Transcript
Page 1: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak
Page 2: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Aurkibidea

ii

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

EDUKIEN AURKIBIDEA 1. Sarrera:

1.1. Espeziea.

1.2. Larben segimenduaren garrantzia eta Dreissena polymorphari aurre egiteko datu-

baseen eraketa.

1.3. Espeziaren hedapenaren biderik nagusienak.

1.4. Helburua eta hedadura.

2. Metodologia: 2.1. Laginketa-puntuak Lurralde Historikoka.

2.2. Laginketaren metodologia.

2.3. Metodologia analitikoa.

2.4. Laginketa estazioen azterketa. Uraren faktore fisiko-kimikoen ebaluaziorako

metodologia.

3. Emaitzak: 3.1. Emaitza larbarioak Lurralde Historikoka.

3.2. Espeziaren hedapen biderik nagusienen ikerketaren emaitzak.

3.3. Laginketa estazioen emaitza fisiko-kimikoak.

4. Ondorioak: 4.1. Euskadiko ur-masen egungo egoera.

4.2. Espeziaren hedapen biderik nagusienen ikerketaren ondorioak.

4.3. Laginketa estazioen azterketaren ondorioak.

5. Gomendioak.

6. Bibliografia.

7. I Erankina: Kartografia.

Page 3: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Aurkibidea

iii

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

TAULA, IRUDI ETA ARGAZKIEN AURKIBIDEA

TAULAK: - 1. Taula; Zebra-muskuiluaren ingurumen jasamen-mailak.

- 2. Taula: Laginketa-guneak Lurralde Historikoka.

- 3. Taula: Arabako lurraldean lortutako emaitzak.

- 4. Taula: Bizkaiko lurraldean lortutako emaitzak.

- 5. Taula: Gipuzkoako lurraldean lortutako emaitzak.

- 6. Taula: Arraste bertikalaren bidezko laginketan lortutako balio fisiko-kimikoak eta

larbarioak.

- 7. Taula: pH, Kaltzio, Nitrato eta Fosfatoen batez besteko balioak Uribarri-Ganboan

2008. urtean.

- 8. Taula: Biziraupen larbarioaren gaitasunaren balorazioa Uribarri-Ganboan 2008.

urtean.

- 9. Taula: Zebra-muskuiluak erasandako Euskaditik hurbileko ur-masak.

- 10. Taula: CHEk Uribarri-Ganboa urtegian burututako laginketen emaitzak, 2008-2009

kanpainak.

- 11. Taula: 2009ko zebra-muskuiluaren laginketa-guneen balio fisiko-kimikoak.

- 12. Taula: Dreissena polymorpharen agerpen balio eta arrisku mailen sailkapena.

- 13. Taula: Euskadiko Uren laginketa estazioen sailkapena arrisku mailetan.

- 14. Taula: Laginketa-guneetako (Bizkai, Gipuzkoa eta Arabako) inbasio arriskuaren

estimazioa.

- 15. Taula: Biziraupen larbarioaren balioak eta Euskadiko 105 ur-masatan

zenbatetsitako batez besteko dentsitateak (Uraren euskal agentziak emandako datuak).

IRUDIAK:

- 1. Irudia: Zebra-muskuiluaren ezaugarri larbarioak.

- 2. Irudia: Ur-masa motaren araberako analitiken laburpena.

- 3. Irudia: Analitiken ehunekoa Lurralde Historikoka.

- 4. Irudia: Urtegietan egindako analitiken ehunekoa Lurralde Historikoka.

- 5. Irudia: Ibaietan egindako analitiken ehunekoa Lurralde Historikoka.

- 6. Irudia: Euskadiko laginketa-guneetako biziraupen larbarioaren ehunekoak.

- 7. Irudia: Bizkaiko Lurralde Historikoko biziraupen larbarioaren ehunekoak.

- 8. Irudia: Gipuzkoako Lurralde Historikoko biziraupen larbarioaren ehunekoak.

- 9. Irudia: Arabako Lurralde Historikoko biziraupen larbarioaren ehunekoak.

Page 4: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Aurkibidea

iv

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

ARGAZKIAK:

- 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga.

- 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak hartzearen xehekapena.

- 3. Argazkia: Ontziaren desinfekzioaren xehekapena.

- 4. Argazkia: 2007/07/9an CICAPek burututako arraste bidezko laginketan zehar

egindako argazkia.

Page 5: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Sarrera eta helburuak

5

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

SARRERA ETA HELBURUAK

Page 6: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Sarrera eta helburuak

6

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

1.SARRERA ETA HELBURUAK

1.1. Espeziea.

Zebra-muskuilua ur ge zatako mol usku bibalbioa d a, Pallase k lehen engoz d eskribatu zu ena

Pronto-Caspitako eskualdean (Itsaso Hilan eta Kaspiar itsasoan).

Filogenetikoki Veneroida Orde nakoa, Dreisenoidea Familiakoa, Dreissena Gene rokoa eta

polymorpha Espeziekoa.

Molusku hauek forma eta pigmentazio asko izan ditzakete (hortik polymorpha izen zientifikoa).

Hala ere, hurrengo hauek nabarmen daitezke identifikazio-arau gisa:

- Maskorraren forma triangeluarra, itsas muskuiluenaren oso antzekoa.

- Tamaina aldagarria da eta adina ren arabera aldatzen da. Ebro ko ibai-arroko indibiduo

heldu garatuek 3 eta 3,5 cm. bitarteko tamaina aurkezten dute.

- Muskuilu ha uek kuskuek marra zuriak eta beltzak tarte katzen dituen pi gmentazioa

erakusten dute, hortik dator “zebra-muskuilua” izen arrunta.

1.1.1. Dreissena polymorpharen ziklo biologikoa.

Espezie honen ziklo biol ogikoak bi f ase zeha ro ezberdinak d itu ezaug arri. Leh enengoak,

planktonikoa, garapen aren etapa l arbarioak hartzen ditu. Bigarrena, bentonikoa, substratu

gogorren gai nean b aino e z da ga ratzen, eta musku iluaren ga zte-aldia eta h eldu-aldia biltzen

ditu.

Larba-aldien barruan, bere morfologia eta heldutasun mailaren a rabera, hurrengo mota h auek

ezberdintzen ditugu:

- Larba tro koforak: Agertzen dire n leh enengoak dira, espe rmatozoideek ern aldutako

obulu batetik sortzen dira; izugarri iragankorrak dira (24 ordu baino ez dute i rauten) eta

berauek leku batean aurkitzeak ale helduak eta ugalketa jarduera daudela ad ierazten

du.

- Beliger l arbak: Mu skuiluaren ug alketa garaiko hasi erako estadi oetako fase rik

nagusienak dira. “D” itxura dute eta 70 µ.ko tamaina gutxi gorabehera.Garapen estadio

honetan zehar kaltzitazko kristalen deposizioa hasten da ku skuen gainean, nahiz eta

oraindik gutx ienak i zan e ta alee n bi deragarritasuna o so urria izan fase h onetan.

Page 7: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Sarrera eta helburuak

7

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

- Pedibeliger l arbak: 160 e ta 300 µ. arteko tam aina dute. Aurre ko fasea ren D itxura

tipikoa galtzen da unbo aren garapena dela bi de. Kaltzita gehia go dute ku skuetan eta

horregatik, b eliger larbe k baino ja sankortasun h andiagoa dute ingurumen al daketen

aurrean. Segimendu la rbarioa egite ko programetan batez ere l arba h auek aurkitze n

dira, kopuru handiz.

- Larba-ondoko fasea: Fa se larbariorik bilakatuenak dira. Beren tamaina 3 00 eta 500 µ.

bitartekoa izaten da. Pilatu tako kaltzita asko dute, horregatik bere pisua handiagoa da

eta ur-zutabean prezipitatzen dira, fase bentonikoari hasiera emanez.

1. Irudia: Zebra-muskuiluaren larba ezaugarriak

Aurreko irudian ikus daitekeen bezala, garapen larbarioaren prozesuak indibiduoen tamaina eta

pisua areag otzea d akar. Faserik ga ratuenek ka ltzitazko kri stal gehia go dit uzte kuskuetan

despositaturik, eta urare n abi adura 1 ,5 m/s-ti k beherakoa de netan ja lkitzen d ira, su bstratu

gogorrak aurkituz gero, bere bizi-zikloaren fase bentonikoari hasiera emanez.

Lehen estadi o bentoni koa, gazteak di ra. Etapa honek la rbak substratu gog orrean jal kitzen

direnenetatik finkatutako i ndibiduoek ugalketa ja rduerak garatu arteko denbora tartea hartzen

du (Jenner et al. 1998). Indibiduoek fase ho netan duten tamaina 1 eta 6 milimetro bitarte koa

izaten da.

Dreissena polymorpharen ziklo biologikoaren fase honen iraupena aldagarria da eta ingurumen-

baldintzen eta kokapeneko uraren ezaugarri fisiko-kimikoen mende dago. Ingurumen-baldintza

egokietan gaztaro-fasearen iraupena hilabetekoa da gutxi gorabehera.

TROKOFORA:

-Tamaina 57 mikra -Iraupena 24 ordu

-Ugalketa adierazleak

BELIGER: -Tamaina 70 mikra -Ugalketa garaiaren

hasieran nagusitzen dira.

-Kaltzitaren deposizioa hasten da.

PEDIBELIGER:

-Tamaina 160 mikra. -Unboren garapena

hasten da. -Ugarienak dira.

LARBA-ONDOKOA:

-Tamaina 500 mikra. -Kaltzita kopuru handia. -Kolonizazioaren hasiera

adierazten dute.

Page 8: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Sarrera eta helburuak

8

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

Indibiduo ga zteak sexo-heldutasunera helduta koan, Dreissena polymorpharen h eldutasun

fasea hasten da. Fase honen iraupena ezberdina da kokapenaren arabera, gure latitudeetan 3

urtekoa dela onartzen bada ere (Nalepa and Schloesser et al. 1992).

Heldutasun fasean zeh ar zeb ra muskuiluak ha zkunde azka rra e rakusten du, baita ug altzeko

gaitasun handia ere, eta horrela espezie inbaditzailearen paradigma bihurtzen da.

Zebra-muskuiluaren ha zkunde-eredua a ldaerak au rkezten ditu indibiduoen adi naren arabera.

Horrela, ale gazteak, hazkunde-tasa handiagoak dituztenak, 15 mm hazten dira bere bizitzaren

lehenengo urtean. Horrek bere azken tamainaren (30-35 mm) %50 suposatzen du. (Resultados

preliminares sobre ecología básica y distribución del mejillón cebra en el embalse

de Riba – roja. Endesa). Era be rean, Dreissena polymorpharen ha zkunde-tasak al daketak

izaten ditu i ngurumen-baldintzen ara bera. Er aginik handie na d uten fakto reak tenp eratura

(Claudi and Mackie et al. 2009), uraren abiadura, zenbat eta txikiagoa izan abiadura, orduan

eta hazkunde-tasa handiagoa (Nalepa and Schl oesser et al 1992), eta gai organikoen maila,

nolabaiteko eutrofizazio maila duten ur-masetan hazkunderik handienak daudelarik(Mellina and

Rasmussen et al. 1994).

Zebra-muskuiluak ugalketzeko ahalmen izugarria du; heldu bi kote bakoitzak (arrak eta emeak)

urtean 106 larba arte eman ditzake (O’ Neill et al. 1991). Mota honetako organismoen ugalketak

urtaroko patroia aurkezten du eta ur-zutabearen tenperaturari lotuta dago (O’ Neill et al. 1991).

Garapen gonadala –gametoen askapenaren aurrekoa- segidako obuluen ernalketa eta la rben

sorrera, prozesu termomendekoa da, ura 10 ºCra heltzen denean hasten da (Borcherding et al.

1995) eta 1 8 ºCan aurkezten du m aila bikaina (Sprung et al. 1991). Latitude hauetan ugalketa

jardueraren b i gora kada b ehatzen di ra, lehen engoa eta biziena, udab errian g ertatzen da eta

aurreko urte an finkatutako indibidu oek so rtutakoa da, garatutako ga meto guztia k ugal keta-

saiakera bakarrean askatzen dituztelarik (Nalepa and Schloesser et al 1992); Bigarrena ez da

hain bi zia, u da amai era eta udazke n h asiera bita rtean emate n d a eta urte h orretako b ertako

ugalketa jard ueraren gora kadan jaiota ko indibi duoek so rtzen dute (Cl audi and Mackie et

al.2009).

1 Zebra-muskuiluari buruzko Jardunaldi Teknikoa. 2003ko otsailaren 12an Zaragozako Paraninfo Unibertsitarioan

burututako topaketa. Ingurumen Ministerioak, Aragoiko Gobernuak eta Katalunia Generalitateak sustatua.

Page 9: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Sarrera eta helburuak

9

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

1.1.2. Garapen eta biziraupen baldintzak.

Biziraupenerako baldintzei dagokienez, zebra-muskuiluaren bizi-zikloaren fasearen arabera

aldatzen dira. Larba-estadioek kaltzio kontzentrazio handiak behar dituzte, berau faktore

mugatzailea dela Dreissena polymorpharen kolonien garapenerako ur-masa xahuetan. Nearyk

eta Leachek (Neary and Leach et al. 1992) larba-aldiek ezin zutela 12mg/l-tik beheragoko

erabateko kaltzio kontzentrazioekin biziraun antzeman zuten, baita garapenaren mailarik onena

20mg/l-ko neurrian zegoela ere. Erabateko kaltzioaz gain, pHa beste faktore garrantzitsu bat

da, horrela pHaren balioek 7,4 U baino altuagoak izan behar dute larben hobekuntza

ziurtatzeko (Neary and Leach et al. 1992).

Indibiduo heldu eta gazteen kasuan, faktore mugatzaileak ur-masa motaren arabera aldatzen

dira, urtegietan faktorerik garrantzitsuena litoraleko eta sub-litoraleko elikagai eta substratu

kopuruaren arteko ratioa delarik (Balance Nitratos/Fosfatos) eta ibai eta estuarioetan elikagai

kopurua (Strayer et al. 1996).

1. Taula: Zebra-Muskuiluaren ingurmen jasamen-mailak

Stanczykowskak (Stanczykowska et al. 1977) eutrofizazio maila altuei lotutako gehiegizko

ekoizpen primarioa duten ur-masetan zebra-muskuilurik ezaren berri eman zuen. Egilearen

ustez urtegi mota honetan sortutako udako anoxia da aurkikuntzaren funtsezko arrazoia. Era

berean, Ramcharan eta Colsek kaltetutako urtegietako muskuiluen dentsitatea nitrato eta

fosfato kontzentrazioarekiko alderantziz proportzionala dela aurkitu zuten (Ramcharan and Cols

et al. 1997).

Page 10: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Sarrera eta helburuak

10

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

Asko izan dira, faktore hauek aintzat harturik, urtegietan Dreissena polymorpharen dentsitatea

eta presentzia igartzeko ereduak garatzeko saiakerak. Honi dagokiolarik, Ramcharan eta Colek

zebra-muskuiluaren agerpena e redutu zuten % 92,7ko doitasunaz hu rrengo ekuazioa e rabiliz

(Ramcharan and Col et al.1997):

Dreissena polymorpharen agerpena = 1,246 pH + 0,045 [Ca] - 11,696

– 0,638 bain o balio handi agoa dute n u r-masak ba karrik direlari k molusku kol oniak garatzeko

gai. Dentsitat eari da gokionez, e kuazio-eredua e z da hain ze hatza ( r2=0.594, P < 0,005) eta

honela garatzen da:

m-2 kopurua= 2469 pH - 8895 e [PO4]- 8773.

1.1.3. Espeziearen garrantzia.

Dreissena po lymorpha ur-masa xah uetan sa rtzeak eragin uga ri ditu, bibliografia zientifiko an

deskribatutakoak. Eragin hauek bi talde handitan sailka daitezke:

- Eragin so zio-ekonomikoak: Hauet ako g arrantzitsuena “bi ofouling” izen eko fen omenoa

dugu. Izen h onek zebra-muskuilu a de ntsitate altue tan eta egitu ra ant ropogenikoetan

finkatzetik eratorritako gertaerak hartzen ditu. Bereziki larria da ura edangarri bihurtzeko

araztegi eta zentral elektrikoen moduko instalazioetako ur gordina biltzeko sistemetan

(Griffiths et al. 1989). Rajagopalek Dreissena polymorpha laku handien aldean sartzeak

industria hidroelektrikoei 70 dolareko gastua ekarri diela azaltzen du (Rajagopal et al.

2002).

“Biofouling-ak” ez ezi k, kal tetutako ur-m asetan era gindako nabi gazio mu rrizketak ere

galera e konomiko ga rrantzitsuak e kar di tzake arrantza-in dustria eta industria

errekreatiboa garatutik dituzten lekuetara.

Azkenik, urtegietako edukieraren aldaketa gogorretatik eratorritako moluskuen heriotza-

tasa h andiak era gindako usain txarrek era kargarritasun turi stikoaren gale ra ekartzen

dute, eta be raz, m ota h onetako in dustrietarako g alera ekonomikoak . ( Resultados

preliminares sobre ecología básicay distribución del m ejillón cebra en el em balse de

Riba – roja. Endesa).

- Ingurumen eraginak: Tade hau bi kategoriatan bana dezakegu:

o Lehenengoak zebra-m uskuiluaren ira gazteko gaitasunetik eratorrita ko e raginak

hartuko lituzke(Ne ary and Le ach et al. 1992). Honi d agokionez, u r-zutabearen

konposizio fisiko-kimi koaren alda ketak nab armen ditzakegu. Fahnen stielek

(Fahnenstiel et al. 1995a) klo rofilaren %66ko eta erabateko fo sforoaren % 48ko

murrizketen berri ema n zuen, baita, zeb ra-muskuiluaren ag erpenaren o ndoren,

Page 11: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Sarrera eta helburuak

11

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

%88ko ig oera Secchi di skoaren sak oneran Huró n Lakuan e re. Era be rean,

Fahnesteil e ta Col sek (Fahne nsteil and Cols et a l. 1995b) fitoplan ktonen

ekoizpenaren murrizketak eta ekoizpen primario bentonikoan igoera behatu zituzten

leku b erean. Azken h au, egileare n arabera, ur-zutab earen gardentasunaren

gehikuntzaren eta gai organikoa bentoan pilatzearen ondorioa da (Neary and Leach

et al. 1992). Aldaketa biokimiko h auek gu ztiek aldaketak da kartzate b ertako

organismoen populazio-egituretan. Horrela, Lowe eta Pillsburyk (Lowe eta Pillsbury

et al 1995), Dresissena polymorpharen agerpenaren ondoren, aldaketak deskribatu

zituzten ko munitate bentonikoetan. Egile h auek diatomeen po pulazioetan

murrizketak ematen ditu zte eta bera uen or dez ga i orga nikoaren kont zentrazio

altuetako bal dintzetara egokitzen di ren alga b erdeen be rri e maten dute. Halaber,

Brunnellek 1997eta 20 07 bitarte an Michig an laku an b ehatutako a rrain-

populazioaren murrizketaren kausa abiarazlea zebra-muskuiluaren hedapena izan

daitekeela azpimarratzen du (Bunnell et al. 2009).

o Ingurumen e raginen bigarren katego riak n atura-ingurune e zberdinetan erabilgarri

dauden habitaten okupaziotik erato rritakoak hartzen ditu. Schloe sser eta Nal epak

Erie Lakuan zebra-muskuilua sartu ondoren, bertako moluskuen murrizketa handia

deskribatu zuten (Schl oesser an d Nal epa et al. 1994). Ha uek orokorrea n ho ndo

lokaztuetan finkat zen di ra eta ingu ru hauek zeb ra-muskuiluaren koloni zaziorako

substratu go gor bakarra osatzen dute . Bestaldeti k, Brun nellen arabera, zeb ra-

muskuiluaren finkapena arraba rako haitz etan arestian d eskribatutako arrain-

populazioen murrizketaren kausa izan daiteke (Bunnell et al. 2009).

1. Argazkia: Tutu batean eratutako biofoulinga

Page 12: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Sarrera eta helburuak

12

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

1.2. Larben segimenduaren garrantzia eta Dreissena plymorphari aurre egiteko

datu-baseen eraketa.

Lucyk nabarmentzen duen bezala, ezinbestekoa da epe luzerako datu-baseak ezartzea eta

bertan larben dinamikaren urteko bariazioak, kolonizazio maila eta noiz gertatzen den indar

handiagoz jaso, zebra-muskuiluaren ekologia arro batean edo kaltetutako ur-masa batean

zehazteko (Lucy et al. 2006).

Espezie baten dinamika ekologikoa ezagutzeak afekzio-maila doitasunez ebaluatzea

ahalbidetzen du, eta hortaz, kaltetutako ur-masa batek arro beraren beste gune batzuetan edo

ondoko arroetan izan lezakeen arriskua.

Honela, denboran zehar bildutako datuak erabiliz, arazoaren errealitateari lotutako borroka eta

kontrol estrategiak ezar daitezke.

Beste alde batetik, kaltetu gabeko uretan moluskuaren presentziaren detekzio goiztiarrak

kontrol neurriak hartzeko epeak laburtzen ditu eta honela, aipatutako ur-masak denbora

laburrez jardungo du arroaren beste gune batzuetan gainean barreatzaile-lana egiten.

Honenbestez, azterketa larbarioen bidezko zaintza, kaltetu gabeko uretan ere, izurritea

aurreikusi eta kontrolatzeko tresna eraginkorra da.

1.3. Espeziaren hedapen biderik nagusienak.

1.3.1. Giza Jarduera.

Giza jarduera Dreissena polymorpharen transmisio-bektore nagusitzat jotzen da. Neary eta

Leachen arabera nabigazio jarduerak dira finkatutako molusku populazioen uretan gora zebra-

muskuilua barreiatzeko era nagusia (Neary and Leach et al. 1992). Era berean, Jonson eta

Padillak jakinarazi zuten ontziak kaltetutako ur-masetatik kaltetu gabekoetara aldatzea

Dreissena polymorpharen sarbiderik nagusiena dela urtegi eta isolatutako lakuetan (Jonson and

Padilla et al. 1996).Ricciardi eta Colsek ontzietara itsatsitako muskuiluek, uraren tenperatua 20

ºCkoa eta Hezetasun erlatiboa %50ekoa izanik, uretatik kanpo 5 egun bizirauten zutela zehaztu

zuten, horregatik estatus ezberdineko ur-masen arteko ontzien joan-etorriek, 5 egunekoa baino

laburragoa, infekzio egoerak eragin ditzakete (Jonson and Padilla et al. 1996). Bestalde, Padilla

eta Colsek zebra-muskuiluaren sarrera Michigan lakuan egokiro aurreikusi zuten ontzietako

erabiltzaileei egindako inkesten bitartez (Padilla and Cols et al. 1996).

Arrantza aparailuei dagokienez, nabigazio gertaerak dakartzatenak dira gatazkatsuenak

(Johnson and Carlton et al. 1996). Karatayev eta Colsek ere arrantza azpimarratzen dute

Dreissena polymorpha Bielorrusiako uretan hedatzearen kausa gisa (Karatayev and Cols et al.

Page 13: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Sarrera eta helburuak

13

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

2003). Arabako Foru Aldundiko Biodibertsitate Zerbitzuak, CICAP S.L.ren languntzarekin,

bideratutako ikasketa berriek larbak sare-saskia eta galtza botak bezalako arrantza-aparailu

ezberdinetan itsasten direla frogatzen dute, hala ere, lan hauek ez dute itsatsitako larben

bideragarritasuna frogatzen, eta beraz, ezin da ezarri zein den material hauen zeregina zebra-

muskuiluaren hedapenean.

1.3.2. Faktore geografikoak

Aurreko atalean aipatu den bezala, giza jarduera eta ur-masen arteko itsasontzien lekualdatzea

bereziki, zebra-muskuiluaren transmisio-bektore nagusia dira (Buchan and Padilla et al.

1999).Brossenbroek eta Colsek zebra-muskuiluaren hedapena eredutu zuten, horretarako

posibilitate-kalkuluan oinarritutako migrazio gabimetrikoen azterketak erabili zituzten.

Aipatutako probabilitateak handiagoak dira ur-masen arteko komunikazioa zein beraietako

instalazioak hobetzen doazen neurrian.Honi dagokionez Neary eta Leachek (Neary and Leach

et al. 1992) informatu zuten Dreissena poliymorphak Ontorion izan zuen hedapena sarbide

egokiak zituzten , orokorrean autopistetatik hurbil, lakuen artean gauzatu zela.

Kontuan izan beharreko beste faktore bat ur-masen arteko hurbiltasuna da. Keney eta

Mortonek azpimarratu zuten High-lands laku eskoziarretako dentsitate altua arrisku faktorea

zela zonalde honetan zebra-muskuiluaren hedapenean (Kerney et al. 1970 y Kerney and

Morton et al. 1974). Antzeko ondorioak lortu zituzten Ramcharn eta Colsek Dreissena

Polymorphak Wisconsin izandako hedapenaren ikerketan (Ramcharn and Cols et al. 1997).

Azkenik, badaude faktore orografiko eta geomorfologikoak, hala nola ibaien zabalera eta

urtegien tamaina eta sakonera, zebra-muskuiluaren hedapenean eragina dutenak. Strayek

molusku hau 30 metro baino gehiagoko zabalera duten ibaietan eta ur beroko urtegi handietan

baino ez zela garatzen eta zerrenda litoral eta sublitoralean kokatzen zela aurkitu zuen (Straye

et al. 1991).

Page 14: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Sarrera eta helburuak

14

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

1.4. Laguntza teknikoaren Helburua eta Hedadura

Laguntza tekniko honen helburua Uraren Euskal Agentziaren agintaritza eskuduna tresna egoki

batez hornitzea da, moluskuaren atzemate goiztiarraren bidez, Euskadiko uretan zebra-

muskuiluaren hedapenaren prebentzio eta kontrol neurrien programa kudeatzeko.

Informe honetan deskribatutako lanetan zehar, Euskadi osatzen duten hiru lurralde

historikoetan kokatutako 52 ur-masa kontrolatu dira. 4 kontrol burutu dira ekain, uztail, abuztu

eta irailari dagokien laginketa-gune bakoitzean.

Page 15: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Metodologia

15

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

METODOLOGIA

Page 16: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Metodologia

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA���

2. Metodologia.

2.1. Laginketa-guneak Lurralde Historikoka.

Laguntza Tekniko honetan Dreissena polymorpharen analitika larbarioak burutu dira Euskadiko

hiru lurralde historikoetan banatutako 52 estaziotan. Laginketa estazio eta guneen kopurua

lurraldeko hurrengo taulan laburtzen dira.

2. Taula: Laginketa-guneak Lurralde Historikoka (Bizkaia, Araba eta Gipuzkoa).

LAGINKETA-GUNEAK LURRALDE HISTORIKOKA

BIZKAIA (18 estazio) ARABA (estazio) GIPUZKOA (17 estazio)

La Cadena (Karrantza) Laudio (Nerbioi) Altzola (Deba)

Basinagre (Aguera) u/gora O M-380 Urkulu UrtegiaBalmaseda (Kadagoa) Arreo Lakua Barrendiolako Urtegiau/gora M-190 1 km u/behera BA-558 1,5 KM Urtatza UrtegiaGorostiza Urtegia Arce (Zadorra) Urdalurreko Urtegia

Alonsotegui (Kadagoa) u/behera EG-370 Arriaran Urtegia

Zubite (Herrerias) Arakil Ibaiederreko Urtegiau/gora B-226 eta u/behera EDAR Gamarra (Zadorra) u/gora Lasao eta u/behera Danona

Laukarizko Urtegia Arroiabe (Zadorra) Legorreta (Oria)

Arrigorriaga (Nerbioi) Uribarri Urtegia (Hondartza) Ibiur UrtegiaOrozko (Altube) Uribarri Urtegia (Hartzea) Laredo UrtegiaBedia (Ibaizabal) Uribarri Urtegia (Presa) Tolosa (Araxes)

u/gora IA-222 100 m Urrunaga Urtegia (Presatik hurbil) Andoain (Leitzaran) Undurraga Urtegia Urrunaga (Legutio) Ergobia (Urumea)

Gernika Presa. u/behera Ok-114 1 Km Albinako Urtegia Endarlatza (Bidasoa)

Oleta (Lea) Gorbeiako Urtegia 1 Añarbe Urtegiau/gora A-202 Gorbeiako Urtegia 2 Oiartzun, edukiera-estazioa (Oiartzun)

Aixola Urtegia

Page 17: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Metodologia

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA���

2.1.1. Bizkaia.

Bizkaian 18 gune kontrolatu dira, horietako 4 urtegiei dagokie (%22,22) eta 14 / (%77,78) ibai-

guneei. Jarraian laginketa estazioak deskribatzen dira.

La Cadena (Karrantza)

LURRALDE HISTORIKOA: Bizkaia

HERRIA: Ríoseco

SARBIDEA: BI-630

Basinagre (Aguera)

LURRALDE HISTORIKOA: Bizkaia

HERRIA: La iglesia eta Cueto

SARBIDEA: BI-2617

UTM X 468976 KOORDENATUAKUTM Y 4788854

UTM X 479035 KOORDENATUAKUTM Y 4792109

Page 18: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Metodologia

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA���

Balmaseda (Kadagoa)

LURRALDE HISTORIKOA: Bizkaia

HERRIA: Balmaseda

SARBIDEA: BI-630

u/gora M 190 1 km

LURRALDE HISTORIKOA: Bizkaia

HERRIA: Cortes

SARBIDEA: BI-2701

UTM X 484414 KOORDENATUAKUTM Y 4782627

UTM X 490249 KOORDENATUAKUTM Y 4794527

Page 19: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Metodologia

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA���

Gorostitzako Urtegia

LURRALDE HISTORIKOA: Bizkaia

HERRIA: Errekatxo

SARBIDEA: BI-4743

Alonsotegi (Kadagoa)

LURRALDE HISTORIKOA: Bizkaia

HERRIA: Alonsotegi

SARBIDEA: BI-636

UTM X 500438 KOORDENATUAKUTM Y 4790920

UTM X 501980 KOORDENATUAKUTM Y 4788753

Page 20: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Metodologia

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA���

Zubite (Herrerias)

LURRALDE HISTORIKOA: Bizkaia

HERRIA: Sandamendi

SARBIDEA: BI-2604

u/gora B-226 eta u/behera EDAR

LURRALDE HISTORIKOA: Bizkaia

HERRIA: Ugarte

SARBIDEA: BI-4104

UTM X 495728 KOORDENATUAKUTM Y 4781906

UTM X 510850 KOORDENATUAKUTM Y 4801970

Page 21: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Metodologia

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA���

Laukarizko Urtegia

LURRALDE HISTORIKOA: Bizkaia

HERRIA: Berreaga-Mendi

SARBIDEA: BI-631

Arrigorriaga (Nerbioi)

LURRALDE HISTORIKOA: Bizkaia

HERRIA: Arrigorriaga

SARBIDEA: BI-625

UTM X 511495 KOORDENATUAKUTM Y 4797959

UTM X 509426 KOORDENATUAKUTM Y 4784218

Page 22: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Metodologia

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA���

Orozko (Altube)

LURRALDE HISTORIKOA: Bizkaia

HERRIA: Zubiaur

SARBIDEA: BI-2522

Bedia (Ibaizabal)

LURRALDE HISTORIKOA: Bizkaia

HERRIA: Bedia

SARBIDEA: N-240

UTM X 507073 KOORDENATUAKUTM Y 4772499

UTM X 516531 KOORDENATUAKUTM Y 4784014

Page 23: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Metodologia

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA���

u/gora IA-222 100m

LURRALDE HISTORIKOA: Bizkaia

HERRIA: Lemoa

SARBIDEA: N-240

Undurragako Urtegia

LURRALDE HISTORIKOA: Bizkaia

HERRIA: Altzusta

SARBIDEA: N-240

UTM X 518640 KOORDENATUAKUTM Y 4783246

UTM X 520626 KOORDENATUAKUTM Y 4770902

Page 24: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Metodologia

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA���

Gernikako Presa. u/behera Ok-114 1 km

LURRALDE HISTORIKOA: Bizkaia

HERRIA: Gernika

SARBIDEA: BI-635

Oleta (Lea)

LURRALDE HISTORIKOA: Bizkaia

HERRIA: Ugaran

SARBIDEA: BI-3447

UTM X 526776 KOORDENATUAKUTM Y 4795658

UTM X 539615 KOORDENATUAKUTM Y 4799066

Page 25: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Metodologia

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA���

U/ Gora A-202

LURRALDE HISTORIKOA: Bizkaia

HERRIA: Madalena

SARBIDEA: BI-633

Aixolako Urtegia

LURRALDE HISTORIKOA: Bizkaia

HERRIA: Eitzaga

SARBIDEA: Aixola Auzoa

UTM X 544143 KOORDENATUAKUTM Y 4795539

UTM X 540041 KOORDENATUAKUTM Y 4779079

Page 26: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

���������i

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

���

�� ����rab��Arabako lurraldean 17 gune lagindu dira, horietako 8 (%47,05) urtegiei dagokie eta 9 (%52,95)ibilguetako guneei. Laginketa estazioak jarraian deskribatzen dira:� ���au������������

LURRALDE HISTORIKOA���rab��

HERRIA���au����

SARBIDEA������

�����u/ gora OM-380

LURRALDE HISTORIKOA��rab��

HERRIA�� ��������

SARBIDEA�������

��������������

������ �������KOORDENATUAK�� ������ ��������

������ ������KOORDENATUAK�� ������ ������

Page 27: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

���������i

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

���

Arreo Lakua

LURRALDE HISTORIKOA��rab��

HERRIA������������

SARBIDEA��� �����

�u/ behera BA-558 1,5 km

LURRALDE HISTORIKOA���raba�

HERRIA�������������

SARBIDEA��� ��

�����������������

������ �������KOORDENATUAK�� ������ ����� ��

������ �����!�KOORDENATUAK�� ������ ��������

Page 28: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

���������i

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

���

�� ��������

LURRALDE HISTORIKOA�Araba�

HERRIA�����

SARBIDEA����� ���

������

u/ behera EG-370

LURRALDE HISTORIKOA��Araba�

HERRIA������ikurutze�Kan��u�

SARBIDEA���� ���

��

��

����

������ �������KOORDENATUAK�� ���� � !"�� #��

������ ���"�!�KOORDENATUAK�� ���� � !"�!$!#�

Page 29: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

���������i

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

���

�� ��

LURRALDE HISTORIKOA��Araba�

HERRIA��������

SARBIDEA��� ������

������������

LURRALDE HISTORIKOA��Araba�

HERRIA��������Nagusia �

SARBIDEA�� ������

�����������������

������ �������KOORDENATUAK�� ������ ��������

������ �������KOORDENATUAK�� ������ ��������

Page 30: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

���������i

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

���

���� ���������

LURRALDE HISTORIKOA�Araba�

HERRIA����������

SARBIDEA������ �

��Uribarri-Ganboa

LURRALDE HISTORIKOA�Araba�

HERRIA���������

SARBIDEA������

����

������ ��� ���KOORDENATUAK�� ������ ����� ��

������ ������������������� ����� �������� ������������������ ���� ��������� �������

KOORDENATUAK���� ������

������ ���� � �

� �!���� ������������

�� ��������������

� �!�� � ������������

�����"����������

ARRASTE BIDEZKO�LAGINKETA�

� �!���� ������������

����������������

����������� ������������������ �����������

������������������

� �� �� �� � � �� ��� ���� �� ��� ���� ��

Page 31: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

���������i

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

���

Urrunagako Urtegia

LURRALDE HISTORIKOA��Araba�

HERRIA�����������

SARBIDEA���� �

����������

Urrunaga (Legutio)

LURRALDE HISTORIKOA��Araba�

HERRIA�����������

SARBIDEA�������

����������������

������ �������KOORDENATUAK�� ������ ��������

������ �������KOORDENATUAK�� ������ ��������

Page 32: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

���������i

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

���

Albinako Urtegia

LURRALDE HISTORIKOA��Arab��

HERRIA���������

SARBIDEA��� �����

���������Gorbeiako Urtegia 1

LURRALDE HISTORIKOA��Arab��

HERRIA����������

SARBIDEA���

������������������

������ �������KOORDENATUAK�� ������ ��������

������ �������KOORDENATUAK�� ������ ��������

Page 33: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

���������i

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

���

�Gorbeiako Urtegia 2

LURRALDE HISTORIKOA��Araba�

HERRIA���������

SARBIDEA���

�������������������������������������������������

�� ��� �������KOORDENATUAK�� �� ��� ��������

Page 34: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

���������i

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

���

�� ����������

Gipuzkoako Lurraldean 17 gune lagindu dira, horietako 9 (%52,95) urtegiei dagokie eta 8

(%47,05) ibai-guneei��

��Altzola (Deba)

LURRALDE HISTORIKOA��������

HERRIA��� �� ��

SARBIDEA��������

Urkuluko Urtegia

LURRALDE HISTORIKOA��������

HERRIA��������

SARBIDEA����������

������ �������KOORDENATUAK�� ������ ����� ��

������ ��!!���KOORDENATUAK�� ������ ���� !��

Page 35: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

���������i

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

���

Barrendiolako Urtegia

LURRALDE HISTORIKOA��������

HERRIA���� ���

SARBIDEA�Brinkola Kalea

Urtatzako Urtegia

LURRALDE HISTORIKOA��������

HERRIA�������

SARBIDEA�������

���� ������KOORDENATUAK ���� ��� ���

���� �� !��KOORDENATUAK ���� ����� �

Page 36: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

���������i

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

���

Urdalurreko Urtegia

LURRALDE HISTORIKOA��������

HERRIA��� ���

SARBIDEA����

Arriarango Urtegia

LURRALDE HISTORIKOA��������

HERRIA�������

SARBIDEA��������

���� ������KOORDENATUAK ���� ������

���� ����!!KOORDENATUAK ���� ���!��

Page 37: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

���������i

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

���

Ibaiderreko Urtegia

LURRALDE HISTORIKOA��������

HERRIA���� �

SARBIDEA��������

u/ gora Lasaotik eta u/behera Danona

LURRALDE HISTORIKOA��������

HERRIA��������

SARBIDEA�������

���� ������KOORDENATUAK ���� � ����

���� ��!���KOORDENATUAK ���� � ����!

Page 38: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

���������i

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

���

�������� ����

LURRALDE HISTORIKOA��������

HERRIA��� �����

SARBIDEA����

Ibiurreko Urtegia

LURRALDE HISTORIKOA��������

HERRIA��������

SARBIDEA��������

���� ��� ��KOORDENATUAK ���! "## � �

���� �#�$� KOORDENATUAK ���! "## ��$

Page 39: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

���������i

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

���

Laredoko Urtegia

LURRALDE HISTORIKOA��������

HERRIA���

SARBIDEA���

�������� ����� �

LURRALDE HISTORIKOA��������

HERRIA���� �

SARBIDEA������

���

���

����

������ �������KOORDENATUAK�� ������ ��������

������ �������KOORDENATUAK�� ������ ��������

Page 40: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

���������i

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

���

���� ���� �����

LURRALDE HISTORIKOA��������

HERRIA���� ���

SARBIDEA����������

����� �������

LURRALDE HISTORIKOA��������

HERRIA��������

SARBIDEA���������

��

��

������ ����� �KOORDENATUAK�� ����!� ��"��"��

������ �"�" ��KOORDENATUAK�� ����!� ��� ���

Page 41: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

���������i

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

���

�Endarlatza (Bidasoa)

LURRALDE HISTORIKOA��������

HERRIA���� �����

SARBIDEA����������

Añarbeko Urtegia

LURRALDE HISTORIKOA��������

HERRIA������

SARBIDEA����������

������������������

������ ���� !�KOORDENATUAK�� ����"� �!#��#��

������ �#�����KOORDENATUAK�� ����"� �! �����

Page 42: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

���������i

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

���

�Oiartzun, edukiera-estazioa (Oiartzun)

LURRALDE HISTORIKOA��������

HERRIA����� �� ���

SARBIDEA����������

������ �������KOORDENATUAK�� ������ ����� ��

Page 43: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Metodologia

43

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

2.2. Laginketaren metodologia.

2.2.1. Azaleko uraren iragazketa.

45 μ-ko poro tamainako plankton sare batetik 100 litro azaleko ur iragaztean datza (ur

zutabearen lehenengo 20 cm-etan lortutako lagina). Hainbat garbiketaren ondoren, adierazitako

poroaren tamainatik gorako edozein eduki, irekitzeko eta ixteko giltza duen lagin-hartze batean

geratzen da atxikirik, horrela, iragazketa bukatzean, plastikozko ontzi esteril batean eramaten

da, larben narriadura morfologikoa saihesteko egonkortzailea erantsiz.

Bilketaren ondoren lagin bakoitza banan-banan identifikatzen da eta hurrengo datu hauek

biltzen dira:

-Laginketaren data eta ardua

-Herria

-UTM koordenadak

-Informazio grafiko-fotografikoa.

-Laginak hartzeaz arduratzen den pertsonala.

-Uraren tenperaturaren neurketa in situ.

-Eroankortasun neurria in situ.

Datu hauen gaineko informazioa erregistraturik geratzen da laborategira heltzen direnean.

2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak hartzearen xehekapena.

2.2.2. Azaleko uraren iragazketa areagotua

Laginketa mota hau aurrekoaren aldaera da, lagina hartzeko prozesua berdina da, baina ur-

masako laginketa kopurua ezberdina da. Aurreko laginketan urtegiko lagin bakarra hartzen

bada, areagotuaren kasuan hainbat gune lagintzen dira kokapeneko.

Page 44: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Metodologia

44

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

Urtegi berean lagindutako guneen kopurua gehitzean, iragazitako uraren bolumena eta

kontrolatutako habitaten kopurua handitzen da, eta honela emaitza analitikoaren ziurtasuna ere

handitzen da.

2.2.3. Arraste bertikalaren bidezko laginketa.

Lagin-hartzea motorrezko ontziaren bidez burutu zen, urtegiaren erdialdean kokatutako ur

zutabeen iragazketa eginez. Arraste bertikalaren bidezko laginketa (Navarro et al. 2006 y Lucy

et al.2006) termoklinaren lokalizazioan oinarritu zen,sakonera metro bakoitzean tenperaturaren

neurketak hartuz. Antzemandakoan, 45 μ-ko poro tamainako plankton sarea murgiltzen da

zehaztutako sakoneraraino (kasu honetan iragazketa burutu zen batez besteko sakonera 10

metrokoa izan zen) ondoren 0,5 m/s-ko azelerazio-konstantean berreskuratzeko. Garbiketa

komenigarrien ondoren, atxikitako gai biologikoa lagin-hartzean eramaten da plastikozko ontzi

esteril bateraino. Prozesu hau hirutan errepikatzen da ur-masa bakoitzean, laginketa-guneak

georreferentziatuz ikerketari jarraipena emateko asmoz.

Laginketa mota honen helburua positibotasunaren mugatik beherako kontzentrazioetan larben

presentzia erakutsi zuten kokapenetan espeziaren existentzia egiaztatzea da. .

2.2.4. Garbiketa eta desinfekzioa.

Wallerrek definitutako estrategiekin bat etorriz, kloro-gatzen erabilera desinfekzio agente gisa

oso ezarrita dago espezie inbaditzaileen kontrolerako (Waller et al.1996). Beraz, Ebroko

Konfederazio Hidrografikoak (CICAP, S.L.-ren laguntzarekin eta www.chebro.es webgunean

argitaraturik) diseinatutako protokoloan ezarritakoarekin bat etorrita, desinfekzio prozesua

Hipoklorito sodikoaren soluzioekin burutzen da 5 mg/l.-ko kontzentraziora. Urarekin kontaktuan

dagoen material guztia garbitu eta desinfektatzen da. Halaber, plankton sareetarako lehortze-

aldiak jartzen dira, horrela askotan erabili direnek 10 eguneko atsedena izaten dute.

Arraste bidezko laginketen ondoren ontziari egiten zaion desinfekzioak interes berezia du.

Prozesu hau honela gauzatzen da:

- Ontzian atxikitako ura atera eta laginak hartzeko prozesuan atxikirik geratu ahal izan

diren hondakin biologikoak deuseztatu.

- Ihinztapena Hipoklorito sodikoaren soluzio desinfektatzailearekin 5 mg/l-ko

kontzentrazio batera.

Page 45: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Metodologia

45

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

- Azalera guztien garbiketa eta igurzketa eskuilaz.

- Ontziaren lehortzea.

- Motorraren hozte-zirkuituaren desinfekzioa. Horretarako ontziaren motorra martxan

jartzen da hipoklorito sodikoaren soluzio batean 5 mg/l-konzentrazio batera 5 minutuz.

3. Argazkia: Ontziaren desinfekzioaren xehekapena.

2.3. Metodologia analitikoa.

Laginak hartutakoan, laborategira heltzen dira, bere trazabilitatea ziurtatzeko asmoz, kode

bakar eta errepika ezin batekin erregistratu eta identifikatzen dira.

Behin laginak laborategian erregistratuta, hurrengo egunean prozesu analitikoari hasiera

ematen zaio: laginak zentrifugatzen dira esekita dagoen material guztia hauspearazteko,

material hori, gaineko hondarrak kendu ondoren, kontaje-kamera batean jartzen da mikroskopio

optikoaren bidez bistaratzeko.

Larben zenbaketarako argi polarizatua erabiltzen da (x100) eta Nichols eta Blackek

deskribatutako maltako gurutzea identifikatzen da (Nichols and Black et al. 1993). Morfologiaren

egiaztapena eta larben garapenaren fasearen zehaztapena 400 handipenetara burutzen da

hurrengo parametroak jarraituta:

-Tamaina.

-Perimetroaren forma.

-Unboaren garapen-maila.

-Kuskuetan depositatutako kaltzita kopurua.

Page 46: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Metodologia

46

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

Prozesu osoan zehar, bilketatik larben kontaketara arte, laginaren tenperatura kontrolatzen da

berauetan bat-bateko aldaketak saihestuz, horrela atzemandako aleetan egitura-anomaliak

endeka daitezen ekiditen dira.

2.4. Laginketa estazioen azterketa. Uraren faktore fisiko-kimikoen ebaluaziorako

metodologia.

Txosten honen hasieran deskribatu den bezala, zebra-muskuilua kokapen zehatz batean

agertzea uraren baldintza fisiko-kimiko batzuei lotuta dago. Hori dela eta, Laguntza Tekniko

honetan faktore fisiko-kimikoen ikerketa burutu da laginketa estazio ezberdinetan, horrela ur-

masa ezberdinek zebra-muskuiluaren kolonien garapenera duten egokitzapen-maila mugatu

ahal izateko.

Kontrolatutako parametro fisikokimikoak hurrengoak izan dira:

- pHa

- Kaltzioa

- Uraren tenperatura

- Eroankortasuna

Emaitzak 3.3. atalaren barnean daude eta berorien ikerketa Ondorioenean.

Ikertu diren uren ezaugarritzerako uraren tenperatura eta eroankortasun neurketak in situ

burutu ziren laginen bilketa egin zen bakoitzean, eta laborategian pHa eta kaltzioa behin baino

ez ziren analizatu, klausula teknikoen agiriak jasotzen duen bezala.

CICAP, S.L.-k laginak hartzeko burututako metodoa hurrengo arauetan oinarritzen da:

- “Laginketa-teknikarako gida orokorra”: ISO 5667-2:1991.

- “Ur-laginketen kontserbazio eta maneiurako gida”: ISO 5667-3:2003.

Norma hauen arabera CICAPen laginketa Eskuliburua egin da (PR.GE. Nº5.7.04).

Horrez gain, Uraren Euskal Agentziak emandako datu fisiko-kimikoak erabili dira. CICAP S.L.-k

lortutako eta Uraren Euskal Agentziak emandako balioen gainean Ramcharam eta Colsek

biziraupen larbariorako zein ale helduen kolonien garapenerako deskribatutako algoritmoak

aplikatu dira (Ramcharam and Cols et al. 1997) .

Page 47: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Emaitzak

47

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

EMAITZAK

Page 48: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Emaitzak

48

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

3. Emaitzak.

3.1. Emaitza larbarioak Lurralde Historikoka.

Dreissena polymorpharen 206 analitika larbario burutu dira Euskadin. Hauetako 82 (%39,80)

urtegietan kokatutako guneei dagokie, gainontzekoa (124 analitika, % 60,19) ibaietan burutu

ziren.

2. Irudia: Ur-masa motaren araberako analitiken laburpena.

Lurralde Historikoei dagokienez, Bizkaian burutu dira laginketa eta analitika gehien, 72 analitika

guztira, hauetako 56 ibaietan eta 16 urtegietan. Araban guztira 68 analitika egin ziren, 32

urtegietan eta 36 ibaietan. Azkenik, Gipuzkoan 66 laginketa burutu ziren guztira: 32 ibaietan eta

34 urtegietan; urtegietan laginketa gehien izan duen Lurraldea izanik.

3. Irudia: Analitiken ehunekoa Lurralde Historikoka. 4. Irudia: Urtegietan egindako analitiken ehunekoa Lurralde Historikoka.

5. Irudia: Ibaietan egindako analitiken ehunekoa Lurralde Historikoka.

Page 49: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Emaitzak

49

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

Jarraian Lurraldeka lortutako emaitzak azaltzen dira taula formatoan: 3. taula Arabari dagokio,

4.a Bizkaiari eta 5.a Gipuzkoako Probintziari.

Emaitza larbarioak litroko larba-kopuruan adierazten dira, tenperatura gradu zentigradutan (ºC)

eta eroankortasuna zentimetroko mikrosiemensetan (μS/cm) 20 ºCra

3. Taula: Arabako lurraldean lortutako emaitzak.

Page 50: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Emaitzak

50

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

4. Taula: Bizkaiko lurraldean lortutako emaitzak.

Page 51: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Emaitzak

51

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

5. Taula: Gipuzkoako lurraldean lortutako emaitzak.

Page 52: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Emaitzak

52

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

Burututako 206 laginketetatik Uribarri-Ganboako urtegian bakarrik, hondartzan kokatutako

gunean, antzeman ziren zebra-muskuiluaren larbak 09/07/02an; aurkitutako mailak txikiak izan

baziren ere (0,02 larba guztira/litro). Antzemate larbarioan egindako errepikapenak (2008ko

kanpainan CICAPek CHErako hartutako larba-laginak isolatu ziren eta bertan aurkitu zuten

batez bestekoa 0,11 larba guztira/litrokoa izan zen) ur-masa honetan Dreissena polymorpharen

inbasioaren hasiera adierazten du.

Emaitza hau egiaztatzeko 2009ko uztailaren 7an ontziarekin egindako arraste bertikalaren

bidezko laginketa bat burutu zen. Laginketan zehar 10 metroko sakonera zuten 3 ur zutabe

iragazi ziren, gune bakoitzan, beraz 380 litro ur iragazi ziren, guztira 1.140 litro. Ez zen larbarik

antzeman lagindutako hiru gune horietan, hau da, 1.140 litro ur larbarik gabe.

4. Argazkia: 2009/07/07an CICAPek burututako arraste bidezko laginketan zehar egindako argazkia.

Laginketaren ezaugarriak 6. taulan laburtzen dira:

6. Taula: Arraste bertikalaren bidezko laginketan lortutako balio fisiko-kimikoak eta larbarioak.

Beste alde batetik, pH, kaltzio, nitrato eta fosfatoen balioak eta muskuiluaren biologiaren

parametro moduladoreak ikertu ziren (cfr. Sarrera, 1.1.2. p.), Uribarri-Ganboa urtegian

moluskuaren larba eta heldu-faseen bizirauteko gaitasuna zehazteko asmoz. 2008ko batez

besteko balioak arestian aipatutako faktoreetarako hurrengo taulan laburtzen dira:

Page 53: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Emaitzak

53

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

7. Taula: pH, kaltzio, nitrato eta fosfatoen batez besteko balioak Uribarri-Ganboan 2008. urtean.

Ikus daitekeenez, Uribarri-Ganboako urtegiak kaltzio konzentrazio handia eta nitrato eta fosfato

kontzentrazio txikia du, hori dela eta, pHa 7,4 unitatetik gorakoa dela kontuan hartuz (Neary eta

Leachen 1992an ezarritako muga), kokapen honen urak zebra-muskuiluaren garapenerako

baldintza fisikokimiko egokiak azaltzen ditu. Ramcharan eta Colek deskribatutako ekuazioak

aplikaturik, biziraupen larbarioaren balorazioa eta zenbatetsitako dentsitatea hurrengo taulan

laburtzen dira:

8. Taula: Biziraupen larbarioaren gaitasunaren balorazioa Uribarri-Ganboan, 2008. urtea.

3.2. Espeziaren hedapen biderik nagusienen ikerketaren emaitzak.

Euskadiko uretara espeziea sartzeko erabil litezkeen bideak zehazteko asmoz hurrengo faktore

hauek hartu dira kontuan:

- Ikerketako ur-masetatik hurbileko igorpen larbarioaren guneak.

Ebroko Konfederazio Hidrografikoak 2008-2009 kanpainetan zehar burututako segimendu

larbarioen datuak erreferentzia gisa hartuta, Euskadiko uretarako igorpen larbarioaren gune

gisa joka dezaketen hurrengo kokapenak antzeman dira:

9. Taula: Zebra-muskuiluak erasandako Euskaditik hurbileko ur-masak.

Page 54: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Emaitzak

54

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

- Igorpen-guneen eta ikerketako ur-masen arteko hurbiltasuna eta komunikazio

bideak, gizakien joan-etorrien erraztasuna

Arabako Lurraldean kokatutako urtegiak dira Ebro ibai-arroaren kutsatutako guneetatik hurbilen

daudenak, Uribarri-Ganboa, Urrunaga, Gorbeia1-2 eta Albina, hain zuzen ere. Hurbiltasunaz

gain, ur-masa hauen arteko lurreko komunikazioaren erraztasuna azpimarratzekoa da, (AP62)

eta AP-1 Euskadi-Aragoi Autopistaren ondorio nagusiki.

- Urtegien dentsitatea eta tipologia.

Kerney eta Mortonek ezarritakoarekin bat etorrita, ur-masen arteko hurbiltasunak zebra-

muskuiluen hedapena laguntzen du (Kerney et al. 1970 y Kerney and Morton et al. 1974), era

berean Strayek Dreissena polymorphak tamaina handiko urtegiak errazago kolonizatzen zituela

frogatu zuen (Straye et al.1974). Premisa biak kontuan izanik, Euskadiko urtegi sentikorrenak

izurritearen aurrean Arabako Lurraldekoak dira eta batez ere Uribarri-Ganboa, Urrunaga,

Gorbeia1-2 eta Albina.

Beraz, aurreko puntuetan ezarritakoaren arabera, Euskadi osoan Arabako Lurralde Historikoak

azaltzen ditu ur-masarik kolonizagarrienak. Izan ere, Uribarri-Ganboa Urtegia da Euskadin

moluskuaren agerpen larbarioa duen laginketa-gune bakarra. 2008. eta 2009. urteetan Ebroko

Konfederazio Hidrogafikoak, CICAP S.L.ren laguntzarekin, burututako kontrol-kanpainetan

jasotako kontzentrazio labarioaren datuak hurrengo taulan adierazten dira:

10. Taula: CHEk Uribarri-Ganboa urtegian burututako laginketen emaitzak, 2008-2009 kanpainak.

Page 55: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Emaitzak

55

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

Euskadiko gainontzeko ur-masek kolonizazio-arrisku txikia edo neurrizkoa aurkezten dute,

irisgarritasun txarragoa baitute; horrez gain, askoz urtegi gutxiago dago eta hauen tamaina

txikiagoa da.

Aurretiazko ondorioak dira hauek. Giza jardueraren ereduak erakusten dituen sentikortasun

ikerketa baten bidez egiaztatu beharko lirateke (arrantza eta nabigazioa bereziki) Uraren Euskal

Agentziaren ardurapean dauden ur-masa ezberdinen kolonizazio-arriskua zehaztasunez

definitzeko asmoz.

Page 56: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Emaitzak

56

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

3.3. Laginketa estazioen emaitza fisiko-kimikoak.

Azterketa fisikokimikoetatik lortutako emaitzak, eta Ramcharam eta Colsek zebra-muskuiluaren

51 laginketa-guneen biziraupen larbarioa mugatzeko deskribatu zituzten algoritmoen

aplikazioarenak (Ramcharam and Cols et al. 1997), hurrengo taulan adierazten dira:

11. Taula: 2009ko zebra-muskuiluaren laginketa-guneen balio fisiko-kimikoak.

Page 57: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Emaitzak

57

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

Biziraupen larbarioaren balioak laginketa-guneetan zehaztutakoan, berorien sailkapenari ekiten

zaio, lau arrisku-mailatan banatuz: nulua, ertaina, altua eta bikaina. Maila hauek

bideragarritasunaren bi muturren artean aurkitzen dira: maila nulua existentzia larbarioa

eragozten duten muturreko balio fisiko-kimikoei dagokie, eta maila bikaina biziraupen eta

garapen larbariorako ezin hobeak diren baldintzei. Mailen sailkapenean ezarritako heina

zehazteko erabateko kaltzioaren kontzentrazioa eta pHaren balioa hartu dira kontuan (Neary

and Leach et al. 1992).

Sailkapen hau 12. taulan biltzen da:

12. Taula: Dreissena polymorpharen agerpen balio eta arrisku mailen sailkapena.

Ikerketaren ur-masa ezberdinetan biziraupen larbarioaren arrisku-mailen araberako

sailkapenetik lortutako emaitzak hurrengo taulan adierazten dira:

13. Taula: Euskadiko Uren laginketa estazioen sailkapena arrisku mailetan.

Page 58: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Emaitzak

58

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

Ikerketaren 51 laginketa estazioen %6k biziraupen larbariorako maila bikaina dutela behatzen

da, %66k altua eta %10ek ertaina. Gainontzeko kasuen %18tan bidera ezina da larben

biziraupena, uraren baldintza fisiko-kimikoak direla eta.

Bizkaiko Lurralde Historikoaren 18 laginketa estazioen %83k maila altua dute, %11k biziraupen

larbariorako maila ertaina duten bitartean. Azkenik, gainontzeko %6 biziraupen larbarioa izateko

maila nulua duten ur-masei dagokie.

Gipuzkoan estazioen %41ek maila altua dute, maila ertaina ur-masen %18k eta gainotzekoek

(%41ek) arrisku nulua dute.

6. Irudia: Euskadiko laginketa estazioetako biziraupen larbarioaren

ehunekoak.

7. Irudia: Bizkaiko Lurralde Historikoko biziraupen larbarioaren ehunekoak.

8. Irudia: Gipuzkoako Lurralde Historikoko biziraupen larbarioaren ehunekoak.

Page 59: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Emaitzak

59

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

Bukatzeko, Arabako Lurralde Historikoan (17 laginketa estazio), laginketa estazioen %18k

biziraupen larbariorako maila bikaina dute eta %76k maila altua. Gainontzeko %6 maila nulua

duten ur-masei dagokie.

9. Irudia: Arabako Lurralde Historikoko biziraupen larbarioaren ehunekoak.

Page 60: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Ondorioak

60

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

ONDORIOAK

Page 61: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Ondorioak

61

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

4. Ondorioak.

4.1. Euskadiko ur-masen egungo egoera.

Erakunde eskudunak (URA) zehaztutako guneetan egindako laginketek ez zuten agerian utzi

Dreissena polymorpharen presentzia larbarioa Gipuzkoa eta Bizkaiko Lurralde Historikoetan.

Arabako Lurraldean Uribarri-Ganboa urtegian antzeman ziren zebra-muskuiluaren larbak,

bertan 2009an zehar burututako 15 laginketetatik behin baino ez ziren behatu 0,02 larba

guztira/litro. Kontzentrazio urriak eta presentzia larbarioa antzeman zuen azterketa bakarrak

moluskuaren inbasioaren hasierako estadio bat adierazten dute ur-masa honetan.

Euskadiko uretan barrena espeziaren sakabanatze bideak zehazteko, beharrezkoa da giza-

jarduerarekin (arrantza eta nabigazio ereduak, bereziki) eta faktore orografikoekin (ur-masen

arteko konektagarritasuna, hurbiltasuna, isolamendu maila…) erlazionatutako parametroak

barne hartzen dituen ikerketa bat. Honi dagokionez, nabarmentzekoa da Euskadiko uretan

Uribarri-Ganboa eta Urrunaga urtegien arteko hurbiltasuna eta konexioa direla izurritearen

hedapen biderik nagusienak.

Page 62: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Ondorioak

62

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

4.2. Espeziaren hedapen biderik nagusienen ikerketaren ondorioak.

Ebroko ibaiaren Arroan kokatutako igorpen larbarioaren guneen datuak, Euskadiko ur-masekiko

hurbiltasuna, lurralde ezberdinetako urtegi kontzentrazioa eta berorien ezaugarriak

ikertutakoan, hurrengo sailkapena ezartzen da, zebra-muskuiluaren inbasioaren arrisku

mailaren arabera.

14. Taula: Laginket-guneetako (Bizkai, Gipuzkoa eta Arabako) inbasio arriskuaren estimazioa. RIESGO

Ondorio hauek Uraren Euskal Agentziak emandako datu historiko fisiko-kimikoen ikerketak

berretsiak daude. Ramcharam eta Colsek, biziraupen larbarioa eta, kolonizazioa ematekotan,

zenbatetsitako batez besteko dentsitatea zehazteko, deskribatutako algoritmoen aplikaziotik

lortutako emaitzak hurrengo taulan adierazten dira (Ramcharam and Cols et al. 1997):

Page 63: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Ondorioak

63

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

15. Taula: Larben biziraupenaren balioak eta Euskadiko 105 ur-masatan zenbatetsitako batez besteko dentsitateak

(Uraren Euskal Agentziak emandako datuak).

Page 64: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Ondorioak

64

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

Page 65: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Ondorioak

65

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

4.3. Laginketa estazioen ikerketaren ondorioak.

Euskadiko zebra-muskuilaren kontrol sareari egokitutako 51 laginketa-guneetako biziraupen

larbarioaren mailen sailkapenetik lortutako emaitzak ikertu ondoren, hurrengoa ondorioztatzen

dugu:

Euskadiko ur-masen %80k zebra-muskuiluaren biziraupen, garapen eta ondorengo kolonizazio

larbariorako baldintza fisiko-kimiko eta ingurumen-baldintza egokiak eskaintzen ditu. pHren eta

erabateko kaltzioaren balio altuak, kaltetutako ur-masen hurbiltasuna, Ebro ibaiarena kasu, eta

urtegi dentsitate altua, batez ere Araban, non, beste alde batetik, Uribarri-Ganboa urtegia

kokatzen den, laguntza tekniko honetan antzemate larbarioa izan duen ur-masa bakarra, dira

ondorioaren oinarriak.

Araba eta Bizkaiak biziraupen larbarioaren arrisku mailarik handienak izateaz gain, ur-masen

kontzentrazio handiena duten Lurralde Historikoak dira, hori dela eta, etorkizuneko laginketa

kanpainak diseinatzerakoan berauen segimendu sakona gomendatzen da.

Gipuzkoako Lurralde Historikoak biziraupen larbarioa eragozten duten balio fisiko-kimikoak

dituzten ur-masen ehunekorik handiena du. Ur-masa nagusienen sakabanaketa ere kontuan

izan behar da, kutsatutako inguruetatik ekarritako larben sarrera zailtzen baitu. Gipuzkoako

urtegirik sentikorrena Urkulukoa da, bere biziraupen larbarioaren maila altua (emaitzen ataleko

11. Taula) eta Uribarri-Ganboa urtegiarekiko hurbiltasuna direla eta.

Page 66: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Gomendioak

66

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

GOMENDIOAK

Page 67: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Gomendioak

67

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

5. Gomendioak

Euskadiko ibai, ibaiadar, urtegi eta presa gehienetan ez dago zebra-muskuilurik. Honek, ordea,

ez du esan nahi etorkizunean Dreissena polymorphak ezin izango dituela kutsaturik ez dauden

ur-masak erasan, ezinezkoa baita arroen arteko pertsona, ontzi eta arrantza-aparailuen joan-

etorriak galaraztea.

Gizakien jarduerak sortzen duten erasana negatiboa ahal den neurrian ekiditeko, uraren

erabiltzailean artean sentsibilizazio kanpainak egitea gomendatzen da, ura bezalako ingurune

ahula zaintzearen garrantziaz ohartaraztea. Horretarako ontzien eta arrantza aparailuen

garbiketa eta desinfekzioa bezalako ohitura arduratsuak beharrezkoak dira, espezie

kanpotarren sarrera ekidin behar da, baita kaltetutako uren kaltetu gabekoen arteko joan-

etorriak ere.

Erakunde publikoei informazio guztia eta erabakiak hartzeko beharreko bideak ematea zebra-

muskuiluaren hedapena, ahal den neurriak, geldiarazteko tresna erabilgarria da. Horregatik,

beharrezkotzat jotzen dugu Euskadiko ur-masetan espezieak izan dezakeen inbasio,

kolonizazio eta biziraupen arriskuaren gaineko ahalik eta informaziorik zehatzena lortzea. Hau

guztia giza jarduera, faktore geografiko eta fisiko-kimikoei buruzko datuak kontuan izango

dituen sentsibilizazio ikerketa baten bitartez, datu hauek beharrezkoa baitira zenbait urtegi, ibai

edo ibaiadarretan eragiten duten faktoreen ikuspegi espezifikoa izateko.

Zebra-muskuiluaren presentziaren antzemate goiztiarra urtegi edo presak bezalako ur-masa

handietan oinarrizkoa da izurritearen hedapena saihestuko duten neurri egokiak abian jartzeko.

Hori dela eta, presagainaren aldeetan lekukoak jartzea gomendatzen da eta berauen aldizkako

berrikusketak adieraziko du molusku helduen presentziarik dagoen. Honela, lekukoetan

finkatutako ale helduak behatzekotan, atzemandako indibiduoen balio biometrikoak zehaztuko

dira eta horrekin garapenaren zein fasetan dauden eta inbasioaren bilakaera zehaztuko dira.

Zaragozan, 2009ko abenduan.

Page 68: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Bibliografia

68

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

BIBLIOGRAFIA

Page 69: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Bibliografia

69

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

BIBLIOGRAFIA ZERRENDA.

- Herbet, P.D.N., Muncaster, B.W., and Mackie, G.L. (1989). Ecological and genetic studies on Dreissena polymorpha (Pallas): a new mollusk in the Great Lakes. Can. J. Fish. Aquat. Sci., 46, 1587-1591.

- Claudi, R., Mackie, G. (2009). Practical Manual for Zebra Mussel Monitoring and Control. Florida: Taylor and Francis.

- Jenner, H.A., Whitehouse, J.W., Taylor, C.J.L., Lakansky M. (1998). Cooling water management in European power station. Biology and Control of Fouling. Hydroecol. Appl., 10, 1-2.

- Resultados preliminares sobre ecología básica y distribución del mejillón cebra en el embalse de Riba-roja. Endesa.

- Nalepa, T.F., Schloesser, D. (1992). Zebra Mussels: Biology, impacts and Control. Florida: Lewis Publishers.

- Mellina. E., Rasmussen. J.B. (1994). Patterns in the distribution and abundance of Zebra Mussel (Dreissena polymorpha) in rivers and Lakes in relation to substrate and other physicochemical factors. Can. J. Fish. Aquat. Sci., 51, 1024-1036.

- O' Neill. C.R. (1991, November). The Zebra Mussel (Dreissena polymorpha) an Unwelcome North American invader. Sea Grant, pp. 1-12.

- Borcherding. J. (1995). Laboratory experiments on the influence of food availability, temperature and photoperiod on gonad development in the freshwater mussel Dreissena polymorpha. Malacologia, 36(1-2), 15-27.

- Sprung. M. (1991). Costs of reproduction: A study on metabolic requirements of the gonads and fecundity of the bivalve Dreissena polymorpha. Malacologia,33 (1-2),63-70.

- Neary. B.P., Leach. J.H. (1992). Mapping the potential spread of Zebra Mussel (Dreissena polymorpha) in Ontario. Can. J. Fish. Aquat. Sci., 49, 406-415.

- Stayer. D.L., Powell. J., Ambrose. P., Smith. L.C., Pace. M.L. and Fischer. D. (1996). Arrival, spread, and early dynamics of zebra mussel (Dreissena polymorpha) population in the Hudson River Sturary. Can. J. Fish. Aquat. Sci., 53, 1143-1149.

- Griffiths. R. W., Kovalak. W.P. and Schloesser. D.W. (1989). The zebra mussel, Dreissena polymorpha (Pallas, 1771), in North America: impact on raw water users. P 11-27. In Proceedings: EPRI Service Water System Reliability Improvement Seminar. Electric Power Research Institute, Palo Alto, CA.

- Rajagopal. S., Van deer Velde. G and Jenner. H.A. (2002). Effects of low level chlorination on Zebra Mussel, Dreissena polymorpha. Water Research, 36, 3029-3034.

- Fahnenstiel. G.L., Lang. G.A., Nalepa. T.F. and Johengen. T.H. (1995). Effects of Zebra Mussel (Dreissena polymorpha) colonization on water quality parameters in Sanginaw Bay, Lake Huron. J. Great Lakes Res, 21 (4), 435-448.

- Fahnenstiel, G.L., Bridgeman, T.B., Lang, G.A., McCormick. M. J. and Nalepa. T.F. (1995). Phytoplankton productivity in Saginaw Bay, Lake Huron: Effects of Zebra Mussel (Dreissena polymorpha) colonization. J. Great Lakes Res., 21 (4), 465-475.

- Lowe. R.L. and Pillsbury. R.W. (1995). Shift in bentic algal community structure and function following the apparearance of Zebra Mussel (Dreissena polymorpha) in Saginaw Bay, Lake Huron. J. Great Lakes Res., 21(4), 558-566.

- Bunnell, D.B., Madenjian, C.P., Holuszko, J.D., Adams, J.V. and French J.R.P. (2009). Expansión of Dreissena into offshore waters of Lake Michigan and potential impacts on fish populations. J. Great Lakes Res, 35, 74-80.

- Schloesser, D.W. and Nalepa, T.F. (1994). Dramatic decline of Unionid bibalves in offshore waters of western Lake Erie after infestation by Zebra Mussel, Dreissena polymorpha. Can. J. Fish. Aquat. Sci., 51, 2234-2242.

- Johnson, L.E., Padilla, D.K. (1996). Geographic spread of exotic species: Ecological lessons and opportunities from the invasion of Zebra Mussel Dreissena polymorpha. Biological Conservation, 78 (1-2), 23-33.

- Padilla, D.K., Chotkowsky, M.A., Buchan, L.A.J. (1996). Predicting the spread of zebra mussel (Dreissena polymorpha) to inland waters using boater movement patterns. Global Ecology and Biogeography letters, 5, 353-359.

- Johnson, L.E. and Carlton, J.T. (1996). Post-Establishment spread in large-scale invasions: Dispersal mechanisms of the Zebra mussel. Ecology, 77 (6), 1686-1690.

Page 70: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Bibliografia

70

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

- Ricciardi, A., Serrouya, R. and Whoriskey, F. (1995). Aerial exposure tolerance of Zebra Mussel and Quagga mussels (Bivalvia: Dreissenidae): Implications for overland dispersal. Can. J. Fish: Aquat. Sci, 52, 470-477.

- Karatayev, A.Y., Burlakova, L.E., Padilla, D.K. and Johnson, L.E. (2003). Patterns of spread of Zebra Mussel (Dreissena polymorpha (Pallas)): The continuing invasion of Belarussian Lakes. Biological Invasions, 5(3), 213-221.

- Buchan, L.A.J. and Padilla.D.K. (1999). Estimating the probavility of long-distance dispersal of invading aquatic species. Ecological Aplications, 9 (1), 254-265.

- Bossenbroek, J.M., Kraft, C.E. and Nekola, J.C. (2001). Prediction of long distance dispersal using gravity models: Zebra Mussel invasion of inland lakes. Ecological Applications, 11(6), 1778-1788.

- Kerney, M.P. (1973). Mapping non-marine Mollusca in southern Scotland, 1973.. J. Conchol, 28, 225-231.

- Kerney, M.P., and Morton, B.S. (1970). The distribution of Dreissena polymorpha (Pallas) in Britain. J. Conchol, 27, 97-100.

- Ramcharan, C.W., Padilla, D.K. and Dodson, S.I. (1992). Models to predict potential occurrence and density of the Zebra Mussel, Dreissena polymorpha. Can. J. Fish. Aquat. Sci., 49, 2611-2620.

- Stayer, D.L. (1991). Projected distribution of Zebra Mussel, Dreissena polymorpha, in North America. Can. J. Fish. Aquat. Sci, 48, 1389-1395.

- Stanczykowska, A. (1977). Ecology of Dreissena polymorpha (Pall.) (Bivalvia) in lakes. Pol. Arch. Hydrobiol, 24, 461-530.

- Strayer, D.L. (1997). Projected distribution of Zebra Mussel, Dreissena polymorpha, in North America. Can. J. Fish. Aquat. Sci, 49, 2611-2620.

- Lucy, F. (2006). Early life stages of Dreissena polymorpha (zebra mussel): The importance of long-term datasets in invasion ecology. Aquatic Invasions, 1 (3), 171-182.

- Navarro, E., Bacardit, M., Caputo, L., Palau, T. and Joan Armengol (2006). Limnological characterization and flow patterns of a three-coupled reservoir system and their influence on Dreissena polymorpha populations and settlement during the stratification period. Lake and Reservoir Management, 22(4), 293-302.

- Waller, D.L., Fisher, S.W. and Dabrowska, H. (1996).Prevention of Zebra Mussel infestation and dispersal during aquaculture operations. The progressive Fish-culturist, 58, 74-84.

- Nichols, S.J. and Black, M.G. (1993). Identification of larvae: The zebra mussel (Dreissena polymorpha), quagga mussel (Dreissena rosteriformis bugensis), and the Asian Clam (Corbicula fluminea). Can. J. Zool, 72, 406-417.

Page 71: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

1 Eranskina: Kartografia

71

LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA

1 ERANSKINA: KARTOGRAFIA

Page 72: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak
Page 73: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak
Page 74: Aurkibidea - habe.euskadi.eus · Aurkibidea iv LARBA-KONTROLERAKO LAGUNTZA TEKNIKOA ARGAZKIAK: - 1. Argazkia: Tutuan eratutako biofoulinga. - 2. Argazkia: Plankton sarea eta laginak

Recommended