Upload
others
View
11
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
EYLÜL 2016 — ARALIK 2017
Türkiye’de
Sansür ve
Otosansür:
Bu çalışma MATRA tarafından desteklenmiştir
Türkiye'de Sansür ve
Otosansür:Eylül 2016Aralık 2017
Türkiye'de Sansür ve Otosansür:Eylül 2016 — Aralık 2017
OHAL’de Sansür ve Otosansür Hazırlayanlar Sibel Oral Özlem Altunok Seçil Epik
Diyarbakır ve Güneydoğu Bölge Vecdi Erbay Özkan Küçük
Sansür - Otosansür Araştırması Murat Şevki Çoban
Kitap Tasarımı Çağın Kaya, BEK
Tasarım Danışmanı Bülent Erkmen
Baskı ve Cilt Mas Matbaacılık San. ve Tic. A.Ş. Hamidiye Mahallesi, Soğuksu Caddesi 3 Kağıthane 34408 İstanbul T: +90 212 294 10 00 [email protected] Matbaa Sertifika No: 12055
1.Basım: Şubat 2018
P24 Çalışma Raporları Punto24 Bağımsız Gazetecilik Platformu Cihangir Mahallesi, Aslan Yatağı Sokak No: 7 Beyoğlu 34433 İstanbul [email protected] www.susma24.com www.twitter.com/susma_24 www.facebook.com/susma24
Türkiye'de
Sansür ve
Otosansür:
Eylül 2016
Aralık 2017
T Ü R K I Y E ' D E S A N S Ü R V E O T O S A N S Ü R
Sunuş 7
Manifesto 9
Vakalar 10
Diyarbakır ve Güneydoğu Bölge 36
Medya İzleme 42
Susma Platformu Neler Yaptı? 48
Sansür ve Otosansür Araştırması 53
Hukukçu Yorumu 55
İçindekiler
7
Sunuş
Susma Platformu kültür sanat, yayıncılık, akademi ve medya alanlarında faaliyet gösteren topluluk ve bireylerin karşılaştığı sansür, otosansür, karalamacılık, manevi linç vakalarını ve diğer ifade özgürlüğü kısıtlamalarını belgelemek, bu vakalara karşı hukuki haklarımızı kullanmak; dayanışma içinde olabilmenin, örgütlenmenin yollarını birlikte sağlayabilmek amacıyla P24 Bağımsız Gazetecilik Platformu çatısı altında 2016 yılının Eylül ayında kuruldu.
Aslında temelleri 15 Temmuz Darbe Girişimi ve 20 Temmuz’da ilan edilen Olağanüstü Hâl’den (OHAL) önce atılmıştı SUSMA’nın.
O dönemde, geçireceğimiz bu korkunç günlerden haberimiz yoktu. Binlerce kişinin açığa alınacağından, yüzlerce kişinin ihraç edileceğinden, dernek ve vakıfların kapatılacağından, muhalif medyanın susturulacağından, barış için imza atan yüzlerce akademisyenin işsiz kalacağından ve mahkeme salonlarında yargılanacağından, resim yapanın, şiir yazanın, haber yapanın sabaha karşı evinin basılıp gözaltına alınacağından, tutuklanacağından… Albert Camus’nün terör örgütü üyesi olacağından, yayınevlerinin kapatılacağından, hedef göstermenin ve linç edilmenin bu kadar kolay olacağından… Ve her an, her şeyin olabilme ihtimalinden...
Biz bu satırları yazarken elimizdeki kesin rakamlara göre akademiden ihracı kesinleşen 380 kişi vardı. Toplam 30 KHK’de başımıza gelenleri ise Vakalar bölümünde okuyabilirsiniz.
2016 yılında Cumhurbaşkanına hakaret suçundan Cumhuriyet Başsavcılıklarınca 3658 kişi hakkında (kesinleşen) kamu davası açıldı. (Adalet Bakanlığı resmî açıklaması)
Evet, Susma Platformu tüm bu korkunç şeyler olmadan önce kuruldu. Özellikle sanat, akademi ve yayıncılık alanlarında ayrımcılığa, sansüre, engellemelere uğrayan kişi ve topluluklarla bir arada olmak; onların örgütlenmelerine, seslerini duyurmalarına hukuki olarak da destek vermek için.
Bu yazıyı ve elinizde tuttuğunuz bu raporu yazarken SUSMA’nın 16. ayındayız. Çok şey yaşadık; ulaşabildiğimiz, taradığımız pek çok vakayı kayıt altına aldık; katılımcılarımızla, sanat ve medya dünyasıyla bir araya geldik...
Susma Platformu, ülke genelinde bir dayanışma ağı oluşturabilmek ve merkezden uzakta yaşanan ifade özgürlüğü ihlallerini tanıklıklar üzerinden
8 T Ü R K I Y E ' D E S A N S Ü R V E O T O S A N S Ü R
gözlemlemek için şimdiye kadar Diyarbakır, İzmir, Eskişehir, Artvin, Ankara, Bursa ve Van’da çeşitli etkinlikler düzenledi. Bu etkinliklere medya, yayınevi, dernek, vakıf ve yazar örgütü temsilcileri ile gazeteci, yazar ve sanatçılardan oluşan gruplar katıldı.
SUSMA ekibi ayrıca Diyarbakır ve Antalya barolarıyla da Sansür Komisyonları’nın kurulması konusunda işbirlikleri için görüşmeler yaptı.
Sansür ve otosansür örneklerini belgelemenin yanı sıra sansürün etkisi, biçimleri, mücadele yöntemleri ile sonuçları hakkında çeşitli yazı, röportaj ve haberlere de yer vermeye gayret eden ekibimizin diğer bir çalışması da Yuvarlak Masa Buluşmaları oldu. Bu buluşmalarda çağdaş sanat, sinema, tiyatro ve edebiyat/ yayıncılık alanlarında üreten isimlerle bir araya geldik.
Birazdan okuyacaklarınız 16 ay boyunca tanık olduklarımızdı. Medya izleme ve sansür otosansür anketimiz ise içinde bulunduğumuz durumun ispatı, özeti...
Susma Platformu ikinci yılında kültür sanat, medya ve akademi alanlarında vakaları arşivlemeye, kamuoyu oluşturmaya, hukuk eğitimlerine uluslararası düzeyde devam edecek.
Dayanışmayla…
9m a n i f e s t o
Manifesto
Susma Platformu, birçok farklı sesin sansüre karşı iyi örgütlenmiş bir tavırla yükselmesini sağlayarak bugüne kadar ayrımcılık yapılmış bütün grupları kendi özgürlükleri için ses çıkarmaları konusunda teşvik etmek, örgütlemek, farkındalık yaratmak amacıyla P24 Bağımsız Gazetecilik Platformu çatısı altında kurulmuştur.
SUSMA, dokümantasyon ve eğitimler aracılığıyla gazetecilerin, yazarların, yayıncıların, aktivistlerin, sanatçıların, aktörlerin ve onların kuruluşlarının sansür ve otosansür karşısında sessiz kalmamak, keyfi yasak ve kısıtlamalara birlikte karşı koymak, yasalara dayandırılan sansürle ise hukuk yoluyla mücadele etmek için daha iyi beceriler geliştirme ve daha güçlü bir kapasite oluşturma ihtiyacına cevap verecek, Türkiye’deki sivil toplumun kendi ifade özgürlüğünü destekleme ve savunma etkisini geliştirmesine destek olacaktır.
Keyfi yasaklara uymamanın, otosansür yapmamanın cezası gün geçtikçe daha da acımasız bir hâl almaktadır. Gazeteciler işten atılmakta, editörler ve önemli köşe yazarları ana akım medyada çalışmamaları için kara listeye alınmakta, birçok sanat topluluğu ve sanatçı kişisel fikirlerinden ya da yaptığı işlerden dolayı hedef gösterilip linç edilerek işinden olmakta, sindirilmektedir. Türkiye’deki cezaevlerinde halen ifadeleri nedeniyle tutuklanmış ya da hüküm giymiş 140’tan fazla gazeteci ve yazar bulunmaktadır.
Toplum bilincinin geliştirilmesi ve kısıtlayıcı yasa ve uygulamaları tersine çevirmek için hem fikir savunuculuğu hem hukuki hakların sonuna kadar kullanılması yoluyla yapacağımız tüm çalışmalar, bireyleri ve onların kendi ağlarını, sansüre ve otosansüre karşı hukukî zeminde direnmeleri için teşvik etmeyi amaçlamaktadır.
Türkiye’de sanat ve medya alanlarında yer alan farklı seslerin ifade özgürlüğü için bir araya gelip seslerini birlikte yükseltebilecekleri bir platform olmayı amaçlayan SUSMA, Türkiye’nin büyük şehirlerinden uzakta, yalnız ve sindirilmiş bir vaziyette hayatına devam eden yerel sanatçıları ve gazetecileri özellikle destekleyecektir. Platform kendi içinde mesleksel, bölgesel bir çeşitliliğe, farklı meşrep ve fikirlerden medya mensuplarının, sanatçıların ve onların örgütlerinin katılımına açıktır. Amaç, ülke çapında sessizliğe karşı çoksesli bir cevabı dayanışma içinde verebilmektir.
10 T Ü R K I Y E ' D E S A N S Ü R V E O T O S A N S Ü R
Vakalar
Bu bölümde okuyacaklarınız 16 ay içinde Türkiye’de kültür sanat ortamında yaşananların bir özeti. 15 Temmuz darbe girişimi sonrası ilan edilen Olağanüstü Hâl ve Kanun Hükmünde Kararnameler sonucunda ortaya çıkan tabloda görülüyor ki sansürden, yasaklardan en çok akademi, bilim ve kültür sanat dünyası etkilendi. Kürt kentleri ise 90’lı yıllarda bölgede yaşanan kültürel kıyım ve baskıları aratmayacak şekilde bir 16 ay daha geçirdi.
Bu vakalar Susma Platformu’nun internet sitesinde yayınlanan haberlerden ve açık kaynaklardan yararlanılarak oluşturulmuştur.
Özgür Gündem Yayın Danışma Kurulu üyesi ve yazarı, edebiyatçı Aslı Erdoğan, gazetenin danışma kurulu üyesi olması ve köşe yazıları gerekçe gösterilerek örgüt üyeliği ve propaganda suçundan tutuklandı.
OHAL’le birlikte cezaevlerinde birçok gazete ve televizyona yasak getirildi. Silivri Cezaevi’nde Cumhuriyet, BirGün, Evrensel ve Gündem gibi iktidara muhalif gazeteler “yasaklı yayın” listesine alınırken Halk TV’nin yayınları durduruldu. Gebze Cezaevi’nde de çoğunluğu Aram Yayınları’na ait olan kitaplara “toplatma kararı olduğu” gerekçesiyle el konuldu.
Oyuncu Levent Üzümcü, sosyal medya paylaşımları ve basına verdiği demeçler gerekçe gösterilerek Şehir Tiyatroları’ndan ihraç edildi. Üzümcü ile beraber yönetmen Ragıp Yavuz da sosyal medyadaki muhalif paylaşımları yüzünden ihraç edilenler arasındaydı. İstanbul Şehir Tiyatroları’ndan 20 tiyatrocu uzaklaştırıldı, 13’ü işe iade edildi.
Özgür Gündem gazetesi hakkında yürütülen soruşturma çerçevesinde savcılığa ifade vermeye giden dilbilimci ve yazar Necmiye Alpay tutuklandı.
15 Temmuz darbe girişimiyle ilgili yürütülen soruşturma kapsamında 12 gün gözaltında tutulduktan sonra serbest bırakılan yazar ve gazeteci Ahmet Altan, savcının itirazı üzerine yeniden gözaltına alındı ve tutuklandı.
11v a k a l a r
AKP Grup Başkan Vekili ve Çanakkale Milletvekili Av. Bülent Turan, 15 Temmuz’un ardından Çanakkale Bienali Genel Sanat Yönetmeni Beral Madra’yı sosyal medya paylaşımlarını gerekçe göstererek ‘darbe destekçisi’ ilan edip hedef gösterdi. Beral Madra’nın istifasının ardından bienal ekibi CABININ, Çanakkale Bienali’nin iptal edildiğini açıkladı.
Mizah dergisi Leman’ın “darbe özel sayısı”nın dağıtımı polis tarafından engellendi.
7. Uluslalararası Malatya Film Festivali, Malatya Valiliği tarafından iptal edildi. Valilik, hazırlıkları büyük ölçüde tamamlanan festivalin iptal edilmesine ilişkin resmî bir açıklama yapmadı.
Demokrasi ve Şehitler Mitingi’ne katılmayacağını açıklayan Sıla Gençoğlu’nun Ankara, İstanbul, Bursa ve Kayseri’de vereceği konserler iptal edildi. Mitinge katılmama gerekçesini “Kesinlikle darbe karşıtıyım ama böyle bir şovun içinde bulunmayı tercih etmiyorum” sözleriyle açıkladığı için büyük tepki alan ve hedef gösterilen Gençoğlu, “Ben sözümün arkasındayım” dedi.
Tiyatro sanatçısı Levent Üzümcü’nün Anlatılan Senin Hikayendir adlı oyunu Artvin Çoruh Üniversitesi Rektörlüğü’nce iptal edildi.
Batman Belediyesi’ne bağlı Batman Şehir Tiyatrosu Müdürlüğü, belediyeye atanan kayyım tarafından kapatıldı.
Türkiye edebiyatının en uzun soluklu dergilerinden Evrensel Kültür, 25. yılında KHK ile kapatıldı. Kapatılan yayınlar arasında Tiroj, Dicle Haber Ajansı, Yüksekova Haber, JİNHA ve Azadiya Welat gibi 30 yayın var.
Köşe yazısı sansürlenen Reha Muhtar Vatan’dan ayrıldı.
Avrupa’nın en büyük uydu operatörü Eutelsat, Med Nûçe TV’nin yayınını durdurdu.
Hayatın Sesi Televizyonu ve İMÇ TV ile Özgür Radyo’ya polis baskın düzenledi. Hayatın Sesi Televizyonu’nun YouTube yayını durduruldu. İMC TV’de canlı yayın sürerken stüdyoya ve rejiye giren polis, kanalı sansürledi. Son olarak Özgür Radyo’nun karasal yayını da sansürlendi.
12 T Ü R K I Y E ' D E S A N S Ü R V E O T O S A N S Ü R
Kanun Hükmünde Kararname ile kapatılan yayın organlarından Hayatın Sesi TV’de çalışan gazetecilerin işsizlik maaşları kesildi.
İçişleri Bakanlığı tarafından OHAL kapsamında kapatılan 370 dernek içinde bulunan Seyr-i Mesel Tiyatrosu mühürlendi.
Contemporary İstanbul ilk gününde kendilerini milliyetçi muhafazakâr olarak nitelendiren bir grubun baskınına uğradı. Milli Görüş Vakfı’ndan geldiklerini söyleyen 20 kişilik grup, Isabel Croxatto Galerisi’nde sergilenen Ali Elmacı’ya ait heykele müdahale etti. Tekbir getiren grup, Sultan Abdülhamit desenli, mayo giydirilmiş heykelin kaldırılmasını istedi. Heykel önce geçici olarak kaldırıldı, daha sonra ise sanatçı eserini fuardan çekti.
Ege Üniversitesi İletişim Çalışmaları Topluluğu’nun Adolf Hitler’i konu alan film gösterimi ve faaliyetleri dekanlık tarafından yasaklandı.
TÜYAP Sanat Fuarı’nda, Rahmi Öğdül’ün küratörlüğünü yapmış olduğu “Sizi Çok Formsuz Gördüm” sergisinde gösterilmekte olan Özgür Korkmazgil imzalı bir resme, polis müdahalesi sonucunda sansür uygulandı. Korkmazgil bunun üzerine sergilenen bütün eserlerini fuardan çekti.
Cumhuriyet Davası: Cumhuriyet gazetesinin İcra Kurulu Başkanı Akın Atalay, Genel Yayın Yönetmeni Murat Sabuncu, Yayın Danışmanı Kadri Gürsel, Okur Temsilcisi Güray Öz, Köşe Yazarı Hakan Kara, Kitap Eki Yayın Yönetmeni Turhan Günay, Karikatüristi Musa Kart, Cumhuriyet Vakfı Yönetim Kurulu üyeleri Önder Çelik ve Bülent Utku, Cumhuriyet Vakfı Danışma Kurulu Üyesi Avukat M. Kemal Güngör ile Muhabiri Ahmet Şık tutuklandı.
Yeşim Ustaoğlu’nun filmi Tereddüt, +18 sınıflandırması almamak için yönetmeni tarafından sansürlenerek gösterime girdi.
Cumhurbaşkanına hakaret gerekçesiyle RTÜK’ün yayınını durdurma kararı aldığı Yol TV kapatıldı.
Zülfü Livaneli’nin Huzursuzluk romanının afişlerinin metrolarda yer almasına OHAL gerekçesiyle izin verilmedi.
13v a k a l a r
Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’ne atanan kayyım, Diyarbakır Şehir Tiyatroları’nın (DBŞT) yönetmeliğini değiştirdikten sonra 31 DBŞT sanatçısının sözleşmesini feshetti ve tiyatroyu filli olarak kapattı.
Diyarbakır’daki Amed Sanat Galerisi kayyım tarafından kapatıldı.
Kürt dilini, kültürünü ve edebiyatını araştıran ilk kurumlardan İstanbul Kürt Enstitüsü KHK ile kapatıldı.
Muzaffer İzgü’nün Üç Kuruşluk Diktatör oyununu sahneleyen Ankara Birlik Tiyatrosu’na soruşturma açıldı.
Türkiye’nin çeşitli kentlerinde şubeleri olan Mezopotamya Kültür Merkezi’nin İstanbul’daki merkezi ve Batman’daki Bahar Kültür Merkezi dışında bütün şubeleri kapatıldı.
Batman Yılmaz Güney Sinema Salonu nedeni anlaşılamayan bir yangından dolayı kullanılamaz hale geldi.
Diyarbakır merkezli yapılan siyasilere yönelik operasyon kapsamında gözaltına alınan Tevgera Jinên Azad (TJA, Özgür Kadınlar Platformu) aktivisti Sara Aktaş tutuklandı. Savcılık soruşturmasında Sara Aktaş’a yazdığı şiirler soruldu. Savcılık, söz konusu şiirlerin ‘halkı kin ve düşmanlığa’ sürüklediğini iddia etti.
Mülkiye olarak da bilinen Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nin geleneksel İnek Bayramı’nın yasaklanmasının ardından Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’nin (MSGSÜ) her yıl düzenlediği yıl sonu festivali de OHAL gerekçesiyle yasaklandı.
Van Devlet Tiyatrosu, Nupelda Tiyatro Topluluğu’nun sahneyi kullanmak için hazırladığı başvuru dilekçesini önce Mala Dinan oyunu hakkında soruşturma olduğu gerekçesiyle kabul etmedi, ardından dilekçenin geç verildiğini öne sürerek salon vermedi.
Mizah dergisi Gırgır, Hz. Musa ile ilgili yayımlanan karikatür nedeniyle yayıncı şirketi tarafından kapatıldı.
14 T Ü R K I Y E ' D E S A N S Ü R V E O T O S A N S Ü R
Türkiye’nin en köklü fakültelerinden Ankara Dil-Tarih ve Coğrafya Fakültesi’nin tiyatro bölümü, yapılan ihraçlarla fiilen kapandı. İhraç edilen akademisyenler arasında Elif Çongur, Beliz Güçbilmez, Süreyya Karacabey, Şamil Yılmaz ve Ceren Özcan gibi isimler bulunuyor.
Müjdat Gezen Sanat Merkezi kundaklandı. Olaydan bir hafta önce Akit TV Müjdat Gezen’i hedef göstermiş, kanalın sunucularından Ahmet Kezer, Gezen’e hakaretler yağdırmış, “Şimdi kalkmış Müjdat Gezen Sanat Merkezi denen bir yerde sanat öğrettiğini iddia ediyor. Biraz bacak aç... Bunlara gönderdiğiniz çocuklarınız oradan nasıl çıkar” ifadelerini kullanmıştı.
Kırmızı Kedi Yayınevi, kar maskeli iki kişinin saldırısına uğradı. Saldırganlar, Devlet Bahçeli ve MHP İçin Her Şey kitabının yazarı Sabahattin Önkibar hakkında “Sabahattin Önkibar akıllı olsun” diye bağırarak kaçtı.
İzmir Yenikapı Tiyatrosu ile Antakya ve İzmir Ayışığı Sanat Merkezi KHK’yle mühürlendi.
HDP’nin Rojava için 2015 yılında Elazığ’ın Kovancılar ilçesinde düzenlediği konserde sahneye çıkan Kürt müzisyen Aram Serhad, “Örgüt propagandası” iddiasıyla tutuklandı. Serhad, 41 gün sonra tahliye edildi.
Besteci, piyanist ve şarkıcı Selen Gülün, Ümit Kıvanç’ın Gazete Duvar’da yayımlanan Diyarbakır’da Geçmektedir başlıklı yazısını Twitter’da paylaştığı için Türkiye Kültür Ofisi’nin Japonya’da gerçekleştireceği konsere verdiği desteği çektiğini açıkladı.
Nobel ödüllü yazar Orhan Pamuk, Hürriyet’e verdiği röportajın anayasa değişikliği referandumunda “hayır” oyu vereceğini söylediği için yayımlanmadığını SUSMA’ya doğruladı.
Halk Müziği sanatçısı Sabahat Akkiraz’ın TRT için çekmiş olduğu program, sanatçının “hayır” kampanyası yaptığı gerekçesiyle yasaklandı.
İstanbul Film Festivali’nin onur konuklarından oyuncu Ian McKellen’ın
15v a k a l a r
açılış törenindeki konuşmasında sarf ettiği “açık bir eşcinsel olarak” sözleri Türkçeye çevrilmedi.
Bilgi Üniversitesi Kültür ve Düşünce Kulübü’nün düzenlediği Dünden Bugüne Kürtçe Tiyatro başlıklı konferansına Bilgi Üniversitesi izin vermedi. Etkinlik, Boğaziçi Üniversitesi tarafından sahiplenildi.
İstanbul Film Festivali’nde yarışan filmi Zer Kültür Bakanlığı tarafından sansürlenince filmin yönetmeni Kazım Öz, kesilen sahnelerde perdeyi karartarak sansürü deşifre etti.
Ordu’nun Altınordu ilçesindeki Taşbaşı Kültür Merkezi’nin bahçesinde yer alan ve daha önce iki kez tahrip edilen üç kadın heykelinin bu kez de ayakları kırıldı.
Bursa’nın Nilüfer ilçesinde Vietnamlı sanatçı Van Hoang Huynh’un imzasını taşıyan Özgür Olmak adlı heykele üçüncü kez saldırıldı. Daha önce boyalarla tahrip edilen heykelin kafası koparıldı.
Twitter, 2016 yılının son altı ayını kapsayan Şeffaflık Raporu’nu yayınladı. Rapora göre Türkiye, en çok hesap kapatılması isteğinde bulunan ülkeler içinde liste başında.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın damadı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak’ın e-posta adresindeki bilgilerin haber yapılmasıyla ilgili soruşturma kapsamında 14 gün gözaltında kalan Die Welt gazetesinin Türkiye temsilcisi Deniz Yücel tutuklandı. Deniz Yücel’e yöneltilen suçlamalar arasında, 15 Temmuz darbe girişimini kimin yaptığına ilişkin sorgulayıcı haber ve yorumlarıyla Cizre’de sokağa çıkma yasakları döneminde yaşanan bodrum baskınına ilişkin haberleri yer aldı.
Van’daki Nûda Kültür Merkezi ve Feqiyê Teyran Kültür Merkezi KHK ile kapatıldı.
Mersin’in Anamur İlçe Belediye Başkanı ile Kayseri’nin Develi İlçe Belediye Başkanı, Mahsun Kırmızıgül’ün Vezir Parmağı filminin ilçelerindeki sinemalarda gösterilmesine izin vermeyeceklerini açıkladı.
16 T Ü R K I Y E ' D E S A N S Ü R V E O T O S A N S Ü R
Yazar Pelin Buzluk, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’ndaki görevinden ihraç edildi. Buzluk, görevden ihraç edilme sebebinin akademisyenlere destek imzacısı yazarlar arasında yer alması olduğunu söyledi.
Digitürk, NO filmini Dilediğin Zaman uygulamasından çıkardı.
İzmir›de başkanlık referandumu sonrası yapılan “Hayır biz kazandık” eyleminde çekim yapmak isteyen belgesel yönetmeni Kazım Kızıl ve beraberindeki altı kişi tutuklandı. Kızıl, üç ay sonra tahliye oldu.
Referandumun ardından Adana’da yapılan ve sonuçların meşru olmadığının ifade edildiği eylemlerin fotoğraf ve videolarını paylaşanlar hakkında halkı kin ve düşmanlığa tahrik ve aşağılama suçlaması ile soruşturma başlatıldı.
İstanbul İdil Kültür Merkezi’ne yapılan polis baskınında gözaltına alınan, aralarında Grup Yorum üyelerinin de bulunduğu 11 kişiden 7'si tutuklandı.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne ait 1453 İstanbul Kültür ve Sanat Dergisi son sayısında yer alan, esneyen bir kedi önünde “Erdo-Gone!, İnşallah, Maşallah” yazan görsel yüzünden kapatıldı, derginin çalışanları hakkında soruşturma başlatıldı.
Gaziantep’in AKP’li Şahinbey Belediyesi’nce dağıtılan Kadın ve Aile İlmihali adlı kitapta televizyon, dergi ve gazeteler “uyuşturucu” olarak nitelendirildi.
Milli Eğitim Bakanlığı “güvenli internet” uygulaması kapsamında çok sayıda haber sitesine sansür uygulamaya başladı. MEB bünyesinde faaliyet yürüten kurumlarda kimi haber sitelerine giriş engellendi.
Bir yazısında TBMM’yi aşağıladığı iddiasıyla İstanbul 2. Asliye Ceza Mahkemesi’nde yargılanan BirGün gazetesi köşe yazarı Enver Aysever, hakaret’ suçundan 10 bin 620 TL adli para cezasına çarptırıldı.
Dünyanın en büyük internet ansiklopedisi Wikipedia’nın tüm dillerdeki versiyonlarına Türkiye’den erişim engellendi. Erişim engelinin sebebi olarak
17v a k a l a r
‘teröre destek veren içeriklerin kaldırılmaması’ ve ABD merkezli kuruluşun Türkiye’de temsilcilik açmaması gösteriliyor.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB), World Cities Expo Etkinliği’nin konuklarından Wikipedia’nın kurucusu Jimmy Wales’i davetli listesinden çıkardı.
Haber sitesi sendika.org yıl boyunca sürekli sansürlendi. Bu rapor hazırlanırken erişim 62. kez engellenmiş, site http://sendika62.org adresinden yayın yapıyordu.
Sokağa çıkma yasaklarına ilişkin belgesel çekmek amacıyla gittikleri Diyarbakır’da gözaltına alınan ve bir süre tutuklu kaldıktan sonra serbest bırakılan Vice News muhabiri Jake Hanrahan, kameraman Philip Pendlebury, tercüman Mohamed İsmael Rasool ve şoför Abdullah Direkçi hakkında dava açıldı. Yapılan suçlama, “terör örgütüne yardımda bulunmak suretiyle üye olmak”, “terör örgütü propagandası yapmak.
Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi önünde bulunan insan başlı aslan heykelleri kaldırıldı.
İzmir Devlet Opera ve Balesi Orkestra Şefi İbrahim Yazıcı ve Bursa Bölge Devlet Senfoni Orkestrası Keman Sanatçısı Filiz Özsoy KHK ile ihraç edildi.
Piyanist Dengin Ceyhan sosyal medya paylaşımları gerekçe gösterilerek gözaltına alındı ve tutuklandı.
Zonguldak’ta yayın yapan Pusula gazetesinin sahibi Ali Rıza Tığ, AKP Zonguldak İl Yönetim Kurulu üyesi Harun Demir tarafından bir kafede darp edildi. AKP’li Demir’in, ailesinin şirketine ilişkin haberlerden rahatsızlık duyduğu için saldırıyı yaptığı ifade edildi.
Başbakanlık Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kurulu tarafından Elle dergisinin Mart 2017 sayısı için ‘muzır neşriyat’ kararı alındı.
16’ncı !f İstanbul Bağımsız Filmler Festivali’nin programında yer alan
18 T Ü R K I Y E ' D E S A N S Ü R V E O T O S A N S Ü R
Haluk Bilginer’in Büyük Türkiye Cumhuriyeti’nin 47’nci başkanını canlandırdığı Son Şinitzel isimli film, eser işletme belgesi alamadığı gerekçesiyle gösterilemedi.
İzmir’in Torbalı ilçesinde bulunan Tanrıça Demeter ve kızı Persephone’nin heykeli kaldırılarak yerine Osmanlı tuğrası anıtı dikildi.
Diyarbakır’ın Sur ilçesine bağlı İskenderpaşa Mahallesi’nde bulunan Avesta Yayınevi’nin deposu kimliği belirsiz kişi veya kişilerce ateşe verildi.
Yayın hayatına 40 yıldır devam eden Belge Yayınları polis tarafından basıldı, 2 bin kitaba el konuldu.
Kastamonu Üniversitesi Senatosu, Cide Rıfat Ilgaz Meslek Yüksek Okulu’nun adını Cide Meslek Yüksek Okulu olarak değiştirme kararı aldı. Karar tepkiler üzerine geri çekildi.
Tunceli Valiliği, 17. Munzur Kültür ve Doğa Festivali’ne OHAL gerekçesiyle izin verilmeyeceğini açıkladı.
Özgür Gazeteciler Cemiyeti Eş Başkanı Nevin Erdemir için hazırlanan iddianamede Erdemir’in not defterinde bulunan Albert Camus ve Spinoza’nın isimleri ‘örgüt üyesi’ olarak değerlendirildi.
Türkçe-Kürtçe olarak iki dilde kitap yayımlayan Aram Yayınları’nın 75 kitabı yasaklandı.
Güneydoğu kentlerinde yaşanan ablukanın son bulması için “Bu suça ortak olmayacağız” başlıklı bildiriye imza atan akademisyenlere ‘terör örgütü propagandası’ yaptıkları iddiasıyla dava açıldı.
ETHA ve ANF muhabiri Arzu Demir’in Savaşta Barışta Özgürlükte Aşkta Dağın Kadın Hali kitabı yasaklandı. Arzu Demir’in Devrimin Rojava Hali kitabı da yasaklanmıştı.
19v a k a l a r
İzmir’deki Roboski anmasında oyun sahneleyen Yenikapı Tiyatrosu oyuncularından Abdulhakim Bağış, bir günlük tutukluluğun ardından denetimli serbestlik yasası kapsamında serbest bırakıldı.
Jin Haber Ajansı editörlerinden Zehra Doğan tutuklandı. Aynı zamanda ressam da olan ve Nusaybin’de kaldığı dönemde, sokağa çıkma yasağı ve güvenlik operasyonlarıyla ilgili birçok resim yapan Doğan’ın resimleri ve sosyal medya paylaşımları örgüt propagandası olarak kabul edildi.
Beşiktaş Belediyesi’nin 19 Mayıs Atatürk’ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı kapsamında hazırladığı dört günlük festival, İstanbul Valiliği tarafından güvenlik gerekçesiyle iptal edildi.
Van’ın Çatak Belediyesi’ne atanan kayyım Hacı Asım Akgül, Tahir Elçi’nin adını taşıyan parkı, Şehit GK Ali Ogün Parkı olarak değiştirdi.
Urfa’nın Siverek ilçesinde yer alan Kürt sanatçı Şivan Perwer’e ait heykel, kimliği belirsiz kişi ya da kişilerce tahrip edildi.
New York City University’de akademisyen olan Yasemin Yılmaz’ın Koç Üniversitesi’ndeki ‘basın özgürlüğü’ konulu sunumu “politik hassasiyetler” gerekçe gösterilerek iptal edildi.
Fehim Taştekin’in Kürtlerin Zamanı ile Murat Türk’ün Köprüdeki Düşman kitapları, haklarında herhangi bir yasaklama kararı olmadığı halde Silivri Cezaevi’ne alınmadı.
Türkiye’de haziran ayı başından beri kullanılabilen Pride butonu uygulaması dolaşımdan kaldırıldı.
İdil Kültür Merkezi’ne yapılan polis baskını sonrasında nedeni belli olmayan gözaltı ve tutuklamalarda Mehter Marşı eşliğinde işkenceler yapıldığı ortaya çıktı.
9. Kadıköy Kitap Günleri’ne katılmak için başvuran Avesta Yayınları, Aram Yayınları ve İsmail Beşikçi Vakfı Yayınları etkinlikte kendilerine yer bulamadı.
20 T Ü R K I Y E ' D E S A N S Ü R V E O T O S A N S Ü R
25. Musa Anter ve Özgür Basın Şehitleri Gazetecilik Ödülleri töreni, Beyoğlu Kaymakamlığı tarafından OHAL gerekçe gösterilerek yasaklandı.
Bütün çalışanları kadın olan haber sitesi Şûjin’le birlikte, Rojeva Medya ve dihaber de kapatıldı.
Samsun Bafra T Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutuklu bulunan karikatürist Melih Gürler, Edirne Cezaevi’ndeki Selahattin Demirtaş’a mektup yazdı. Adalet Bakanı’na hakaretten 10 ay ceza aldı.
Babası Ahmet Kaymaz’la birlikte 2004 yılında Mardin Kızıltepe’de kurşunlanarak öldürülen 12 yaşındaki Uğur Kaymaz adına ilçede yaptırılan heykel, kayyım tarafından kaldırıldı.
Star gazetesinde iktidara muhalif ve aykırı yazılarıyla dikkat çeken Lütfü Oflaz, yazısının yayımlanmaması üzerine gazeteden ayrıldı.
Tunceli Ovacık’ta düzenlenmesi planlanan 1. Uluslararası Ovacık Sanat Günleri OHAL gerekçe gösterilerek iptal edildi.
Yönetmen Mustafa Altıoklar hakkında sosyal medyaki paylaşımları nedeniyle gözaltı kararı çıkartıldı.
Kürtçe dil eğitmeni ve yazar Hasip Yanlıç gözaltına alındı. Yanlıç’ın evinde yapılan aramada Hasan Cemal’in Delila kitabıyla birlikte beş kitaba daha el konuldu.
Milli Eğitim Bakanlığı, 7. sınıf Sosyal Bilgiler Öğrenci Çalışma Kitabı’nı dağıttıktan sonra “iktidarın basına sansürü”nün anlatıldığı bölümü fark ederek “acil toplatma kararı” aldı.
21. İstanbul Tiyatro Festivali kapsamında III. Richard’ı sahneleyecek Schaubühne Berlin, etkinlikten çekildi. Topluluk, Türkiye’deki keyfi ve tutarsız tutuklamaları gerekçe göstererek güvenliklerinden endişe duyduklarını dile getirdi.
21v a k a l a r
36. TÜYAP Kitap Fuarı’nda Kırmızı Kedi Yayınevi standında Meral Akşener hakkında yazdığı Asena adlı kitabını imzalayan gazeteci Sabahattin Önkibar’a yaklaşık 10 kişilik bir grup saldırdı.
Ekoloji üzerine çalışmalarıyla da tanınan HDP Hopa İlçe Eş Başkanı ve yazar Cemil Aksu, sosyal medya paylaşımları gerekçe gösterilerek tutuklandı.
12. Contemporary İstanbul sanat fuarında, İranlı kadın sanatçı Niloufer Banisadr’ın başörtülü ve sırt/karın bölgeleri açık görselleri ile Atatürk fotoğraflarını yan yana kullandığı eseri ‘provokatif ögeler barındırdığı’ gerekçesiyle fuar yönetimi tarafından sergiden kaldırıldı.
Antalya Büyükşehir Belediyesi’nin düzenlediği Uluslararası Antalya Film Festivali’nde “ulusal film yarışma” kategorisi kaldırıldı.
RTÜK, Rûdaw TV’nin Türksat uydusundan çıkarılmasını görüşmek üzere olağanüstü toplandı. Kurul, Rûdaw’ın yanı sıra K24 ve Waar’ı da Türksat’tan çıkarma kararı aldı.
Barış Pehlivan ve Barış Terkoğlu imzalı Mahrem/Gizli Belgelerde Türkiye’nin Sırları adlı kitabın satışı, AKP Kahramanmaraş Milletvekili Celalettin Güvenç’in talebiyle mahkeme tarafından yasaklandı.
Diyarbakır’ın Lice Belediyesi’ne atanan kayyım, Ceylan Önkol ile Medeni Yıldırım’ın adlarının verildiği parkların isimlerini değiştirdi. Kayyım atanan Yenişehir Belediyesi ise Kürt edebiyatın önemli isimlerinden Mehmed Uzun adına yapılan parktaki Kürtçe tabelanın yerine Türkçe tabela astı.
Ankara Üniversitesi DTCF’de dekan, kampüse enstrümanla girmeyi yasakladı, kampüse sokulmak istenen enstrümana ziyaretçi kartı çıkarıldı. Tiyatro öğrencisinin neden enstrümanların kampüse alınmadığı sorusuna İhsan Çiçek, “Kaymakamın öldürüldüğü gün enstrüman çalınıp halay çekildi, içeride Kürtçe şarkı çalıp provokasyon yapılmayacağını bilemem” diyerek cevapladı.
Sabah Gazetesi manşetinden, Mustafa Altıoklar, Bülent Emrah Parlak, Cem
22 T Ü R K I Y E ' D E S A N S Ü R V E O T O S A N S Ü R
Mumcu, Şehrazat, Levent Üzümcü ve Ceren Moray’a “Türkiye düşmanları” diyerek fotoğraflarını yayımladı.
Cumhuriyet Davası: Güray Öz, Musa Kart, Bülent Utku, Hakan Kara, Önder Çelik, Kemal Güngör ve Turhan Günay tahliye edildi. Diğer sanıklar hâlâ tutuklu.
Bilim-kurgu sinemasının klasiklerinden Blade Runner’ın devam filmi Blade Runner 2049’un çıplaklık içeren sahnelerinin Türkiye’de dijital müdahaleyle kesildiği ortaya çıktı.
British Journal of Photography‘nin yılın takip edilmesi gereken fotoğrafçıları listesinde gösterdiği fotoğraf sanatçısı Çağdaş Erdoğan “örgüt üyeliği” suçlamasıyla tutuklandı.
Resim öğretmeni ve ressam Fatoş İrwen, Diyarbakır’da tutuklandı. Diyarbakır’dan, İstanbul’a dönmek üzere gittiği havaalanında tutuklanan İrwen’in, 2013 yılında hakkında açılan bir davadan dolayı cezaevine konulduğu bildirildi.
Sivil toplum çalışmalarıyla bilinen Anadolu Kültür Yönetim Kurulu Başkanı Osman Kavala gözaltına alındıktan sonra “Türkiye Cumhuriyeti Hükümetini ortadan kaldırmaya teşebbüs” ve “Anayasal düzeni ortadan kaldırmaya teşebbüs” suçlamalarıyla tutuklandı.
Yazar İhsan Eliaçık, Kayseri Kitap Fuarı girişinde bir grubun hakaretine uğradı. Eliaçık’ın yayıncısı Tekin Yayınevi ve Türkiye Yayıncılar Birliği’nin çağrısıyla Ayrıntı, İletişim, Metis, Doğu, Günışığı, On8 ve Doğan’ın da aralarında bulunduğu yayınevleri fuarı terk etti.
Abdülmecid Efendi Köşkü’nde Ömer Koç Koleksiyonu’ndan derlenen Kapı Çalana Açılır sergisine saldıran bir grup “Laiklik bu mu” diyerek eser tahrip etmek istedi.
Kayseri Kitap Fuarı’nda saldırıya uğrayan İhsan Eliaçık önce Trakya Kitap Fuarı’na onur konuğu olarak davet edildi, daha sonra fuar yönetimi tarafından davetin asılsız olduğu söylendi.
23v a k a l a r
27. İstanbul Sanat Fuarı’nda ressam Mustafa Özel imzalı nü tabloların sosyal medyada hedef gösterilmesi üzerine sanatçının eserleri TÜYAP yönetimi tarafından kaldırıldı. İstanbul Sanat Fuarı’na getirilen +18 uygulamasının ardından eserler tekrar yerlerine konuldu.
Ankara’da ilk kez düzenlenecek olan Alman LGBTİ Film Günleri “birtakım toplumsal hassasiyet ve duyarlılıklar” nedeniyle yasaklandı.
Ankara Valiliği, LGBTT ve LGBTİ örgütlerin sinema, sinevizyon, tiyatro, panel, söyleşi, sergi gibi etkinliklerinin 18 Kasım’dan itibaren süresiz olarak yasaklandığını duyurdu.
ODTÜ’de 3. Yurt kantininde Pride (Onur) adlı film gösterimi yapıldığı sırada, okul yönetimi kantinin elektriğini kesti.
Kocaeli Valiliği, yaz aylarında çocuklar için düzenlediği sosyal ve kültürel atölye çalışmalarını gerekçe göstererek Körfez Halkevi için mühürleme kararı çıkardı.
Susma Platformu’nun Kazım Öz’ün filmi Zer’i 24 Kasım’da saat 20.30’da Cinevan sinema salonunda gerçekleşecek olan film gösterimi ve yönetmen Kazım Öz’le söyleşi etkinliği Van Valiliği tarafından son anda izin verilmemesi nedeniyle iptal edildi.
TRT, Kılıçdaroğlu, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ailesi ve yakınlarının yurtdışına para transferi yaptığına ilişkin iddiaları kamuoyuna açıkladığı sırada canlı yayını kesti.
Nâzım Hikmet’in Yapı Kredi Yayınları tarafından ilk kez 2002 yılında yayımlanan Yaşamak Güzel Şey Be Kardeşim isimli kitabının sansürlü olduğu ortaya çıktı.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın hayatını anlatan Reis filminin yapımcısı ve 15 Temmuz darbe girişimini konu alan Uyanış filminin tutuklu yönetmeni Ali Avcı hakkında 22.5 yıla kadar hapis istemiyle dava açıldı.
Sur’da 2 Aralık 2015’te ilan edilen ve hâlâ devam eden sokağa çıkma
24 T Ü R K I Y E ' D E S A N S Ü R V E O T O S A N S Ü R
yasağının 2. yıldönümü kapsamında Şişli Cemil Candaş Kent Kültür Merkezi’nde izleyiciyle buluşması planlanan Sûr: Ax û Welat isimli belgeselin gösterimi engellendi.
Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi tarafından engelli çocukların anadillerinde kaynağa ulaşması için açılan Sesli Kütüphane kapatıldı. Birimde çalışanların işine son verilirken kayıtlara erişim de engellendi.
Mardin Kızıltepe İlçe Belediyesi’ne atanan kayyım Ahmet Odabaşı’nın talimatıyla Kürt müzisyen Ali Temel’in ismini taşıyan Ş. Elî Temel Kültür ve Sanat Merkezi kapatıldı.
2015 yılında, 34. İstanbul Film Festivali’nde eser işletme belgesi olmadığı gerekçesiyle gösterimi engellenen ancak daha sonra birçok kentte gösterimi gerçekleşen Bakur/Kuzey belgeselinin yönetmenleri Ertuğrul Mavioğlu ve Çayan Demirel’e, iki yılın ardından Batman Savcılığı tarafından “terör propagandası yapmak” suçundan dava açıldı.
TEMA Vakfı Kurucu Başkanı Hayrettin Karaca’nın Yalova sahilinde bulunan heykeli kimliği belirlenemeyen kişiler tarafından tahrip edildi. Karaca’nın heykeli daha önce de iki kez daha saldırıya uğramış ve heykelin değişik yerleri parçalanmıştı.
İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından TÜYAP hakkında, 2014’ten sonra 15 Temmuz 2016 darbe girişimine kadar Türkiye İşadamları ve Sanayiciler Konfederasyonu’nun (TUSKON) toplantılarına, fuarlarına ve kongrelerine evsahipliği yaptığı gerekçesiyle soruşturma başlatıldı.
CNR Expo Fuarcılık, düzenlediği kitap fuarlarına Siyah Beyaz Yayınevi’nin katılımını engelledi.
KHK ile Hatay’daki okul öncesi öğretmenliği görevinden ihraç edilen Duygu Şahlar’ın, tutuklanan kamu emekçilerinin hikâyelerinden yola çıkarak sahneye koyduğu Bi’şey Anlatıcam Eee? Kurtulduk mu? adlı oyunu Muğla’da Milas, Bodrum, Datça, Marmaris, Fethiye kaymakamlıkları tarafından yasaklandı.
25v a k a l a r
13-17 Aralık 2017 tarihleri arasında İstanbul, Van ve Diyarbakır’da gerçekleştirilmesi planlanan Hangi İnsan Hakları Film Festivali’nin Diyarbakır ayağına Diyarbakır Valiliği tarafından izin verilmedi.
Diyarbakır D Tipi Yüksek Güvenlikli Kapalı Cezaevi’nde tutuklu bulunan Mahsum Koyun’a gönderilen Karanlık Çökerken Umutsuzluğa Karşı İyimserlik, İktidar Seçkinleri, Robinson Crusoe, Küçük Prens, Ali Baba ve Kırk Haramiler, Peter Pan, Tom Sawyer ve Kanatların Gölgesinde Şengal Dile Gelirse adlı kitaplar, “şifreli ve kontrolsüz haberleşmeye yol açıp kurum güvenliğini tehlikeye düşürebileceği” gerekçesiyle verilmedi.
British Council-KuirFest ortaklığıyla 25 Kasım’da Pera Müzesi Oditoryumu’nda düzenlenmesi planlanan ancak Beyoğlu Kaymakamlığı’nca “anayasal düzene ve genel ahlaka aykırı olabileceği” gerekçesiyle ileri bir tarihe ertelenen Kuir Kısalar gösterimi ve söyleşisine 29 Aralık’ta tekrar yasak kararı çıktı. 12 Ocak’ta gerçekleştirilmesi planlanan etkinliğin keyfi sansür gerekçesi bu kez “kamu esenliğinin sağlanması” oldu.
Tutuklu Gazeteciler Listesi
Bu liste, ifade özgürlüğünü kullandığı için soruşturma ve kovuşturmaya uğrayanlar hakkındaki yasal süreci takip eden www.expressioninterrupted.com/tr/ sitesinden alınmıştır. (05/12/2017)
Abdulkadir Turay
Abdullah Kaya
Abdullah Kılıç
Abdullah Özyurt
Abdulvahap İş
Ahmet Altan
Ahmet Feyzullah Özyurt
Ahmet Memiş
Ahmet Metin Sekizkardeş,
Ahmet Şık
Ahmet Turan Alkan
Ahmet Yavaş
26 T Ü R K I Y E ' D E S A N S Ü R V E O T O S A N S Ü R
Akın Atalay
Alaattin Güner
Ali Ahmet Böken
Ali Aşikar
Ali Babür Boysal
Ali Bulaç
Ali Ünal
Ali Yüce
Arafat Dayan
Aslı Ceren Aslan
Ayhan Demir
Ayşe Nazlı Ilıcak
Ayşenur Parıldak
Aytekin Gezici
Aziz İstegün
Bayram Kaya
Behram Kılıç
Beytullah Özdemir
Burak Ekici
Burçin Dokgöz
Cemal Azmi Kalyoncu
Ceren Taşkın
Cuma Kaya
Cuma Ulus
Cüneyt Seza Özkan
Çağdaş Erdoğan
Deniz Yücel
Emin Demir
Emre Soncan
Ercan Gün
Erdal Süsem
Erdal Şen
Erdoğan Alayamut
Erol Yüksel
Erol Zavar
Fahrettin Kılıç
27v a k a l a r
Faruk Akkan
Ferhat Çiftçi
Fevzi Yazıcı
Gökçe Fırat Çulhaoğlu
Gurbet Çakar
Gültekin Avcı
Habip Güler
Hakan Aksel
Hakan Ergün
Hakan Taşdelen
Halil İbrahim Mert
Hamit Dilbahar
Hamza Günerigök
Hanım Büşra Erdal
Hasan Duman
Hatice Duman
Havva Cuştan
Hayati Yıldız
Hidayet Karaca
Hüseyin Aydın
Hüseyin Turan
İbrahim Balta
İbrahim Kareyeğen
İdris Okur
İdris Sayılgan
İsmail Efe
İsmail Ersan
İsminaz Temel
Kamuran Sunbat
Kemal Demir
Kemal Özer
Kenan Karavil
Mehmet Ali Ay
Mehmet Altan
Mehmet Baransu
Mehmet Dener
28 T Ü R K I Y E ' D E S A N S Ü R V E O T O S A N S Ü R
Mehmet Güleş
Mehmet Gündem
Mehmet Kuru
Mehmet Özdemir
Meltem Oktay
Mikail Barut
Miktat Algül
Mizgin Çay
Muhammet Taşçılar
Muhsin Pilgir
Murat Avcıoğlu
Murat Çapan
Murat Dağdeviren
Murat Sabuncu
Mustafa Erkan Acar
Mustafa Gök
Mustafa Ünal
Mutlu Çölgeçen
Mutlu Özay
Mümtazer Türköne
Nadir Yücel
Nedim Türfent
Nizamettin İzgi
Nuh Gönültaş
Nur Ener
Nuri Durna
Nuri Yeşil
Nurullah Kaya
Oğuz Usluer
Osman Yakut
Ömer Oruç
Özcan Keser
Özkan Erdoğan
Rabia Özkaya
Ramazan Alkan
Resul Cengiz
29v a k a l a r
Sadık Demir
Sait Gürkan Tuzlu
Salih Erbekler
Sami Tunca
Semiha Mete
Serhat Şeftali
Serkan Aydemir
Serkan Erdoğan
Seyid Kılıç
Seyithan Akyüz
Şahabettin Demir
Şahin Alpay
Şeref Yılmaz Şerife Oruç
Tahsin Kürklü
Togay Okay
Tuncer Çetinkaya
Ufuk Şanlı
Ünal Tanık
Vahit Yazgan
Yakup Çetin
Yakup Şimşek
Yalçın Güler
Yasir Kaya
Yener Dönmez
Yetkin Yıldız
Yılmaz Kahraman
Zafer Özsoy
Zehra Doğan
Ziya Ataman
30 T Ü R K I Y E ' D E S A N S Ü R V E O T O S A N S Ü R
Kapatılan Basın Yayın Organları
Bugün TV
Can Erzincan TV
Dünya TV
Hira TV
Irmak TV
Kanal 124
Kanaltürk
MC TV
Mehtap TV
Merkür TV
Samanyolu Haber
Samanyolu TV
SRT TV
Tuna Shopping TV
Yumurcak TV
İMC TV
Hayat’ın Sesi TV
Özgür Gün TV
Van TV
Van Genç TV
TV 10
Jiyan TV
Azadi TV
Denge TV
Mezopotamya TV
Med Nuçe TV
Birlik Medya TV
Barış TV
Adana Medya Gazetesi
Akdeniz Türk Gazetesi
Şuhut’un Sesi Gazetesi
Kurtuluş Gazetesi
Lider Gazetesi
İscehisar Gazetesi
31v a k a l a r
Durum Gazetesi
Türkeli Gazetesi
Antalya Gazetesi
Yerel Bakış Gazetesi
Nazar Gazetesi
Batman Gazetesi
Batman Postası
Batman Doğuş Gazetesi
Bingöl Olay Gazetesi
İrade Gazetesi
İskenderun Olay Gazetesi
Ekonomi Gazetesi
Ege’de Son Söz Gazetesi
Demokrat Gebze Gazetesi
Kocaeli Manşet Gazetesi
Bizim Kocaeli Gazetesi
Haber Kütahya Gazetesi
Gediz Gazetesi
Zafer Gazetesi
Hisar Gazetesi
Turgutlu Havadis Gazetesi
Milas Feza Gazetesi
Türkiye’de Yeni Yıldız Gazetesi
Hakikat Gazetesi
Urfa Haber Ajansı
Ajans 11
Yeni Emek Gazetesi
Banaz Postası
Son Nokta Gazetesi
Merkür Haber
Millet Gazetesi
Bugün Gazetesi
Meydan Gazetesi
Özgür Düşünce Gazetesi
Taraf Gazetesi
Yarına Bakış Gazetesi
32 T Ü R K I Y E ' D E S A N S Ü R V E O T O S A N S Ü R
Yeni Hayat Gazetesi
Zaman Gazetesi
Today’s Zaman
Özgür Gündem
Azadiya Welat
Batman Çağdaş Gazetesi
Cizre Postası Gazetesi
Güney Express Gazetesi
İdil Haber Gazetesi
Kızıltepe’nin Sesi Gazetesi
Prestij Haber Gazetesi
Urfanatik Gazetesi
Yüksekova Haber
Akademik Araştırmalar Dergisi
Aksiyon Dergisi
Asya Pasifik Dergisi
Bisiklet Çocuk Dergisi
Diyalog Dergisi
Avrasya Dergisi
Ekolife Dergisi
Ekoloji Dergisi
Fountain Dergisi
Gonca Dergisi
Gül Yaprağı Dergisi
Nokta Dergisi
Sızıntı Dergisi
Yağmur Dergisi
Yeni Ümit Dergisi
Zirve. Dergisi
Evrensel Kültür Dergisi
Özgürlük Dünyası Dergisi
Tiroj Dergisi
Aksaray Mavi Radyosu
Aktüel Rady
Berfin Radyo
Burç Radyo
33v a k a l a r
Cihan Radyo
Dünya Radyo
Esra Radyo
Haber Radyo Ege
Herkül Radyo
Jest Radyo
Kanaltürk Radyo
Radyo 59
Radyo Aile Rehberi
Radyo Bamteli
Radyo Cihan
Radyo Fıkıh
Radyo Küre
Radyo Mehtap
Radyo Nur
Radyo Şemşik
Samanyolu Haber
Umut Radyo
Yağmur Radyo
Rengin Radyo
Özgür Radyo
Ses Radyo
Radyo Karacadağ
Özgür Güneş Radyosu
Patnos FM
Dünya Radyo
Altın Burç Yayınları
Burak Basın Yayın Dağıtım
Define Yayınları
Dolunay Eğitim Yayın Dağıtım
Giresun Basın Yayın Dağıtım
Gonca Yayınevi
Gül Yurdu Yayınları
GYV Yayınları
Işık Akademi Yayınları
Işık Özel Eğitim Yayınları
34 T Ü R K I Y E ' D E S A N S Ü R V E O T O S A N S Ü R
İklim Basın Yayın Pazarlama
Kaydırak Yayınları
Kaynak Yayınları
Kervan Basın Yayıncılık
Kuşak Yayınları
Muştu Yayınları
Nil Yayınları
Rehber Yayınları
Sürat Basım Yayın Reklamcılık Eğitim Araçları
Sütun Yayınları
Şahdamar Yayınları
Ufuk Basın Yayın Haber Ajans Pazarlama
Ufuk Yayınları
Waşanxaneya Nil Yayıncılık
Yay Basın Dağıtım
Yeni Akademi Yayınları
Yitik Hazine Yayınları
Zambak Basın Yayın Eğitim Turizm
Cihan Haber Ajansı
Muhabir Haber Ajanı
SEM Haber Ajansı
Dicle Haber Ajansı
Jin Haber Ajansı
Express Gazetesi, Adana
Türkiye Manşet, Çorum
Dağyeli Gazetesi, Hatay
Akis Gazetesi, Kütahya
İpekyolu Gazetesi, Ordu
Son Dakika Gazetesi, İzmir
Yedigün Gazetesi, Ankara
Haberexen Dergisi, Samsun
Batman FM
Dokuz8 Haber
Kurultay Haber
Yol TV
35v a k a l a r
Kanal On4
Kanal 124
Yürüyüş Dergisi
İpekyolu Van Gazetesi
İBB Kültür Dergisi
Dihaber Ajansı
Şujin Haber Ajansı
Rojeva Medya
36 T Ü R K I Y E ' D E S A N S Ü R V E O T O S A N S Ü R
Diyarbakır ve Güneydoğu Bölge
Kürt İllerinde Ohal’in Kültür Sanatla İmtihanı
Vecdi Erbay OHAL ile hayatın bir parçası olan KHK’ler, kültür sanat alanında da ağır tahribatlara neden oldu. Bunu en iyi hisseden ise Demokratik Bölgeler Partisi’nin (DBP) yönettiği belediyeler oldu. Çokdilli bir belediyecilik anlayışına sahip olan DBP’li belediyeler, kadın ve kültür sanat kurumlarıyla da dikkat çekiyordu. Ancak KHK ile belediyelere kayyım atanınca bu kurumların tümü ya kapatıldı ya da personelin işine son verilerek işlevsiz hale getirildi. Kimi kurumlar ise içeriğinden uzaklaşarak Kur’an kursu vermeye başladı.
KHK’den önce DBP’nin yönettiği belediyelerin sayısı 102 idi. 3’ü büyükşehir olmak üzere bu belediyelerin 94’üne kayyım atandı. Şimdiye kadar 94 belediye başkanı tutuklandı, hâlâ tutuklu bulunan belediye başkanı sayısı ise 70. Tutuklu bulunan bazı belediye başkanları, aradan aylar geçmesine rağmen hâlâ mahkemeye çıkarılmadı.
DBP’li belediyelerin kültürel alanlara yaklaşımını ve bu konudaki çalışmalarını özetlemek gerekirse;
DBP’li belediyeler, kültürel kırım kıskacında olan Kürtlerin ve bölge halklarının (Süryaniler, Ermeniler, Mihelmiler) umudu oldu. Çünkü DBP’li belediyelerin temel ilkesi bütün kültürlerin korunması ve geliştirilmesiydi. Bu anlayışla kültür sanat çalışmalarını başat çalışma olarak esas aldılar. Tek dil ve kültür üzerinden kendini kurgulamış devlet geleneğine karşı, kültürel zenginlik ve kültürel çeşitlilik prensibinden ödün vermeden çalışmalarına başladılar. Devraldıkları belediyeler, öncesi itibarıyla ne teknik açıdan ne de zihniyet açısından buna hazırdı. Hatta devlet bu temelde kendini örgütlemiş ve bölgedeki belediyeleri özellikle bazı imkanlardan mahrum bırakmıştı. Bu nedenle DBP’li belediyeler, devrim niteliğinde çalışmalar yaptı demek mübalağa olmaz.
Diyarbakır’dan başlayarak belediyesini kazandıkları her yerde kültür sanat festivalleri yapmaya başladılar. Amed Kültür Sanat Festivali, Amed Film Günleri, Van Kültür Sanat Festivali, Munzur Doğa ve Kültür Festivali, Şırnak Berxbir (Koyun Kırpma) Festivali, Muş-Varto Girê Koxê (Koğ Tepesi) Festivali, Batman Kültür Sanat Festivali ve Yılmaz Güney Film Günleri gibi festivaller geleneksel hale getirildi.
37d I y a r b a k ı r v e g ü n e y d o ğ u b ö l g e
Dönemsel kültürel ve sanatsal etkinliklerin yanı sıra DBP’li belediyeler tarafından farklı kültür ve dillerin geliştirilmesi amacıyla kültür sanat merkezleri de açıldı.
Belediyeler bünyesinde faaliyet yürüten kültür merkezlerinden bazıları; Van Büyükşehir Belediyesi Nuda Kültür Merkezi, Diyarbakır Kayapınar Belediyesi
Cigerxwîn Kültür ve Gençlik Merkezi, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Aram Tigran Konservatuarı, Şırnak Cizre Belediyesi Berîvan Kültür Merkezi, Batman Belediyesi Yılmaz Güney Sinema Salonu, Batman Belediyesi Bahar Kültür Sanat Merkezi, Ağrı Belediyesi Sema Kültür Sanat Merkezi, Mardin Nusaybin Mîtanî Kültür Merkezi.
Sanat eğitmenlerinin atölyeleri aracılığıyla da yerel bir dinamik oluşturuldu. Bu dinamik ileriki yıllarda kentlerin kültür sanat gündemini belirleyecek çok önemli çalışmalar açığa çıkardı. Yüzlerce sanatçı, edebiyatçı ve akademisyen bölge halklarıyla buluşturuldu. Sinema günleri, film festivalleri ve edebiyat günleri çalışmalarıyla halkın bu yöndeki talep ve ihtiyaçlarına cevap vermeye çalışıldı. Dil koruma ve geliştirme şube müdürlükleri kurularak asimilasyonun hedefinde olan bölge dillerinin geliştirilmesi, kullanılması ve yaygınlaştırılmasının önünün açılması sağlandı. Şehir tiyatrosu oluşturularak halk tiyatro ile buluşturuldu. Bu çalışma kapsamında hem yerel tiyatro ivme kazandı hem de çok değerli oyunlar bölge halklarının dilleriyle sahnelendi.
Örneğin Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrosu bünyesinde Mala Dinan û Mala Extiyaran (Deliler ve Yaşlılar Evi) Kürtçe komedi oyunu ve Haldun Dormen yönetmenliğinde Bir Kış Masalı (Çîrokek Zivistanê) oyunu yüzlerce kez sahnelendi. Tiyatro festivalleri oluşturmak hedeflendi ve çoğu yerde pratikleşmeye başladı.
Kayyımdan sonra... DBP’li belediyelerin döneminde yaptığı çalışmalar kısaca böyle. Belediyelere
kayyım atandıktan sonra durum tam tersine döndü. Belediyelere kayyım olarak atanan valiler ile kaymakamların ilk müdahale ettiği alanlar, sosyal ve kültür sanat alanları oldu. Festivaller iptal edildi, tiyatrolar ve sanat kurumları işlevsiz hale getirildi, parkların Kürtçe olan isimleri değiştirildi, heykeller tahrip edilerek kaldırıldı.
Bölge halkının tepkisine neden olan çarpıcı örnekleri şöyle sıralamak mümkün:
16 Eylül 2016’da, Diyarbakır Merkez Sur Belediyesi’ne atanan kayyım, Diyarbakır
38 T Ü R K I Y E ' D E S A N S Ü R V E O T O S A N S Ü R
Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrosu’nda çalışan tiyatrocuları zabıta kadrosuna geri çağırdı. 21 Kasım’da emeklilik talep eden tiyatrocuların 27 yıllık hakları verilmeksizin işlerine son verildi. 6 Ocak’ta Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrosu’nda (DBŞT) çalışan tiyatrocular, sözleşmeleri yenilenmeyerek işten çıkarıldı.
30 Eylül’de Batman Belediyesi Şehir Tiyatrosu Müdürlüğü, belediyeye atanan kayyım Şevket Ertuğ Aksoy tarafından feshedildi.
DBP’li belediyelerin kültür sanat kurumlarında birer tiyatro grubu bulunuyordu. Kayyımdan sonra kültür sanat kurumlarındaki tiyatrocular işten çıkarıldı ve tiyatro bu şekilde işlevsiz hale getirildi.
Kapatılan TV ve gazeteler 28 Eylül’de bölgede yayın yapan çok sayıda radyo ve televizyon KHK ile kapatıldı.
Kapatılan yayın kurumlarının dilinin ağırlıklı olarak Kürtçe olması dikkat çekiciydi. Yayın ilkelerinden bağımsız olarak, kapatılan radyo ve televizyonların dili Kürtçe olduğu için kapatıldığı yönünde yaygın bir kanı mevcut.
Gün TV ve Radyo Kürtçe-Türkçe yayın yapan bir haber kanalıydı.
Jiyan TV Kürtçe-Türkçe yayın hayatına başlamış, ancak daha sonra sadece Kürtçenin Zazaca lehçesiyle yola devam etmişti. Zazaca, tehlike altında olan dil olarak gösteriliyor ve Jiyan TV bu dilde yayın yapan tek kanaldı.
Azadî TV, merkezi Diyarbakır’da olan ve Kürtçe-Türkçe haber kanalıydı. Merkezi Van’da olan Van TV Kürtçe-Türkçe yayın yapıyordu ve bölgenin kültürel
birikimi hakkında yaptığı programlarla dikkat çekiyordu.
Zarok TV ise Kürtçe yayın yapan tek çocuk kanalıydı. KHK ile kapatılması tepkilere neden oldu ve Zarok TV bu tepkiler üzerine tekrar yayına başladı.
Kapatılan dernekler 22 Kasım 2016’da çok sayıda dernek KHK ile kapatıldı. Yaklaşık 10 yıl boyunca
binlerce kişiye Kürtçe ders veren KURDİ- DER kapatılan dernekler arasındaydı.
39d I y a r b a k ı r v e g ü n e y d o ğ u b ö l g e
Dicle Fırat Kültür Sanat Derneği de çalışmalarını Diyarbakır’da yürüten, tiyatro ve müzik grubu bulunan bir dernekti. Aynı KHK ile kapatılan Özgür Gazeteciler Cemiyeti ise bölgede çalışan gazetecilerin sorunlarını yakından takip eden ve çözmeye çalışan bir kurumdu.
DBP’li belediyelerin çocuklar için açtığı kreşler de kayyımların müdahalesi ile karşılaştı. Diyarbakır’da DBP’li belediyeler tarafından açılan İngilizce, Kürtçe ve Türkçe konuşulan kreşler kapatılmadı ancak birçok eğitmen işten çıkarıldı. Kreşlerin müfredatı değişti ve Türkçe ağırlıklı eğitim başladı.
İptal edilen festivaller OHAL VE KHK ile belediyelere atanan kayyımlar, gelenekselleşen festivalleri
iptal etti.
1 Ekim 2016’da hazırlıkları büyük ölçüde tamamlanan Uluslararası Malatya Film Festivali, son anda valilik tarafından iptal edildi.
17 Temmuz 2017’de 17. Munzur Kültür ve Doğa Festivali, Tunceli Valiliği tarafından OHAL’e dayandırılarak yasaklandı.
22 Temmuz’da Fatih Mehmet Maçoğlu’nun başkanlığını yürüttüğü TKP’li Ovacık Belediyesi’nin, düzenlemeyi planladığı 1. Uluslararası Ovacık Sanat Günleri, Tunceli Valiliği tarafından festivalin tek bir günde ve kapalı alanlarda yapılması şart koşulunca iptal edildi.
Batman, Şırnak, Varto’da gelenekselleşen festivaller, belediyelere kayyım atandığı için gerçekleşmedi.
Diyarbakır’da ise belediyelere atanan kayyımların işlerine son verdiği sanatçılar tiyatro ve müzik festivallerini gerçekleştirdiler. Bu festivallerin ekonomik ve mekan ihtiyacı kolektif bir dayanışmayla karşılandı.
Heykellere tahammül yok DBP’li belediyeler tarafından yaptırılan heykeller KHK’ye ihtiyaç duymadan,
belediyelere atanan kayyımların inisiyatifiyle kaldırıldı.
40 T Ü R K I Y E ' D E S A N S Ü R V E O T O S A N S Ü R
11 Ocak 2016’da Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’nin önünde duran iki Lamassu heykeli ve Rojava Parkı’ndaki Roboski Anıtı kayyımlar tarafından kaldırıldı.
25 Şubat 2017’de Şırnak›ın Cizre Belediyesi›ne kayyım olarak atanan ilçe kaymakamı Ahmet Adanur, ilçe merkezinde bulunan Kürt siyasetçi Orhan Doğan’ın anıtını yıktırdı.
12 Mayıs’ta Urfa’nın Siverek ilçesinde, 2009’da belediye tarafından bulvara dikilen Kürt sanatçı Şivan Perwer’in heykeli, kimliği belirsiz kişi ya da kişilerce tahrip edildi.
11 Haziran’da Mardin’in Kızıltepe ilçesinde, Uğur Kaymaz Bulvarı’ndaki Barış Heykeli, polis ve zırhlı araçların eşliğinde yapılan bir gece yarısı operasyonu ile kepçelerle yerinden söküldü. Yerine saat kulesi dikildi.
28 Haziran’da Ağrı-Doğubeyazıt’ta belediye ekiplerince yıkılan Ehmedê Xanî heykeli için kayyım tarafından ‘kazaen zarar verildi’ açıklaması yapıldı. Heykelin onarıldıktan sonra yeniden yerine konulacağı açıklanmış olsa da aradan aylar geçmesine rağmen heykel yerine konulmadı.
Parkların adı değiştirildi 19 Mayıs’ta Van’ın Çatak Belediyesi’ne atanan kayyım Hacı Asım Akgül, Tahir
Elçi’nin adını taşıyan parkı, Şehit GK Ali Ogün Parkı olarak değiştirdi.
14 Temmuz’da Cegerxwîn Kültür Merkezi’nin de içinde yer aldığı, Parkorman’ın ismi, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Kayyımı Cumali Atilla tarafından “15 Temmuz Şehitler Parkı” olarak değiştirildi.
29 Eylül’de, Ceylan Önkol’un adının verildiği park, Lice Belediyesi kayyımı Sinan Başak tarafından kaldırıldı.
2 Ekim’de, Diyarbakır’ın Yenişehir Belediyesi kayyımı Serdar Kartal, 11 Ekim’de yaşamını yitirişinin 10’uncu yılı olacak olan Kürt yazar Mehmed Uzun’un isminin verildiği parka müdahale etti. Tepkiler üzerine parka tekrar Mehmed Uzun adı verildi ancak parkın içindeki heykel yerine konulmadı.
41d I y a r b a k ı r v e g ü n e y d o ğ u b ö l g e
Kitaplar ve resimler suç unsuru 1 Mart 2016’da Diyarbakır’ın Kayapınar Belediyesi’ne kayyım olarak atanan
Mustafa Kılıç, Cegerxwîn Kültür Merkezi’ndeki kütüphaneden toplattığı kitapları basına sergileyerek çocuklara Marksizm, Zerdüştlük ve cinsel içerikli eğitimler verildiğini iddia etti.
11 Mayıs 2017’de DBP’li Gürpınar Belediyesi’nin hurdaya çıkarılan halk otobüsünü dönüştürerek açtığı Şair Niyazi Sönmez Kütüphanesi kayyım tarafından kapatıldı. Kayyım, kütüphanede örgüt propagandası yapıldığını ileri sürdü.
12 Mart’ta gazeteci ve ressam Zehra Doğan’a yaptığı bir resim ve iki haberden dolayı ‘örgüt propagandası yapmak’ gerekçesiyle üç yıla yakın hapis cezası verildi.
Sonuç niyetine OHAL, KHK’ler ve kayyımların bölgedeki kültür sanat çalışmalarına darbe
vurduğu bir gerçek. Bir yıl içinde DBP’li belediyeler bünyesinde faaliyet yürüten kültür sanat kurumlarının hepsine bir şekilde müdahale edildi.
Yukarıda da değinildiği gibi kurumlar ya kapatıldı ya da kuruluş işlevinden başka bir içerikle açık bırakıldı. Açık bırakılan kurumların müfredatı ve dili değiştirildi. Bazı kurumlarda dini eğitimler verildiği zaman zaman medyaya da yansıdı.
Devlet, KHK marifeti ve kayyımlar aracılığıyla özellikle dile, bölge halkının değer biçtiği isimlere yönelerek bir hafızasızlaştırma ve asimilasyon politikasını gündemleştirdi. Devletin çabası karşılık bulur mu, bunu zaman gösterecektir elbette. Ancak süreç değişip DBP’li belediyelerin anlayışını devam ettirmek niyetiyle belediyeleri yönetecek olanları zor zamanların beklediği de bir gerçek. Devletin yaptığı tahribat, kolayca onarılacak gibi değil.
Bir yıllık sürecin sonunda açığa çıkan bir diğer sorun ise belediyelerden bağımsız faaliyet yürüten kültür sanat kurumlarının yetersizliği oldu. Diyarbakır’da tiyatro, sinema, sergi salonlarının yokluğu, belediyelere kayyım atandıktan sonra anlaşıldı. Daha çok sanatçıların çabasıyla alternatif kurumların yeni yeni oluşmaya başlamasını ise gelecek açısından olumlu ve umut verici olarak nitelendirmek gerekiyor. Ayrıca sanat, böyle zor zamanlarda kendini gösterebilen bir şeydir.
42 T Ü R K I Y E ' D E S A N S Ü R V E O T O S A N S Ü R
Medya İzleme1
2016 Eylül ile 2017 Ekim ayına kadar olan süreçte incelediğimiz hem yazılı hem de internet medyasında kendisine ne kadar yer bulduğunu araştırdığımız kelimeler:
“Sansür”, “erişim engeli”, “kitaplar toplatıldı”, “Kürtçe savunma”, “ifade
özgürlüğü”, “toplatma kararı”, “kapatma kararı”, “adı
değiştirildi”, “yayından kaldırıldı”, “baskı altında”, “cumhurbaşkanına
hakaret”, “Barış için akademisyenler”, “barış imzacıları”, “hedef
gösterildi”, “tck 301”, “barış için/ barış istiyoruz”, “barış için sinemacılar”,
“barış için edebiyatçılar”, “muhalif basın”, “gazetecilik suç
değildir”, “hapiste gazeteci”
Sansür (İlk 10 Gazete)
1 Bu bilgiler Medya Takip Merkezi ile ortak çalışma sonucunda derlenmiştir.
600
500
400
300
200100
0
Evrensel
Cumhuriyet
BirGün
Özgürlü
kçü Demokra
si
Sözcü
Hürriyet
Aydınlık
YeniçağStar
Milliyet
43m e d y a i z l e m e
Gazetecilik Suç Değildir (İlk 10 Gazete)
Hapiste Gazeteci (İlk 10 Gazete)
60
50
40
30
100
90
80
70
2010
0
Cumhuriyet
Evrensel
BirGün
Özgürlü
kçü Demokra
si
Sözcü
Hürriyet
Posta
YeniçağVatan
Milliyet
Cumhuriyet
Evrensel
BirGün
Yeni Asya
Hürriyet
Sözcü
Özgürlü
kçü Demokra
si
Milliyet
YurtPosta
600
500
400
300
200100
0
44 T Ü R K I Y E ' D E S A N S Ü R V E O T O S A N S Ü R
Cumhurbaşkanına Hakaret (İlk 10 Gazete)
En Fazla Haber Yapan 20 Gazete Dağılımı
Cumhuriyet
Evrensel
BirGün
Yeni Asya
Hürriyet
Sözcü
Özgürlü
kçü Demokra
si
Milliyet
YurtPosta
600
500
400
300
200100
0
BirGün, 1495
Hürriyet, 778
Cumhuriyet, 2418
Evrensel, 2672
Yeni Söz Gazetesi, 242Yeni Şafak, 292
Vatan, 301
Yurt Gazetesi, 305
Posta, 338
Yeni Akit, 347
Habertürk, 370
Star, 387
AydınlıkGazetesi, 396
Sabah, 405
Yeni Asya, 453
Yeni Çağ, 469
Milliyet, 502Sözcü, 617 Özgürlükçü Demokrasi, 751
45m e d y a i z l e m e
Ulusal Gazete Haber Sayısı Dağılım
İnternet medyasında ise “Sansür” kelimesi 16.457, “İfade özgürlüğü”
kelimesi 25.869, “Kapatma kararı” 31.917, “Barış için
akademisyenler” 2200, “baskı altında” kelimesi ise 27.056 kez
kullanıldı.
Adı Değiştir
ildi
Barış İç
in Akademisyenler
Barış İç
in Edebiyatçılar
Cumhurbaşkanına H
akaret
Barış İç
in Sinemacılar
Baskı Altı
nda
Barış İm
zacıla
rı
Gazetecilik
Suç Değild
ir
Hapiste Gazeteci
Hedef Gösteril
di
İfade Ö
zgürlü
ğü
Kapatma K
ararı
Kitaplar T
oplatıldı
Kürtçe Savunma
Muhalif Basın
Sansür
TCK 301
Toplatma K
ararı
Yayından Kaldırı
ldı
Erişim
Engelli
3000
3500
4000
4500
5000
2500
2000
1500
1000500
0
Türkiye genelinde dağıtılan 45 ulusal gazete verilerini içermektedir
46 T Ü R K I Y E ' D E S A N S Ü R V E O T O S A N S Ü R
İnternet Medyasında En Çok Haber Olan Kavramlar
Adı Değiştir
ildi
Barış İç
in Akademisyenler
Barış İç
in Edebiyatçılar
Cumhurbaşkanına H
akaret
Barış İç
in Sinemacılar
Baskı Altı
nda
Barış İm
zacıla
rı
Gazetecilik
Suç Değild
ir
Hapiste Gazeteci
Hedef Gösteril
di
İfade Ö
zgürlü
ğü
Kapatma K
ararı
Kitaplar T
oplatıldı
Kürtçe Savunma
Muhalif Basın
Sansür
TCK 301
Toplatma K
ararı
Yayından Kaldırı
ldı
Erişim
Engelli
30000
35000
25000
20000
15000
10000
5000
0
Öne çıkan 80 haber sitesi özelinde
İnternet Medyası En Çok Haber Yapan Portallar (İlk 50)
haberler.c
om
beyazgaze
te.com
mynet.com
cumhuriyet.c
om.tr
evrensel.n
et
sondakika.com
f5haber.c
om
t24.com
milliyet.c
om.tr
memleket.com.tr
timetu
rk.com
birgun.net
hurriyet.c
om.tr
haberturk
.com
sozcu.com.tr
pusulahaber.com.tr
sonhaber.com
star.com.tr
gercekgundem.com
medyaradar.c
om
6000
7000
8000
9000
10000
5000
4000
3000
2000
1000
0
haberx.com
hedefhalk.com
sabah.com.tr
karar.c
om
haber7.com
ogunhaber.com
aksam.com.tr
iha.com.tr
gazeteva
tan.com
turk
iyegazetesi.c
om.tr
www2.dha.com.tr
aa.com.tr
odatv.com
yeniakit.com.tr
haber3.com
cnnturk
.com
yurtgaze
tesi.com.tr
haber.sol.o
rg.tr
habervitr
ini.com
habervaktim
.com
ntv.com.tr
bbc.com
dunya.com
ulke.com.tr
interneth
aber.com
haber.doviz.
com
a24.com.tr
posta.com.tr
ahaber.com.tr
takvim.com.tr
8641
6075
5885
5340
4778
44984366
3805365135963582
31063000
2792
250523652204213621102107
16461560149614891368
1298118511151069914914853847834826819811782762757755721715703681680659634618529
47m e d y a i z l e m e
haberler.c
om
beyazgaze
te.com
mynet.com
cumhuriyet.c
om.tr
evrensel.n
et
sondakika.com
f5haber.c
om
t24.com
milliyet.c
om.tr
memleket.com.tr
timetu
rk.com
birgun.net
hurriyet.c
om.tr
haberturk
.com
sozcu.com.tr
pusulahaber.com.tr
sonhaber.com
star.com.tr
gercekgundem.com
medyaradar.c
om
6000
7000
8000
9000
10000
5000
4000
3000
2000
1000
0
haberx.com
hedefhalk.com
sabah.com.tr
karar.c
om
haber7.com
ogunhaber.com
aksam.com.tr
iha.com.tr
gazeteva
tan.com
turk
iyegazetesi.c
om.tr
www2.dha.com.tr
aa.com.tr
odatv.com
yeniakit.com.tr
haber3.com
cnnturk
.com
yurtgaze
tesi.com.tr
haber.sol.o
rg.tr
habervitr
ini.com
habervaktim
.com
ntv.com.tr
bbc.com
dunya.com
ulke.com.tr
interneth
aber.com
haber.doviz.
com
a24.com.tr
posta.com.tr
ahaber.com.tr
takvim.com.tr
8641
6075
5885
5340
4778
44984366
3805365135963582
31063000
2792
250523652204213621102107
16461560149614891368
1298118511151069914914853847834826819811782762757755721715703681680659634618529
48 T Ü R K I Y E ' D E S A N S Ü R V E O T O S A N S Ü R
Susma Platformu Neler Yaptı?
SUSMA Buluşmaları Susma Platformu, ülke genelinde bir dayanışma ağı oluşturabilmek ve
merkezden uzakta yaşanan ifade özgürlüğü ihlallerini tanıklıklar üzerinden gözlemlemek için şimdiye kadar Diyarbakır, İzmir, Eskişehir, Artvin, Ankara, Bursa ve Van’da çeşitli etkinlikler düzenledi. Bu etkinliklere medya, yayınevi, dernek, vakıf ve yazar örgütü temsilcileri ile gazeteci, yazar ve sanatçılardan oluşan gruplar katıldı. Susma ekibi ayrıca Diyarbakır ve Antalya barolarıyla da Sansür Komisyonları’nın kurulmasını teşvik etmek için görüşmeler gerçekleştirdi.
Diyarbakır: Susma Platformu’nun ilk toplantısı geçen yıl 10 Aralık’ta, İnsan Hakları Günü’nde OHAL’den en çok etkilenen Kürt kentlerinden Diyarbakır’da yapıldı.
Toplantıda; yaşanan sansür- engelleme- kapatılma vakalarına karşı refleks geliştirerek pratiğe geçmenin önemi, bölgede çeşitli belediyelere bağlı kültür sanat birimlerinin kapatılması sonucunda bu birimlerdeki üretimlerin yeniden hayat bulabilmesi için fizikî mekânların oluşturulması gerekliliği, hukukî prosedürün muğlaklığının, yargı süreci bilinmeyen vakaların üzerine gidilmesi, yakın gelecekte gerçekleşmesi planlanan çeşitli etkinliklerin hayat bulması için alternatif yollar aranması üzerine konuşuldu.
İzmir: İzmir Sanat Merkezi Oditoryum Salonu’nda 4 Mart 2017’de düzenlenen buluşmaya konuşmacı olarak İstanbul Barosu avukatlarından Fikret İlkiz katıldı. Olağanüstü Hal’de İfade Özgürlüğü başlığını taşıyan etkinlikte İlkiz, Türkiye’de ifade özgürlüğü alanında yaşanmış hak ihlallerini örneklerle aktardı ve katılımcıların sorularını yanıtladı.
Eskişehir: Susma Platformu, 1 Nisan 2017’de Eskişehir’de düzenlediği üçüncü toplantısında kentte etkin olan STK’lar, sanat kurumları, sendika ve dernekler, üniversiteden ihraç edilen akademisyenler ve öğrencilerle bir araya geldi. Toplantının OHAL’de ne yaptılar? başlıklı bölümünün konukları olan Evrensel Kültür dergisinin editörü C. Hakkı Zariç, Amed Şehir Tiyatrosu oyuncularından Berfin Emektar ve Evrensel Basım Yayın Genel Yayın Yönetmeni Cavit Nacitarhan; OHAL sürecinde kendi kurumları üzerinden yaşadıkları ihlalleri ve o süreçte neler yaptıklarını aktardı.
Ankara: 6 Mayıs 2017’de Ankara’daki STK’lar, kapatılan derneklerin temsilcileri, gazeteci, sanatçı ve hukukçuların katıldığı toplantının
49s u s m a p l a t f o r m u n e y a p t ı ?
konuşmacıları gazeteci Selda Güneysu, yazar ve akademisyen Prof. Dr. Aksu Bora ile KHK ile bakanlıktaki görevinden ihraç edilen yazar Pelin Buzluk’tu.
Toplantıda, meclisten bakanlıklara, kültürel ortamdan basına yansıyan daha baskın bir sindirme atmosferinin hakim olduğu başkentteki baskı ortamında, manipülasyonun ve özellikle otosansürün arttığı dile getirildi.
Çatışma dönemlerinde kadın hayatlarına ne olduğunu ortaya koymaya çalıştıkları Zor Zamanda Kadın Olmak araştırması kapsamında referandum öncesi KHK’larla atılanların yüzde 20’sinin kadın, kapatılan 11 derneğin de kadın derneği olduğunu hatırlatan Aksu Bora, bu derneklerin büyük kısmının da Kürt bölgelerinde olduğunu ve kadınlar için nefes alma alanları olduğunu belirtti. Böylece bir kez daha OHAL’den en çok etkilenenlerin başında kadın ve çocukların yer aldığı yeniden gündeme geldi.
Ayrıca varolan dayanışma biçimlerinin bugüne karşılık gelmediği, farklı muhalif kesimlerin birbirinden kopukluklarının ve kendi içlerine kapalı yapılarının da bunda payı olduğu konuşuldu. Farklı kesimlerin birbirleriyle ilişkilenebilmesi için yüzleşme ve özeleştirinin öneminden bahsedilen toplantıda yeni örgütlenme alanları yaratmanın, yeni ifade biçimleri, ortak bir dil oluşturmanın gerekliliğine değinildi.
Bursa: 1 Temmuz 2017’de Bursa’da düzenlediğimiz Olağanüstü Hâl’de Sanatçılar ve STK’lar için İfade Özgürlüğü başlıklı etkinliğin konuğu sinemacı Ezel Akay’dı. Akay bir yönetmen, senarist ve yazar olarak sanatta sansür gündemini değerlendirdi, katılımcılarla sansürle nasıl mücadele edilebileceğine dair düşünce ve önerilerini paylaştı.
Artvin: 16 Kasım’da Artvin’deki STK’lar, çevre dernekleri, sanat kurumları ve gazetecilerle bir araya gelen Susma, kentte ifade özgürlüğü alanında yaşanan sorunları paylaştı, çeşitli STK’larla görüştü.
Kültür Sanat Dünyası Yuvarlak Masada Buluştu
Sansür ve otosansür örneklerini belgelemenin yanı sıra, sansürün etkisi, biçimleri, sonuç ve mücadele yöntemleri ile sonuçları hakkında çeşitli yazı, röportaj ve haberlere de yer vermeye gayret eden ekibimizin diğer bir çalışması da Yuvarlak Masa Buluşmaları oldu. Bu buluşmalarda çağdaş sanat, sinema, tiyatro ve edebiyat/ yayıncılık alanlarında üreten isimlerle bir araya geldik.
50 T Ü R K I Y E ' D E S A N S Ü R V E O T O S A N S Ü R
Çağdaş sanat: Küratör Fulya Erdemci, sanat yazarı-eleştirmen Süreyyya Evren ile sanatçılar Yasemin Özcan, Zeyno Pekünlü ve Ahmet Doğu İpek’in katıldığı toplantıda gündemle ilişkilenirken doğası gereği diğer sanatlara oranla daha mesafeli bir konumda duran çağdaş sanat ortamında her şeye rağmen üretimin yoğun olduğu ifade edildi.
19 Ocak sürecinden Sanat Emekçileri dernek girişimine, Siyah Bant’tan Gezi sürecinde kurulan Turuncu Çadır’a adı olmasa da çağdaş sanat alanında politik gündeme, ifade özgürlüğü ihlallerine karşı bir ağ ve ilişkilenme halinin varlığına vurgu yapıldı.
Örgütlenme çabası içerisinde en zorlayıcı unsurun ifade özgürlüğü olduğu, bunun gerisinde de meselelerin çok açıktan tartışılamamasının yattığı, eleştiri ve tartışma kültürünün değişmesi gerektiği belirtildi.
İçinden geçtiğimiz zor sürece geri çekilme değil de yeni yollar, araçlar bulmak için bir kuluçka/nadas dönemi olarak bakmak gerektiği, arşivlemenin, kayda geçmenin bugünü anlamak ve gelecek stratejiler açısından önemli olduğu vurgulandı.
Tiyatro: Mert Fırat, Iraz Yöntem, Ebru Nihan Celkan ve Mirza Metin’in katıldığı tiyatro yuvarlak masasında sansür ve otosansürün göz korkutma, hedef gösterme, emsal saldırılar, kutsalların eleştirilmesi gibi pek çok dayatmayla hayat bulduğunun altının çizilerek yine de bu “kaygı ve korku hali”nin üretime dönüştüğü, kolektivite ve müştereklik bilincinin geliştiği “baskı dönemlerinde sanatsal üretimin yükselmesinin tesadüf olmadığı vurgulandı.
Şehir Tiyatroları’ndaki ‘ihraç’ sürecinde atılanların neden atıldığını, atanların neden attığını bilmediği, sadece gelen talimatların uygulandığı bir süreçten geçildiği; bu durumun da kurumun içinde çok büyük bir ayrışma yarattığı belirtildi. Yine de ŞT’den, Batman’dan, Diyarbakır’dan ihraç edilen tiyatrocular için mücadele kanalları kapalı olduğu halde tepki verildiği, bu dayanışmayı sürdürülebilir bir yapıya dönüştürmek için çabalamak gerektiği ifade edildi.
Oyuncular Sendikası’nın kapatılan tiyatrolar, devlet ya da şehir tiyatrolarından atılan oyuncularla iletişim kurduğunu ama özellikle devlette çalışanlarda örgütlenme bilincinin zayıf olduğu belirtildi. Önceki kuşakların yenilenmeyen ve kemikleşmiş bir mücadele biçiminin olduğu, kuşaklar arasında da bu anlamda bir kopukluğun yaşandığı da vurgulandı.
51s u s m a p l a t f o r m u n e y a p t ı ?
Sinema: Sinemada sansür gündemini konuştuğumuz yuvarlak masada Karpuz Kabuğundan Gemiler Yapmak, Hacivat Karagöz Neden Öldürüldü, Pandora’nın Kutusu ve Araf gibi filmlerin yapımcısı Serkan Çakarer; Sonbahar, Gelecek Uzun Sürer ve Rüzgarın Hatıraları’nın yönetmeni Özcan Alper; çeşitli dizilerin yanı sıra Mutlu Aile Defteri ve Nadide Hayat filmlerinin senaryolarını kaleme alan Volkan Sümbül; Nahide’nin Türküsü’nün ardından Melis Birder ile birlikte çektiği Bağlar belgeseliyle tanıdığımız Berke Baş ve Meleğin Düşüşü, Vicdan, Bal, Yük, Abluka filmlerinde izlediğimiz oyuncu Tülin Özen’le bir araya geldik.
Sinema sektöründe hiçbir zaman hukuki, endüstriyel yapı olmadığının vurgulandığı yuvarlak masada içinde bulunduğumuz süreçte yeni dönemin film yapma modellerini bulmak gerektiği üzerinde duruldu. Meslek örgütlerinin dayanışma, beraber hareket etme duygusu ve en önemlisi bilgilenme açısından büyük önem taşıdığı, en büyük sıkıntının üreten insanların bu işin direksiyonunda olmamasından, bu işlere mesafeli kalmasından kaynaklandığı vurgulandı. Özetle eser işletme belgesi aracılığıyla filmlerin sansürlenmesi, Kültür Bakanlığı destek fonundan kara listedeki isimlerin faydalanamaması, festival yönetmeliklerinin değiştirilmesi gibi bütün sansür meselelerindeki tepkilerin sürdürülememesinin gerisinde bir türlü sektöre dönüşememenin örgütlü ve ortak çıkarlarda buluşup hareket edememek gibi bir sonuç doğurduğu tespiti yapıldı.
Edebiyat: Cumhuriyet Gazetesi davası kapsamında yargılanan ve dokuz ay tutukluluğun ardından özgürlüğüne kavuşan Cumhuriyet Kitap genel yayın yönetmeni Turhan Günay, yazar Aslı Tohumcu, editör ve akademisyen Yalçın Armağan, Sel Yayıncılık genel yayın yönetmeni İrfan Sancı, editör, edebiyat tarihçisi ve akademisyen Sevengül Sönmez, Dipnot Yayınları yayın koordinatörü ve akademisyen Utku Özmakas, Cumhuriyet Kitap editörü Eray Ak ve Siren Yayınları yayın yönetmeni Sanem Sirer’le gerçekleştirdiğimiz edebiyat yuvarlak masasında edebiyat alanında yaşanan güncel sansür vakalarının gerisinde Türkiye’deki yaygın sansür kültürüne vurgu yapıldı. Bugün yine yazarların tutuklandığı, yayınevlerinin kapatıldığı OHAL ortamında sadece ideolojik bir tartışma değil, sektörel anlamda da ekonomik bir güç birliği oluşturma gayreti içinde olduğu tespiti yapıldı.
52 T Ü R K I Y E ' D E S A N S Ü R V E O T O S A N S Ü R
SUSMA ayrıca;
Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’ne kayyım atanmasıyla kendi şehrinde maddi imkânsızlık ve mekân sorunu yaşayan II. Amed Film Festivali’ne destek olmak amacıyla 22- 25 Aralık tarihleri arasında Sınırsız Sinema başlığı altında düzenlenen festival kapsamında İstanbul Depo’da Berke Baş ve Melis Birder imzalı Bağlar belgeselini kalabalık bir izleyiciyle buluşturdu.
Wikipedia’ya Türkiye’den erişimin engellenmesine itiraz ederek hukuki süreç başlattı.
53s a n s ü r v e o t o s a n s ü r a r a ş t ı r m a s ı
Yeni Normal: Sansür
Sansür ve Otosansür Araştırması
Sansür ve otosansür son 10 yılda kayda değer bir artış gösterdi. İfade özgürlüğünü gölgeleyen mevcut uygulamalar, yazar ve sanatçıların
üretimini olumsuz yönde etkiliyor. Medya ve sanat dünyası büyük oranda otosansür uyguluyor. P24 Bağımsız Gazetecilik Platformu çatısı altında kurulan Susma Platformu, ilk
yıl çalışmaları kapsamında, Türkiye’de gazeteci, yayıncı, yazar ve sanatçılar arasında sansür ile otosansürün ne denli yaygın olduğunu tespit etmek amacıyla bir araştırma düzenledi. Araştırmanın ilk sonuçlarına göre; ifade özgürlüğüne ve sanat özgürlüğüne sekte vuran mevcut uygulamalar, yazar ve sanatçıların üretimlerini olumsuz yönde etkiliyor.
Katılımcıların %91’i sansürün, %93’ü otosansürün son 10 yılda eskisine kıyasla kayda değer bir artış gösterdiğini ve yaygınlaştığını düşünüyor.
“Açılan davalar, otosansürü kaçınılmaz kılıyor” Katılımcıların %93’ü Türkiye’deki mevcut ifade özgürlüğü uygulamalarından,
%88’i ise mevcut sanat özgürlüğünden memnun olmadıklarını belirtiyor. Katılımcıların %91’i medyanın, %77’si ise sanatçıların büyük oranda otosansür uyguladığını düşünüyor.
Katılımcıların %67’si daha önce sansüre uğradıklarını, %83’ü bir yapıt veya yazı üzerinde çalışırken sansüre uğrama ihtimalini düşündüklerini ve bunun sonucunda %62’si sansüre uğrama ihtimalinin üretimlerini etkilediğini ifade ediyor.
Bir yapıt veya yazı üzerinde çalışırken hiç otosansür uygulamadığını belirten katılımcıların oranı %29. Zaman zaman otosansür uyguladığını söyleyen katılımcılar ise %58. Katılımcıların %45’i otosansür yapmadan Türkiye’de sanat üretimine katılmanın, %54’ü ise yazı yazmanın mümkün olmadığını düşünüyor. Katılımcıların %46’sı otosansür yapmazsa işsiz kalacağını, %47’si iş alamayacağını belirtiyor. Dahası, katılımcıların %69’u gazeteci, akademisyen, yazar ve sanatçılara açılan davaların ve verilen cezaların, otosansür yapmayı kaçınılmaz kıldığını vurguluyor.
Katılımcıların %75’i sanat üretimine katılan, %77’si ise yazı yazan hemen herkesin bir şekilde sansüre uğradığını düşünüyor.
54 T Ü R K I Y E ' D E S A N S Ü R V E O T O S A N S Ü R
“Haberler tarafsız ve dengeli değil” Katılımcıların %94’ü Türkiye’de medyanın genel hatlarıyla halkın haber alma
hakkı çerçevesinde yayın yapmadığını düşünürken; %97’si haberlerin tarafsız ve dengeli olmadığını, %95’i medyanın toplumdaki farklı görüşleri ve görüş çeşitliliğini hakkaniyetle yansıtmadığını belirtiyor.
Öte yandan, araştırmaya katılanların %71’i sansürün ve otosansürün yaygınlaşmasında sanatçıların da sorumluluğu olduğunu belirtiyor. Katılımcıların %70’i Türkiye’de sanatçıların kendi etik çizgilerini oluşturamadıklarının altını çiziyor.
Bununla birlikte, katılımcıların %83’ü birlikte hareket edildiği takdirde sansüre karşı koyulabileceğini, %62’si ise birlikte hareket edildiği takdirde kimsenin otosansür yapmak zorunda kalmayacağını düşünüyor.
Farkındalık yaratmak için #SUSMA Susma Platformu’nun otosansür araştırmasına 186 kişi katıldı. %47’si erkek,
%50’si kadınlardan oluşan anket katılımcılarının %3’ü kendini kadın veya erkek olarak tanımlamıyor. %47’si lisans, %46’sı ise yüksek lisans/doktora seviyesinde eğitim görmüş kişilerden oluşan katılımcıların; %31’i edebiyat ve yayıncılık alanında, %25’i medya sektöründe, %22’si sanat alanında, %13’ü akademide, %9’u ise sivil toplum kuruluşlarında çalışıyor.
Susma Platformu, birçok farklı sesin sansüre karşı iyi örgütlenmiş bir tavırla yükselmesini sağlayarak bugüne kadar ayrımcılık yapılmış bütün grupları kendi özgürlükleri için ses çıkarmaları konusunda cesaretlendirmek, örgütlemek, farkındalık yaratmak amacıyla kurulmuştur.
Sansüre Karşı #SUSMA %45: Otosansür yapmadan sanat üretimine katılmak mümkün değil.
%54: Otosansür yapmadan yazı yazmak mümkün değil. %67: Daha önce sansüre uğradım. %77: Sanatçılar büyük oranda otosansür yapıyor. %83: Birlikte hareket edersek sansüre karşı durabiliriz.
55h u k u k ç u y o r u m u
Hukukçu Yorumu
Ferat Çağıl Dakikada kişi başına düşen “hak, adalet, hukuk” gibi kelimelerin kullanımının,
yeryüzünde Türkiye’yle yarışacağı başka bir yerin varlığı şüphe götürür. İktidar aygıtlarını elinde tutanın, ötekini sindirmek için kullandığı en etkili sopa daima “hukuk” oldu. Herkes için hukuk ve adalet talebi yerine, çoğunlukla benim için hukuk ve adalet mottosu mevzuhabis olunca, ne değişik dönemler adalet mekanizmasının gadrine uğrayan ötekileri yan yana buluşturabilmek mümkün olabildi, ne de hukuksuzluklarla başa çıkabilmek…Bu sebeple en büyük tartışma konularından biri hukuk sistemi ve pratiği olageldi.
Ulus devlet olmayı sağlamak bir tarafa, bu sistemin sancılarını 90 yılı aşkın süredir özellikle Kürt sorunu üzerinden giderek büyüten Osmanlı bakiyesi Türkiye Cumhuriyeti, bunun yanı sıra askeri darbeler, mezhepsel gerilimler ve irili ufaklı birçok toplumsal çatışmayla beraber “olağanüstü rejimleri” uzun süreler deneyimlemek durumunda kaldı.
Askeri darbeler sonrası ilan edilen sıkıyönetim rejimleri bir tarafa bırakılırsa, 15.07.2016 tarihinde gerçekleşen darbe girişiminden sonra ilk kez ülke genelinde uygulanmak üzere 20.07.2016 tarihinde OHAL ilan edildi ve 17.10.2017 tarihli tezkerenin mecliste kabulüyle 5. kez 3 ay için uzatılmış oldu. Olağanüstü hâl rejimi olağan hal alıncaya kadar da devam edeceğe benzemekte…
Sadece OHAL’in gerekli kıldığı konular ve yürürlükte olduğu süreler boyunca geçerli olmak üzere Anayasa tarafından Bakanlar Kurulu’na tanınan KHK çıkarma yetkisi; Bakanlar Kurulunca kanunlarda değişiklik yapma, KHK’lar ile ihraç, evlilik programları ve kış lastikleriyle ilgili düzenlemeyi dahi KHK ile yapacak şekilde bir uygulamaya çevrildi. İlk iki KHK’nın iptali amacıyla ana muhalefet partisi tarafından açılan iptal davasında, Anayasa Mahkemesi 1990 yılında verdiği kararın aksine, Anayasa’nın 148. Maddesi’ndeki, “Olağanüstü hallerde, sıkıyönetim ve savaş hallerinde çıkarılan kanun hükmünde kararnamelerin şekil ve esas bakımından Anayasa’ya aykırılığı iddiasıyla, Anayasa Mahkemesi’nde dava açılamaz” hükmünü gerekçe göstererek red kararı verdi.
OHAL ilanının hemen sonrasında, “Sanat ve medyada faaliyet gösteren topluluk ve bireylerin karşılaştığı sansür, otosansür, ifade özgürlüğü kısıtlamaları,
56 T Ü R K I Y E ' D E S A N S Ü R V E O T O S A N S Ü R
yalnızlaştırma, karalamacılık, manevi linç vakâlarına karşı Türkiye’de ifade özgürlüğü tehdit altında olan ve habere, bilgilenme hakkına, sanata, edebiyata, kısaca ifadeye değer veren herkesi sansürle mücadele konusunda güçlendirmeyi hedefine koyan” Susma Platformu faaliyetlerine başladı. Her ne kadar OHAL ilanı ile gözler daha ağır hak ihlallerine yönelmiş bulunsa da Susma Platformu faaliyetlerinden geri durmadı ve OHAL şartlarında yürüttüğü faaliyetlerle bu alanda yürütülen çalışmalara ciddi bir ivme kazandırdı.
Bu amaçla dayanışma ağları kurmak için birçok kurum ve kişi ile temasa geçildi, platform katılımcısı olmaları sağlandı. Bunun yanında değişik şehirlere gidilerek gazeteci, yazar, akademisyen ve sanatçıların katılımıyla deneyim paylaşımı yapıldı, özellikle OHAL koşullarında platformun faaliyet alanıyla ilgili, karşılaşılabilecek hukuki problemlerde nasıl hareket edileceği, hangi mercilere başvuru yapılacağı platform avukatları tarafından anlatıldı. Yine SUSMA hukuk ekibi tarafından, bilgiyi toparlama /yaygınlaştırma, düşünceyi ifade etme aracı olan ve sürekli gelişen adeta canlı bir ansiklopedi olan ve 40 milyonun üstünde içerik başlığı bulunan Wikipedia’ya getirilen erişimin engellenmesi kararına itiraz edildi, itirazın reddedilmesi neticesinde Anayasa Mahkemesi’ne başvuruda bulunuldu. Başvuru dosyası hala Anayasa Mahkemesi önünde beklemekte.
Türkiye’de sanat ve medya alanlarında yer alan farklı seslerin ifade özgürlüğü için bir araya gelip seslerini birlikte yükseltebilecekleri bir platform olmayı amaçlayan SUSMA bu amaçla yürüttüğü faaliyetlerde ilk dönemi geride bırakarak faaliyetlerini raporlaştırdı ve yeni faaliyet yılı için çalışmalara başladı.
NOTLAR
NOTLAR
NOTLAR
© S U S M A P L AT FO R M U , 2 0 1 8