7/29/2019 2.0 en la Amrica Prehispnica
1/5
El pasado 2.0 de la AmricaPrehispnica
16 DE JULIO, 2012escribe BERNARDO GUTIRREZ
Lasharingeconomy(economadelocompartido)cotizaalalza.
Elcrowdsourcing(externalizarunprocesohaciaunamultitudque
trabajaenred)estenlabocadelosgurs.Elcrowd
funding(financiacincolectiva)llegapisandofuerteambitoscomo
lacultura.LasociedadP2P(peer-to-peer)delaquehablanlosgurs
YochaiBenkleroMichelBauwensmshorizontal,participativayal
margendelasretribucionesmeramenteeconmicas,iluminaeltnel
deltremebundocapitalismo.
7/29/2019 2.0 en la Amrica Prehispnica
2/5
Elcommons-elbiencomn,losbienescolectivos-estenboga.El
co-workingyanoestendencia:esrealidad.Sinembargo,algunos
apenascreenenestasnuevasprcticas/realidadessillegandela
bocadeungurdelSiliconValley.Yslosivienendelamanodeun
trminoeningls.
Paradoja:algunaspalabrasdelcastellano,comoprocomn
(commons),existendesdeelprimerdiccionariodeAntonioNebrija
(1494).Sorpresa:siestudiamoslasprcticasdelaAmrica
precolombinaencontramosquelosindgenasyapracticaban
elcrowdfunding,elcrowdsourcingolasdinmicasparticipativasdelaera2.0.Lallegadadelospueblosafricanos,deunafuerteraz
colectiva,tambinconvirtiaAmrica(principalmentelalatina)en
unespectacularterritoriodelprocomn(commonsterritorypara
quienloprefiera).LaAmricaprecapitalistaerachic,cooly2.0,
vale?Ylosiguesiendo.Losindgenasseanticiparonvariossiglosala
tanhabladasharingeconomy.Lamegacrisismundialest
empujandoalcapitalismoaunairreversiblemutacin.Yel
poscapitalismoessorprendentementeparecidoaaquelprecapitalismodelaAmricaindgena.
Avisoparaincrdulos:hepreparadounligerorepasoaalgunos
trminosyprcticascolaborativasdelospueblosindgenasde
AmricaLatina.Quecadaunoloremezclecomoquiera.Quecada
unocompletelalistacomoquiera,porquesindudasesapenasuna
aproximacin.
Tequio.Eltequioesunaformadetrabajoenbeneficiodelcolectivo
muyarraigadaenlaculturazapoteca.Losintegrantesdeuna
comunidadaportanmaterialesosufuerzadetrabajopararealizar
unaobracomunitaria.Puedeserunaescuela,unpozo,uncamino.El
individuonopuedesernuncaelbeneficiarioexclusivodeltequio.Tieneuntoquedecrowdsourcing,algodecrowdfundingymucho
7/29/2019 2.0 en la Amrica Prehispnica
3/5
decommons.EltequiotodavafuncionaenalgunosEstados
mexicanos.EnelEstadodeOaxacaeltequioestprotegidoporuna
leyestatal.Existenotrostrminosparaprcticassimilares
comogozonaoeltrabajoamanovuelta.
Potlatch.LastribusindigenasdelPacficodeEstadosUnidosy
Canadpracticabanunritualdeintercambioque,enesencia,esigual
alintercambiosdearchivospeer-to-peer(P2P)delaeradigital.
Elpotlatch,usadoporlos
puebloslosHaida,Tlingit,Tsimshian,Salish,Nuu-chah-nulth,
yKwakiutl,esP2Penestadopuro.Elpotlatchnoeratrueque.Los
pueblosdistribuanalimentos(sobretodocarnedefocaysalmn)y
riquezaaotrastribusquenohabantenidounbuenao.Undetalleimportante:algunoscolonizadoreseuropeosseenriquecieron
notablementegraciasalpotlatch.Igualqueloscantantessuper
estrellaque,segnestudios,sebeneficiandelintercambiode
archivosentreusuariosquealgunosseempeanenllamarpiratera.
Guelaquetza.LatradicindeguelaguetzadelEstadomexicano
deOaxacaseraunamezcladeltequioydepotlach.Elvocablo
significaintercambiorecprocoderegalosyservicios.Suprcticasetejealrededordelasrelacionesrecprocasqueunenalagente.Esla
basedeunareddecooperacinentrefamiliasyhastaentrepueblos
ymunicipios.Laguelaguetzaderivotambinenunacelebracin
sincrticaquetienelugarenlaciudaddeOaxaca.
Minga.Lamingaesuntrminoquechuaquedefineunmecanismo
ancestraldetrabajocolectivomuycomnenelnortedePery
Ecuador.Elobjetivocomnestporencimadecualquierbeneficio
individual.Lacolaboracinporencimadelacompeticin.Commons
economy100%+crowdsourcing,vaya.NoescasualidadqueCultura
Senda,quetrabajaconlaculturadered,realizaserecientementeun
seminarioenQuitollamadoOpenMinga.Laminga,segneltextode
CulturaSenda,implicaeldesafodesuperaregosmos,
protagonismos,desconfianzas,prejuiciosyenvidias;malesque
regularmenteacechanaltrabajocolectivoyalamovilizacinsocial.
Ademsimplicaaprenderaescucharyobedecerproponiendo.
7/29/2019 2.0 en la Amrica Prehispnica
4/5
Ayni.Elayniesuntrminoconunsignificadomuyprximoala
mingaquedefineunsistemadetrabajodereciprocidadfamiliar
entrelosmiembrosdelayllu(unacomunidadquetrabajacon
propiedadcolectiva).Lomscomnesintercambiartrabajosen
laboresagrcolas,pastoreo,cocinaoenlaconstruccindecasas.Esta
tradicincontinavivanosoloenmuchascomunidadescampesinas
sinotambinenlapoblacinmestizadeEcuador,Bolivia,Pery
Chile.Cualquierbancodetiempodeintercambiodeserviciosdel
movimiento15Mespaol,porejemplo,seraenesenciaayni.
Mutiro.EsuntrminodeorigentupqueseusaenBrasilpara
definirunamovilizacincolectivabasadaenunaayudamutuano
remunerada.LadefinicindemutirodeWikimediaesbastanteredonda:Esunaexpresionusadaoriginalmenteparaeltrabajoenel
campoenlaconstruccincivildecasaspopularesenlaquetodosson
beneficiariosyseprestanayudaconunsistemarotativoysin
jerarqua.Seusamuchoparaaccionescolectivasnoremuneradas
comolimpiezadeparques,calles,escuelasParaestaprcticade
accincomunalexistenmuchos
sinnimos:muxiro,muxir,muxirom,muquiro,putiro,putirom,p
utirum,pixurum,ponxiro,punxiroopuxirum.
Crima.Elpueblomexicanorarmuri,queviveenlasmontaasde
Chihuahua,usaneltrminocrimaparadefinirunactode
solidaridadconalguienqueloestpasandomal.Noofrecercrimaa
alguienquenecesitaayudaseconsideraunincumplimientoauna
obligacinyunaofensaalavez.Ladefinicintambindesfilaporla
prcticadelbiencomn.Notienemuchoqueverconcaridad,pues
losrarmuriestnlejosdelamoralcatlica.Lamaximaautoridadde
lasdecisionesdeestepuebloeslacomunidadenasamblea,talcomo
loesenelmovimiento15M,enOccupyWallStreetyenelmexicano
#YoSoy32.
Maloka.Lamaloca(omalokaenportugus)esunacasacomunitaria
utilizadaporlastribusindgenasdelaregionamaznicadeColombia
yBrasil.Enellasconvivendiferentesfamilias.Compartenlugarde
trabajo,comolohacenlosespaciosdeco-working.Lapropiedades
colectiva,comoenlasokupaciones(squattercommunities)de
7/29/2019 2.0 en la Amrica Prehispnica
5/5
Europa.Elcommonsrigeeldaada.Porlasnochelamalocaesun
centrodeconocimiento.Secuentanhistorias,mitos,leyendas.Las
tiendasdecampaadelaplazaTahirdeElCairo,delaPuertadelSol
deMadridodeZuccottiParkenNuevaYorkduranteOccupyWall
Streetpodranserlaversintecno-malokasdigitalesdeestascasas
colectivasdelaAmazonia.
FUENTE:
BernardoGutirrezesposperiodista,fundadordeFuturaMedia.
@Bernardosampa@futura_media