8/18/2019 CHILE Y ESTADOS UNIDOS: TRES DÉCADAS DECISIVAS EN SUS RELACIONES COMERCIALES POLÍTICAS 1900-1930 Dr…
1/19
REVISTA E SOCIOLOGIA.
I ] . ANO 2OOO
CHILE
Y ESTADOS
I{IDOS:
TRES
DÉCADASDECISIVAS
N
SUSRELACIONES
COMERCIALES
POLITICAS,
900-1930-
Dn. HrnNÁN u-LnsL¡t'lcn
uRITA**
INTRODUCCION
Como ssabido.
a uptura e
Chile esustatusecolonia
eEspañan 818nosignificó
el
término
e susubordinaciónconómicae
potencias
xtranjeras.
ue
seencontraban
nuna
fase e
desarrolloconómico
uchomás
vanzado.n
efecto. esde
os nicios
e a república
seaprecia
l nterés
eGranBretaña
or
aumentar
recientementeus
ínculos
omercialeson
Chile
y
los otros
países
e América atinaa través
e
as
oficinas omerciales
ue
ueron
adquiriendo
na
gran
nfluenciaconómica
política
urante
l sigio
XIX.
Aunque
osEstados nidosmantuvo na
presencia
egular nel intercambio
omercial
conChile
a lo largo
del siglo
pasado,
u
participación
cupó iempre n lugar ecundario
n
comparación
onGran
Bretaña
otros
aíses
uropeos.in
embargo.
urante
as
primeras
res
décadas
e
este iglo
a
situacióne
evierte,
enodo
que
hacia
l decenioe 1920os
Estados
Unidos
igura
ya
entre
as
potencias
conómicasundiales
ha desplazado
GranBretaña
como
l socio
rincipal
más
nfluyente
nsus elacionesconómicas
políticas
on
Chile.
¿Cómo
e
produjo
ste esplazamientoeGranBretaña
or
os
Estados
nidos?A uestro
juicio,
el interés e los Estados nidos or aumentarus azos omercialesinfluencia n
Sudamérica
Chile
y
sucapacidade ograrlo-
bedecerazones
bjetivas
subjetivas.
or
un
lado,
a espectacular
xpansiónconómica
ue
osEE.
UU. experimentaesde
l término e a
Guerra
e Secesión
e
permite
ncrementarucapacidad
eacumulacióne capitales
niveles
que o convierten
hacia
ines e a Primera uerra\4undial-
n
un
país
creedor
inversor
e
;apitales
n el extranjero.
orotro
ado,
a expansiónconómica
i.snificómpliar uexcedente
n
luanto
capitales
mercancías
ue
ebíaner olocados
nnuevos ercados.neste
entidoesanolla
roda
na
política
estinada
l ogro edicho
bjetivo,l cualesalcanzado
a
en a
décadae 1920.
A través e
este rabajo e ntenta xaminarómo
qué
mecanismostilizó osEstados
Unidos.esdeines elsigloXIX.parantroducirsen osmercadose ospaísesudamericanos.
r
deChile
en
particular.
Estc ¡abalo
s
parte
e
un
provecto
c nvest ig lc ióninrnc iado
or
el Departamento
écniccr
e nlest igac ión
D.
T.
S1610-9311)
e a L. ln i lers idar l
eChi le.
. \c¡rdérnico
el Departanientc
c
Socic ' logía
leh Facul tad
eCirnc ias oc ialcse a
Univers idar leChi le.
t21
8/18/2019 CHILE Y ESTADOS UNIDOS: TRES DÉCADAS DECISIVAS EN SUS RELACIONES COMERCIALES POLÍTICAS 1900-1930 Dr…
2/19
I ]EPARTAI\IENTO
E SOCIOLOGIA E LA UNIVERSIDAD
E CHILE
DESARROLLO
CONOMICO E LOSEE.
UU.
Durante
lsiglo
IX elsistemaapitalistaundialxperimenta,
specialmenteurantea
segunda
nitad
e
esa entur ir .
n notor io
roceso
e desarrol lo
asando
unanuevaase
denorninada,
e-Qún
utorese
ines elsiglo
asado
1
comienzose
éste. omo mperialista.
Losdatos
ue
entregamos
nel cuadro
permiten
preciarl
gi-qantesco
recimiento
e
las uerzas
e
producción.
rpresadasrar ésel
ncrementoel
poder
e
a
maquinaria
ndustrial
(ornrtido
l
poderdel transporte
otorizado)n rnillones e caballos
e fuerza
HP)
de
los
principales
aísesndustrializados
el
mundo.
Ftrcnte:
.
Dutl,
Ftut isttt
nd Soctul etolut ton,
\brk, 931,
p
5.
Podemosobservar ,a t rar ésdelosdatos .queespec ia l rnenteent re
875y9l3seproduce
un
sran
ncrernento
el
poder
ndustrial
elmundo n
su
otalidad.
estacándose
ndicho esarrollo
en
prirnerugar
os
Estados nidos
eguido
or
GranBretaña
Alemanta.
Se
podría finnar
ue
osaños
ue
iguen a Guerra
eSecesión
n osEE.UU.
(1861-
1865)
onstituyen
l
molnento
el
despegue
económico
orteamericano.
fines elsi-elo
IX
la economía
apitalista
e
este
aís abía lcanzado
n avance otable
nsudesarrollo.
La
industrialización.
uehabía onllevado
a transformación
e la economía grícola
preponderante
asta
ntonces,
xperimentaba
na
uerte oncentración.
compañadaemanera
sirnilar
or
os
sectores
el transporte.
as
inanzas el trabajo.
a cual
ue
precedida
or
la
consolidación
inanciera.
rovocandon cambio
n el control
e a
producción.os
grandes
rnag¡atesnclustrialesueroneemplazados
usionadoslcapital
ancario
H,
Faulkner,
95 :4).
Esta
ransfonnación
e
a economía
apitalista
orteamericana
a a
tener
onsecuencias
enel
clesarrollo
osteriore
a
política
e
nversiones
plicada
or
esta
ación.
e
país
mportador
cle
apitales
cle
aís eudol
e
vaconvirtiendon
un
país
xportador
ecapitales
enun
país
acreedor ,
specialmente
esde
ines e
a Primera
uerra undial.
Alrededor
el año
1900
a industr ia
abía
sumido l rol
pr incipal n a economía
estaclouniclense.
l
valorde
os
productos anufactureros
lcanzó.
n
ese ño.
a suma eUS S
13.010.000.000.
obrepasando
eeste
modo
argamenteos
US
S
4.717.000.000
st imados
ara
lir agricultura. suvez.el capitalndustrialabía umentadonrnás e resmil millones e
clólares
nrre
890
1900 e
LrS
S
6.525.000.000
US
S
9.831.000,
umentando
n
esa écada
en
casi
n
457c
l
número
eestablecirnientos.
specialmente
e
a ndustr ia
el netal.
n ¿r.
clécaclas
reviasa
ndustria
nanufacturera
abía stado
edic¿ida
rincrpahneteal
procesamiento
clel
sro
, forestales.
n
el año
1900 l énfasis
abía ambrado
os
productctsineros,
od¡
Cuadro
: Crecimiento
elPoder e aNlaquinaria
ndustrial
en
millonese
HP)
Año
Reino
nido
illi
i
03
1 8 7 5
ó 0
1 _
t o r r I ) R i
tetE
.17.0
Francia
I
Alemania
EE,
UU,
Países
xtraeuropeos Nlundo
8 6 0
---t¿i-
l 2 )
8/18/2019 CHILE Y ESTADOS UNIDOS: TRES DÉCADAS DECISIVAS EN SUS RELACIONES COMERCIALES POLÍTICAS 1900-1930 Dr…
3/19
REVISTA E SOCIOLOGLA.
IJ. A\O 2OOO
esto
acompañado
el desarroilo
e un complejo
istema ancario
ue ncluía
3.732
bancos
nacionales
más
e
4.000 ancos
statales
H.
Faulkner,
951: -10,
18).
'
La enorme
xpansión
ndustrial
e os
Estados
nidos
ntre
osaños1897
1917 ue
acompañada
oruna
pronunciadaoncentración
e a
producción
nconsorcios
ue
efectuaban
operacionesngranescala. n el año1919ascorporactonesepresentabanl 31,57ode os
establecimientos
e a
ndustria
anufacturera,
ero mpleabanl86Vc
e a fuerza e
rabajo-
obrero
producíanl 8l.7Vc
e
os
productos.
Entre
os
factores
ue
hicieron
osible ste
gi-santesco
esarrollo
ueden itarseos
siguientes:
1. El
progresoécnico.
nespecial.l
perfeccionamientoel
poder
power
enerating)
de as
maquinarias
ausado
or
el cambio
el usode a
fuerza
el
agua
or
el
vapor,
or
el
reemplazo
e
osantiguos
otores
vapor
or
compactasurbinase
alta
elocidad,debido
que a ntroducción
e
a uerza léctrica
iberó l
procesoemanufacturacióne a ncertidumbre
y
las estricciones
e a anti-eua
uerza el
agua.
ermitiendo
naexpansión
limitada. demás
numerosos
nventos
iberaronperaciones
mportantes
e a
producciónanual,aciendo
osible
una
manufacturación
áptda
en
gran
scala.
su
vez.
uevos
nstrumentos
maquinariasicieron
más
ápido
l
procesoe
producción.aceleraronl tamaño
eloutput.
2.
-
Expansión
el
área el
mercado. ado
ue
a
producciónn
gran
escala
ólo
puede
existir
onun
mercado
imilar
'
que,
a su
vez,esto ignifica nadistribución
nun área
más
arnplio,
snecesario
ue
haya
nediose ransportes
comunicacrones
ápidos baratos,anto
para ecibir a materia
rima omo
para
distribuir
l
producto
erminado,
n este ontexto
a
instalación
e
vías érreas
umentóe30.
625Km.enel año
1860
198.
64
Km.
enelaño
1906,
encontrándose
oda
a
ed enoviaria n
manos e
grandes
orporaciones:
anderbilt,ennsylvania,
\lorgan,
Gould,
Rock
sland,
ill Roads
Harrtman.
3.
-
Un
tercer
lemento
ue ncidió nel desarrollo
e a ndustria
n
gran
escalaueel
.utgimiento
e a
corporación.
anecesidad
e
erandes
apitales
ara
onstrucciones.
aquinarias
rrra
mercancías
n
gran
scala,
eencontraba
ás llá
de acapacidade
asociaciones
personas
,itsladas.
sto
ue o_srado
ediantea corporación,
sea, través
el surgimiento
el capital
: r¡anciero.
os
haberes
e as
nst i tuciones
inancieras,ncluyendoancos
acionales.ancose
.,iiorro,ancosrivados.ompañíasesegurosevida. eelevaroneUSS9.1-56.000illones
: ; r
1897aUS$27.795.000mi l lonesen
911.Despuésde
39Tunagranpar tedelcapi ta lexcedente
, rntinuó
irigiéndose
acia
os errocarriles.
ero l mercadoe as
nversionesraahora
más
,:nplio
ncluía
tilidades
úblicas,mpresas
ndustriales.
ropredadesxtranjeras,
los 'alores
-..1
obierno
ocal
delEstado
'aquellos
el
gobierno
ederal. acia
a
décadae 1890 abían
..riicientes
ondos
e
inversión
arapromover egocios e
-erandes
asas e
inversión or-
i. lrnericanas,
fondos
orteamericanos
europeos
ueron estinados
proyectosndustriales
. ; I transporte.
l
carnbro
elcentro
e
poder
conómico
esdelcapitalista
ndustrial
l
inanciero
.:
pfoduce
uando
a erpansión
e a ndustl'ia
lcanzanamagnitud
ue
encuentra
ás iláde
:
r'ecurSoS
e
empresarios
ndividuales.
cuando l desenvolvirniento
or
a consolidación
. Jilnza na ase n a cual osservicioseuna asa entrale nversionesehizonecesariaara
..rnejar
as
inanzas
nvueltas.
n otro
paso
mportante ás
ebía
er
dado nel desanoiloel
-.,piral
rnanciero
desu
dominio e
avidaeconómicae
anación
la
ntegracióne
as
grandes
- mpanías
e
seguros
on
as nversiones
ancarias.través
e os
paeos
e
millones,
e
pequeñas
irzas
eseguros,
ascompañías
e
segurose
vida
contribuyeron
on
una nagotabieeserva
;
¡
i
F
123
8/18/2019 CHILE Y ESTADOS UNIDOS: TRES DÉCADAS DECISIVAS EN SUS RELACIONES COMERCIALES POLÍTICAS 1900-1930 Dr…
4/19
DEPARTAN1ENTOE SOCIOLOGIA E LA
UNIVERSIDAD
E CHILE
de
capital.
medida
ue
os capitalistasinancieroslegaron
ser
más
poderosos
omando
gradualmentei control
e osbancos,l centro el nterés ancario,edesplazórecientemente
de a nversión
omerciala
a bancaria
H.
Faulkner,951:153-54,87-9 7,36-3 l) .
No obstante,
ue osEstados nidosmuestra
esde
l
último
ercio
elsiglo
pasado
n
continuoesarrolloapitalistaaunquesto o significauehaya stado xento e ascíclicas
crisis
conómicas
e
a economíaaprtalista),asta omienzos
e
a Primera uerraMundial
todavía
uede
er
onsideradoomo
n
país
eudor
receptor
e nversiones
xtranjeras.
Es
precisamenteu¡anteosaños eesaGuerra en
os
siguientes
uandoosEE.UU.,
pasan
transfonnarse
nun
país
creedor.nel año191¿losEstados nidos eencontrabann
medio
euna
depresión
ndustriala
que
desde l
punto
e
vista
el
comercionternacional,e
expresó
ediante
na
educcióne
as
mercancíaseexportaciónobre
asde mportación
L.
C.
Sol re l l .
916:25) .
Esta
ituación
ornenzó
cambiarnmediatamenteespuésel
nicio e a Primera uerra
Iüundial^
a
que
en
osdosaños
revios
sudeclaracióneGuerra
Alemania
en
Abri l de
1917).
a
economía
orteamerican¿i
abía ido st imulada
or
aventa emercancíasos
países
e u r o p e o s e n g u e r r a ( L . S o r r e l l .
9 i 6 : 2 9 ) . A s u v e z .
o s e t n p r é s t i t o sc o n t r a í d o s e n l o sE E . U U . p
los
Aliados
nás
a cant idad
btenida
or
a
renta esus
alores
i,snif icó
or
o misrno
.000
mil lones
edólares
e
poder
ompradorn
a
econonría
orteamericanantre
nero e 1915
Abr i lde
g lT locualconst i tu l óunporcenta lesubstanc ia lde i ingresonac ional to ta ldee
clne
lovccaba
rn norme
uge conómico
ue
ose imitaba ólo a
producción
earmamentos
y
municiones
e
guerra.ino ambién
pfoductos
elagro de aminería:
esde l nic io e a
.guerraasta
unio
de
917los
aísesl iadosompraronn osEstados
nidos asi iete
eces
más el
alor n rigo
encomparación
on os re años
revios a
-querra.
ompraron
os ,eces
lnás
arina
e
rigo.
plorimadamente
os medio
eces íts e
carne.
asi
uatro
eces ás e
azúcar.
t reinta,r s iete
eces
nás e
zinc
G.
Soule. 947:7).
Puede
preciarse
demás
ue
lesde
ines e a
guerra
astaa
crisis conómicade
929
con
breves
apsos
e ecesión
conómica
ntre9l8
y
1919
durante
l
año
1921-aeconomía
norteamericana
ostró
n
regular
roceso
e
prosperidad
expansión.
esde
l
punto
e
vista
técnico.
a
ndustria
stadounidense
o uvoma) oresificultades
ara
ue
us stablecimientos
maquinarias
olvieran
poner uscapacidades
ara
a
producciónrvil.Así.
por
ejemplo,
a
produccióneautomóvi lesumentóe1.750.000nidadesnelaño 9l7 a1.900.000n 1920.
Sin
embargo.
areceer
que
el
actormás nflu1 ente
n a expansión
conómica
orteamericana
fue
el alto
nivel
de
asexportaciones
ebido.
n
gran arte. lhecho e
que
os
préstamos
ue
os
EE.UU.
cont inuaban
aciendo
os
paísesuropeosl iados
ran
astados
rincipalmenten a
colnpfa
e
productos
e
procedencia
orteamericana.eneficiándose
specialmente
os
productos
de exportación
e
¿ia-uricultura
.
en nenor
rado.
os de a
industria
anufacturera.orsu
parte. l
ingreso
acional
eeler,ó
e -56.-5ni l
mil lones e dólares
n
el año 1921 87.000
rn i l lones
n
1929
G.
Soule .
947: 5 .87.
07) .
Asimisrno.
l decisivo
rnpulsoxperimentado
or oscírculos
inancieros
urante
a
primeraGuerraMundial en a décadai,suiente.e perrnitró losEE.UU. asumir n nuevo
papel n el
plano conómico
nternacional
l transformarse
e
paísdeudor n
país
acreedor
exportador
e
capitales.
a nversión
gregadaxtranjera
n
os
Estados
nidos
e edujo e7.1
rni lmi l lones
e
dólares
n 9l-1a
proxirnadamente: l
i l
mi l lonese
dólaresn 1919,
/
eneste
mismo
iño
asdeudas
xtranjeras
ontraídason
osEstaclosnidos
obrepasaban
asdeudase
1 1 1
8/18/2019 CHILE Y ESTADOS UNIDOS: TRES DÉCADAS DECISIVAS EN SUS RELACIONES COMERCIALES POLÍTICAS 1900-1930 Dr…
5/19
R E\ ' I ST \
D E
SOC I T I LU C I , \ .
' I ] , A \ O : OU O
esre
aís
on
elextranjero
n 12. 62
millones edólares.o mismo e
aprecianel campo e
as
finanzas
nternacionales:
ntes
e a
guerra
osdiversos
aíses
uropeos
ueparticiparonnella
prácticamente
o enían
eudas
on osEE.UU..despuése
a
-guerra
stas lcanzaban
a suma
de
9.591
mil lones
e
dólares
G.
Soule. 943: -54-55),
El incrementoel excedenteconómicolosEstados nidosambién e eflejó n un
aumento
e
sus
préstamosinversionesirecta
n
Sud
América, mpliando
reforzandou
política eexpansión
conómica,
asumiendoon
mayoruerza unuevo
apel
egemónicon
el sistema
apitalista
undial.
LA
EXPANSIÓN
ECONÓIVTICE
ORTEAMERICANA
EN CHILE
Aunque
os érminos
esferas
de nterés'
'esferas
de nfluencia'
o tenían ntoncesa
difusión ue ienen oy en día,
puede
ecirse
uepolíticos orteamericanos
enían n mente
convertir
as
epúblicas
atinoamericanas
ue
ecién eemancipaban
e
sustatusolonial nun
territorio
ue
se
ajustase
las
pretensionesconómico-territoriales
e os
Estados
nidos.
ún
cuando
xisten
ntecedentes
e
que
drchos bjetivos
rpansionistas
apueden
er
percibidos
fines
elsiglo
XVIII
(S.
Nearing
J.Freeman,
969:233),la
rimera xpresión
nternacionalde
tales
royectos
eefectuó
n el
año 1823
or
el
presidenteorteamericano
. Monroe n su
declaración
onocida
omo
Doctrina
Monroe'.
Pese
quealgunos
utores
an ostenido
osteriormente
ue
l
presidenteonroe slaba
guiado
or
un
espíritu
ltruista
desinteresado
ue ólo
erse.euía
poner
nabanera
nfranqueable
a aspretensionese a Santa lianza e eivindicarara spañaosdominiosndependizados,
que aDoctrina
onroe
uealterada
nsu nterpretación
or
os
presidentes
e osEstadosnidos
posterioresJ.
Monroe,
ocabe uda
ue
amencionadaoctrina bnó
as
uertas
aexpansión
deese
aís n a
re.eión
atinoamericana
E.
Molina.
1918:512;.B.
Loomis, 903:2)'
Hasido
osible onstatar
ue
ntreosaños 800
1
69 e
egistraron7
1 ntervenciones
(entendidas
omo
ormas e
ntervención:
as
protestas
iplomáticas,
asacusaciones.
asamenazas,
las
sanciones,
l retiro
eembajadores.
a
uptura e elacionesiplomáticas.
asmovilizaciones.
los
castigos,
as
vejaciones
actos
e
provocación,osbloqueos,as
ntervencionesncubiertas;
las
ntervenciones
ilitares biertas.
as ntervencionesolectivas,
as
conspiraciones,osactos
deespionajelos ratadosueafectana soberanía)xtranjerasnAmérica atina, iendoos
países ás
fectados,
or
odo ipo
de ntervenciones
porgrandesotenciasn
general,
éxico
(270),
uba
92).
Guatemala
61).
la
Repúblicaominicana
60) P
GonzálezCasanova,
978:
20
-23').
Sin
a
intención
e sirnpl i f icar
squeniát icamente,e
podría ecir
que
a
polí t ica
expansionista
e os
EE.UU.
hacia mérica
atina
resenta
os
momentosastante
laros urante
loi
si_elos
IX
v
XX. En elprirner
eríodo.
ue
seextiendeesde lrededor
elaño
820hasta
los
años
1875/85,
a expansión
orteamericana
iene sencialmente
n carácter
err i tor ial
comercial.
l
rnismo
residentcvlonroe.
ue on su eclaración
onía arreras a ngerenciae
laspotenciasurorleasnAinérica atina.nicró naofensivaolítica estinadaampilaros
r ' ínculos
ornerciales
on os
países
eestaegión. on
esiein.entre
822
'
1825, eenviaion
ilgentes
onsulares
c¡;nsules
as
priricipales
iudadese
osnuer,'os,stados
atinttamericanos
los
que rontamenir
ornenzaron
r
en', 'i i ir
$hs,hingtcl
'aliosrts
nicrnes
o'oreascontiicit 'tncs
polr t icas,reconi;r i t ic¿s, jr ' : \ü: \ rcsfel[ i \c\ , .1i \ int fs.Dc: i ' r ' r ió: t isalgunos¡ñosi¡sagel lc iL
i : -5
{
8/18/2019 CHILE Y ESTADOS UNIDOS: TRES DÉCADAS DECISIVAS EN SUS RELACIONES COMERCIALES POLÍTICAS 1900-1930 Dr…
6/19
DEpARTAMENTo
E
soctolocÍ,q
os l¡,
UNIVERSIDAD
E
cHILE
norteamericanas
e
hallaban
mpliamente
istribuidas
través
e os
países
e
a región, a
la
vez stos
nviaban
ónsules
os
puertos
ciudades
mportantes
e os
EE.UU.
W.
S.
Robertson,
1923:193-4).
imultáneamente
e
niciaron onversaciones
onel
propósito
eestablecer
ratados
comerciales
on
os
distintos
aísesatinoamericanos.
l
principio
enerale a
política omercial
norteamericana
n
estos
rimerosratados
e undamentaba
n el deseo
e regular u
comercio
con
estas
aciones.entro e estasegulacionesecontemplaba,inembargo,al como ue
expresado
n
asconversaciones
onel
gobierno
eColombia,
ue
os
Estados nidos
aunque
noexigían
ingún
rivilegio
ara
i confiaban
n
que
Colombia
ootorgaría
ingún
rivilegio
otras
aciones.
sí,
en
el ratado
e
amistad,omercio
navegaciónuscrito
or
esos os
países
enel
año
1825
e
estipuló
uenin-euna
e as
nacionesontratantes
arantizaría
lgún
eneficio
especial
n
o
relativo
comercio
navegación
una ercera
ación
ue
no
uese e nmediato
común
a otra
parte. n
asconversaciones
onMéxico,
dado
ueeste
aís
enía
a ntención
de
negociar
ratados
on epúblicas
ispanoamericanas
oncediéndoles
speciales
rivilegios
.ont.ñio1.r
queno
eran
arantizados
nrngún tro
país,
l
representante
orteamericano
bjetó
tales ropósitososteniendoueno deberíaacerseinguna
ist inción
ntre asnaciones
americanis.
e
argumenta
demás
ue
el tratado
onColombia
o
contieneal disposición,
entonces,
e
utilizan
omo
precedentes
stablecidos
os acuerdos
lcanzados
n otros
ratados
bi laterales
revios.
revalecieron
osargumentos
orteamericanos
con
esas aracteríst icas
ue
f irmado
liratado
on
México
n
1831. on
a nclusión
eestos
r i ter ios
osEstados
nidos
suscribe
us
ratados
onEcuador
otras
aciones
atinoamericanas.
n
osaños
850
1860os
Estados
nidos
las
potencias
uropeas
ogran
uevos eneficios
n
el
campo e
as elaciones
comerciales
on
América
atina
l obtener
a libre
navegación
nternacional
n
os íosde
a
Legión
W.
S.
Robertson,
923:193,
09).
Chi ley losEstados nidos uscribieronu primer ratado e amistad.omercio
nave_eación
nel
mes
e
mayo e
1832.
egiría
or
un
período
edoc,e
ños se
undamentaba
en
ai
prácticas
stableciclas
n
otros
actosuscritos
or
os
EE.UU.
Se
econocía
a ibertad
e
.o,r-r.riio
ntre
as
dos
naciones.
edeclaraba
ue
ninguna
e ellas
odría onceder
terceros
privilegios
speciales
ueno fueran
xtensivos
las
partes
ontratantes.
ero, n este
unto
^Cnile
elceptuába
us
oncesiones
echas
que
udiera acer.
or
azón
e
dentidade
origen
cle
unidad
e
intereses
olíticos,
los otros
Estados
ispanoamericanos.
or otra
parte, os
ciudadanos
e
cada
no
de
os
paísesontratantes
ozaríannel
otrode
odos
osderechos
e
os
naturales
ara
esidir,
raficar.
omerciar
disponer
esus
bienes.
on
a facultad
e
heredar
or
testamentó
ab-intestado.
n
aeventualidad
e
una
uerra
ntre
osdos
Estadosontratantes,
a
propiedad persona e los ciudadanose unode ellosque esidiesen el otro,quedaban
-earantizadai.
or reglas
an
iberales
omo
equitativas.
e modo
al
que
aquella
o
podría er
iecuestracla
n
ningún
aso,
i éstos
rivadosesu
ibertad
las
garantíaseconocidas
n iempo
cle az.
lándose
os
comerciantes
el
país
nemigo
l érmino
e
seis
meses
de
unaño,
egún
el
ugar
ue esidieran,
ara rreglar
us egocios
transportar
us fectos.
osúltimos
rtículos
de
eite
picto
ijaban
f tratamiento
garantíae
osminrstros
iplomáticos
de
oscónsules,
colocándolos
ájo
el
pie
quecada
na
de as
partes ontratantes
cordase
los agentes
e
a
nación
más
avoiecidá,
comprometiéndose
mbas
artes
celebrar
ás
arde
naconvención
consular
D.
Barros
rana,
892:
ol 16
p.p.
114-76)
Junto estosratadoseamistad,omercio navegaciónosEstados nidos plicaron
también
na
olítica
euso
e
a uerza
ara
u
expansión
conómica.
n
elaño
1845, lpresidente
polk,
ante
i
posible
ntervención
e
potencias
uropea
or a anexión
e
Texas,
io un
nuevo
significado
la
Doctrina
Monroe,
l
restringir
a aplicación
e a expansión no
áscolonias
.uiop.r
en
este
ontinente
ólo
a
Norte
América.
F.
Loomis.
903:5)
t26
8/18/2019 CHILE Y ESTADOS UNIDOS: TRES DÉCADAS DECISIVAS EN SUS RELACIONES COMERCIALES POLÍTICAS 1900-1930 Dr…
7/19
REVISTAESOCIOLOGÍA.
+.AÑO OOO
Pese lascríticas
ue
despertabanascontinuasntervenciones
e os EE. UU. en A.
Latina
ntre
os
políticos
eestaegión
uristas
uropeos,se
aís rosiguió
plicandou
política
expansionista,
centuándose
partir
e
a
década870-80 uando
l ortalecimientoesueconomía
conlleva
a concentración
e a
producción
nmonopolios
en
susdiversasormas)
seuneel
capital
ancario
onel industrial.
PERIODO880-1938
Hacia
l año1875 a relación el ntercambio
e
osEE.
UU.
conAmérica
atina ra
desfavorable
ese
país.
Se estima
ue
as exportacionesorteamericanasLatinoamérica
alcanzaban
a suma e
28.621
909dólares n anto
que
sus mportacionesesde sta egión
era
de78.291.858
ólares
W.
S.Robertson.923; 04.210\.
A
partir e osaños
880
a
política
orteamericanaestinada
penetrar
n osmercados
deAmérica
atina de Sudamérican
particularuede
ividirse
n
dossubperíodos
etapas:
una
rimera
ue
eextiende
asta
omienzose aPrimera uena
Mundial
urantea
cual
rocura
elevar
u
participaciónomercialn osmercadose a región. ompitiendoonGranBretaña
Alemania
rincipalmenteuna egundaase
ue
e
prolonga
esdeines eesa
uerra
lasdos
décadas
iguientes
n
a
cual
onsolida
u
posición
conómica
procura
eestructuraraseconomías
e instituciones
conómicase estos
aíses
onel
propósito
e adecuarlas
incorporarlas
la
política conómica
lobal
e osEstados
nidos.
Deacuerdo
a
distribución
or
país
e asexportaciones
stadounidenses
nel año1
891.
lospaísesudamericanosran lasificadosn res rupos:) a región e aPlata, onstituidaor
Argentina,
ruguay
Paraguay.) la región
ropical, onformada
or
Brasil, as Guayanas,
Venezuela
Colombia;
c) a egiónmontañosa
ue
omprendía
Chile,
eni,
cuador Bolivia.
Según
sta lasificación
os
paísesncluidos
n a región eLa Plata ededican a
agricultura
a
a
ganadería,iendo e
gran
mportancia
ara
osEE,
UU.,como uente e
productos
ecueros
y
lanas
e os
cuales orteaméricabsorben ercio e aexportaciónecueros
unséptimoe
la
producción
e anas. ero,
as mportacionesue
efectuaba
sa
egión
rovenían
asien su
totalidad
e
Europa,specialmente
e
Gran
retaña
ue
atisfaceosdos
uintos
e a mportación
total
de
Argentina.
n tanto
que
os Estados nrdos
e
halla
en el
quinto
ugar
en cuanto l
volumenotalde
as mportacioneseese
aís.
Con
elación l
grupo
e os
países
ropicalesa
situaciónra iferente
or
a
existenciae
un ntercambio
ásestrecho
on osEstados
nidos. iendo
rasil
l
mavor
ompradore os
productosorteamericanos.
Los
paísesenominadosontañosose aCosta elPacíficoeencuentrannuna ituación
intermedia.
orque u ntercambioomercial
on os
EE.UU.esmayor
ue
os
de a egión eLa
Plata
eromenor
ue l de os
países
ropicales.aciaosaños 880- 900 l comercio
on
Chile
aumentaba
ápidamente.
os Estados nidos
rácticamente
enían l monopolio
n cuanto l
comercio
e mplementos
-urícolas.aderas.
etróleo.
on 'espectol
volumen
e
os
ne-eocios
delabastecimientoecomestibles.utosarruajesmanufacturasemaderas.ambiénosEstados
Unidos
bastecían
l
mercadohileno onmedicinas.
l-eodónrudo
tertiles.
roductos
e
cuero
caucho.
apel.,rdrio.
abaco.
v
iertes anufacturase ierro acero. in
embargo.a
lna-yor
arte
e
as rnportacicnes
hilenas únprocedían
e GranBretaña.specialmente
as
manufacturas
le lgodón,
lerro,vcero
F
R.Clo'r .1893:191-981.
t21
8/18/2019 CHILE Y ESTADOS UNIDOS: TRES DÉCADAS DECISIVAS EN SUS RELACIONES COMERCIALES POLÍTICAS 1900-1930 Dr…
8/19
DEPARTAIT,ÍENTO
E SOCIOLOGIA
E LA
UNIVERSIDAD
E
CHILE
Según
nalistas
orteamericanos
e aépoca,a alta eunmayor
esarrolloel ntercambio
comercial
onA.
Latina
,
en
particular.
on
os
países
udamericanos
edebía.
ntre
tros. as
[azones
iguientes:
l) Insuficiente
onocimiento
e
as ondicionese osdistintos
ercadose a re.-eión,e
sus ostumbres,dioma, ábitos econsumo,tc.
2) La
difundida
reencia
ntreos
hombresenegociosorteamericanos
e
que
Europa
eraun
campo
másapropiado
ara os
esfuerzos
estinados la exportación
e
productos
norteamericanos
lo
cualera
álido
mientras
osEE.UU. uebásicamente
n
productor
ematerias
primasminerales
agrícolas
dealimentosn
generalue
ncontraban
umercadoógico n
os
con.glomerados
anufactureros
eEuropa,
ero
esto ambia
uando e
ransformannun
país
productore
artículos
anufacturados).
3)A dif erenciae ospaísesuropeos.
osEE.
UU.
nodisponían
eundesarrolloistema
comercial
ue es
permitiera
mpliar
perpetuar
u comercio
facilidades
e
transportes
comunicaciones,
gencias
omerciales.
istemaecréditos,
tc.) .
4) Insuficientes
nversiones
úblicas
privadas
ebido la falta
deun sistema
ancario
financiero
ue,
unto
con
acilitar
agilizaros rámites
omerciales.
roporcionasen apoyo
las nversiones
créditos
stadounidenses
ue
a su
vez. mpulsasen
a compra e
productos
norteamericanos
el
comercio
i.eue
os
préstamos nversiones ).
5)
Carencia
e
unaadecuada
ropaganda
omercial
e os
productos
orteamericanos
os
cuales,le cuerdo nformacionesonsulares.ienen na ecepciónaceptaciónimilar osde
origen
uropeo.
D.
Kinley.
911:F.
low.
1893; ,Enory,
904:
W. C. Downs,
912; .
M.
Kahler,
9l I
;
W.
H. Schoff ,
91).
Todo
sto
ndica
ue
ara
ue
osEE,UU.
amplíe u
comercion
a egión
udamericana
era
necesario
ueadoptara
edidas
estinadas
ganar
a confianza
e
os
gobiernos de os
hombres
e
negocios
e
estos
aíses
Para
alefecto
os
Estados
nidos plicarán
imultáneamente
os
políticas
uepersiguen
el mismo
in.
Por
un
ado,
rosiguenu
política egemonista
e ntervenciones
ngerencias
n
losasuntosnternose osEstadosnidos aciendosode a uerza, tc.,a cual uejustif icada
mediante
adoctrina
onocida
ono el
Destino
manifiesto
ue
ustentaba
a esis
volucionista
de
a
supervivencia
e
os
más uertes,
osteniendo
ue a superioridad
nglo-sajona
del
hombre
blanco )
enía
a
responsabilidad
e
velar
or
el bienestar
e
os
pueblos.a
poiítica
erivada
e
esas
oncepciones.
ásconocida
omo
a del
-eran
garrote ,
ue
compartida
seguida
or
influyentes
olíticos
orteamericanos
ue.
unto
con os secretarios
e estado
ames
laine
John
W. Foster.
rabajaron
rmoniosamente
n
a
promoción e
los
ntereses
soberanía
¡orteamericana
n
El Caribe
elPacífico.
sto
s. n aaplicación
e
una
olítica ue ignificaba
la
expansión
e
los ntereses
conómicos
orteamericanos
n áreirs
xtranjeras
H.
Faulkner,
1911:1
-12) .
Por
tro
rclo.
lc ir
ines
el iglo
rsado
ornbres
ie
stadoortermericlnos
omenzaron
I clelinear
a
política
onocida
omo
Panamericanismo
ro.uresista,
a
cual
erse-euía
ásicamente
la expansióncomercial.
l desarrollo
e nuevas
portunidades
e nversiones
la
búsqueda
e
fuentes
le
materias
rimas grícolas
materiales
nArnérica
atina.
ara
alefectoecurría
os
128
8/18/2019 CHILE Y ESTADOS UNIDOS: TRES DÉCADAS DECISIVAS EN SUS RELACIONES COMERCIALES POLÍTICAS 1900-1930 Dr…
9/19
REVISTA
E
SOCIOLOCIA.
1.AÑO OOO
líderes
e
as epúblicas
atinoamericanas
ue
estimabanl
progreso
conómico
omo lgo
esencial
para usestados,
ue
econocían
a necesidad
e a
participación
e os
capitalesoráneos,
que
parecíanceptar
l
status ecundario
ue a
política
elPanamericanismo
rogresistaolocaba
sus
aíses.ero,
i bien
sa
olítica stabairigida aciaoda
mérica atina,
uizás
l mpacto
más
rofundo e
ellaestuvo n
América el
Sur
R.
N. Seidel. 973:2-3).
LAS CONFERENCIAS
PANAMERICANAS
La Primera
Conferencia
anamericananternacional
e Estados
mericanos,onvocada
por osEstados
nidos,
ecelebró n
Washingtonntre ctubre e
1889 abril
de 1890. ntre
sus
esoluciones
nade
as
principalesue a creación el
Buró
Comercial
e asRepúblicas
Americanas,
en
el nforme
elComité obre
egulaciones
duanerasesugirió
ue
osestados
se
unan
para
el
establecimiento
e
un Buróencargadoe
recoger,abular
publicar
n
nglés,
españolportugués,nformación
obrea
producciónel comercio,sí
omo
obreas eyes e
aduanas
las egulaciones
nsus
espectivos
aíses
C.
B. Cassey,1932:438-9)'
En
Abril de
1890
a
Unión
nternacional
e Repúblicasmericanas
nombre
doptado
entonces
ara
a
organización
mericana
ue
se constituía)
reóel
Buró Comercial
e las
Repúblicas
mericanas.
unque
eóricamenteste
rganismoebíarabajar
n
beneficio e odas
las
epúblicas
mericanas,
n
a
práctica
e
hizoevidente
ue
l buró
ra
esvirtuado
or
el
hecho
de
encontrarse
ajo
el control irecto
el Secretario
eEstado
e osEE.UU.
(como
residente)
y
otros
uatro
miembros
legidos
n otación ntre
os epresentantes
iplomáticos
e os
países
latinoamericanos
n
Washington
C.
B. Cassey,
932441).
Al
mismo
iempo
n esta
Primera onferencia,
debido specialmente
la influencia
ejercida
orel miembro
e a delegación
orteamericana
miembro el
comité
obre errocarriles
Henry
Davis
acaudalado
onstructor
e errocarriles),
eadoptó na
esolución
ediantea cual
se
nstaba
a construcción
e un
ferrocarril
ntercontinental
ue
conectara
as capitales
las
principales
iudades
e
todas
la mayoría
e asnaciones
epresentadas
n la Conferencia,
sugiriéndose,
ntre
tros,
ue
dichas
acionespoyasen
l
proyecto
on
generosos
oncesiones
de errenos
subsidios
J.
A. Caruso,
951:
10).
El
período omprendido
ntre
a
Primera la CuartaConferencia
fectuadan el año
1910Conferencian a cualelBuró nternacionaleRepúblicasmericanasdopta l nombre
de
Unión
Panamericana-
uede
er
considerado
omode consolidación
reorganizaciones
contínuas
e
odos
os cuerpos
ueconformaban
sta rganización,
la vez
que
os Estados
Uniclos
ograba
a
éxitos ignificativos
nalgunas
eaquellasreas
ue
bstaculizaban
ucomercio
con
Sudamérica.
ntre
oscuales
e
pueden
encionar
ossiguientes:
1. Logro
de un
mayor lima
de
confianza de
acercamiento
on
os
gobiernos
e A.
Latina
enespecial,
udamericanos.
l respecto
a
visita
elSecretario
eEstado
orteamericano
a
la
Tercera
onferencia
fectuada
n
Rio de Janeiro
n el año 1906
ue considerada
or los
clelegados
stadounidenses,
n
su nforme
obre
a conferencia,omo
una
contribución
las
relacionesonAméricaCentral del Surcomonunca ntes n a historia iplomáticae os
Estados
lnidos
The
Third
nternational
onference
t RiodeJaneiro.
934:438).nTérminos
similares
eexpresó
a
prensr orteamelicanl
'
el
delegado a Segunda
onferenciah.
Pepper.
El
'
Times-Democrat'
eNerv
Orleans
eñalaba
ue
uno
de
os
esultadose a
visita
e
129
8/18/2019 CHILE Y ESTADOS UNIDOS: TRES DÉCADAS DECISIVAS EN SUS RELACIONES COMERCIALES POLÍTICAS 1900-1930 Dr…
10/19
DEPARTAN1ENTO
ESOCIOLOCIA
ELA UNI\/ERSID,qD
E
CHILE
Mr.
Root
sería
l
fortalecimiento
e
las elacronesomerciales
ntre
os Estados nidos
Sudamérica,
Pepper,
su
vez,
ostenía
ue
a
'isita
elSecretarioe
Estado
ervirá
ara emover
muchas
e
ascausas
edesconfianza
aclarar
uchas al nterpretaciones
e
os
propósitos
de
as
políticase
osEstados
nrdos
id:
439).
EnArnéricaelSur, elipe arreda,rofesoreHistoria anamericanae aUniversidad
cleSan
Marcos
e
Lima,
era gualmente
ptimista
l sostener
ue
el
Panamericanismo
ignifica
libertad
ara
siempre
e todo
peli-ero
e
mperialismo
olítico
económico
de esclavitud.
Según
us
alabras,
lPanamericanismo
s raternidad
asociaciónin
privilegio discriminación.
sin
actancia
e superioridad.
orun ado. de
hurnillación,emor
ansiedad,
or
el otro
F.
Barreda.
921'.811.¡.s inembargo.otrossectoresdelaopiniónpúbl icasudamericananoc
elmismo
ntusiasmo.
l diar io'El
hi leno
eSant iago
xpresabaierta
nquietudon elación
la mencionada
isitade N{r.
Root,
manif-estando
ue
el momento
n
que
a influencia
e
os
Estados
nidos
terda
l
carácter
ereno
'
pacífico ue
está
epresentado
nel
Sr.Root,
uede
ser
ambiado
ápidamente,
or
un
accesoe
exagerado
mperialismo.
nuna
amenaza
eal
The
Third
Conference....
932:
42¡.
Pero.
mientras
l Secretario
e
Estado
e osEstados nidos
'isitaba mérica el
Sur
pafa
romover
a
política elPanamericanismo
ro-eresista,
l
presidente
e
ese
aís, ,Roosevelt
i tqOl
909)
roseguía
a
polí t ica
e
onvert ir
EE,UU.en
anación
egemónica
el ont inente
occidental
upedrtánclola
suesfera
e nf'luencia.
,
sostenía
ue
radeber
e osEstados nidos
cl
usg
le
¿tuerza
nilitar stadounidense
ara segurarlarreglo
e odas
asdisputasn
América
Lat i¡e
,pafa
protegera
r ida
¡
la
prosperid¡danto e
europeos
omo
enoftel lner icr l los
i
e las
uesen
menazadas
va
ue
eno
hacerlosí
.ts
otenciasuropeas
odrían'enir establecerse
permanentementenel continenteccidentai'deestemodo menazaríanla
eguridad
acionai
de
os
EE.
UU.
H.
Shipstead.
927:883).
2.
Incremento
e
as nversiones
stadounidenses
n
América
lelSur.
as nversiones
clil.ectas
e
os
Estados
niclos
n
Sudamérica
umentaron
e37.9millones
edólares
n 1897
104.3
i l lones
edólares
n 1908
a 323.1
ni l lonese
dólaresn
1914.
sto s,
mientras
ue
entre
os
años
897
I 908
el
porcentajee
as nversiones
irectas
otales
e osEstados
nidos
en
Amér ica
e l
Sur ,
on
e lac ión
sus
nvers iones
ota les
n
e l
mundo.
ermanec ieron
prácticamente
dénticas
5.9
6.3
7c espectivarnente),
n
el año
1914
us
nversiones
irectas
n
esta
egión
e
América
atina
quivalía
l 12
7cde sus
nversiones
irectas
otales.
hora,
i
ugr.goinor as nversionesirectasasdeportafolioe osEE.UU.enAméricaelSur epuede
.ir.óiut
queen
e1
ño
1897 llas
onstituían
l 5.5
del
otal esus
nversiones
xtranleras,
n
t'gOS
l5.'l
Vc,
-
enel
año
1914
l 10.4
/c
de
susnversiones
undiales
otales
C.
Lewis,
938:606)'
Con
elación
las
nversiones
irectas
orteamericanas
nChile
osdatos
arían egún
los
cliferentes
utores.
e
acuerdo
Charles
.Speare,
as
nversiones
stadounidenses
nChile,
en
el
año
1909,
quivalían
12
millones
e
dólares
en
a explotación
elsalitre),
según ohn
B.
Osborne.
n
ef año
1911
l
monto
e esas
nversiones
ehabría
levado
15mtllones,
in
especif icar
l sector
e
a
nversión
C.
Lewis,
938:608-10).
ernán
atnírez
. considera
ue
lai
inversiones
e
capital
orteamericanos
ueron
xiguas
on
anter ior idad
l año
1900.
estimándoseue acia se ñoasnversionesieosEstadosnidos nChile uedener valuadas
en
unos
incolnillones
e
dólares.
egún
se
utor. l
itmode
penetración
elcapital
orteamericano
se
aceleró
otablemente
ntre
osaños
1901
1914,
rientándose
rincipalmente
lasactividades
¡nineras,
stimanclo
ueel
valor le
as nversiones
eaproxitnaban
os
200
nillonesedólares
nel
año
9l4
(H.
Ramírez
,.
1966:227-28).
or u
parte.egún
red
ippy
nelaño
897
lmonto
c
t3c
8/18/2019 CHILE Y ESTADOS UNIDOS: TRES DÉCADAS DECISIVAS EN SUS RELACIONES COMERCIALES POLÍTICAS 1900-1930 Dr…
11/19
RE\ ISTA
ESUCIOLOGiA.
i ] ,
A\O
]UOO
las
nversiones
e
capital
e os
EE.
UU,,enChile
quivalían
2 millones
e
dólares,levándose
sta
cifra
en
1914
l 70
millones
edólares,
e
oscuales
69.8
millonesonespondían
nversiones
n
la minería
600
mil dólares
nbonos
el
gobiemo
F.
Rippy
1949:19
22).
3.En
cuanto
l ntercambio
omercial
uede
bservarse
n
ncremento
e asexportaciones
norteamericanasaciaAméricaelsur,aumentandoeunvalorde23.190.220ólares nel año
l B80
132.310.451
ólares
n
1912.
inembargo,
l
valor e
susmportaciones
ra e
215.089.316
clólares,
e
modo
ue
el
valordesfavorable
esu
ntercambio
omercial
quivalía
82.118.865
dólares
B.
Kaufman
1971:34344).
4.Finalmente,
n
cuarto
esultado
onseguido
or osEE.UU.
hasta
aCuarta
onferencia
panamericano.
n 19i0,
se
efiere
a construcción
el enocanil
anamericano.
e acuerdo
l
informe
el
Comité
ermanente,
ntregado
nel mes
e
unio
de
ese
ño, e
habían onstruido
hasta
ntonces
.013
millas
el
errocarril,
altando
rozos
e4,199
millas,
ndicándose
demás
que a
presencia
el
errocanil
abía
esanollado
os ecursos
e
as
diferentes
epúblicas
e
¡1.neritulquesucomercioabía umentadoe880mil de dólares n 1890 2 millones e
dólares
n
1909
J.
A. Caruso.
951:629-30).
Posteriormente,
urante
os
añosde
1aPrimera
Guerra
Murldial,
ste
proyecto
ue
prácticamente
lvidado,
ese
que
el
Comité
Permanente
e
los
Ferrocarriles
ontinuó
us
iunciones.
ás
arde,
n mayo
e
1919, lproyecto
laborado
or a
Comisión
elFerrocarril
Internacional
ue
cuestionado
or
uno
de osdelegados
e a
República
rgentina,n
el Centro
Nacional
le ngenieros
n
Buenos
ires, osteniendo
ue
l
eneno e
a
uta
proyectada
resentaba
demasiadas
iiicultades
ngenieriles
ara a construcción
ráctica el
errocanil,
uepodía
er
ruinoso
ara l
estado
inanciero
e
asn¿rciones
eAmérica
e1
ur.
que
nocorrespondía
as
condiciónes
e
a
masa
eológrcae a ierra elcontinente.ugería,suvez. ue namejor uta
ooclría
er
encontrada
través
e a
llanura e
a región
Este
de
os
Andes,
roponiendona
nr.uu
rrtu
geográfica
esde
a Sierra
eDarién
en
a zona
ronteriza
ePanamá
Colombia)
hasta
a
puit.
nort.
de
Argentina
J.
A, Caruso
1951:632-33).
odo
parecendicar
que as
observaciones
el
nuevo
royecto
resentado
or
el
ingeniero
rgentino
orrespondían
ás
adecuadamente
as
aracterísticas
opográficas
e
os erritorios
de
os ntereses
e asnaciones
iatinoamericanas.
sto
e
eflejó n
a conferencia
e ngenieros
atinoamericanos
fectuadan
Agosto
e
922en
Buenos
ires n
acual
osdelegados,
n
medio e
erandes
plausos,
doptaron
uria
esolución
n
a
que
establecían
ue a nueva
uta
propuesta
omaba
mejor
en cuenta
as
característicase
a rnayor
arte el erreno
e
a re-eión.
l
mismo iempo,
ndelegado
hileno
ur_uía.
través
euna
exposición
scrita,
que asnaciones
e
América
el Surestimularan
a
co-nstrucción
e
errocarriles
n
sus
ronteras
a estandarizar
as nedidas
esus
ías éneas
ara
facilitar
as elaciones
omerciales
ntre
llos.
Con
esto
edio nicio
a unaserie
ediscusiones
sobre
uevas
,ariantes
a
causa
e
que
el Comité
Permanente
e
os
Ferrocarriles
gnoró
a
proposición
lel
elegado
rgentino.
ue
e
rolongaronasta
928 uando
lgunas
e as epúblicas
|orn.n.^ron
rechazar
al
proi ecto n
general,nclinándose
fal or
de
a construcción
e a
Carretera
analnericana.
unque
n
diciernbre
e
1933 ueron
ceptables
assugerencias
el
delegacio
rgentino.
delchileno,
uede ostenerse
ue
alacto
no
ue
más
ue
algo
ormal
a
que
n los
años
iguientes
eclinaba
isiblernente
aconstrucción
e
enocarriles
n odaAménca
iatina.El clesarrollole edes ecarreterasdel ransporteéreo. lasdificultadeslosaltos ostos
clc
aconstrucción
el errocarril
n a-s
egionesndinas,
nclinó estos
aíses avor
e osargumentos
cie
os
Estados
nidos
de as
naciones
entroamericanas
e
que l en ocanil
ra
algo el
pasado
de
que l
uturomediodetransportelcseríalacaneteraPenarnet icana(J.A.Caruso,
95 :633--17).
l 3 l
8/18/2019 CHILE Y ESTADOS UNIDOS: TRES DÉCADAS DECISIVAS EN SUS RELACIONES COMERCIALES POLÍTICAS 1900-1930 Dr…
12/19
DEPARTA\lENTO
]E SOCIOLOGIA)E LA UNI\¡ ERSIDAD
E
CHILE
No obstante
ue
entÍea Cuarta
1910)
la
Quinta
onferencia
anamericanaedió
n
período e
rece
ños.
uede
ostenerse
ue
esos ños ueron ecisivos
n
a consol idación
económica
orteamencana
anto nEuropa omo n
América atina.
l desencadenarse
a
guera
en
Europa
i914)
el
_qobierno
stadounidensefectuó vances
ignif icat ivos
n su
polí t ica
económic¿r
on
elación
Arnérica
atina. . iiunque l
ingreso e
os Estados lnidos n e
conflicto
élico omplicóosplanes esupolítica anamericanista.osaños e a guerra los
que
iguieron
ella
e aracterizan
or
a aplicación
euna erie emedidas
olítico-económicas
que
endrán
n mpacto
mportanten a
penetración
conómicae
asEE,UU.en
el hemisferio
occidental.
orzando
os
paísesatinoanlericanosadoptar
na
posiciónubordinadaentro
e
la
polí t ica conórnica
ortearnericana.
sto espondía.omo
a
hasido
ndicado. a necesidad
oblet iva
e aeconomía
eeste
aís eabarcaruevos
ercados
ara l crecientercedente
e
sus
roductos
¡
capitales.
Los
perspectivas
ue
e eabren
osEstadosnidos
on unueva
osiciónomo
otencia
económica undialenuevanus mpulsosor g¿rnaruevos erc¿idos.
l respecto,
. C.
Schrvedtntan.
el
Nrrt ionali t l
Bank le
Nueva ork. eñalaba.n
diciembre
e 1916.
ue
el
clesarrol lo
e
mercados
rtranjeros
ace mperat ivona
maquinaria
inanciera
astamente
expandicla.
o
sólo
para
frecer
odasas
aci l idadesomerciales
bancarias
osibles los
cotnelcial t tes
nternacionales
ino arnbién
ara fesentaranalesstables
través
e os uales
la
ini ersión
e
capitales
ucda luir a los
paÍses
restatartos.uego
agreeaba
ue
os
países
latinoanrericanos
ecesitan
eneros¿is
antidades
ecapital
compradores
ara
us
roductos
que,
ese
que
aísesuropeos
omo
n-elaterra
Alemania
ontrolaban
rácticamenteamayor
¡tarte
el
colnercio
de
as nversiones
n esta
egión.a
guerra
abía
ausadona uerte
contracción
e
oscréditos
préstamosfectuadosnteriormente
orEuropa, la
vez
que
os
Esradosnidos oltult¿rápida preciaciónle osbeneficiosesultantese a cooperaciónon
los
paísesat inoamericanos.
uedenlenar
l
vació
ejado
or
os
paísesuropeosn
cuanto l
abastecimiento
e
nercancías
capitales
F.
C. Schrvedtman.
911:239
243).
Según
as
evaluaciones
eeseautor.
os
países
udamericanos
ecesitaban
e capitales
ertranjeros
ara udesarrollo.
las
oportunidades
ara a construcción
e
carreteras,
e íneas
mefcantes
e
navegación.
lmacenes
edepósitos,
uelles,
lantas
léctricas
de
gas,
tc.eran
casi
l imitat jas,
dernás
onsideraba
ue os ngresos
rovenientes
e as nversiones
ran
co¡siderables.
eñalando,
n
este ontexto.
ue
ascifras,
isponibles
obreas
nversiones
e
Gran
Bretaña
n
oda
Sudamérica
arecíaner elorden
e
oscinco
mil
millones e
dólares,n
préstanosúbl icos,erviciosúbl icos ecorporaciones,ancos .sistemase transportes.^Estlmaba.
il
risrno
tiempo,
ueel in-ureso
rovenientee
esamasa
e
nversionesra
de
250
millones
e
dólares,
o
queequivalía
una
enta
igeramente
uperior
l
570,
te
correspondía
casi
l
pago otal
e
as mportaciones
ritánica
eSudamérica
F.
C.
Schwedtman
1917:24344).
LA INTERNATIONAL
HIGH COMMISSION
Los
hechos
ás
i-unificativos
eesa
olítica orteamericana.
ue
ncidían
irectamente
enel
nuevo
apel
conómico
desempeñar
or
as
naciones
atinoamericanas,
osconstituyeron
lasconfereniiásinancierasanamericanase os años1915 1920, la constrtucióne a
International
igh
Commission
omo
uno
de 1os
esultados
ás elevantes
e a Conferencia
F inanc iera
e1915.
Esta
Primera
Conferencia
inanciera
anamericana,
atrocinada
or
el
gobierno
l 3 l
8/18/2019 CHILE Y ESTADOS UNIDOS: TRES DÉCADAS DECISIVAS EN SUS RELACIONES COMERCIALES POLÍTICAS 1900-1930 Dr…
13/19
REVISTA
E SCCIOLC]GI,\ .
1] ,
ANO O{)O
norteamericano.
erseguían
generalue
el
gobierno
stadounidense
acilitaraa extensión
e
amplios
réditos
ara
l
comercio
nteramericano
que
proveyera
e
adecuadas
acilidadese
transporte
arítimo
araefectuar
se omercio.
simismo, e
proponía
ue
os bancos e
a
Reserva
ederal
stablecieran
gencias
onjuntas
ncada
node os
países
atinoamericanos,
se
urgía
l
gobierno
orteamericano
que
atrocinaraonferenciasinancieras
nuales.a creación
cle a HighCommissionn a primera e estas onferenciasuede er nterpretadoomoun
intento
e
os
panamericanistas
ro-eresistas
ara romovernmedio
egal
financieroavorable
a a
ntegración
alcrecimiento
conómico
nteramericano,
ue roporcionaríancuerpo
olítico,
aunque
emioficial.
ue
rose.euiríal rabajo e
asdiversasonferencias
anamericanasuniría
al
gobierno
on
hombres
e
negocios
ue uedanesolver
roblemasl
margene
os radicionales
canales
iplornáticos
R.
N, Seidel,
973:72-11).
Los
objetivos
rincipalese
a Conferencia
inanciera
n esta
entido
eexpresaban
través
le
unacampaña
estinada
formular
eyes omerciales
financieras
niformes
a la
soluciónacífica e asdisputas
omerciales
nternacionales.
egún
osexpertos,osalcances
obtenidos
or
os
Estados
nidos
nmateÍia
eestandarización
eun
sistema onetario,ancario
y
financiero
erviría
omo
n
modelo
ue
ayudaría
superar
asdiferencias
egionalesa alentar
el comercio
nterregional
el
flujodecapitales.
stas
metasueron
oncretadas
nsiete
untos
(R.
N. Seidel
191379
88-89):
L Establecimiento
eun
valor
estándar
2. Estandarización
e
asórdenes
e ntercambio.
ocumentos
omerciales
órdenes
ecar,9a.
3.
Clasif icación
niforme
e las
mercancías.
egulaciones
duaneras,
ert i f icados
consulares.
tc.
4. Regulacionesniformesara osa-qentesiqeros
5.
Protección
omún
e
asmarcasomerciales.
atentes
propiedaditeraria
derechos
de
autor).
6.
Establecimiento
e una
asa aja
uniforme
e franqueo
de órdenese
cambio e
monedas
deencomiendas
ostalesntre
os
países
mericanos.
7.
Extensión
el
procesoe
arbit raje
e asdisputas
omerciales
Estos
untosueron
doptados.
oncambios
enores.
n a
prirneraeunión
e a High
Commission
fectuada
n
Buenos
ires. n
Abri l
de 1916.
araos
banqueros
stadounidenses
tenía
n
carácter
rioritario
lestablecimiento
el
estándar
rocolno
na
ondiciónndispensable
para uehubieseonfianzan aspolíticas onetariasv iscalesorparte e osotrosEstados.
porqui
ales
stánclares
acilitarían
articularmente
os
pagosnternacionales.
, aunque
n a
primera
eunión
enerale
aComisión
eadmitió
a mposibilidad
e
una
eformanmediata
e
ios
istemas
onetarios
atinoamericanos
e nsistió
n
que
e
odríanar
dos
asosundamentales:
el
establecimiento
elestándar
ro
1'
a undación
e
un Banco entral
ncada
aís,
E,l
stánciar
ro
mplicaba
asas
stables
e
ntercarnbio
araasmonedas
e
osdiferentes
oaíse
aclherentes
é1.
lirninaba
as
preocupacionese
os omerciantes
on elación
os ambios
e¡
los
precios
e
as
monedas
, dejaba
¿i lerta
lademanda
adeterminación
e
os
preciose
losnrciductos.
ara
sto
a actil ' idad
roneteria
e
¿international
igh
Commission
ecentró
n
S¡dinérica.
specialmenle
nArgent ina.
rasr l .
hi le
'Urueua,v,
c¡nsiderados
onio
as
aíses
nlás st¿bleseconómicarrretemiis roqreslstase osEstadosatinoamericanos.n anto ue
losblnqueros
Lilaclos
orteiimericanos
el
Departanento
le stado
sumirían
os oles
íderes
en
as
élac iones
inanc ie las
on
l res to e
Amér ica
at ina
R.
N.
Seide l .
973:90-91,94-95) ,
L¿intedeienci; r
ue
ignif icó
a Prinlcrr
uerra
undial
cl
tn-rreso
e osE[: .UI-, ] .
l
ri3
8/18/2019 CHILE Y ESTADOS UNIDOS: TRES DÉCADAS DECISIVAS EN SUS RELACIONES COMERCIALES POLÍTICAS 1900-1930 Dr…
14/19
i ) t i , . \ i tT\ \ lENT()
l , rE i l t i i l l . ( lc l . \ I )E L, \
l . \ i \ EI is i l lAD I -)E Hi l -E
¡ l l : i en
1917 n
sus
lanes
el ineadcs.
o alter ó.inernbalgo,l comercio
losobjet ivose
. lesuirol lo
lel
Pananrer ic¿nismo
rogresista.
res uest ionesasicas
ebieroner esttel tes:a
¡ lntrdad
e
capital
ortearnericano
ue
staríal isponrble
ara
nversiol les
ncréditosenuso
i)rr)duct ivo
largo
lazo
1,en
ervicios
úbl icos
nAmérica
at ina:a
polí t rca
seguir
or
el
sobierno
on
elación
taleslujos
decapitales:
la forma ornoos
lujosde capitaleserían
¡ lentados.
l¿idas
as
imitacione:
rnpuestasor as r i tnc rasos uest iones.
En
orden
resoher
stos
roblernas
l
gobierno
orteamericano
ijó
prioridades
adoptó
.Llgunas
nedidas
nrnediatas.
a
prirnera
eel las
ueelme¡oramientoe
as aci l idadesancarias
r
cle réci i to-\
l ra
el
comercio:
eautor izó.neste
ent ido.rosbancos
lot tel tner icr l tos
ue
:rr lrc i tase
elest¿blecirnic.nto
e
i l iales notfos
aíses.
iendolNat ional
i t ¡ Bank l
pnmelo
cnr -s t i r t r lccef
na f i l i a l
nBuenosAi resenel
ño
9 l -1Encual t toa lapo l í t icad i invers ioncseste
Jelnpo
ue
monopol iz-ado
nun
comienzo
or
osbancos
rivados.
ntre
l los. l
mencionaclo
\at ional
Ctt l
Bank
ue
a
a comienzos
ie
a
guerra
abía fectuado
nrersionesn
bonos el
gobiernofgent ino
or
un total
e
10
ni l lones
edólares
que
había
omenzadotener n
consideración
a
posibi l idadeefectuar
na
nversiónimilarnChile.
or
u
parte
a nternat ional
Hi-sh
ornrnission
bogaba
onst¿rntemente
or
a expansión
e os
créditos
Anlér ica at ina
corro
na
olnla
e
compc t i l
r i toslrnenic
ol l os
sectoresercant i les
uropeos
R.
N. Seidel,
l 9 7 l : 9 e .
0 6 - 7 .
i - 1 r .
Paralelamente
estas
edidasl
gobierno
stadounidense
vudó
irectamente
os ectores
vinculaclos
lcomercio
xter ior
e osE,stadosnidos
ediante
a
promulgación
elActa
Web-
Pomerane
e
abLil
e 1
8.A trar és
elActa
sus gencias
eexportación
uedabaniberadase
la
aplicación
e
a egislación
nti-trust
ortealneficana.
sta
e1 .
rornul.uadaomo
espuesta
lacompetenciauropeaepostguerran osmercaciosundiales,enparte. irigida osmercados
de
as egiones
ubdesalrolladas.
uvo
esultadosrgnifrcativos
n
osaños
einte. asasociaciones
registraclas
ajo
esta
e1.,que.
nel
ar io1919,
abíannviado
l extranjero
enos eluno
por
ciento
lel
alor otal
e
asexportaciones
orteatnericanas
eelevaron
l 13.8?Zel otal
e as
yentas
sradounidenses
¡ e l
año
1929
R.
N. Seide l .973:116;C.
erv is .
938:186) .
La
Seguncla
onferencia
inanciera
anatnericana.
fectuada
n Juniode
1920
patrocirradii
or
el
Departamento
el Tesoro
e los
EE. UU.. enía
otno
propósito
rincipal
¿eterminar
as
posibi l idades
oncretas
ara
as
nrersiones
ortealnericanas
n
la re,eión
latiltoamerica¡a
nun
nornento
uando
as ndustlias
bancos
stadounidenses
aban
rioridad
a asnecesiclaclesuropeas.eacuerdol SecretarioelTesoro e osEE.UU..Carter lass,as
prcconcliciones
ara
as nvetsiones
n
Améric¿t
atina ebíatt
er readas
ediante
a
generación
. l . rno
cornpleta
tmósfera
le
onf ianza
n a estabi l idad
buen
stado
e
os
gobiernos
latinoamericinos.
nsistiéndose
l
respecton
a necesidad
eefectuar
efbrmasn
ossistemas
f inancieros
del
establecimiento
el
estándar
ro.
Estos sfuerzos
conómicos
e a
polí t icael
panamericai ismo
logresista
ueron
ntegrados.
n
os años
einte.
entro
e una
polí t ica
nol.tealnericana.
rientada
lobahnente.
e
econstt ucción
desarrollo.
emodo
ue
durante
sa
clécacla
Departamento
le ,staclo
romovió ctivameltte
a
eforma
inanciera
llAmérica
atina
y
srrr. ió
ará
supervisar
egalmente
os
ntereses
orteltnet ic¿nos
1l
l ertranjero
C.
Lelvis,
1 9 3 8 : 1 2 5 - 2 6 ,
0 3 ) .
En
a
consecucrón
le sta
oií t ica
aUnrón
anarnet icana
esempeñó
n oi
secundario
la
nter¿imerican
igh
Cotnmission
unrpl ió
a t t i l unciólt
e
promover
acotnpat ibi l idad
ntre
las
eye
corncrcialei
leos
aísesnrer icanos.
aen
a
Quinta
ontcrencia
eEstados
lnericanos.
c e l e t . . r r - ad a e n S a n t i a - s o d e C hi l e e n l r a f z o d e
9 2 3 . s c n o t ó u n a c i e r t a r e l u c t a n c i a p o r p l r t e d e l o
1 1 1
I - a
8/18/2019 CHILE Y ESTADOS UNIDOS: TRES DÉCADAS DECISIVAS EN SUS RELACIONES COMERCIALES POLÍTICAS 1900-1930 Dr…
15/19
I t L \
I ST . { )ESu( i i l _L }C l . \ . l l . , { \ O : { } r l i r
fraíses
atinoamericanos
obre l
papel
e aUnión
anamericana
n
cuanlo
materias
conómicas.
\¡arios e
estos
aíses
timaban
ue
as uestionesconómicasÍan
arte
esus suntos
nternos
¡
Chile.
n
p¿lf
icular.
eseaba
ue
aConferenciair i ieranalguna
nedidaomo na
lataforma
i r . r r r
c l dcst l
nc
l l t i t lou l t le r ic l t t lo .
Todo arecendicar ue nalgunosú culosconómico-políticosatinoamericanosodavía
e
xistía
esconfianza
especto
as
elcladeras
ntencionese
os
Estados
nidos on u
programa
de nversiones
n
os
países
e
estaegión. esto ebe aber
ontribuido
a
experienciae
Bolivia
que,
or
un
préstamoe
29mil lonesedólares
ue
ecibió e osEstadosnidos
nelaño1922
para umplir
on
algunas
bligacionesontraídas
onel extranjero
para
oltstruirarreteras
ferrocarriles.
ebió
aL
naserie e
earantías
losEE.UU.
que.
n
a
práctica,
ignificabana
subordinación
el control
conómicoeese
aís
los nteresesorteamericanos
H.
Faulkner
1945:161).
Fueron
ntonces
stos
nstl urnentosonvencionales
el
-eobierno
orteamericanosus
casasinancierasosencar-Qadose lel ar laprácticaapolítica e nversionesecapital de
ef ectuar
as eformas
inancieras
ropiciadasor
osEstadosnidos n
os
países
atinoamericanos.
recurriendo
uchas
eces.
ara
l o-srole sos
bjetivos.lsoborno
e
políticos
de
nfluyentes
peLsonalidades
eGobierno
Según
.
Lewis. nun momentoe
a década
e 1920, abían 9
representantes
ecasas
inancieras
orteamericanasnColombia
ratando
enegociar
réstamos
para l Gobierno
olornbiano,
araosdepartamentos
para
tros
osibles
restatarios.
nPerú.
un
grupo e
exitosos
romotoresstadounidenses
ncluía un
peruano,l hijodel
presidentee
la
República,
uien
oster iormenteue
uzgado
or os r ibunales
e
su
país
convicto e
enriquecimiento
le-eal.
nCuba l
yerno
elPresidentee
e
proporcionóna ien
agadaosición
en
a
rama ubana
eun Banco
orteamericano
urantea ma1 or
arte el iempo
ue
el Banco
estuvo ompitiendontre tros ancos stadounidensesara inanciar l Gobierno ubanoC.
Leivis,
938:337-78).
n
otr¿iscasiones
ieronambiénn
apoyo bierto
encubierto
gobiernos
clictatoriales
ue
apoyaban
sas
eformas a agencias
onsultores.
omo a misión
Kemmerer.
queseencar_qaban
e
estudiar
analizarl
sistemainancieroel
país
ncuestión deefectuar
las
eformas
inancieras
ropuestas
or
osEstados nidos.
LA MISIÓN
KEMMERER
Los rabajose a Misión
Kemmerern
diversos
aíses
atinoamericanos
enían omo
propósito.
ostiene
.Seidel.
aestabilización
e asmonedas
acionales,
e os istemasancarios
y
cle
aeconomía,
laextensión
nternacional
e
as nstitucionesorteamericanas,
l
comercio
las
inanzas.
neste
entido
.
W.Kemmererctuó
omo onsultor
inanciero
ara
os
gobiernos
de
México
9l7)
y
Guaternala
1919. 924).
encabezó
asmisionesinancieras
nColombia
1923.
1930).
hile
1925),
cuador
1926-21\.
olivia
1921)
Peri
1931)R.
Seidel,
972:521-22).
Aunque
as
soluciones
onetarias
financieras
ropuestas
or a MisiónKemmerer
variaban
eun
país otro
de acuerdo
lasespecíficas
ircunstancias
conómico-financieras
socio-políticas
ecada
no
deellos, s
posible
ostener
ue
as eformas
ropuestasncluyeron
íternsimilaresn odas llas: royectos¿iralestablecirnientoeBancos entralesuna ueva
lcy
monetaria,
lanes
araasupervisión
ebancos
del
presupuesto
ubemamental,
programas
paramejorar
a ecolección
e mpuestos,
stablecer
nsistemae arifas
ás ficientesupervisar
la administración
e
os
errocarriles
R.
Seidel.
912: 42).
r35
8/18/2019 CHILE Y ESTADOS UNIDOS: TRES DÉCADAS DECISIVAS EN SUS RELACIONES COMERCIALES POLÍTICAS 1900-1930 Dr…
16/19
DEPARTAMENTO E SOCIOLOGIADE LA
UNIVERSIDADDE
CHILE
Yaenel año
1916 .M. Kemmererxpusonunartículo
8.
M.
Kemmerer,916:
9-12)
las azones
ue
l
consideraba
ertinentesara
ntentar
lestablecimiento
e
una nidad
onetaria
panamericana,saber:
a)
Bajoun
plan
al
ospreciosorrientes
n
a regiónatinoamericanaerían
otizadosn
términoseunidadesonetariasue eríanomprensiblesaraasgentese odosospaíses,o
cual
aci itarí
y
agilizaríaas ransacc
ones omercial
s.
b) Lasoperaciones
e ntercambioonel extranjeroerían
implif icadas
aciéndolasás
comprensibles
ara l hombre e
negocios.
c) Otra
ventaja ehallaría n el
hecho
e
que
seharíamenos
recuentea fundición
e
monedas
e una
nación
ara
convertirlasn barras e oro
queposteriormenteeberíaner
nuevamente
undidas
ara
ransformarlas
n monedas
e
oro
de otra
nación. stos
astos
e
eliminarían
ajo na
niónnternacionaln
a
cual
aunidad
onetariae
cada na
e
as epúblicas
latinoamericanaseríagualada aquellase odasasotras. en a cual asmonedase oro
estandarizadas
e
cada naserían
econocidas
or
odas
llas.
d)
Unacuarta
entaja
ería
l estímulo
ue
un al
ordenamiento
aría l mejoramientoe
lossistemas
onetarios
e
asnacionesmericanas
'Está
ien ener nabuenamonedancasa,
pero
ara
uestro
omercio
nternacional
s .Qualmentemportante
uehaya
nabuenamoneda
enel
extranjero')
e)
Una
quinta entaja,eñala emmerer.
adicaría
nel
hecho
e
que
un
plan
al
promovería
fuertemente
l deal
e aUnión
Panamericana,aexistenciaeunestándar
onetarionificado,
con
monedas
e oro
circulando
on osemblemasel
panamericanismolo largode osdos
continentes,
eria
n símbolo
erpetuoel deal
anamericano.
A la
vezKemmerer
stimaba
ue
unade as
ventajas
erivadas
e asanterioresería l
estímulo
ue
al
unidad
onetaria
aría a
nversión
ecapitalesxtranjeros
n os
países
enos
desarrollados.
recisamente
ste lt imo bjetivo
erá l actormotriz
ara l establecimientoel
estándar
ro
en
os
países
udamericanos
n
vez
de
a
consecuciónel
deal
anamericanista
en
vezde
a Unión
Panamericana
icho
objetivo erá lcanzado
or
el
Departamentoe
Estado
estadounidense
las
casas
inancieras
consultoraseese
aís.
La Misión
Kemmerer
lega
Chile uando
a
sehaconformado
nescenarioconómico,
político
social
ue, oobstante
erbastante
avorableesas
medidas onetarias,
inancieras
administrativas,
eencontraba
n
medio euna
oyuntura
olítica
n
a cual as uerzasrmadas
desempeñaban
n
papel ecisivo
n
as
decisiones
olíticasel
país.
Descle
l
puntode
vistade as
elacionesomerciales,
l intercambio
ntreChile
y
los
Estados
nidos
e
había
levado
otoriamente.
horaNorteaméricara
el
principal
ocio omercial
cleChile:
as
mportaciones
hilenas
esde
osEstados nidos
onespondían
n 1929 l32Vo
el
total
e
sus
mportaciones
contra
l1'7 n
1913),e seguía
ranBretaña
onel 21Vo
contrael
3 5 0 / c e n9 1 3 ) y l u e g o A l e m a n i a c o n e l5 7 c ( c o n t r a e l 2 5 Vo e n l 9 l 3 ) ; a s u v e z l as e x p o r t a c i o n
chilenas
os
Estados
nidos
n
el año
1929habíaumentado
l38Vc
contra
l2lVo
en 1913);
aGran
reraña
abía
isminuido
l2lck
del
87c
n1913) a
Alemania
ambiénabía ecrecido
aun
73Vc
dem2l7c
en
1913).
ntercambio
avorable os
Estados
nidos
esde
ue
aMisión
Kemmerer
abía
plicado
us
medidasesde
925 nadelante
P.
Drake,
984:32).n
cuanto
136
8/18/2019 CHILE Y ESTADOS UNIDOS: TRES DÉCADAS DECISIVAS EN SUS RELACION
Recommended