A guerra civil

A SUBLEVACION MILITAR

Conspiración militar. Sublevación simultanea en varias provincias Controlar o maior número de cuarteis Controlar tropas maís preparadas: Lexión, ÇRegulares,

Garda Civil

Apoio civil: milicias de falanxe e requetes Ación violenta

Eliminar a previsible resistencia Amendrentar, asustar, evitar todo intento de resistencia Facilitar a organización dun novo orde político sen

oposición

DOC 1: Planificación do golpe por Mola

Se tendrá en cuenta que la acción ha de ser en extremo violenta para reducir lo antes posible al enemigo, que es fuerte y bien organizado. Desde luego, serán encarcelados todos los directivos de los partidos políticos, sociedades o sindicatos no afectos al movimiento, aplicándoles castigos ejemplares a dichos individuos para estrangular los movimientos de rebeldía o huelgas.

Instrucción reservada nº 1, firmada por Mola en Madrid el 25 de mayo de 1936

Hay que sembrar el terror... hay que dejar la sensación de dominio eliminando sin escrúpulos ni vacilación a todos los que no piensen como nosotros.El 19 de julio de 1936, iniciado el golpe

Doc 2: Entrevista a Franco en Xullo do 36

El general Franco insiste en que vencerá. ¿Tendrá que matar a lo mitad de España? "Triunfaré cueste lo que cueste”. (….

Pregunta: ¿Eso significa que tendrá que matar a la mitad de España? El general Franco sacudió la cabeza con sonrisa escéptica, pero dijo:

“Repito, cueste lo que cueste (…)”Pregunta: ¿Qué haría su gobierno si venciera? General Franco: ‘Yo establecería una dictadura militar y más tarde

convocaría un plebiscito nacional para ver lo que el país quiere. Los españoles están cansados de política y de políticos (…)”

Pregunta: Y las elecciones de febrero, ¿no representaron la voluntad popular? 

General Franco: “Las elecciones nunca la representan (…)”Pregunta: ¿Pero cómo va a pacificar España si la matanza sigue? ¿No teme

que una guerra civil prolongada destruirá a la República, destruirá el Ejército y la Marina y dejará el camino abierto al comunismo? 

General Franco: “No. Los ejércitos se forjan en la guerra. Esta es la lucha entre la España verdadera y los marxistas”

News Chronicle, 29 de julio de 1936

A SUBLEVACION MILITAR: APOIOS Ó GOLPE

Políticos: Falanxe Bloque Nacional (carlistas e monárquicos) Sectores da CEDA

Sociais Oligarquía

Non aceptaron nunca a República nin un sistema democrático. Sectores católicos das clases medias

Medo á revolución A conflictividade da República, a propaganda da extrema dereita e

da Igrexa acrecenta a idea de que hai en marcha unha revolución Defensa do catolicismo e da posición tradicional de Igrexa

Igrexa católica Apoia dende o principio o golpe e o xustifica como unha “cruzada”

en defensa da relixión

Franco e Millan Astray

Seminaristas

O triunfo do pronunciamento depende de: Posición do oficiais do exército: onde apoiaron

maioritariamente o pronunciamento este tivo maís posibilidade de ter éxito

Da implantación das forzas obreiras: onde os sindicatos CNT e UGT eran máis fortes o golpe tiña máis posibilidades de fracasar: (ver mapa electoral e de implantación sindical)

Da actitude tomada polas autoridades republicanas: onde se buscou antes o apoio das forzas obreiras e se repartiron armas entre elas o gope tivo menos posibilidades

Cuartel de la Montaña, Madrid xullo 1936

Barcelona xullo 1936

A Coruña xullo 1936

Azul: Zonas nas que triunfa o pronunciamento

Eleccións de febreiro 1936

Azul: Zonas nas que triunfa o pronunciamento

Zona Sublevada ou “nacional”

Zonas agrarias: menos potencial industrial e mais seguridade no abastecemento e alimentos

Controla as mellores tropas do exército de terra: lexión e regulares

Conta con unidades militares completas, cos seus oficiais

Controla a metade da flota Menos aviación nun primeiro momento pero

compensada pronto polo apoio alemán e italiano

Tropas regulaes 1936

Franco en Canarias con mandos 1936

Requetés 1936

Zona republicana Zonas industriais e portos: Controla a metade da Garda Civil e da Garda de

Asalto Exército desarticulado: poucos oficiais, tropas

desmovilizadas Controla boa parte da aviación Formación de milicias populares

Controladas por partidos e sindicatos Descordinación nas suas accións Escasa preparación militar dos mandos Problemas de disciplina A elevada moral de combate

Lograr en moitos casos parar o golpe

Milicias 1936

Columna Durruti 1936

Dimensión internacional da guerra Fonda repercusión internacional nun contexto de

crecente tensión coa Alemaña nazi Para os sectores progresistas: enfrontamento entre

democracia e fascismo Para os sectores máis conservadores: enfrentamento da

civilización occidental contra o comunismo Comité de Non Intervención

Prohibe a exportación de armas a España a calquera dos bandos

Deixa ó goberno lexítimo, o republicano sen posibilidade de abastecerse de armamento para derrotar os sublevados

Dimensión internacional da guerra

Italia e Alemaña firman o acordo de non intervención, pero non o cumpren. Apoio claro os sublevados

Francia. Simpatía do goberno francés polo republicano pero non apoio directo Medo as repercusións internas Medo a tensar máis as relacións con Alemaña Manter unha unidade de acción con Gran Bretaña

Gran Bretaña Medo a apoiar unha república de esquerdas e que se convirta

nun modelo de revolución para Europa Medo a tensar máis as relacións con Alemaña

Axuda a República

Axuda soviética Material bélico (tanques e avións) e técnicos Irregular, costosa. Condicionada ó aumento da influencia do

PCE Brigadas internacionais

Corpo de voluntarios Escasa preparación militar Importante efecto moral

Bigadas internacionais 1936

Axuda os sublevados Axuda alemana e italiana

Esencial tanto dende o primeiro momento para o paso das tropas de África cara a península como para manter o esforzo bélico durante tres anos

Desequilibrou a situación militar a favor dos sublevados Axuda militar de alta calidade (lexión Condor alemana)

ou abundante (Tropas voluntarias italianas) Axuda financeira, materias primas, alimentos de

alemaña e Italia

Axuda privada Combustible de multinacionais americanas Camions de General Motors e Ford

Tropas italianas 1936Avions alemáns 1936

Tropas alemanas 1936

EVOLUCIÓN POLÍTICA ZONA REPUBLICANA:

Fragmentación do poder e revolución: verán do 36 Fragmentación do poder Goberno Giral formado por republicanos de esquerdas

Pouca capacidade de reacción e escaso poder real. Formación de xuntas, comites locais, rexionais, etc.

Formados por partidos de esquerdas e sindicatos, que asumen de xeito práctico o poder en diferentes zonas: Comité de Milicias Antifascistas en Cataluña (CNT), Consello de

Aragón (CNT). Organizan a vida na retaguardia, a resistencia …

Formación de milicias controladas por diferentes patidos e sindicatos. Non hai mando unificado. O goberno carece de control sobre elas Organizan a resistencia a sublevación

Represión Realizada polas milicias Nesta etapa é mais intensa e descontrolada

EVOLUCIÓN POLÍTICA ZONA REPUBLICANA Fragmentación do poder e revolución: verán do 36

Revolución social A guerra desata o inicio dun proceso revolucionario en

zona republicana:

Ocupación de terras Colectivizadas ou repartidas entre os labregos.

Colectivizacións de industrias. En moitos casos quedan baixo o control de sindicatos (CNT en

Cataluña), que organizan a producción, regulan os salarios, xornadas laborais, etc.

Servicios públicos m controlados polos sindicatos (en Barcelona CNT).

Experiencias comunismo libertario e Aragón.

Goberno de coalición con case todas as forzas partidarias da República, incluída a CNT. Obxectivos

Acabar coa dispersión de poder para mellorar o esforzo bélico.

Eliminar ou controlar os consellos e xuntas locais ou rexionais . Restablecer os concellos.

Reorganizar as milicias Militarización das milicias. Formación do Exército Popular para coordinar mellor o mando.

Manter a conquistas revolucionarias. Poñelas baixo control do goberno. Regular as colectivizacións: en cataluña preténdese facer a

través dun decreto da Generalitat. A CNT pretende que sigan baixo o control dos comites de Fábrica ou dos sindicatos.

EVOLUCIÓN POLÍTICA ZONA REPUBLICANA

Goberno de Largo Caballero: setembro 36-maio 37

EVOLUCIÓN POLÍTICA ZONA REPUBLICANA Goberno de Largo Caballero: setembro 36-maio 37

Enfrontamentos internos Partidarios de continuar a revolución social. CNT, POUM

Argumentos: Para gañar a guera é necesario facer a revolución. Os traballadores loitarán polos cambios sociais

Parar o proceso revolucionario e centrarse no esforzo bélico: Republicanos, PCE e boa parte do PSOE Argumentos

Dedicar todos os esforzos a gañar a guera Manter o apoio das clases medias asustadas pola revolución Gañar apoios internacionais

Maio do 37. Sucesos de Barcelona. Enfrontamento entre sectores partidarios da “revolución” e os

partidarios dun gobern central forte e de frenar o proceso revolucionario Derrota CNTe o POUM Caída do goberno de Largo Caballero

Goberno formado polo PSOE e o PCE. Incremento influencia PCE.

Axuda soviética. Prestixio pola súa organización. Represión POUM e CNT.

Paralización colectivizacións e autoxestión da industria. Nacionalización industria de Guerra. Municipalización dos servicios urbanos

Supresión poderes locais ou rexionais (Consello de aragón ou Comité de Milicias Antifascistas).

Consolidación do Exército Popular e desaparición das milicias

EVOLUCIÓN POLÍTICA ZONA REPUBLICANA O goberno Negrín. Maio 37-marzo 39

EVOLUCIÓN POLÍTICA ZONA REPUBLICANA O goberno Negrín. Maio 37-marzo 39

O goberno Negrin busca o apoio das potencias europeas. Esperanzas fustradas co Pacto de Munich de setembro de

1938 e a derrota na Batalla o Ebro

Obxectivos: intentar resistir máis tempo. Posibiidade de enfrontemento de Francia e Inglaterra

contra Alemaña. Despois da caida de Cataluña xa non hai

posibilidades para a república Enfrontamento entre os partidarios de continuar a

guerra e os partidarios da rendición (esperando unha imposible negociación) Golpe de estado do Coronel Casado

EVOLUCIÓN POLÍTICA DO BANDO SUBLEVADO

Diversidade de forzas políticas e sociaisque apoiaron o golpe.

Monarquicos alfonsinos, carlistas, CEDA, Falanxe.

Apoio da Igrexa Apoio da oligarquía Formación da Xunta de

Defensa Nacional en Burgos presidida por Cabanellas Coordinación das

accións militares baixo un mando único.

Asumir labores de goberno

Requetes

Falanxistas

EVOLUCIÓN POLÍTICA DO BANDO SUBLEVADO

Circustancias que favoreceron a Franco:

Morte de Sanjurjo, José antonio, Mola.

Éxitos militares nos primeiros meses.: paso do estreito, campaña de extremadura.

Control do exército de África.

Contactos e apoio italiano e alemán.

Apopio da xerarquía eclesiástica

Franco e Mola

Franco e a igrexa

EVOLUCIÓN POLÍTICA DO BANDO SUBLEVADO Concentración de poder Franco

Control militar. Outubro do 36 Xefe da Xunta de Defensa

Nacional.Control político: Outubro 36 nomeado xefe do goberno. Unificación baixo o seu mando de forzas

polítcas: formación en abril do 37 de FET de las JONS.

Eliminación da oposición interna Represión (Hedilla, Fal Conde o carlista,

etc), Marxinación de políticos da CEDA, etc

Lei da Administración Central de Estado (1938). Franco confirmado como: xefe do estado xefe de goberno potestade lexislativa xefe do exército xefe do partido único

EVOLUCIÓN POLÍTICA DO BANDO SUBLEVADO Contrareformas, ditadura e represión

Supresión de toda a lexislación social republicana: (salarios, xornada laboral, divorcio, educación etc)

Supresión da reforma agraria e devolución de terras.

Prohibición partidos políticos e sindicatos. Lei de responsabilidades políticas con carácter

retroactivo dende 1934. As actividades realizadas polos partidos de esquerdas son

consideradas delito Deenas de miles de españois poden ser

Supresión estatutos de autonomía

Represión na zona republicana Prodúcese sobre todo nos primeiro meses da guerra. No ano

1936 e nas zonas baixo control da República Afectou principalmente a:

Militares que apoiaron o golpe Membros de partidos da dereita Membros do clero Individuos que pola sús posición social se considerabaque

poodían ser partidarios dos sublevados: latifundistas, empresarios etc, actuaran ou non a prol da sublevación

Non foi sistemática ou organizada dende o goberno da República. Responde máis a iniciativa das diferentes milicias.

Formas. Execucións non xudiciais ou paseos Torturas, palizas Condeas a cárcere

Mortos: entre 30.000 e 50.000

Represión na zona sublevada 1 Prolóngase durante toda a guerra e en todo o pais.

É mais intensa non primeiros momentos ou cando un novos territorios cae baixo control dos rebeldes (Galicia e extremadura no 36, asturias e Pais Vasco no 37, Cataluña, Valencia ou Madris no 39)

Afetou principalmente a: Militares fieis á República Individuos que se opoñen activamente ó pronunciamento Cargos públicos (gobernadores civis, alcaldes,

concelleiros… ) da Fronte Pplars Membros de organizacións políticas e sindicais de

esquerdas Preferentemente obreiros e xornaleiros, mestres,

intelectuais

Represión na zona sublevada 2

Formas Execucións extraxudiciais ou paseos. Realizados sobre todo por

falanxistas e requetes Execucións xudiciais tras xuízo militar sen garantáias Condeas á carcere ou campos de detención Torturas, palizas humillacións (corte de pelo para as mulleres,

aceite de ricino, iolacións … ) Confiscacións de bens

Represión organizada e diseñada dende arriba, sistemática e brutal Eliminar calquera resistencia aniquilando fisicamente os seus

principais enemigos Crear un clima de terror que impedira a oposición de quen non

son víctimas directas Facilitar a creación dun novo orde político sen oposición

Mortos: Entre 125.000 e 150.000 víctimas directas contando os da postguerra (uns 40.000 executados unha vez rematada a guerra)

Represión franquista en Badajoz

Represión franquista

Consecuencias da Guerra

Políticas Retroceso político. Fin da

tradición liberal que arranca das Cortes de Cádiz

Fin da experiencia democrática

Ditadura Volta da vella oligarquía ó

poder Illamento internacional de

España

Demográficas Entre 500.000 e 600.000

mortos 200.000 víctimas da represión Mortos e combate Víctimas de penaliades e

miseria Exilio

Casi 300.000 exiliados permanetes

Penalidades en Francia Campos de detención Exilio cara América: México Campos de concentración

alemáns Loita contra os nazis

Consecuencias da GuerraEconómicas Destrucción de infraestructuras

Ferrrocaris, estradas, barcos Vivendas

Non houbo grandes destrucción en industrias Reducción da producción industrial Crise agrícola.

Caída da producción Redución tremenda da cabaña gandeira

Culturais Perda de boa parte da élite intelectual: científicos, escritores…

acabaron no exilio Afectou moito o sistema educativo: boa parte dos mestres e

profesores universitarios foron apartados dos seu postos Volta o modelo tradicional de educación Illamento das correntes culturais europeas

EXILIO E PRISION

A VICTORIA