2017 | abendua | 23

GAUR8• 10 / 11hutsa

hutsa

her

rita

rrak

Gozatu ederra hartu genuen igandeko Ber-tso Txapelketa Nagusiko finalarekin. Baduzer eskaini euskal munduak alajaina! Ber-tsogintza euskal hiztun komunitatearenkultur adierazpide goren izatera eramanduen ibilbidean daude, ezbairik gabe, he-

rrigintzaren gako nagusiak. Ez dut hemen errepikatukoaskotan esan dena eta Maialenek berak agurreko ber-tsoan ezin hobeto adierazi zuena.

Lau urtean behingo txapelketa nagusian zer kanta-tzen den eta nola kantatzen den adierazgarria dela esa-ten da, euskal mundukideon interesak, kezkak, ilusioak,etsipenak azaleratzen dituela txapelketako bertsokerak,euskaraz bizi garen euskal herritarron psikea agertzendela nolabait. Hala dela esango nuke nik ere. «Bazterrenaroa heldu da, behingoz», esan du Kattalin Minerrek, etazer pentsatua eman dit. Hemen gogoeta labur-labur bat.

Borroka armatuarekin batera maiuskulaz idatzitakoepika desagertu da gure bizitzetatik eta Euskal Herriaziklo politiko berri bateansartu da –nahiz zapalkun-tzaren adierazpen gordinekbadirauten–, baduena aldeeder bat ezbairik gabe: epikahandiaren itzalpean zeudenertzak argitara atera dira, es-parru berriak politizatu dira(zaintza, sexu-askatasuna,prekarizazio egoera ezberdi-nak, prostituzioa, etab.).Bazterrean zegoen horrekitzalpean egoteari utzi dio eta begirada, bizipen, kontra-esan eta galdera berriak sortu dizkigu. Orain, labur etagaizki esanda, argitara atera den horrekin zer egingodugun pentsatzeko garaia heldu zaigu. Hots, galderaaro hau bazterre(koe)na izatea nahi dugun baldin bada,nire erantzuna hauxe litzateke: hala izan bedibazterr(eko)ak erdigunera ekarriz erdigunea beste erabatera betetzeko baldin bada, eta ez erdigunea bazterre-tara eramanez erdigunea husteko baldin bada.

Uste baitut emantzipazio proiektu orok boterea kon-kistatzeko bokazioa eta anbizioa behar duela, hau da,erdigunea eskuratzekoa, eta hori, orain 40 urte bezala-tsu, Euskal Herriari lotutako proiektu politiko, sozial,ekonomiko eta kultural bat dela. Eta, beraz, herrigintzaaro berri batek Euskal Herria izan behar duela ardatz:

burujabetz(e)aren egitasmoak, errepublikaren zerumu-gak (eskubide guztiak herritar guztiontzat). Herrigintzaaro berri baten bisioa ezin da izan kontrakultura batsortzea, Euskal Errepublikaren oinarri materialak erai-kitzea baizik. Uste dut gure ekimen politikoakbazterr(eko)ak erdigune horretara biltzearen aldekoabehar lukeela, eta ez bazterretan erosotzekoa. Kasu,postmodernitateak ongarritutako lurzorua baita hori!

Euskal Autonomia Erkidegoan estatus politikoareneztabaidari ekingo baldin bazaio datozen hilabeteetan,zein eduki jarriko ditu mahai gainean mugimendu fe-ministak? Zein euskalgintzak? Nola eramango dugu er-digune horretara zaintza, hezkuntza eredua eta abar?Nola interpelatuko dugu EITBren hautu deserrigintzaz-koa? Nola euskaldunon eskubideak zapaltzen jarraitunahi duen erregimena Nafarroan? Nola egingo dioguaurre Espainiatik datorren atzeraldiari? Normaltasunezbiziko al dugu Puigdemont-en deserriratzea? Hauek etabeste asko dira garai honetako galderak.

Bukatzeko, eta eranskin gisa, inpresioa dut sarri ahaz-tu egiten zaigula gure jendarte honek, oraindik ere,proposamen erradikalak egin eta jasotzeko gaitasunabaduela, erdigunean uste baino bazterrekotasun gehia-go dagoela alegia. Hiru adibide ematearren, kooperati-bagintzak gurean duen tradizio errotuak bide horretansakontzeko ematen digun aukera, Hik Hasik mahaigai-neratu duen proposamenak hezkuntza komunitateanbil dezakeen adostasuna, edota iragan legegintzaldianEAEko parlamentuak onartu eta Auzitegi Konstituzio-nalak debekatutako Etxebizitza Legea aipatuko nituzke,beste askoren artean.

Moroak gara behe laino artean, bai. Ez dakit moro iza-ten jarraituz, baina behe laino artetik irtetearekinamesten jarraitzen dut nik. •

{ asteari zeharka begira }

Maite ditut gure bazterrak…

Gure jendarte honek, oraindik ere,proposamen erradikalak egin eta jasotzekogaitasuna du; erdigunean uste bainobazterrekotasun gehiago dago, alegia

Pello Otxandiano

hutsa

hutsahutsa

herria

Deustuko Unibertsitatekoikertzailea da, Ctrolaprograman lan egiten du etaSortzen aholkularitzankolaboratzen du. Aditua danerabeak eta generoa lotzendituzten korapiloetan.

«(Ziber)bullying»-a etagenero eraikuntza. Lotutadaude?Gure gizarte harreman guzti-guztietan daude generoeraikuntzak, genero kargak.Gure bizitzako eremu guztiakzeharkatzen dituen gaia da.(Ziber)bullying kasuetan,erasoak jasaten dituzten neska-mutikoak betiko roletatikedota estereotipoetatik

ateratzen direnak izaten dira,gure gizarteak espero duengenero eraikuntza betetzen ezdutenak. Horrez gain, badaudegeneroari espezifikoki lotutako erasoak. Esaterako, neska batekbere mutil-lagunari argazkiakbidaltzen dizkio eta horrekargazki horiek sare sozialetanzabaltzen ditu. Ondorioz,neskak eraso eta mehatxusexistak jasotzen ditu sarean.

Zer aldatu da «bullying»-etik«ziberbullying»-era?Lehendik zegoen arazoakonplexuagoa bihurtu da.Erasoaren oinarrian faktoreberak daude, baina, orain, saresozialekin, areagotu egin da

indarkeria: une oro jasaten denerasoa da eta, gainera, ezinduzu eraso horretatik atera.Eragina konplexuagoa etasakonagoa da.

Beti zaude konektatuta eta,ondorioz, beti zaude erasoaizateko moduan.Horixe. Gainera, orain erasoakirakurri egiten dituzu. Lehenhitzez jasotzen zenituen etagogorra zen. Orain, irakurriegiten dituzu, are gogorragoa.Gainera, jende askok irakurditzake eta komunitate osoakjakin dezake sufritzen duzunerasoaren berri. Gazteak berenartean hain konektatutadaudenez, lehen klaseakzekiena orain herri osoak daki,eta karga hori oso latza da.

Eskolatik zer egin daiteke?Komunikazio positiboa lantzeaoso garrantzitsua da. Tesia eginnuenean, nerabeei galdetunien behar izanez gero, zeinieskatuko ote zioten laguntza.Gehienek lagunak aipatzenzituzten, batzuek etxekoak,

JAKINTZA DIGITALANerabea beti dago lagunekin konektatuta, onerako eta txarrerako

Erabat digitala den ingurura jaio ziren. Haientzatteknologia berriak ez dira berriak, betikoak baizik.Mugikorra eskuari pegatuta ibiltzen dira, berengorputzaren parte balitz bezala, eta mundua pantailabatetik barna ikusteko entrenatu dute begirada.Nerabeak dira, aro aldaketa bete-betean daude etahaientzat Internet ez da erabiltzeko tresna bat,bizitzeko toki bat baizik. Gaian adituak diren hiruprofesionalekin hitz egin du GAUR8k, hezitzaileeketa gurasoek topatu ohi dituzten egoeren inguruan.Badago zer hausnartu eta zer ikasi.

JENDARTEA / b amagoia.mujika@gaur8.info

Teknologiakeragin zuze-na izan dup e r t s o n e narteko harre-man modue-

tan. Eragin horrek argiaketa itzalak ditu eta orain-dik goiz samar ere badaarrasto hori norainokoaden edo izango den asma-tzeko. Nerabeen kasuan, eragin

hori hasi da igartzen. Orainarte bullyinga zena ziber-bullying bihurtu da oraineta oinarrian erasoa antze-koa bada ere, ezaugarridesberdinak ditu. «Lehen-dik zegoen arazoa konple-xuagoa bihurtu da», emandute abisu adituek. Izanere, lehen erasoa aurrezaurre gertatzen zen nagu-siki, eta eraso gune horie-tatik apartatzea izaten zenbabeserako aukera bat.Orain, ordea, erasoa eten-gabekoa da eta ez du zer-tan presentziala izan. Sare

sozialetan laguntasun adi-na eraso kabitzen dira eta,adituek nabarmentzen du-ten bezala, «Internetek ezdu sekula atseden har-tzen». Pribatutasuna eta inti-

mitatea ulertzeko eta zain-tzeko modua ere aldatuegin da. «Interneten gau-denean, milioika pertso-nak osatzen duten erkide-go batean ari garelakontuan izan behar dugu.Lurralde, kultur, adin, izae-ra, pentsamendu... ezberdi-nak dituen jendearekin ha-rremantzen gara», adituenoharra.Internet tresna bat beste-

rik ez da. Berez, ez da onaedo txarra, erabilerak era-maten du alde batera edobestera. Aukera adinaarrisku ditu eta gakoa «ja-kintza digitalean» dago. Ja-kintza hori ez dute nerabe-ek bakarrik eskuratu behar,gurasoek eta hezitzaileekere trebatu behar dute,

ESTIBALIZ LINARES

«Beldurrez begiratzendiegu nerabeei etateknologiari»

«Interneten gaudenean, milioika pertsonakosatzen duten erkidego batean ari garelakontuan izan behar dugu. Lurralde, kultur,adin, izaera, pentsamendu... ezberdinekin»

Gorka RUBIO | ARGAZKI PRESS

2017 | abendua | 23

GAUR8• 12 / 13

baina inork ez zituen aipatzenirakasleak. Arazo bat dago hor.Distantzia handia dagoikasleen eta irakasleen artean,batez ere nerabezaroan. HaurHezkuntzan harremanagertuagokoa da, baina DBHraedo Batxilergora salto egitendutenean, maiz ikasleakzenbaki huts bihurtzen dira.Hori aldatu beharra dago etahorretarako komunikaziopositiboa landu behar da.Klasera sartzean, zer moduzdauden galdetu, asteburuanzer egin duten... Klasera sartuorduko antzematen da noladauden eraikiak harremanak.Horietan arreta jarri etaestrategiak garatu behar dituirakasleak. Eta horretarakokonfiantzazko harremanakizatea ezinbestekoa da.Tutoretza saioak benetanbaliatu –maiz ez da horrelagertatzen– eta konfiantzazkoespazioak sortu behar dira.

Etxean ere garrantzitsuaizango da komunikaziobideak zabalik izatea.Garrantzitsuena komunikazioada, komunikazioak positiboaizan behar du eta bide askoizan behar ditu. Horrez gain,nerabezaroaren gaineandagoen estigmatizazioa kendubehar da. Denok pasatu garaprozesu horretatik etanerabeak sekulakoak dira;beren jarreraren inguruanhausnartzeko gaitasun handiadaukate. Erantzukizunaematen diegunean, erantzunoso baikorrak ematen dituzte.Nerabezaroari ez zaio beldurrikizan behar; pertsonak dira etajarrera baikorrak dituzte.Horiek indartu behar dira.

Gaurko nerabeak jaiotzerakoteknologia eta sare sozialakhemen ziren. Nola moldatu?Oso garrantzitsua da gaitasun

emozionalak lantzea; enpatia,asertibitatea... Sare sozialetanedozer gauza jarri baino lehen,gelditzen eta pentsatzenerakutsi behar diegu, minaegin dezaketela jakinarazi,bestea nola sentituko denpentsarazi... Sare sozialetandena oso-oso azkar gertatzenda, kasik pentsatu gabe ematendira pausoak. Zibersegurtasunagarrantzitsua da baina, nireustez, are garrantzitsuagoa dagaitasun emozionalak lantzea.Zure sare soziala moduseguruan jartzea ondo dago,baina indarra jarri beharkogenuke sare sozialetanbestearekin harremantzekomoduetan.

Sare sozialak aurrez aurrekokomunikazioaren kalterakoetorri al dira?Asko nabarmentzen da gailuteknologikoen eta sare sozialenpresentzia, baina ez dahainbesterako. Institutuetan,esaterako, ez dute hainbestekopresentzia. Egia da aurrezaurreko komunikazioaezinbestekoa dela, baina saresozialak hor daude, geratzekoetorri dira eta garrantzitsua

iruditzen zait nerabeeiteknologiak egoki erabiltzekotresnak eskura ematea.Gainera, aldaketa barrutikeman behar dela uste dut. Ezindiegu lagundu nerabeeiInternet ondo erabiltzen,sareak ondo kudeatzen, ezbaldin badakigu hor barruanzer dagoen. Gainera, ez duguarreta jarri behar bakarrikgaizki egiten duten horretan;Internetek mila aukeraeskaintzen ditu eta horietanarakatu behar dugu. Esaterako,badira youtuber osointeresgarriak, diskurtso osojantziak eta ideia osointeresgarriak zabaltzendituztenak. Horietara iristenlaguntzea da gakoa.

Hezitzaile-guraso etanerabeen artean dagoenarrakala digitalean beheraindar asko joaten da, ezta?Klabe garrantzitsua da hori.Frogatuta dago gurasoek edohezitzaileek jakintza digitaladutenean, sarean mugitzendakitenean, nerabeek errazjotzen dutela haienganalaguntza eskatzera. Etakonfiantza horretatik gauzaasko landu daitezke. Orain,gurasoek ez badute piperrikulertzen eta mundu digitalhorretatik kanpo baldinbadaude, nerabe horiekumezurtz digital bilakatzendira, galduta egoten dirasarean barna.

Guraso eta hezitzaile askok,ordea, beldurrez begiratzendiote teknologiari. Beldurrez begiratzen diegunerabeei, baita teknologiari ere.Horrek distantzia ikaragarriamarkatzen du eta neska-mutikoak noraezean geratzendira, iristen zaien informaziohori guztia ezin kudeatu,matxista dena eta ez dena ezin

bereizi, adibidez. Matxismoa oso zabaldua aldago sare sozialetan? Bai, hala dago. Finean guregizartean gertatzen denarenisla da. Baina mundu digitalakpotentzialitate handia daukaeta dena globala bihurtzen du.Baina bada gauza batmugiezina: Teknologia gurekinbizi da, sekulako presentziadauka eta gure bizitzaren parteda. Hortik abiatu beharkogenuke lanean hasteko.

Egunero iristen zaiguindarkeria matxista kasuenberri. Maiz, erasotzaileak osogazteak dira. Nik nerabeekin egiten dut lanegunero eta bai, indarkeriasexista hor dago, baina baitadiskurtso oso kritikoak etainteresgarriak ere. Betitxarrena hartzen dugu aintzat,badirudi dena gaizki egitendugula edo ez dugula ezeregiten. Nik, berriz, sortzen aridiren espazio kritiko osoaberatsak ikusten ditut. Duelahamar urteko panorama askozokerragoa zen. Gauzak aldatzenari dira, baina matxismoa guregizartearen muin-muineandago eta hori aldatzea urteaketa urteak kostatuko da. Lansakona daukagu egiteko.Bestetik, nabarmendunahiko nuke gure nerabeekbegi aurrean daukatenpanorama ikaragarria dela.Ikus-entzunezko munduanerabat sartuta daude etamundu hori oso sexista etamatxista da. Hartara, gurenerabeei superheroiak izatekoeta korrontearen kontra igeriegiteko eskatzen ari gara.Daukaten sozializazioa ez dainondik inora egokiasexismoari aurre egiteko etasekulako erantzukizunaeskatzen diegu nerabeei. Etasistemak ez du laguntzen.

«Klasera sartu

orduko antzematen

da nola dauden

eraikiak

harremanak.

Horietan arreta jarri

eta estrategiak

garatu behar ditu

irakasleak. Eta

horretarako

konfiantzazko

harremanak izatea

ezinbestekoa da»

«Frogatuta dago

gurasoek edo

hezitzaileek jakintza

digitala dutenean,

sarean mugitzen

dakitenean,

nerabeek erraz

jotzen dutela

haiengana laguntza

eskatzera.

Konfiantza

horretatik gauza

asko egin daitezke»

Pantallas Amigas ekimenekoproiektu arduraduna da.Hiritartasun digitalarduratsu eta aktiboabultzatzeko lan egiten dute.

Gaztetxoak pantaila txikibati lotuta ikusten ditugu.Gailuak txikia etakaltegabea dirudi, bainabaditu arriskuak, ezta?Inoiz ez dugu gure eskuartean hain tresna ahaltsuaizan. Ezagunak dira mugikoradimendunek eskaintzendituzten aukerak, bainaarriskuak ere badira.Mugikorrak, finean,Internetera sartu eta bertanelkarreragiteko tresnabesterik ez dira. Benetanahaltsua dena Internet berada. Arrisku gutxi batzukezagutzen badira ere, horieksaihesteko neurriak edogertatutakoan ondorioakmurrizteko moduak ez diraondo lantzen eta haur etanerabeak beharrezkotrebetasun eta heldutasunikgabe ibiltzen dira Internetenbeste pertsona batzuekinesperientziak bizitzen.

Sentsazioa da gailuteknologikoekin ikasitajaiotzen direla haurrak. Haur eta nerabeak natibodigital bezala izendatzenditugunean, teknologia etapantaila ugariz inguraturikjaio direla besterik ez duguesaten. Liburu askoren

ingurunean jaio ginen gu etahorrek ez gintuen jakintsubihurtzen, baina bagenuennon ikasi, motibazioaproposa izanez gero. Gaurkogaztetxoek badute hainbataukera teknologiadesberdinak ondo ezagutueta menperatzeko, bainatestuinguru digitalean ziber-alferkeria handia dago etajendartea ‘azukre’ digitalabakarrik kontsumitzeraohitu da. Dieta horrekabantaila baino arazogehiago ekartzen ditu, etanormalean ez ditu adituteknologikoak sortzen.Internetekiko eta tresnadigitalekiko oso ezagutzapobrea dute orokorrean.Benetako arrail digitala ez

da sortu gazte eta helduenartean, Internet era pasiboaneta aktiboan erabiltzendutenen artean baizik.Gutako batzuk, pentsamendukritikoa eta sormena erabiliz,nahi dugun Interneta sortueta erabiltzen dugu. Besteasko, berriz, guztizdistraituta dabiltza, kanpokointeres batzuek eskaintzendituzten denbora-pasa sinpleeta errepikakorrakkontsumitzen. Guk ezbadugu Internetmenperatzen, Internetek gumenperatuko gaitu.

Hezitzaileak eta gurasoakaskotan galduta dabiltza.Hezitzaileek Interneten

aukerak eta arriskuak ezagutditzakete, horretarakoformakuntza desberdinakjasotzen baitituzte. Nahiz etaoraindik espezializaziogehiago behar izan, oinarribat behintzat bereganatuadaukate.Egia da gurasoak kontestu

digital honetan oraindiknahiko galduta dabiltzala, etagaur egun bizi dugun egoerahiperkonektatu honekikoezagutza urria daukatela.Gurasoek Interneten erehezten ikasi behar dute; berenseme-alabei aholkuak,beharrezko jarraipena etaakonpainamendua ematekogauza asko dituzte oraindikikusteko eta ikasteko.Esperientzia haubereganatzeko Internetenbizitzen ikasi behar dute, etatestuingurua ezagutu. Helduok orokorrean

teknologia berri hauekikotrebetasun gutxiago izan

ditzakegu, baina Internet ezda bakarrik erabiltzeko tresnabat, bizitzeko leku bat baizik,beste pertsonekinesperientziak eta interakzioakditugulako. Jendea nolakoaden eta interakzio horretanzer nolako gauzak gertadaitezkeen helduok haur etanerabeak baino hobetoezagutzen dugu. Testuinguruaaldatu da, gero eta digitalagoabihurtuz, baina jendearenintentzioa eta motibazioekbetikoak izaten jarraitzendute, eta hori irakasten saiatubehar gara gaztetxo etanerabeei.

Pribatutasuna, intimitatea,nortasun digitala... horiengarrantzia aldarrikatubehar da, ezta?Pribatutasuna eskubide batez ezik, babes faktore bat erebada. Interneten ez dugu ezgure ez besteenpribatutasuna behar den

bezala zaintzen etaerrespetatzen, sari gehiegijasotzen baititugu gehiegipentsatu gabe jokatzendugunean (“like”, “retweet”eta sare sozialek dituztenbeste hainbat mekanismoriesker). Gure eta besteenpribatutasunaren etanortasun digitalarenkudeaketa aproposa egitenikasi behar dugu.Interneten gaudenean,

milioika pertsonak osatzenduten erkidego batean arigarela kontuan izan behardugu. Lurralde, kultur, adin,izaera, pentsamendu…ezberdinak dituenjendearekin harremanetanjartzen gara bertan.Lagunekin, familiarekin edobeste edozein taldetangaudenean bezala, partehartzea oso interesgarria daeta besteekiko dugunportaerak, kalean bezala,egokia izan beharko luke.

herria

URKO FERNANDEZ ROMAN

«Internet ez daerabiltzeko tresna bat,bizitzeko toki bat da»

Gorka RUBIO | ARGAZKI PRESS

2017 | abendua | 23

GAUR8• 14 / 15

Haur eta nerabeen parte-hartze aktibo eta arduratsuasustatzeko, bizitzadigitalerako trebetasunakirakatsi beharko dizkiegu.Trebetasun horiek mundufisikoan arras ezagunakditugu (enpatia,pentsamendu kritikoa,asertibitatea, erabakiakhartzea, emozioen etasentimenduen kudeaketa,tentsioen eta estresarenkudeaketa…), baina Internetenbeste proportzio batean etaestrategia berriekin landu etasustatu behar dira.

Sarean zenbat eta zureinformazio gehiago izan,zaurgarriagoa zara. Pribatutasunaksegurtasunerako garrantziahandiena dauka. Askotanentzun dugu estatuetakooinarrizko legeek pertsonabakoitzaren intimitatea etadatu pertsonalak babestendituztela, eta delitua delalege horiek urratzea, bainaInterneten 200 bat estatuberen legedi desberdinekingabiltza konektaturik, eta ezda batere erraza kontestuhorretan gure eskubideakbermatzea.Duela lau urte, Nazio Batuen

Erakundeak eskubide hori ezezik, gure pribatutasunababesteko tresna eta ezagutzabereganatzeko eskubideagenuela ere esan zuen. Saresozialek eta Internetekonegozio modeloek denakontatzera bultzatu gaituzte.Egun, Interneteko zerbitzugehienak ez ditugupoltsikoarekin ordaintzen,gure pribatutasunarekinbaizik.Interneten etengabe ari

zaizkigu datu pertsonalakeskatzen, baina batzuetanbeharrezkoak direnak baino

datu gehiago eskatzendizkigute eta gugandikzenbat jakitea nahi dugunerabaki behar dugu. Ikasibeharko dugu denon arteannola eta zenbat gauzapartekatu guri eta gureingurukoei buruz, Internetek“dohainik” ematen dizkigunaukera eta zerbitzuakerabiltzeko. Ez baduzuproduktu batengatikordaintzen, zeu zara saltzenden produktua.

Hiritartasun digitalarduratsua eta aktiboabultzatzeko beharranabarmentzen duzue. Hiritarrak garenean ez garabesteak baino gehiago, eztagutxiago ere, berdinak garagure desberdintasunekin.Ekintza justu eta tratuonekoen protagonistakizaten ikasi behar dugu, ez

bakarrik kanpoko edo offlinemunduan, baita Internetenere. Interneteko bizitza,bizitza erreala da, ez birtuala.Hiritar bezala eskubide

batzuk baditugu, baina baitabetebeharrak ere.Besteentzako garrantzitsuakgara, edo izan beharkoginateke, eta besteen egoeraeta ekintzak garrantzitsuakizan beharko liratekeguretzat. Sentimendu etainplikazio hori izateko,gizarte digital honetan partehartu behar dugu, gureiritziak partekatuz etaproposamenak eginez,besteen ekimenen zaingeratu gabe.Gizatasun eta hiritartasun

digitala jorratu ez badugu, ezdugu burututako ekintzenardura ezagutuko, eztaegindako kaltearen berriizango ere (ez badut aurrez-aurre ikusi, ez dut errealbezala sentituko).Hiritartasun arduratsurikgabe, besteenganakoerrespetua galdu egiten da,eta gure sare digitalean aurkidaitezkeen hainbatpertsonaren eskubideak osoerraz urratu ditzakegu. Haureta nerabeengankontzientzia digital haugaratzen badugu, etorkizunpositibo baten aurreanegongo gara.

«Ziberbullying», «sexting»,«grooming»... beti gaudearrisku berrien aurrean.Sareak aukera adinaarrisku ote ditu?Arrisku baino aukera gehiagoeskaintzen dizkigu sareak,eta horregatik izan duInternetek izan duenarrakasta. Smartphone edomugikor adimendunei esker,aukera hauek haur etanerabeen eskuetan ipini

ditugu. Teknologia berriektresna eta zerbitzu berriakekarri dizkigute, bai etaohitura eta bizimodu berriakere. Horiekin batera arriskubatzuk azaldu zaizkigu, etabizitzako beste alorretangertatu zaigun bezala arriskuhoriek ezagutu eta ekiditenikasi behar dugu, etaarazoren bat gertatzendenean kaltea murriztekoedota problema konpontzekoneurriak hartzen jakinbeharko genuke.Arriskuak ez dira beti

txarrak izango, horiei eskerikasteko eta hazteko aukerakditugu-eta, baina Internetengerta dakizkigukeen arriskubatzuk oso larriak dira etahorretarako neurriak hartubeharko ditugu egungojendartean.

Nerabezaroak berezkodituen ezaugarriak nolatxertatzen dira saresozialetan? Gure gaztaroan izan ditugunbehar berberak dituzteoraingo gazteek (besteenonarpena, lagunak izatea,ikuspuntu ezberdinaklantzea…), baina Internetenbeste arau batzuekingaratzen dira. Gukbagenituen bizipenak ondobarneratzeko aukerak,gauzak lasaitasunarekinegiteko denbora genuen-eta(dirua, distantzia etabaimenen mugak zirelako).Interneten berriz,interakzioak eta erantzunakziztu bizian bidali beharditugu eta sare sozialekgauzak pentsatu gabe egitekoaukera eskaintzen diete.Adin horretan esperientzia

berriak bizitzeko irrikandaude, eta autokontrola ezindutenez ondo landu,konpultsibitate handia dago.

«Gaztetxoek badute

hainbat aukera

teknologia

desberdinak ondo

ezagutu eta

menperatzeko,

baina testuinguru

digitalean ziber-

alferkeria handia

dago eta jendartea

‘azukre’ digitala

bakarrik

kontsumitzera

ohitu da»

herria

Substantziarik gabekomenpekotasunetan aditua da,Psikologian doktorea etaDeustuko Unibertsitatekoirakaslea da.

Zer dago mugikor batenatzean?Nerabeek beren mugikorrarekinordu asko ematen dituztelaikusten dugu eta ez dakigu zerdagoen horren azpian.Mugikorra berez tresna bat daeta ez dauka funtziorik. Gukematen diogu helburu edoerabilera jakina. Interneteninformazio mordoa aurkidezakegu. Maiz nerabeek egitenduten erabilera egokia da,informazioa topatzen dute,beste pertsona batzuekinharremanetan jartzen dira...baina, era berean, arazoak egondaitezke; harremanetan jartzekomoduak egokiak ez direnean,adibidez.

Kontrolerako tresna indartsuaizan daiteke.Bai, eta horrelako arazoak askoikusten ditugu, bai bikoteenartean, baita lagunen artean ere.‘Nirekin ari zinen, agur esandidazu, baina ez zaradeskonektatu. Zeinekin ari otezara?’. Horrelako jokabideakagertzen dira tresna hori delamedio. Baina tresna, berez, ez datxarra.

Tresna berriak eskuan, betizaude lagunekin, onerako etatxarrerako. Sentsazioa dabizipenak sakonagoak direla. Hori horrela da. Interneten ezdago atsedenik. Jar dezagunadibide nerabe kuadrilla batenWhatsapp taldea. Mezu bat jasoorduko erantzuteko beharrasentitzen dute. Bestela badirudi

ez dutela hainbesteko interesik,ez dutela taldearekikofideltasunik... eta gauza horiekoso garrantzitsuak dira adinhorietan. Nerabeentzatgarrantzitsuena talde batenparte direla sentitzea eta taldehorretan besteek errespetatzendituztela sentitzea da. Etengabebesteen onespenaren etaonarpenaren bila ari dira.Horregatik beti adi daude, ezdutelako ezer galdu nahi. Taldebarnean sentitu beharrarenantsietatea oso presente egotenda nerabezaroan. Uste dutgarrantzitsua litzatekeela gauzahoriek lantzea.

Nola landu daiteke? Denon artean egin beharrekolana iruditzen zait; gurasoak,irakasleak, gizartea... Zer eginbehar dugu? Mugak jarri beharditugu, erabilera noiz den egokiaeta noiz ez ikas dezaten.Interesgarria izan daitekeprebentzio tailerrak egitea,nerabeekin lan egiten dutenprofesionalei informazio egokiaematea, gaztetxoei informazioona eman eta mugak jartzea...

Badirudi jendarteariorokorrean itxarotea zer denahaztu egin zaiola. Garaibatean norbaiti etxera deitueta ez bazegoen, bazenitxaroteko patxada. Guztiz ados. Berehalakotasunada gaur egungo ezaugarria.Berehalakotasuna etaazkartasuna. Esaterako, badirudiYoutubeko bideo batek hiruminutu baino gehiago baldinbaditu luzeegia dela. Ez duguarreta mantentzeko gaitasunikdenbora luzean. Eta hori ez danerabeekin bakarrik gertatzen,helduekin ere gertatzen da.

Dagoeneko badaude ikerketakgure arreta mantentzekogaitasuna aldatu egin delaerakusten dutenak. Batetik,gaitasuna makaldu egin da eta,bestetik, gure arreta gauzaaskotan izateko gaitasunahobetu egin da. Aldatu egin dagauzak ikusteko gure era. Baina egia da gaur egun ez

dakigula zer den aspermena. Ezdugu onartzen aspertuta egoteaeta denbora guztian gauzakegiten egoteko beharra dugu, ezbakarrik mugikorrarekin, baitagure bizitzako arlo guztietan ere.

Aspertzeak zeure buruarekinkonektatzera behartzen zaitu.Besteekin gero etakonektatuago, baina geureburuarekin gero eta gutxiago. Horrela da. Gaur egun jendeak

ez du bere emozioekin etabarruko esperientziekinkonektatzen. Negatiboak badira,jendeak saihestu egiten ditubarrurako lotura horiek.Gizartearen arazo orokorra da;etengabe jasotzen ditugu denaoso polita dela eta dena posibledela dioten mezuak. Politak dira,baina funtsean esaten dutena daondo egon behar duzula. Eta zergertatzen da ondo ez bazaude? Noski, askoz hobea da ondo

bazaude, baina gaizki bazaude ezduzu zertan errudun sentitu etabadirudi mezu hori jasotzendugula. Horregatik duguegonezina ezkutatzeko etasaihesteko joera. Ez da komeniegonezinak eta tristurakmugikorrarekin, Internetekinedo horrelako tresnekintapatzea.

Noiz esan dezakegumugikorrarekiko edotaInternetekiko menpekotasunbat dagoela?Ez da begiratu beharhorrenbeste zenbat denboraematen duen erabiltzaileakhorretan. Akaso, lau orduematen ditu baina informaziobaliagarria topatzen ari da etaerabilera egokia egiten ari da.Denbora baino, pertsonaktresnarekin duen harremanaaztertu behar da. Horrenbeharra dagoenean eta beharhori kontrolatu ezindenean –tresna ezin delakoerabili haserrea, urduritasuna,antsietatea–, arreta jarri beharda. Niretzat irizpidegarrantzitsuena ondokoa da:Zure eguneroko bizitzaoztopatzen duenean.

PAULA JAUREGUI

«Talde barnean sentitu beharraren antsietatea osopresente egoten da nerabezaroan»

Gorka RUBIO | ARGAZKI PRESS

2017 | abendua | 23

GAUR8• 16 / 17hutsa

iRRITZIA:

{

}

UnaiGAZTELUMENDI

herria

hutsa

EAJk eta PSEk osatzen duten Gi-puzkoako Aldundiaren lema da“Orain Gipuzkoa”, herritarren-gan eragiteko mezu eta irudi

berria. Behar beste baliabide gipuzkoa-rron pertzepzioak moldatzeko (AHT,Pasaiako Portua, erraustegia...), beharbeste neurri Gobernuko alderdien inte-resak defendatu eta boterean betiko-tzeko. Alderdien helburu gorena. Edo-zerk du balio. Politika berria omen,gipuzkoarrekin bat egiten omen, bainahauteskunde programan egin aipuanahikoa zaie herrialdea hipotekatzen

duten proiektu erraldoiak zilegitzeko.Gehitu horri bigarren mailako proiek-tu hainbatekiko herritarrei zuzenduiritzi bilketa eta horratx duzu gipuzko-arrekin bat egitea zer den alderdion-tzat. Bide beretik, Jaurlaritzak etengabe

mailukatzen dizkigu belarriak medioe-tatik «Euskadi, bien común… Auzolana»mezuarekin «Kank-kank!». EAJk bereegin ote du Evo Moralesen Boliviareneredua eta jarduera komunitario xu-meena? Belarri minduek baina begiakare gehiago dituzte zabaltzen, eta ekin-

tzekiko urruntasun nabariak “Orain Gi-puzkoa” irudi hutsa dela agerian uzten.Ondorioz, zab(a/o)rkeria politikoa na-gusi den herrialdean, jendarte zibil an-tolatuak (GuraSOS eta EHUko ParteHartuz) iniziatiba hartu behar izan dugipuzkoarrak aintzat hartuko dituenHitzartu dinamikaren bidez. Nago es-trategikoak diren proiektuetan herrita-rrak aintzat hartu behar direla lau zu-tabeok bermatuko dituzten partehartze prozesu zabalen bidez: informa-tu, eztabaidatu, erabaki eta erabakiaerrespetatu. •

hutsa

«Orain Gipuzkoa» eta gipuzkoarrak

Xabier MikelErrekondo

hutsa

Gaua luzeena den goizean, kafeatxistorrarekin gosaldu duzu,eguzkia indartzen hasten denmomentua ere badelako. Triki-

tixa jarri dute ohiko musikaren ordez,eta atximur egin dizu, oroitzapen pilabat ekarriz. Luzatu eta luzatu eginen ze-nuke gosaria, hemen nagoelako.IV. mendean hasi eta VII. menderako

kristautua omen zegoen gure herria,baina kolonizazio horrek ez zuen lortugure hizkuntza, euskara, desagertzea,ezta gure antzinako mintzaira ere, eus-kal mitologia. Berena ongi gordetzen ja-

kin zuten arbasoek eta, horri esker, XXI.menderaino heldu naiz. 1936ko sarras-kia ere gainditu nuen, nahiz eta trans-misioan eten handi bat eragin horrek.Indartsu sartzen zaizkigun moda eta

ohiturek ere ez naute akabatzen. Lote-ria, turroia, kolonia, mila opari... Ez naizhasiko horiek kritikatzen. Ezta herriguztietan berdina den Olentzero geroeta garbiagoa ere. Bakarrik erranen dutez lotsatzeko etxekoaz, ez gutxiestekokanpokoaren aitzinean, ezagutzeko ber-takoa, galdetzeko zaharragoei. Hor aur-kituko nauzue, batez ere amatxi, izeba,

ama eta bertze hainbat emakumerenkontakizun harrigarrietan, euskal mito-logiaren ezaugarri bat bere emetasunabaita. Lurra ama da eta ilargia eta eguz-kia bere alabak. Eguzkia maskulino be-zala hartu izan da, Mendebaldean erlijiopatriarkalak nagusitu zirelako. Gauregun munduan gutti dira mitologia ma-triarkalak eta horietako bat da gurea.Hori erakustera dator GAUR8 honetaraOrantzaro begigorri, bihar nirekin Lei-tzako plazan elkartuko dena. Ongi pasabestak! Eguberri ona opa dizu Marik(Leitzan, Maimur). •

0hutsa

Ez gutxietsi etxekoa

Maider Iantzi

2017 | abendua | 23

GAUR8• 18 / 19

NEKAZARITZA ETA ELIKADURA EKOLOGIKOA

Negozioaren nekazari-tzak irabazi du. Sale-rosketaren uzta gailen-du da Europan, etaetekinari, soilik eteki-nari begira lanean ari

direnek ziria sartu digute. Beste bost ur-tean glifosato hiltzailea jan beharko du-gu. Glifosatoa hiltzailea da, bai; izan ere,belarrak hiltzeko asmoarekin erabiltzenda, baina belarrak hiltzen dituenak zerez ote du hilko?Mundu mailan nekazaritzaren alorra

gero eta garrantzitsuagoa bihurtzen arida. Etorkizuna eraikitzeko, estrategikoa

da. Aurrerantzean, gerrak ez dira iraba-ziko diruarekin, armekin edo ejerzitoe-kin, gosearekin irabaziko dira. Dirua pi-latzen duten multinazionalak lurrakeskuratzen, ura pribatizatzen, hazienerabilera patentatzen, transgeniko ku-tsatzaileak hedatzen, ongarri sintetiko-ak eta pestizida hiltzaileak behar dituz-ten landare aldaerak sustatzen eta abarari dira. Bidea argia da: berdin da lurrahiltzea, berdin da ingurumena kutsa-tzea, berdin da bioaniztasuna agortzea,berdin da jendarte gero eta gaixoagoaizatea; guk patrikak beteak ditugu, geroeta beteago, gainezka.

Garai batean, nekazaritza industrialadeitzen genuen, aspaldi aldatu genionizena; orain nekazaritza kapitalista da.Nekazaritza horrek ez du elikagairikekoizten; dirua ekoizten du. Mozkina ezda ogia, mozkina sosa da, dirua. Eta di-ru-goseak mugitzen du Europa. “Iraultza berdea” saldu ziguten duela

mende erdi bat baino gehiago, nekazari-tza industrialak bere kimika eta pozoiguztiekin munduko gosea berdindukozuela. Emaitza gose den mundu erdia-ren eta gaixo den beste erdiaren ahotandabil: klima aldaketa, lurrak antzutzen,pobrezia areagotzen, planeta erretzen...Glifosatoa da, guda hori ondoena isla-

tzen duena. Sekulako herbizida indar-tsua da, nekazariaren lana arintzen du,eta bera erabiltzea eskatzen dute; ordai-netan, gu denon etorkizuna kixkaltzenari gara. Nekazari horiek badakite hil-tzailea dela, bere ondorengoen lurra etaetorkizuna erretzen ari direla. Adminis-trazioko enpresetako teknikariena oke-

rragoa da: urrutiko bulegoetan erabaki-tzen dute trenbideetan, errepideetan,espaloietan nahiz plazatan glifosatoaerabiltzea. Eta zientzialariak, zuritasu-naren zuritzaileak. Urteak dira Osasunaren Mundu Era-

kundeak epaia eman zuela MinbiziarenIkerketarako Nazioarteko Agentziarenbitartez: seguruenera, minbizi-eragileada. Ikaragarrizko mugimendua sortuzen glifosatoaren erabilera galarazteko;bi milioi sinadura baino gehiago bilduziren galarazia izan zedin. Alferrik. Eu-ropa diruzaleak irabazi du. Ez etsi, hala ere. Gure esku dago: eko-

logikotik jan. Eta Europara begiratzeariutzi, eta aldamenean dugun zinegotzi,alkate, diputatu, teknikari, nekazari etaabarrei kalakan hasi: bizi behar dugu,glifosatorik ez!

Glifosatoarekingezurra ari du

HUTSA

Argazkian ondo nabaritzen da glifosatoaren eragina. Belarrak hiltzen dituenak zer ez ote du hilko?

Jakoba Errekondo (“Argia”)ENEEK Euskadiko Nekazaritza etaElikadura Ekologikoaren Kontseilua