto que los pasos emprendían

su regreso en procesión multitudinaria hacia el tem-

plo parroquial donde, a las tres de la tarde, tenia

lugar la ceremonia del "desenclavo"...

Pero ya no pude continuar mi "visión", este maravi-

llosos sueño que tanto contribuyó a hacerme olvi-

dar el mareo, puesto que me sobresaltó el tremen-

do porrazo de una gigantesca ola que, como surgi-

da en loca huida desde lo más profundo del

océano, se vino a estrellar contra la proa del Mis-

tral..."

Page 18: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

18

Origen e historia

Es indudable que el fundador de este asentamien-

to monacal/conventual, fue una persona de buen

gusto, con una evidente dosis de místico y poe-

ta... Pero, ¿quién era y cuándo “puso la primera

piedra”? –Entre las conjeturas de los historiadores,

la más probable es la de que en su origen (s. XIII,

incluso antes) existiese una capilla

(¿benedictina?) adoptada por los frailes francisca-

nos(¿Frai Gonzalo Mariño?) como eremitorio/

oratorio, y posteriormente convertida en convento.

La primitiva titularidad de Santa María (¿Mariña?)

do Rial de Muros se cambió por la de San Francis-

co de Louro.

Las referencias históricas más antiguas,

hasta ahora conocidas, las hallamos en los Breves

del antipapa Benedicto XIII (1407) y del Papa Eu-

genio IV (1432). En el Archivo Municipal de Muros

y en algunas bibliotecas particulares, existen do-

cumentos con referencias a mandas de misas y

otros donativos a favor del Convento(años1418,

1423, etc.). En el entrepaño del cuerpo superior

del claustro, se puede leer la fecha de construc-

ción de ese paño, 1646; pero las cuatro columnas

del segundo cuerpo, de innegable corte románico,

nos retrotraen a una época muy anterior. Sobre el

dintel de de la última ventana del frente noroeste,

la inscripción del año 1808 señala el final de una

importante reforma y ampliación del edificio, gra-

cias a los donativos del benemérito muradano,

afincado en Cádiz, D. Ignacio Suárez. Durante la

invasión napoleónica no sufrió la indefectible ex-

poliación, “porque as tropas francesas non o vi-

ron”.

La noche triste de la desolación y casi ruina

total, llegó con las Leyes de la desamortización y

exclaustración (1835). El Estado se apropió de

todos los bienes, excepto de la iglesia (res sacra).

Convento y finca fueron comprados en pública

subasta, y pasaron por diversos dueños, hasta

que finalmente fueron adquiridos por los testamen-

tarios de la familia García Pan y devueltos a los

religiosos(1870 – 1875).

En el año 1875, acondicionadas las depen-

dencias elementales, regresan los franciscanos a

su Convento. El dinámico P. Coll y el laborioso

Unas notas sobre el convento de Louro

Page 19: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

19

aragonés fray Antonio Polo, contando con la gene-

rosa prestación personal de las vecinas parroquias,

consiguieron en sólo tres años restaurar la mayoría

de las dependencias. Los mismos infatigables frai-

les, siempre con la inestimable colaboración de los

pueblos cercanos, alzaron las 14 torres del Viacru-

cis en la ladera oriental del monte. Obtenido un

Breve del Papa Pío IX, procedieron a su inaugura-

ción el año 1878. Este Vía crucis (vulgo Calvario),

con motivo de la efemérides centenaria, fue nota-

blemente renovado y reinaugurado en 1980.

Durante algunos años (1890 – 1897) el Con-

vento fungió como Casa de Formación, acogiendo

primero los estudios de Humanidades (Colegio Se-

ráfico) y después, los de Filosofía. Tras este parén-

tesis, la vida conventual volvió a las tareas tradicio-

nales: oración, culto, servicio pastoral, cultivo de la

huerta, alguna ganadería... y casa de descanso es-

tival para los estudiantes franciscanos de Teología.

Presente y futuro

Por los años ochenta el soplo turístico se in-

tensificó en la Ría Muros-Noia, la más alta de las

Rías Bajas. El P. Leonardo Díaz, superior, con el

apoyo y colaboración del P. Humberto Jesús, tras

un laborioso acondicionamiento del edificio, abrió el

convento al turismo (1983) de verano con la califica-

ción de Hostal: 25 habitaciones, sencillas y dobles,

con todos los servicios de aseo, y la oferta de pen-

sión alimenticia completa. La proximidad de la pla-

ya, el ámbito recolecto, silencioso; la acogida y trato

familiar, una esmerada limpieza y sabrosa comi-

da..., constituyeron un eficaz reclamo que tuvo

pronto una numerosa demanda de plazas, sobre

todo para la temporada estival.

Page 20: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

20

En Xullo de 1904 o “Semanario de literatura e in-

tereses regionales”, Revista Gallega, publicou un

artículo co título “MEJORAS PARA EL PUERTO

DE MUROS”. Este artículo, firmado por “Xan do

Pobo”, recollía as queixas da poboación por mor

das obras da nova carretera e pola falta dunha dár-

sena para atracar as embarcacions. Velaiquí o ar-

tículo:

MEJORAS PARA EL PUERTO DE MUROS

Esta hermosa villa, tan floreciente y tan rica en

otros tiempos por sus excelentes industrias naviera,

pesquera del fomento de salazón, que ha sido cuna

de ilustres varones que al dignificarla con sus virtu-

des y con sus talentos dignificaron a la región ente-

ra; experimenta hace años las contingencias del

total abandono en que la tienen los gobiernos cen-

trales,

No parece sino que Muros está excluido de nuestra

carta geográfica dado el aislamiento en que se la

tiene, pues no cuenta con una simple vía de loco-

moción terrestre, más que unas cuantas

<<corredoiras>> por las que sus vecinos hacen esa

vida de relación con los demás pueblos de aquella

extensa comarca.

No parece sino que la linda villa de D. Diego de

Muros, no contribuye al sostenimiento de las car-

gas públicas cuando se la pretiere de tal forma que

trátase de cegarle la única vía -cuál es la marítima-

que constituye su único elemento de subsistencia,

reduciéndola a la impotencia para arrastrarla al de-

pauperamiento inmediato de su industria y de su

comercio.

Tiene Muros un puerto que en otras épocas y no

muy lejanas, ha sido emporio de un tráfico conside-

rable. A él acudían embarcaciones de todas clases

y en él alijaban su carga compuesta de ricos pro-

ductos manufacturados, singularmente de los colo-

NOVAS DE ONTE

Page 21: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

21

niales, para volver á llenar sus bodegas de los que

la villa alimentaba, cual era la salazón y la sabrosa

y sin rival sardina del humo, estableciéndose así un

cambio recíproco de relaciones mercantiles que le

hacían plaza abastecedora de muy relativa consi-

deración.

Aquella amplia y abrigada ría, principal arteria por

donde circulaban profusión de naves que traían y

llevaban al puerto muradano la salud de su comer-

cio y de su industria, vese hoy trocada en una tristí-

sima placidez.

A la inercia de los gobiernos centrales, a la inepti-

tud ó poca voluntad de los representantes de los

pueblos, atentos siempre a satisfacer determinadas

concupiscencias, en perjuicio de aquellas comarcas

que basaban su bienestar en el trabajo honrado,

débese, quizá, el decaimiento de nuestra riqueza:

Muros es uno de los pueblos que sufre las conse-

cuencias de ese olvido.

La carretera iniciada, que atraviesa la espaciosa

playa de Muros, debiera partir del punto qué en es-

ta villa, llaman de la Agesta extremo de la misma

hacia Noya y Corcubión; y de haber arrancado des-

de el malecón del muelle, iría ladeando el pueblo,

sirviendo de muro de contención a las casas de la

calle de Abajo ó del mar.

Mas ahora, llevándola como la llevan cortando la

playa, vino a causar incalculables perjuicios mate-

riales, porque con los vientos que continuamente

allí reinan, como el NO. y SO. el oleaje, al batir el

muro de contención y verificar su reflujo, arrastra

consigo las embarcaciones menores haciéndolas

encartar.

De ahí la necesidad de establecerse una dársena,

que procure evitar esos perjuicios que menciona-

mos, pues se trata de salvar el único resto a que

quedó reducida aquella esplendorosa industria que

mantenía la villa muradana, protegiendo el abrigo

de las pequeñas embarcaciones que hoy efectúan

el escaso tráfico de la pesca y de la salazón.

Por iniciativa de nuestro valiente colega <EI Pueblo

Muradano>, acaba de elevarse una solicitud al Mi-

nistro de Agricultura, que ha firmado todo aquel ve-

cindario, pidiendo esa justísima mejora.

¿Qué menos puede otorgársele a la industriosa

Villa dé Muros, que esa insignificante compensa-

ción en reciprocidad los innumerables elementos

de vida que se le han mermado?

Esperamos que el Ministro accederá a la pretensión

sin acudir al formulismo del expedienteo; porque

cuando el peligro se patentiza de una forma tan

marcada, es de necesidad su reparación inmediata.

XAN DO POBO.

Page 22: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

22

MEMORIA PORTO DE MUROS. En octubre deste ano o Ente Público Portos de Gali-

cia,fixo pública unha memoria xustificativa da

“DELIMITACIÓN DE LOS ESPACIOS Y USOS

PORTUARIOS DEL PUERTO DE MUROS (A CO-

RUÑA)”. Neste documento ofrecense datos de sin-

gular importancia que polo seu carácter público po-

ñemos a disposición dos lectores de TMT.

(O documento completo pódese consultar en: (http://

www.portosdegalicia.es/gl/planificacion-

portuaria.html)

2.1. SITUACIÓN

El puerto de Muros se encuentra situado en la pro-

vincia de A Coruña, al norte de la ría de Muros e

Noia,

Los vientos dominantes a lo largo del año son los de

procedencia nornordeste y nordeste, en cuanto a

intensidad y dirección del viento. A lo largo del año

existen pequeñas variaciones, sobre todo en prima-

vera y otoño, donde surgen vientos del suroeste.

2.3. ANÁLISIS DE LAS INFRAESTRUCTURAS

PORTUARIAS

La zona de servicio que delimita el espacio portuario

cuenta con una superficie total de 233.316m2, con

61.152m2 terrestres y 172.164m2 de lámina de

agua. Las instalaciones del puerto comienzan, de

oeste a este, abarcando el vial de acceso

al mismo, en contacto con el núcleo urbano, y su

paseo marítimo. Anexa a este vial se encuentra una

explanada que linda con la dársena utilizada por em-

barcaciones pesqueras y náutico-deportivas.

La dársena se encuentra delimitada hacia el norte

por un dique de abrigo de dos tramos de 85m y 80m,

cuyas alineaciones forman un ángulo de 100º. Anexa

al primer tramo existe una rampa de varada de 30m

de ancho y 68m de longitud. A lo largo del segundo

tramo hay una rampa de descarga de 4m de ancho y

46m de longitud.

Hacia el sur, la dársena se encuentra delimitada por

sendos muelles de 100m y 81m cuyas alineaciones

forman un ángulo de 110º. Desde el primero se ac-

cede al pantalán destinado a atraque puntual de em-

barcaciones de pasajeros.

Cabe señalar que a lo largo de los muelles descritos

no se produce el atraque de embarcaciones y se en-

cuentran delimitados por una barandilla de protec-

ción en toda su longitud, salvo los puntos de acceso

a las rampas y a los pantalanes. En el interior de la

dársena, con calado variable entre 1m y 3m, se dis-

pone de 4 pantalanes que suman 188 atraques para

embarcaciones menores pesqueras y náutico-

deportivas.

A continuación, el puerto dispone de una segunda

dársena delimitada por un dique flotante de 140m de

longitud hacia el norte; por una explanada trapezoi-

dal hacia el oeste y por el muelle pesquero hacia el

este.

La explanada tiene una superficie de más de

4.000m2 y se destina principalmente a servicio de

O porto de Muros en cifras

Page 23: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

23

los usuarios del puerto deportivo. Desde la misma

se accede a 5 pantalanes que disponen de 212

amarres para embarcaciones ligadas a la actividad

náutico-deportiva. Los calados en esta zona varían

entre los 3m y los 9m.

El muelle tiene una longitud de 195m y un calado

variable entre 2m y 7m. Desde su extremo norte se

accede a un pantalán de atraque para embarcacio-

nes pesqueras que cuenta con 17 amarres.

A partir del acceso al pantalán anterior, el muelle

pesquero continúa con una primera alineación de

34m de longitud y una segunda, perpendicular a la

anterior, de 120m de longitud.

A continuación, el muelle pesquero dispone de dos

rampas de 15m de ancho y 35m de longitud cada

una.

Los muelles descritos delimitan una explanada de

40m de ancho sobre la que se encuentra una insta-

lación de suministro de combustible y el local de

control y certificación del Consello Regulador “DOP

Mexillón de Galicia”, con una superficie de ocupa-

ción en planta de 16m2 y 15m2 respectivamente.

El muelle pesquero continúa a lo largo de 186m,

con un calado variable entre 5m y 7m, hasta las ins-

talaciones del Travel Lift, anexo al dique de abrigo

de 115m de longitud.

Anexa a la dársena descrita y a este muelle se en-

cuentra una explanada de 70m de ancho donde se

ubican, de oeste a este, las siguientes edificacio-

nes:

Pesca – acuicultura

Según los datos del Registro de buques pesqueros

de la Comunidad Autónoma de Galicia

(www.pescadegalicia.com), la flota pesquera con

base en el puerto de Muros consta de 76 embarca-

ciones desglosadas en las siguientes actividades:

En los últimos diez años el volumen de capturas ha

sufrido significativas variaciones, alcanzando los

valores máximos del período entre los años 2006 y

2008.

Del análisis de las ventas destaca la reducción de

las ventas a partir de 2006, debido a la ejecución de

planes de recuperación (merluza, cigala) y vedas

temporales (centolla, pulpo, nécora, buey).

A partir de 2008, el volumen ha experimentado un

descenso de en torno a un 25% y se ha mantenido

relativamente constante hasta 2011.

En 2012 se produjo un aumento de en torno al 15%

respecto al año anterior, si bien en 2013 volvió a

descender en un porcentaje similar.

Como se puede observar, la relación entre el volu-

men de ventas y la facturación en lonja ha mejorado

Page 24: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

24

durante los últimos años, con un aumento constante

del valor medio facturado.

Las principales especies vendidas en la lonja de

Muros corresponden al jurel, la caballa y el pulpo.

Descargas de mejillón:

La evolución histórica de las descargas de mejillón

(en kg) en el puerto de Muros en los últimos 5 años

según los registros del Servizo de Análise e de Re-

xistros (SAREX), organismo dependiente de la Con-

sellería do Medio Rural e do Mar, es la siguiente:

De acuerdo con estos datos, se han producido sig-

nificativas variaciones durante los últimos años, con

valores especialmente bajos en 2011 y 2013.

Estos descensos se deben a las mareas rojas acon-

tecidas durante 2011 y 2013, cuya elevada concen-

tración de toxinas obligó a prohibir la extracción de

mejillón en la zona.

2.6.2. Navegación deportiva

La situación del puerto en una ría abrigada que

ofrece múltiples fondeaderos y dispone de un en-

torno paisajístico extraordinario convierte a este

puerto en un lugar idóneo para la navegación re-

creativa. Asimismo la posición de esta ría, primera

de las Rías aixas, hace que una proporción impor-

tante de los yates que proceden del Norte, realicen

escala en ella. Actualmente tiene una capacidad de

212 plazas de amarre distribuidas en 5 módulos

de pantalanes.

2.6.3. Pasajeros

Este puerto es utilizado por los buques de transpor-

te pasajeros con carácter estival, fundamentalmente

entre Muros y Portosín. El atraque de estas embar-

caciones tiene lugar en el inicio del muelle paralelo

a los pantalanes próximos al paseo marítimo.

ANÁLISIS DE LA ZONA DE CONTACTO ENTRE

EL NÚCLEO Y EL PUERTO

La villa de Muros fue declarada Conjunto Histórico

Artístico a través del Decreto de 29 de mayo de

1970. En el frente marítimo existen, por tanto, nu-

merosas edificaciones de valor arquitectónico, artís-

tico y cultural. La mayor parte de estas edificaciones

son de carácter residencial, con bajos dedicados a

la hostelería y el comercio.

Delimitación de los Espacios y Usos Portuarios

del Puerto de Muros (A Coruña)

En la fachada marítima, tienen un valor singular los

soportales que articulan la transición entre los espa-

cios público y privado.

Paralelamente a este frente marítimo, la zona de

contacto entre el núcleo y el puerto se desarrolla a

lo largo del vial de acceso al mismo.

La estructura urbana del núcleo presenta un alto

grado de permeabilidad del espacio público con res-

pecto al borde costero, toda vez que sus calles con-

fluyen en el vial portuario.

A lo largo de este vial discurre un paseo peatonal,

perteneciente a la zona de servicio del puerto, en el

cual se desarrollan actividades comerciales, con

establecimientos de carácter desmontable, que no

interfieren en el correcto desarrollo de la actividad

portuaria.

En la zona de contacto se encuentran, también, el

ayuntamiento, la antigua lonja y una pequeña playa

que linda con la parte meridional del puerto.

5.2. CLASIFICACIÓN DE LOS USOS PREVISTOS

Con el fin de proceder a una asignación concreta de

usos a cada una de las zonas del

puerto se establece a priori una clasificación de

usos de la zona de servicio. Se determinan 6 usos

Page 25: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

25

básicos en la zona terrestre del puerto, de acuerdo

con las determinaciones del Real Decreto Legislati-

vo 2/2011, de 5 de septiembre, por el que se aprue-

ba el Texto Refundido de la Ley de Puertos del

Estado y de la Marina Mercante.

5.2.1. Uso infraestructuras básicas del puerto

Las áreas a las que se asigna este uso tienen como

cometido fundamental el acceso y abrigo del puerto,

ambos necesarios para desarrollar las actividades

portuarias en condiciones de seguridad y comodi-

dad.

5.2.2. Uso pesquero-mejillonero

Comprende las actividades relacionadas con la pes-

ca y acuicultura, incluyendo el desembarco de cap-

turas desde los buques y su posterior manipulación,

almacenaje y comercialización, así como la presta-

ción de los servicios necesarios para las flotas y

cualquier actividad complementaria del sector.

5.2.3. Uso náutico-deportivo

Comprende las actividades náutico-deportivas, in-

cluyendo la prestación de los servicios necesarios

para el adecuado desarrollo de la actividad, como

oficinas de gestión, escuelas de deportes náuticos,

etc. y cualquier actividad complementaria del sec-

tor.

5.2.4. Uso mixto

Es el que se asigna al espacio utilizado tanto para

actividades pesqueras como náutico– deportivas,

incluyendo los servicios de apoyo correspondientes

a estas actividades.

5.2.5. Uso actividades complementarias por-

tuarias

De acuerdo con el artículo 72 del TRLPEMM, en el

dominio público portuario se permitirán los usos

complementarios o auxiliares de los usos portuarios

comerciales, pesqueros y náutico-deportivos, inclui-

dos los relativos a actividades logísticas y de alma-

cenaje y los que correspondan a empresas indus-

triales o comerciales cuya

localización en el puerto esté justificada por su rela-

ción con el tráfico portuario, por el volumen de los

tráficos marítimos que generan o por los servicios

que prestan a los usuarios del puerto.

Por lo tanto, en las áreas a las que se asigna este

uso se prevé el desarrollo de cualquiera de las acti-

vidades complementarias a las portuarias necesa-

rias para el correcto funcionamiento y desarrollo del

puerto, tales como almacenes, construcción y repa-

ración naval y sus suministros, efectos navales, ce-

táreas, viveros, acuicultura transformación y mani-

pulación de la pesca, avituallamiento, comercial y

distribución, ocio y hostelería, aparcamiento, etc.

Page 26: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

26

HISTORIA DEL CRUCERO

CARDENAL CISNEROS

p/ www. todoavante.es

Cabeza de una serie de tres cruceros, junto a los

llamados Princesa de Asturias y Cataluña, cons-

truidos en Ferrol, La Carraca y Cartagena. Clasifica-

dos como cruceros acorazados o acorazados de 2ª

clase, realmente eran cruceros protegidos con blin-

daje en la línea de flotación.

Siendo ministro de Marina Rodríguez de Arias, se

aprobó su construcción por las Cortes el 12 de enero

de 1887 autorizándose por Real orden de 17 de sep-

tiembre de 1888. Proyectados por el ingeniero naval

don José Castellote y Pinazo. Por otra Real orden

de 28 de agosto de 1893 se les dio los nombres de

Cardenal Cisneros, Princesa de Asturias y Cata-

luña.

Se colocó su quilla en Ferrol el 1º de septiem-

bre de 1890, aunque las obras quedaron paralizadas

por la construcción del crucero Alfonso XIII, que

absorbía los materiales y mano de obra. Fue botado

en Ferrol el 19 de marzo de 1897. El crucero tuvo un

coste 22.776.105 pesetas.

Desplazaba 7.524 toneladas. Medía 106 me-

tros de eslora, 18,55 de manga, 11,92 de puntal y

7,20 de calado máximo. Tripulado por 484 a 550

hombres, variando según la época y comisiones.

Disponía de dos máquinas horizontales de triple ex-

pansión, construidas por la Maquinista Terrestre y

Marítima de Barcelona, seis calderas y dos hélices

que le daban una potencia de 11.000 caballos a tiro

natural, hasta los 15.000 caballos a tiro forzado y 18

nudos de velocidad. Tenía capacidad para llevar

1.200 toneladas de carbón, disponiendo de una au-

tonomía de 5.000 a 6.000 millas en consumo econó-

mico o a una velocidad de 12 nudos. Disponía de

dos palos con tres cofas en cada uno.

Armado con 2 cañones Guillén de 240 mm, a

Page 27: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

27

proa y popa, proyectados por el brigadier de artille-

ría de la Armada Guillén y construidos por la casa

francesa Schneider, 8 cañones Canet de 140 mm,

de tiro rápido, situados en los costados, 2 Vickers

de 75 mm, 8 Nordenfelt de 57 mm, 10 ametrallado-

ras Maxim de 37 mm, y 2 cañones para desembar-

cos. También disponía de tres tubos lanzatorpedos,

situados dos en las amuras y uno a popa.

Su blindaje era una coraza de acero níquel de 1,65

metros de altura y 84 metros de extensión, con un

espesor que varía de los 150 mm a popa, 200 mm a

popa y 300 mm en el centro. Las torres tenían un

blindaje de 200 mm, las casamatas de 30 a 40 mm

y la torre del comandante estaba protegida con 200

mm de espesor de blindaje.

Historial:

Las diferentes pruebas de mar comenzaron el

1º de agosto de 1902 las de consumo a diferentes

velocidades, el 14 de agosto las de velocidad, nave-

gando entre Prioriño y Cortegada. A tiro natural al-

canzó los 18 nudos de velocidad. No se realizaron

pruebas a tiro forzado, pero se dedujo, por los resul-

tados anteriores, que alcanzaría los 15.000 caballos

de potencia y 20,7 nudos. Entregado a la Armada el

1º de septiembre de 1902.

Su primer servicio en la Armada fue su visita en

1902 a San Sebastián, zarpando del Ferrol a las

diez de la mañana del 13 de septiembre, fondeando

en la Concha la tarde del día siguiente. Llevaba a

bordo al capitán general del departamento. El 19 de

septiembre puso rumbo a Bilbao, regresando a Fe-

rrol el 22 de septiembre.

El 22 de octubre de 1902 realizó ejercicios de

tiro. No volvió a salir de Ferrol hasta el 20 de marzo

de 1903 para realizar nuevos ejercicios de su artille-

ría. En abril de ese año realizó travesía a Cádiz, lle-

gando el 5 de abril. Continuó travesía hasta Mahón

con las fragatas acorazadas, transformadas en

guardacostas, Numancia y Vitoria, llegando a su

destino la mañana del 11 de abril.

El 22 de junio de 1903, junto con los cruceros Prin-

cesa de Asturias, Carlos V y Extremadura, el aco-

razado Pelayo, el acorazado guardacostas Numan-

cia y el destructor Audaz, acudió a Cartagena con

ocasión de la visita de Alfonso XIII a esta ciudad.

A las diez y media de la mañana del 7 de diciembre

de 1903 zarpa de Vigo con el crucero Carlos V y el

destructor Osado, mandados por el contraalmirante

Juan José de la Matta. Su destino era Lisboa, para

acompañar al rey Alfonso XIII en su primera visita

oficial al extranjero, llegando la mañana del 8 de

diciembre. Regresó a Ferrol la mañana del 20 de

diciembre.

En enero de 1904 realizó una travesía por el mar

Cantábrico, recalando en varios puertos, Gijón, San-

tander, Bilbao y Pasajes. En el viaje de regresó visi-

tó éstos y otros puertos, llegando a Ferrol el 22 de

febrero.

El 15 de abril de 1904 se hizo a la mar desde

Ferrol rumbo a Cádiz, mandado por el capitán de

navío don Alejandro Bouyón Rubio, reuniéndose

con el yate real Giralda, donde se encontraba S.M.

el rey, y escoltarlo hasta las islas Baleares junto a

Page 28: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

28

los cruceros Río de la Plata y Lepanto. Tras reca-

lar en Mahón, llegaron a Palma la tarde del 21 de

abril, donde se reunieron con el guardacostas Nu-

mancia y una escuadra británica llegada de Gibral-

tar al mando del almirante lord Beresford. La maña-

na del 25 de abril llegó a Ibiza, dando escolta al

yate Giralda. Ese mismo día puso rumbo a las islas

Chafarinas, fondeando al día siguiente. El día 27,

con toda la escuadrilla real, puso rumbo a Málaga.

El 1º de mayo puso rumbo a Melilla, llegando des-

pués a Chafarinas y Ceuta, finalizando la travesía

en Cádiz, siempre acompañado por la escuadrilla

real.

A finales de junio y primeros días de julio de

1904 realizó maniobras con la escuadra en aguas

de Santa Pola. Finalizadas las maniobras, visitó

Mahón el 11 de julio y llegó a Cartagena el día 29,

zarpando de nuevo el 9 de septiembre para llegar a

Ferrol cuatro días después.

El 13 de enero de 1905 se reúnen en Cádiz

el acorazado Pelayo, los cruceros Princesa de

Asturias, Carlos V, Cardenal Cisneros, Extrema-

dura, Río de la Plata e Infanta Isabel para recibir

a los Duques de Connaught en su visita a Cádiz, a

la que llegaron a bordo del crucero británico Essex.

El día 5 de febrero de 1905 el Cardenal Cisneros,

formando parte de la escuadra con insignia en el

acorazado Pelayo, fondeó en Santa Cruz de Tene-

rife. Formaban parte de la escuadra, además de los

dos buques citados, los cruceros Carlos V, Prince-

sa de Asturias, Río de la Plata y Extremadura.

Los buques de la escuadra se mantuvieron en

aquellas aguas hasta el día 25 de ese mismo mes,

en que zarparon con rumbo a la península.

En 1905 siguió realizando comisiones de re-

presentación. El 3 de abril entró en Mahón escol-

tando al trasatlántico alemán Hamburg, a bordo del

cual viajaba en emperador alemán. A finales de

abril llegó a Ferrol procedente de Alicante, donde

limpió sus fondos en el dique de San Julián. En el

mes de junio escoltó al yate Giralda en la visita del

rey Alfonso XIII al puerto de Portsmouth. Zarpó de

Ferrol el 27 de mayo, realizó una escala en el puer-

to francés de Chesburgo y llegó al puerto británico

el 3 de junio. Permaneció allí hasta el día 16, regre-

sando a Ferrol la tarde del 18 de junio.

Page 29: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

29

El 30 de julio de 1905 salen de Ferrol los cru-

ceros Cardenal Cisneros y Princesa de Asturias

para realizar ejercicios navales en aguas de las Rías

Bajas. El 24 de agosto fue puesto al mando del capi-

tán de navío don Manuel Díaz Iglesias. Naufragó el

28 de octubre de 1905 al chocar con unas rocas en

la costa gallega, cerca de Meixidos. Había salido de

Ferrol rumbo al puerto de Muros, llegando a su des-

tino el 24 de octubre. Debía de llevar a cabo unas

maniobras con parte de los buques de la Escuadra

de Instrucción, compuesta por los cruceros Princesa

de Asturias, Extremadura, Río de la Plata y caño-

nero Marqués de la Victoria, mandados por el capi-

tán de navío de 1ª clase don Enrique Santaló y Sáez

de Tejada. Finalizadas las maniobras el día 27 de

octubre, recalaron de nuevo en Muros. Tras hacer

una escala en Vigo, la escuadra partió rumbo a Cá-

diz, excepto el Cardenal Cisneros, que debía regre-

sar a Ferrol para limpiar sus fondos y hacer unas

reparaciones. Se hizo a la mar a las siete de la ma-

ñana del 28 de octubre, pero tomó un rumbo equivo-

cado, hacia los bajos de Meixidos. Dos pescadores

que se encontraban en la derrota del crucero, inten-

taron avisar del peligro, con gritos, agitando chaque-

tas y otras prendas, creyendo en el crucero que eran

manifestaciones de despedida. Hubo un marinero,

natural de Muros y conocedor de las aguas, que avi-

só al ayudante del oficial de derrota del peligro de

colisión, pero el oficial le contestó despectivamente.

A las nueve de la mañana chocó con las rocas

a una velocidad de 10 nudos. El comandante mandó

parar máquinas y ordenó al tercer comandante, el

capitán de corbeta don Manuel Andújar y Solana,

bajar a la sala y evaluar daños. Con el informe dado

por Andújar, el capitán Díaz Iglesias ordenó abando-

nar el crucero a los 544 hombres de la dotación y

cinco pasajeros, la mujer del comandante y cuatro

oficiales peruanos. La evacuación se llevó a cabo en

20 minutos bajo la dirección del segundo comandan-

te, el capitán de fragata don Augusto Miranda, per-

maneciendo el buque a flote otros 10 a 25 minutos.

No hubo pérdida de vidas.

(TMT agradece a todoavante.es a licenza para difun-

dir este artículo.)

Page 30: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

30

ARCHIVO ADXUNTO p/Alianza Uhía Patiño

Archivo Adxunto nace no 2012, cando tres amigotes

de sempre deciden xuntarse para facer o que máis

lles gusta, a música. Rapaces de pouco máis de 14

anos que teñen de cómplice a Juan na Nasmo. E

dende aquela ata aquí, que xa pasaron 3 anos, aí

seguen.

Cuns poucos concertos ás costas, locais de Muros

que lle deron a oportunidade, soñan con poder se-

guir e facer grandes concertos.

Son os tres de Serres, Muros, e a súa característica

máis carismática é o bo rollo que desprenden, xa

que entre eles, a amizade está por encima de todo,

e nunca discuten nin se enfadan, máis ben, ao con-

trario, cando se xuntan a tocar e compoñer, a músi-

ca flúe soa.

Tocan un estilo rock-punk, coa velocidade do punk

pero combinada con ritmos rock.

17 anos e tres compoñenetes na máis, pero xa es-

tán co proceso do seu primeiro disco. Con algún

temas xa gravados a súa maior ilusión é acabar a

maqueta e empezar a dar concertos para conectar

e gozar co público.

Eles son:

Adrián Bouzas, á guitarra e voz.

Yeray Santana, ao baixo eléctrico.

Javier Fernández, batería e percusionista.

BANDAS XUVENÍS MUSICAIS EN MUROS

Page 31: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

31

DESTERRADOS Os Desterrados está formado por 5 compoñentes de Serres e Louro: Pincho (Guitarra Solista, 30 anos), Will (Guitarra rítmica e coros, 30 anos), Cayona (Voz, 32 anos) e Mauro (Batería, 18 anos), coa cola-boración de Dani Metal ( 25 anos) de baixista, pero eles sempre din que a banda é de Baño, porque foi onde naceu.

Son todos autodidactas sen ningunha formación, agás Mauro que foi un curso a clases de batería; a súa música nace do que escoitaron, non do que aprenderon.

Comezaron pouco despois da apertura da Sala Nas-mo en Muros. Da formación orixinal só se mantén Cayona, aínda que se pode considerar a Pincho e Will membros orixinais, porque a partir da súa entra-da comezaron a saír cancións e o proxecto colleu forma dabondo como para arrancar a tocar por di-versos garitos. Dende o 2010 ata o 2013 máis ou menos, Cayona tocaba a batería e Jurjo era baixista e cantante. Jurjo deixou a banda e entrou Juan do Bolo para tocar o baixo, cantando Will durante va-rios concertos e nunha primeira maqueta gravada por Jesús de Barrighada en Baño. Para a entrada do 2013, ficharon a Mauro para a batería, e así po-der Cayona dedicarse ao que de verdade lle gusta, que é o espectáculo e mezclarse entre o público mentres canta. Despois de gravar unha nova maqueta con 3 temas en marzo de 2013 no mesmo estudo de Jesús, ba-tería de Barrighada, comezamos a presentar os no-vos temas saídos coa nova incorporación por pubs da zona (O Muíño (nunha ocasión xunto a Miguel Hernández de Siniestro Total e Rómulo Sanjurjo de

Diplomáticos de Montealto), A Caverna...), no festi-val Asaghieiras, e locais como o da Associaçom Xe-bra de Burela, o Coletivo Chimarrao de Ferrol, o Ga-raxe de Carral, nunha xuntanza de aniversario da serie de Mareas Vivas, na Gentalha do Pichel en Santiago, etc. Os últimos concertos fixéronos en Abril de 2014 (No Marbella de Muros xunto a Trapos Sucios) e a principios de Xuño o concerto final no festival Figueira do Meco no Grove. A partir de aí fixeron un parón polo acusado estancamento da banda e diferenzas internas. Pasados 9 meses reto-maron os ensaios e participan co concruso de ban-das organizado polo pub A Caverna, e posiblemente sexa a súa despedida como os Desterrados que están actualmente.

Eles defínense a sí mesmos coma unha banda de "Rock Jallejo", xa que cantan na variedade dialectal do galego da nosa zona. Fan Hard Rock, Heavy Metal e incluso se atreven co Speed Metal.

Teñen composicións propias e fan tamén versión de grupos da escena galega, básicamente dos Suaves e Terbutalina.

Dificultades para manterse xuntos e seguir hai moi-tas, pero o máis difícil é se non hai iniciativa por parte dos membros, se todo se empeza a estancar … Unha queixa que queren plasmar para intentar corrixir é que en Muros, no seu propio pobo, a xente (incluso músicos e bandas) non se presta nin ir aos concertos nin apoiar proxectos, e moitas veces, por cuestións de orgullo e pequenas diferenzas que non chegan a comprender. Podedes ver a súa última maqueta no enlace http://osdesterradosgz.bandcamp.com/ e tamén en Youtu-be, onde hai varios vídeos da banda en diferentes con-certos.

Page 32: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

32

EVIL BASTARD EVIL BASTARD é un grupo que nace ao ampa-

ro da Sala Nasmo, como vén sendo común, un

grupo de colegas que se xuntan para formar un

“algo” musical e facer algo diferente.

Empezaron cunha formación diferente da actual,

só está Dani desa primeira raxeira e cóntame

que agora son un equipo chulo, pero que

“sempre fun buscando aos máis chalados do pueblo”.

E agora pois están os chalados da vila e do con-

cello veciño, Carnota.

Tres autodidactas, que aprenderon a tocar pola

súa conta, escoitando e imitando. Dous deles,

Dani e Dubi, asistiron a clases de Música, baixo e

guitarra na Escola Municipal de Música de Car-

nota.

Ao non estar a formación sempre ao completo

(ata o momento), non se puideron realizar con-

certos, e agora é o que máis desexan, en breve,

dinme que se poderá asistiri ao “bautismo de

lume” de Elvil Bastard.

Eles son:

Antón Beiro (Guitarra). Daniel García (Baixo). Lino Carregal (Voz). Rubén ( Rufo ) Esmorís ( Batería ). Rubén ( Dubi) Herrera ( Guitarra).

O estilo de música que fan englóbase no Metal,

pero eles indican que é “Melodic Death Metal”

ou máis axustado aínda “Schyzophrenic Metal”.

As súas influencias veñen sobre todo do Death

Metal Melódico e do Death Metal, con grupos

como: Death, Arch Enemy, Allegaeon, Kalmah,

Amon Amarth, etc.

Ensaian na Nasmo e xúntanse as fins de semana,

aínda que coma moitos outros, ás veces por mo-

tivos laborais faise un pouco complicado.

En fin, que estes rapaces apostan forte e que en

breve os veremos dando concertos!

Page 33: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

33

FisionBoys FisionBoys está formado por 4 chavales de Muros,

das parroquias de Serres (Baño) e Louro (Ventín e

Louro).

Tocan música de garaxe e fan moito “ruído”, así se

definen eles, con moita sorna.

Teñen temas propios que están gravando actual-

mente na sala Nasmo, pero versionan moito tamén,

con grupos de referencia como The Hives ou Liberti-

nes.

Empezaron dous colegas que ían ás Escolas de Mú-

sica de Carnota e Muros tocando con varias rapa-

zas, pero pouco a pouco ese grupo mixto foise des-

facendo e quedando eles sós, incorporaron máis

tarde aos outros dous membros, ata hoxe.

Eles son:

Alberto, 16 anos e toca o baixo.

Samuel, 18 anos coa guitarra. Estudio guitarra e

batería na Escola de Música de Carnota.

Javi, 16 anos e é o batería. Estudia percusión dende

hai anos na Escola de Música de Carnota.

Xanma, 17 anos á guitarra. Estudia na Escola de

Música de Muros.

Coma moitos outros, están eternamente agradeci-

dos a Juan porque lles da todo sen pedir nada a

cambio, aconséllaos e guíaos no camiño da música.

En canto ás dificultades a aspiracións, eles, coma

moitos outros, cren que as dificultades son que te-

ñen problemas para xuntarse; un deles estudia fóra

e xa só se poden ver as fins de semana, e pola ida-

de, pois pónselle bastante costa arriba deixar as

festas, os ligues, as saídas … Pero aí seguen dándoo

todo e peleando por conseguir tocar nun gran con-

certo, fóra das fronteiras da nosa vila e que o públi-

co aprecie a música que fan.

Page 34: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

34

Qué es un Soplo en el Corazón?

p/ Manuela Lado Lestón

DUE - CAP—Carnota

El soplo cardiaco es un ruido similar a un soplido

que se escucha al auscultar el corazón. Este sonido

refleja a veces un flujo de sangre que circula de

manera anormal por el corazón.

Cuando el corazón late, produce un sonido

parecido al de un tambor. Este ruido se origina

cuando las válvulas del corazón se cierran. Sin em-

bargo, el corazón de algunas personas produce un

sonido adicional, que se parece al que hace el aire

cuando pasa por un lugar muy rápidamente. Como

cuando soplamos. De ahí que se denomine “soplo”

en el corazón. Esta condición puede presentarse al

nacer (congénita) o desarrollarse más tarde en la

vida (por lo general en los adultos de más de 50

años).

También puede encontrarse estos sonidos

llamados Soplos en algunos vasos sanguíneos, pe.

en la arteria carótida, arteria aorta abdominal, prin-

cipalmente cuando estas presentan algún grado de

obstrucción al flujo de sangre. Las obstrucciones

son causadas por placas de grasas llamadas Atero-

mas.

Hay un tipo de soplos llamados funcionales

o inocentes ,son comunes en los niños de carácter

inocente no requieren tratamiento y suelen desapa-

recer al llegar a la edad adulta. Este tipo de soplos

son también habituales en personas mayores por el

endurecimiento de las paredes de los vasos sanguí-

neos, de las válvulas y de otros tejidos que se pro-

duce por el envejecimiento. Otros murmullos cardia-

cos pueden ser síntomas de un problema cardiaco

mas grave, que indican que uno de los vasos san-

guíneos del corazón se ha estrechado o que una

válvula cardiaca esta dañada.

Las causas de un soplo anormal en el cora-

zón puede deberse a mal funcionamiento de las

válvulas del corazón, cardiopatia congénita y diver-

sos procesos como hipertensión, anemia, fiebre.

Los soplos se pueden descubrir durante un

reconocimiento médico debido a otros síntomas

como por ejemplo en el estudio del dolor de pecho,

falta de aire o palpitaciones.

Es muy común que los niños tengan soplos

en el corazón, y en estos casos se habla de que

son inofensivos o “inocentes”. Digamos que son los

soplos “normales”, y desaparecen a medida que el

niño crece.

Sin embargo, en ocasiones, un soplo en el

corazón sí puede ser una señal de otro problema

cardíaco serio. En este caso se habla de “soplos

anormales”, los cuales se detectan a través de una

serie de exámenes a partir de que tu médico escu-

cha el sonido o sonidos, cuando te pone el estetos-

copio para chequear el ritmo de tu corazón.

Los soplos del corazón anormales en los niños se

deben a problemas congénitos –es decir, que se

nace con ellos- como una válvula que no funciona

bien o un hueco en la pared que comunica a dos

válvulas. Las válvulas son como puertas que permi-

ten el flujo de la sangre dentro del corazón desde y

hacia él.

Las causas de un soplo anormal en el cora-

zón pueden deberse a enfermedades cardíacas o a

infecciones que dañan las válvulas y dejan cicatri-

ces. Esto hace que las válvulas no funcionen bien.

Un ataque cardíaco o infecciones como la fiebre

reumática o endocarditis pueden ser las causas. El

tener un corazón más grueso o grande de lo normal

también produce soplos.

Pero ¿qué pasa exactamente en las válvulas

para que se produzca el soplo? Tal vez no pueden

cerrarse bien, así que la sangre gotea. O tal vez se

vuelvan más angostas, lo cual dificulta el paso de la

sangre.

Un soplo normal (inocente) no se requiere

tratamiento. Pero cuando tu soplo en el corazón es

anormal, sí es necesario tratarlo, y el tratamiento

depende de la causa. Por lo general se requieren

medicamentos y/o cirugía.

Si sospechas que tienes un soplo o quieres

salir de dudas, visita a tu médico para que revise tu

corazón.

Page 35: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

35

BAILE NO LUGAR.

(Poesia (de autor descoñecido para min) que

nos ensinou o noso pai cando, a primeiros dos

anos trinta, chegou dos Estados Unidos. Os

beneficiarios fomos

María e mais eu, e, de

agora en diante, tamén

vós, benqueridos amigos

de O GHALIÑEIRO).

Manuel da Roura.

(publicado en http://o-

ghalineiro.blogspot.com.es)

Na eira de Antón Cachopa,

Na noite de San Xoán,

Xúntanse mozos e mozas

Para cantar e bailar.

Alí estaba Roque Troque

E mais Alberto Mirás,

Antón Grillo, Xan Raposo

Xorxe de Xan Barxolás,

Pepe, Farruco, Pendello,

Manoel de Toleirás,

Agustiño do Miñoco

Vinculeiro do lugar.

Uns cos seus calzóns de riso,

Outros de cotón de estrán,

Chaleco repinicado,

Gorriñas que xenio dan,

uns zapatitos de orella

enfurruxados coa man

e a polainiña apretada

Para mellor rebrincar.

De mozas era un ¡deus-nos-libre!,

Eran dignas de contar:

Catuxa de Pepe Longo,

Xirinea de Morás,

A Cabezuda, a Pelada,

A filla de Macanás,

E quen bouraba o pandeiro,

Margarida dos Currás.

Oito parellas xa bailan

Ao son do toroloroló...

Oíase barullada ,

Da devesa de Chinás

E decian as castañolas:

“E tarriatrís e tarriastrás”.

Non sei como demo fixo

Alberte, Alberte Mirás,

Tripoulle a Agosto nun callo

Ao tempo de estombeirar.

Agosto, así que viu esto,

Alzou de moca e, ¡zas!,

No curuto da cabeza,

Un pote como un cavás,

E fíxolle un buratás.

Deron en sacar as mocas

E de veras a vourar,

Na cabeza de quen cadra,

Pau aquí, pau acolá.

Tamén o señor abade

Ben o pode declarar,

Que foi de modo e de maneira

Que ata fuxiron os cans.

Na eira de Antón Cachopa. p/ Manuel da Roura

Page 36: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

36

p/ Xocas Figueiras.

Tipo de ben: Fonte,

Concello: Muros

Parroquia: Louro

Lugar: Taxes

Outra denominación do ben: Fonte de Taxes

Cronoloxía: Descoñecida,

Descrición: A Fonte da Romiña esté composta

por unha lousa, disposta en posición vertical, da

que sae o cano que verte directamente sobre unha

pía de pedra. O caudal é de 8,640 litros e a tempe-

ratura de 14,5ºC.

Situada no lugar de Taxes, a fonte foi recentemen-

te restaurada. Ademais, acondicionouse a zona

coa colocación dun banco, pois na década dos 90,

debido a un corremento de terras, a fonte quedara

sepultada.

Propiedade: Pública—Uso actual: Outros

Código no Catálogo da Xunta:

Categoría do Ben: Non está inventariado

Elementos mobles:

Tradición oral:

Referencias bibliográficas:

«Louro, guía de fontes». Equipo de Normalización

Lingüística do Colexio Público de Louro, coa cola-

boración da Mancomunidade de Montes en Man

Común de Louro.

Afeccións

Ten camiño de acceso?: Si

Está cuberto de maleza: Non

Está afectado por algunha obra: Si

Estado de conservación: Bo

Atópase en perigo nestes momentos?:

Onde está localizado: Latitude:

42.77442199027566

Lonxitude: -9.083051919806167

Empregamos o sistema de coordenadas WGS84

Fonte da Romiña

Page 37: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

37

A voz dos nosos poetas

Meu amigo Domingos, transformado.

p/ Manuel Mª Pena Silva.

Da horizontal, onde prostrado estabas,

á vertical. O corpo apetecía

brincar do abismo da tetraplexía

ergueito e ben lanzal. Pero soñabas.

Pero soñabas que recuperabas

rotinas, camiñar, a regalía

de disfrutar das pernas cada día.

E, de repente, preso, despertabas.

Despertabas tolleito, quebrantado,

mozo que foras bravo, ben cumprido,

á condición de escravo reducido,

a cadeira perpetua sentenciado.

Rompeches ligaduras, sublevado;

porque de intelixencia ías servido,

meu amigo Domingos, transformado.

(Rioderradeiro)

SOÑO

p/ Agustín González López

Vai a lúa vencida,

corre vento de fóra;

vagan luces na Braña,

tose a curuxa rouca...

e polo chan da Granda

vai un home a deshora,

co corazón tremente

como unha escura follao,.

Lonxe as luces de Louro,

vagalumes na sombra...

Cae unha estrela ao mar...

Uns pasos que resoan.

Pola Area Maior

as altas ondas rolan

E un corazón que treme

como unha escura folla.,.

Fotografía: Nieves Formoso Vidal.

Page 38: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

38

A Santa Ana de Muros e as parturentas

p/ Manuel Lago Álvarez A tradición cristián dinos que Santa Ana estaba

casada con San Xoaquín, e que eran os pais da

Virxe María, nai de Xesús. Para saber deles hai

que acudir aos evanxeos apócrifos onde se dan

detalles da súa vida.

A Santa Ana tense por patroa das mulleres emba-

razadas, i en Muros ténselle moita devoción. De

feito, ata fai poucos anos había unha imaxe da

Santa na capela da Virxe do Carme, e que séculos

atrás estaba na anterga parroquial de San Pedro,

no seu altar maior. Agora, a escultura forma parte

do museo parroquial que se creou na ex-Colexiata

de Santa María do Campo.

A imaxe, esculpida en pedra, e policromada total-

mente con cores diversos, é de estilo tardo-gótico;

de vulto redondo naturalista, froito das progre-

sións que foi sufrindo o facer dos artistas dende o

século XII ao XV. A imaxe vese mutilada. Faltan a

cabeza do Neno Xesús e a da Virxe María. Con-

servase agora dentro dun camarín de cristal, polo

que non puden comprobar si a pedra pudera ser

alabastro, que é un tipo de pedra branca e translu-

cida, parecida ao mármore, nin tampouco compro-

bar si na traseira da imaxe ten algunha marca do

taller na que se esculpiu.

As referencias mas antigas sobre a imaxe dáno-

las¨D. Antonio López Ferreiro (1837-1910), e D.

Pablo Pérez Costanti (1857-1938), que estudaron

a acta da visita pastoral que realizou a Muros o

visitador enviado polo Arcebispo de Santiago, en

abril de 1547.

O Sr. Pérez Costanti nas súas “Notas Viejas Gali-

cianas”( «Una visita a las iglesias de Muros y

otras, en 1547» en: Notas Viejas Galicianas, T.

III), dedica un capítulo a esta visita na que o con-

tador-visitador D. Alonso de Velasco, (clérigo e

reitor da igrexa parroquial de San Xoán de Mazari-

cos e home moi meticuloso co seu traballo), fai

unha descrición do estado, así como inventario

dos elementos litúrxicos existentes.

Na visita a igrexa de San Pedro (26 de abril de

1547), o visitador Velasco escribe: “<<Iglesia de

San Pedro. Visitada en 26 de abril de 1547, el al-

tar mayor es de piedra grande consagrado. Tiene

un retablo de mármol pequeño con ciertas ystorias

de bulto y encima del una ymagen de San Pedro

de bulto con una ropa de seda verde morisca

(además las imágenes tambien de bulto de Ntra.

Sra. Con el Niño Xesús en los bracos, Sta. Catali-

na y San Antonio) y en lo alto de las espaldas del

retablo un crucifixo de madera grande y las image-

nes de Ntra. Sra. y San Juan.”>>.

Page 39: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

39

Do relatado na acta da visita, o Lcdo. Velasco non

identifica a imaxe de Santa Ana como tal, pero sí

da o dato de que no altar maior había dúas imaxes

da Nosa Señora, cousa improbable, xa que litúrxi-

camente non cabe que no mesmo retablo -en cal-

quera igrexa católica de calquera parte do mundo-,

se teñan dúas imaxes da mesma advocación. A

imaxe que o Lcdo. Identifica como a de “Ntra. Sra.

Con el Niño Xesús en los bracos”, é a de Santa

Ana. Na foto que acompaño vese como a cara da

santa correspondese coa de unha muller adulta, e

non como a da Virxe María, quen foi nai con moi

poucos anos.

Tamén o historiador D. Antonio López Ferreiro na

súa serie Galicia Histórica (nº 3, 1901, pp 36-37),

fai referencia a esta visita pastoral do Lcdo. Velas-

co, sinalando que a igrexa de San Pedro tiña un

“retablo de mármol pequeño con ciertas historias

de bulto”. López Ferreiro sostén que os retablos

foron traídos de Italia, debido as relacións comer-

ciais existentes con Galicia.

Da Santa Ana de Muros, -patroa das parturentas-,

hai unha historia que ten que ver co seu brazo.

Como se pode ver na foto, o brazo dereito é un

engadido en madeira –tamén policromada-. En

algún momento, a imaxe veuse desprendida do

brazo, e optouse por repoñelo, pero en madeira, e

de forma que se pudera extraer facilmente. De

feito vese que ten unha especie de cravo a altura

do cóbado. Pois ben era de costume –moi de an-

tes-, que cando unha muller estaba para dar a luz

levábase este brazo para a habitación da parturen-

ta, para así, coa presenza da “reliquia”, axudase a

traer con ben o neno-nena que ia ver a luz. Cón-

tanme que a última das persoas encargadas de

levar o brazo ás casas, era un señor que vivía no

barrio do Carmen e que se chamaba Pepe Leal,

(fillo dunha señora que me din que se chamaba

Lourenza), e que este señor tamén se encargaba

de recoller as esmolas para facer anualmente

unha pequena festa no adro da capela.

Unha anécdota foi a relacionada con un parto de

fai 47 anos, no que unha veciña da parturenta foi a

capela do Carme, púxolle unhas velas a Santa, i

en vez de coller o brazo de Santa Ana colleu a

man da imaxe do Corazón de Xesús. Levouna a

habitación da futura nai e colocoulla na súa espal-

da... Gustaríame saber si colleu a man do Cora-

zón de Xesús porque non estaba o brazo de Santa

Ana, ou ben, se levaba a man da Santa para que o

nacido fora nena, e a man do Corazón de Xesús

para que fora neno. Por mais que preguntei non

oubo que me dera razón da man, pero sí moito do

brazo de Santa Ana.

Page 40: The Muros Times nº 25 - octubro - novembro 2015

40

COLABORA:

CONCELLO DE MUROS