O REINADO DE ALFONSO XIII

A crise da Restauración

PROBLEMAS XERAIS DA RESTAURACIÓN A

INICIOS DO SÉCULO XX Fraude electoral e caciquismo. Crise dos partidos dinásticos O problema militar Incremento da conflictividade social Crecente inxerencia do rei en cuestións políticas e militares Fracaso das reformas intentadas ata 1917: Maura e Canalejas

Maura e o rexeneracionismo conservador Canalejas e o rexeneracionismo liberal

Crecemento dos partidos antidinásticos e do movemento obreiro Os republicanos Rexionalistas e nacionalistas Movemento obreiro

Fraude electoral e caciquismo. Desprestixio do sistema. Deixa fora do xogo político as

clases populares e ás clases medias que se achegan a outras opcións contrarias ó sistema: socialismo, republicanos, nacionalismos

Crise dos partidos dinásticos Desaparición de Cánovas e Sagasta

a finais do XIX e de Maura e Canalejas antes de 1914

Mantense a quenda, pero as veces rómpese a maioría gubernamental.

Gobernos inestables (parte dos diputados dun partdo non acatan as decisións do goberno, votan contra as suas propostas de lei, etc.) Entre1902-1905 cinco gobernos conservadores e 1905-1907 seis gobernos liberais Se repite a situación entre 1917 e 1923

Gobernos pouco eficaces, pola súa curta duración e escaso apoio.

O problema militar Desprestixio militares: sistema de

reclutamento, trato dado ós soldados, participación en funcións represivas (Semana Tráxica) e as derrotas nas guerras de Cuba e Marrocos.

Malestar entre o militares: problemas profesionais, críticas da prensa.

Resposta militares: influír no poder político, recuperar protagonismo político: lei de xurisdidcións (1906) A partir de 1917 o malestar aumenta: xuntas de defensa (1917) e finalmente golpe de Primo de Rivera.

O sistema depende cada vez máis dos militares (da súa forza disuasoria) fronte a oposición, especialmente fronte ó Movemento Obreiro (así na Semana Tráxica ou na folga xeral do 17)

Entre os militares medra o nacionalismo español e o anticatalanismo (incidente do Cu-Cut), así como a idea de que teñen o dereito e o deber de intervir en política para manter a orde social evitar o crecemento do movemento obreiro ou dos nacionalismos periféricos

Inxerencia do rei en cuestións políticas e militares Álfonso XIII accede ó trono

mi novo, con 16 anos Dende pronto amosa unha

tenencia a intervir en cuestóns polítcas e sobre todo militares con escaso acierto

En 1923 o du apoio á ditdura de Primo de Rivera marcará o destino da monarquía

Incremento da conflictividade social Atraso económico e pobreza de

boa parte das clases populares xenera conflictos máis frecuentes e graves

Crecemento do socialismo e sobre todo do anarquismo (formación da CNT en 1910)

Anticlericalismo Dura represión fronte as protestas

das clases populares lonxe de acabar coa conflictividade provoca a radicalizaciónda mesma Semana Tráxica de Barcelona

(1909) Crise do 17 conflictos en Andalucia nos anos

1918-1920, Barcelona, etc

Revindicacións nacionalistas de Cataluña e o Pais Vasco

Maura e o rexeneracionismo conservador Lei electoral de 1907.

Resultou un fracaso. Naquelas circunscripcións nas que se presentaxe un so candidato este resultaba elexido se necesidade de celebrar eleccións. Facilitou o fraude e a labor dos caciques

Lei de administración local. Máis autonomía paraos municipios. Posibilidade de mancomunidades

locais ou provinciais Achegarse ós nacionalistas cataláns

Lexislación social Descanso dominical, legalización da

folga, etc. Buscaba calmar ou restar

argumentos ó Movemento Obreiro. Pero por outa banda tamén reforzar

a represión coa Lei de Represión do Terrorismo

Pretende limitar o fraude electoral e a influencia dos caciques, pero sin apostar claramente pola democratización do sistema

Fracaso das reformas e caída do goberno como consecuencia da guerra de Marrocos e a Semana tráxica de Barcelona

Marrocos O interés español en marrocos responde a

Causas políticas e de prestixio: trala derrota de 1898 España carece de colonias.

Intereses económicos: explotación minas e construcción ferrocarril. Beneficios para grandes compañias e inversores (oligarquía)

Problemas: Conflicto diplomático con Alemania

e Francia. Acordo con Francia Resistencia das cabilas bereberes.

Incremento das tropas, do reclutamento e das baixas. A batalla do Gurugú e a do Barranco del Lobo provocan moitas baixas

Semana Tráxica de Barcelona Reacción contra o exército ante a

guerra de Marrocos e o embarque de reservistas Antimilitar Os fillos das clases pudientes

libraban pagando Maltrato dado no exército ós reclutas Recordo do desastre de Cuba e as

miles de baixas Chámase os reservistas. Homes xa

con familia e traballo Protesta social obreira Forte contido anticlerical.

Considerase a igrexa como un pilar básico do sistema. Dura represión:

Represión Necesario recurrir ó exército Centos de mortos e feridos Execucións. Ferrer i Guardia Condena internacional

Canalejas e o rexeneracionismo liberal Limitar a influencia da Igrexa:

Responder e limitar ó crecente anticlericalismo de boa parte da sociedade española manifestado de xeito radical durante os sucesos de Barcelona de 1909

Lei do Cadeado e proxecto de lei de Asociaciones Relixiosas.

Fracaso ante a dura oposición da Igrexa, que segue a ter unha enorme influenciasoicial e política

Reformas sociais. Resposta a crecente presión do

Movemento Obreiro, buscaba calmalo e restarlle argumentos: lei de accidentes de traballo, redución da xornada laboral, negociación colectiva, etc.

Canalejas e o rexeneracionismo liberal Reforma do sistema de

reclutamento. Obrigatorio en tempo de guerra. (en

tempo de paz pagando facíase en menos tempo).

Seguía perxudicando ás clases populares.

Lei de Mancomunidades de 1912. Dar resposta ás demandas do

nacionalismo catalán. Permitía a formación de

mancomunidades entre varias provincias. Un primer paso cara a autonomía

Acordos con Francia para controlar Marrocos

Oposición: Os republicanos

Republicanismo moderado ou de dereitas Rexeita a insurrección Conservador no social Liberalismo democrático:

democratización do sistema Apoio entre as clases medias e

intelectuais Apoio electoral nas grandes cidades

Republicanismo Radical Non rexeita a insurrección aínda que

acepta o xogo parrlamentario da monarquía

Maís progresista no social con tendencia ó populismo e a demagoxia

Anticlerical Busca o apoio das clases media e

sectores das claeses baixas Acaba formando o Partido Radical

dirixido po Alexandro Lerroux

A oposición: o nacionalismo catalán Liga Regionalista de Cataluña

Autonomista Conservador, ainda que defende

unha democratización do sistema Acepta a monarquía Apoio entre a burguesía catalana

Radicalización pola Lei de xurisdiccións

Tendencia a pactar e colaborar con gobernos conservadores

Logra a constitución da Mancomunitat de Cataluña en 1914

A oposición: nacionalismo vasco

Tendencia radical Independentista intranxisente Ultraconservador e católico Apoio no mundo rural tradicional

Tendencia moderada Acepta principios políticos do

liberalismo Aceptaría a autonomía como

pripeiro paso Gaña apoios entre a burguesía

industrial e amplia as súas bases sociais

Movemento obreiro Anarquismo Crecemento do anarcosindicalismo:

solidaridad obrera Fundación da CNT en 1910

Acción directa. Rexeita a acción política

Folga xeral revolucionaria Non rexeita por suposto loitas por

melloras parciais, pero tendo como obxectivo a revolución social

Sindicato maioritario anta a dictadura de Primo de Rivera

Socialismo Crecemento dende 1910 Tendencia máis radical ou ortodoxa:

mantén os postulados clásicos do marxismo

Tendencia máis moderada: asume as posicións revisionistas e busca un acordo cos republicanos para democratizar o sistema político

Socialismo moderado

Non é partidario da revolución. Defende a democracia e o acceso ó poder por medios democráticos, co sufraxio universal e os partidos socialistas.

Non busca a ditadura do proletariado, nin a supresión da burguesía. Cando o partido chegue ó poder, socializará aqueles medios de produción co Estado poda dirixir mellor cos particulares.

O seu obxectivo é elevar o nivel de vida do proletariado ata equiparalo á burguesía e isto farase coas leis oportunas (regulación laborais, etc), socializando algúns medios de producción (transportes, industrias estratéxicas, e cos impostos. Cobrando maís ós que máis teñen para invertir e benefico dos que

menos teñen:educación, sanidade, gastos sociais, etc A súa finalidade é converter a democracia política en

democracia social.

O impacto da Primeira Guerra Mundial Crecemento das exportacións de materias primas e de

productos industriais e de alimentos España abastece ós países belixerantes Ocupa mercados exteriores abandonados por eses países

Crecemento industrial Acumulación de capitais: enriquecemento de certos sectores

sociais Non hai demasiado investimento en modernización da industria

Aumento dos prezos O salarios reais non aumentan, pois os prezos suben por encima

dos salarios Descenso nivel de vida das clases traballadoras

Incremento da tensión social e do movemento obreiro Diferencias máis evidentes e chamativas Sindicatos queren aproveitar o momento para lograr melloras Obreiros moi enfadados, pois mentres outros enriquecense eles

perden calidade de vida

Crise de 1917Circustancias nas que se produce a crise: Forte tensión social, incremento das folgas durante

o ano 16 e incluso unha folga xeal dun día Gobernos moi débiles e inestables. Non logran

suficiente apoio parlamentario. División dos partidos dinásticos

Crecente malestar entre o exército.

A crise militar: as Juntas de Defensa Crise política: a Asemblea de Parlamentarios Crise social: a folga xeral de agosto

A crise militar: as Juntas de Defensa Causas

Cuestións salariais Proxecto reforma militar: diminución do número de oficiais Ascensos rápidos por méritos de guerra perxudicaban ós

oficiais que non podía servir en Marrocos Malestar dos oficiais ante o auxe do catalanismo, o

desprestixio militar, o antimilitarismo, etc Formacións das Juntas de Defensa

Organizacións profesionais de oficiais. O reglamento militar prohibía este tipo de asociacións

Derrota do goberno Medo a un golpe militar Necesita ós militares para conter o Movemento Obreiro,

especialmente na Folga de agosto do 17

A crise política: a Asemblea de ParlamentariosCircustancias Gobernos moi débiles e

inestables. Non logran suficiente apoio parlamentario. División dos partidos dinásticos

Suspensión das Cortes e das garantías constitucionais: censura, etc

Debilidade do goberno polas Juntas de Defensa

Obxectivos da Asemblea : Facer unha nova constitución

máis democrática Autonomía para Cataluña

Fracaso da Asemblea Escaso apoio entre deputados e

senadores non cataláns Variedade de obxectivos:

nacionalistas, democrarizadores, etc

Non logran o apoio dos militres: Anticatalanismo militar O goberno cede ante as presións das

Juntas de Defensa Non buscan o apoio do

movemento obreiro coíncidindo coa Folga xeral de agosto Medo á revolución. Os deputados

non son revolucionarios, senón reformistas liberais ou demócratas

A crise social: a folga xeral Preparación dende o ano 16

Acordo entre a UGT e a CNT Folga xeral revolucionaria

Non obxectivos laborais Derrubar ó goberno Cambiar o sistema político

Maior seguimento nas grandes cidades e pouca incidencia nas vilas e pobos

Fracaso da folga Dura represióna cargo o

exército Falta de apoios da Asemblea

parlamentaria Podía haber algún punto de

encontro: a democratización do sistema político

Balance da crise Non hai cambios no sistema político Exército reforzado

Aumenta a súa influencia política O sistema depende dos militares para manterse fronte os

que reclaman cambios Cada vez e necesario recurrir maìs a forza

Inmovilismo da burguesía e clase política Demostran máis medo á revolución que desexo de

cambiar o sistema politico Non parece disposta a chegar a un entendemento coa

esquerda (socialistas) para cambiar o sistema Movemento obreiro.

Non logra os seus obxectivos pero demostra unha grande capacidade de movilización. No derrotados

O colapaso do Sistema da Restauración Inestabilidade política

Gobernos débiles e inestables (11 gobernos entre 1917 e 1923)

Auxe do nacionalismo vasco e catalá Conflictividade social e crecemento do

movemento obreiro Crecemento da afiliación sindical Aumento dos conflictos Incremento da violencia

A cuestión de Marrocos Crece o malestar no exército ante as críticas e o

desprestixio

Inestabilidade política Gobernos débiles e

inestables (11 gobernos entre 1917 e 1923) Fragmentación dos partidos

tradicionais: non logran maiorçias parlamentarias estables

Recurso continuo a medidas excepcionais: peche de Cortes, suspensión dereitos constitucionais, etc

Ineficacia na labor de goberno Creciente inxerencia militar e do

monarca. Cada vez máis militares nos gobernos

Cada vez e máis necesario recurrir o exército para controlar as protestas

Auxe do nacionalismo vasco e catalán

Nacionalismo catalán: Campañas autonomistas Radicalización de algíuns sectores:

Maciá funda Estat Catalán, partido independentista

O crecemento do nacionalismo catalán choca frontalmente co nacionalismo español, fortemente arraigado no exército.

Crise do nacionalismo vasco Escisión entre o sector moderado

(acepta a autonomía) e o radical (independentista) Maciá

Conflictividade social e expansión do movemento obreiro

Conflictividade social e movemento obreiroCircustancias que favorecen

o crecemento do Movemento Obreiro

Crise económica da posguerra europea: España reduce as exportacións,

baixa a producción industrial Reducción de persoal, aumento

do paro, etc Influencia da Revolución

Rusa: A revolución parece algo posible

Experiencia sindical dos anos anterioress Crecemento da afiliación

sindical CNT chega a 700.000 afiliados UGT chega a 240..000

Conflictividade social e movemento obreiro

Aumento dos conflictos Trienio Bolxevique en Andalucia

Ocupacións de terras de grandes propietarios Algúns éxitos importantes do movemento sindical anarquista

Folga da Canadiense Logranse algúns avances significativoas.

Xornada de oito horas… Represión

Sectores da burguesía catalana e do exército exisen unha represión máis contundente para frear o vance sindical

Peche patronal Detención de líderes sindicais Utilización de pistoleiros para romper as folgas e atentados

contra sindicalistas

Conflictividade social e movemento obreiro

Incremento da violencia A medida que se pechan

sindicatos e se imposibilita a folga como forma de loita aumentan os atentados e a violencia

Enfrontamentos entre grupos armados da patronal e dos sindicatos.

Incremento da represión. Martinez Anido aplica con

xenerosidade a lei de fugas

Martinez AnidoSalvador Seguí

A cuestión de Marrocos: o desastre de Annual Mantense a ocupación de Marrocos:

intereses económicos de empresas mineiras, prestixio político, e militar

Rebelión das cabilas bereberes áo mando de Abd-el-Krim

Conmoción pública Non se aclaran ben as

responsabilidades dos mandos militares, políticas e do propio monarca: expediente Picasso

Crece o malestar no exército ante as crítcas e o desprestixio

Abd-el-Krim

Tropas españolas en Marrocos

A dictadura de Primo de Rivera: apoios ó golpe Monarca Oligarquía.

Ve na dictadura a mellor opción para manter a súa posición de dominio.

Clases medias Medo á revolución. Garantizar a orde pública.

Igrexa. Poñer fin o crecente

anticlericalismo Medo á revolución

Actitude pasiva de republicanos e socialista.

Obxectivos do golpe Acabar co “desorde político”.

Establecer un goberno estable e forte

Frenar a “subversión social”. Acabar co movemento

obreiro Poñer coto a “ameaza do

separatismo” Reprimir o nacionalismo

catalán Solucionar a cuestión de

Marrocos Recuperar o prestixio militar Controlar a colonia

O Directorio Militar Acabar co “desorde político: Goberno militar Suspensión da constitución, disolución Cortes, censura, prohibición partidos

políticos, etc Nomeamento de gobernadores militares nas provincias e alcaldes

(delegados gubernativos militares) nos concellos Formación da Unión Pattriótica. Partido único que debería servir para

articular o apoio civil á ditadura Frenar a “subversión social”. Restablecemento da orde social Dura represión do movemeto obreiro anarquista Xenerosa aplicación da lei de fugas por Gonzalez Anido Creación do somaten: corpo de cilis armados para apoiar as accións

policiaisPoñer coto a “ameaza do separatismo. Represión do catalanismo Supresión mancomunitat catalana Prohibición catalán Acabará provocando unha radicalización do catalanismoCuestión de Marrocos Desembarco de Alucemas e derrota de Ab-el-Krim Supuxo un importante impulso á popularidade da ditadura

Desembarco de Alucemas

Directorio CivilPolítica económica Intervencionismo estatal. O estado asume un papel económico

máis activo Creción de monopolios estatais Fomento das obras públicas

Crear infraestructuras básicas para o desenvolvemento económico Diminuir o paro e o malestrar das clases baixas e a conflictividade

Proteccionismo Resultados

Crecemento económico favorecido pola boa coxuntura internacional Problemas

Forte endebedamento público Atraso técnico Baixos salarios. Non hai mellora do nivel de vida da clase obreira e

campesiña: non hai incremento do consumo

Directorio CivilPolítica social Combina a represión cunha política social que busca

reducir a protesta social e controlar ó Movemento Obreiro

Construcción vivendas sociais, creación de escolas, regulación laboral

Establecemento Organización corporativa Nacional Comites paritarios de patróns e obreiros para

establecer a regulación laboral de cada sector Certa colaboración inicial dos socialistas.

Oportunidade para adiantar a CNT Represión da CNT

Fin da dictadura. Reorganización da oposición política

Aumenta no PSOE a oposición á dictadura Acordos entre os republicanos Reagrupación dos nacionalistas cataláns que da lugar o

nacemento de ERC. Independentista e de esquerdas

A CNT segue na ilegalidade e os anarquistas fundan a FAI. Non é un sindicato e pode actuar dende a clandestinidade

Conflicto do ditador cun sector do exército Oposición do intelectuais Axitación estudiantil A monarquía intenta marcar a distancia co ditador. Teme que

unha caída da ditadura acabe arrastrando á propia monarquía O monarca acaba por destituir a Primo de Rivera

A caída da monarquía O goberno de Berenguer A “Ditablanda” pretende a volta ó sistema da Restauración, pero:

Non existen xa os partidos dinásticos Os grupos contrarios o sistema teñen moitos máis apoios A poboación urbana, maís numeros agora, é maís dificil de

controlar polos caciques. Pacto de San Sebastián

Firmado por republicanos e nacionalistas. Logo se suman os socialistas

Obxectivo: a proclamación da república mendiante unha insurrección

Fracaso da intentona de Jaca Convovcatoria de eleccións municipais para o 12 de abril.

Monarquía ou república