ANIMALIEN ERREINUAANIMALIEN ERREINUA Animaliak zelula anitzeko izakiak dira; zelula guztien Animaliak zelula anitzeko izakiak dira; zelula guztien
funtzionamendu koordinatuaren emaitza da animalien funtzionamendu koordinatuaren emaitza da animalien bizitza.bizitza.
Animaliaren zelula guztiak ingurune urtsuan bizi dira. Animaliaren zelula guztiak ingurune urtsuan bizi dira. Uretako animaliarik bakunenetan, ingurune urtsu hori Uretako animaliarik bakunenetan, ingurune urtsu hori bizitoki den ura bera da, hau da beren bizitoki den ura bera da, hau da beren kanpo-inguruneakanpo-ingurunea..
Animalia konplexuagoetan, zelula gehienek ez dute kanpo-Animalia konplexuagoetan, zelula gehienek ez dute kanpo-ingurunea ukitzen, baina ingurune likido batean bizi dira, ingurunea ukitzen, baina ingurune likido batean bizi dira, barne-inguruneanbarne-ingurunean..
Animalia bakunetan, Animalia bakunetan, likido interstizialezlikido interstizialez osatuta dago osatuta dago barne-ingurunea, eta bertan bizi dira zelulak.barne-ingurunea, eta bertan bizi dira zelulak.
Animalia konplexuagoetan hodien barruan dabiltzan Animalia konplexuagoetan hodien barruan dabiltzan likidoek osatzen dute barne-ingurunea, eta likido horiei likidoek osatzen dute barne-ingurunea, eta likido horiei likido zirkulatzailelikido zirkulatzaile esaten zaie; horiek likido interstiziala esaten zaie; horiek likido interstiziala berritzen dute.berritzen dute.
BARNE
INGURUNEA
Barne-inguruneak kanpo-ingurunetik eskuratzen Barne-inguruneak kanpo-ingurunetik eskuratzen ditu mantenugaiak eta bertara egozten ditu ditu mantenugaiak eta bertara egozten ditu hondakinak. hondakinak. (ELIKADURA-FUNTZIOAK)(ELIKADURA-FUNTZIOAK)
Animalia osatzen duten zelulen jarduerak Animalia osatzen duten zelulen jarduerak koordinatuta daude, adibidez hormonen bitartez. koordinatuta daude, adibidez hormonen bitartez. (HARREMAN-FUNTZIOAK)(HARREMAN-FUNTZIOAK)
Zelulen ugalketak ez dakar animaliaren ugalketa, Zelulen ugalketak ez dakar animaliaren ugalketa, baizik eta zelula hilak ordeztea eta gorputza baizik eta zelula hilak ordeztea eta gorputza haztea. Animalien ugalketa zelula zehatzek haztea. Animalien ugalketa zelula zehatzek bideratzen dute, bideratzen dute, zelula germinalakzelula germinalak, gainerako , gainerako zelulei zelulei zelula somatikozelula somatiko esaten zaie. esaten zaie. (UGAL-(UGAL-FUNTZIOAK)FUNTZIOAK)
BIZI-FUNTZIOAKBIZI-FUNTZIOAK
ANIMALIA-EHUNAKANIMALIA-EHUNAK
EHUN-MOTAK
EHUN-EPITELIALA EHUN KONEKTIBOA MUSKULU-EHUNA NERBIO-EHUNA
• Odola• Ehun konjuntiboa
• Ehun kartilaginosoa• Hezur-ehuna
• Ehun adiposoa
• Estalki-ehun epiteliala
• Guruin-ehuna
• Muskulu-ehun leuna• Muskulu-ehun
ildaskatua• Muskulu-ehun kardiakoa
Bizkarrezur muina
Listu-guruina
Birika
Azala
Giltzurruna
Garuna
Muskulu sartorioa
Tendoia
Belauneko artikulazioa
Tibia
Odol Albeoloa
Kapilarra
NUTRIZIO FUNTZIOAK ANIMALIETAN
DIGESTIOA
DIGESTIO-APARATUAK Animalien eboluzioan zehar aldatu egin da horien digestio-mota
Lehenengo animaliek Lehenengo animaliek zelula barneko zelula barneko digestioadigestioa egiten zuten. Adib. Belakiak. egiten zuten. Adib. Belakiak.
Ondoren zelula barneko zein kanpokoa, hau Ondoren zelula barneko zein kanpokoa, hau da, da, digestio mistoadigestio mistoa egiten zuten. Adib. egiten zuten. Adib. Zelenteratuak.Zelenteratuak.
Hurrena beste animalia batzuk Hurrena beste animalia batzuk zelulaz zelulaz kanpoko digestioakanpoko digestioa egiten zuten soilik. Gaur egiten zuten soilik. Gaur egun gehienek horrelakoa dute, hodi egun gehienek horrelakoa dute, hodi itxurako digestio-aparatua.itxurako digestio-aparatua.
ORNOGABEEN DIGESTIO-APARATUAK
Atal bereziturik gabeko digestio-hodia
Atal berezituak dituen digestio-hodia
Atal berezituak eta guruin erantsiak dituen digestio-hodia
Irekidura bakarreko digestio-barrunbea
Faringea
Esofagoa
Gibela eta behazun-xixkua
Urdaila
Ahoa
Area edo pankrea
Heste meharra
Heste Itsua
Kolona
Ondestea
Uzkia
Listu-guruinak
GIZA DIGESTIO-HODIA ETA
GURUIN ERANTSIAK
Digestio-prozesuaren laburpena
GAS TRUKAKETA
ARNAS-APARATUA
IGURUNE URTARRA:IGURUNE URTARRA: Abantaila: gasak uretan disolbatuta daude eta Abantaila: gasak uretan disolbatuta daude eta
urak heze mantentzen ditu arnas azalak.urak heze mantentzen ditu arnas azalak. Desabantaila: uretan oxigeno gutxiago eta CODesabantaila: uretan oxigeno gutxiago eta CO22
gehiago dago airean baino, beraz, motel zabaltzen gehiago dago airean baino, beraz, motel zabaltzen dira gas horiek.dira gas horiek.
INGURUNE LEHORTARRA:INGURUNE LEHORTARRA: Abantaila: gas-trukaketaren abiadura handiagoa Abantaila: gas-trukaketaren abiadura handiagoa
da.da. Desabantaila: heze eduki behar da arnas azala.Desabantaila: heze eduki behar da arnas azala.
Arnas egiturak lotura du animaliaren gorputzaren konplexutasun-mailarekin eta ingurunearen ezaugarriekin.
LAU ARNAS EGITURA MOTA DAUDE:
AZALAAZALA Azal mehearen Azal mehearen
bidez.bidez. Azala odol-Azala odol-
kapilarrekin kapilarrekin harremanetan harremanetan dago.dago.
Anelido batzukMolusku batzukAnfibioak
BRANKIAK, BRANKIAK, arrainetan ZAKATZAKarrainetan ZAKATZAK
Brankiak animaliaren Brankiak animaliaren kanpokaldean daude.kanpokaldean daude.
Azala heze irauten Azala heze irauten du.du.
Gasak garraiatzeko Gasak garraiatzeko odol-kapilarrak behar odol-kapilarrak behar dira.dira. Anelido batzuk
Molusku batzukAnfibioak
KrustazeoakArrainak
Ekinodermatuak
BIRIKAKBIRIKAK Birikak animaliaren Birikak animaliaren
barrualdean daude.barrualdean daude. Era horretan ez Era horretan ez
dira lehortzen.dira lehortzen. Gasak garraiatzeko Gasak garraiatzeko
odol-kapilarrak odol-kapilarrak behar dira.behar dira.
Barraskiloak eta bareak NarrastiakAnfibioakHegaztiakUgaztunak
TRAKEAKTRAKEAK Hodi adarkatuak Hodi adarkatuak
dira, zelula dira, zelula guztietara guztietara ailegatzen direnak.ailegatzen direnak.
Tamaina txikiko Tamaina txikiko animalietan daude.animalietan daude.
Ez dute gasak Ez dute gasak garraiatzeko beste garraiatzeko beste zirkulazio zirkulazio sistemarik behar.sistemarik behar.
Intsektu eta lehorreko artropodo batzuk
ARNAS EGITURA MOTAK
GIZA ARNAS APARATUAGIZA ARNAS APARATUA