XVI. eta XVII. mendeetako gizartea
Egileak: Iker Arriolabengoa eta Iker Agirre
Gaitegia
1- Mundu ezaguna hedatzen.
2- Kolonen aurreko kulturak eta aurkikuntzen ondorioak.
3- XV. eta XVI. mendeetako bizimodua Europan.
4- Gizartea absolutismoaren garaian.
1- Mundu ezaguna hedatzen
1-Mundu ezaguna hedatzen
Aurkikuntza handiak egiteko arrazoi eta protagonistak izan ziren.Arrazoien barruan hauexek batzuk: nabigazio tresnen hobekuntza, liburuen zabalpena eta konstatinoplaren konkista.
1- Mundu ezaguna hedatzen
Aurkikuntza handien arrazoiak
XV. Mendearen amaieran mundua bi zatitan zegoen banatuta :mundu ezaguna eta mundu hedatua, mundu hedatua Amerika zen arrazoi batzuk egon ziren hau konkistatzeko. Nabigazio tresnen hobekuntza, liburuen zabalpena eta Konstatinoplaneren konkista. Nabigazio tresnen barruan hobekuntza hauek izan ziren: iparorratza, astrolabioa, karabela etab. Liburuen zabalapenen barruan:”imago mundiren” argitarapena 1410, bazeuden liburu eta teoriak, lehen lur globoa eta honen bidez bidaiak egiten ziren. Bidai hoietan aberastasun, abentura eta ospe bila joaten ziren eta azkenik Konstantinopla turkiarrek konkistatu zuten, espezieen ibilbidea itxi eta españiarrak bi aukera zituztenibilbide berri bat aurkitu edo ozeano atlantikotik gora joan.
1- mundu ezaguna hedatzen
Aurkikuntza handien protagonistak - Espainiarrak Amerika konkistatu zuten
mendebaldeko ibilbidea erabiliz Kristobal Kolonek.
- Portugaldarrek Endrike nabigatzaile printzeak
Afrikako kostaldea deskubritu zuen XV. Mendean.
Bartolome Diasek afrikako kostaldetik indiara eginiko bidaia xv. Mendean.
- Portugaldarrek konkistatutako herrietatik Afrikatik esaterako urrea ekartzen zuten eta indiatik berriz espezieak.
1.2- mundu ezaguna hedatzen
Aurkikuntza handiak
protagonistak
Espaniarrak Portugaldarrak
Mendebaldeko ibilbidea
Kolon
Palos
(Huelva)
Santo
Domingo
(1492)
Afrikako kostaldea
Indiara afrikako kostaldetik
xv.m
xv.Mendearen amaieranEndrike
nabigazio printzea Bartolome
diasek
Merkataritza Barneko herrialdetan
Afrikatik urrea
Indiatik berriz
espezieak
1- mundu ezaguna hedatzen
Aurkikuntza handiak
XV. m amaierako
mundua hedatua ezaguna
Amerika arrazoiak Europa Asia Afrika
nabigatzeko tresnak
Itsaso zabalean
Iparrorratza
Nabig.kartak
Astrolabioa
KarabelaKarabel altua
bela handiak
Liburuen zablapena
Mundu biribila
“imago mundi(1410)
Lehen lur-globoa
Bidaiak ospea
abentura
aberastasuna
Konstantinopla konkistatu
turkiarrek 1453
espezieen ibilbidea itxi Españatik ekiealde urrunera
Ibilbide berriak
2- kolonen aurreko kulturak eta aurkikuntzaren ondorioak
2- kolonen aurreko kulturak eta aurkikuntzaren ondorioak
Europarrak Ameriketara iritsi zirenean XVI. Mendean, tribu sakabanatuetan bizi ziren: Aztekak, Maiak eta Inkak. Amerikaren konkista ondorioak ekarri zituen bai Europan bai Ameriketan.
2- Kolonen aurreko kulturak
Amerika deskubritu zutenean XVI.mendean, tribu
sakabanatuetan antolatuta bizi ziren: Aztekak, politeistakziren,sakrifizioak egiten zituzten;gizartean,gerrariak,eskulangileak,nekazariak eta esklabuak zeuden ,enperadoreak agintzen zueneta jarduera ekonomiko garrantzitsuenak nekazaritza eta merkataritza ziren.
Maiak,hiri-estatuetan antolatuta zeuden,errege-apaiz bat zen nagusia,noble eta erregeen gainetik; bizi ziren hirietan, erlijio guneak ziren; haien kultura homogeneoa zen:idazkera hieroglifikoa.
Inkak,andeetako goi-lautadetan bizi ziren. Herri bakoitza erkidego bat zen eta jauntxo batek agintzen zuen. Inperioan aldiz, enperadoreak, nekazaritza eta abeltzaintzan produktu berriak eta laborantza-sistema aurreratuak. Erainkuntza garrantzitsuak egin zituzten:gotorlekuak(machu picchu) zilarra eta urrea landu egin zituzten. Haien erlijioa ere politeista.
2.1- aurkikuntzaren ondorioak
1494 an Portugalek eta Gaztelak
Tordesillaskodeituriko akordioa egin zuten eta ondorioz Portugal Brasilen ezarri zen eta Gaztela aldiz , Peru,Argentina…
Ondorio osasuntsuak: Europarrek gaixotasunak eraman zituzten eta Amerikarrek horretarako defentsarik ez zutenez asko hil egin ziren gainera, horregatik, esklabo beltzak eraman zituzten Europarrek.
Ondorio ekonomikoak: Amerika deskubritu zutenean gauza berri asko aurkitu zituzten hala nola, zilarra eta urrea.honek merkataritzan aurrerakuntzak ekarri zituen eta bide asko zabaldu. Landare eta produktu berriak ere zeuden adb: patata, artoa, tomatea… honek eragina izan zuen Europarren nekazaritzan,elikaduran eta ohituretan.
Kulturan berriz: Europako frantsizkotarrek eta domingotarrek katolizismoa eraman zieten eta unibertsitateak eraiki zituzten Españiarrek ,Liman eta Mexikon
1-kolonen aurreko kulturak1- Kolonen aurreko kulturak
Aztekak
Hiriak
UrbanizatuGizartea
Hizkuntza
gerraria
eskulangilea
nekazaria
esklabua
Emperadorea
nagusi
Herri
Federazioa osatzen
zuten
Erlijoa
Politeistak
Jainkoa
eguzkia
Giza sakrifizioak
Jarduera ekonomikoak
Nekazaritza
merkataritza
zeramika
kobrea
ehuna
Maiak
Hiri-estatuetan antolatuta
Nagusia
Errege apaizak
Noble eta erregeen gainetik
klanetan
1492an
gainbehera
Hirietan
Erlijio guneak
Mexikoko estatuan
Tabasko, hondurasInkak
Ekonomia
Abeltzaintzanekazaritza
lurrak
Familien
Artean
banatu
Laborantza sistema
aurreratu
Erlijoa
PoliteistakImperioa
emperadorea
Herriak
erkidegoanJauntxoak
Erainkuntzagarrantzitsuak
GotorlekuaMacchu picchu
Zilarra
urrea
Ameriketan XVI Tribu sakabanatuetan antolatuta
1.2- Aurkikuntzaren ondorioak
Europan eta Amerikan
Tordesillazko ituna 1494
Akordioa
Portugal
ondorioz
brasil
Gaztela
ondozioz
Peru, Argentina..
Osasuna
Europarrak
Gaixotasunak
Amerikarrei
Gerrak laborantzamehategietan
Lan gogorrak
Defentsarik ez
Jende asko hil
ondorioz
Haien ordez,esklabo beltzak.
Ekonomia Europan
Urrea , zilarra
aurrerapenak
merkataritzan
Bide gehiago zabaldu
LandareEta
produktu berriak
eragina
Nekazaritzan
Elikaduran
Ohituretan
Kultura Ameriketan
katolizismoa
frantziskotarra
domingotarra
unibertsitatea
Liman Mexikon
3- XV. eta XVI. mendeetako bizimodua europan
XV. eta XVI. mendeetako bizimodua Europan
XV. Eta XVI. Meendetako bizimodua aldatuz joan zen. Hirietan aldaketak izan ziren.
Biztanleek ohitaura berriak hartu zituzten, dibertitzeko antzerkira joaten ziren.
Jateko produktu gehiago lortu ziren.
Janzkera ere aldatu egin zen.
XV. eta XVI. mendeetako bizimodua Europan
Hiriak aldatu egin ziren: Kale zabalak, plaza handiak eta karratuak eraki zituzten baita noble eta burgesentzat, jauregiak. Ospitalak ta ikastetxeak eraiki zituzten baita ere.
Garai hartako ohitura antzerkira joatea izan zen. Komediak: maitasuna, zelok eta ondra adierazten zituztenak, gustoko zituzten gehien. Komediak, komedia-barletan antzezten ziren.
Janari aldetik, produktu berriak ekarri zituzten Ameriketatik, adibidez: txokolatea, patata, tabakoa...herri xeheak diruaren ezkasiagatik ogia eta baraskiak besterik ez zuten jaten. Nobleek berriz, denetik jaten zuten, gehienbat aragia.
XV. eta XVI. mendeetako bizimodua Europan
Janzkeran aldaketak izan ziren: nobleek arropa garestiak eta deigarriak zeramatzaten, dekorazio gehien erablitzen zituztenak ziren.
Burgesek aldiz arropa iluna eta jantzi simpleak zeramatzaten.
Herri xeheak ezin zezakeen arropa garestia erosi beraz kotoizko edo artillezko arropak zeramatzaten, adibidez: brusak, txalekoak, kapak...
XV. Eta XVI. Mendeetako bizimodua
Erdi aroa amaitu
Aro modernoa
Hirietan aldaketak
Hirigune berriak sortu
kale.zabalak, plaza handiak
Ikastetxe eta ospitalak eraiki
Jauregiak eraiki (noble eta burgesentzat)
Ohitura berriak
Janariak Amerikatik produktu berriak
Herri xhea:Ogia, barazkiak,
gazta...
Nobleak:Aragia, ardoa.
Denetik jaten zuten. Diru falta ez zutelako
Txokolatea
Tabakoa
Patata
Artoa
Dibertsioa
Antzerkia
Komediak
Non Nolakoak
Maitasuna zeloak ondra
Komedia-barletanJantziak
Herri xehea Artillezko eta kotoizko arropak
Nobleak
Gizonezkoak Emakumezkoak
Burgesak
Brusak
Txalekoak
Kapak
Jantzi simpleak
Ilunak nagusi
Forma korapilatsua
Gerriko handia
Ile labur, bisar osoa,
kapela buruan, lumarekin
Kolore biziak
Gerria estu
Kampai formako gonak
Ilea batuta, forma korapilatsua,
apaingarriz
4- Gizartea absolutismoaren garaian
Gizartea absolutismoaren garaian
XVI.mendeko gizartearen antolamendua, estamendutan banatuta zegoen.
XVII.mendeko bizimodua: hirietan landetan eta espanian.
Krisi orokorraren zergaitiak.
Gizartea absolutismoaren garaian
Gizartea 3 estamendutan banatzen zen. Noblezian, goi noblezia eta behe noblezia banatzen ziren, lehengoak, goi karguak zituzten eta bigarrenek egoera ekonomiko ez hain ona zuten. Bigarren estamentua kleroa zen, herritarren %10 baino gehiago ziren. Goi kleroa; kardinalak gotzainak...osatzen zuten eta behe kleroa; herriko apaizek, fraideek eta monjeek osatzen zuten. Azkenengo estamentua, herri xeheak osatzen zuen, bertan goi burgesia( merkatariak ) eta baserrtitarrak zeuden.
Hirietako bizimodua
EkonomiaBizilekua Gizartea
estamenduak
Goi noblezia Herri xehea
burgesia eskulangileak
kontsumitu
Luxuzko objetuak
XVII.meneanMerkataritza
sendotuAmerikaren aurkikuntza
Finantziak ere sendotu
Bizilekuak xumeak
Altsairu etaOhe barik
Tresneria urria
Gizartea absolutismoaren garaian Hirietako bizimodua oso deserosoa zen,
ekonomia merkataritzaren ondorioz (amerika) sendotu egin zen baita finantziak ere. Bizilekuak xumeak ziren, tresneria oso urria zen.
Hirietan ere bi estamendu, goi boblezia eta herri xehea. Herri xehean, goi burgesia zegoen, hauek, nobleziarekin batera, luxuzko objetuak kontsumitzen zituzten. Baserriko bizimodua nekazaritzan oinarrizten zen, etekinak naturaren menpe zeuden.Lurrak landu eta zergak ordaintzen zituzten.
Krisi orokorra zegoen ekonomian (herri xehearen pobrezia areagotu), demografian (higiene falta, ondorioz gaixotasunak), gizartean (giro ezkorra) azken biak, elikadurarekin lotura estua dute. Azken krisia, politikoa izan zen ( porrot militarra eta hegemoniaren gainbehera) krisi guzti hauek, nobela pikareskan adierazten ziren.
XVII.mendeko gizartearen antolamendua
Noblezia Herri xeheaKleroa
Goi kleroa Behe kleroa
%10
Lur jabetza handiak
Kardinalak
Gotzainak
Abadeak
Prioreak
Herriko apaizak
Monjeak
Fraideak
Lur jabetza handiak
Pribilegio asko
Eragin handia
Behe noleziaGoi noblezia
Kontseilariak
Diplomatikoak
Erregeren Armadaren jeneralak
EgoeraEkonomiko
txarra
Baserritarrak Goi burgesia
Lurrak landu
Zergak ordaindu
Armadak osatu
Finantziak
Merkataritza
aberatsak
LANDA
Ekonomia
Nekazariak Nekazaritza
Zeren menpe?
Etekinak
Garia Naturaren menpe
Lurrak landu
Zergak ordaindu