A RESTAURACIÓN

O sistema canovista: obxectivos de Cánovas Restaurar a monarquía dos

Borbóns Evitar pronunciamentos que

desestabilicen a monarquía Facer unha constitución

aceptable por progresistas e moderados.

Permitir a alternancia no poder entre liberais moderados progresistas Vetar calquera posibilidade a

outros grupos máis democráticos Asegurar que os resultados

electorais sexan favorables a moderados ou progresistas e non a outros Sufraxio censatario Fraude electoral

Garantizar o control do poder por parte da oligarquía

As bases e mecanismos do sistema

Pacificación militar e control do exército

A constitución de 1876 O bipartidismo A quenda electoral

Fraude electoral O caciquismo.

Control do exército Impedir pronunciamentos

Separa do mando ós militares comprometidos co Sexenio

O monarca é o xefe do exército. Recibe unha educación militar. Trátase de vincular

directamente á monaquía e exército (xefes militares) para asegurara a súa fidelidade

O exército segue a xogar un papel importante, como valedor e garante do sistema

Control do exército

A constitución de 1876 Soberanía compartida Declaración de dereitos.

Aparentemente amplia. Deixaba a súa regulación a leis

posteriores, o que permitirá a súa limitación ou ampliación segundo a grupo político que goberne

Importante papel da monarquía: Nomea ó executivo: nomea ó

primeiro ministro ó marxe das cortes Participa no lexislativo:

Ten iniciativa lexislativa Convoca e disolve as cortes Dereito de veto. Nomea parte do Senado

Cortes bicamerais Congreso:

Elexido por sufraxio. Non se especifica o tipo de sufraxio

Será censatario ata 1890 Senado:

Senadores por dereito propio (grandes de España, capitáns xerais, arzobispos),

Senadores vitalicios nomeados polo rei con caracter vitalicios

Senadores elexidos por sufraxio O catolicismo relixión oficial.

Permítese o culto privado doutras relixións.

Non hai, por tanto, liberdade relixiosa

A constitución de 1876 aseméllase moito á de 1845,aínda que recolle algúns elementos da de 1869. A súa indefinición na cuestión do sufraxio ou na dos dereitos e liberdades fai que sexa aceptada polos progresistas

DOC 1: CONSTITUCIÓN DE 1876 (…) D. Alfonso (…) en unión y de acuerdo con

las Cortes del Reino actualmente reunidas, hemos venido en decretar y sancionar la siguiente CONSTITUCION DE LA MONARQUÍA ESPAÑOLA

Art. 11. La religión católica, apostólica, romana, es la del Estado. La Nación se obliga a mantener el culto y sus ministros. Nadie será molestado en el territorio español por sus opiniones religiosas ni por el ejercicio de su respectivo culto, salvo el respeto debido a la moral cristiana. No se permitirán, sin embargo, otras ceremonias ni manifestaciones públicas que las de la religión del Estado.

Art. 13. Todo español tiene derecho: -De emitir libremente sus ideas y opiniones, ya

de palabra, ya por escrito, valiéndose de la imprenta o de otro procedimiento semejante, sin sujeción a la censura previa.

-De reunirse pacíficamente. De asociarse para los fines de la vida humana.Art. 14. Las leyes dictarán las reglas oportunas para

asegurar a los españoles en el respeto recíproco de los derechos que este título les reconoce(…).

Art. 18. La potestad de hacer las leyes reside en las Cortes con el Rey.

Art. 19. Las Cortes se componen de dos Cuerpos Colegisladores, iguales en facultades: el Senado y el Congreso de los Diputados.

Art. 20. El Senado se compone: Primero. De Senadores por derecho propio. Segundo. De Senadores vitalicios nombrados

por la Corona. Tercero. De Senadores elegidos por las

Corporaciones del Estado y mayores contribuyentes en la forma que determine la ley. El número de los Senadores por derecho propio y vitalicios no podrá exceder de 180. Este número será el de los Senadores electivos.

Art. 21. Son Senadores por derecho propio: Los grandes de España que lo fueren por sí, los

Capitanes generales del Ejército y el Almirante de la Armada,(…) los Arzobispos (…)

Art. 27. El Congreso de los Diputados se compondrá de los que nombren las Juntas electorales, en la forma que determine la ley. Se nombrará un Diputado a lo menos por cada 50.000 almas de población.

Art. 32. Las Cortes se reúnen todos los años. Corresponde al Rey convocarlas, suspender, cerrar sus sesiones y disolver(..).

DOC 2: A MONARQUÍA NA CONSTITUCIÓN DE 1876

Art. 48. La persona del Rey es sagrada e inviolable.

Art. 49. Son responsables los Ministros. Ningún mandato del Rey puede llevarse a efecto si no está refrendado por un Ministro, que por sólo este hecho se hace responsable.

Art. 50. La potestad de hacer ejecutar las leyes reside en el Rey.

Art. 51. El Rey sanciona y promulga las leyes.

Art. 52. Tiene el mando supremo del Ejército y Armada, y dispone de las fuerzas de mar y tierra.

Art. 54. Corresponde además, al Rey (…) nombrar y separar libremente a los Ministros.

O bipartidismo: os partidos dinásticos Partido Conservador e Partido Liberal Son ós únicos que poden acceder ó poder.

Éstablecen un turno pactado e asegurado mediante o fraude electoral e o caciquismo

As diferencias entre ambos non son moi grandes. O partido liberal aboga polo sufraxio universal (aínda que

na práctica fai uso igual do fraude e do caciquismo), Os liberais defenden unha ampliación dos dereitos e

liberdades (aínda que non dubida en recortalos e reucrrir a represión para frear as protestas populares e o auxe do movemento obreiro),

Os liberais amosan unha maior preocupación polos problemas sociais, a educación e un certo laicismo.

Partido conservador

Liderado por Canovas Formado por moderados,

grupos procedentes da Unión Liberal e ultracatólicos cercanos o carlismo.

Defensa da orde social, do catolicismo, recorte das liberdades, proteccionismo

Ideoloxía: liberalismo moderado

Bases sociais: a oligarquía, epecialmente a vella nobreza e a burguesía terrateniente

Partido liberal Liderado por Sagasta Formado por progresistas e

algúns demócratas moi moderados

Ideoloxía: liberalismo progresista

Ampliación das liberdades, maior sensibilidade cara ós problemas sociais, certa tendencia ó laicismo, librecambismo

Bases sociais: Oligarquía, sobre todo a

burguesía industrial e comercial.

Intenta atraer ás clases medias.

A quenda electoral

O rei destitúe ó goberno disolve as Cortes e nomea presidente ó lider do partido que nese momento está na oposición (liberal ou conservador)

O novo goberno convoca elecións e consigue unha maoiría absoluta nas Cortes. Así as Cortes ratifican e apoian ó novo goberno

Como se asegura o triunfo electoral? Mediante a manipulación electoral, o fraude

Fraude electoral O encasillado. Dende o

goberno designábanse os candidatos que debían sair elexidos en cada distrito electoral. Deixábanse algúns para a oposicion

Os gobernadores de cada provincia debían conseguir que os resultados dos distritos electorais coincidiran co encasillado. Para iso era necesario manipular ós electores

Eran os caciques locais os encargados de asegurar que a poboación votase segundo co establecido para ese distrito

Fraude electoral As veces os resultados non

eran os esperados: recurríase entón ó pucheirazo Máis votos que electores reais

no distrito (votaban os mortos) Cambio de papeletas Impedir acceder á mesa

electoral a algúns votantes. Manipulación das actas nas

mesas electorais ou na propia comisión en Madrid, que recibía e probaba as actas finais

A fraude electoral fíxose máis necesaria dende o momento en que se aproba o sufraxio universal masculino

O caciquismo Como o facián? Mediante a venda de favores

(un traballo, un aprazamento no pago dunha débeda ou da renda, o arreglo dun problema legal, etc) a cambio de fidelidade política

Mediante a presión (denegar traballo, apurar o cobro de débedas, etc).

Mediante a compra de votos Mediante a ameaza e a

violencia, coa colaboración (activa ou pasiva) dos poderes públicos: garda civil, gobernador, alcaldes, etc

Quen son os caciques? Individuos que pola sua posición económica (grandes propietarios) política (alcaldes, deputados en Cortes) ou social (notarios abogados, etc) podía influir no resto da poboación e condicionar o seu voto.

O caciquismo Os caciques formaban unha estructura piramidal: dende o cacique local

ata o cacique que domina unha provincia ou máis (xeralmente non so un grande propietario ou industrial senón alguén que ocupa cargos políticos importates: deputado, senador, ministro).

Hai caciques de partido, que sempre actúan a prol de liberais ou de conservadores e os hai que simpremente actúan segundo o que toque en cada momento.

O caciquismo foi mais eficaz en zonas rurais e pobres, pois se fundamenta no uso da riqueza como instrumento de dominación e control político.

Valoración do sistema Pese ó recoñecemento do sufraxio universal ou do maior ou

menor reoñecemento de dereitos non o podemos considerar un sistema demcrático xa que: O monarca conserva o poder de nomear goberno, disolver as cortes,

nomear senadores, etc O fraude electoral permanente. Os resultados electorais son froito do

fraude, non da vontade dos cidadáns manifestada libremente Os grupos político ó marxe do sistema non teñen posibilidade algunha de

acadr o poder ou tan siquiera de influír nel por medios “legais”. A fraude é o caciquismo son elementos consustanciais ó sistema, pois sin

eles o sistema non se mantería Todos os individuos que ocupan cargos políticos importantes (dende

alcaldes das cidades a ministros, pasando por gobernadores, deputados ou senadores) son membros da oligarquía.

Podemos definer o sistema da Restauración como un rexime oligarquico

SISTEMA DEMOCRÁTICO? Para considerar un sistema político como democrático

ten que cumprir como mínimo os seguintes requisistos: Sufraxio universal Eleccións limpas e sen fraude Pluripartidsmo: existencia de varias opcións políticas Recoñecemento amplo e con garanrías de dereitos e

liberdades (opinión e prensa, asociación, relixión, etc) Limitación das facultades do monarca (no caso das

monarquías) Non intervención no lexislativo. Executivo no goberno

Gobernos elexidos polos parlamentos

Reinado de Alfonso XIIGobernos Conservadores:

(Cánovas (1876-1880, 1884-1885) Recorte das liberdades e dereitos

Sufraxio censatario (so 800.000 cidadámns con dereito a voto)

Límitación da liberdade de prensa (censura)

Dereito de asociación non recoñecido

Supresión dos foros vascos como resultado da derrota militar do carlismo

Fin da sublevación cubana coa Paz de Zanjón en 1878. Non se soluciona o problema que estopra de novo poucos anos despois

Reinado de Alfonso XIIGobernos Liberais: Sagasta (1881-1883) Ampliación de dereitos e

liberdades Liberdade de impreta Ampliación do sufraxio pero

segue a ser censatario Concellos electivos Fracasada reforma educativa.

A igrexa segue a exercr o control da educación.

Certa preocupación social: creación da comisión de Reformas sociais.

Política librecambista. Mal vista pola industria vasca e catalana

A rexencia de María Cristina

Gobernos liberais Ampliación de dereitos e

liberdades Sufraxio universal en 1890 Lei de asociacións de 1887 Lei do xurado Supresión da censura previa

Reforma do exército Intenta modernizar o exército e

adecualo a defensa exterior e non o manteñemento da orede pública. Fracaso.

Pacto do Pardo. Acordo entre conservadores e liberais para respectar o turno e evitar que as disputas entre eles poideran debilitar á monarquía nun momento en que a sucesión non estaba asegurada (Maria Cristina estaba embarazada)

Problemas de finais de século Sublevación en Cuba e

Filipinas O auxe dos nacionalismos,

sobre todo do nacionalismo catalán

Crecemento do movemento obreiro. A resposta vai ser

normañmente a represión

Perda das colonias: Cuba Pese á Paz de Zanjón non se solucionaron os

problemas que levaran ós anteriores levantamentos independentistas. A escravitude que quedou definitivamente abolida en 1886. Mantense o monopolio comercial de España con Cuba que

non favorece xa os intereses da burguesía cubana: nin dos propietarios das plantacións nin dos negocios comerciais.

Pese as promesas de reformas a illa carece de autonomía. A opinión dos cubanos non ten peso ningún na toma de decisións que afectan a illa.

A dura represión nos levada a cabo polo xeneral Weyler non fixo máis que incrementar o apoio ós insurrectos e a mala imaxe internacional de España como potencia colonial

Aumenta o interés dos EE.UU pola illa e o apoio ós movementos independentistas que remata coa intervención americana en Abril de 1898.

AFUNDIMENTO DO MAINE

A GUERRA DE CUBA

A GUERRA DE CUBATratado de Paris: España recoñece a

independencia de Cuba (ainda que en certo modo supeditada ós intereses de EE.UU, recoñecido na propia constitución cubana)

España cede Porto Rico, Filipinas e a illa de Guam a EE.UU.

España cede ó Imperio Alemán as Carolinas e as Marianas

Consecuencias da Guerra

Tensións sociais internas. A guerra causou moitas baixas entre os soldados

españois. O trato dado ós soldados durante o conflicto e incluso

durante a repatriación das tropas foi moi duro. A tropa estaba formada polas clases populares

Aumenta o sentimento antimilitar entre sectores das clases popularres Rexeitan o sistema de reclutamento que na práctica fai

que só o pobres fagan o servicio militar, Rexeitan o trato ós soldados durante o servizo militar Rexeitan papel de exército na represión

Consecuencias da Guerra Malestar no exército, que asimila mal a derrota e

peor as críticas. Sentimento xeral de fustración e derrota, de declive.

Mentres Francia, Inglaterra e outros países constrúen o seu imperio colonial España perde as súas últimas colonias

Consecuencias económicas Perda dun mercado reservado

Afectou a sectores comerciais e industrias españois vinculados as exportacións e importacións. A industria téxtil catalan tiña en Cuba unha parte importate do seu mercado

Incrementou o déficit do estado Suba de prezos de productos como o azucre, tabaco, café

que afectou sobre todo aos sectores máis humildes

Nación e nacionalismo Cando usamos a palabra nación non sempre a

usamos co mesmo significado. Concepción liberal. A nación esta composta por

un conxunto de cidadáns libres e iguais que viven baixo un goberno común e unhas mesmas leis. Identifica nación e estado. Non existe unha nación senon ten estado propio

Concepción historicista. A nación esta composta polo conxunto de individuos que falan unha mesma lingua, teñen unhas costumes, tradicións, folclore etc (cultura) común. Hai nacións sen estado, e estados que inclúen diferentes nacións.

Nacionalismo Corrente política que considera a propia

comunidade como unha nación (definición historicista) sen estado e que aspira a que forme un estado independente (unha nación de acordo coa concepción liberal), coas súas fronteiras, as súas leis e o seu goberno propio.

Falamos de nacionalismo separatista cando pretende separar una parte do territorio do estado do que forma parte para crear un estado propio e independente: Nacionalismo Vasco, Catalán e Galego

Nacionalismo de estado Identifica nación e estado. Defende a integridade e unidade do país,

non aceptando a existencia de comunidades diferenciadas (nacións, pobos, etc) dentro do propio estado.

Defende formas políticas centralistas. Busca o engradecemento da nación=estado

sobre outras. Nacionalismo español ou españolista

Nacemento do nacionalismo Exaltación do carácter diferencial da propia comunidade

baseándose en: Criterios culturais (lingua, tradicións, historia, costumes) Económicos: unha agricultura diferente, unha industria

maís ou medos dsenvolvida , etc Históricos: Construcción dun pasado mítico e glorioso

que se debe recuperar. Reacción fronte a una política centralista que non atende

ás necesidades específicas da comunidade ou resposta a unha recente perda da capacidade de autogoberno.

Existencia dun grupo social que espera obter vantaxes dun nova organización política.

Etapas na formación do nacionalismo Cultural. Case todos os movementos

nacionalistas pasan por unha fase de recuperación e exaltación dos rasgos culturais diferenciais (lingua, tradicións, lendas, etc). Busca do recoñecemento da propia comunidade como nación

Política. Fromación de organizacións políticas específicas que revindican unha maior capacidade de autogoberno para dar resposta a esas necesidades distintas: en función do grao de autogoberno reclamado e falaremos de rexionalismo ou nacionalismo

Nacionalismo Catalán Tendencia progresista: republicano,

democrático. Valenti Almirall. Minoritaria a finais do XIX e inicios do XX

Tendencia conservadora: catolicismo, tradicion, sufraxio censatario. Prat de la Riba Forte e temprana organización política: 1902

Lliga Regionalista Autonomista Apoio entre a burguesía urbana e entre os

pequenos e medianos propietarios agrícolas. A finais de século, trala perda de cuba, a

burguesía industrial achégase ó catalanismo Importante apoio xa a finais do século XIX en

Cataluña.

DOCUMENTO. “Enclavada Cataluña en el área geográfica conocida

con el nombre de España, somos españoles de la misma manera que somos europeos por estar comprendida España dentro del continente Europa. Gobernada España por el Estado español, los catalanes somos españoles como miembros de ese Estado, como ciudadanos de esa sociedad política. No somos, pues, enemigos de España, tomada en este sentido (que es el único real), ni al combatir al Estado español queremos otra cosa que rehacerlo con equidad y justicia, y con una organización más adecuada y perfecta, dentro de la cual Cataluña pueda encontrar una vida de libertad y progreso”.

Prat de la Riba, E.: Nacionalisme catalá y separatisme espanyol

Nacionalismo VascoOrixe do nacionalismo vasco Industrialización e o crecemento

urbano supón unha ruptura coa sociedade tradicional de base rural

A inmigración: novas costumes, tradicións, etc

Irrupción do socialismo e do anarquismo nos núcleos industriais que pretenden cambiar de raiz a organización social e a cultura tradicional

Supresión dos foros e privilexios das provincias vascas en 1876 (derrota carlista)

Nacionalismo VascoRápida organización política: 1895 PNV Moi conservador incluso reaccionario no

social e no cultural. Rexeita a tradición liberal. Cercano ó carlismo

Defensa do catolicismo como un elemento identificador do vasco.

Apoios principalmente no mundo rural, maís apegado as tradicións, costume e lingua. A burguesía vasca tardará máis en asumir as revindicacións nacionalistas.

Independentista. Aínda que dende pronto haberá unha tendencia máis independentista e outra que aceptaría a autonomía.

DOCUMENTOEl bizkaino es inteligente y hábil para toda clase de trabajos; el español es corto de

inteligencia y carece de maña para los trabajos más sencillos. Preguntádselo a cualquier contratista de obras y sabréis que un bizcaino hace en igual tiempo tanto como tres maketos juntos. El bizkaino es laborioso (ved labradas sus montañas hasta la cumbre); el español, perezoso y vago (contemplad sus inmensas llanuras desprovistas en absoluto de vegetación).

El bizkaino no vale para servir, ha nacido para ser señor ("etxejaun"); el español no ha nacido más que para ser vasallo y siervo (pulsad la empleomanía dentro de España, y si vais fuera de ella le veréis ejerciendo los oficios más humildes).

El aseo del bizkaino es proverbial (recordad que, cuando en la última guerra andaban hasta por Nabarra, ninguna semana les faltaba la muda interior completa que sus madres hermanas les llevaban recorriendo a pie la distancia); el español apenas se lava una vez en su vida y se muda una vez al año.

Oídle hablar a un bizkaino y escuchareis la más eufónica, moral y culta de las lenguas; oidle a un español y si solo le oís rebuznar podéis estar satisfechos, pues el asno no profiere voces indecentes ni blasfemias.

Por último, según la estadística, el noventa y cinco por ciento de los crímenes que se perpetran en Bizkaya se deben a mano española, y de cuatro de los cinco restantes son autores bizcainos españolizados.

Decid, pues, ahora si el bizkaino es español por su tipo, carácter y costumbres ."

Sabino Arana, "¿Qué somos?". Obras Completas. Editorial Sabindiar-Batza. Buenos Aires. 1965. Páginas 627 y 62

Rexionalismo galego

Escasa importancia política Mais centrado na

revindicación cultural Moi poucos apoios sociais Tendencia conservadora:

Alfredo Brañas Tendencia Liberal: Manuel

Murguía Liga Galega (1897-1907)

Os republicanos Divididos e debilitados despois do fracaso da I

República. Partido posibilista de Castelar: moderado, con apoios entre

a pequena e media burguesía Partido Federal de Pi e Margall: federalista, anticlerical,

con apoios entre a pequena burguesái e as clases populares urbanas

Escasa presencia parlamentaria: o sistema nos deixa ver cal era o seu apoio real en votos.

Influencia social nas cidades a través da prensa, casinos, escolas racionalistas

Compite co socialismo e o anarquismo por atraer ás clases populares

AnarquistasIdeoloxía máis influinte no

movemento obreiro nesta etapa sobre todo en Cataluña, Andalucía, e cidades como A Coruña…

Formación da FTRE herdeira da FRE da AIT.

Dentro do anarquismo conviven varias tendencias diferenciadas por cuestións teóricas e prácticas Partidario do uso da violencia,

da propaganda do feito, da acción terrorista

Partidarios da asociacionismo sindical

Partidarios da acción a traves da educación e a propaganda

Anarquismo Pola súa influencia crecente

entre a clase obreira rural e urbana e pola súa radical oposición o sistema foi víctima preferente da represión.

A acción violenta do motivada por: Extrema pobreza de certos

sectores (xornaleiros) Dificultade de lograr melloras

mediante a loita sindical (frecuentes prohibicións peches de sindicatos, etc) e política (caciquismo)

Represión

Atentados anarquistas

Represión

Propaganda e medios de loita

Socialistas

Fundación do PSOE en 1879 e da UGT en 1888.

Ideoloxía Marxista Apoios entre clase

obreira urbana con maior presencia en Madrid, Vizcaia, Asturias, etc