ZIRKULAZIO ETA IRAITZAPARATUA

4. GAIA

BARNE-INGURUNEA

• OSAGAIAK: PLASMA INTERSTIZIALA, ODOLA ETA LINFA.

• DEFINIZIOA: ZELULAK INGURATZEN DITUEN BARNE-INGURUNEA.

• FUNTZIOA: ZELULEK, METABOLISMOAREN HONDAKINAK PLASMARA ISURTZEN DUTE ETA TRUKEAN, MANTENUGAIAK ETA OXIGENOA PLASMATIK HARTU.

ZIRKULAZIO APARATUA

• BI SISTEMAK OSATZEN DUTE ZIRKULAZIO-APARATUA.– ODOLAREN ZIRKULAZIO-SISTEMAK (ODOLA

GARRAIATZEN DU)– LINFAREN ZIRKULAZIO-SISTEMAK (LINFA

GARRAIATZEN DU)• BI GARRAIO HAUEK BARNE-INGURUNEA

BERRITZEN DUTE ETEN GABE

BARNE-INGURUNEAREN OSAGAIAK• PLASMA INTERSTIZIALA:

- DEFINIZIOA: ODOL-KAPILARRAREN PARETA MEHEAREN ZEHAR IRAGAZTEN DEN ODOLETIK DATOR, ZELULEN ARTEAN DAGOEN LIKIDOA DA– FUNTZIOA: BABES ETA NUTRIZIO

FUNTZIOA

• ODOLA: ODOL-HODIETAN ZEHAR IGAROTZEN DUEN LIKIDOA– FUNTZIOA: SUBSTANTZIAK GARRAIATZEA.

• LINFA: LINFA-HODIETAN ZEHAR IGAROTZEN DEN LIKIDOA. PLASMA INTERSTIZIALATIK DATOR. LINFA HODIAK ODOL-HODIETARA IRITSI ORGANISMOA ZEHARKATU ONDOREN

HOMEOSTASIA

• BARNE-INGURUAREN PROPIETATEAK (KONPOSIZIOA, TENPERATURA ETA ABAR) OREKAN EUSTEA DA.

ARIKETAK: 1, 2, 5, 6 ETA 7.

ODOL- ZIRKULAZIOAREN SISTEMA• FUNTZIOA:

- MANTENUGAIAK ETA OXIGENOA ORGANISMOAN ZEHAR BANATZEA- ZELULETAN SORTZEN DIREN HONDAKINAK BILDU- ETA HONDAKIN HORIEK KANPORATZEN DUTEN ORGANOETARA ERAMAN (CO2 ---- ARNAS APARATURA, ETA METABOLISMOAREN HONDAKINAK ---- IRAITZ APARATURA)

• ANATOMIA: – ODOL-HODIAK: ARTERIA, ZAINAK ETA KAPILARRAK– ODOLA– BIHOTZA

ODOL-HODIAKODOL-HODIA EGITURA FUNTZIOA

ARTERIA Paretak oso lodiak , gogorrak elastikoak. Presio handia jasan

Bihotzetik organoetara odola eraman

ZAINAK Paretak ez dira bezain sendoak eta elastikoak, presio txikia jasan, balbulak dituzte (odola atzera ez joateko)

Organoetatik bihotzera eraman odola

KAPILARRA Mikroskopikoak, sare modakoak, zainak eta arteriak lotu

Subtantziak igaro zelulela eta odolaren artean

ODOLA• ZER DA? DEFINIZIOA

LIKIDO LIKATSUA DA, GORRIA ETA ZAPORE GAZIA DUENA. 5 LITRO ODOL DAUDE

• ZERTARAKO BALIO DU? FUNTZIOA1. NUTRIZIOA: mantenugaiak eraman zeluletara2. ARNASKETA: oxigeno eraman zeluletara eta dioxidoa birikietara3. IRAIZKETA: hondakinak eraman iraitz aparatura4. BABESA: organismoko babes zelula garraiatu5. ERREGULAZIO TERMIKOA: gorputzeko tenperatura erregulatzen parte hartu

ODOLAREN KONPOSIZIOA• BI ATAL: PLASMA (LIKIDOA) ETA ODOL-

ZELULAKPLASMA: kolore horixka duen likidoa da %90

urez osatua, bertan substantzia asko disolbatzen dira (gasak, gatz mineralak, proteinak...) Proteinak kentzean geratzen den likidoari plasma-seruma deitzen zaio. Koagulazioa da plasma solidotzea.

ODOL-ZELULAK: globulu gorriak (eritrozitoak), globulu zuriak (leukozitoak) eta Plaketak (tronbozitoak)

• ERITROZITOAK: - Nukleorik gabe, elastikoak eta deformagarriak.- Hemoglobina dute ( barruan duten proteina da kolore gorria du eta gasak garraiatzen ditu birika eta zelulen artean). (4,5-5,5 milioi)

• LEUKOZITOAK: - Handiagoak dira, nukleoa dute, organismoa infekzioetatik babesteko funtzioa dute (5000-9000)

• TRONBOZITOAK EDO PLAKETAK: - nuleorik gabe, zelula zatiak dira,- koagulazioan hartzen dute parte (30.000 – 150.000)

BIHOTZA• DEFINIZIOA: ORGANO GIHARTSUA. Gihar-

ehuna, Miokardio du izena. • FUNTZIOA: ODOLA BULTZATZEA• EGITURA: BITAN BANATUTA (ESKER-ESKUINA)

PARETAK EZ DU UZTEN ODOL-TRUKEA• Balbula aurikulobentrikularrak:– Balbula mitrala: ezkerreko aurikulua eta

bentrikulua– Balbula trikuspidea: lotzen du eskuineko aurikulua

eta bentrikulua http://www.youtube.com/watch?v=06hi6CFgfs4

Sarbideak eta irtenbideak• EZKERREKO AURIKULARA– 4 BIRIKA ZAIN IRITSI (2 BIRIKA BAKOITZEKO)

• ESKUINEKO AURIKULARA– 2 KABA ZAIN HELTZEN DIRA (goikoa eta behekoa).

• EZKERREKO BENTRIKULUTIK – AORTA ARTERIA ATERATZEN DA (AORTA BALBULA

SIGMOIDEA DAGO BERTAN, ODOLA ATZERA JOAN EZ DADIN)

• ESKUINEKO BENTRIKULUTIK – BIRIKA-ARTERIARA ABIATZEN DA, ODOLA BIRIKA

BAKOITZERA ERAMATEN DUTE (BIRIKA-BALBULA SIGMOIDEA)

BIOTZAREN FUNTZIONAMENDUA• http://www.youtube.com/watch?feature=endscreen&v=BRq1-6gMsr8&NR=1

• BIHOTZAK BI MUGIMENDU KOORDINATU ETA TXANDAKATUAK EGITEN DITU.

• MUGIMENDU SEGIDA HONI BIHOTZ-ZIKLOA ESATEN ZAIO.

• SISTOLEA: UZKURDURA-MUGIMENDUA• DIASTOLEA: ERLAXATZE-MUGIMENDUA.• SISTOLE ESTA DIASTOLE-MUGIMENDUAK BATERA

GERTATZEN DIRA. AURIKULA UZKURTZEN DENEAN (SISTOLE AURIKULARRA) BENTRIKULUA ERLAXATU (DIASTOLE BENTRIKULARRA) eta aldrebes

• Azaldu laburki bihotzaren 4 mugimendu motak

SISTOLE-DIASTOLE• DIASTOLE AURIKULARRA: – ESKUINEKO AURIKULARA KABA ZAINEKO ODOL ZIKINA

(CO2 DARAMA) SARTU.– EZKERREKO AURIKULARA BIRIKA-ZAINETAKO ODOL

GARBIA (O2) SARTUAURIKULAK DILATATU EGITEN DIRA BALBULAK ITXITA

DAUDE• SISTOLE AURIKULARRAK (AURIKULAK UZKURTU,

BALBULAK IREKI ETA ODOLA BENTRIKULUETARA PASATU

• DIASTOLE BENTRIKULARRA– BENTRIKULUAK ZABALDU EGITEN DIRA ODOLAZ

BETETZEN, BALBULAK IXTEN DIRA ODOLA ATZERA JOAN EZ DADIN.

• SISTOLE BENTRIKULARRA (BENTRIKULUAK UZKURTZEN DIRA)– EZKERREKO BENTRIKULUETATIK ODOLA AORTARA

JOATEN DA AORTAKO BALBULA IREKITZEN. AORTATIK ODOL GARBIA GORPUTZ OSORA JOATEN DA– ESKUINEKO BENTRIKULUETATIK ODOLA BIRIKA-

ARTERIETARA IGAROBIRIKA-ARTERIETATIK ODOL ZIKINA BIRIKETARA

JOATEN DA

ZIRKULAZIO BIKOITZA• http://www.youtube.com/watch?feature=fvwp&v=Z2QMZ2_r

OlM&NR=1

• BIKOITZA ETA OSOA DA.

• BIKOITZA: ODOLA BI ALDIZ BIHOTZETIK IGAROTZEN DA BI ZIRKULAZIO DAUDELAKO BIRIKA-ZIRKULAZIOA (TXIKIA) ETA ZIRKULAZIO SISTEMIKOA (HANDIA)

• OSOA: OXIGENOA DUEN ODOLA EZ DA NAHASTEN DIOXIDOA DARAMAN ODOLAREKIN.

• BIRIKA-ZIRKULAZIOA– BIHOTZAREN (ESKUINEKO

ALDEA) ETA BIRIKEN ARTEKO DA.

– ODOLAREN CO2-A ERAMAN BIRIKETARA GAS TRUKEA ALBEOLOETAN EGITEKO ETA ODOLA O2.AREKIN BIHOTZERA BERRIRO ERAMATEKO

– IBILBIDE LABURRA ETA ITXIA DA.

– DESKRIBATU IBILBIDEA MARRAZKIA ERABILIZ

• ZIRKULAZIO SISTEMIKOA– BIHOTZAREN ETA

GORPUTZEKO ORGANOEN ARTEKO DA

– ODOLAK OXIGENOA ETA MANTENUGAIAK ERAMAN GORPUTZEKO ZELULA GUZTIETARA KAPILARREN BIDEZ. ZELULETATIK CO2 ETA HONDAKINAK JASO

– IBILBIDE LUZEA ETA ITXIA DA– DESKRIBATU IBILBIDEA

MARRAZKIA ERABILIZ

LINFAREN ZIRKULAZIO-SISTEMA• http://www.youtube.com/watch?v=cFxHD6w4RB8&feature=related

• FUNTZIOA: – PLASMA INTERSTIZIAL SOBERAKINA BILDU (LIKIDO HORRI

LINFA ESATEN ZAIO) ETA ODOLORA ERAMAN– HESTEETAN XURGATZEN DIREN GANTZAK GARRAIATU

• ORGANOAK– LINFA-KAPILARRAK– LINFA HODIAK– LINFA GONGOILAK

ORGANOA NOLAKOA DA FUNTZIOALINFA KAPILARRAK

EHUN GUZTIETAN BANATUTAHODI ITSUA ETA MEHEAK DIRA

LIKIDO INTERSTIZIALA BILTZEA

LINFA-HODIAK

ZAINEN ANTZA DUTE BARRUKO BALBULA NORABIDE BAKARREKO MUGIMENDUA ZIURTATU

ODOL ZIRKULAZIO SISTEMAN AMAITU ETA HAN ISURI LINFA

LINFA-GONGOILAK

HODIETAN ZEHAR DAUDEN ZABALGUNEAK

LINFAK DAKARREN MIKROORGANISMOAK ETA SUBTANTZIA ARROTZAK BOTAGLOBULU ZURIAK SORTZEKO ETA HELTZEKO LEKUA

IRAITZ APARATUA

• http://www.youtube.com/watch?v=e6jMBa-KhPc&feature=related

• http://www.youtube.com/watch?v=XPMuVfeW6Y4&feature=related