ARISTOTELES

ZIENTZIA

ARISTOTELES

Platonek bezala,

Zientzia:

ezagutza unibertsala, egonkorra eta beharrezkoa

Platonek ez bezala,

Mundu fisikoari buruzko ezagutza zientifikoa oanrtzen du.

ARISTOTELESZientzia:

benetako ezagutza kausen bidezkoa.

Zer eta zergatik da?

ARISTOTELES

Egiazkoa izatea bermatzen da printzipio batzuetan oinarritzen delako.

Printzipio horien ezaugarriak:

- Berehalakoak

- Beharrezkoak

- Unibertsalak

- Demostratu ezinak.

ARISTOTELES

• Kontraesanik ezaren printzipioa.

(A A)

• Identitatearen printzipioa.

A = A

• Erdibidekoa batztertzearen printzipioa.

A A

• Arrazoi nahikoaren printzipioa.

Zerbait gertatzen bada hori azaltzen duen zerbait existitu behar du eta gertatukaoren proportziokoa.

• Kausalitatearen printzipioa.

Existitzen den guztia kausa batek eragin du.

ARISTOTELES Printzipio horiek ezagutzen ditugu

Adimenezko intuizio baten bidez,

esperientzian oinarriturik.

ARISTOTELES

Zientzia, Aristotelesen ustez:

Esperientziatik abiaturik,

eta lehen printzipioetan oinarriturik,

demostratutako konklusioen multzoa.

ARISTOTELES

Demostrazioa:

Silogismoen bidez konlusioetara iristea lehen printzipioak aplikatuz.

Ziurtasunez ezagutzen dugun horretatik abiaturik lehen printzipio horiek aplikatuz ezagutzen ez dugun horretara iristea.

ARISTOTELES

Gizakiak animaliak dira.

Gizakia arrazionala da.

Animalia batzuk arrazionalak dira.

ARISTOTELES

Ezagutza zientifikoa:

• beharrezkoa da

Horrelakoa da eta ezind a bestelakoa izan,

ziurtasunez ezagutzen dugun horretatik eratortzen delako.

• unibertsala da.

Aldaezina da eta espezie bereko izakientzat balio du.

Aurkitzen badugu gizakia bat, gizaki gutzientzako balio duena berarentzat ere balio du.

ARISTOTELES

Zientzia motak:

Jakintza teorikoa (theoria): Fisika: mugimendu duten izakiak aztertzen ditu.

Matematika: errealiatea aztertzen du magnitude eta zenabakiaren arabera.

Metafisika:Izatea izatea den aldetik, lehen printzipioak eta kausak aztertzen ditu.

Jakintza praktikoa (praxis): Etika, politika, ekonomia

Jakintza ekoizlea (poiesis): Artea, teknika, gramatika, medikuntza,...

ARISTOTELES

LOGIKA:

Arrazonamenduak edo argudiaketak eduki behar duen forma aztertzen du baliozkotzat hartzeko modukoa izan dadin.

(Zientzian aritu baino lehen, aztertu behar dugu gure “tresneria” intelektuala, baliotsua den jakiteko.)

ARISTOTELES

KONTZEPTUA

Kontzeptua zientzia ahalbidetzen duen ezagutza da.

Zergatik?

Kontzeptuak balio unibertsala duelako.

Gauzen edo izakien zerizana biltzen duena da.

Gure adimenak, sentimenen bidez jasotako sentipenetatik abiaturik, eratzen du.

Ez dago materlitateari, denborari eta espazioari lotuta.

ARISTOTELES

KONTZEPTUA

Zer da erlojua?

Eza dago materialitateari lotuta.

Izan daiteke mota askotakoa eta erlojua izango da: analogikoa edo digitala, eskumuturrena eramatekoa edo paretan jartzekoa, kristala edo plastikoa eduki dezake,...

ARISTOTELES

KONTZEPTUA

Platonen ideiak bezalakoa, kontzeptua unibertsala da.

Baina Platonen ideiak ez bezalakoa, ez da gauzen kausa.

Giza adiemenean dago, ez du (Ideiek bezala) bereizitako existentzia.

Gure adimenak eratzen du senigarria den errealitatetik abiaturik, abstrakzioaren bidez.

ABSTRAKZIOA: Izaki partikular askok komunean duten hori bereizi eta bildu.

ARISTOTELES

ABSTRAKZIOA: Izaki partikular askok komunean duten hori bereizi eta bildu.

1. Sentimenen bidez, gauzei buruzko BEHAKETA

2. Behatutakoaren oroitzapenak eta oroitzapen horien arteko erlazioez jabetu: ESPERIENTZIA.

3. IRUDIMENA: hautemandako esperientzien aretean komunak diren elementu horiez IRUDI BAKAR bat eratzen du.

4. Irudi horrretatik abiaturik, ADIMENAk kontzeptu edo ideia unibertsala. Beraz, ideia sentimenen bidez hauteman dugun munduari buruz egiten dugun adimenezko irudikapen bat da.

ARISTOTELES

JUDIZIOA

Bi kontzeptuen arteko erlazioa ezartzeko eratzen den esapidea.

Adibidez:

Gizakia animalia da.

Judizioak silogismoak edo arrazonamenduak eraikitzeko erabiltzen ditugun adreiluak dira.

ARISTOTELES

KATEGORIAK

Izateak dituen izateko moduak.Entitatea “gizakia”

Kantitatea “bi gizaki”

Nolakotasuna “zuria”

Erlazioa “semea”

Non “Lizeoan”

Noiz “atzo”

Posizioa “eserita”

Agerpena “jantzita”

Ekintza “korrika”

Pasioa “gaixo”

ARISTOTELES

ZIENTZIEN METODOA

Dedukzioa:

Partikularra den hori ezagutzea, ezagutzen dugun unibertsala den horretatik abiaturik.

Gizaki guztiak hilkorrak dira. Sokrates gizakia da. Sokrates hilkorra da.

ARISTOTELES

ZIENTZIEN METODOA

Indukzioa:

Unibertsala den hori ezagutzea, ezagutzen dugun partikularra den horretatik abiaturik.

Badakit kobreak elektrizitatea eramaten duela.Badakit burdinak elektrizitatea eramaten duela.Badakit berunak elektrizitatea eramaten duela.Badakit aluminioak elektrizitatea eramaten duela....Metal guztiek elektrizitatea eramaten dute