PROCEDEMENTOS DE FORMACIÓN DE
PALABRAS:
A DERIVACIÓN (POR SUFIXACIÓN
E POR PREFIXACIÓN), A COMPOSICIÓN E A PARASÍNTESE.
Adaptación e tradución ao galego de “Los prefijos y los sufijos”, de MCA: http://www.slideshare.net/fugitiva/prefijos-sufijos-4508482 e complementos
engadidos ao traballo de Román Landín.
Escribe unha listaxe de palabras derivadas de:
zapato reloxo mar
Escribe una lista de palabras derivadas para:
zapato reloxo mar
zapatiño reloxos mareiro
zapateiro reloxería mariña
zapatería reloxeiro submarino
Contesta:
Que parte das palabras da familia de “zapato” non mudou ao transformala?
zapato reloxo mar
zapatiño reloxos mareiro
zapateiro reloxería mariña
zapatería reloxeiro submarino
O fragmento “zapat-” fai a función de lexema (raíz). Serve para formar outras palabras relacionadas ao termo: zapat- = zapatear,
etc.
Contesta:
Que parte das palabras da familia de “reloxo” non mudou ao transformala?
zapato reloxo mar
zapatiño reloxos mareiro
zapateiro reloxería mariña
zapatería reloxeiro submarino
“relox-” fai a función de lexema (raíz). Serve para formar outras palabras relacionadas ao termo: relox- = reloxiño, reloxeiro, etc.
Contesta:
Que parte das palabras da familia de “mar” non mudou ao transformala?
zapato reloxo mar
zapatiños reloxos mareiro
zapatería reloxería marina
zapateiro reloxeiro submarino
“mar-” fai a función de lexema (raíz). Serve para formar outras palabras relacionadas ao termo: mar- = marítimo, etc.
O lexema é a parte da palabra que non se altera na familia de palabras, chamada tamén familia léxica
zapato reloxo mar
zapatiño reloxos mareiro
zapateiro reloxería mariña
zapatería reloxeiro submarino
O lexema serve de base para a creación de familias de palabras a través de tres mecanismos: a derivación e a composición e a
parasíntese.
Observa:
Determina os sufixos empregados na familia de “mar”:
Os sufixos son: -eiro, -iña, -ino
Nesta familia sobrounos unha parte da palabra…. sub-,
¿soavos este tipo de partículas?
zapato reloxo mar
zapatiños reloxazo mareiro
zapatería reloxería mariña
zapateiro reloxeiro submarino
Mergullémonos…
Vexamos con detemento:
submarinoLexema (raíz)
Vexamos con detemento:
submarinoLexema (raíz) Sufixo
(derivativo)
Vexamos con detemento:
submarinolexema (raíz)
sufixoCal é a función desta parte?
Vexamos con detemento:
sub-A parte “sub-” é o PREFIXO na palabra “submarino” válenos para
derivar palabras, para crealas.
-
Van antes do lexema. Achegan un novo significado á palabra.
PREFIXO DE ORIXE GREGA EXEMPLO
PREFIXO DE ORIXE LATINA EXEMPLO
-a/ an- negación amorfo co- / con-
compañía coprotagonista
anti- en contra de antitaurino des- acción contraria
desfacer
endo- dentro de endoscopia extra- fóra de extraoficial
exo- fuera de exógeno in- / i- negación invisible
hiper- posición superior,
abundancia
hipermercado pre- anterioridade pretemporada
hipo- posición inferior,
escaseza
hipoacusia pos(t)- posterioridade postelectoral
macro- tamaño superior macroconcerto re- repetición reutilizar
micro- tamaño inferior microbús sub-, su-, so-
inferioridade subdesenvolvido
Procedemento 2:A COMPOSICIÓN
Procedemento 1A:
DERIVACIÓN POR PREFIXACIÓN
Ao empregar un prefixo formamos unha palabra con significado novo…Indica de que orixe é o prefixo que se
indica e o seu significado…
• preacordo
• subterráneo
• hiperactivo
• expolicia
• extraterrestre
• antimilitar
• amoral
• inmoral
Procedemento 1B:DERIVACIÓN POR SUFIXACIÓN
ALTERATIVO
- Modifican o significado da raíz:
- Seguen a ser substantivos.
DERIVATIVO- O significado cambia.
- Pode tamén cambiar a clase de palabra.
Práctica 1
Indica os sufixos nas seguintes palabras e de que tipo son:
patadón artista saboroso
cuartucho grandísima zapatería
patadón: patad+ón, sufixo alterativo
artista: art+ista, sufixo derivativo
saboroso: sabor+oso, sufixo derivativo
cuartucho: cuart + ucho, sufixo alterativo
grandísima: grand+ ísim+a, sufixo alterativo
zapatería: zapat + ería, sufixo derivativo
SUFIXO VERBAL SIGNIFICADO EXEMPLO EXEMPLO
-ear Acción rpetida durante certo tempo. gotear
-ecer Comezo ou desenvolvemento dun estado. envellecer
-iscar Acción repetida con pouca intensidade. uliscar
-ificar Acción que atribúe unha calidade ou modo de ser.
clarificar
-izar Acción que atribúe unha calidade ou modo de ser.
civilizar
SUFIXO A PARTIR DE SUBSTANTIVOS
SIGNIFICADO EXEMPLO EXEMPLO
colectivos Indica colectividade. alumnado
locativos Indica lugar barbería
de acción Indica acción ou proceso audición
abstractos Indican calidade abstracta elegancia
profesionais Indican emprego ou oficio. carpinteiro
SUFIXO A PARTIR DE ADXECTIVOS
SIGNIFICADO EXEMPLO EXEMPLO
xentilicos Indican procedencia ou orixe. catalán, -á
caracterizadores Resaltan algo da persoa amable, brután, -ana
TIPOS
DE
SUFIXOS
Procedemento 2:A COMPOSICIÓN
+
+ +
+
Práctica 2
LEXEMA 1 LEXEMA 2 PALABRA COMPOSTA
parabrisasIdentifica as palabras compostas:
- Busca o sacarrollas no moble bar do salón- O gardarríos asistiu ao cabodano do curmán.- Para xantar comeu porco bravo con coliflor.
Procedemento 3: A PARASÍNTESE
Parasíntese “por derivación e prefixación simultánea”.
alaranxado???
alaranxa?
laranxado?
alaranxado
Parasíntese “por composición e derivación”.
2
”.
1
R e p a s e m o s :• O lexema é a parte da palabra que permanece inalterable, achega o
sgdo. léxico e é a base da familia léxica (mareiro, marea, maremoto)
• O sufixo é o morfema que colocamos despois do lexema (mareiro, marea, maremoto. A sufixación é un procedemento de formación de palabras (1a)
• O prefixo é o morfema que vai antes do lexema (submarino). A prefixación é outro procedemento de formación de palabras (1b).
MÁIS PROCEDEMENTOS DE FORMACIÓN DE PALABRAS..
• A composición é un procedemento de formación de palabras que consiste en unir dous lexemas: vacaloura. (2)
• A parasíntese (3) crea novas palabras, (3a) ben prefixando e sufixando a un tempo (aterraxe) ben derivando por sufixación unha palabra composta (botafumeiro) (3b).