EKONOMIAEKONOMIA
ZERTZELADA BATZUKZERTZELADA BATZUK
Zer da ekonomia?Zer da ekonomia?
Beraz, ekonomiak…Beraz, ekonomiak…
Gizarteak eskura dituen baliabideekin Gizarteak eskura dituen baliabideekin gizartearen beharrizan indibidual edo gizartearen beharrizan indibidual edo kolektiboak ahalik eta hoberen betetzeko kolektiboak ahalik eta hoberen betetzeko egiten diren hautaketak aztertzen ditu.egiten diren hautaketak aztertzen ditu.
500€:500€: Dena Iphone bat erosten gastatuDena Iphone bat erosten gastatu 200€ beste mugikor bat/300 aurreztu 200€ beste mugikor bat/300 aurreztu 500€ aurreztu500€ aurreztu
Definizioa:Definizioa:
Agente ekonomikoekAgente ekonomikoek (familia, enpresak (familia, enpresak eta estatua) eta estatua) baliabide urriakbaliabide urriak nola nola erabiltzenerabiltzen dituzten, dituzten, ondasun eta ondasun eta zerbitzuak ekoiztekozerbitzuak ekoizteko eta gizarteko eta gizarteko kideen artean kideen artean banatzeko.banatzeko.
Baliabide mugatuak Vs. Baliabide mugatuak Vs. Beharrizan mugagabeakBeharrizan mugagabeak
BeharrizanakBeharrizanak
Pertsona guztiek ez dituzte beharrizan Pertsona guztiek ez dituzte beharrizan berdinak eta geure beharrak guk sortzen berdinak eta geure beharrak guk sortzen ditugu askotan.ditugu askotan.
Maslow-en piramideaMaslow-en piramidea
PobreziaPobrezia
Ekonomiaren arazo nagusia pobrezia da.Ekonomiaren arazo nagusia pobrezia da. Baina zer da pobrea izatea?Baina zer da pobrea izatea?
Urritasuna=Beharrizanak - BaliabideakUrritasuna=Beharrizanak - Baliabideak
EKOIZPEN FAKTOREAKEKOIZPEN FAKTOREAK
Adibidea:Adibidea:
Kapitala:Kapitala:
FisikoaFisikoa
GizaGiza
FinantzaFinantza
Sektore ekonomikoakSektore ekonomikoak
Lehenengo sektorea: nekazaritza, Lehenengo sektorea: nekazaritza, abeltzaintza, arrantza…abeltzaintza, arrantza…
Bigarren sektorea: metalgintza, kimika, Bigarren sektorea: metalgintza, kimika, papergintzapapergintza
Hirugarren sektorea:merkataritza, banka, Hirugarren sektorea:merkataritza, banka, garraioak…garraioak…
ENPRESAENPRESA
Lana Lana kontratatukontratatu
Ondasunak eta Ondasunak eta zerbitzuak zerbitzuak egin egin eta saldueta saldu
Faktoreak Faktoreak erosierosi
JARDUEREN ARABERAKO JARDUEREN ARABERAKO ENPRESAKENPRESAK
IndustriazkoakIndustriazkoak
Merkataritzakoak Merkataritzakoak
ZerbitzuetakoakZerbitzuetakoak
MERKATUAMERKATUA
ZERZER
NOLANOLA EKOIZTU?EKOIZTU?
NORENTZATNORENTZAT
ZER EKOIZTU?ZER EKOIZTU?
Aukera kostua: zerbait ekoiztea Aukera kostua: zerbait ekoiztea aukeratzen denean, beste zerbait aukeratzen denean, beste zerbait ekoizteari uzten diogu.ekoizteari uzten diogu.
NOLA EKOIZTU?NOLA EKOIZTU?
Eskulana vs. Mekanizatua.Eskulana vs. Mekanizatua.
Enpresa publikoak vs. Enpresa pribatuakEnpresa publikoak vs. Enpresa pribatuak
NORENTZAT EKOIZTU?NORENTZAT EKOIZTU?
AberatsentzatAberatsentzat
Klase ertainentzatKlase ertainentzat
DenentzatDenentzat
Erantzunak:Erantzunak:
1.1. Merkatu libreaMerkatu librea
2.2. Plangintza zentralizatua (Estatua)Plangintza zentralizatua (Estatua)
3.3. Ekonomia mistoa (tarteko sistema)Ekonomia mistoa (tarteko sistema)
Merkatu librea: Ezaugarri Merkatu librea: Ezaugarri nagusiaknagusiak
Ondasun, zerbitzu eta ekoizpen Ondasun, zerbitzu eta ekoizpen faktoreen prezioak merkatuaren bidez faktoreen prezioak merkatuaren bidez zehazten dira. (eskaria/eskaintza)zehazten dira. (eskaria/eskaintza)
Ekoizpen faktoreen jabetza pribatua da.Ekoizpen faktoreen jabetza pribatua da. Enpresa askatasuna dago.Enpresa askatasuna dago. Estatuak ez du ekonomian parte hartzen.Estatuak ez du ekonomian parte hartzen. Lehiakortasunak garapena bultzatzen du.Lehiakortasunak garapena bultzatzen du.
Merkatu librea: Merkatu librea: Sistemaren mugakSistemaren mugak
Desberdintasun ekonomikoak Desberdintasun ekonomikoak areagotuko dira biztanleen artean.areagotuko dira biztanleen artean.
Lehiakortasun falta gerta daiteke Lehiakortasun falta gerta daiteke (monopolioa)(monopolioa)
Ingurugiroarekiko errespetu eza Ingurugiroarekiko errespetu eza Baliabide naturalak xahutuBaliabide naturalak xahutu Publizitatea kontsumitzaileak Publizitatea kontsumitzaileak
manipulatzeko erabiltzen da.manipulatzeko erabiltzen da.
Planifikazio zentraleko Planifikazio zentraleko ekonomiaekonomia
Estatuak erabakitzen du zer, nola eta Estatuak erabakitzen du zer, nola eta norentzat ekoiztunorentzat ekoiztu
Ekoizpen faktoreen jabetza Estatuak Ekoizpen faktoreen jabetza Estatuak dauka. Prezioak estatuak ezartzen ditu, dauka. Prezioak estatuak ezartzen ditu, merkatuak ez du garrantzirik.merkatuak ez du garrantzirik.
Ez dago enpresa askatasunikEz dago enpresa askatasunik Estatuak erabaki ekonomiko guztiak Estatuak erabaki ekonomiko guztiak
hartzen ditu.hartzen ditu.
Ekonomia mistoakEkonomia mistoak
Beste bien eraginkortasun eza.Tarteko sistemaBeste bien eraginkortasun eza.Tarteko sistema Zenbait sektoreren jarduera koordinatu.Zenbait sektoreren jarduera koordinatu. Gizarte Segurantza (zerbitzu sozialak)Gizarte Segurantza (zerbitzu sozialak) KeynesianismoaKeynesianismoa Estatuaren esku hartze selektiboaren Estatuaren esku hartze selektiboaren
eraginkortasunaeraginkortasuna Ongizate politikak (zergen bidez): hezkuntza, Ongizate politikak (zergen bidez): hezkuntza,
osasuna…osasuna…
Eskaria eta eskaintzaEskaria eta eskaintza Merkatuaren funtzionamendua ulertzeko Merkatuaren funtzionamendua ulertzeko
beharrezkoa da bi aldagai hauek beharrezkoa da bi aldagai hauek aztertzea. aztertzea.
Merkatua: produkzio faktoreak edota Merkatua: produkzio faktoreak edota ondasun eta zerbitzuak eskaini eta ondasun eta zerbitzuak eskaini eta eskatzen dituztenen arteko topagunea eskatzen dituztenen arteko topagunea da. Gaur ez da toki geografiko batera da. Gaur ez da toki geografiko batera mugatzen, kontzeptu askoz zabalagoa mugatzen, kontzeptu askoz zabalagoa da.da.
Enpresak eta familiakEnpresak eta familiak
EskariaEskaria
Une jakin batean norbanako batek Une jakin batean norbanako batek eskatuko duen ondasun kopurua eskatuko duen ondasun kopurua prezioaren araberakoa izango da.prezioaren araberakoa izango da.
Zenbat eta garestiago, Zenbat eta garestiago, kantitate gutxiago kantitate gutxiago kontsumituko dira eta kontsumituko dira eta alderantziz.alderantziz.
Baina…Baina…
Beste aldagai batzuk ere eragina izango Beste aldagai batzuk ere eragina izango dute:dute:
Modan egoteaModan egotea Ordezko ondasunakOrdezko ondasunak Ondasun osagarriakOndasun osagarriak
Eskari banakakoaren Eskari banakakoaren kurbakurba
Beste faktoreak prezio ez ezik konstante Beste faktoreak prezio ez ezik konstante mantentzen badira (ceteris paribus), mantentzen badira (ceteris paribus), orduan, orduan, eskari banakakoaren kurbaeskari banakakoaren kurba lortuko dugu(kontsumitzaile bakarra): lortuko dugu(kontsumitzaile bakarra):
EskaintzaEskaintza
Eskariarekin gertatzen den moduan, Eskariarekin gertatzen den moduan, prezioaz gain, beste faktore batzuek ere prezioaz gain, beste faktore batzuek ere eragina duten ondasun jakin baten eragina duten ondasun jakin baten eskaintzan: eskaintzan: TeknologiaTeknologia Merkatuaren inguruko igurikapenakMerkatuaren inguruko igurikapenak Zergak Zergak ……
Eskaintza banakakoaren Eskaintza banakakoaren kurbakurba
Prezio ez ezik, beste aldagaiak konstante Prezio ez ezik, beste aldagaiak konstante mantentzen badira, eskaintza mantentzen badira, eskaintza banakakoaren kurba lortuko dugu banakakoaren kurba lortuko dugu (saltzaile bakarra):(saltzaile bakarra):
Eskaintza kurba: Eskaintza kurba:
Prezio bakoitzeko, ekoizle bakoitzak Prezio bakoitzeko, ekoizle bakoitzak eskaini nahiko lukeen disko kopuruak eskaini nahiko lukeen disko kopuruak batzen baditugu, disko merkatuaren batzen baditugu, disko merkatuaren eskaintza kurba lortuko dugu.eskaintza kurba lortuko dugu.
Laburbilduz:Laburbilduz:
Eskariaren kurbak, kontsumitzailearen Eskariaren kurbak, kontsumitzailearen jarrera azalduko du eta eskaintzarenak jarrera azalduko du eta eskaintzarenak aldiz, ekoizleen jarrera.aldiz, ekoizleen jarrera.
Merkatuaren oreka: Merkatuaren oreka: oreka prezioaoreka prezioa
Merkatu ereduakMerkatu ereduak
Lehia hobezinaLehia hobezina
MonopolioaMonopolioa
OligopolioaOligopolioa
Lehia monopolistikoaLehia monopolistikoa
Lehia hobezinaLehia hobezina
Produktuaren homogeneotasunaProduktuaren homogeneotasuna Denek berdina salduDenek berdina saldu
Eskaintzaile eta eskatzaile kantitate handiaEskaintzaile eta eskatzaile kantitate handia Erabakietan eragin gutxiErabakietan eragin gutxi
Merkatuaren ezaguera osoaMerkatuaren ezaguera osoa Parte hartzaileak informazio askoParte hartzaileak informazio asko
Merkatutik irten eta sartzeko askatasun osoaMerkatutik irten eta sartzeko askatasun osoa Ad. Enpresa gehiago lehiatzen hasiAd. Enpresa gehiago lehiatzen hasi
MonopolioaMonopolioa
Ekoizle/Saltzaile bakarra.Ekoizle/Saltzaile bakarra. Erosle ugari.Erosle ugari. Ekoizle horrek gaitasuna dauka ondasun Ekoizle horrek gaitasuna dauka ondasun
edo zerbitzu baten prezioan eta edo zerbitzu baten prezioan eta kopuruan eragiteko.kopuruan eragiteko.
Gehienak estatuarenak dira (zerbitzu Gehienak estatuarenak dira (zerbitzu publikoak eskaintzeko)publikoak eskaintzeko)
Abusuak ekiditekoAbusuak ekiditeko
Monopolio batzuen Monopolio batzuen liberalizazioaliberalizazioa
Monopolio naturalaMonopolio naturala
Enpresa batek bere jarduera Enpresa batek bere jarduera arrakastatsuaren poderioz bere arrakastatsuaren poderioz bere lehiakideak merkatutik ezabatu dituenean lehiakideak merkatutik ezabatu dituenean monopolio naturala dagoela esaten da.monopolio naturala dagoela esaten da.
OligopolioOligopolio
Ekoizle/saltzaile gutxiEkoizle/saltzaile gutxi Erosle askoErosle asko Ekoizle gutxi horiek prezioan eta Ekoizle gutxi horiek prezioan eta
kopuruan eragiteko gaitasuna daukate. kopuruan eragiteko gaitasuna daukate. Elkarrekiko menpekotasuna daukate, Elkarrekiko menpekotasuna daukate,
baten erabakiek besteetan eragina baten erabakiek besteetan eragina dutelako.dutelako.
OligopolioaOligopolioa
Kartel bat eratzen dute, hau da, Kartel bat eratzen dute, hau da, elkarlanean aritu, lehiatu beharrean.elkarlanean aritu, lehiatu beharrean. Prezioak adostu eta kalitatean lehiatuPrezioak adostu eta kalitatean lehiatu Merkatua geografikoki banandu eta nor bere Merkatua geografikoki banandu eta nor bere
eremuan monopolio bezala jarduneremuan monopolio bezala jardun Ekoizpena murriztu prezioak altu Ekoizpena murriztu prezioak altu
mantentzeko. mantentzeko.
Lehia monopolistikoaLehia monopolistikoa
Ekoizle eta kontsumitzaile askoEkoizle eta kontsumitzaile asko Ondasunaren izaera homogeneoa ez da Ondasunaren izaera homogeneoa ez da
betetzen. betetzen. Ekoizleak produktuak bereizten saiatzen Ekoizleak produktuak bereizten saiatzen
dira, lehia prezioarekin bakarrik izan ez dira, lehia prezioarekin bakarrik izan ez dadin.dadin.
Kalitatea, marka, erosi osteko zerbitzuak, Kalitatea, marka, erosi osteko zerbitzuak, osagarriak… erabiltzen dira. osagarriak… erabiltzen dira.
Lehia monopolistikoa: Lehia monopolistikoa: adibideaadibidea
Pentsa dezagun zenbat auto mota Pentsa dezagun zenbat auto mota desberdin dauden, nahiz eta denek desberdin dauden, nahiz eta denek funtzio bera bete: garraioa.funtzio bera bete: garraioa.
Publizitateak produktua bereizten Publizitateak produktua bereizten laguntzen du, besteek ez duten laguntzen du, besteek ez duten ezaugarriren bat nabarmenduz.ezaugarriren bat nabarmenduz.