Transcript
Page 1: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

TAILERREKOESKULIBURU TEKNIKOA

Page 2: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

1. edizioa 2004. Tailerreko Eskuliburu Teknikoa. Danobaten 50. urteurrena ospatzeko.

2. edizioa 2009

Egilea: Danobat Kooperatiba Elkartea

Laguntzailea: Mondragon Unibertsitatea

Aholkularia euskara arloan: Emun Kooperatiba Elkartea

Argitalpena: Mondragon Unibertsitateko Zerbitzu Editoriala

ISBN: 978/84/608/0957/9

Lege gordailua: SS-0565/04

Page 3: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

Goza ezazu, eskuartean duzun liburuxka honekin, gure etorkizuna

euskaraz landuz

Page 4: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT
Page 5: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

S a r r e r a

Gaztelaniatik ingelesera, baina guretzat euskaraz

Danobatek, orain 55 urte, eskola gutxi, sormena eta sinismen handiko pertsonen indar eta gogotik sortutako enpresak, bideari ekin eta ingurura egokitu beharra izan zuen, eta batez ere bere merkatu naturalera. Hala izanik, garai hartako langile askori zaila egiten bazitzaien ere erraztasunez hitz egitea, gaztelania nagusitu zen eskaintzetan, katalogoetan, fakturetan eta azken batean eguneroko jardunean. Aurrerago, Danobat esportaziora zabaltzen hasi eta merkatu berrietara egokitu behar izan zen. Ondorioz, beste hizkuntza batzuekin harremanetan jarri behar. Gaur egun Danobatek % 90etik gora esportatzen du, produkzioko plantak eta ordezkaritza edo delegazio komertzialak ditu atzerrian eta beste hizkuntza batzuk eta bereziki ingelesa hasi dira lekua hartzen. Hala izanik, bideoak, katalogoak, eskaintzak, fakturak, instrukzio-liburuak etab. beste hizkuntza batzuetan egiten dira, izan ere merkatuan, bezeroa baita agintzen duena. Baina ingelesa leku hartzen ari den arloa teknikoa da bereziki. Ohikoa da guretzat euskaraz hitz egitean hitz ingelesa erabiltzea mekanismo bat, tresna bat edo makinaren funtzio bat deskribatzeko. Hori guztia horrela izanik ere, liburu hau Danobateko hainbat pertsona anonimoren ahaleginaren ondorioz sortutakoa, izan dadila “palanka-lana” egingo duena arlo teknikoan ere euskaraz aritzeko gure artean. Eman diezaiogu bezeroari nahi duena, eta bere hizkuntzan emango diogu. Baina guk, arlo teknikoan ere egin dezagun euskaraz geure-geurea delako eta hala nahi dugulako.

Elgoibar, 2009ko uztaila

Iñigo UcinDanobat Koop. E.ko zuzendari-gerentea

Page 6: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT
Page 7: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

S a r r e r a

Denborak aurrera darrai eta gure proiektuak ere halaxe doazela aurrera ikusten dugu atzera begiratzean. Dagoeneko 10 urte dira Danobaten Euskara Plana martxan jarri eta era formal batean euskara gure eguneroko lan hizkuntza izateko ahaleginean dihardugula. Urteak dira, eta kasu honetan 5, Danobaten Eskuliburu Tekniko honen lehenengo edizioa argitaratu genuela, eta gustura geratu gara gainera izandako arrakastarekin hainbat eta hainbat eskaera izan baikenituen, agortzera iristeko puntura arte. Bai eskuliburu tekniko hura eta baita “Tailerreko hiztegi teknikoa” ere Danobaten webguneko euskarako atalaren bidez (www.danobat.com) zabaltzerik bagenuen ere, 10. urteurrena ospatze aldera, Mondragon Unibertsitatearekin elkarlanean proiektu hau osatu, hobetu eta moldatzeko konpromisoa hartu genuen eta esku artean dugun hauxe da borondatez azken urteetan egin dugun lanaren emaitza. Aurreko edizioan esan genuen bezala, gaur egun lanean dihardugunoz gain etorkizunean gurekin izango direnei ere zuzenduta dago, eta baita ikasle eta geure bezero zein hornitzaileei ere. Hala izanik, ahalik eta zabalkunde handiena izan dezan ahaleginduko gara arlo teknikoan ere euskaraz jardutea posible dela ikusteko eta horretarako gai garela gainera. Bizitzan gertatzen den bezala momentu onak, etekin handikoak izan ditugu, baina baita garai zail eta aurrera ezin egitekoak ere, hala ere, pauso txikiak baina asko emanaz aurrera darraigu eta su hori mantentzeko denoi gustatzen zaigu gure lanaren errekonozimendua jasotzea, baita euskara planean jardun dugunoi ere eta pozik jaso genuen 2008an Eusko Jaurlaritzaren Hizkuntza Politikako Sailburuordearen eskutik Zilarrezko Bikain ziurtagiria lortu genuenean. Arlo teknikoa eta gure eguneroko hizkuntza bat egiteko proiektu honetan partaide izango zaitugulakoan agur bero bat lan hau egiten laguntza eman diguten guztiei eta honetan sinistu dutenei.

Elgoibar, 2009ko uztaila

Danobat Koop. E.ko Euskara Batzordea

Page 8: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT
Page 9: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

Mondragon Unibertsitatea eta euskara elkarri estuki loturik beti

Mondragon Unibertsitatea euskalduna izan da sorreratik, eta Euskara eta Euskal kulturarekiko konpromisoa misioan bertan jasota dago. Azken urteotan, euskarazko lerroek berebiziko tokia hartu dute unibertsitatean eta nahiz eta azken aldian hiru hizkuntzen erabilera bermatzen den ikasketetan, euskara, gaztelania eta ingelesa, euskara lehenesten dugun hiru horien artean, gure lan eta harremanetarako hizkuntza euskara daukagu. Egun, Mondragon Unibertsitatean eskaintzen ditugun irakaskuntza lerroen bitartez, batik bat euskaraz, hizkuntza tekniko bat badagoela frogatu dugu. 2005. urtean diagnosi sakon bat burutu zen unibertsitatean, fakultate guztietako euskararen egoera aztertzeko helburuarekin eta hortik abiatuta, urtero, fakultate bakoitzarentzako helburu zehatzak dituen planak diseinatzen ditugu. Besteak beste, Danobatek bere egunean argitaratu zuen Eskuliburu Teknikoaren berri izan genuenean honen hobekuntza eta moldaketa elkarlanean egitea proposatu genien eta beraien baiezkoa jasotzean, gogoz hartu genuen konpromiso hau. Eskuartean daukazun hau da, helburu berberarekin elkarlanean Danobat eta Mondragon Unibertsitateak egin duguna. Gure eguneroko hizkuntza darabilgun bezala, erabil dezagun hizkuntza teknikoa ere. Arrasate, 2009ko uztaila

Iosu ZabalaMondragon Unibertsitateko Errektorea

S a r r e r a

Page 10: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT
Page 11: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

A u r k i b i d e a

1.- Magnitudeak eta unitateak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171.1.- Alfabeto grekoa eta aurrizkiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181.2.- Oinarrizko magnitudeak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191.3.- Magnitude mekanikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201.4.- Magnitude elektromagnetikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211.5.- Konbertsio-faktoreak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

2.- Irudi geometrikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292.1.- Habe arruntak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312.2.- Gorputz solidoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372.3.- Gainazal arruntak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

3.- Kontzeptu aritmetikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

4.- Trigonometria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 574.1.- Triangelu zuzenaren ebazpena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 584.2.- Erlazio trigonometrikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 594.3.- Adibidea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

5.- Marrazketako formatu-arauak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 615.1.- A ISO serieko formatuak (UNE-EN ISO 5457:2000) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 625.2.- Tolestaketa (UNE 1027:1995) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 655.3.- Eskalak (UNE-EN ISO 5455:1996) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 676.- Perdoiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 696.1.- Perdoi dimentsionalak (UNE-EN 20286-1:1996) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 706.2.- Gainazal-perdoiak (UNE 1037:1983 = ISO 1302:1978) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 6.2.1.- Gainazal-egoerak adierazteko erabiltzen diren ikurrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 6.2.2.- Ikurrei erantsitako adierazleak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 6.2.3.- Adierazleak marrazkietan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 6.2.4.- Ohar garrantzitsuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 6.2.5.- Koadro sinoptikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 6.2.5.1.- Ikurrak adierazpenik gabe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 6.2.5.2.- Ra, zimurtasunaren irizpide nagusia adierazteko ikurrak . . . . . . . . . . . . . 83 6.2.5.3.- Adierazpen osagarriak egiteko ikurrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 6.2.6.- Gainazal-egoerak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 6.2.6.1.- Ra zimurtasuna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 6.2.6.2.- Txirbil-harroketa bidez lortutako zimurtasuna (Ra ) . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 6.2.6.3.- Txirbil-harroketarik gabe lortutako gainazalen zimurtasuna (Ra ) . . . . . . 88 6.2.7.- Gainazal-perdoien baliokideak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 6.2.8.- Gainazalen egiaztapenerako zenbait parametro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 6.2.8.1.- Anplitude-parametroak (gailurra eta harana) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 6.2.8.2.- Anplitude-parametroak (ordenatuen batez besteko balioak) . . . . . . . . . . . 94

Page 12: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

6.3.- Perdoi geometrikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 6.3.1.- Forma-perdoiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 6.3.2.- Norabide-perdoiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 6.3.3.- Kokapen-perdoiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 6.3.4.- Oszilazio-perdoiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1246.4.- Perdoiaren kalitatea aukeratzearen ondorioak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131

7.- Zentratzeko puntuak: DIN 332-1:1996, B eta R formak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1337.1.- B eta R formak (60º) DIN332/1-1986 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1347.2.- DS eta DR formak (60º hariarekin) DIN332/2-1983 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1358.- T erako artekak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137

9.- Materialak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1399.1.- Material solidoen pisu espezifikoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1419.2.- Zuren pisu espezifikoa (g/cm3). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1489.3.- Dilatazio linealeko koefizientea 1 ºC bakoitzeko, a, (0 ºC - 100 ºC) . . . . . . . . . . . . 1499.4.- Dilatazio kubikoaren koefizientea likidoetan, g (20 ºC) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1519.5.- Kontrakzioaren balioa metaletan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1519.6.- Bero-konduktibitatearen koefizientea, λ (20 ºC) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1529.7.- Metalezko piezak fabrikatzeko jarraibideak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1559.8.- Altzairuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1569.9.- Burdinurtuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1639.10.- Aluminioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1669.11.- Brontzea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1709.12.- Altzairuen tratamenduak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1729.13.- Gainazal-tratamenduak eta estaldurak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1749.14.- Altzairuaren aleazio-elementuen ondorio espezifikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1789.15.- Gogortasun / erresistentzia baliokidetasunak altzairu ferrito-perlitikoetan (gutxi gorabehera) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179

10.- Indarrak, momentuak eta inertziak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18310.1.- Masa, pisua eta indarra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18410.2.- Indar-parea edo momentua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18510.3.- Momentua eta tentsioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18610.4.- Momentua eta potentzia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18710.5.- Inertzia-momentua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18711.- Estatika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18911.1.- Marruskadura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19011.2.- Falka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19211.3.- Errodadura-eragozpena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19512.- Materialen erresistentzia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19712.1.- Erresistentzia-motak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198

A u r k i b i d e a

Page 13: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

12.2.- Koefizienteak eta tentsioak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20112.3.- Karga-mota desberdinak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20112.4.- Elastikotasun-modulua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20212.5.- Momentuak eta esfortzuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20212.6.- Ardatzen kalkulua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20513.- Transmisioen kalkulua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20913.1.- Eragintza bateko motorraren kalkulua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210

14.- Makinen elementuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21514.1.- Lotura-sistemak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 14.1.1.- Desmuntagarriak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 14.1.1.1.- Hariak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 14.1.1.2.- Torlojuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 14.1.1.3.- Errakoreak eta mangerak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244 14.1.2.- Lotura finkoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253 14.1.2.1.- Soldadura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25314.2.- Konoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25614.3.- Iragaiztasun-elementuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266 14.3.1.- Labirintoak eta ixte-eraztunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26614.4.- Transmisio-elementuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274 14.4.1.- Zirkularretik zuzenerako mugimendu-transmisiorako sistemen konparazioa eta alderantziz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274 14.4.2.- Zirkularretik zirkularrerako mugimendu-transmisioen konparazioa . . . . . . . 276 14.4.3.- Uhalen kalkulua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280 14.4.4.- Txabeten kalkulua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 14.4.5.- Engranajeak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283 14.4.6.- Boladun torlojuak (DIN 69051/5-2002) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29414.5.- Gidatzeko sistemak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302 14.5.1.- Gidatzeko sistemen konparaketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302 14.5.2.- Turcite-bandak (PTFE + brontzea) muntatzea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304 14.5.3.- Errodamenduak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30714.6.- Koipeztatzaileak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312

15.- Osagai elektrikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31515.1.- Elektrizitate eta elektronikako oinarrizko formularioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31615.2.- Pertsonen babesa: etengailu diferentziala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33115.3.- Ekipoen babesa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33215.4.- Segurtasun-baldintzak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335

16.- Motor elektrikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33916.1.- Taula konparatiboa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34016.2.- Motorrak aukeratzeko irizpideak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34316.3.- Motorren babesa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344

A u r k i b i d e a

Page 14: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

17.- Proiektu elektrikoaren garapena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34517.1.- Arauen taula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34717.2.- Makinaren aginte-sistemaren segurtasuna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35217.3.- Sinbolo elektrikoen taula: IEC eta JIC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35517.4.- Eskema elektrikoa prestatzeko pausoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35818.- Makina-erremintak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36118.1.- Erremintak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362 18.1.1.- Harri urratzaileak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362 18.1.2.- Harri urratzaileen muntaia (ISO 666:1996, DIN 6375:1986) . . . . . . . . . . . . 374 18.1.3.- Plakatxoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387 18.1.4.- Zerrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40218.2.- Ebaketa-baldintzak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412 18.2.1.- Mekanizatu beharreko materiala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412 18.2.2.- Lan-baldintzak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413 18.2.3.- Gainazalaren kalitatea eta mekanizazio-faktoreak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414 18.2.4.- Aitzinapen-motak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 416 18.2.5.- Fresaketa-prozesuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41818.3.- Ebaketa-fluidoak edo hozgarriak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42518.4.- CNC makina bat prestatzeko pausoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 427

19.- Pneumatika eta Hidraulika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42919.1.- Pneumatikako ohiko elementuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 430 19.1.1.- Presiopeko airezko elikadura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 430 19.1.2.- Balbulen posizioari dagozkion ikurrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 431 19.1.3.- Bide-balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 431 19.1.4.- Eragintza-motak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432 19.1.5.- Noranzko bakarreko balbula eta bere aldaerak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433 19.1.6.- Estugune-balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434 19.1.7.- Presio-balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434 19.1.8.- Eragingailu linealak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435 19.1.9.- Eragingailu birakariak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435 19.1.10.- Ikur osagarriak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43619.2.- Hidraulikako ohiko elementuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437 19.2.1.- Energiaren eraldatzea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437 19.2.2.- Energiaren agintea eta erregulazioa (bideak dituzten balbulak) . . . . . . . . . . 438 19.2.3.- Blokeo-balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439 19.2.4.- Presio-balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439 19.2.5.- Emari-balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439 19.2.6.- Isolatze-balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440 19.2.7.- Emari-balbulak, noranzko bakarreko balbula paraleloan konektatuta dutenak 440 19.2.8.- Energiaren transmisioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440

A u r k i b i d e a

Page 15: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

19.2.9.- Eragite mekanikoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441 19.2.10.- Eragite elektrikoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441 19.2.11.- Presio bidezko eragitea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442 19.2.12.- Eragingailu konbinatuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442 19.2.13.- Orokorrean . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443 19.2.14.- Beste zenbait osagai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44320.- Piezen garraioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44520.1.- Karga jaso aurretik egin beharrekoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44620.2.- Kargak adar bakarrez jaso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44620.3.- Lanaren karga maximoa (tonak) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448

21.- Makinen garraioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44921.1.- Zehaztapen orokorrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45021.2.- Enbalajea joango den babes-mota . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 450

22.- Segurtasuna eta ergonomia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45322.1.- Gorputz-atalak (UNE-EN 1005-4:2005) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454 22.1.1.- Gorputz-enborra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454 22.1.2.- Besoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455 22.1.3.- Ikusmen-esparrua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 456 22.1.4.- Lepoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45622.2.- Giza-gorputzaren atalak ez harrapatzeko gutxieneko distantziak (UNE-EN 349:1994). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45722.3.- Goiko gorputz-atalentzako segurtasun-distantzia (UNE-EN ISO 13857:2008) . . . 459 22.3.1.- Helmena gorantz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459 22.3.2.- Helmena babes-egitura baten gainetik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459 22.3.3.- Helmena babes-egitura baten inguruan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461 22.3.4.- Helmena irekiera baten bitartez (14 urtetik gorako pertsonak) . . . . . . . . . . 462 22.3.5.- Babes-egitura osagarrien ondorioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46322.4.- Beheko gorputz-atalentzako segurtasun-distantzia (UNE-EN ISO 13857:2008) . . 464 22.4.1.- Helmena irekieren bitartez (14 urtetik gorako pertsonak) . . . . . . . . . . . . . . . . 464 22.4.2.- Sarrera librea oztopatzeko segurtasun-distantziak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46523.- Ekoizpenaren antolakuntza: prozesuaren balio-katea eta alferrik galtzeak. . . . 46723.1.- Balio-katea eta alferrik galtze kontzeptua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46823.2.- Ekoizpenaren alferrik galtze motak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469 23.2.1.- Alferrik galtze orokorrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469 23.2.2.- Alferrik galtze lokalak: sei galera handiak eta eraginkortasuna . . . . . . . . . . 471

DANOBATen historia produktuen arabera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 476

DANOBATen garapena historian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 478

A u r k i b i d e a

Page 16: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

DANOBAT TALDEA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 479

DANOBAT TALDEA mundu zabalean . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 480

Hiztegia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483

Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 487

A u r k i b i d e a

Page 17: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

17

1 . M a g n i t u d e a k e t a u n i t a t e a k

Page 18: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

1818

1 . M a g n i t u d e a k e t a u n i t a t e a k

A - a - alfa

B - b - beta

G - g - gamma

D - d - delta E - e - epsilon

Z - z - zeta

H - h - eta Q - q - teta

I - i - iota

K - k - kappa

L - l - lambda

M - m - mu

N - n - nu

X - x - xi

O - o - omikron

P - p - pi

R - r - ro

S - s - sigma

T - t - tau

U - u - ipsilon

F - f - fi

C - c - ji*

Y - y - psi

W - w - omega

* j gipuzkeraz duen soinuaz ahoskatzen da.

Balio zatitzaileak Balio biderkatzaileakAurrizkiak Ikurra Balioa Aurrizkiak Ikurra Balioadezi

zenti

mili

mikro

nano

piko

femto

atto

zepto

yokto

d

c

m

m

n

p

f

a

z

y

10−1

10−2

10−3

10−6

10−9

10−12

10−15

10−18

10−21

10−24

deka

hekto

kilo

mega

giga

tera

peta

exa

zetta

yotta

da

h

k

M

G

T

P

E

Z

Y

101

102

103

106

109

1012

1015

1018

1021

1024

1.1 Alfabeto grekoa eta aurrizkiak

Page 19: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

hmlkp

cosf

Etekina edo errendimenduaMarruskadura-koefizienteaPotentzia-faktoreaDistortsio-faktoreaPolo-kopuruaDesplazamendu-faktorea, funtsezko tentsioaren eta intentsitatearen arteko fase-angelua

19

1 . M a g n i t u d e a k e t a u n i t a t e a k 1.2 Oinarrizko magnitudeak

Magnitudea Unitatea Ikurra

luzeramasadenborakorronte elektrikoaren intentsitateasubstantzia-kantitateatenperatura termodinamikoaargi-intentsitateaangelu lauaangelu solidoa

metrokilogramosegundoamperemolkelvinkandelaradianestereorradian

mkgsA

molKcd

rad*sr*

Magnitude eta kontzeptu batzuk adimentsionalak dira; hau da, ez dute unitaterik. Beraien artean hauek ditugu:

* Unitate hauek iraganean "osagarri" gisa kontsideratzen ziren. Gaur egun, unitate deribatu dimentsiogabeko gisa kontsideratzen dira. Horrek esan nahi du, praktikan rad eta sr egoki irizten denean erabil daitezkeela, eta omititu argitasuna ez bada galtzen.

Page 20: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

20

1 . M a g n i t u d e a k e t a u n i t a t e a k 1.3 Magnitude mekanikoakSI unitateak (Sistema Internazionala)

Magnitudea SI Unitatea

Ikurra Izena Ikurra Izenaldrs

LuzeraDiametroaErradioaDistantzia

m metro

m Masa kg kilogramo

t Denbora s segundo

r Dentsitatea kg m-3

v Abiadura lineala m s-1

ag

Azelerazio linealaGrabitatearen azelerazioa m s-2

Fw

IndarraPisua N = kg m s-2 newton

M Momentua N m

P Presioa Pa = N m-2 pascal

W Energia (1/2 mv2, mgh, ...) J = W s = N m = kg m2 s-2 joule

P Potentzia W = J s-1 = N m s-1 watt

Q Emaria m3 s-1

T Tenperatura K kelvin

I Inertzia-momentua kg m2

g Angelu laua rad radian

w Abiadura angeluarra (2pν)Biraketa-abiadura rad s-1

a Azelerazio angeluarra rad s-2

Page 21: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

21

1 . M a g n i t u d e a k e t a u n i t a t e a k 1.4 Magnitude elektromagnetikoakSI unitateak (Sistema Internazionala)

Magnitudea SI Unitatea

Ikurra Izena Ikurra IzenaQ Karga elektrikoa C coulomb

I Korronte elektrikoaren intentsitatea A = C s-1 ampere

DU Potentzial-diferentzia (tentsioa) V = A W volt

G Konduktantzia S siemens

r Erresistibitatea W m

RXcXLZ

ErresistentziaErreaktantzia kapazitiboaErreaktantzia induktiboaInpedantzia

W = V A-1 ohm

C Kapazitatea F = C V-1 faraday

L Induktantzia H henry

f Maiztasuna Hz = s-1 hertz

nw

Biraketa-abiaduraMaiztasun angeluarrra rad s-1

W Energia J = W s joule

P PotentziaPotentzia aktiboa W = A V watt

S Itxurazko potentzia VA voltampere

Q Potentzia erreaktiboa VAr voltampere erreaktibo

a Atzerapen-angelua rad radian

Page 22: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

22

1 . M a g n i t u d e a k e t a u n i t a t e a k 1.5 Konbertsio-faktoreak Erabili tauletako konbertsio-faktoreak Sistema Internazionaleko (SI) unitateetara pasatzeko. Alderantzizko konbertsioetarako, emandako konbertsio faktoreen alderantzizkoez biderkatu.

Tenperatura — kelvin (K)

Nondik Nora AplikatuCelsius gradua/zentigradua (ºC) K T (ºC) + 273,15

Fahrenheit gradua (ºF) K [5/9 x (T (ºF) - 32) ] + 273,15

Luzera — metro (m)

Nondik Nora BiderHazbete (in edo ") m 2,540 × 10-2

Oinbete (ft) m 0,30480

Yarda (yd) m 0,91440

Lurreko milia (mile) m 1.609,344

Itsas milia m 1.852

Masa — kilogramo (kg)

Nondik Nora BiderOntza (oz) kg 2,83495 × 10-2

Libra edo pound (lb) kg 0,453592

Slug kg 14,5939

Tona edo tona metrikoa (t) kg 103

Tona, inperiala kg 1,016 × 103

Tona, Estatu Batuak kg 907,2

Page 23: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

2321

1 . M a g n i t u d e a k e t a u n i t a t e a k

Bolumena — metro kubiko (m3)

Nondik Nora BiderLitro (L) m3 10-3

Hazbete kubiko m3 1,63871 × 10-5

Oin kubiko m3 2,83168 × 10-2

Yard kubiko m3 0,764555

Pinta (inperiala) m3 5,6826 × 10-4

Pinta (Estatu Batuak) m3 4,73 × 10-4

Galoia (inperiala) m3 4,54609 × 10-3

Galoia (Estatu Batuak) m3 3,78541 × 10-3

Azalera — metro karratu (m2)

Nondik Nora BiderHazbete karratu m2 6,4516 × 10-4

Oin karratu m2 9,2903 × 10-2

Yard karratu m2 0,836127

Lurreko milia karratu m2 2,5900 × 106

Akrea m2 4.046,856

Hektarea (ha) m2 104

23

Page 24: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

22

1 . M a g n i t u d e a k e t a u n i t a t e a k

Indarra eta pisua — newton (N)

Nondik Nora BiderPoundal-a (pdl) N 0,138255

Ontza-indar (ozf) N 0,2780

Libra-indar (lbf) N 4,44822

Tona-indar (tonf) N 9,96402 × 103

Gramo-indar (gf) N 9,80665 × 10-3

Ponda (p) N 9,80665 × 10-3

Kilogramo-indar (kgf) N 9,80665

Dina N 10-5

Abiadura lineala — metro segundoko (m s-1)

Nondik Nora BiderHazbete segundoko (in s-1) m s-1 2,54 × 10-2

Oin segundoko (ft s-1) m s-1 0,3048

Oin minutuko (ft min-1) m s-1 5,08 × 103

Milia orduko (mph) m s-1 0,44704

Korapiloak m s-1 0,514444

Metro minutuko (m min-1) m s-1 1,66667 × 10-2

Kilometro orduko (km h-1) m s-1 0,277778

Abiadura angeluarra — radian segundoko (rad s-1)

Nondik Nora BiderBira minutuko (rpm) rad s-1 2p/60 = 0,104720

Bira segundoko (r s-1) rad s-1 2p = 6,28319

Gradu segundoko (º s-1) rad s-1 2p/360 = 1,74533 × 10-2

24

Page 25: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

23

1 . M a g n i t u d e a k e t a u n i t a t e a k

Indar-parea edo momentua — newton metro (N m)

Nondik Nora BiderOntza-indar hazbete (ozf in) N m 7,062 × 10-3

Libra-indar hazbete (lbf in) N m 0,112985

Libra-indar oinbete (lbf ft) N m 1,35582

Kilogramo-indar metro (kgf m = kp m) N m 9,80665

Presioa eta tentsioa — pascal (Pa)

Nondik Nora BiderBar Pa 105

Atmosfera (atm) Pa 1,01325 × 105

Kilopond zentimetro karratuko (kp cm-2) Pa 9,80665 × 104

Merkurio milimetro (mm Hg = torr) Pa 133,322

Merkurioko hazbete (Hg) Pa 3,38639 × 103

Ur-zutabeko milimetro 3,98 ºC-tan(mm WG = mm H2O) Pa 9,80638

Ur-zutabeko hazbete 39,2 ºF-tan(WG = in H2O) Pa 249,082

Libra-indar hazbete karratuko (lbf in-2 = psi) Pa 6,89476 × 103

Libra-indar oinbete karratuko (lbf ft-2) Pa 47,88025

25

Page 26: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

1 . M a g n i t u d e a k e t a u n i t a t e a k

24

Energia, lana edo beroa — joule (J)

Nondik Nora BiderKaloria 15 ºC-tan (cal) J 4,1855

Kilowatt-ordu (kWh) J 3,600 × 106

Elektronvolt (eV) J 1,6022 × 10-19

Erg J 10-7

Kilopond metro (kp m) J 9,8067

British Thermal Unit ISO (Btu) J 1,0545 × 103

Therm (Btu × 105 ) J 1,0545 × 108

Oinbete libra-indar (ft lbf) J 1,355818

ft poundal (ft pdl) J 4,21401 × 10-2

Potentzia — kilowatt (kW)

Nondik Nora BiderHorsepower, inperiala (hp) kW 0,7456999

Zaldi-potentzia (ZP) kW 0,735499

Pferdestärke (ps = ZP) kW 0,735499

Oinbete libra-indar segundoko (ft lbf s-1) kW 1,355818 × 10-3

British Thermal Unit segundoko (Btu s-1) kW 1,05506

Kilokaloria segundoko (kcal s-1) kW 4,1855

Oharra: Frigoria (fg) kilokaloriaren aurkakoa da. 15 ºC-tan dagoen ur-kilogramo bati tenperatura 1 ºC jaisteko kendu behar zaion energia-kantitatea da frigoria. 1 fg = 3,968 Btu.

Watt-ordutatik frigoriatarako konbertsioa: Ekipoaren potentzia (kilowattetan adierazita) bider 859,80 eginez lortuko dugu (adib., 1 kwh = 859,80 frigoria).

26

Page 27: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

1 . M a g n i t u d e a k e t a u n i t a t e a k

25

Inertzia-momentua — kilogramo metro karratu (kg m2)

Nondik Nora Biderkgf m2 (= GD2) kg m2 0,25

lbf ft2 (= WK2) kg m2 4,21401 × 10-2

kp m s2 kg m2 9,8067

ft lbf s2 kg m2 1,35582

lbf in2 kg m2 2,926397 × 10-4

ozf in2 kg m2 1,829 × 10-5

Emaria — metro kubiko segundoko (m3 s-1)

Nondik Nora BiderOin kubiko segundoko (cusec) m3 s-1 2,83168 × 10-3

Oin kubiko minutuko (cfm) m3 s-1 4,71947 × 10-4

Galoi orduko, inperiala (gph) m3 s-1 1,2628 × 10-6

Galoi orduko, Estatu Batuak (gph) m3 s-1 1,0515 × 10-6

Litro segunduko (L s-1) m3 s-1 10-3

Litro minutuko (L min-1) m3 s-1 1,66667 × 10-5

Metro kubiko minutuko (m3 min-1) m3 s-1 1,66667 × 10-2

Metro kubiko orduko (m3 h-1) m3 s-1 2,77778 × 10-4

Korronte elektrikoaren intentsitatea — ampere (A)

Nondik Nora Biderfranklin s-1 (Fr s-1 = statC s-1) A 3,33564 × 10-10

biot A 10

27

Page 28: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

28

Page 29: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

29

2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k

Page 30: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

30

2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k

Hauek dira kapitulu honetan erabiliko diren ikurrak eta beraien esanahia:

Zentroideak: - x : Zentroidearen kokapena X ardatzean. - y : Zentroidearen kokapena Y ardatzean. - z : Zentroidearen kokapena Z ardatzean. - xc : Zentroidetik iragaten den X ardatza. - yc : Zentroidetik iragaten den Y ardatza. - zc : Zentroidetik iragaten den Z ardatza.

Inertzia-momentuak: - Ixx : Inertzia-momentua X ardatzarekiko. - Iyy : Inertzia-momentua Y ardatzarekiko. - Izz : Inertzia-momentua Z ardatzarekiko. - Ixc xc: Inertzia-momentua xc ardatzarekiko. - Iycyc

: Inertzia-momentua yc ardatzarekiko. - Izczc

: Inertzia-momentua zc ardatzarekiko.

Bestelakoak: - A : 2D-ko irudi geometrikoen azalera. - G : 3D-ko gorputz geometrikoen kanpoko azalera. - V : Bolumena. - m : Masa. - r : Dentsitatea. - g : Hegalaren malda.

Page 31: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

31

2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k 2.1 Habe arruntak

I e

rako

hab

e zu

zena

I e

rako

hab

e ko

niko

a

x=

b 2y=

d 2A

=bd−h(b−t)

I xcxc=

bd3−

h3(b−

t)12

I ycyc=2s

b3+

ht3

12

x=

b 2y=

d 2A

=dt+

2a(s

+n)

g=

hega

lare

nm

alda

=(h−L)

(b−t)

(hab

ees

tand

arre

ntza

ko:g

=1 6)

I xcxc=

1 12[bd3−

1 4g(h

4−

L4)]

I ycyc=

1 12[b3(d−

h)−

Lt3

+g 4(b

4−

t4)]

dhs s

b

at

n L

y c

xc

X

Yx

y

dh

bX

Y

xc

y c y

x

s

t

Page 32: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

32

2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k

Z e

rako

hab

e zu

zena

I

era

ko h

abe

zuze

n

hega

lzab

ala

y=d−

1 2A[td2+s2(b−t)+s(a−t)(2d−s)]A=bs+ht+as

I xcxc=

1 3[b(d−

y)3

+ay3−

(b−

t)(d−

y−

s)3−

(a−

t)(y−

s)3]

X

b

at

cdY

t

ta

y c

xc

x

y

x=

2a−t

2y=

b 2A

=t[b+

2(a−t)]

I xcxc=

ab3−

c(b−

2t)3

12

I ycyc=

b(a+

c)3−

2c3d−

6a2cd

12

X

Y

b t a

xc

y c y

sh

s

d

x=

b 2

Page 33: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

33

2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k U

era

ko h

abe

zuze

na

U e

rako

hab

e ko

niko

a

X

Y

s

t

b

xc

y c

x

y

d

Y

X

n

hs

xc

y c

ta

b

x

y

x=

2b2s+

ht2

2bd−2h

(b−

t)y=

d 2A

=bd−h(b−t)

I xcxc=

bd3−

h3(b−

t)12

I ycyc=

2sb3

+ht3

3−Ax2

nonA=2sb+ht

g=

hega

lare

nm

alda

=h−L

2(b−t)

(hab

ees

tand

arre

ntza

ko:g

=1 6)

x=

1 A

b2s+ht2 2

+g 3(b

+2t)(b−t)2

y=

d 2A

=dt+a(s

+n)

I xcxc=

1 12[bd3−

1 8g(h

4−

L4)]

I ycyc=

1 3[2sb

3+Lt3

+g 2(b

4−t4

)]−A(b−y)2

dh L

Page 34: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

34

2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k L

era

ko h

abe

zuze

na

L e

rako

hab

e

an

gelu

arra

Yt

ta

xc

y c

x

y

a

d

X

X

Y

t

xc

y cy

y

x

zc

a

db

x=

a2+at−t2

2(2a−t)

y=

a2+at−t2

2(2a−t)

A=t(2a−t)

I xcxc=

1 3[ty3+

a(a−

y)3−

(a−

t)(a−

y−

t)3]

I ycyc=

1 3[ty3+

a(a−

y)3−

(a−

t)(a−

y−

t)3]

x=

t(2c

+b)

+c2

2(c+

b)y=

t(2d

+a)+d2

2(d+a)

A=t(a+b−t)

I xcxc=

1 3[ty3+

a(b−

y)3−

(a−

t)(b−

y−

t)3]

I ycyc=

1 3[tz3+

b(a−

z)3−

(b−

t)(a−

z−

t)3]

y

t

Page 35: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

35

2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k

T er

ako

habe

a

T er

ako

habe

kon

ikoaxc

b t

yh

s

d

y t

xc

Tb

yh

s

dy

y=

d−

d2t+

s2(b−

t)2(

bs+

ht)

A=bs+ht

I xcxc=

1 3[ty3+

b(d−

y)3−

(b−

t)(d−

y−

s)3]

y=d−

1 6A[3bs

2+

3ht(d+s)

+h(T−t)(h

+3s)]

A=bs

+h(T

+t)

2

I xcxc=

1 12[4bs

3+h3(3t+T)]−A(d−y−s)

2

Y

X X

Y

x=

b 2

x=

b 2

Page 36: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

36

2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k

T er

ako

habe

er

diko

niko

a

Gur

utze

era

ko

habe

ang

eluz

uzen

a

xc

y c

s

tX

Y

b

d

y

xba

Ta

d

s

xc

hy

ty

x=

b 2

y=d−

1 6A[3s2(b−T)+

2am(m

+3s)+

3Td2−L(T−t)(3d−L)]

A=L(T

+t)

2+Tn

+a(s

+n)

I xcxc=

1 12[L

3(T

+3t

)+4bn3−

2am

3]−A(d−y−n)2

I ycy

c=

sb3+

mT3+

Lt3

12+

am[2a2

+(2

a+

3T)2

]36

+L(T−

t)[(T

−t)2+

2(T

+2t

)2]

144

x=

b 2y=

d 2A

=dt+s(b−t)

I xcxc=

td3+

s3(b−

t)12

I ycyc=

sb3+

t3(d−

s)12

nm

Y

X

Page 37: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

37

2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k 2.2 Gorputz solidoak

Zili

ndro

a

Kor

oa z

ilind

riko

a

C

r

Z

YX

y c

z c

xc

L 2

Z

YX

rz c

y cxc

C

x=

0y=

0z=L 2

G=2πrL+2πr2

V=πr2L

m=

(πr2L)ρ

I xx=1 4m

r2+1 3m

L2

I yy=1 4m

r2+1 3m

L2

I zz=

1 2m

r2

I xcxc=1 4m

r2+1 12m

L2

I ycyc=1 4m

r2+1 12m

L2

I zcz c

=1 2m

r2

L 2 L 2 L 2

x=

0y=

0z=L 2

m=

I xx=1 2m

r2+1 3m

L2

I yy=1 2m

r2+1 3m

L2

I zz=

mr2

I xcxc=1 2m

r2+1 12m

L2

I ycyc=1 2m

r2+1 12m

L2

I zcz

c=

mr2

Page 38: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

38

2 . I r u d i g e o m e t r i k o a kZ

ilind

roer

dia Y

X

Z

C

r

y cy 1

x1

xcy

z 1z c

Z

YX

y 1

Cr

y cz 1

x1

xcy

z c

L 2 L 2 L 2 L 2

x=

0y=−4r 3π

z=L 2

G=πr2+2rL+πrL

V=

πr2L

2m

=πr2L

2

ρ

I xx=1 4m

r2+1 3m

L2

I yy=1 4m

r2+1 3m

L2

I zz=

1 2m

r2

I xcxc=1 4−16 9π

2

mr2+1 12mL2

I ycyc=1 4m

r2+1 12m

L2I z

czc=1 2−

16 9π2

mr2

x=

0y=−2r π

z=L 2

m=

I xx=1 2m

r2+1 3m

L2

I yy=1 2m

r2+1 3m

L2

I zz=

mr2

I xcxc=1 2−4 π2

mr2+1 12mL2

I ycyc=1 2m

r2+1 12m

L2

I zczc= 1−

4 π2

mr2

Kal

ota

zilin

drik

oa

Page 39: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

39

2 . I r u d i g e o m e t r i k o a kE

sfer

a

Kal

ota

esfe

riko

a

Z

XY

Cr

X

Z

Y

Cr

x=

0y=

0z=

0

m=4 3πr3ρ

V=

4 3πr3

G=

4πr2

I zz=

2 5m

r2

I yy=

2 5m

r2

I xx=

2 5m

r2

I xcxc=

2 5mr2

I ycyc=

2 5mr2

I zczc=

2 5m

r2

z=

0y=

0x=

0

m=

(4πr2t)ρ

V=

4 3πt 3r

2−

3rt+t2

)G

=4πr2

I zz=

2 3m

r2

I yy=

2 3m

r2

I xx=

2 3m

r2

I zcz c

=2 3m

r2I y

cyc=

2 3mr2

I xcxc=

2 3mr2

t(r

>>t)

V

4πr2t

t: lo

dier

a

Page 40: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

40

2 . I r u d i g e o m e t r i k o a kE

sfer

aerd

ia

Kal

ota

erdi

esfe

riko

a

Z

Yy c

cz cr

zxcX

Z

Yy c

z c cr

zxc

X

x=

0y=

0z=−3 8r

m=2 3πr3ρ

V=

2 3πr3

G=

2πr2

I zz=

2 5m

r2

I zczc=

2 5m

r2

I yy=

2 5m

r2

I ycyc=

83 320m

r2

I xx=

2 5m

r2

I xcxc=

83 320m

r2

z=−

r 2

m=

I zz=

2 3m

r2

I zczc=

2 3m

r2

y=

0

V=2 3πt 3r2−3rt+t2

I yy=

2 3m

r2

I ycyc=

5 12m

r2

x=

0

G=

2πr2

I xx=

2 3m

r2

I xcxc=

5 12m

r2t:

lodi

era

(r>>t)

V

2πr2t

Page 41: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

41

2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k

Pa

rale

lepi

pedo

a

Zili

ndro

el

iptik

oa

ba

Z z cC

y cxc

L 2 L 2X

Y

C

z c

Z

y c

Yb

aXxc

L 2 L 2

x=

0y=

0z=L 2

G=

2(ab+aL

+bL

)V=abL

m=

(abL

I zz=

1 12m

(a2+

b2)

I yy=1 12m

b2+1 3m

L2

I xx=1 12m

a2+1 3m

L2

I xcxc=

1 12m

(a2+

L2)

I zczc=

1 12m

(a2+

b2)

I ycyc=

1 12m

(b2+

L2)

V=πabL

m=

(πabL

I zz=

1 4m

(a2+

b2)

I zczc=

1 4m

(a2+

b2)

I yy=1 4m

b2+1 3m

L2

I ycyc=1 4m

b2+1 12m

L2

I xx=1 4m

a2+1 3m

L2

I xcxc=1 4m

a2+1 12m

L2

(x,y

,z)=0,0,

L 2

G=

4La

π 2 0

1−

a2−

b2

a2

sin2

(θ)dθ+

2πab≈

2Lπ

1 2(a

2+

b2)+

2πab

(gut

xi g

orab

eher

a)

Page 42: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

42

2 . I r u d i g e o m e t r i k o a kH

agat

xoa

Hag

atxo

zir

kula

r ko

adra

ntea

X

Y

Z

y c

z c

xc

C

L 2

L 2 Z z c

Yy c

xy

xc

X

C

x=

0y=

0z=

0

x=

2r πy=

2r πz=

0

I xx=

0I y

y=

ml2 3

I zz=

ml2 3

I xcxc=

0I y

cyc=

ml2 12

I zczc=

ml2 12

I xx=

mr2 2

I yy=

mr2 2

I zz=

mr2

Page 43: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

43

2 . I r u d i g e o m e t r i k o a kK

ono

zuze

na

K

alot

a ko

niko

zu

zena

Yh

Z z cC

y cr

Xxc

z

Y

h

y c

Z z c C

r

Xxc

z

x=

0y=

0z=

1 4h

G=πr

r2+h2+πr2

V=

πr2h

3m

=πr2h

3

ρ

I xx=3 20

mr2+1 10m

h2

I yy=3 20

mr2+1 10m

h2

I zz=

3 10m

r2

I xcxc=3 20

mr2+3 80m

h2

I ycyc=3 20

mr2+3 80m

h2

I zczc=

3 10m

r2

(x,y

,z)=0,0,

h 3

m=

I xx=1 4m

r2+1 6m

h2

I yy=1 4m

r2+1 6m

h2

I zz=

1 2m

r2

I xcxc=1 4m

r2+1 18m

h2

I ycyc=1 4m

r2+1 18m

h2

I zczc=

1 2m

r2

Page 44: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

44

2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k

Kal

ota

erdi

koni

ko z

uzen

a

Z

y 1 Y

h

y cr

Xxcx1

xz

z c C

(x,y,z)=0,−4r 3π

,h 3

m=

I zczc=1 2−

16 9π2

mr2

I xx=1 4m

r2+1 6m

h2

I yy=1 4m

r2+1 6m

h2

I zz=

1 2m

r2

I x1x1=1 4m

r2+1 2m

h2

I y1y1=1 4m

r2+1 2m

h2

I z1z1=

1 2m

r2

Page 45: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

45

2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k 2.3 Gainazal arruntak

Zir

kulu

aZ

irku

luer

dia

Zir

kulu

- la

urde

naSe

ktor

e zi

rkul

arra

x y A I xx

I yy

I xcxc

I ycyc

2rsin(α)

3α 0 αr2

r4 4

α−

1 2sin(

2α)

r4 4

α+

1 2sin(

2α)

r4 4

α−

1 2sin(

2α)

r4 4

α+

1 2sin(

2α)−

4 9αr4

sin2

(α)

4r 3π 4r 3π πr2 4

πr4 16

π 16−

8 9π

r4

0 4r 3π πr2 2

πr4 8

π 8−

8 9π

r4

r r πr2

5πr4 4

5πr4 4 πr4 4

πr4 4

πr4 16

πr4 8

πr4 8

π 16−

8 9π

r4

x

y

Y

X

y c

xc

r

Y

Xrxc

y c

y

Y

X

xc

y c yxr

Y

Xxc

y c

x

r α α

Page 46: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

46

2 . I r u d i g e o m e t r i k o a kTr

iang

elua

Perim

etro

a: a

+ b

+ c

hc

b

a

β

γα

X

Y

h

b

m

y cxc

y

x

x=

m+b

3=

acosγ

+b

3y=

h 3

A=

bh 2=

ab 2sin(γ)=k(k−a)(k−b)

(k−c)

k=

1 2(a

+b+c)

I xx=

bh3

12I y

y=

hb3+

hab2+

ha2b

12

I xcxc=

bh3

36

I ycyc=

b3h−

b2ha+

bha2

36

I zczc=

b3h−

b2ha+

bha2+

bh3

36(Her

on-e

n fo

rmul

a)

Page 47: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

47

2 . I r u d i g e o m e t r i k o a kPa

rabo

la

a b x y A I xx

I yy

I xcxc

I ycyc

X

Y

hy

xc

y c2b

Y

X

y=

h b2x2

b

hxc

y cx

y

3 8b

2 3bh

2 15b3

h

8 175bh

3

19 480b3

h

0 3 5h

4 3bh

4 7bh

3

4 15b3

h

16 175bh

3

4 15b3

h

Para

bola

Para

bola

-erd

ia

3 5h

2 7bh

3

1 2

b2+16a2+

+b2 8aln

4a+√b2+16a2

b

Ark

u-lu

zera

:y=

h b2x2

Page 48: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

48

2 . I r u d i g e o m e t r i k o a kPa

rabo

la

a b x y A I xx

I yy

I xcxc

I ycyc

Azp

ipar

abol

a-er

dia

Para

bola

oro

korr

an+1

n+2b

n+1

4n+2h

bh

n+1

h3b(

7−

3n)

21

hb(

5−n)

5h3b(

7−

3n)

21−

(n+

1)h3b

(4n

+2)

2

hb(

5−n)

5−

(n+

1)hb3

(n+

2)2

3b 4 3h 10 bh 3 bh3

21 b3h 5

37 2100

bh3

b3h

80

Y

X

h

y=

h b2x2

y cxc

xy

b

Y

X

y=

h bnxn

hy c x

c

yx

b1 2

b2+16a2+

+b2 8aln

4a+√b2+16a2

b

Ark

u-lu

zera

:

Page 49: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

49

2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k

Lau

kizu

zena

X

Y

h

b

xc

y c y

x

x=

b 2

y=

h 2

A=bh

I xx=

bh3 3

I yy=

b3h 3

I xcxc=

bh3

12

I ycyc=

b3h

12

Page 50: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

50

2 . I r u d i g e o m e t r i k o a kE

lipse

a

x y A I xx

I yy

I xcxc

I ycyc

ab

A=

πab

4a

π 2

0

1−

a2−

b2

a2

sin2

(θ)dθ

≈2π

1

2(a

2+

b2)

0,36

<b a

<2,94

0,12

<b a

<10

,77

(% 5

erro

re m

ax.)

(% 1

0 er

rore

max

.)

Y

X2a

xc

y c

yb

X

Y

xc

y cx

y

a

b

Elip

se-e

rdia

Elip

se-la

urde

na4a 3π πab 4

πab3

16

πa3b

16

ab3π 16−

4 9π

a3b

π 16−

4 9π

0 4b 3π πab 2

πab3 8

πa3b

8

ab3π 8−

8 9π

a3b

π 8−

8 9π

4b 3π

Perim

etro

a:

Page 51: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

51

2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k

x y A I xx

I yy

I xcxc

I ycyc

2ac+a2+cb

+ab+b2

3(a+b)

h(2a+b)

3(a+b)

h 12(a

3+

3ac2

+3a

2c+b3

+cb

2+ab2

+bc

2+

2abc

+ba

2)

h3(a

2+

4ab+b2

)36

(a+b)

h(4abc

2+

3a2bc−

3ab2c+a4+b4

+2a

3b+a2c2

+a3c+

2ab3−cb

3+b2c2

)36

(a+b)

b 2

h(a

+b)

2h3(3a+b)

12h(a

+b)

(a2+

7b2)

48

h(a

+b)

(a2+b2

)48

h(2a+b)

3(a+b)

h3(a

2+

4ab+b2

)36

(a+b)

h3(3a+b)

12

h(a

+b)

2

Trap

ezio

aTr

apez

io is

osze

lea

Y

Xb

xc

y c y

x

ac

h

Y

Xb

h

a

xc

y cx

y

Page 52: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

52

2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k

Segm

entu

zir

kula

rra

Y

X

y

x=

0

y=

4r 3π

sin3

θ 2

θ−sinθ

A=

r2 2(θ−

sinθ)

I xx=

r4 8

θ−sinθ+2sinθsin2

θ 2

I yy=

r4 24

3θ−3sinθ−2sinθsin2

θ 2

Page 53: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

53

3 . K o n t z e p t u a r i t m e t i k o a k

Page 54: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

5449

3 . K o n t z e p t u a r i t m e t i k o a k

Zeinu-erregela

Batuketa aljebraikoen biderkadura, binomioak

Trukatze-propietatea

Elkartze-propietatea

(a+ b) (c+ d) = ac+ ad+ bc+ bd

(a+ b)2 = a2 + 2ab+ b2

(a− b)2 = a2 − 2ab+ b2

(a+ b) (a− b) = a2 − b2

(a± b)3 = a3 ± 3a2b+ 3ab2 ± b3

(a± b)4 = a4 ± 4a3b+ 6a2b2 ± 4ab3 + b4

(a+ b+ c)2 = a2 + b2 + c2 + 2ab+ 2ac+ 2bc

a+ (−b) = a− b

(−a) b = −ab

(−a):b = −a

b

a− (−b) = a+ b

a (−b) = −ab

a : (−b) = −a

b

(−a) (−b) = ab

(−a) :(−b) =a

b

a+ b = b+ a ab = ba

(a+ b) + c = a + (b+ c) (ab) c = a (bc) = abc

54

Page 55: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

5555

3 . K o n t z e p t u a r i t m e t i k o a k

Potentziak

Erroak

anam = an+m

an

bn=ab

n

0n = 0

am

an= am−n

(am)n = amn

a0 = 1

anbn = (ab)n

a−n =1an

(a = 0)

n√a = a

1n

n√a

n√b= n

a

b

m

n√a = mn

√a

n√an = a n

√an√b = n

√ab

n√am =

n√am np

√amp = n

√am

n√am = a

mn

Batez besteko aritmetikoa:

Batez besteko geometrikoa (a, b, c, d, ... > 0):

Batez besteko harmonikoa (a, b, c, d, ... > 0):

Batez bestekoen kalkulua

2aba+ b

;

a+ b

2;

a+ b + c

3;

3abcab+ ac+ bc

;

a+ b+ c+ d

4; · · ·

4√abcd ; · · ·

4abcdabc+ abd+ acd+ bcd

; · · ·

√ab ; 3

√abc ;

Page 56: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

Bigarren mailako ekuazioaren ebazpena

ax2 + bx+ c = 0

b2 − 4ac > 0→ Bi soluzio errealak

b2 − 4ac = 0→ Soluzio bakarra

b2 − 4ac < 0→ Bi soluzio irudikariak

x =−b±

√b2 − 4ac2a

56

3 . K o n t z e p t u a r i t m e t i k o a k

Logaritmoak

a > 0 bada:loga b = c→ ac = b (b > 0; a = 1)

log a = b→ 10b = a

ln a = b→ eb = a

loga 1 = 0→ a0 = 1

a > 0 eta b > 0 badira:log a+ log b = log (ab)

log a− log b = logab

log (an) = n log a

logn√a=

1n

log a

Bi soluzio errealak.Soluzio bakarra.Bi soluzio irudikariak.

eta badira:

bada:

Page 57: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

57

4 . Tr i g o n o m e t r i a

Page 58: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

58

4 . Tr i g o n o m e t r i a

a2 = b2 + c2

a =b2 + c2

b =a2 − c2

b = a sinβ = a cos γc = a sin γ = a cosβ

sinβ = cos γ =b

a

sin γ = cosβ =c

a

b = c tanβ = c cotγc = b tan γ = b cotβ

tanβ = cotγ =b

c

tanγ = cotβ =c

b

4.1 Triangelu zuzenaren ebazpena

C

AB

b

c

a

b

g

a

Triangelu zuzen batean: a = 90º; b eta g osagarriak dira (b + g = 90º).Triangelu zuzena ebazterakoan, honako adierazpen hauek erabili ohi dira.

Pitagorasen teorema-Triangelu zuzen batean, katetoen karratuen batura hipotenusaren karratuaren berdina da.

Kateto baten kalkulua- Katetoaren aurrez aurreko angeluaren sinua bider hipotenusa eginez.- Katetoaren alboko angelu ez-zuzenaren kosinua bider hipotenusa eginez.

- Aurrez aurreko angeluaren tangentea bider beste katetoa eginez.- Alboko angelu ez-zuzenaren kotangentea bider beste katetoa eginez.

Page 59: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

59

4 . Tr i g o n o m e t r i a

Edozein triangelurako- Sinuaren teorema:

a

sinα=

b

sinβ=

c

sin γ

- Kosinuaren teorema:

a2 = b2 + c2 − 2bc cosα

Bestelakoak

4.2 Erlazio trigonometrikoak

sin2 α+ cos2 α = 1

tan2 α+ 1 = sec2 α =1

cos2 α

cot2 α+ 1 = cosec2α =1

sin2 α

sin(−α) = − sinα cos(−α) = cosα

sin(90o ± α) = + cosα cos(90o ± α) = ∓ sinα

tanα =sinαcosα

cotan α =cosαsinα

sin2α

2=

1− cosα2

cos2α

2=1 + cosα

2

sin 2α = 2 sinα cosα

cos 2α = cos2 α− sin2 α = 2 cos2 α− 1 = 1− 2 sin2 α

sin(α± β) = sinα cosβ ± cosα sinβ

cos(α± β) = cosα cosβ ∓ sinα sinβ

b a

c B

C

Aa

g

b

Page 60: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

60

4 . Tr i g o n o m e t r i a

Y

Z

Z

YA

urpe

gi in

klin

atua

n zu

loa

egin

mak

inar

en b

urua

bira

tuta

.

- Aur

pegi

inkl

inat

ua 2

8º- Z

uloa

ren

koka

pena

jato

rriz

ko p

untu

tik: Y

-23

Z -1

13 (

B p

untu

a)

Jato

rria

erp

inea

n

62º

28º

23

113

A –

Hur

biltz

e-pu

ntua

, aur

pegi

inkl

inat

utik

5 m

m-ra

B –

Zul

oare

n sa

rrera

C –

Zul

oare

n sa

kone

ra to

tala

,

20 m

mM

ekan

izat

u be

harre

ko a

urpe

gia

28º-r

a da

go, b

eraz

mak

ina-

buru

a bi

ratu

beh

ar d

en a

ngel

ua h

orre

n os

agar

ria d

a:

90º -

28º

= 6

A

pun

tua

, zul

oare

n sa

rrera

tik 5

mm

-ra

sin 6

= Y

/ 5

=

4,4

1 m

m

P

ieza

ren

Y =

- 2

3 –

4,41

= -2

7,41

co

s 62º

=

Z /

5

= 2

,34

mm

jato

rritik

Z

= -

113

+ 2

,34

= -1

10,6

6

C

pun

tua

A p

untu

tik :

25

mm

(sa

kone

ra 2

0 +

hurb

iltze

-pun

tua

5)

sin

62º

=

Y /

25 =

22,

07 m

m ,

Y

= G

91 Y

-22,

07

cos 6

= Z

/ 25

= 1

1,73

mm

,

Z =

G91

Z-1

1,73

4.3 Adibidea

Page 61: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

61

5 . M a r r a z k e t a r a k o f o r m a t u - a r a u a k

Page 62: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

6262

5 . M a r r a z k e t a r a k o f o r m a t u - a r a u a k 5.1 A ISO Serieko formatuak (UNE-EN ISO 5457:2000)

Jatorrizko marrazkia formaturik txikienean egitea komeni da, behar diren garbitasuna eta zehaztasuna lortuz.

A3-tik A0-ra bitarteko A4 formatua formatuak

A0

A1

A2

A3

A4

841

594

420

297

210

1.189

841

594

420

297

821

574

400

277

180

1.159

811

564

390

277

880

625

450

330

240

1.230

880

625

450

330

Formatua

Orrien formatuak (mm)

Orri bukatua (T)

a 1 b 1

Marrazketa-gunea a 2 b 2 ± 0,5 ± 0,5

Behin-behineko orria(U)

a 3 b 3 ± 2 ± 2

b 2

b 1

b 3

b 2 b 1 b 3

a 2

a 1

a 3

2010 1020

a 2 a 1 a 3

Page 63: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

6363

5 . M a r r a z k e t a r a k o f o r m a t u - a r a u a k

Datu-koadroa A3-tik A0-ra bitarteko formatuetan, datu-koadroa marrazketa-guneko beheko eskuineko angeluan kokatzen da. Formatu hauek orriak horizontalki erabiltzen direnean soilik balio dute. A4 formatuan, datu-koadroa marrazketa-guneko alderik motzenean kokatzen da (behean). Azken formatu hau orriak bertikalki erabiltzen direnean soilik erabil daiteke. Marrazkia irakurtzeko noranzkoa datu-koadroarena bera izango da. - Datu-koadroaren zabalera totala 180 mm-koa izango da.- Datu-koadroa 0,35 mm-ko zabalerako trazu jarraitu batez egin behar da (perdoi- eta aldaketa-koadroa izan ezik, hori 0,25 mm-koa izango baita).

Marjinak eta markoa Formatu bukatuaren kanpo-ertzen eta marrazketa-gunea mugatzen duen markoaren arteko marjinak formatu guztietarako definitu behar dira. Ezkerraldeko marjina 20 mm zabal izango da. Marjina hori koadernatze- marjina gisa erabil daiteke. Gainerako marjinek 10 mm-ko zabalera izan behar dute. Marrazketa-gunea mugatzen duen markoa 0,7 mm-ko lodierako trazu jarraituz egin behar da.

Zentraketa-markak Lau zentraketa-marka definitu behar dira, marrazkia erreproduzitu edo mikrofilmatu behar izanez gero, marrazkiaren posizioa zein den erraz jakin ahal izateko (ikus hurrengo orrialdeko goiko irudia). Marka horiek orri bukatuaren bi simetria-ardatzen muturretan jarriko dira, 1 mm-ko simetria-perdoiarekin. Zentraketa-marken forma nahi bezalakoa da. Markak 0,7 mm-ko lodierako trazu jarraitu batez egitea gomendatzen da, marrazketa-gunea mugatzen duen markoaren kanpo-ertzetik, 10 mm-ko luzerarekin.

Page 64: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

6464

5 . M a r r a z k e t a r a k o f o r m a t u - a r a u a k

Orriek koordenatu-sistema izan behar dute, marrazkiaren gainean xehetasunak, eransketak, berrikuspenak etab. erraz aurkitu ahal izateko. Ikuspegi bakoitza goitik behera letra larriz edo maiuskulaz (ez erabili I eta O) eta ezkerretik eskuinera zenbaki bidez markatzea komeni da, orriaren lau aldeak betez (ikus goiko irudia). A4 formatuan, markaketa soilik goiko aldean eta eskuinaldean egiten da. Letrak eta zenbakiak trazatzeko 3,5 mm-ko altuerako karaktereak erabiltzen dira. Sistemaren zatiketak, 50 mm-ko luzerakoak izan behar dutenak, formatu bukatuaren simetria-ardatzen arabera trazatzen dira (zentraketa-markak). Sistemaren zatiketa-kopurua formatuaren araberakoa da. Zatiketatik sortzen diren diferentziak orriko izkinetan dauden zatiketei eransten zaizkie. Letren karaktereak eta zenbakiak zuzenak izango dira, eta marrazketa- gunea mugatzen duen markoaren barruan egon behar dute. Marko horren kanpoko lerroak 0,35 mm-ko lodiera izan behar du.

Koordenatu-sistema

Alde luzearen zatiketa-kopurua

Alde laburraren zatiketa-kopurua

24 16 12 8 6

16 12 8 6 4

Izendapena A0 A1 A2 A3 A4

1 Ebaketa-adierazlea2 Bukatutako formatua3 Koordenatu-sistemaren laukiak4 Marrazketa-gunearen ertza5 Marrazketa-gunea6 Behin-behineko formatua7 Zentraketa-markak8 Graduazio metrikoa** Ez dago UNE-EN ISO 5457 arauanDatu-koadroa

1

1 2 3 4 5 6

1 2 3100 mm

100

mm

4 5 6

A

B

C

D

A

B

C

D

2 3 4 5 6 7 8

5 10

510

520

Oharra: Kota guztiak mm-tan daude.

Page 65: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

6565

5 . M a r r a z k e t a r a k o f o r m a t u - a r a u a k

Ebaketa-adierazlea Orriak automatikoki edo eskuz errazago ebakitzeko, formatu bukatuko orriaren lau izkinetako marjinan ebaketa-adierazleak jar daitezke. Adierazgailuek 10 mm x 5 mm dimentsioko bi laukizuzenen forma daukate, bata bestearen gainean jarrita (ikus aurreko orrialdeko irudia).Erreferentziazko graduazio metrikoa A0, A1 eta A2 formatuetan zenbakitu gabeko erreferentziazko graduazio metrikoa erabiltzea gomendatzen da. Gutxieneko luzera 100 mm-koa izan behar du, zentimetrotan zatituta. Hobe da erreferentziazko graduazio metrikoa zentraketa-seinale batekiko simetrikoki jartzea, laukitik gertuko marjinan, eta 3 eta 4 mm bitarteko zabalera izan behar du. Bat eskuineko aldean eta beste bat beheko aldean jarri behar dira. Erreferentziazko graduazio metrikoa UNE-EN ISO 5457 arautik kanpo gelditzen da.

Planoak tolesteko seinaleak 0,25 mm-ko zabalerako trazu fin baten bitartez gauzatu beharko dira. Seinale horiek formatu bukatuaren ertzen eta marrazketa-gunea mugatzen duen markoaren artean kokatu beharko dira.

5.2 Tolestaketa (UNE 1027:1995)

1 2 3 4 5 6

1 2 3 4 5 6

2 4

Tolesteko puntuak

Tolestaketa zentratzeko puntuak

Hegala

A

B

C

D

A

B

C

D

Page 66: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

6666

Erdiko tolestaketa

5 . M a r r a z k e t a r a k o f o r m a t u - a r a u a k

Datu-koadroa

A0841 x 1.189

A1594 x 841

A2420 x 594

A3297 x 420

105 2 1 7 6 5 4 3

2 1 5 4 3

210 190 190 190 190

109,5 109,5

210 190 190

125,5 125,5

20

210

20

210

18

210

20

210

9

8

6

4

Luzetarako tolestaketak

105

Erdiko tolestaketa

297

297

297

2

97

2 1 3

210 192 192

125 105 190

105

297

29

7

2 1

Zeha

rkak

o to

lest

aket

ak

Formatua Tolestaketa-eskema Luzetarako tolestaketa

Oharra: Kota guztiak mm-tan adierazita daude

Page 67: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

6767

5 . M a r r a z k e t a r a k o f o r m a t u - a r a u a k

Izendapena Eskala baten izendapen osoak "eskala" hitza eraman behar du (edo horren kidekoa marrazkian erabilitako hizkuntzan). Ondoren, dagokion erlazioa adierazi behar da, zehazten den bezala: 1:1 eskala, tamaina naturalarentzat. x:1 eskala, handiagotze-eskalentzat. 1:x eskala, txikiagotze-eskalentzat.Nahasteko aukerarik ez badago, "eskala" hitza jarri gabe utzi daiteke. Inskripzioa Marrazketan erabili den eskala izendatzeko, marrazkiaren eskala nagusia datu-koadroan inskribatu behar da. Beste eskalak kontsideratu den zatiaren erreferentzia-zenbakiaren ondoan edo xehetasun-ikuspegi (edo ebaketa) baten erreferentziaren ondoan idatzi behar dira.Eskalak Marrazketa-teknikorako gomendatzen diren eskalak hurrengo taulan zehazten dira:

Errepresentazio nagusian osorik adierazteko txikiegiak diren xehetasunak eskala handiagoko xehetasun-ikuspegi (edo ebaketa) batean adierazi behar dira, errepresentazio nagusiaren ondoan.Eskala handiko marrazketak Objektu txiki baten eskala handiko marrazki bati buruz, informazio gisa, objektu horren tamaina naturaleko ikuspegi bat gehitzea gomendatzen da. Kasu horretan, tamaina naturaleko ikuspegia objektuaren silueta erakutsiz bakarrik sinplifika daiteke.

5.3 Eskalak (UNE-EN ISO 5455:1996)

Handiagotze-eskalak

Tamaina naturala

Txikiagotze-eskalak

50: 1 20:1 10:1

5:1 2:1 1:1

1:2 1:5 1:10 1:20 1:50 1:100 1:200 1:500 1:1.000 1:2.000 1:5.000 1:10.000

Kategoria Gomendatutako eskalak

Page 68: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

68

Page 69: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

69

6 . P e r d o i a k

Page 70: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

7070

6 . P e r d o i a k

Funtsezko posizioen irudikapen eskematikoa

A

B

0

0

CCD

DE

EF F FG G H

JJS

K M N PR S T U V X Y Z ZA

ZB

ZC

zc

zbzazyxvutsr

pnmk

jjs

hgfgfefe

dc d

c

b Ardatzak (kanpoko elementuak)

Zuloak (barneko elementuak)

Zero lerroa

Zero lerroaN

eurr

i ize

ndat

uaN

eurr

i ize

ndat

ua

Oin

arriz

ko d

esbi

dera

pena

kO

inar

rizko

des

bide

rape

nak

a

6.1 Perdoi dimentsionalak (UNE-EN 20286-1:1996)

Page 71: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

7171

6 . P e r d o i a k

Perdoiak ardatzean dituen posizio desberdinen arabera lor daitezkeen doikuntza-motak.Oinarriko zuloaren doikuntza

Perdoiak zuloan dituen posizio desberdinen arabera lor daitezkeen doikuntza-motak.Oinarriko ardatzaren doikuntza

Perdoien kalitateak Kalitatea perdoiaren zabaleraren araberakoa da. Kalitatea zenbat eta handiagoa izan, orduan eta txikiagoa izango da perdoiaren gunearen zabalera, eta alderantziz, zenbat eta kalitate txikiagoa izan, perdoiaren gunearen zabalera orduan eta handiagoa izango da. ISO sistemak perdoientzako 20 kalitate zehazten ditu, honela deituak: IT01, IT0, IT1, IT2, IT3..., IT18.(IT=ISO perdoiak) IT01 kalitatea oso doitasun handiko elaborazioari dagokio, eta kalitatea IT18ra arte jaitsi daiteke, hau da, kalitaterik txikienera arte.

a, b, c, d, e, f, gh

j, k, m, np, r, s, t, u, v, x, y, z

HigikorraLabainkorra

ZehaztugabeaFinkoa

Perdoiaren posizioa ardatzean

Zuloaren H posiziorako doikuntza

A, B, C, D, E, F, GH

J, K, M, NP, R, S, T, U, V, X, Y, Z

HigikorraLabainkorra

ZehaztugabeaFinkoa

Perdoiaren posizioa zuloan Ardatzaren h posiziorako doikuntza

Kontrolatzeko kalibreak egiteko eta doikuntza handiko mekanikarako.Doikuntzako mekanikan eta elkarri doitzen zaizkion piezetarako.Fabrikazio landugabeko lanetan, hala nola forjan, ijezketan, etab.

IT01-IT5IT6-IT11IT11-IT16

Kalitateak Aplikazioak

Page 72: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

7272

6 . P e r d o i a k

IT perdoi-anplitudeen zenbakizko balio normalizatuak 3.150 mm-ko edo gutxiagoko neurri izendatuetarako.

500 mm baino neurri handiagoetan IT1 eta IT5 (biak barne) tarteko perdoien balioak esperimentalki ematen dira.

Neurri izendatua (mm) > ≤ IT3 IT4 IT5 IT6 IT7 IT8 IT9 IT10 IT11 IT12

Normalizatutako perdoien anplitudeakPerdoiak (µm)

100120150180210250300350400460520570630700800900

1.0501.2501.5001.7502.100

607590110130160190220250290320360400440500560660780920

1.1001.350

4048587084100120140160185210230250280320360420500600700800

2530364352627487100115130140155175200230260310370440540

14182227333946546372818997110125140165195230280330

10121518212530354046525763708090105125150175210

68911131619222529323640445056667892110135

4568911131518202325273236404755657896

34456781012141618202225283339465568

22,52,5344568101213151618212429354150

361018305080120180250315400500630800

1.0001.2501.6002.0002.5003.150

--361018305080120180250315400500630800

1.0001.2501.6002.0002.500

Page 73: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

7373

6 . P e r d o i a k

IT perdoi-anplitudeen zenbakizko balio normalizatuak 3.150 mm-ko edo gutxiagoko neurri izendatuetarako.

500 mm baino neurri handiagoetan IT1 eta IT5 (biak barne) tarteko perdoien balioak esperimentalki ematen dira.

Perdoiak µ tan Perdoiak mm. tanNeurri

izendatua (mm) > ≤ IT01 IT0 IT1 IT2 IT13 IT14 IT15 IT16 IT17 IT18

Normalizatutako perdoien anplitudeak

1,41,82,22,73,33,94,65,46,37,28,18,99,711

12,514

16,519,5232833

11,21,51,82,12,53

3,54

4,65,25,76,3789

10,512,515

17,521

0,60,750,91,11,31,61,92,22,52,93,23,64

4,45

5,66,67,89,211

13,5

0,40,480,580,70,84

11,21,41,61,852,12,32,52,83,23,64,2567

8,6

0,250,30,360,430,520,620,740,87

11,151,31,41,551,75

22,32,63,13,74,45,4

0,140,180,220,270,330,390,460,540,630,720,810,890,971,11,251,41,651,952,32,83,3

1,21,51,52

2,52,5345789101113151821253036

0,811

1,21,51,52

2,53,54,5678910111315182226

0,50,60,60,811

1,21,523456----------------

0,30,40,40,50,60,60,81

1,22

2,534----------------

361018305080120180250315400500630800

1.0001.2501.6002.0002.5003.150

--361018305080120180250315400500630800

1.0001.2501.6002.0002.500

Perdoiak (µm) Perdoiak (mm)

Page 74: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

7474

6 . P e r d o i a k

D d

De

-de

>0

De

-de

<0

"Zer

o" le

rroa

. H p

osiz

ioa

"Zer

o" le

rroa

. h p

osiz

ioa

"Zul

o" b

akar

reko

si

stem

a

Lasaiera

Zeha

ztug

abea

Zeha

ztuga

bea

Estu

era

Lasa

iera

Zeha

ztug

abea

Zeha

ztug

abea

Estu

era

"Ard

atz"

bak

arre

ko

sist

ema

Doi

kunt

za-s

iste

mak

eta

doi

kunt

za-m

otak

Page 75: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

7575

6 . P e r d o i a k 6.2 Gainazal-perdoiak (UNE 1037:1983 = ISO 1302:1978)

6.2.1 Gainazal-egoerak adierazteko erabiltzen diren ikurrak Oinarrizko ikurra, kontuan hartu beharreko gainazala ordezkatzen duen lerroarekiko 60º inklinaturiko bi lerro desberdinez osatuta dago.

Txirbil-harroketazko mekanizazioa eskatzen denean, oinarrizko ikurrari trazu bat erantsi behar zaio.

Txirbil-harroketa onartzen ez denean, oinarrizko ikurrari zirkulu bat eransten zaio.

Aurreko ikurra mekanizazio-faseak marrazteko ere erabil daiteke, gainazala aurreko fasean lortu den bezalaxe geratu behar dela adierazteko, eta aurreko hori txirbil-harroketaz edo gabe mekanizatuta egon daiteke. Gainazalaren egoeraren ezaugarri bereziak adierazi behar direnean, trazu luzeena beste trazu horizontal batekin osatzen da.

60ºh /

2 h60º

Page 76: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

7676

6 . P e r d o i a k

6.2.2 Ikurrei erantsitako adierazleakGainazaleko zimurtasunaren adierazpena Zimurtasunaren irizpide nagusia definitzen duten balioa edo balioak irudien ikurren gainean jarri behar dira.

Gainazal-egoera zehaztua- Edozein fabrikazio-prozesuren bitartez lor daiteke.

- Txirbil-harroketa bidez lortzen da.

- Adierazten denaren arabera, txirbil-harroketarik gabe lortzen da.

Balio bakar bat zehazten denean, balio hori gainazalaren zimurtasunerako gehienez onartzen den balioa izango da. Zimurtasun-irizpide nagusiaren muga maximoa eta minimoa zehaztu behar badira, bi balio horiek irudian adierazten den bezala idatzi behar dira, muga maximoa (a 1 ), muga minimoaren (a 2 ) gainean jarrita.

a a a

a

a

a 1a 2

a

Page 77: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

7777

6 . P e r d o i a k

Zimurtasunaren balioa, Ra, µm-tan erabili.

Konparazio-balioak % 25 desberdinak izan daitezke batetik bestera.

Oharra:1 µm = 10-3 mm = 39,37 µin 1 µin = 10-6 in = 0,0254 µm

Gainazalaren egoeraren ezaugarri bereziak adieraztea Kasu batzuetan, arrazoi bereziak tarteko, gainazalaren egoerari buruzko exijentzia osagarriak zehaztu behar dira. Gainazalaren akabera lortzeko fabrikazio-prozesu bereziren bat behar denean, prozesu hori trazurik luzeena osatzen duen trazu horizontalaren gainean garbi adierazi behar da.

Era berean, trazu horizontal horren gainean tratamenduari edo estaldurari dagozkion oharrak adieraziko dira. Bestela adierazi ezean, zimurtasunaren zenbakizko balioa gainazalak tratamendua edo estaldura egin ondoren daukan egoerari dagokio. Gainazalaren egoera definitu behar denean, bai tratamenduaren aurretik, bai ondoren, ohar baten bitartez edo hurrengo irudian esaten den bezala definituko da.

Balioak gutxi gorabehera.Ez du UNE araua betetzen.

Rz (µm) Rt (µm) RMS (µm)Zimurtasun- motaMikrometroa

(µm)Mikrohazbetea

(µin)

Zimurtasunaren balioa Ra

2.0001.0005002501256332168421

5025

12,56,33,21,60,80,40,20,10,050,025

N12N11N10N9N8N7N6N5N4N3N2N1

20010050

25,212,87,2421

0,50,250,12

25012562,534,519,211,56,63

1,60,90,50,25

5527,513,756,933,491,730,880,440,220,11

0,0550,027

aFresatu

Page 78: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

7878

6 . P e r d o i a k

Oinarrizko luzera adierazi behar denean, hurrengo irudian esaten den bezala adieraziko da.

Ildoen norabidea sinbolo batez adierazi behar denean, aipatutako sinboloa hurrengo irudian adierazi bezala jarri behar da.

Kromatu

a 1

Ø

a 2

C

ParaleloakElkarzutakZehar-norabide bitan gurutzatutaNorabide askotakoakZentroarekiko zirkularraZentroarekiko erradiala

=

XMCR

Ildoen norabideaInterpretazioaIkurra

Page 79: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

7979

6 . P e r d o i a k

Mekanizazioetarako gaineurrien adierazpena Mekanizaziorako gaineurria adierazi behar bada, ikurraren ezkerraldean adierazi behar da, irudian ikusten denez. Balio hau milimetrotan edo hazbetetan eman behar da, marrazkiaren akotaziorako erabaki den unitate- sistemari jarraituta.

Gainazalaren egoerari buruzko berezitasunak hurrengo irudian adierazten den bezala jarri behar dira.

a = Ra zimurtasunaren balioa mikrometrotan (μm) edo mikrohazbetetan (μin) edo zimurtasun-motaren zenbakia N1 - N122.b = Fabrikazio-prozesua, tratamendua edo estaldura.c = Oinarrizko luzera.d = Mekanizazio-ildoen norabidea.e = Mekanizaziorako gaineurria.f = Zimurtasunaren beste balio batzuk (parentesi artean).

5

bc (f )

a

e d

Page 80: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

8080

6 . P e r d o i a k

6.2.3 Adierazleak marrazkietan Bai ikurra, bai idatzia, oinarritik zein marrazkiaren eskuinaldetik irakurtzeko moduan jarri behar dira.

Arau orokor hori aplikatzea zaila denean eta ikurrak gainazalaren egoeraren ezaugarri bereziei edo mekanizazioko gaineurriei buruzko adierazpenik ez dituenean, zimurtasunaren irizpide nagusia marraz daiteke (adierazten baldin bada) eta arau orokorraren arabera idatzi behar da.

Beharrezkoa izanez gero, ikurra gezi batean zehaztutako lerro batez lotu dakioke gainazalari. Ikurrak edo geziak piezaren kanpoaldean jarri behar dira, gainazala ordezkatzen duen lerroaren gainean edo horren luzapen baten gainean. Akotazio-printzipio nagusiari jarraituz, ikurra behin baino ez da erabiliko gainazal jakin batentzat eta, ahal bada, gainazal horren neurria edo posizioa definitzen duen kotaren bistaren gainean.

a

a

ba cb

ac

Page 81: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

8181

6 . P e r d o i a k

Piezako gainazal guztietarako gainazal-egoera bera eskatzen baldin bada, honela adierazi behar da:- Marrazkiaren ondoan ohar bat jarrita, datu-koadroaren edo despiezearen ondoan, edo ohar orokorretarako aurreikusitako tartean.- Pieza adierazten duen zenbakiaren ondoren.

Piezako gainazal gehienetarako gainazal-egoera bera eskatzen baldin bada, gainazal-egoera horri dagokion ikurraren atzetik, gainazal-egoera bereziaren edo berezien ikur bat edo batzuk jarriko dira (parentesi artean).

1a a

Gainazal guztietan

Page 82: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

8282

6 . P e r d o i a k

Ikur orokorra ez diren gainazal-egoeraren ikurrak, dagozkien gainazalen gainean jarri behar dira. Zehaztapen konplexu bat hainbat aldiz ez errepikatzeko, edo leku gutxi dagoenean, gainazalaren gainean adierazpen txiki bat egin daiteke, beti ere bere zentzua marrazkiaren gainean, piezaren marrazkitik gertu, datu-koadro edo despiezetik hurbil edo ohar orokorretarako aurreikusitako tartean azaldu behar delarik.

6.2.4 Ohar garrantzitsuak Zimurtasunari, fabrikazio-prozesuei edo mekanizazio-gaineurriei buruzko azalpenak, erabilera bermatzeko beharrezkoak direnean soilik emango dira, eta horrelakorik behar duten gainazaletan soilik. Lantegiko praktika arrunt edo ohikoak berez gainazal-egoera onargarria lortuko dela bermatzen baldin badu, ez da gainazalaren egoera adierazi beharrik izango.

a 1 a 2

a 2

a 3

z

y

y

z

3,2

a 1a 2

bc

e d=

= 4

a 3

Page 83: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

83

6 . P e r d o i a k

6.2.5.2 Ra, zimurtasunaren irizpide nagusia adierazteko ikurrak

6.2.5 Koadro sinoptikoak6.2.5.1 Ikurrak adierazpenik gabe Ikurra Esanahia

Oinarrizko ikurra. Esanahia ohar batez azaltzen denean baino ezin da erabili.

Txirbil-harroketa bidez mekanizaturiko gainazala.

Txirbil-harroketarik egin behar ez zaion gainazala. Ikur hau mekanizazio-faseko marrazkietan ere erabil daiteke, gainazalak aurreko fabrikazio-fasean lortu den bezalaxe geratu behar duela adierazteko, txirbil-harroketarekin edo gabe.

Esanahia

Gehienez ere 3,2 µm-ko balioa duen Ra zimurtasun-gainazala.

Gehienez ere 6,3 µm-ko eta gutxienez 1,6 µm-ko balioa duen Ra zimurtasun-gainazala.

Hautazkoa DerrigorrezkoaTxirbil-harroketaz

Ikurra

Debekatua

3,2 3,2 3,2

6,31,6

6,31,6

6,31,6

83

Page 84: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

8484

6 . P e r d o i a k

Ohar batek ikurraren esanahia azaltzen du.

6.2.5.3 Adierazpen osagarriak egiteko ikurrakIkur hauek elkarren artean konbina daitezke.

Ikur sinplifikatuak

Ikurra Esanahia

Fabrikazio-prozesua: fresaketa.

Oinarrizko luzera: 2,5 mm.

Ildoen norabidea: bistaren proiekzio-planoarekiko elkarzuta.

Mekanizazioko gaineurria: 2 mm.

Ra -rako erabiltzen den zimurtasun-irizpidearen desberdina adierazi (parentesi artean).Adibidez: Rt = 0,4 µm

Ikurra Esanahia

Fresatua

2,5

2

y z

(Rt = 0,4)

Page 85: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

8585

6 . P e r d o i a k

6.2.6 Gainazal-egoerak 6.2.6.1 Ra zimurtasuna Profilaren altueren balio absolutuen batez bestekoa da, erdiko lerroarekiko.

Gainazal batek zimurtasun-maila zehatz bat eduki behar duela esaten denean (Ra ), gainazaleko edozein puntutan zimurtasunaren neurria ez dela adierazitako Ra balioa baino handiagoa izango ulertu behar da. Balio orientagarriak

Y1 Ra

X

Y

Y2Y3

Y4 Y5

Ra =| Y1 | + | Y2 | + | Y3 | + | Y4 | + | Y5 | + | ... | + | Yn |

n

Ra (µm) Lan-metodoakLapeaketa, superakabera, leunketa, mandrinaketa diamantez, artezketa diamantez, hari-ijezketa.

Artezketa zilindriko eta gainazal lau finak.Torneaketa diamantez.

Artezketa zilindriko eta gainazal lau arruntak.Engranajeei bizarra kentzea.Torneaketa, brotxaketa, mandrinaketa eta fresaketa oso fina. Otxabuketa oso fina.

Torneaketa, mandrinaketa, fresaketa eta otxabuketa fina.Zulaketa eta mortasaketa finak.Mikrofusioa, hotzeko ijezketa.Torneaketa, mandrinaketa eta fresaketa arrunta.Zulaketa arrunta.Maskorreko galdaketa.Torneaketa, mandrinaketa eta fresaketa zakarra.Estanpaketa, arrabotaketa.

Forjaketa, beroko ijezketa.Hareazko galdaketa.

0,10,2

0,4

0,8

1,6

3,2

6,3

12,550

Page 86: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

8686

6 . P e r d o i a k

Erabilera-eremu orientagarriak

Ra (µm) Aplikazioak

Kalibreak, balbulak, doitasun handiko mekanika.IT3 perdoiakErrodadura- edo labaindura-gainazalak eusteko, paketatzeak, etab.Doitasunezko errodamenduen ahokalekuak.Zurtoinak, atorrak eta zilindro-pistoiak.Marruskadura- edo errodadura-gidak.IT4, IT5 perdoiak.Errodamendu normalen ahokalekua.Erretenen, juntura torikoen eta abarren ahokaleku estatikoak.Kalitate fineko organo mekanikoak. IT6, IT7, IT8 perdoiak.Organo mekanikoak kalitate ertainean.IT9, IT10 perdoiak.Erdiakabera arrunta.IT10 perdoia eta handiagoak.

Kanpo-gainazal mekanizatuak eta margotuak.

Galdatutako piezen alde ezkutuak, kontrapisuak.

0,10,2

0,4

0,8

1,6

3,2

6,3

12,550

Page 87: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

8787

6 . P e r d o i a k

6.2.6.2 Txirbil-harroketa bidez lortutako zimurtasuna (Ra )

Fabrikazio-prozesuak

Lapeaketa Superakabera

Leundua

BarnekoaZilindrikoa

Laua

DiamantezArrunta

DiamantezZilindrikoa

Laua

Mandrinatua

Arteztua

Harriz leundua

Metal gogorrezArrunta

Fresatua

Engr

anaj

eak

Ra

(µm

)

50

25

12

,5

6,3

3,

2

1,6

0,

8

0,4

0,

2

0,1

0,

05

0,02

5

Ra

(µm

)

50

25

12

,5

6,3

3,

2

1,6

0,

8

0,4

0,

2

0,1

0,

05

0,02

5

DiamantezLeuna

ZakarraTorneatua

Modulu-fresazFresa-amaz LapeatuaUrratuaLeundua

Bizarrak kendua

BrotxatuaZulatua

MortasatuaAurpegituaKarraskatuaArrabotatua

Zerratua, bizarrak kendua, ebakia

Zizelkatua

Akabatua

Otxabutua

Gehien erabilitako balioakGutxien erabilitako balioak

Page 88: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

8888

6 . P e r d o i a k

6.2.6.3 Txirbil-harroketarik gabe lortutako gainazalen zimurtasuna (Ra )

Fabrikazio-prozesuak

Arrabolez leundua

Hare-txorrotaz

Hotzetan trefilatuaIrarria

EstruituaEstanpatua

Forjatua

HariztatuaHotzetanBerotan

Ijetzia

Ra

(µm

)

50

25

12

,5

6,3

3,

2

1,6

0,

8

0,4

0,

2

0,1

0,

05

0,02

5

Ra

(µm

)

50

25

12

,5

6,3

3,

2

1,6

0,

8

0,4

0,

2

0,1

0,

05

0,02

5

Argizari galduzPresioz

Maskorrekoa

AzalkitanHareatan

Galdatua

Gehien erabilitako balioakGutxien erabilitako balioak

Page 89: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

6 . P e r d o i a k

6.2.7 Gainazal-perdoien baliokideak

89

Ra zimurtasunarentzat gomentaturiko balio-multzoa

0,0080,0100,0120,0160,0200,0250,0320,0400,0500,0630,0800,1000,1250,1600,200,250,320,400,500,630,801,001,251,602,02,53,24,05,06,38,010,012,516,020,0253240506380

100

Ra Zimurtasun-mailaren zenbakia Mekanizazio-ikurbaliokidea

μm (orientazio gisa) μin Sailkapen ingelesa, suitzarra

0,320,400,500,630,801,001,251,602,02,53,24,05,06,38,010,012,516,0

20253240506380100125160200250320400500630800

1.0001.2501.6002.0002.5003.2004.000

Sailkapen frantsesa

N1

N2

N3

N4

N5

N6

N7

N8

N9

N10

N11

N12

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

Page 90: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

6 . P e r d o i a k

6.2.8 Gainazalen egiaztapenerako zenbait parametro

90

6.2.8.1 Anplitude-parametroak (gailurra eta harana)

Prof

ilare

n ga

ilur-

altu

era

max

imoa

(Rp)

La

gin-

luze

ra b

atea

n pr

ofila

ren

gailu

r-altu

eret

atik

han

dien

a, Z

p.

Zp2

Zp5

Zp4

Zp3

Zp1

Zp6

Rp

Lagi

n-lu

zera

Page 91: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

6 . P e r d o i a k

91

Prof

ilare

n ha

ran-

sako

nera

max

imoa

(Rv)

La

gin-

luze

ra b

atea

n pr

ofila

ren

hara

n-sa

kone

reta

tik h

andi

ena,

Zv.

Zv1

Zv2

Zv5

Zv4

Zv3

Rv

Zv6

Lagi

n-lu

zera

Page 92: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

6 . P e r d o i a k

92

Prof

ilare

n al

tuer

a m

axim

oa (R

z)

Lagi

n-lu

zera

bat

ean,

gai

lur-a

ltuer

a, Z

p, e

ta h

aran

-sak

oner

a, Z

v, h

andi

enar

en b

atur

a.

Rz

Zp1

Zv1

Zp2

Zv2

Zv3

Zp3

Zp4

Zp5

Zv4

Zv5

Zv6

Zp6

Lagi

n-lu

zera

Page 93: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

6 . P e r d o i a k

93

Prof

ilare

n el

emen

tuen

bat

ez b

este

ko a

ltuer

a (R

c)

Lagi

n-lu

zera

bat

ean

prof

ilare

n el

emen

tuen

altu

eren

bat

ez b

este

ko b

aioa

, Zt.

Zt1

Zt2

Zt3

Zt4

Zt5

Zt6

Lagi

n-lu

zera

Page 94: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

6 . P e r d o i a k

94

6.2.8.2 Anplitude-parametroak (ordenatuen batez besteko balioak)

Ebaluatutako profilaren batez besteko aritmetikoaren desbiderapena, Ra. Lagin-luzera bateko ordenatuen Z(x), balio absolutuen batez besteko aritmetikoa.

Ebaluatutako profilaren batez besteko koadratikoaren desbiderapena, Rq. Lagin-luzera bateko ordenatuen Z(x), balioen batez besteko koadratikoa.

Ra =1l

l

0| Z(x) | dx

Rq =

1l

l

0Z2(x) dx .

.

Page 95: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

9595

6 . P e r d o i a k

Elementubakunak

Elementubakun edoerlazionatuak

Erlazionatutakoelementuak

Forma

Norabidea

Kokapena

Oszilazioa

Zuzentasuna

Lautasuna

Biribiltasuna

Zilindrikotasuna

Lerro-forma

Gainazal-forma

Paralelotasuna

Elkarzutasuna

Inklinazioa

Posizioa

Zentrokidetasuna/ardazkidetasuna

Simetria

Zirkularra

Osoa

Elementuak eta perdoi-mota

Perdoien ezaugarriei dagozkien ikurrak (DIN 7184)

6.3 Perdoi geometrikoak

Ezaugarriak Ikurra

Page 96: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

9696

6 . P e r d o i a k

t

t1

t 2 t

Zuz

enta

sun-

perd

oia

Perd

oi-g

unea

pla

no b

atea

n pr

oiek

tatz

ean,

gun

e ho

ri t

tarte

bat

ez b

erei

zita

ko

bi le

rro

zuze

n pa

rale

loz

mug

atut

a ge

ratz

en d

a.

Perd

oia

elka

rren

arte

an

elka

rzut

ak d

iren

bi

nora

bide

tan

zeha

ztut

a ba

ldin

bad

ator

, per

doi-

gune

a t 1 ×

t 2 sek

ziok

o pa

rale

lepi

pedo

bat

izan

go

da.

Perd

oi-g

unea

t di

amet

roko

zi

lindr

o ba

t da,

bet

iere

pe

rdoi

aren

bal

ioar

en

aurr

ean

Ø z

einu

a ag

ertz

en

bada

.

Perd

oitu

riko

gain

azal

eko

edoz

ein

lerr

o, 0

,1 m

m

bere

izita

dau

den

bi le

rro

para

lelo

ren

arte

an e

gon

beha

rko

da.

t 1 =

0,1

mm

× t 2 =

0,

2 m

m e

baki

dura

dun

para

lele

pipe

do b

aten

ba

rnea

n au

rkitu

beh

ar d

u pe

rdoi

turik

o el

emen

tuak

.

Perd

oitu

riko

zilin

droa

ren

arda

tzak

Ø 0

,1 m

m-k

o zi

lindr

oare

n ba

rnea

n eg

on b

ehar

ko d

u.

Perd

oi-g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

Ø 0

,1

0,1

6.3.1. Forma-perdoiak

0,2 0

,1

Page 97: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

9797

6 . P e r d o i a k

Balio orientagarriak

588101216

Gainazalaren luzera L (mm)

BereziaArrunta

Lapeaketa (µm)Artezketa (µm)Fresaketa edo arrabotaketa (µm)

50 arte > 50 - 80 > 80 - 120 > 120 - 200 > 200 - 250 > 250 - 400

50608090100200

101212162025

25 arte > 25 - 50 > 50 - 80 > 80 - 120

BereziaArruntaNeurria (mm)

Artezketa (µm)Torneaketa (µm)ØL

≥ 3 - 25 ≥ 6 - 25 ≥ 12 - 25 ≥ 20 - 80

30405065

15202532

Ø t

t

Ø

L

t

L

t

Page 98: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

9898

6 . P e r d o i a k

Perd

oi-g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

t

0,08

Perd

oiar

en g

unea

t d

istan

tzia

ba

tez

bere

izita

ko b

i pla

no

para

lelo

k m

ugat

zen

dute

.

Perd

oitu

riko

gain

azala

k 0,

08

mm

-ko

tartea

dut

en b

i plan

o pa

ralel

oren

artea

n ko

katu

ta eg

on

beha

r du.

Lau

tasu

n-pe

rdoi

a

Page 99: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

9999

6 . P e r d o i a k

Balio orientagarriak

10101212162025

Gainazala (cm2)BereziaArrunta

Lapeaketa (µm)Artezketa (µm)Fresaketa edo arrabotaketa (µm)

6,3 arte> 6,3 - 25> 25 - 63> 63 - 160> 160 - 400

> 400 - 1.000> 1.000 - 2.000

5050608090100200

5588101216

t

t t

t

Zabalera edo luzera Zabalera edo luzera

Page 100: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

100100

6 . P e r d o i a k

Bir

ibilt

asun

-per

doia

Zili

ndri

kota

sun-

perd

oia

t

0,1

0,03

Perd

oiar

en g

unea

erra

dioe

n ar

teko

t d

ifere

ntzi

a du

ten

bi

zilin

dro

arda

zkid

eren

arte

an

egon

beh

arko

da.

Perd

oitu

riko

ertz

a 0,

03 m

m-k

o er

radi

o-di

fere

ntzi

a du

ten

bi

zirk

unfe

rent

zia

arda

zkid

een

arte

an k

okat

urik

ego

n be

hark

o da

.

Ard

atza

reki

ko e

lkar

zuta

den

eb

aket

a-pl

ano

bako

itzea

n pe

rdoi

turik

o in

guru

-lerro

ak

0,1

mm

-ko

erra

dio-

dife

rent

zia

dute

n bi

zirk

ulu

zent

roki

deen

ar

tean

kok

atur

ik e

gon

beha

rko

du.

Perd

oi-g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

t0,

1

Perd

oitu

riko

gain

azal

a t

erra

dio-

dife

rent

zia

dute

n bi

zi

lindr

o ar

dazk

idee

n ar

tean

kok

atur

ik

egon

beh

arko

da.

Perd

oitu

riko

gain

azal

a 0,

1 m

m-k

o er

radi

o-di

fere

ntzi

a du

ten

bi z

ilind

ro a

rdaz

kide

en

arte

an k

okat

urik

ego

n be

hark

o da

.

Page 101: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

101101

6 . P e r d o i a k

Balio orientagarriak

BereziaArrunta

Artezketa (µm)Torneaketa (µm)Kontuan hartutako

diametroa (mm)

2550100250500

510162025

3581012

t

t

Page 102: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

102102

6 . P e r d o i a k

Lerr

o-fo

rma

perd

oia

Øt

Perd

oitu

riko

lerro

aren

pun

tu

guzt

iek

egon

beh

ar d

uten

pl

anok

o bi

lerro

en a

rteko

t di

stant

ziar

i ler

ro-fo

rmar

en

perd

oia

derit

zo. B

i ler

ro h

auek

t

diam

etro

ko z

irkul

uan

lerro

in

gura

tzai

leak

dira

, eta

zen

troak

ge

omet

ria b

erdi

neko

lerro

an

daud

e.

Proi

ekzi

o-pl

anoa

reki

ko p

aral

elo

dago

en se

kzio

bak

oitz

ean,

pr

ofil

kont

rola

tua

0,04

mm

-ko

dia

met

roa

dauk

aten

bi

ingu

ratz

aile

ren

arte

an e

gon

beha

rko

da, h

orie

n ze

ntro

ak

prof

il ge

omet

riko

perfe

ktu

bate

n ga

inea

n da

udel

arik

.

Perd

oi-g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

0,04

Gai

naza

l-for

ma

perd

oia

Perd

oiar

en g

unea

t

diam

etro

a du

ten

esfe

ren

bi g

aina

zal i

ngur

atza

ilek

mug

atut

a da

go, b

eren

ze

ntro

ak fo

rma

geom

etrik

o pe

rfekt

ua d

auka

n ga

inaz

al

bate

n ga

inea

n da

udel

arik

.

Gai

naza

l kon

trola

tua

0,02

mm

-ko

dia

met

roko

esf

era

dute

n bi

gai

naza

l ing

urat

zaile

ren

arte

an e

gon

beha

rko

da, h

orie

n ze

ntro

ak g

aina

zal g

eom

etrik

oki

perfe

ktu

bate

n ga

inea

n

daud

elar

ik.

0,02

Esfe

ra Ø

t

Page 103: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

103103

6 . P e r d o i a k

Ler

ro z

uzen

bat

en p

erdo

ia b

este

err

efer

entz

iako

lerr

o zu

zen

bate

kiko

Perd

oia

nora

bide

bak

ar b

atea

n ad

iera

zten

den

ean,

pe

rdoi

turik

o pu

ntu

guzt

iek

aurk

itu b

ehar

dut

en

erre

fere

ntzi

a-le

rroar

ekik

o pa

rale

lo d

iren

bi p

lano

pa

rale

loen

arte

ko t

dist

antz

iari

para

lelo

tasu

n-pe

rdoi

a de

ritzo

.

Ard

atz

kont

rola

tua

berti

kale

an 0

,1 m

m

bere

izita

dau

den

bi z

uzen

en

arte

an e

gong

o da

, eta

ho

riek

A er

refe

rent

ziak

o ar

datz

arek

iko

para

lelo

dira

.

Ard

atz

kont

rola

tua

horiz

onta

lean

0,1

mm

be

reiz

ita d

aude

n bi

zuz

enen

ar

tean

ego

ngo

da, e

ta

horie

k A

erre

fere

ntzi

ako

arda

tzar

ekik

o pa

rale

lo d

ira.

Perd

oi-g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

t

0,1

A

0,1

A

A

A

0,1

A

6.3.2 Norabide-perdoiakParalelotasuna

A

Page 104: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

104104

6 . P e r d o i a k

- Balio orientagarriak

t A

t

d

d

A L

≤ 25

> 25 - 50

> 50 - 80

> 80 - 120

≤ 3> 3 - 6> 6 - 25

≤ 3> 3 - 6> 6 - 25

≤ 10> 10 - 25≥ 12 - 40

1008080180160160180160260

----25----50605080

101010151515202025

----8--1212--1520

Berezia (µm)Arrunta (µm)Neurria (mm)

L d Zulaketabarautsez Mandrinaketa Mandrinaketa

punteagailuz Artezketa

Page 105: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

105105

6 . P e r d o i a k

Lerr

o zu

zen

bate

n pa

rale

lota

sun-

perd

oia

best

e er

refe

rent

ziak

o le

rro

zuze

n ba

teki

ko

tt1

t 20,

2A

0,1

A

A

0,2

A 0,1

A

A

0,0

3

A

Perd

oiar

en g

unea

t 1 × t 2

sekz

iodu

n pa

rale

lepi

pedo

ba

tez

mug

atut

a da

go, e

rrefe

rent

ziak

o le

rroar

ekik

o pa

rale

lo,

perd

oia

elka

rreki

ko

perp

endi

kula

rrak

dire

n bi

pl

anot

an z

ehaz

ten

bada

.

Perd

oiar

en g

unea

t di

amet

roa

duen

zili

ndro

ba

tez

mug

atut

a da

go,

arda

tza

erre

fere

ntzi

ako

zuze

nare

kiko

par

alel

o da

goel

a, pe

rdoi

aren

ba

lioar

en a

urre

tik Ø

zei

nua

ager

tzen

den

ean.

Ard

atz k

ontro

latua

pa

ralel

epip

edo

baten

ba

rruan

egon

go d

a, eta

ho

rren

oina

rria 0

, 2 m

m

(hor

izont

ala) x

0,1

mm

(b

ertik

ala) i

zang

o da

, eta

alt

uera

A er

refe

rent

ziako

ar

datza

reki

ko p

arale

lo.

Ard

atz k

ontro

latua

0,0

3 m

m-k

o di

ametr

oa d

auka

n zil

indr

o ba

ten b

arru

an

egon

beh

arko

da,

eta

arda

tza er

refe

rent

ziazk

o A

arda

tzarre

kiko

(e

rrefe

rent

ziako

zuze

na)

para

lelo

izang

o da

.

Perd

oi-g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

Page 106: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

106106

6 . P e r d o i a k

Balio orientagarriak

Berezia (µm)

Mandrinaketa txantiloiz

Arrunta (µm)Zulaketa barautsez

Neurria (mm)

L d

≤ 25

> 25 - 50

> 50 - 100

> 100 - 200

≤ 25≤ 12

> 12 - 25≤ 12

> 12 - 25≤ 3

> 3 - 25

508011060180200200

122424506390100

t Ad

dA

L

t

Page 107: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

107107

6 . P e r d o i a k

t

0,01

B

B

t

CC

0,1

Perd

oiar

en g

unea

t

dist

antz

ia b

atez

be

reiz

ita d

aude

n et

a el

karr

ekik

o et

a er

refe

rent

ziak

o pl

anoe

kiko

par

alel

o di

ren

bi p

lano

k de

finitz

en d

ute.

Perd

oiar

en g

unea

t

dist

antz

ia b

atez

be

reiz

ita d

aude

n et

a el

karr

ekik

o et

a er

refe

rent

ziak

o zu

zena

reki

ko p

aral

elo

dire

n bi

pla

nok

defin

itzen

dut

e.

Zulo

aren

ard

atza

0,0

1 m

m b

erei

zita

dau

den

eta

B e

rref

eren

tzia

ko

plan

oare

kiko

par

alel

o di

ren

bi p

lano

ren

arte

an

egon

go d

a.

Plan

o ko

ntro

latu

a 0,

1 m

m b

erei

zita

da

uden

eta

zul

oare

n C

err

efer

entz

iako

ar

datz

arek

iko

para

lelo

di

ren

bi p

lano

ren

arte

an

egon

go d

a.

Perd

oi-g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

Ler

ro z

uzen

bat

en p

aral

elot

asun

-per

doia

err

efer

entz

iako

pla

no b

atek

iko

Plan

o ba

ten

para

lelo

tasu

n-pe

rdoi

a er

refe

rent

ziak

o zu

zen

bate

kiko

Page 108: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

108108

6 . P e r d o i a k

Balio orientagarriak Plano bereko bi gainazalen arteko paralelotasuna.

Ardatz berean kokatutako bi mataderaren arteko paralelotasuna.

Neurria L (mm)

BereziaArrunta

Lapeaketa (µm)Artezketa (µm)Fresaketa edo arrabotaketa (µm)

25 arte> 25 - 50> 50 - 80> 80 - 120> 120 - 250> 250 - 500

506080100140250

202530355075

101520253045

25 arte > 25 - 50 > 50 - 80 > 80 - 120 > 120 - 250 > 250 - 450

25 40 50 100 130 180

NeurriaL (mm)

Perdoiarrunta

(fresaketa)(µ)

A

L

t A

t

A

t A

t

L

Page 109: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

109109

6 . P e r d o i a k

Plan

o ba

ten

para

lelo

tasu

n-pe

rdoi

a er

refe

rent

ziak

o be

ste

plan

o ba

teki

ko

tA

A

D

D

0,01

/100

0,01

Perd

oiar

en g

unea

t di

stant

zia

bate

z be

reiz

ita

daud

en e

ta e

lkar

reki

ko

eta

erre

fere

ntzi

ako

plan

oare

kiko

par

alel

o di

ren

bi p

lano

k de

finitz

en

dute

.

Plan

o ko

ntro

latua

0,0

1 m

m b

ereiz

ita d

aude

n eta

D

erre

fere

ntzia

ko p

lanoa

reki

ko

para

lelo

dire

n bi

plan

oren

ar

tean

egon

go d

a.

Plan

o ko

ntro

latuk

o pu

ntu

guzti

ak, 1

00 m

m-

ko lu

zera

ko ed

ozein

za

titan

, elk

arre

kiko

eta A

er

refe

rent

ziako

plan

oare

kiko

pa

ralel

o di

ren

bi p

lanor

en

artea

n eg

ongo

dira

, 0,0

1 m

m

bere

izita.

Perd

oi-g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

Page 110: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

110110

6 . P e r d o i a k

Balio orientagarriak Bi gainazal lauen arteko paralelotasuna.

Gainazalaren luzera L (mm)

BereziaArruntaLapeaketa (µm)Artezketa (µm)Fresaketa edo

arrabotaketa (µm)25 arte

> 25 - 50> 50 - 80> 80 - 120> 120 - 250> 250 - 500

255060100130180

121220254080

5510123080

t A

A

t

L

Page 111: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

111111

6 . P e r d o i a k

ElkarzutasunaEl

karz

utas

un-p

erdo

ia, e

rref

eren

tzia

-pla

no e

do z

uzen

bat

ekik

o (p

lano

edo

lerr

o ba

teki

ko)

0,1

Perd

oitu

riko

gain

azal

aren

pun

tu

guzt

iek

egon

beh

ar

dute

n er

refe

rent

zia-

gain

azal

arek

iko

elka

rzut

et

a el

karr

ekik

o pa

rale

lo

dire

n pl

anoe

n ar

teko

t di

stan

tzia

da.

Perd

oi-g

unea

, beh

in

plan

o ba

tean

pro

iekt

atu

eta

gero

, t d

ista

ntzi

a ba

tez

bere

izita

dau

den

bi z

uzen

par

alel

oz

mug

atut

a da

go, z

uzen

ho

riek

erre

fere

ntzi

ako

plan

oari

elka

rzut

ak

dire

larik

, per

doia

no

rabi

de b

akar

bat

ean

zeha

zten

den

ean.

Perd

oitu

riko

gain

azal

ak e

rref

eren

tzia

-ga

inaz

alar

ekik

o el

karz

ut e

ta p

aral

elo

(0,1

mm

-ko

dist

antz

ia) d

en p

lano

an e

gon

beha

r du.

Perd

oi-g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

t

Page 112: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

112112

6 . P e r d o i a k

Balio orientagarriak Bi zuloren arteko elkarzutasuna.

Neurria L edo L1 (mm)

BereziaArruntaMandrinaketa txantiloiz (µ)

Mandrinaketa (µm)

Zulaketa barautsez (µm)

25 arte> 25 - 50> 50 - 80> 80 - 120> 120 - 200> 200 - 250

100120160160260360

252540405080

121220202550

≤ 25

> 25 - 50

> 50 - 80

> 80 - 120

BereziaArrunta

Mandrinaketa txantiloiz (µm)

Mandrinaketa (µm)

Zulaketa barautsez (µm) L d

≤ 3> 3 - 6> 6 - 24

≤ 3> 3 - 6> 6 - 20> 20 - 24

≤ 6> 6 - 24> 12 - 60

608080160160160160150160260

----20----2025252550

10101010101012121225

Øt A

A

AL1

t /2

L

d

AØt d d

t /2

L

Neurria (mm)

Page 113: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

113113

6 . P e r d o i a k

Plan

o ba

ten

elkar

zuta

sun-

perd

oia

erre

fere

ntzia

ko le

rro

zuze

n ba

teki

ko

t

t 2t 1

Ø

A

Ø 0

,01

A

0,1

0,2

tA

0,08

A

tA

0,08

A

Perd

oia

elka

rreki

ko e

lkar

zut d

iren

bi

nora

bide

tan

adie

razi

ta d

ator

rene

an,

perd

oitu

riko

lerro

aren

pun

tu g

uztie

k eg

on b

ehar

dut

en e

rrefe

rent

zia-

gain

azal

arek

iko

elka

rzut

den

pa

rale

pipe

doar

en t 1

× t 2

eba

kidu

rari

derit

zo e

lkar

zuta

suna

.

Ø ik

urra

per

doia

ren

aurre

an ja

rtzen

de

nean

, per

doitu

riko

lerro

aren

pun

tu

guzt

iek

egon

beh

ar d

uten

erre

fere

ntzi

a-ga

inaz

alar

ekik

o zi

lindr

o el

karz

utar

en t

di

amet

roar

i der

itzo

elka

rzut

asun

a.

Perd

oiar

en g

unea

t d

istan

tzia

bat

ez

bere

izita

dau

den

eta

elka

rreki

ko

para

lelo

eta

erre

fere

ntzi

ako

zuze

nare

kiko

elk

arzu

tak

dire

n bi

pl

anok

def

initz

en d

ute.

Perd

oiar

en g

unea

t d

istan

tzia

bat

ez

bere

izita

dau

den

eta

elka

rreki

ko

para

lelo

eta

erre

fere

ntzi

ako

plan

oare

kiko

elk

arzu

tak

dire

n bi

pl

anok

def

initz

en d

ute.

Zilin

droa

ren

arda

tza

perd

oi-g

une

para

lele

pipe

diko

bat

en b

arru

an

egon

beh

ar d

a, 0,

1 m

m x

0,2

mm

oi

narri

arek

in e

ta e

rrefe

rent

ziak

o pl

anoa

reki

ko e

lkar

zuta

den

al

tuer

arek

in.

Zilin

dro

kont

rola

tuar

en a

rdat

za,

goik

oa, 0

,01

mm

-ko

diam

etro

a da

ukan

eta

A e

rrefe

rent

ziak

o pl

anoa

reki

ko a

rdat

z el

karz

uta

dauk

an a

lde

zilin

drik

o ba

ten

barru

an

egon

go d

a.

Plan

o ko

ntro

latu

a 0,

08 m

m

bere

izita

dau

den

eta A

ard

atza

reki

ko

(erre

fere

ntzi

ako

zuze

na) e

lkar

zuta

k di

ren

bi p

lano

par

alel

oren

arte

an

egon

go d

a.

Plan

o ko

ntro

latu

a 0,

08 m

m b

erei

zita

da

uden

eta

A e

rrefe

rent

ziak

o pl

ano

horiz

onta

lare

kiko

elk

arzu

tak

dire

n bi

pl

ano

para

lelo

ren

arte

an e

gong

o da

.

Perd

oi-g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

Lerr

o zu

zen

bate

n elk

arzu

tasu

n-pe

rdoi

a pl

ano

bate

kiko

Plan

o ba

ten

elkar

zuta

sun-

perd

oia

erre

fere

ntzia

ko p

lano

bat

ekik

o

Page 114: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

114114

6 . P e r d o i a k

Balio orientagarriak

15152025404060

Neurria L (mm)

BereziaArruntaLapeaketa (µm)Artezketa (µm)Fresaketa edo

arrabotaketa (µm)

25 arte> 25 - 50> 50 - 80> 80 - 125> 125 - 200> 200 - 250> 250 - 400

50100120200240260360

551012122550

t A

A

L

t

Page 115: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

115115

6 . P e r d o i a k

Inklinazio-perdoia

Perd

oitu

riko

lerr

oare

n pu

ntu

gu

ztie

k eg

on b

ehar

dut

en

er

refe

rent

zia-

lerr

oare

kiko

aurr

eiku

sita

ko a

ngel

u

id

eala

reki

ko p

aral

elo

eta

inkl

inat

u di

ren

bi p

lano

en

ar

teko

t d

ista

ntzi

ari

in

klin

azio

a de

ritzo

.

Perd

oitu

riko

gain

azal

aren

punt

u gu

ztie

k eg

on b

ehar

dute

n er

refe

rent

zia-

lerr

oare

kiko

au

rrei

kusi

tako

ang

elu

idea

lare

kiko

par

alel

o et

a

in

klin

atu

dire

n bi

pla

noen

arte

ko t

dis

tant

ziar

i ink

linaz

ioa

de

ritzo

.

Inkl

inaz

io-p

erdo

ia p

lano

edo

zuz

en b

atek

iko

lerr

o ed

o ga

inaz

al b

ati a

plik

atut

a

t

AB

A-B

0,08

60º

60º

A

A0,

08

Zulo

aren

ard

atza

0,0

8 m

m

bere

izita

dau

den

bi p

lano

pa

rale

lore

n ar

tean

ego

ngo

da, e

ta p

lano

hor

iek

A-B

ar

datz

hor

izon

tala

reki

ko

(err

efer

entz

iako

zuz

ena)

60

º ink

linat

uta

egon

go

dira

.

Zulo

aren

ard

atza

0,0

8 m

m b

erei

zita

dau

den

bi

plan

o pa

rale

lore

n ar

tean

eg

ongo

da,

eta

pla

no

horie

k A

pla

noar

ekik

o (e

rref

eren

tzia

ko p

lano

a)

60º i

nklin

atut

a eg

ongo

di

ra.

Perd

oi-g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

Page 116: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

116116

6 . P e r d o i a k

6.3.3 Kokapen-perdoiak

Perd

oi-g

unea

t d

iam

etro

a da

ukan

zirk

ulu

bate

z m

ugat

uta

dago

, eta

ho

rren

zen

troa

punt

u ko

ntro

latu

aren

pos

izio

an

koka

tuta

dag

o.

Perd

oi-g

unea

t d

ista

ntzi

a ba

tez

bere

izita

ko e

ta

zuze

n ko

ntro

latu

arek

iko

sim

etrik

oki k

okat

utak

o bi

zu

zen

para

lelo

z m

ugat

uta

dago

, per

doia

nor

abid

e ba

kar b

atea

n ze

hazt

en

dene

an.

Perd

oiar

en g

unea

t 1 ×

t 2

azal

erad

un p

aral

elep

iped

o ba

tez

mug

atut

a da

go,

horr

en a

rdat

za z

uzen

ko

ntro

latu

aren

pos

izio

an

dago

elar

ik, p

erdo

ia

elka

rrek

iko

elka

rzut

ak d

iren

bi n

orab

idet

an z

ehaz

ten

bada

.

Punt

u ba

ten

posiz

io-p

erdo

ia

t

t t 2

t1

100

Ø0,

3

68

Ø0,

5

208

8

A

A3x

8zu

lo 8zu

lo 0,20,05

3030

30153030

Ben

etak

o eb

aket

a-pu

ntua

0,

3 m

m-k

o di

amet

rodu

n zi

rkul

u ba

ten

barr

uan

egon

go d

a, h

orre

n ze

ntro

ak e

bake

ta-

punt

u ko

ntro

latu

aren

po

sizi

oare

kin

bat e

gite

n du

elar

ik.

Hiru

zuz

enet

ako

bako

itza

0,5

mm

ber

eizi

tako

eta

zu

zen

kont

rola

tuar

en

posi

zioa

reki

ko s

imet

rikok

i ko

katu

tako

bi z

uzen

pa

rale

lore

n ar

tean

ego

ngo

da, A

pla

noar

ekik

o.

Zortz

i zul

oeta

ko

bako

itzar

en a

rdat

za g

une

para

lele

pipe

diko

bat

en

barr

uan

egon

go d

a, g

une

horr

en o

inar

ria 0

,05

mm

(h

oriz

onta

la) x

0,2

mm

(b

ertik

ala)

izan

go d

a,

bero

rren

ard

atza

zul

o ko

ntro

latu

en a

rdat

zen

posi

zioa

reki

n ba

t iza

nik.

Perd

oi-g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

Lerr

o zu

zen

bate

n po

sizio

-per

doia

Posizioa

Page 117: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

117117

6 . P e r d o i a k

Perd

oiar

en g

unea

t

diam

etro

a du

en

zilin

dro

bate

z m

ugat

uta

dago

, ard

atza

zuz

en

kont

rola

tuar

en p

osiz

ioan

da

goen

a, p

erdo

iare

n ba

lioar

en a

urre

tik Ø

zei

nua

ager

tzen

den

ean.

Perd

oi-g

unea

bi p

lano

pa

rale

loz

mug

atut

a da

go, h

orie

n ar

teko

di

stan

tzia

t iz

anik

, eta

pl

ano

kont

rola

tuar

en

posi

zioa

reki

ko s

imet

rikok

i ko

katu

ta d

aude

larik

.

Lerr

o zu

zen

bate

n po

sizio

-per

doia

t

t

100

B

A 68

AB

Ø0,

08

8x

30 30

3030

3015

Ø0,

1

35A B

BA

0,05

105º

Ø

Zulo

aren

ard

atza

0,0

8 m

m-k

o di

amet

rodu

n al

de z

ilind

riko

bate

n ba

rruan

ego

n be

hark

o da

, hor

ren

arda

tza

zuze

n ko

ntro

latu

aren

pos

izio

an

dago

elar

ik, A

eta

B p

lano

ekik

o (e

rrefe

rent

ziak

o pl

anoa

k).

Zortz

i zul

oeta

ko b

akoi

tzar

en

arda

tza

0,1

mm

-ko

diam

etro

dun

gune

zili

ndrik

o ba

ten

barru

an e

gon

beha

rko

da, b

eror

ren

arda

tza

zulo

ko

ntro

latu

en a

rdat

zen

posiz

ioar

ekin

bat

izan

ik.

Plan

o in

klin

atua

bi

plan

o pa

rale

lore

n ar

tean

eg

ongo

da

(hor

iek

0,05

m

m b

erei

zita

) eta

pla

no

kont

rola

tuar

ekik

o sim

etrik

oki

koka

tuta

, A p

lano

arek

iko

(erre

fere

ntzi

ako

plan

oa) e

ta B

er

refe

rent

ziak

o zi

lindr

oare

kiko

(e

rrefe

rent

ziak

o zu

zena

).

Perd

oi-g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazio

a

Plan

o ba

ten

edo

simet

ria-

plan

o ba

ten

posiz

io-p

erdo

ia

Page 118: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

118118

6 . P e r d o i a k

Zentrokidetasuna eta ardazkidetasuna

Ard

atz

bate

n ar

dazk

idet

asun

-per

doia

Punt

u ba

ten

zent

roki

deta

sun-

perd

oia

t

A

Ø 0

,01

A

Ø 0

,08

Ø

Ø

ØBA

A-B

t

Perd

oi-g

unea

t d

iam

etro

ko

zirk

ulu

bate

z m

ugat

uta

dago

, hor

ren

zent

roa

erre

fere

ntzi

ako

punt

uare

kin

bat d

ator

rela

rik.

Perd

oiar

en g

unea

t

diam

etro

a du

en z

ilind

ro

bate

z m

ugat

uta

dago

, pe

rdoi

aren

bal

ioar

en

aurr

etik

Ø z

einu

a ag

ertz

en

dene

an.

Zirk

ulua

ren

zent

roa,

pe

rdoi

lauk

izuz

enar

i lo

tua,

0,0

1 m

m-

ko d

iam

etro

dun

zirk

ulu

bate

n ba

rrua

n eg

on b

ehar

ko d

a,

A e

rref

eren

tzia

ko

zirk

ulua

reki

ko

zent

roki

dea

izan

ik.

Zilin

droa

ren

arda

tza,

pe

rdoi

lauk

izuz

enar

i lo

tuta

, 0,0

8 m

m-k

o di

amet

rodu

n al

de

zilin

drik

o ba

ten

barr

uan

egon

go d

a,

A-B

err

efer

entz

iako

ar

datz

arek

in a

rdaz

kide

a de

na.

Perd

oi-g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

Page 119: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

119119

6 . P e r d o i a k

≤ 25

> 25 - 50

> 50 - 80

> 80 - 120

Balio orientagarriak Kanpo-diametroen arteko zentrokidetasuna.

BereziaArrunta

Artezketa (µm)Tornu automatikoa(µm)

Torneaketa (µm) L d

3 - 18> 18 - 30

6 - 18> 18 - 3018 - 3018 arte

> 18 - 30> 30 - 80

2525404060808080

505080----------

1212202025254040

Ø t A

A

L

d t /2

Neurria (mm)

Page 120: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

120120

6 . P e r d o i a k

3 arte> 3 - 6> 6 - 10> 10 - 30

3 arte> 3 - 6> 6 - 10> 10 - 18> 18 - 3010 arte

> 10 -3030 arte

Balio orientagarriak Luzetarako ardatz bera duten bi zuloren arteko zentrokidetasuna.

≤ 25

> 25 - 50

> 50 - 80

> 80 - 125

Neurria (mm)

Berezia (µm)Arrunta (µm)

Artezketa LapeaketaMandrinaketa txantiloiaz

Zulaketa barautsez Otxabuketa L d

160120100100200180180160160220200300

6350404080806060609090100

252525125050404025808090

----88----121212252550

----55----888181840

Ø t A

AL

d

t

Page 121: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

121121

6 . P e r d o i a k

Balio orientagarriak Bi barne-zuloren eta zulo baten eta kanpo-diametroaren arteko zentrokidetasuna.

3 -6> 6 - 12> 12 - 25

3 - 12> 12 - 5012 - 25

> 25 - 8025 - 124

≤ 25

> 25 - 80

> 80 - 120

> 120 - 250

Neurria (mm)

Berezia (µm)Arrunta (µm)

Artezketa MandrinaketaZulaketa tornuan

L d Barra tenkatua

Barra torneatua

160160160200200250250400

4050608090130160200

----25--40505080

--8--12404050

Ø t A

Ø t A

A

A

L

L

d d

t /2

L t

/2

Page 122: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

122122

6 . P e r d o i a k

Simetria

Perd

oi-g

unea

bi p

lano

pa

rale

loz

mug

atut

a da

go,

horie

n ar

teko

dist

antz

ia t

dela

rik e

ta e

rrefe

rent

ziak

o sim

etria

-pla

noar

ekik

o (e

do

arda

tzar

ekik

o) si

met

rikok

i ko

katu

ta d

aude

larik

.

Perd

oi-g

unea

, beh

in p

lano

ba

tean

pro

iekt

atu

eta

gero

, t d

istan

tzia

bat

ez b

erei

zita

da

uden

bi z

uzen

par

alel

oz

mug

atut

a da

go, z

uzen

hor

iek

erre

fere

ntzi

ako

arda

tzar

ekik

o (e

do si

met

ria-p

lano

arek

iko)

sim

etrik

oki k

okat

uta

daud

elar

ik, p

erdo

ia n

orab

ide

baka

r bat

ean

zeha

zten

den

ean.

Perd

oiar

en g

unea

t 1 ×

t 2

azal

erad

un p

aral

elep

iped

o ba

tez

mug

atut

a da

go, h

orre

n ar

datz

a er

refe

rent

ziak

o ar

datz

arek

in b

at d

ator

rela

rik,

perd

oia

elka

rreki

ko e

lkar

zuta

k di

ren

bi n

orab

idet

an z

ehaz

ten

bada

.

Sim

etri

a-pl

ano

bate

n sim

etri

a-pe

rdoi

a t

t

t1

t 2

A0,

08A

A

0,08

A-B A

ADC

B

0,05

0,01

C-D

A-B

Arte

kako

sim

etria

-pla

noa

0,08

mm

ber

eizi

tako

bi

plan

oren

arte

an e

gong

o da

, eta

pla

no h

orie

k A

er

refe

rent

ziak

zeh

azte

n du

en si

met

ria-p

lano

arek

iko

simet

rikok

i kok

atut

a eg

on

beha

rko

dira

.

Zulo

aren

ard

atza

0,8

m

m b

erei

zita

ko b

i pla

no

para

lelo

ren

arte

an e

gon

beha

rko

da, p

lano

hor

iek

A et

a B

erre

fere

ntzi

ako

arte

ken

bene

tako

sim

etria

-pl

anoa

reki

ko si

met

rikok

i ko

katu

ta d

aude

larik

.

Zulo

aren

arda

tza g

une

para

lelep

iped

iko

baten

ba

rruan

egon

go d

a, eta

hor

ren

oina

rria 0

,1 m

m (h

orizo

ntala

) x

0,05

mm

(ber

tikala

) iza

ngo

da, a

rdatz

a A-B

eta C

-D

simetr

ia-pl

ano

bene

takoe

n eb

aketa

k os

atzen

due

n ar

datza

reki

n ba

t iza

nik.

Perd

oi-g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

Lerr

o zu

zen

bate

n ed

o ar

datz

bat

en si

met

ria-

perd

oia

Page 123: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

123123

6 . P e r d o i a k

Balio orientagarriak Hozka baten ardatz batekiko simetria.

tA

A

t b

Berezia (µm)Arrunta (µm)

ArtezketaFresaketaZabalerab (mm)

12 arte> 12 - 50> 50 - 125

80130160

255080

Page 124: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

124124

6 . P e r d o i a k

6.3.4 Oszilazio-perdoiak

t

0,1

A-B

AB

0,2

A

A

A

A0,

2

Perd

oi-g

unea

, ar

datz

arek

iko

elka

rzut

a de

n ed

ozei

n ne

urri

plan

oren

bar

ruan

, bi

zirk

ulu

zent

roki

dez

mug

atut

a da

go, e

ta

horie

n er

radi

oen

arte

ko d

ifere

ntzi

a t

da.

Zent

roa

erre

fere

ntzi

ako

arda

tzar

ekin

bat

dat

or.

Osz

ilazi

o-pe

rdoi

a or

o ha

r ar

datz

bat

en in

guru

ko

bira

keta

oso

ei a

plik

atze

n za

ie e

ta, o

ndor

ioz,

bi

rake

ta o

satu

gabe

ei

buru

zkoa

den

ean,

ber

ezik

i ad

iera

zi b

ehar

ko d

a.

Osz

ilazio

erra

diale

ko

perd

oia,

A-B

er

refe

rent

ziako

arda

tzare

n in

guru

an b

uelta

oso

bate

an

zeha

r, ed

ozein

neu

rri

plan

otan

, ez d

a 0,1

mm

ba

ino

hand

iagoa

izan

be

hark

o.

Osz

ilazio

erra

diale

ko

perd

oia e

z da 0

,2 m

m

bain

o ha

ndiag

oa iz

an

beha

r, ed

ozein

neu

rri

plan

otan

, A zu

loar

en

arda

tzare

n (e

rrefe

rent

ziako

ar

datza

) ing

urua

n bu

elta o

so b

atean

zeha

r ko

ntro

latur

iko

piez

a bat

ne

urtze

n de

nean

.

Perd

oi-g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

Osz

ilazi

o zi

rkul

ar-e

rrad

iale

ko p

erdo

ia

Perd

oi-g

aina

zala

Neu

rket

ako

plan

oa

Oszilazio zirkularra

Page 125: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

125125

6 . P e r d o i a k

Perd

oi-g

unea

, edo

zein

pos

izio

er

radi

alet

an, t

dist

antz

ia b

atez

be

reiz

itako

bi z

irkul

uk m

ugat

zen

dute

, eta

hor

iek

neur

keta

-zili

ndro

ba

ten

barru

an m

ante

ntze

n di

ra, z

ilind

roar

en a

rdat

za

erre

fere

ntzi

ako

arda

tzar

ekin

bat

da

torre

larik

.

Perd

oi-g

unea

t d

istan

tzia

bat

ez

bere

izita

ko b

i zirk

uluk

mug

atze

n du

te, e

ta h

orie

k ne

urke

ta-k

ono

bate

n ba

rruan

man

tent

zen

dira

, ko

noar

en a

rdat

za e

rrefe

rent

ziak

o ar

datz

arek

in b

at d

ator

rela

rik.

Beste

rik z

ehaz

tu e

zean

, neu

rket

a no

rabi

dea

gain

azal

arek

iko

norm

ala

dela

joko

da.

Osz

ilazi

o zi

rkul

ar-a

xial

eko

perd

oia

t

D

0,1

D

0,1

C

C

0,1

C

C

Osz

ilazi

o ax

iale

ko p

erdo

ia,

D e

rrefe

rent

ziak

o ar

datz

aren

in

guru

an b

uelta

oso

bat

ean

zeha

r, ed

ozei

n ne

urri-

plan

otan

, ez

da

0,1

mm

bai

no h

andi

agoa

iz

ango

.

Osz

ilazi

o ax

iale

ko p

erdo

ia

zeha

ztut

ako

nora

bide

an, C

er

refe

rent

ziak

o ar

datz

aren

in

guru

an b

uelta

oso

bat

ean

zeha

r, ed

ozei

n ne

urke

ta-

kono

tan,

ez

da 0

,1 m

m b

aino

ha

ndia

goa

izan

go.

Osz

ilazi

o pe

rdoi

a ga

inaz

al

mak

urra

ren

tang

ente

arek

iko

nora

bide

elk

arzu

tean

, C

erre

fere

ntzi

ako

arda

tzar

en

ingu

ruan

bue

lta o

so b

atea

n ze

har,

edoz

ein

neur

keta

-ko

nota

n, e

z da

0,1

mm

bai

no

hand

iago

a iz

ango

.

Perd

oi-g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

Osz

ilazi

o zi

rkul

arre

ko p

erdo

ia e

doze

in n

orab

idet

an

Neu

rket

a-zi

lindr

oa

Neu

rket

a-ko

noa

t

t

t

Page 126: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

126126

6 . P e r d o i a k

Balio orientagarriak

Zabalera (mm) Berezia (µ)Arrunta (µ)

ArtezketaTornu automatikoa

Torneaketa edofresaketa

6 - 12> 12 - 25> 25 - 50> 50 - 80> 80 - 200> 200 - 250

508090100130250

80130------------

2550606080130

A

t

d

t A

Page 127: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

127127

6 . P e r d o i a k

C

C0,

1Pe

rdoi

-gun

ea t

dis

tant

zia

bate

z be

reiz

itako

bi z

irkul

uk m

ugat

zen

dute

, eta

hor

iek

ange

lua

zeha

ztut

a da

ukan

neu

rket

a-ko

no b

aten

bar

ruan

m

ante

ntze

n di

ra, k

onoa

ren

arda

tza

erre

fere

ntzi

ako

arda

tzar

ekin

bat

da

torr

elar

ik.

Osz

ilazi

o ax

iale

ko p

erdo

ia

zeha

ztut

ako

nora

bide

an, C

er

refe

rent

ziak

o ar

datz

aren

in

guru

an b

uelta

oso

bat

ean

zeha

r, ed

ozei

n ne

urke

ta

kono

tan,

ez

da 0

,1 m

m

bain

o ha

ndia

goa

izan

beh

ar.

Perd

oi-g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazio

a

Osz

ilazi

o zi

rkul

arre

ko p

erdo

ia n

orab

ide

jaki

n ba

tean

α

Page 128: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

128128

6 . P e r d o i a k

tA

B

A-B

0,1

0,1

D

D

t

Perd

oi-g

unea

er

radi

oen

arte

an

t di

stan

tzia

ba

tez

bere

izita

ko

bi z

ilind

ro

arda

zkid

ek

mug

atut

a da

go, e

ta

horie

n ar

datz

ak

erre

fere

ntzi

ako

arda

tzar

ekin

bat

da

toz.

Perd

oi g

unea

t di

stan

tzia

bat

ez

bere

izita

ko e

ta

erre

fere

ntzi

ako

arda

tzar

ekik

o el

karz

utak

dire

n bi

pla

no p

aral

elok

m

ugat

zen

dute

.

Osz

ilazi

o to

tal-e

rradi

alek

o pe

rdoi

a,

zeha

ztut

ako

gain

azal

eko

edoz

ein

punt

utan

, ez

da 0

,1 m

m b

aino

han

diag

oa

izan

go, A

-B e

rrefe

rent

ziak

o ar

datz

aren

in

guru

an h

ainb

at b

irake

tare

n on

dore

n,

eta

piez

en e

ta n

eurk

eta

tresn

en a

rtean

m

ugim

endu

erra

dial

erla

tiboa

reki

n.

Mug

imen

du e

rlatib

oan,

neu

rket

a-tre

snak

edo

pie

za le

rro b

atea

n au

rrera

gi

datu

beh

ar d

ira, e

ta le

rroak

teor

ikok

i in

gura

men

duar

en fo

rma

berb

era

izan

go

du e

ta e

rrefe

rent

ziak

o ar

datz

arar

ekik

o po

sizio

ego

kian

ego

ngo

da.

Osz

ilazi

o to

tal-a

xial

eko

perd

oia,

ze

hazt

utak

o ga

inaz

alek

o ed

ozei

n pu

ntut

an, e

z da

0,1

mm

bai

no h

andi

agoa

iz

ango

, D e

rrefe

rent

ziak

o ar

datz

aren

in

guru

an h

ainb

at b

irake

tare

n on

dore

n,

eta

piez

en e

ta n

eurk

eta-

tresn

en a

rtean

m

ugim

endu

axi

al e

rlatib

oare

kin.

M

ugim

endu

erla

tiboa

n, n

eurk

eta-

tresn

ak e

do p

ieza

lerro

bat

ean

aurre

ra

gida

tu b

ehar

dira

, eta

lerro

ak te

orik

oki

ingu

ram

endu

aren

form

a be

rber

a iz

ango

du

eta

erre

fere

ntzi

ako

arda

tzar

ekik

o po

sizio

ego

kian

ego

ngo

da.

Perd

oi-g

unea

ren

defin

izio

aIk

urra

Adi

eraz

pena

eta

inte

rpre

tazi

oa

Osz

ilazi

o to

tal-e

rrad

iale

ko p

erdo

ia

Osz

ilazi

o to

tal-a

xial

eko

perd

oia

Oszilazio totala

Page 129: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

129129

6 . P e r d o i a k

Zuzentasuna

Lautasuna

Biribiltasuna

Zilindrikota-suna

Lerro-forma

Gainazal-forma

Paralelotasunalerro (ardatz) batera lerro baten erreferentzia-rekin

tt

tt

t

t

Ø 0,08

0,08

0,1

0,1

0,04

0,02

0,03 A

A

Adibideak eta interpretazioa

InterpretazioaIrudien adibidea Perdoi-guneaPerdoien ikur eta

ezaugarriak

Form

a-pe

rdoi

akE

lem

entu

bak

arra

kE

lem

entu

bak

ar e

ta lo

tura

duna

kLo

tura

dun

elem

entu

ak

Nor

abid

e-pe

rdoi

ak

Ø t esfera

Perdoidun angeluzuzenari lotuta dagoen zilindroaren

ardatza 0,08 mm-ko diametrodun gune

zilindriko batean egon behar da

Gainazala 0,08 mm-ko tartea duten bi plano

paraleloren artean egon behar da.

Edozein zeharkako azalerako zirkunferentzia 0,1 mm-ko tartea duten bi zirkulu zentrokide eta planokideren artean egon

behar da.

Kontrolatutako gainazala bi zilindro ardazkideren artean egon behar da, eta

bien arteko erradioen arteko ezberdintasuna 0,1 mm-koa

izango da.

Proiekzio-planoarekiko paraleloa den azalera

bakoitzean kontrolatutako profila 0,04 mm-ko

diametroko zirkuluen inguratzaileen artean egon

behar da. Kasu honetan zentroak geometrikoki

perfektua den profil batean daude kokatuta.

Kontrolatutako gainazala 0,02 mm-ko diametroko esferadun bi gainazalen inguratzaileen artekoa

izan behar da. Zentroak geometrikoki perfektua den profil batean daude

kokatuta.

Kontrolatutako ardatza 0,03 mm-ko diametrodun

zilindro baten barnekoa izan behar da, eta A erreferentzia

ardatzarekiko paraleloa.

Page 130: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

130130

6 . P e r d o i a k

Elkarzutasuna (ardatz batena) lerro-planora errefe-rentziarekin

Inklinazioa lerro (ardatz) batena planora erreferentzia-rekin

Lerro baterainoko posizioa

Ardatz baten ardazkidetasuna

Plano baten simetria

Oszilazio zirkular-erradiala

Oszilazio total erradiala

t

t

t

tt

t

t

0,1

60º0,08 A

A

100

68

0,08 A B

B

A

Ø 0,08 A-BBA

Ø

Ø Ø

0,08 AA

0,1 A-B

A B

0,1 A-B

A B

Perdoidun angeluzuzenari lotuta dagoen zilindroaren

ardatza 0,1 mm-ko tartea duten eta erreferentzia-planoarekiko elkarzutak diren bi planoen

artean egon behar da.

Zuloaren ardatza bi plano paraleloren artean egon behar da. Bien arteko

tartea 0,8 mm-koa da eta A planoarekiko (erreferentzia planoa) 60º-ra egongo da.

Zuloaren ardatza 0,8 mm-ko diametrodun gune zilindrikoan

egon behar da. Ardatza kontrolaturiko lerroaren

kokapen teorikoan egongo da A eta B planoekiko (erref.

planoak).

Perdoidun angeluzuzenari lotuta dagoen zilindroaren

ardatza 0,08 mm-ko diametrodun gune zilindrikoan

egon behar da, A-B erreferentzia-ardatzarekiko

ardazkidea.

Artekaren simetria-planoa 0,08 mm-ko tartea duten bi plano paraleloren artean eta A erreferentzian agertzen den simetria-planoarekiko

simetrikoa izan beharko da.

Oszilazio erradialen perdoiak A-B erreferentzia ardatzaren inguruan bira osoa ematean oszilazio erradialen perdoiak

ez du 0,1 mm-ko balioa gainditu behar edozein

neurketa-planotan.

Edozein gainazaletan oszilazio total erradialak ez

du 0,1 mm-ko tartea gainditu behar, A-B erreferentzia-

ardatzaren inguruan piezen arteko mugimendu axialetan

eta neurketa-tresnetan. Mugimendu erlatiboan

neurgailuak instrumentuak edo pieza teorikoki forma

zehatza duen lerroan mugitu behar dira, eta lerro hori

erreferentzia-ardatzarekiko kokapen zuzenean egon

behar da.

Adibideak eta interpretazioa

InterpretazioaIrudien adibidea Perdoi-guneaPerdoien ikur eta

ezaugarriak

Nor

abid

e-pe

rdoi

akL

eku-

perd

oiak

Lot

urad

un e

lem

entu

akH

igid

ura-

perd

oiak

α

Page 131: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

131

6 . P e r d o i a k 6.4. Perdoiaren kalitatea aukeratzearen ondorioak

Perd

oiar

en a

uker

aket

a

Perd

oi e

goki

a

Mak

ina

egok

ia

Doi

kunt

za tx

ikia

Doi

kunt

za h

andi

a

Mak

ina

/ Tal

dea

Gar

estie

gia

Bez

eroa

gal

du

Bez

eroa

gal

duSa

lmen

ta

Mak

ina-

tald

eare

n fu

ntzi

onam

endu

oke

rraEr

abilg

arrit

asun

mur

ritza

goa

Mak

inak

atz

era

bota

tzen

dira

Entre

gatz

eko

epee

n at

zera

pena

Kal

itate

-eza

ren

kostu

en h

azku

ndea

- Fab

rikaz

io-z

ailta

suna

k- M

akin

a be

rezi

etan

kos

tu h

andi

a- K

opur

u ha

ndia

- A

tzer

apen

ak

131

Page 132: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

132

Page 133: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

133

7 . Z e n t r a t z e k o p u n t u a k : D I N 3 3 2 - 1 : 1 9 9 6 , B e t a R f o r m a k

Page 134: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

134134

7 . Z e n t r a t z e k o p u n t u a k

B forma R formaPuntu arteztua behar denean (doitasunezko ardatzentzat)

t *: DIN 333 zentratzeko barautsez prestatutako zentraketa-puntuetan.a **: a trontzaketa-neurria pieza bukatuan geratzen ez diren zentraketa- puntuekin erabiltzen da. Marrazkietarako argibidea Adib.: d 1 = 4 eta d 2 = 8,5eko B formako zentraketa-puntua: DIN 332-B 4 × 8,5 zentratze-puntua. Adib.: d 1 = 4 eta d 2 = 8,5eko R formako zentraketa-puntua: DIN 332-R 4 × 8,5 zentratze-puntua. B forma R forma

11,251,62

2,53,15

45

6,3810

2,122,653,354,255,36,78,510,613,217

21,2

0,30,40,50,60,80,91,21,61,41,62

3,1545

6,3810

12,51618

22,428

2,22,73,44,35,46,88,610,812,916,420,4

3,54,55,56,68,310

12,715,6202531

11,251,62

2,53,15

45

6,3810

2,122,653,354,255,36,78,510,613,217

21,2

3,1545

6,3810

12,5162025

31,5

2,53,15

45

6,3810

12,5162025

1,92,32,93,74,65,87,49,211,414,718,3

3456791114182228

d1 d2 tmin a DIN 333 r max. min. tmin a d1 d2 b d3

bt *

a **

r

t *a **

120º d 1

d 3d 2 60º

120º d 1 d 2 60º

120º

Oharra: Neurrien balio guztiak mm-tan emanda daude.

7.1 B eta R formak (60º) DIN332/1-1986

Page 135: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

> 7 ≤ 10> 10 ≤ 13> 13 ≤ 16> 16 ≤ 21> 21 ≤ 24> 24 ≤ 30> 30 ≤ 38> 38 ≤ 50> 50 ≤ 85> 85 ≤ 130

135

7 . Z e n t r a t z e k o p u n t u a k

45

6,3810162025

31,540

5,87,48,810,513,216,319,825,331,338

5,36,78,19,612,214,918,123

28,434,2

3,24,35,36,48,410,513172125

2,53,34,25

6,88,510,214

17,521

M 3M 4M 5M 6M 8M 10M 12M 16M 20M 24

d5 r d1 d2 d3 d4 t5 d6 t1+2 t2 t3

+1 t4

0,20,30,30,40,40,60,71

1,31,6

1,82,12,42,83,33,84,45,26,48

2,63,2456

7,59,5121518

12141721253037455363

910

12,516192228364250

Marrazkietarako argibidea Adib.: DS formako zentratze-puntua, d1 = M 10 hariarekin: DIN 332 - DS M10 zentratze-puntua. Adib.: DR formako zentratze-puntua, d1 = M 10 hariarekin: DIN 332 - DR M10 zentratze-puntua.

DS forma: arteztutako puntua beharrezkoa denean (doitasunezko ardatzetan).

DR forma

120º 60º

d 5 d 3d 4

t5

t3

t4

60º"Z" Z xehetasuna

d 4d 5"X"

X xehetasuna45º

60º

d 4 d 3

t4

t3

r

t1

t2

d 1 d 2 d 3

0min.

0≈≈

7.2 DS eta DR formak (60º hariarekin) DIN332/2-1983

Page 136: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT
Page 137: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

137

8 . T e r a k o a r t e k a k

Page 138: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

138138

8 . T e r a k o a r t e k a k

T erako artekak (UNE 15218:1992 = ISO 299:1987 arauan oinarrituta)

E, F eta G : 45º-ko alakaren altuera edo akordio-erradioa.

Oharra: Neurri izendatuen balioak mm-tan eta perdoienak μm-tan emanda daude.

(*) : Lotzeko artekentzat, H12 perdoia. Erreferentzia-artekentzat, H8 perdoia.P neurria: P neurriaren 3 edo 4 balioak fabrikatzaileak aukeratzen ditu.

Ahal izanez gero, artekak erdiko artekaren alde batean eta bestean simetrikoki jarri behar direla aurreikusi behar da. Erdiko arteka hori, oro har, erreferentzia-arteka gisa mekanizatzen da. Arteka-kopurua bikoitia izanez gero, makinaren mahaian erreferentzia-arteka zein den garbi adierazi beharra dago.

20 eta 2532tik 100era

125etik 250era320tik 500era

±0,2±0,3±0,5±0,8

P Perdoia

B C H E F G min. max. min. max. min. max. max. max. max.

A* P

56810121418222836424854

1011

14,516192330374656688090

3,55778912162025323640

8111517202330384861748494

101318212528364556718595106

11111

1,61,61,61,62,52,52,52,5

0,60,60,60,60,60,61111

1,622

11111

1,61,62,52,52,5466

20-25-3225-32-4032-40-5040-50-6350-63-8063-80-10080-100-125100-125-160

100-125-160-200125-160-200-250160-200-250-320200-250-320-400250-320-400-500

P

0,3 × 45º max.

A

B

E

H

C

FG

Oharra: T erako arteken arteko P neurriaren perdoia ez da metagarria.

1112,51618212532405060728595

4,568891114182228354044

Page 139: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

139

9 . M a t e r i a l a k

Page 140: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

140

Page 141: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

141

9 . M a t e r i a l a k

Adreilua ...........................................................................Agata ...............................................................................Alabastroa .......................................................................Albaialdea .......................................................................Altzairu herdoilgaitza 18/8 .............................................Altzairu lasterra: ............................................................. % 5 wolframekin gutxi gorabehera ........................... % 10 wolframekin gutxi gorabehera . ........................ % 15 wolframekin gutxi gorabehera ......................... % 20 wolframekin gutxi gorabehera ......................... Altzairurtua .....................................................................Aluminio brontzea ..........................................................Aluminio hutsa ................................................................Aluminio mailukatua. .....................................................Aluminio urtua ................................................................Aluminioa, aleazio forjagarriak ......................................Aluminioa, moldeaketarako aleazioak ............................Alunbrea (KAI) ...............................................................Amianto-pasta .................................................................Amiantoa .........................................................................................Amoniakoa ......................................................................Anbarra. ..........................................................................Anhidridoa (kaltzio sulfatoa). .........................................Antimonioa .....................................................................Antrazita ..........................................................................Apar-harri naturala ..........................................................Apatita .............................................................................Arbela ..............................................................................Artilea .............................................................................Artsenikoa .......................................................................Asfaltoa (brea minerala) .................................................Azukre zuria ...................................................................Bakelita ...........................................................................Banadioa .........................................................................Barioa ..............................................................................Basaltoa ...........................................................................Bauxita ............................................................................Beira kristala ...................................................................Beira zuria ......................................................................

1,4 - 2,02,5 - 2,82,3 - 2,886,4 - 6,6

7,93

8,108,358,609,007,85

7,75 - 8,352,702,752,56

2,64 - 2,822,69 - 2,95

1,751,2

2,1 - 2,81,52

1,0 - 1,12,966,69

1,35 - 1,70,4 - 0,9

3,16 - 3,222,65 - 2,71,3 - 1,4

6,691,1 - 2,8

1,611,335,83,7

2,60 - 3,302,4 - 2,62,4 - 2,6

2,2

Material solidoak giro-tenperaturan ρ (g/cm3)

9.1 Material solidoen pisu espezifikoa

Page 142: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

142

9 . M a t e r i a l a k

Berilioa ............................................................................Berun bioxidoa edo peroxidoa .......................................Berun ijetzia ....................................................................Berun minioa ...................................................................Berun urtua .....................................................................Bikea ...............................................................................Binil polikloruroa (malgua) ............................................Binil polikloruroa (zurruna) ............................................Bismutoa ........................................................................Bitriolo urdina ................................................................Bitrioloa, burdina ..........................................................Bolia ................................................................................Borax kristalizatua ..........................................................Boro karburoa .................................................................Botila-beira .....................................................................Brontzea, % 6tik 20ra Sn ...............................................Burdin oxidoa (ispilu burdina) .......................................Burdin pirita ....................................................................Burdin gozoa ...................................................................Burdin hutsa ....................................................................Burdinurtu grisa ..............................................................Burdinurtu xaflakorra .....................................................Burdinurtu zuria ..............................................................Burdinurtua .....................................................................Buztin freskoa .................................................................Buztin lehorra .................................................................Carborunduma (silizio karburoa) ....................................Diamantea .......................................................................Dolomita .........................................................................Egurrikatz zapaldua, airerik gabea ................................Egurrikatza ......................................................................Elur solte bustia ..............................................................Elur solte lehorra .............................................................Erle-argizaria ...................................................................Erretorta-ikatza ...............................................................Erretxina ..........................................................................Esmerila ..........................................................................Espato astuna ..................................................................

1,869,3711,4

8,6 - 9,111,34

1,07 - 1,101,251,49,82,281,90

1,83 - 1,921,732,512,6

8,7 - 8,95,25

4,9 - 5,27,857,6

6,95 - 7,357,20 - 7,45

7,707,86

2,6 asko jota1,8

3,12 - 3,203,5

2,85 - 2,951,4 - 1,5

0,40,95 asko jota

0,120,961,91,074,04,45

Gorputz solidoak giro-tenperaturan ρ (g/cm3)

Page 143: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

143

9 . M a t e r i a l a k

Estearina ..........................................................................Esteatita ...........................................................................Estibina ...........................................................................Estrontzioa ......................................................................Eztainu ijetzia .................................................................Eztainu urtua ...................................................................Feldespatoa .....................................................................Fenoplastoa P42 (karga: ehunak) ....................................Fenoplastoa P21 (karga: egur-irina) ...............................Fluorina ...........................................................................Formol urea (karga: zelulosa) .........................................Fosforo brontzea .............................................................Fosforoa, gorria ...............................................................Fosforoa, metalikoa ........................................................Fosforoa, zuria eta horia .................................................Galena .............................................................................Galioa ..............................................................................Gatz arrunta .....................................................................Gatzarria ..........................................................................Goma arabiarra ...............................................................Goma biguna ...................................................................Goma laka .......................................................................Grafito naturala ...............................................................Granitoa ...........................................................................Gres kareharria ................................................................Gresa ...............................................................................Gutapertxa .......................................................................Harea hezea .....................................................................Harea lehorra ...................................................................Harri erregogorra ............................................................Harri-kristala ...................................................................Harrikatz soltea piloan ...................................................Harrikatza ........................................................................Hezurrak ..........................................................................Hormigoia .......................................................................Igeltsu kaltzinatua ...........................................................Igeltsua ............................................................................Ikatza barratan .................................................................Iman iraunkorretarako altzairua .....................................

0,95 - 1,02,60 - 2,804,6 - 4,7

2,67,47,2

2,5 - 2,671,321,43,151,5

8,80 - 8,862,202,361,84

7,4 - 7,65,912,152,15

1,31 - 1,451,1 - 1,5

1,22,0 - 2,52,3 - 3,1

1,92,2 - 2,5

0,97 - 1,012,0 asko jota

1,4 - 1,61,8 - 2,2

2,650,9 - 1,11,2 - 1,51,7 - 2,01,8 - 2,5

1,812,321,6

6,90 - 7,3

Gorputz solidoak giro-tenperaturan ρ (g/cm3)

Page 144: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

144

9 . M a t e r i a l a k

Indigoa ............................................................................Iodoa ...............................................................................Iridioa ..............................................................................Izotza 0º-tan ....................................................................Kadmio urtua ..................................................................Kadmioa ..........................................................................Kaltzio karbonatoa ..........................................................Kaltzio karburoa (1 kg-k 0,3 m3 azetileno ematen du)...Kaltzioa ...........................................................................Kaolina (portzelanarako lurra) ........................................Karbono altzairua ............................................................Kare bizia ........................................................................Kare hila ..........................................................................Kareorea ..........................................................................Kautxu gordina ...............................................................Ke beltza ......................................................................... Kobaltoa ..........................................................................Kobre elektrolitikoa ........................................................Kobre ijetzia ....................................................................Kobre pirita (CuFeS2) .....................................................Kobre pirita nahastua (CuFeS4) ......................................Kobre urtua .....................................................................Koipeak ...........................................................................Kokea ..............................................................................Korindoia .......................................................................Kortxoa ...........................................................................Kreta ................................................................................Kriolita ............................................................................Kristal fina ......................................................................Kromo altzairua ..............................................................Kromoa ...........................................................................Kromo nikel altzairua .....................................................Kuartzoa ..........................................................................Labe garaiko zepa ...........................................................Larru koipeztatua ............................................................Larru lehorra ...................................................................Letoia ..............................................................................Lignitoa ...........................................................................Litargirioa (berun hori oxidoa) .......................................

1,354,9422,5

0,91678,54 - 8,57

8,642,62,221,55

2,2 - 2,67,83 - 7,88

3,32,3 - 3,21,6 - 1,8

0,91 - 0,961,7 - 1,8

8,88,88 - 8,958,9 - 9,04,1 - 4,34,9 - ,3

8,30 - 8,920,92 - 0,941,6 - 1,93,8 - 4,00,2 - 0,351,8 - 2,6

2,952,90

7,80 - 7,847,1

7,60 - 7,802,65

2,5 - 3,01,020,86

8,1 - 8,61,2 - 1,5

9,66

Gorputz solidoak giro-tenperaturan ρ (g/cm3)

Page 145: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

145

9 . M a t e r i a l a k

0,531,3 - 2,0

1,745,17,43

1,6 - 1,81,45

1,4 - 1,82,2 - 2,52,0 - 2,2

2,62 - 2,841,58,68,89,7

2,6 - 3,28,1010,2

8,35 - 8,658,35 - 8,90

8,308,98,571,122,5711,5

0,7 - 1,20,86 - 0,92

1,34,5 - 4,6

5,021,3 - 21,521,3 - 21,6

21,151,38

1,5 - 2,11,050,921,18

Litioa ...............................................................................Lurra ...............................................................................Magnesioa .......................................................................Magnetita ........................................................................Manganesoa ....................................................................Manposteria freskoa, adreiluak .......................................Manposteria lehorra, adreiluak .......................................Manposteria, adreiluak ....................................................Manposteria, galtzadarriak ............................................Manposteria, kareharria ..................................................Marmola ..........................................................................Melamina formola (karga: zelulosa) ...............................Metala, delta ....................................................................Metala, kanpaiak ...........................................................Wood metala .................................................................Mika ................................................................................Molibdeno altzairua. .......................................................Molibdenoa .....................................................................Nikel mailukatua .............................................................Nikel tenkatua ................................................................Nikel urtua ......................................................................Nikela ..............................................................................Niobioa ............................................................................Nylona .............................................................................Ortasa (potasio feldespatoa) ...........................................Paladioa ...........................................................................Papera ..............................................................................Parafina ...........................................................................Pertinaxa .........................................................................Pirita magnetikoa ............................................................Pirolusita .........................................................................Platino ijetzia ..................................................................Platino tenkatua ...............................................................Platino urtua ....................................................................Polibinil kloruroa ............................................................Poliester estratifikatua (beira ehuna) ..............................Poliestireno arrunta .........................................................Polietilenoa, goi-presioa .................................................Polimetilmetakrilato urtua .........................................................

Gorputz solidoak giro-tenperaturan ρ (g/cm3)

Page 146: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

146

9 . M a t e r i a l a k

0,912,15

3,1 - 3,22,2 - 2,5

2,040,862,111,041,5212,34,474,82

2,60 - 2,752,332,162,260,972,131,45

1,96 - 2,072,59

5,5 - 5,84,7

11,852,6 - 2,8

16,62,66,252,14,5

3,5 - 3,611,7

11,40 - 15,2519,3

3,0 - 3,2518,719,5019,3619,25

Polipropilenoa .................................................................Politetrafluoretilenoa (PTFE, tefloia) .............................Portland zementu freskoa ..............................................Portzelana ........................................................................Potasa kaustikoa ..............................................................Potasio metalikoa ............................................................Potasio nitratoa ...............................................................Rilsana .............................................................................Rubidioa ..........................................................................Rutenioa ..........................................................................Selenio gorria (α) ............................................................Selenio metalikoa ............................................................Serpentina .......................................................................Silizioa ............................................................................Sodio kloruroa (gatz arrunta) ..........................................Sodio nitratoa ..................................................................Sodioa .............................................................................Sosa kaustikoa .................................................................Sosa kristalinoa ...............................................................Sufrea ..............................................................................Suharria ...........................................................................Sulfuroa, kobre (Cu2S) ....................................................Sulfuroa, molibdeno ........................................................Talioa ...............................................................................Talkoa ..............................................................................Tantaloa ...........................................................................Teila .................................................................................Telurioa ...........................................................................Tetrafluoroetilenoa (PTFE, tefloia).................................Titanioa ...........................................................................Topazioa ..........................................................................Torioa ..............................................................................Wolfram karburo sinterizatua ........................................Wolframa .........................................................................Turmalina ........................................................................Uranioa ............................................................................Urre fin landua ................................................................Urre fin tenkatua .............................................................Urre fin urtua ..................................................................

Gorputz solidoak giro-tenperaturan ρ (g/cm3)

Page 147: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

147

9 . M a t e r i a l a k

Zeluloidea .......................................................................Zelulosa ...........................................................................Zelulosa azetatoa .............................................................Zeresina ...........................................................................Zerioa ..............................................................................Zeta .................................................................................Zeta, azetatoa ..................................................................Zilar ijetzia edo tenkatua ................................................Zilar ioduroa ..................................................................Zilar urtua .......................................................................Zinabrioa .........................................................................Zink ijetzia ......................................................................Zink karbonatoa ..............................................................Zink mailukatua ............................................................Zink sulfatoa (zink Vitrioloa) .........................................Zink urtua ........................................................................Zirkonio bioxidoa ...........................................................Zirkonioa .........................................................................Zuntz bulkanizatua ..........................................................Zuntza, kotoia .................................................................

1,381,551,30

0,91 - 0,946,81,37

1,25 - 1,3510,5 - 10,6

5,6710,42 - 10,53

8,096,95 - 7,154,1 - 4,57,0 - 7,2

1,976,86

5,16 - 5,816,5

1,1 - 1,451,47 - 1,5

Gorputz solidoak giro-tenperaturan ρ (g/cm3)

Page 148: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

148

9 . M a t e r i a l a k

Akazia .........................................Artea ............................................Astigarra ......................................Ebanoa .........................................Ezkia ...........................................Ezpela ..........................................Gereziondoa ................................Guaiakoa .....................................Haritza .........................................Indigaztainondoa .........................Intxaurrondoa ..............................Izei zuria .....................................Izeia .............................................Kaoba ..........................................Laritza .........................................Lizarra .........................................Madariondoa ...............................Makala .........................................Pago arrunta ................................Pinu amerikarra (parket-pinua) ...Pinu arrunta .................................Rhododendron ponticum .............Sahatsa ........................................Teka .............................................Urkia ..........................................Zumarra .......................................

0,770,690,631,20,530,950,801,230,690,550,680,450,470,600,590,720,740,450,730,670,520,830,560,670,650,68

0,730,650,59

-0,490,92

-1,230,650,510,640,410,430,550,550,680,700,410,690,620,490,790,520,630,610,64

Zurak Labean lehortuak Kanpoan lehortuak (% 0ko hezetasuna) (% 12ko hezetasuna)

9.2 Zuren pisu espezifikoa (g/cm3)

Page 149: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

149

9 . M a t e r i a l a k 9.3 Dilatazio linealeko koefizientea 1 ºC bakoitzeko, α, (0 ºC - 100 ºC)

Alpaka .......................................................................Altzairua ....................................................................Aluminioa .................................................................Antimonioa ...............................................................Beira ..........................................................................Beruna .......................................................................Brontzea (Cu edukiaren arabera) ..............................Burdina (hutsa) .........................................................Burdinurtu grisa (burdinurtua) ..................................Duraluminioa (AlCuMg) ..........................................Eztainua ...................................................................Granitoa .....................................................................Hormigoia .................................................................Igeltsua ......................................................................Iridioa ........................................................................Kadmioa ....................................................................Kautxua .....................................................................Kobaltoa ....................................................................Kobrea .......................................................................Konstantana ...............................................................Kromo altzairua ........................................................Kromoa .....................................................................Kuartzo beira .............................................................Kuartzo kristalinoa ....................................................Letoia ........................................................................Litioa .........................................................................Magnesioa .................................................................Marmola ....................................................................Merkurioa ..................................................................Metal gogorra (motaren arabera) ..............................Nikel altzairua ...........................................................Nikela ........................................................................Platinoa .....................................................................Silizioa ......................................................................Sufrea ........................................................................Urrea .........................................................................Wolframa/tungstenoa (W) .........................................

18,011,523,010,80

8,1 - 10,029,0

15,0 - 17,511,6 - 12,29,0 - 10,4

23,523,08,9014,025,06,5031,077,0012,70

16,2 - 16,515,212,008,5

4,8 - 5,50,5218,460,026,111,7

60,005,5 - 7,5

12,013,009,06,0

90,0014,24,3

α × 106 (ºC-1)Material solidoak

Page 150: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

150

9 . M a t e r i a l a k

Oharra: Jatorrizko bolumenaren eta bolumenaren hazkundearen arteko erlazioari zabalkuntza kubikoaren koefizientea esaten zaio (γ = 3α).

Zilarra ........................................................................Zinka .........................................................................

PlastikoakBinil polikloruroa (malgua) ......................................Binil polikloruroa (zurruna) ......................................Fenoplastoa P21 (karga: egur-irina) .........................Fenoplastoa P42 (karga: ehunak) ..............................Formol melamina (karga: zelulosa) ..........................Formol urea (karga: zelulosa) ...................................Nylona .......................................................................Poliester estratifikatua (beira-ehuna) ........................Poliestireno arrunta ...................................................Polietilenoa, goi-presioa ...........................................Polimetilmetakrilato urtua ........................................Politefrafluoretilenoa (PTFE, tefloia) .......................Rilsana .......................................................................Zelulosa azetatoa (moldeatua) ..................................Zelulosa azetatoa (orria) ...........................................

19,526,7

70 - 25050 - 18023 - 5025 - 50

4020 - 70

110 - 14020 - 3060 - 80

160 - 18050 - 90

100110

80 - 160100 - 150

Gorputz solidoak α × 106 (ºC-1)

Page 151: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

151

9.4 Dilatazio kubikoaren koefizientea likidoetan, g (20 ºC)

9 . M a t e r i a l a k

Likidoa

Azido sulfuriko kontzentratua ...................Bentzola .....................................................Glizerina .....................................................Karbono tetrakloruroa ................................Merkurioa ...................................................Ura ..............................................................

5701.160500

1.220181206

Metala Kontrakzioaren balioa honen arabera

Luzera Azalera Bolumena Erlazioa cm/m Erlazioa cm2/m2 Erlazioa cm3/m3

9.5 Kontrakzioaren balioa metaletan

Altzairurtua ............Aluminioa ..............Beruna ....................Brontzea .................Aluminio brontzea .Burdinurtua ............Eztainua ................Kanpai-metala ........Kobrea ....................Letoia .....................Zinka ......................

1 : 171 : 191 : 311 : 211 : 181 : 331 : 431 : 221 : 421 : 221 : 21

400357217317377200156308160313313

1 : 251 : 281 : 461 : 321 : 271 : 501 : 641 : 331 : 631 : 321 : 32

2,001,791,091,591,891,000,781,540,801,541,61

1 : 501 : 561 : 921 : 63 1 : 531 : 1001 : 1281 : 651 : 1251 : 651 : 62

60.00053.58032.61047.61056.61030.00023.40046.14024.00046.14048.390

γ × 106

Page 152: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

152

9.6 Bero-konduktibitatearen koefizientea, λ (20 ºC)

9 . M a t e r i a l a k

Metalak (hutsak)Zilarra ............................................Kobrea ...........................................Aluminioa .....................................Nikela ............................................Burdina ..........................................Merkurioa ......................................

AleazioakSilumina ........................................Alusila ...........................................Duraluminioa ................................Letoia ............................................Brontzea ........................................Alpaka ...........................................Monel metala ................................Kromonikela .................................V 2 A altzairua ..............................Invar-a ...........................................

Harri naturalakBasaltoa .........................................Granitoa .........................................Ale xeheko kareharria ...................Marmola ........................................Kare infusorioak ...........................Hareharria .....................................

Eraikuntzarako materialakAdreilu arruntak ............................Porositate handiko adreiluak .........Kanpoan lehortutako hormigoia.... Zepa hormigoia .............................Magnesita harria ...........................Labeetarako adreilu erregogorrak .Portzelana, berlindarra ..................

36033819772607,2

139138

125 - 1409436

21,51916

12,59,5

1,42,51,92,42,1

1,4 - 1,8

0,330,10

0,7 - 1,20,42,40,64

0,9 - 1,1

10.5008.9302.7008.9007.86013.546

2.6332.7602.8009.3818.7668.4338.7108.6697.8608.100

2.9202.600 - 2.900

26502.500 - 2.700

2.6802.150 - 2.300

1.600600

1.800 - 2.5001.2002.0101.9402.290

Materiala ρ (kg/m3) λ (kcal/m hºC)

Page 153: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

153

9 . M a t e r i a l a k

KristalaEraikuntzarako eta beira plaketarako beira ..........................Berun beira ....................................Instrumentuetarako beira, Jena .....Aparatuetarako beira (16 III) ........Kuartzo beira .................................Kuartzo materiala ..........................

Substantzia artifizialakBakelita .........................................Zuntza ...........................................Kautxua % 100 .............................Goma esponjosoa ..........................Linolioa .........................................Mikanita ........................................Paper gogortua .............................Plexiglasa ......................................

Zurak (kanpoan lehortuak)Haritza, zuntzen norabidean .........Haritza, zuntzekiko zeharka ........Izeia, zuntzen norabidean .............Izeia, zuntzarekiko zeharka .........

Substantzia bero-isolatzaileak, zuntz edo hauts itxurakoakAmianto zuntza .............................Beira zuntza ..................................Zepa zuntza ..................................Lur fosila .......................................Iporka, Piatherm ............................

0,70,78 - 0,55

0,90,831,18

0,9 - 1,3

0,20,2 - 0,3

0,110,047

0,13 - 0,160,18 - 0,35

0,1790,16

0,320,15 - 0,18

0,220,40

0,0500,0320,0510,0430,030

2.5002.600 - 4.000

2.2402.5902.210

2.100 - 2.200

1.2701.350

2241.1802.4801.3001.180

600 - 800

420

50*50*100*10015

Materiala ρ (kg/m3) λ (kcal/m hºC)

* Hein handi batean prentsaketa-esfortzuaren ondorioz lortutako trinkotasun-mailaren araberakoa da.

Page 154: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

154

9 . M a t e r i a l a k

LikidoakParafina olioa ..................................Petrolio findua .................................Ura ...................................................Transformadoreetako olioa .............Zilindroetarako olioa .......................

810800

1.000840

980 - 910

0,1080,1300,5150,113

0,116 - 0,124

Materiala ρ (kg/m3) λ (kcal/m hºC)

Gasak eta lurrunak Karbono oxidoa (CO) .....................Anhidrido karbonikoa (CO2) ..........Aire lehorra .....................................Metil kloruroa (CH3Cl) ...................Karbono sulfuroa (CS2)...................Karbono tetrakloruroa (CCl4)..........Ur-lurruna........................................Hidrogenoa (H2)..............................

1,2451,9691,2382,2993,3306,3700,8010,0895

0,02110,01360,02200,00900,00600,00550,01400,1600

Page 155: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

Leh

enga

iak

Lik

idoa

Gal

dake

ta

Lin

gote

ak /

Bar

rak

Forj

aIj

ezke

ta

Prod

uktu

laua

Tutu

-to

lesk

etaLu

rrun

aSo

luzi

oa

Hut

seta

kode

posiz

ioa

Forj

azi

rkul

arra

Xaf

la-

konf

orm

azio

aSe

kzio

ak

Tref

ilake

ta

Hag

atxo

aBa

rra

Forj

a et

aes

tanp

azio

aG

alda

keta

Hau

tsa

Sold

eatu

eta

lotu

Hau

ts -

met

alur

gia

Arb

astu

mek

aniza

zioa

Estr

usio

aH

otze

tako

esta

npaz

ioa

Aka

bera

ko m

ekan

izazio

a

Gai

naza

l - tr

atam

endu

a

Prod

uktu

a

Piez

en

akab

erak

oko

nfor

maz

ioa

Prod

uktu

erdi

-ko

nfor

mat

uak

Era

uzke

ta e

ta

Proz

esak

eta

Elek

tro

-de

posiz

ioa

Tutu

-ko

nfor

maz

ioa

Bero

tako

es

trus

ioa

155

9.7 Metalezko piezak fabrikatzeko jarraibideak 9 . M a t e r i a l a k

Page 156: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

156

9.8 Altzairuak9 . M a t e r i a l a k

110-170 HB

140-200 HB

175-255 HB

110-170 HB

140-200 HB

175-255 HB

26-43 HRC

32-49 HRC

43-60 HRC

≥ 60 HRC

F-1110 1.1141

F-1120

F-1140

F-1310

S235JR

S235JRG2

DC01

Ez dauka

C25E

C45E

100Cr6

Kalitatezko altzairu ez aleatuak

Eraikun-tzarako

altzairu ez aleatuak

Hainbat altzairu aleatu

1.0037

1.0038

1.0330

Ez dauka

1.1158

1.1191

1.3505

137 HB max.

159 HB max.

207 HB max.

Gogortasuna

TaldeaEN

zenbakizko izendapena

ENizendapen sinbolikoa

Besteizendapen

batzuk Tenplatua Ijetzia Norma-lizatua Suberatua

Oinarrizko altzairu ez aleatuak

Page 157: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

157

9 . M a t e r i a l a k

900-1.400

1.050-1.650

1.400-2.200

2.000-2.200

340-510

340-510

270-410

400-600

500-700

600-900

400-600

500-700

600-900

500 max.

550 max.

700 max.

AplikazioakTenplatua Ijetzia Normalizatua Suberatua

Trakzioarekiko erresistentzia (MPa)

Berotan ijetzitako produktua, altzairu ez aleatuzkoa, erabilera orokorreko

eraikuntza metalikoetarako.

Xafla lau finak: babesgailuak, euskarriak, espekak, etab.

Ijezketa egoera normalizatuan edo gordinean 250-400 MPa-eko elastikotasun

muga jasateko kalkulaturiko makinen elementuetarako, oso harikortasun

eta zailtasun onak exijitzen direnean. Enbutizio edo tolesketa bitartez lortzen diren piezak fabrikatzeko ere erabiltzen

da. Soldadura oso ongi onartzen du. Zementatzeko altzairu gisa erabil daiteke.F-1110 altzairuaren aplikazio berberak

dauzka. Karbono eduki handiagoa duenez, tenplatuta eta iraotuta erabil daiteke. Soldadura ongi onartzen du eta, halaber, enbutizio, tolesketa eta

abarrerako egokia da.Uretan tenplatu ahal den altzairua da, merkea, oso ezaugarri onak lortzen

dituena. 700-900 MPa-eko erresistentzia daukaten makinen pieza txikiak egiteko erabiltzen da, zorroak, torlojuak, etab. Zementazioa egin behar den kasuetan

sarritan gomendatzen da.Errodamenduetarako altzairua. Tenplagarritasun eta gogortasun

handia eta harikortasun txikia, baina higadurarekiko erresistentzia handia duten piezentzat: boladun kojineteak,

arrabolak, etab.

Page 158: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

158

9 . M a t e r i a l a k

F-1221.5952

F-1250

F-1270

F-1540 1.5732

F-1550

47-50 HRC

36-58 HRC

48-58 HRC

20-47 HRC

20-47 HRC

Ez dauka

1.7220

Ez dauka

Ez dauka

1.7243

223 HB max.

248 HB max.

217 HB max.

210 HB max.

Gogortasuna

TaldeaEN

zenbakizko izendapena

ENizendapen sinbolikoa

Besteizendapen

batzuk Tenplatua Ijetzia Norma-lizatua Suberatua

Era

ikun

tzar

ako

altz

airu

ale

atua

k

Ez dauka

34CrMo4

Ez dauka

Ez dauka

18 CrMo 4

250-380 HB

370-495 HB

170-270 HB

170-270 HB

240-360 HB

325-465 HB

155-260 HB

155-260 HB

Page 159: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

159

9 . M a t e r i a l a k

1.650-1.800

1.150-2.050

1.600-2.100

750-1.600

750-1.600

850-1.300

250-1.700

600-950

600-950

850-1.250

1.100-1.600

550-900

550-900

780 max.

860 max.

735 max.

700 max.

AplikazioakTenplatua Ijetzia Normalizatua Suberatua

Trakzioarekiko erresistentzia (MPa)

Gogortasuna eta ezaugarri mekaniko altuak eta tratamendu termikoaren ondoren deformaziorik ez izatea

exijitzen duten piezetarako: zementatu gabeko engranajeak, krik eta azazkalak.

Nekea jasaten duten piezetan ez da erabili behar.

Oso sekzio handikoak izan gabe erresistentzia eta zailtasun handia

behar duten makinetako hainbat pieza fabrikatzeko, 750-1.100 MPa–eko

trakzioarekiko erresistentzi eremuan erabiltzeko. 1.000 MPa-eko maila

arte altzairu hau tenplatuta eta iraotuta erabil daiteke eta, ondorioz, fabrikaturiko piezak mekanizatu eta bestelako tratamendurik egin gabe erabil daitezke. Ardatzak, espekak, torlojuak, alboetan hozka daukaten

piezak.Tenplatzeko eta iraotzeko aleazio

ertaineko Cr-Ni-Mo altzairua, 800-1.250 MPa-eko erresistentzia eremuan neurri ertaineko piezetan oso erabilia.

Bizarra kendutako engranaiak, ardatzak, birabarkiak, bielak eta abar fabrikatzeko erabiltzen da, oro har, talka edo bihurdua eta makurdura esfortzu konbinatuak jasan behar

dituzten piezak.Ardatz nagusiak, pinoiak, koroak,

engranaiak, espekak. Nukleoan zailtasun handia. Zementatzeko

altzairua.

Cr Mo altzairua da, 40 mm arteko diametroa eta nukleoan 750-1.300 MPa-eko erresistentzia dauzkaten

pieza zementatuetan oso erabilia. Esate baterako, pistoi-ardatzak (buloiak), espeka-ardatzak, engranaiak, etab.

Page 160: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

160

9 . M a t e r i a l a k

217 HB max.

241 HB max.

235 HB max.

250 HB max.

220 HB max.

215-310 HB

250-300 HB

290-350 HB

390-500 HB

230-320 HB

280-340 HB

310-370 HB

50-60 HRC

390-500 HB

150-280 HB

27-48 HRC

45-62 HRC

52-56 HRC

63-65 HRC

63-65 HRC

192 HB max.

F-1580

F-1430

F-1740

F-5214

F-5220

F-3504

Ez dauka

51CrV4

41CrAlMo 7

Ez dauka

95MnWCr5

X5CrNi1810

Ez dauka

1.8159

1.8509

Ez dauka

1.2825

1.4301

Era

ikun

tzar

ako

altz

airu

ale

atua

k

Forma eskuragarri nagusiakTaldea

ENzenbakizko izendapena

ENizendapen sinbolikoa

Besteizendapen

batzuk Tenplatua Ijetzia Norma-lizatua Suberatua

Altz

airu

ale

atua

k er

rem

inte

tara

ko

Altzairualeatu

heldoil-gaitzak

Page 161: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

161

9 . M a t e r i a l a k

900-1.650

1.500-2.300

1.750-1.950

500-700

800-1.100

950-1.200

1.050-1.250

750-1.050

850-1.050

1.000-1.200

750 max.

840 max.

800 max.

AplikazioakTenplatua Ijetzia Normalizatua Suberatua

Trakzioarekiko erresistentzia (MPa)

Neurri txiki eta ertaineko pieza zementatuak fabrikatzeko, batez ere nukleoan zailtasun egokia

eta 900-1.400 MPa-eko erresistentzia izan dezaketen engranaiak.

Oso kalitate handiko malgukiak eta baleztak, erantzukizun handiko lanetara jarriak. Engranaiak eta

transmisio organoak, esfortzu handiak jasan behar dituzten ardatzak, tortsio barrak. Neke-erresistentzia handia duten malgukiak oro har. Gatiloak eta zorro

murriztaileak.

Pieza nitruratuak 900/1.100 Vickers-eko azaleko gogortasunaz geratzen dira, higadurarekiko eta korrosio mota jakin batzuekiko erresistentzia

handiarekin. Gehienetan makinetako elementuetan, kojinete, pinoi, enbolo-ardatz, torloju amaigabe eta, oro har, kanpoan gogortasun handia eta nukleoan erresistentzia eta zailtasun egokiak behar dituzten

piezetan erabiltzen da.

Altzairu honek higaduraren eta urraduraren kontrako oso erresistentzia handia eta airetan tenplatzean

deformagarritasunik eza dauka. Estanpatzeko eta konformatzeko matrizeetarako eta puntzoi eta

ebakitzaileetarako egokia, batez ere erremintak horiek guztiek errendimendu handiko serieak landu behar

dituztenean. Xafla fin, xafla magnetiko, altzairu herdoilgaitzezko xafla eta abarretarako ebakitzaileak.

Arretan eta hariztatzeko orrazietan, otxabuetan eta abarretan ere erabiltzen da. Baita plastikoetarako

moldeetan eta erregogorretan ere.Oliotan tenplatzeko altzairu merkea; tenperatura baxu samarrean tenplatzen da eta ez du horretarako oztopo handirik aurkezten. Aplikazio orokorretarako biltegiko altzairu deformaezin tipikoa da. Zailtasun bikaina eta higadurarekiko erresistentzia ona dauka, eta daukan

aleazio baxurako ebakitze ahalmen ona aurkezten du. Txirbil harroketa bidezko mekanizaziorako oso egokia

da. Dorre izarrak, kontrolerako eta armazoietarako txantiloiak, profilatzeko haztagailuak.

Altzairu austenitiko tipikoena da, eta korrosio atmosferikoari eta kimikoari erresistentzia bikaina aurkezten die. Tenplaketa austenitikoaren egoera

amagnetikoa da, baina hotzean deformatuta magnetiko samarra da. Alearteko korrosioarekiko sentsiblea

da eta, ondorioz, pieza soldatuetan tenplaketa austenitikoa erabiltzea gomendatzen da.

Page 162: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

162

9 . M a t e r i a l a k

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

EN 10130

EN 10083/1

EN 10083/1

EN 10083/1

EN 10083/1

UNE 36027

EN 10083/1

EN 10084

EN 10084

EN 10084

UNE 36014

EN 10088/1

UNE 36018/2

UNE 36018/2

EN 10025

EN 10025

DC01

C25E

C45E

C55E

34CrMo4

100Cr6

51CrV4

15NiCr13

18CrMo4

18NiCr5-4

41 CrAIMo 7

X5CrNi18-10

X 210 CrMoV 12

95 MnCrW 5

S235JR

S235JRG2

F-1110

F-1120

F-1140

F-1142

F-1150

F-122

F-1250F-1270

F-1310F-1430F-1540

F-1550

F-1580

F-1740

F-3504

F-5214

F-5220

Altzairuak. Forma eskuragarriak

Eskuragarri dauden forma garrantzitsuenak

UNE zenbakizkoizendapena

Indarrean dagoen araua

Indarreandagoen

izendapensinbolikoa X

afla

Plan

txa

Bir

ibila

Kar

ratu

a

Ang

eluz

uzen

a

Hex

agon

ala

Tutu

a

Prof

ila

X

X

X

X

X

X

X

X

X

Page 163: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

163

9.9 Burdinurtuak9 . M a t e r i a l a k

FG 15

FG 20

FG 30

FGE 70-2

EN-GJL-150

EN-GJL-200

EN-GJL-300

EN-GJS-700-2U

EN-JL-1020

EN-JL-1030

EN-JL-1050

EN-JS1102

EN-GJL-HB175

EN-GJL-HB195

EN-GJL-HB235

EN-GJS-HB265

EN-JL-2020

EN-JL-2030

EN-JL-2050

EN-JS2070

Burdinurtu grisen EN izendapenaTrakziopeko

ezaugarrien arabera

Sinbolikoa Zenbaki bidezkoa Sinbolikoa Zenbaki

bidezkoa

Brinell gogortasunaren arabera

UNE izendapenzaharra

Page 164: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

164

9 . M a t e r i a l a k

Horma-lodiera determinatzailea

t (mm)

Burdinurtu nodularren izendapen zaharra

Trakzioarekiko erresistentzia minimoa Rm

(MPa)

Elastikotasun- muga konben-tzionala % 0,2 Rp 0,2 (MPa)

Luzapen minimoa % A

FGE 70-2

min.

t ≤ 30

30 < t ≤ 60

60 < t ≤ 200

min.

700

700

660

min.

420

400

380

min.

2

2

1

Burdinurtu grisen UNEizendapen zaharra

Horma- lodiera(mm)

> ≤

Askegaldaturiko saiakuntza

laginetan (MPa)

Piezarekin galdaturiko saiakuntza

laginetan (MPa)min.

Pieza moldeatuarentzat aurreikusitako balioak

(MPa)

min.

Rm trakzioarekiko erresistentzia

FG 15

FG 20

FG 30

2,55

102040

802,5

51020

4080

10

20

40

80

510

204080

1505

102040

80150

20

40

80

150

150-250

200-300

300-400

120110

100

170

150140

250

220

210

18015513011095

80230

205180155

130115

270

240

210

195

Page 165: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

165

9 . M a t e r i a l a k

Brinell

gogortasun- tartea HB 30

Aplikazioak

225 - 305 Bankadak, armazoiak, zubiak, zutabeak, mentsulak, mahaiak, mahai- etxeak, orgak, dorreak, buruak, buru-oinarriak, etab.

Aplikazioak

Brinell gogortasuna

HB 30

min. max.

170140125

110100

190170

150135120

200

180

165

260225205

185175

275260

230210195

275

255

235

Pieza bigunak, gogortasunari eta egiturari buruzko exijentziarik gabeak, baina porositateari dagokionean osasuntsuak.

Aplikazioak: Oinarriak, biela-euskarriak, urkilak, galandak, poleak, tapa hegalariak eta, oro har, marruskadurarik eta esfortzu handirik jasan behar ez

duten eta perdoi-gune handirik ez duten pieza-mota guztiak.

Burdinurtu perlitiko arrunta, higadurarekiko erresistentea. Egitura garrantzitsua da, eta ekipamendu hidraulikoetarako burdinurtu

trinkoa eskatuz gero, bereizi egin behar da. Aplikazioak: barrenean desplazatzen den jariakin bat duten banatzaile eta

elementuetan.

Kalitate handiko burdinurtu perlitikoa, eskatutako ezaugarri mekanikoak lortzeko normalean Cr eta Ni elementuez aleatua. Tenplatu beharreko piezetarako egokia.

Aplikazioak: dorreak, goiko eta beheko orgak, orga autonomoak, bankadak, buruak, pieza-buruaren oinarriak, kontrapuntuak, mahaiak, mahai-etxeak, armazoiak, zubiak, profilatzeko makinaren orgak, kremailera-euskarriak,

artezteko makinen mantalak, trontza-orgak, plongeonaren atzekoak, gitarrak, profilatzeko makinak, aurreratze-zikloetako besoak, zutabeak, mentsulak, orgak,

etab.

Page 166: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

9 . M a t e r i a l a k 9.10 Aluminioa

EN AC-Si9Cu3(Fe)(Zn)EN AC-AI Si7Mg0,6

EN AC-46500EN AC-42200

L-2630L-2653L-3321L-3710L-3441

166

Tratamendu egoera Rm (MPa)

Taldea Aluminioa izena Produktuak Neurriak

(mm) Izendapena Ikurra min. max.

UNE izendapena

Zenbaki bidezkoa Sinbolikoa Zenbaki bidezkoa SinbolikoaUNE-EN izendapena

AI-9Si3Cu3ZnFeAI-7Si0,6Mg

AI-4,5MgAI-6ZnMgCuAI-0,7 Mg Si

Forj

arak

o al

umin

ioak

L-3321

L-3710

L-3341

Xafla plantxa bigunak

Barrak, tutuak, profilak

Barrak, tutuak, profilak

Pieza forjatuak

Xaflak, plantxak eta

bandakBarrak, tutuak

eta profilakBarrak, tutuak

eta profilak

Tutu tenkatuak

Alanbrea

Pieza forjatuak

Barrak, tutuak eta profilak

Tutu tenkatuak

> 1,3 ≤ 25

> 0,5 ≤ 25> 0,5 ≤ 1,5> 1,5 ≤ 12> 12 ≤ 25

≤ 6> 6 ≤ 75

≤ 12

> 2 ≤ 12

≤ 50> 50 ≤ 100

∅ edo e ≤ 25

e ≤ 12

e ≤ 6

SuberatuaGogorra

ErdigogorraFabrikazioz gordina

SuberatuaFabrikazioz gordina

SuberatuaTenplaketa eta

zahartzapen artifizialaSuberatua

Tenplaketa eta zahartzapen artifiziala

Tenplaketa eta zahartzapen artifiziala

Tenplaketa hotzeko deformazioa eta

zahartzapen artifiziala

0H 32H 34

F

OFO

T6

O

T6

T6

T6

T6

T4

T5

T6

T4

T6

T8

275305345265

265265

515530530

540550

530

530

510490130

150

205

150

230

245

350385400

350275275

Page 167: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

167

9 . M a t e r i a l a k

Rp (MPa)

min. max.

%A mini-moa

L0 = 5 √S0

Korrosioa-rekiko

erresistentzia

Soldagarri-tasuna

Mekaniza-garritasuna Aplikazioak

125215270110

110110

440450450

485490

450

450

435415

70

110

170

70

195

225

295340

145165

168612

14

10 9786

76

8

66

12

7

8

12

9

5

687890

686015015015060150150

150

150150

45

60

75

45

75

85

Bikaina

Txikia

Oso ona

Oso ona

Txikia

Ona

Ertaina

Ona

Ona

Mekanizatzeko plantxak,

prezisiozko plantxak

(arteztuak), barrak eta

tutuak.

Erresistentzia/pisua erlazio

handia behar duten egituretan;

goi-presioko hidraulikoetan.

Metal-arotzeria, profilak, plakak,

pletinak, etab. Konformatzeko

eta anodizatzeko

ezaugarri egokiak.

Brinell gogorta-suna ≈

Page 168: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

168

9 . M a t e r i a l a k

< 1

1

1

2

F Moldeatze

gordina.

T1 Moldeaketatik kontrolaturiko

hozketa eta zahartzapen

naturala.

T6 Soluzio, tenplaketa

eta zahartzapen artifizialerako tratamendua.

T64 Soluzio, tenplaketa eta azpizahartzapen

artifizialerako tratamendua.

240

220

250

290

140

180

210

240

L-2630

A-Z10S8G

L-2653

Mol

deat

zeko

alu

min

ioak

Taldea

min. min. min.

AleazioarenUNEizena

Tratamendu- egoeraren

izendapena

Trakzioarekiko erresistentzia Rm

(MPa)

Elastikotasun- muga

konbentzionala Rp 0.2 (MPa)

Luzapena % A 50mm

Page 169: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

169

9 . M a t e r i a l a k

80

80

85

85

Desegokia

Txikia

Ona

Ona

Txikia

Ertaina

Ona

Ona

Ona

Ona

T6-an Ona

Ertaina

Korrosioarekiko erresistentzia

Mekaniza-garritasuna

Soldaga-rritasuna Aplikazioak

min.

Brinell gogortasuna

HB

Injekzio bidez moldeatutako erabilera orokorreko piezak,

mekanizagarritasun eta estankotasun onarekin. Gehienetan estalkietarako

erabiliko da (mantaletakoak, armazoietakoak, etab.).

Egonkortasun termikoko arazoak dituzten piezak, zulo nerbiodunak eta

lodiera txikikoak.

Aleazio honen aplikazio tipikoak hondarretako isurketa eta ondoren tratamendua egindako piezak dira,

lan erantzukizun handikoak eta, oro har, mekanizazioari, estankotasunari eta korrosioarekiko erresistentziari

dagokionean ezaugarri bereziak behar dituztenak. Lodiera handi zein

txikietarako zulo nerbiodunak dituzten piezentzat egokia, eta erantzukizuna

duten pieza-mota ororentzat.

Page 170: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

170

9.11 Brontzea9 . M a t e r i a l a k

CuSn5Zn5Pb5

CuSn12

CuSn10Pb10

2.1096.01

2.1052.03

2.1176.03

GZ-CuSn5ZnPb

GZ-CuSn12

GZ-CuPb10Sn

C-3520

C-3130

C-3320

CuSn5Zn5Pb5-B (CB491K) lingote moduan

CuSn5Zn5Pb5-C (CC491K) pieza moldeatuak

CuSn12-C (CC483K) pieza moldeatuak

CuSn12-B (CB483K) lingote moduan

CuSn10Pb10-C (CC495K) pieza moldeatuak

CuSn10Pb10-B (CB495K) lingote moduan

Izendapen zaharraDIN 1705 UNE 37103/2

Sinbolikoa Zenbaki bidezkoa Sinbolikoa Zenbaki

bidezkoa

UNE-EN 1982 Izendapen berria

Hondarrezko moldeaketa GSMaskorrezko moldeaketa GMMoldeaketa zentrifugoa GZ

Moldeaketa jarraia GCHondarrezko moldeaketa GSMaskorrezko moldeaketa GMMoldeaketa zentrifugoa GZ

Moldeaketa jarraia GCHondarrezko moldeaketa GSMaskorrezko moldeaketa GMMoldeaketa zentrifugoa GZ

Moldeaketa jarraia GC

GZ-CuSn12

GZ-CuPb10Sn

GZ-CuSn5ZnPb

Brontzearen izena Moldeatzeko prozedura eta izendapena

Trakzioarekiko erresistentzia

Rm (MPa)

min.

260270280300180220220220200220250250

Page 171: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

171

9 . M a t e r i a l a k

808090906065707060656565

755683681361313

Koroak eta azkoinak

Kojinete eta buru-ardatzmota guztiak

Zorroak oro har

Luzapena

% A

min.

Brinell gogortasuna

HB

min.

Aplikazioak

Elastikotasun muga konbentzio-nala Rp0,2 (MPa)

min.

1401501501508011011011090110110110

Page 172: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

172

9.12 Altzairuen tratamenduak9 . M a t e r i a l a k

Tratamendu termikoen arteko konparazioa

Beroketa Austenitizazioa Hozketa

Ten

pera

tura

Denborak

Suberaketa

Normalizazioa

Tenplaketa

Tratamendu- taldea Tratamendua Helburua

Termikoak

Suberaketa

Normalizazioa

Tenplaketa

Iraoketa

Materiala hobeto landu ahal izateko biguntzea, mekanizagarritasuna areagotzea edo hotzean deformatzeko

gaitasuna hobetzea. Moldeatzean edo mekanizatzean sortutako tentsioak murriztea.

Tratamendu okerrak egin edo hotzetan edo berotan landu eta gero, altzairua bere egoera normalera itzultzea. Egitura fintzea eta barne-

tentsioak kentzea. Pieza pixka bat gogortzea, hobeto mekanizatzeko.

Gogortasuna eta erresistentzia mekanikoa handitzea. Beharrezkoa da altzairuak ondoren iraotzea.

Tratamendu hau altzairuen tenplaketa ostean dator beti, osagarria baita. Tentsioak minimizatzea eta, gogortasuna,

erresistentzia mekanikoa eta elastikotasun-muga murriztuta, zailtasuna hobetzea.

Page 173: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

173

9 . M a t e r i a l a k

Oharrak Aplikazioak

Suberaketa eta prozesu-mota desberdinak daude helburuen eta material-motaren arabera.

Parte hartzen duten faktoreak:- Piezen neurria- Konposizioa (Mn, Mo, B)- Alearen neurria- Hozteko modua (ura, olioa, polimeroak, Hg, gatz urtuak)

Altzairu-motaren arabera, tenperatura batean edo bestean egiten da.

Altzairuak, burdinurtuak, aluminioak, letoiak, brontzeak, magnesioa.

Ia bakarrik % 0,15-0,5 C-ko aleazio baxuko karbono-altzairuak.

Altzairuak, burdinurtuak, aluminioak, altzairu herdoilgaitzak, letoiak, brontzeak, magnesioa,

titanioa.

Altzairuetan tratamendu egokia tenplaketa gehi iraoketa da.

Page 174: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

174

9 . M a t e r i a l a k

Tratamendu- taldea Tratamendua Helburua

Termo- kimikoak

Korrosioaren aurkakoak

Zementazioa

Nitrurazioa

KarbonitrurazioZianurizazioa

Sulfinuzazioa SULF-INUZ

SURSULF

Nikeleztaketa KromoztaketaKobreztaketa

GalbanizazioaEztainuztaketa

Metalizazioa

SherardizazioaKromoztaketa

BeroketaSilizioztaketa

Fosfatazioa Anodizazioa

Ilunketa

Azaleko geruza baten konposizio kimikoa aldatzea, C gehituz, zementazioa eta tenplaketa eta ondorengo iraoketa egin eta gero,

azalean gogortasun-maila txikia duten (karbono gutxi) baina nukleoan zailtasun handia duten piezek, nukleoaren zailtasunari

eutsiz, azalean gogortasun handia lortzeko. Zementaturiko geruzetan, tenplaketa eta iraoketaren ostean

60 HRC-ko gogortasuna.

Azaleko geruza baten konposizio kimikoa aldatzea, N gehituz, azaleko geruza gogortzeko eta, gainera, ur gezaren eta ur

gaziaren eta giro hezeen korrosioarekiko erresistentzia handitzea lortzeko. Zementazioaren ostean baino gogortasun handiagoak lortzen dira. 800 –1000 HV-ko (78 HRC) azaleko gogortasun

handiak lortzea.

Azaleko geruza baten konposizio kimikoa aldatzea, aldi berean N eta C gehituz. Azaleko gogortasun handia lortzen da, 700

HV (65 HRC), elkar ukitzen duten gainazalen marruskadura- baldintzak eta korrosioaren, nekearen, tortsioaren eta flexioaren

aurrean baldintzak hobetzen dira, eta tenplatzeko ezaugarri hobeak lortzen dira.

Azaleko geruza baten konposizio kimikoa aldatzea, aldi berean S, N eta C gehituz. Tratamendu honek lubrifikazioari laguntzen dio, higaduraren aurreko erresistentziarako ezaugarriak hobetzen ditu eta, soldagarritasuna eta ikadura galerazten duenez trabatzea

ekiditzen du.

Elektrolisiaren bitartez herdoiltzearen eta korrosioaren kontra babestea, nahi besteko babes-metalezko geruza lortuz.

Herdoilaren eta korrosioaren kontra babesteko; pieza babes- metal urtuzko bainu batean sartuz.

Metalizatzeko pistola batez metal urtu bat proiektatzea.

Herdoilaren eta korrosioaren kontra babestea, pieza estali eta tenperatura eta denbora jakin batez berotuz, babes-metala

hedatzen den bitartean.

Herdoilaren eta korrosioaren kontra babestea, tratamendu termokimikoak erabiliz elementu ez metalikoekin. Ilunketaren

kasuan burdina oxidatu egiten da. Anodizazioaren kasuan, aluminio edo titanioaren kanpo-geruza oxidatzen da.

9.13 Gainazal-tratamenduak eta estaldurak

Page 175: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

175

9 . M a t e r i a l a k

Cr-Ni-Mo (% < 0,25 C) F-15XX eta karbono-altzairuak F-1100,F-1120 (% < 0,25 C.)

Engranai, espeka, arrabol, makina-erremintako ardatz nagusi, ardatz nerbiodun eta torlojuetarako erabiltzen da.

Cr-Mo, Al-Mo erabiliz egindako F-17XX altzairu bereziak. C gutxi duten eta Cr eta Al-rekin aleatutako

burdinurtuak. Makina-erremintako torlojuak. Artezteko makinaren

ardatz nagusia, gidak, errail lerrakorrak. Batez ere eragile korrosiboak, urratzaileak etab. ager

daitezkeenean.

Engranaiak, torlojuak, kiribilak, dekoletajea.

Karbono-altzairuak, Mo aleaturiko altzairuak, burdinurtuak.

Engranaiak, motor-zorroak, ebakitzeko erremintak, ijezketa-zilindroetako kojineteak, barautsak, otxabuak...

Altzairuak

Tutueriak (galbanizatua) Latorria (eztainuztatua)

Obran bertan aplika dakieke forma eta neurri guztietako objektuei.

Altzairua (fosfatazioa, ilunketa)Aluminioa eta titanioa (anodizazioa)

Piezaren ezaugarriak zementatzeko: - Soberakinak utzi gero mekanizatzeko. - Ondoren zementatu + tenplatu + iraotu. - Akaberan arteztu.

Piezaren ezaugarriak nitruratzeko:- 2 mm arteko soberakinak utzi. - Ondoren tenplatu + iraotu. - Akaberan arteztu.- Nitruratu.Ez du deformaziorik sortzen, tenperatura baxu samarretan egiten baita.

Ondorengo mekanizaziorik gabeko tratamendua.

Tratamenduaren ostean geruzek ez dute oinarrizko metalarenak baino gogortasun

handiagoak lortzen.

Altzairuzko piezak Cu, Ni eta Cr geruzak tartekatuz estaltzen dira.

Galbanizazioa (zink altzairuz estali).

Babes-metala: Zn, Pb, Al, Altzairu herdoilgaitza.

Zn eta Naftalenoa/ Cr, alumina/ aluminioa/ Si.

Oharrak Aplikazioak

Page 176: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

176

9 . M a t e r i a l a k

Aza

leko

trat

amen

du a

urre

ratu

ak Tratamendu-

taldea Tratamendua Helburua

Materialaren herdoiltzea eta deskonposizioa galaraztea edo atzeratzea: estaltzeko degradazioan metala bere urtze-puntutik gora berotzen da eta, metalizatzeko pistola bat erabiliz, estali

nahi dugun materialaren gainean partikula moduan proiektatzen da.

Honako ezaugarri hauek hobetzea:

- Higadurarekiko erresistentzia. Altzairu zementatuarena baino lau aldiz handiagoa.- Marradurarekiko erresistentzia.- Gogortasuna 1165 HV (>70 HRC).- Korrosioarekiko erresistentzia 800 ºC artekoa, betiere pitzadurarik ez badago.

Urtze-puntu altuko hauts bidezko estaldura-proiekzioa (CW wolframio karburoa, zeramikak). Higadura, trabatze, korrosio, isolamendu termiko eta elektrikoen errendimenduak handitzea.- 2000 HV.

Erreakzio kimikoak erabiliz, tenperatura altuetan, metal gogorren higadurarekiko erresistentzia hobetzea.

Higadurarekiko erresistentzia hobetzea (2000-3000 HV), goi- hutseko kameretan eta prozesu-tenperatura baxuak erabiliz.

Honako ezaugarri hauek hobetzen dira: higadurarekiko erresistentzia, marruskadura-koefizientea, herdoiltze eta

korrosioarekiko erresistentzia, nekearen aurreko jokabidea. Erabilera-bizitza 5-10 aldiz ere handitu daiteke. Materialen

gainazala ioi-sorta batez bonbardatzen da: ioiak materialaren kanpoaldeko lehenengo geruzetan sartzen dira, horren

konposizioa eta egitura aldatzeko helburuarekin.

Metalizazioa

Kromoztaketa gogorra

Plasma bidezko proiekzio termikoa

CVD

PVD

Ezarpen ionikoa

Page 177: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

177

9 . M a t e r i a l a k

Oharrak Aplikazioak

- Pieza higatuak birkargatzea.- Pieza moldeatuetako akatsak konpontzea.- Piezak higaduraren eta korrosioaren kontra babestea. - Engranaietako hortzak ez dira metalizatu behar, pieza metalizatuek ez dituztelako talkak jasaten.

Zorroen, zilindroen, birabarkien, espeka-ardatzen kromoztaketa. Matrizeak, trokelak, arrak. Otxabuak,

barautsak... Kalibreak. Gehienetan altzairuak, burdinurtuak eta aluminioa kromoztatzen dira, eta

lantzean behin, letoia eta brontzea.

Oinarrizko metala (altzairuak, aluminioa, burdinurtua, plastikoak). Zorroak, ixte eraztunak, goi presioko

enboloak... gogortzea. Cermeten deposizioa.

Ia aplikazio guztiak teknika berriagoa den PVDren bitartez ordezkatu dira. Baina CVDak erresistentzia

handiagoa ematen du.

TiNezko estaldura urreztatua erremintetan, plakatxoetan, injekzio moldeetan. CTi, CNTi, NCr, CW, aluminazko

estaldurak.

- Moldeak, matrizeak, doitasunezko trokelak, puntzoiak, hortzak, errodamenduak.

20 mm arteko eta gehiagoko lodierak.

Ez dio lubrifikatzaileari ondo eusten. Kromoztaketa porotsua konponbide egokia da zilindroetan eta zorroetan lubrifikatzaileari ez eustearen arazoa

konpontzeko.

0,005 mm eta hainbat mm arteko lodierak. Gainazalean ehundura fin, trinko eta

kalitate handikoa lortzen da.

10 mikrometro eta 1 mm bitarteko geruza finak.

10 mikrometro geruza finak edo oso finak (mikra 1 baino finagoak).

- Dimentsioetan ez du aldaketarik sortzen.- Trataturiko aldea ezin da askatu.- Beste tratamendu batzuk aplika daitezke.

Page 178: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

178

9 . M a t e r i a l a k 9.14 Altzairuaren aleazio-elementuen ondorio espezifikoak Elementua Eginkizun nagusiak

Aluminioa

Kromoa

KobaltoaManganesoa

Molibdenoa

Nikela

Fosforoa

Silizioa

Titanioa

Wolframa

Banadioa

- Eraginkortasun handiz desoxidatzen du. - Alearen hazkundea mugatzen du (oxidoak edo nitruro barreiatuak sortzen direlako). - Aleazio-elementua altzairuaren nitrurazioan. - Korrosioaren eta herdoilaren kontrako erresistentzia handitzen du. - Tenplagarritasuna handitzen du. - Tenperatura altuekiko erresistentziaren bat gehitzen du. - Urradurarekiko eta higadurarekiko erresistentea (karbono askorekin). - Ferrita gogortuz, gori dagoenean gogortasunari eusten laguntzen du. - Sufrearen ondorioz daukan hauskortasuna indargabetzen du. - Tenplagarritasuna kostu txikiarekin handitzen du. - Austenita-alearen hazkunde-hasierako tenperatura igotzen du. - Gogortasuna sakontzen du. - Iraoketaren ondorioz sortzen den hauskortasuna indargabetzen du. - Tenperatura altuekiko, isurpenarekiko eta gori dagoeneko gogortasunarekiko erresistentziak areagotzen ditu. - Altzairu tenplatugabeak edo suberatuak erresistente bihurtzen ditu. - Altzairu perlitiko-ferritikoak zaildu egiten ditu (batez ere behe tenperaturetan). - Kromo ugariko burdin aleazioak austenizatzen ditu. - Karbono urriko altzairuaren erresistentzia handitzen du. - Korrosioarekiko erresistentzia handitzen du. - Ebaketa lasterreko altzairuen mekanizagarritasuna hobetzen du (altzairu lasterrak). - Helburu orokorreko desoxidatzaile gisa erabiltzen da. - Xafla elektriko eta magnetikoetarako aleazio elementua. - Korrosioarekiko erresistentzia handitzen du. - Elementu grafitizatzailerik ez duten altzairuen tenplagarritasuna handitzen du. - Aleazio baxuko altzairuak erresistente bihurtzen ditu. - Partikula geldoetan karbonoa finkatzen du. - Gogortasun martensitikoa eta tenplagarritasuna murrizten ditu kromo ertaineko altzairuetan. - Kromo ugariko altzairuetan austenita sortzea prebenitzen du. - Beroketa luze batean zehar altzairu herdoilgaitzetan kromoa agortzea prebenitzen du. - Erremintetarako altzairuetan partikula gogorrak eta urradurarekiko erresistenteak osatzen ditu. - Gogortasuna eta tenperatura altuekiko erresistentzia ematen du. - Austenita-alearen hazkundearen hasierako tenperatura igotzen du (ale fina eragiten du). - Tenplagarritasuna handitzen du (disolbatuta dagoenean). - Bigarren mailako gogortze nabarmena eragiten du. Hau da, iraoketan bigundu beharrean, gogortu egiten da.

Page 179: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

179

9.15 Gogortasun / erresistentzia baliokidetasunak altzairu ferrito-perlitikoetan (gutxi gorabehera)

9 . M a t e r i a l a k

HB 3000/10 (mm) HRC HRB HV HS N/mm2 kg/mm2

2020212121222223232424

3435363637373839404142434444454647484950515253545556

959799101103105107109112114116118121124126128131134137140143146149153156159

334343353353363363373383392402412422432432441451461471481491500510520530540549

Gogortasuna ErresistentziaTrakzioanAztarnaren

diametroa

6,005,955,905,855,805,755,705,655,605,555,505,455,405,355,305,255,205,155,105,055,004,954,904,854,804,75

5657596061626465666768697071727374767778798081828384

959799101103105107109112114116118121124126128131134137140143146149153156159

12

Brinell Rockwell Vickers Shore

Page 180: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

180

9 . M a t e r i a l a k

HB 3000/10 (mm) HRC HRB HV HS N/mm2 kg/mm2

5859606163646667687071737578808284868890929598100103106109

163166170174179183187192197202207212217223229235241248255262269277285293302311321

569579589598618628647657667687697716736765785804824844863883903932961981

1.0101.0401.069

Gogortasuna Erresistentzia Brinell Rockwell Vickers Shore TrakzioanAztarnaren

diametroa

4,704,654,604,554,504,454,404,354,304,254,024,154,104,054,003,953,903,853,803,753,703,653,603,553,503,453,40

85868788899091929394959696979899100102102103104104105106107108108

163166170174179183187192197202207212217223229235241248256263270279287296305316327

252526262727282829303031313233343536373738394042434445

346789101213151617182021222324252628293031323334

Page 181: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

181

9 . M a t e r i a l a k

Brinell gogortasuna (HB) = 3.000 kg-ko karga eta 10 mm-ko bola.Rockwell gogortasuna (HRC) = 150 kg-ko karga eta 120º-ko konodun diamantea.Rockwell gogortasuna (HRB) = 100 kg-ko karga eta 1/16’’-ko bola.Vickers gogortasuna (HV) = 30 kg-ko karga eta aurpegien arteko 136º-ko piramide diamante lauangeluarra.Shore gogortasuna = Eskleroskopioa (errebotez).

HB 3000/10 (mm) HRC HRB HV HS N/mm2 kg/mm2

331341352363375388401415429444461477495514534555578601627653682712745780817857898

1.1091.1381.1771.2161.2561.3051.3541.4131.4621.5111.5601.6091.6681.7361.8051.8931.9622.0402.1392.2272.3052.413

Gogortasuna Erresistentzia Brinell Rockwell Vickers Shore TrakzioanAztarnaren

diametroa

3,353,303,253,203,153,103,053,002,952,902,852,802,752,702,652,602,552,502,452,402,352,302,252,202,152,102,05

109109110110112112113114115115116117117119119120

339350363375389404420437454472494515540567598633675717765820885960

1.0501.150

46484951525455575961636567707275788184879195100106

113116120124128133138144149154159164170177184193200208218227235246

353637384041424445464749505253555758606264666870

Page 182: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

182

Page 183: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

183

1 0 . I n d a r r a k , m o m e n t u a k e t a i n e r t z i a k

Page 184: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

184

10. Indarrak, momentuak eta inertziak 10.1 Masa, pisua eta indarra Masak materiaren ezaugarri aldaezina adierazten du, grabitatearen erreferentziarik egiten ez duena. Masa grabitatearekiko independentea da. Materia-kantitate jakin bat, masa bat, eskuetan hartuz gero, nabaritzen den efektua eskuak materia-kantitatea eror ez dadin egiten duen indarra da. Hizkuntza arruntean indar horri pisua esaten zaio. Grabitatea existituko ez balitz, ez litzateke pisuaren sentsaziorik egongo, substantziaren masa edozein izanda ere.

Masa eta indarra: grabitatearen erakarpenaren efektua

Pausaguneko masak egiten duen indarra (pisua).

Konparatzeko modurik errazena balantza arrunt bat erabiltzea da. Grabitatearen erakarpena berdina da bi aldeetan, eta bi masak berdinak direnean orekan mantentzen da. Malgukiaren bidezko baskula edo antzeko gailua erabiltzen denean, eragiten duen faktorea pisua da. Pisuak malgukiaren deformazioa sortzen du, baina baskulak masa irakurtzen du, kilogramotan.

Pisu erreala, mg, newtonetan (N).

m m

mg mg

m

Page 185: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

185185

10. Indarrak, momentuak eta inertziak

Masaren eta pisuaren arteko nahasketaren oinarrian hizkuntza-ohitura okerra dago, pisu hitza bi esanahi desberdinetarako erabiltzen baita. Paretako erlojuei pisuak eragiten diela esatea guztiz zuzena da. Erloju bat martxan egoteko indar bat behar da, eta indar hori esekita dagoen masak sortzen du, horren pisuak eragingo baitio mekanismoari. Errotorearen pisua hainbeste kilogramokoa dela esatea, aldiz, ez da zuzena. Pisua indar bat da, masa (kg) eta azelerazioa (ms-2) biderkatuz lortzen dena. Bere indar-unitatea newtona da (N). Datuak kilogramotan adierazten direnean, masari buruzko informazioa ematen da, ez pisuari buruzkoa, datu horiei ematen zaien izena edozein delarik ere. Masak, pausagunean edo mugimenduan, Newtonen mugimenduaren legeei jarraitzen die. Lege horiek indarraren kontzeptua definitzen dute:1. Gorputz oro geldirik egongo da, edo lerro zuzenean mugimendu uniformearekin higitzen jarraituko du, baldin eta kanpo-indarren batek eragiten ez badio.2. m masaren gainean eragindako F indarrak a azelerazioa sortzen du. Newtonen bigarren legea honela adierazten da:

,

non F N-etan adierazten den, m kg-tan, eta a ms-2-tan.3. Akzioa eta erreakzioa berdinak dira eta aurkako noranzkoa dute. 10.2 Indar-parea edo momentua Indar-parea edo momentuaren ikurra M da, eta bere unitatea SI sisteman Nm. Momentua kalkulatzeko, F indarra eta palanka-besoa (edo erradioa), r, biderkatu behar dira: , non M Nm-tan adierazten den, F N-etan eta r m-tan.

F = ma

M = F r

Page 186: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

186

10. Indarrak, momentuak eta inertziak

Adibidea: Indar batek sorturiko momentua.

Palanka-besoaren erradioa: 300 mm (0,30 m). Masa: 10 kg.

10.3 Momentua eta tentsioa Beheko irudian tentsioak eta momentuek harreman estua dutela erakusten da. Uhalaren beheko zatiak tentsiorik ez duela eta indarra uhalaren goiko zatiak bakarrik transmititzen duela suposatuz, polea bakoitzaren indar-parea edo momentua ertzean eragiten duen indarraren eta polearen erradioaren arteko biderkaduraren berdina da. Ertzeko indarra, beraz, indar-parea zati erradioa izango da.

Momentuak sorturiko tentsioa

mM

r = 0,3 m

Eragindako indarra, F :

Momentua = Indarra × Palanka-besoa

F = mg

M = mgr

= 10 · 9,81 = 98,1 N

= 10 · 9,81 · 0,30 = 29,4 Nm

r2

r1

T =M1

r1=M2

r2=

(M1 −M2)(r1 − r2)

M1

M 2 T tentsioa

Page 187: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

187

10. Indarrak, momentuak eta inertziak

Potentzia = Momentua × Abiadura angeluarra .P watt-etan ematen da, M Nm-tan, eta ω rad/s-tan. Momentua konstantea bada, kontsumitutako potentzia abiadura handitzen den arabera handitzen da. Potentzia konstantea bada, momentu-eskaera abiadura jaisten den arabera igotzen da, eta alderantziz.

10.5 Inertzia-momentua Inertzia-momentuak gorputz baten biraketa-ardatzarekiko masaren banaketa adierazten du. Gorputzak ardatz horrekiko jartzen duen erresistentzia honen araberakoa da. Inertzia-momentua honela kalkulatzen da:

,

non r gorputzaren oinarrizko partikulak biraketa-ardatzarekiko duen distantzia den. Inertzia-momentuaren balio minimoa ardatza grabitate-zentrotik pasatzen denean lortzen da, IG . Ardatz honekiko paraleloa den beste batekiko inertzia-momentua, I0 , Steiner-en teorema erabiliz kalkula daiteke:

,

non d ardatzen artzeko distantzia den. Oinarrizko formako gorputzen inertzia-momentuak 2. kapituluan jasota daude. Gorputz konposatuen inertzia-momentua oinarrizko gorputzen ardatz horrekiko inertzia-momentuak batuz edo kenduz kalkulatzen da.

P =Mω

I =r2 dm

10.4 Momentua eta potentzia

I0 = IG +m d2

Page 188: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

188

Page 189: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

189

11 . E s t a t i k a

Page 190: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

190

11 . E s t a t i k a

"A" gorputza gainazal lau baten gainean mugitu nahi denean, higidura horren aurka gorputz horren eta gainazalaren arteko itsasgarritasuna azaltzen da. Gorputza mugitzean itsasgarritasun horrek marruskadura sortzen du. Marruskadura ukipen-gainazalen zimurtasunaren eta "A" gorputzaren pisuaren araberakoa izango da.

P pisuko "A" gorputza zimurtasuna duen gainazal horizontal batean bultzatzen denean, higitzeko eragin beharreko F indarra hau da:

, non µ kontaktuan dauden bi gainazalen arteko marruskadura-koefizientea den. Bi gainazalen arteko marruskadura-koefizientea, µ, desberdina izango da horietako bakoitzaren zimurtasunaren arabera. P pisua daukan "A" gorputz bat gainazal baten gainean jartzen badugu, eta gainazala inklinatzen hasten bagara, une batean gorputzaren pisuak marruskadura gaindituko du eta beherantz joango da.

Gorputzaren pisua, P, bi osagaietan banatzen da, O-B planoaren inklinazioaren arabera. Indar horien balioa hau izango da:

; .α inklinazio-angelua handitzen doan heinean, bi ukipen-gainazalen marruskadura gaindituko duen P1 indarra sortzera iritsiko da. Horrenbestez, lerradura gertatzen den angelu hori da probatu diren bi gainazaletarako angelu egokia.

P

AFFr

O

P1

BA

P P2

Frα

α

11.1 Marruskadura

F = Fr = µP

P1 = P sinα P2 = P cosα

Page 191: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

11 . E s t a t i k a

µ marruskadura-koefizientea egokia bada, eta α angelua lerradura edo higidura hasten den unekoa bada, hau izango dugu:

P1 eta P2 ordezkatuz:

Ondorioz, µ marruskadura-koefizientea honako hau izango da:

Lerradurazko marruskadura-koefizienteak

µ =sinαcosα

= tanα

Marruskadura pausagunean

Marruskadura mugimenduanElkar ukitzen duten materialak

Lehorrean Lubrifikatuta Lehorrean Lubrifikatuta

0,150,190,280,56

--

0,60-

0,300,280,28

---

0,350,37

-

-

0,100,100,150,10

--

0,25-

0,150,10

----

0,110,15

-

-

0,120,180,200,500,180,200,250,350,280,200,200,450,300,28

--

0,40

0,51

0,080,060,080,09

--

0,120,300,080,080,08

-0,200,10

--

0,15

0,15

Altzairua altzairuaren gainean ......................Altzairua brontzearen gainean .....................Altzairua burdinurtu grisaren gainean .........Altzairua zur gogorraren gainean ................Altzairu-banda burdinurtu gainean ..............Brontzea brontzearen gainean ......................Kortxoa metalaren gainean ..........................Larrua metalaren gainean .............................Burdinurtu grisa brontzearen gainean..........Burdinurtu grisa burdinurtu gris gainean .......Burdinurtu grisa letoiaren gainean ...............Balazta-hornigaia altzairua gainean .............Makal-zura altzairuarena gainean ................Makal-zura burdinurtuaren gainean .............Poliamida 66 altzairuaren gainean ...............Poliamida 66 poliamida 66 gainean ............Kotoi-ehun erretxina artifizialduna altzairu edo burdinurtuaren gainean ..........................Amianto-ehun erretxina artifizialduna altzairu edo burdinurtuaren gainean ............

191

P2 µ = P1

P cosα µ = P sinα

.

.

.

Page 192: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

192

11 . E s t a t i k a

Marruskadurarik existituko ez balitz, falka esfortzurik egin gabe aterako litzateke. Are gehiago, berez aterako litzateke, indarra etetean bereizten dituen bi piezek elkartzeko joera dutelako. Baina beheko gainazalean µ1 marruskadura-koefizientea dagoenez, eta goiko gainazalean µ2 marruskadura-koefizientea dagoenez, P1 eta P2 kargek µ1P1 eta µ2P2 marruskadura-indarrak sortzen dituzte, eta horiek falka ateratzea galarazten dute. Lau indar horien osaketaren emaitza falka ateratzeko egin behar den indarra da, hau da:

non ρ 1 eta ρ 2 goiko irudietako angeluak diren. α = ρ1+ρ 2 denean, tg ρ1 – tg(α -ρ 2) = 0 betetzen da, eta ondorioz, F’ = 0. α > ρ1+ρ 2 baldin bada, falka berez aterako da. Azkenik, α < ρ1+ρ 2 baldin bada, falka sartuta geratuko da, eta ateratzeko F’ indarra egin beharko da.

F

P

Q3

Q2Q1

ρ3

ρ1α+ρ2

P

F

Q3

Q1

Q2

ρ3

ρ1

ρ2α

F = P1[tan ρ1 − tan(α − ρ2)]

Falka mekanismo bat da. Eragiten ari den indar edo lanarekiko norabide elkarzutean indarra edo lana eragiten du. Falkaren gainean eragiten den F indarra ukipen-gainazalekiko elkarzutak diren bi norabidetan banatzen da eta, irudian ikus daitekeenez, indar hauek sortzen dira (µ1 eta µ2 = 0 badira):

P2

P1

F' F

ρ1

αP1 =

F

tanαP2 =

F

sinα

ρ2

11.2 Falka

,

Page 193: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

193

11 . E s t a t i k a

Falkaren bi aldeek beren ardatzarekin angelu bat eratzen baldin badute, indarrak kalkulatzean kontuan hartu behar da. Horrenbestez, bi aldeek ardatzarekin α angelua eratzen baldin badute, gainazaletako indarrak berdinak izango direla aurkituko da, eta hau balio dute:

α < ρ denean, falka sartuta geratzen da, eta ateratzeko egin beharreko indarra hau da:

non µ marruskadura-koefizientea den, bi aldeetan marruskadura berdina dela kontuan hartuta. Falka lana egiteko erabiltzen bada (adibidez, pisu bat jasotzeko), indar eragozleaz gainera, marruskatzen duten hiru gainazalen marruskadura gainditu behar da. Q1, Q 2, eta Q 3 erreakzioek hiru gainazaletan ρ1, ρ 2 eta ρ 3 angeluak eratzen dituzte, dagozkien normalekin, eta horrekin indar-poligonoa eratu ahal izango da, kontuan hartuta Q 2 delakoa P-ren eta Q 3-ren emaitza dela. Analitikoki honakoa betetzen da:

Maiz gertatzen denez, hiru marruskadura-angeluak berdinak izanez gero, honela geratzen da:

P =F

2 sinα

F = 2P (µ cosα− sinα)

F =sin(α+ ρ1 + ρ2) cos ρ3cos(α + ρ2 + ρ3) cos ρ1

P

F = P tan(α+ 2ρ)

.

.

.

,

Page 194: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

194

11 . E s t a t i k a

Gainazaletako erreakzioak hauek dira:

Hauetatik gainazalen gaineko presioak eta marruskadura-indarrak ondorioztatzen dira, hurrenez hurren dagokion marruskadura-angeluaren kosinuagatik edo sinuagatik biderkatuta. Falkari eusteko egin beharreko indarra marruskadura-angeluak negatibotzat hartuta lortzen da, P pisua jasotzeko indarra ematen duen formulan. Hortik ondorioztatzen denez, falka berez desjaso ez dadin, aurreko kasuan bezala, α < ρ1+ρ 2 dela bete behar da. Falkak pisua h altuerara altxatu ahal izateko egin behar duen e distantzia honela adierazten da:

Ondorioz, egin beharreko lana hau da:

non η errendimendua den.

Marruskadura-angeluak berdinak diren kasuetan horrela gelditzen da:

T = Fe =sin(α+ ρ1 + ρ2) cos ρ3

cos(α+ ρ2 + ρ3) cos ρ1 tanαhP

η =hP

Fe=

cos(α+ ρ2 + ρ3) cos ρ1 tanαsin(α+ ρ1 + ρ2) cos ρ3

η =tanα

tan(α+ 2ρ)

Q1 =cos ρ3 cos(α+ ρ2)

cos ρ1 cos(α+ ρ2 + ρ3)P

Q2 =cos ρ3

cos(α+ ρ2 + ρ3)P

Q3 =sin(α + ρ2)

cos(α+ ρ2 + ρ3)P

e =h

tanα

.

,

,

.

,

,

,

Page 195: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

195

11 . E s t a t i k a

Demagun gurpil batek, ardatza P indar batez kargatuta daukala, eta bera baino errail bigunago baten gainean errodatzen duela, P1 indar baten eraginez. Orduan errailean zapalketa gertatuko litzateke, gurpilaren mugimendua geldiarazten duena. P2 errailaren erreakzioa gurpilaren ardatzaren zentrotik f distantzia batekiko aldenduta egongo da.

f errodadura-marruskadurako palanka-besoa izanik, gurpila mugitzeko P1 indarra hau izango da:

Ikus daitekeenez, gurpilaren erradioa zenbat eta handiagoa izan, orduan eta txikiagoa izango da mugimendua gertatu ahal izateko behar den P1 indarra.

Errodaduraren marruskadura-koefizienteak

0,006 0,008

0,018 0,010

0,0005 - 0,001 0,0145

P1

P2

PR f

P1R = Pf

Materialak

Errodaduraren marruskadura- koefizientea - f (cm)

Altzairua altzairuaren gainean .......................Altzairua asfaltoaren gainean ........................Altzairu tenplatuzko bola edo arrabolak material bereko uztaien gainean (boladun kojinete edo arrabolak). .................................Burdinurtu grisa burdinurtu grisaren gainean Burdina leundua zoru harritsuaren gainean ...Zura zuraren gainean .....................................

P1 =Pf

R

11.3 Errodadura-eragozpena

,

.

Page 196: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

196

Page 197: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

197

1 2 . M a t e r i a l e n e r r e s i s t e n t z i a

Page 198: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

198

12. Materialen erresistentzia

Trakzio edo konpresioan dagoen gorputz bat orekan egongo da, bere gainean bi indar berdinek eta kontrako noranzkoan eragiten dutenean: P1

= P2.

Trakzioa Trakzioan, indarrekiko elkarzutak diren gorputzaren aupegiek banatzeko joera dute, eta aurpegi paraleloek elkartzeko joera. Indarrak behar besteko balioa baldin badauka, gorputzaren luzapena gertatzen da.

Konpresioa Konpresioan, indarrekiko elkarzutak diren gorputzaren aurpegiek elkartzeko joera dute, eta aurpegi paraleloek banatzekoa. Indarrak behar besteko balioa baldin badauka, gorputzaren murrizketa gertatzen da.

Ebakidura Ebakiduran, gorputz baten gainean bi indar berdinek, kontrako noranzkoan eta oso gutxi aldenduta dauden plano paraleloetan eragiten dute: P = P1.

Gorputz bat ebakiduraren eraginpean jartzen denean, solidoak urraduragatik askatzeko joera du, indarrek eragiten duten bi planoen artean.

P1 P2

P1 P2

P1

P

12.1 Erresistentzia-motak

Page 199: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

199

1 2 . M a t e r i a l e n e r r e s i s t e n t z i a

Makurdura edo flexioa Gorputz bat makurduraren eraginpean dagoenean tolestu egiten da. Makurdura-eraginaren adibide bat hurrengoa izan daiteke:

Gorputzaren gainean tarte batez bereizitako bi indar antzekok, eta bien erdian, kontrako noranzkoan, indar hauen baturaren berdina den beste indar batek eragiten dutenean. Barra makurduraren eraginpean jartzen denean, barran konpresio-, trakzio- eta ebakidura-esfortzuak gertatzen dira.

Bihurdura edo tortsioa Gorputz batek bere ardatzarekiko paraleloa den momentua jasaten duenean bihurduraren eraginpean dagoela esaten da.

Bihurdura-eraginaren beste kasu bat kontrako bi indar parek kontrako noranzkoan eragiten dutenean izan daiteke, hurrengo irudian erakusten den bezala:

P1

P2 P3

P1 = P2 + P3

P2 = P3

Mt

Mt

Page 200: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

200

1 2 . M a t e r i a l e n e r r e s i s t e n t z i a

Gorputz bat bihurduraren eraginpean jartzen denean, bere sekzioek errotazio-mugimendua hartzeko joera dute, batzuek besteen noranzkoaren kontra, eta ebakidurako esfortzuak jasango ditu.

Nekea Solido baten gainean agertzen diren esfortzuak denboran zehar aldakorrak badira, muga elastikora iritsi gabe ere haustura gerta daiteke. Nekearen ondoriozko hutsegiteak arrakala edo pitzadura txiki bat existitzen den guneetan hasten dira. Materialaren ezjarraitasun hauetan (sekzio aldaketetan, mekanizazioaren ondoriozko irregulartasunetan...) hasi eta gero arrakala hedatzen joaten da tentsio-kontzentrazio fenomenoarengatik. Beraz, nekeagatik hautsi den lekuan, oro har, bi alde berezi egoten dira. Alde horietako batek ale fina eta akatsen bat izaten du, eta hor hasten da hausten. Beste aldea uneko azken haustura da, eta ale lodi distiratsua dauka.

Akatsa

Esfortzuak handiak direnean, azken hausturako sekzioaren aldea, ale lodi distiratsua dagoena, handia izango da, eta esfortzuak txikiak direnean, berriz, txikia.

Ale fin matea

Ale lodi distiratsua

P1

P4P3

P2

P1 = P2 = P3 = P4

Page 201: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

Esfortzu handien ondoriozko Esfortzu txikien ondoriozko haustura haustura

Piezak nekearen ondorioz hautsi ez daitezen, tentsio egokiaren eraginpean egon beharko dira, eta gainazalean ez dute irregulartasun zakarrik izan behar.

12.2 Koefizienteak eta tentsioak- Haustura-tentsioa gorputz bati, hausteko, sekzio-unitate bakoitzean eragin behar zaion karga da.- Lan-tentsioa gorputz bati sekzio-unitateko lan eginarazten zaion karga da. - Segurtasun-koefizientea elementu bat hausteko behar den haustura-tentsioaren eta elementu horrek segurtasunez jasan dezakeen kargaren arteko erlazioa da (kantitate hori materiala hausteko lan eginarazi behar zaion aldi-kopuruaren berdina da).

12.3 Karga-mota desberdinak

Modu iraunkorrean eragiten du, eta beti intentsitate berberaz.

Etengabe aldatzen da zero eta balio maximo baten artean.

Etengabe aldatzen da, zero eta maximo positibo baten artean, gero berriro zerora jaisten da eta maximo negatibo bateraino igotzen da, eta berriro zerora itzultzen da.

Karga-motak

Estatikoa

Aldizkakoa

Dinamikoa edo alternatiboa

1 2 . M a t e r i a l e n e r r e s i s t e n t z i a

Segurtasun-koefizientea =Haustura-tentsioa

Lan-tentsioa

201

Page 202: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

202202

1 2 . M a t e r i a l e n e r r e s i s t e n t z i a

Material baten elastikotasun-modulua edo Young-en modulua honako adierazpenaren bidez definitzen da:

non σ lan-tentsioa den, Pa-tan edo kg/cm2-tan, ε deformazio unitarioa %-tan, eta E elastikotasun-modulua Pa-tan edo kg/cm2-tan. Elastikotasun-modulua materialaren ezaugarria da. Altzairuaren kalkulurako erabiltzen den balioa 2,1 × 106 kg/cm2 da. Burdinurtuan erresistentziaren araberakoa da, eta 7 × 105 kg/cm2 eta 1,1 × 106 kg/cm2 artean egon ohi da.

12.5 Momentuak eta esfortzuakBigarren mailako momentuak edo azalera lauen inertzia-momentuak Gorputz zilindriko baten sekzioaren inertzia-momentua, bere grabitate- zentrotik pasatzen den ardatzarekiko, hau da:

Inertzia-momentuaren balioa cm4-tan adierazten da.

Momentu eragozlea Gorputz zilindriko baten sekzioaren momentu eragozlea, bere grabitate- zentrotik pasatzen den ardatzarekiko, hau da:

Momentu eragozlearen balioa cm3-tan adierazten da.

X X

X X

σ = E ε

Ixx =π d4

64=

π r4

4= 0, 0491 d4

Rxx =π d3

32=

π r3

4= 0, 0982 d3

12.4 Elastikotasun-modulua

,

.

.

Page 203: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

203203

1 2 . M a t e r i a l e n e r r e s i s t e n t z i a

Makurdura-momentua Pieza bateko edozein puntutako makurdura-momentua kalkulatzeko ebakidura-metodoa aplikatu behar da. Makurdura-momentuaren balioa kontuan hartu den sekzioaren ezkerrean edo eskuinean eragiten duten indar guztien momentu estatikoen batuketa aljebraikoaren berdina da. Adibidez:

Makurdura-momentua kg cm-tan edo Nm-tan ematen da.

Bihurdura-momentua Gorputz zilindriko baten bihurdura-momentua honela kalkulatzen da:

non Pu indar tangentziala den, kg-tan, r erradioa cm-tan eta Mt bihurdura-momentua kg cm-tan.

P1 P2

A Bx

bc

a

Mt = Pu r

Mf = Ax− P1 b− P2 c

Pur

,

.

P1 P2

A

Qx

bc

a

Mf

Page 204: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

204204

1 2 . M a t e r i a l e n e r r e s i s t e n t z i a

Erresistentzia-irizpidea bete dadin, bihurdura-momentuak ezin du gainditu adierazpen honetan adierazten den balioa:

non d diametroa den, cm-tan, eta tonarg materialaren tentsio ebakitzaile onargarria kg/cm2-tan. Ardatzetan zurruntasun-irizpidea bete dadin, bihurdura-angelua metro linealeko gradu laurdena baino txikiagoa izatea gomendatzen da. Metro linealeko bihurdura-angelua kalkulatzeko:

Esfortzu ebakitzailea Pieza bateko edozein puntutako esfortzu ebakitzailea kalkulatzeko ebakidura-metodoa aplikatu behar da. Esfortzu ebakitzailearen balioa kontuan hartu den sekzioaren eskuinera eta ezkerrera eragiten duten indar guztien batuketa aljebraikoaren berdina da. Adibidez:

P1 P3P2

A B

α

α

Mt = Pu r ≤π

16d3 τonarg

Bihurdura-angelua metro linealeko =180 · Mt · 100 · 323, 142 · 800.000 d4

≤ 0, 25

,

B = P1 + P2 + P3 −A

.

.

Page 205: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

205

1 2 . M a t e r i a l e n e r r e s i s t e n t z i a 12.6 Ardatzen kalkuluaTransmisio-ardatzak Transmisio-ardatzek bihurdura-esfortzu bat transmititzeko balio dute, eta beraien pisuaren makurdura baino ez dute jasaten. Ardatz horiek, esate baterako, zubi-garabi baten translazio motorraren transmisiorako balio dute, errail-habeen artean dauden gurpil eragileetarako. Oro har, ardatz horiek luze samarrak izaten dira eta, horregatik, zatika egiten dira, eta ondoren akoplamenduekin lotu eta euskarrietan bermatzen dira. Sekzioa konstantea izan ohi da luzera osoan, eta bihurdura-angelua gradu laurdena baino txikiagoa izatea gomendatzen da luzera-metro bakoitzeko.

Ardatzaren diametroaren kalkulua Gehienetan ardatzak altzairu gozoz egiten dira (F-1120 karga handia ez duten ardatzetarako). Ardatzaren diametroa kalkulatzeko oro har ez da ardatzaren pisua kontuan hartzen eta, horregatik, ardatzak bihurduran soilik lan egingo duela suposatuko dugu. Beraz, ardatzaren materialean tentsio ebakitzaile onargarria ezagutu behar dugu. Ardatzak transmititu behar duen bihurdura-momentua jakinda, diametroa formula honekin kalkulatzen da:

non d ardatzaren diametroa den, cm-tan, Mt transmititu beharreko bihurdura-momentua kg cm-tan, eta τonarg bihurdura-tentsio onargarria kg/cm2-tan (altzairu gozorako 120 kg/cm2).

Bihurdura-angeluaren kalkulua eta euskarrien arteko tartea Aurretik esan bezala, ardatzaren bihurdura-angelua ez da luzera unitateko gradu laurdenaren berdina edo handiagoa izan behar. Honela kalkulatzen da bihurdura-angelua sekzio zirkularreko ardatz batentzat:

non G materialaren zeharkako elastikotasun-modulua den. Koefiziente hau, elastikotasun-moduluaren funtzioan kalkulatzen da honela: (2/5) E. Kasu batzuk adibide modura: - Altzairu erdigogorra: G = 1 × 106 kg/cm2. - Altzairu gozoa: G = 8 × 105 kg/cm2. - Burdinurtua: G = 4 × 105 kg/cm2.

d = 3

16Mt

π τonarg

θ =Mt

G I0=

Mt

G

32π d4

,

,

Page 206: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

206

1 2 . M a t e r i a l e n e r r e s i s t e n t z i a

Ardatzaren bihurdura-angelua kalkulatzeko formula honakoa da:

non Mt bihurdura-momentua den, kg cm-tan, eta Et elastikotasun-modulua bihurduran kg/cm2 (ikus aurretik emandako balioak).

Euskarrien arteko tarte maximoa aurkitzeko formula honakoa da:

non L luzera maximoa den, m-tan, eta d ardatzaren diametroa cm-tan.

Ardatzen abiadura kritikoa – Erresonantzia Ardatzen biraketa-abiadura (normalean oso handia) eta berezko pisuagatik daukaten gezia konbinatzen badira, oszilazio arriskutsua edo erresonantzia sortzen da, eta horrek sistema oszilatzailea desegin dezake. Abiadura kritiko hori motor-momentuaren bulkadaren maiztasun periodikoak sistemaren berezko uhin-maiztasunarekin bat egiten dutenean agertzen da, oszilazioa etengabe handitzen delarik. Erresonantziaren fenomenoa, sistema natural gehienetan eman daiteke. Adibidez, soldadu-talde batek zubi baten gainetik pasatu behar duenean, pauso-erritmoa eten egiten du, pausoen maiztasuna eta zubiaren berezko maiztasuna berdinak izatea gerta ez dadin. Izan ere, hori gertatuz gero, zubiaren egonkortasuna arriskuan egongo litzateke. Makina birakorretan ere sarritan beha daiteke erresonantzia. Telebista- edo irrati-sintonizadoreek zirkuitu elektroniko oszilatzaile baten berezko maiztasuna doitu egiten dute, inguruan bidaiatzen ari den uhin bereizi baten maiztasunaren neurrikoa izan arte. Sistema atomiko edo nuklearrak argiaz edo partikulez argiztatzen direnean ere, erresonantzia-fenomenoak erakusten dituzte.

θ =180π

Mt · 100 · 32Et π d4

=180Mt · 100 · 32

π2Et d4< 1/4 edo 0,25º ,

L = 0, 7 (1 +√

d) ,

Page 207: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

Ardatzaren biraketa-abiaduraren balioa, abiadura kritikoa baino txikiagoa izan beharko da. Abiadura kritikoa kalkulatzeko ondorengo adierazpena erabiliko dugu:

non nc abiadura kritikoa den, bira minututan (bira/min), f gezia cm-tan, eta cx konstante bat. Karga uniformeki banatuta daukaten ardatzen kasuan cx = 1,13 (muturrak euskarrietan sartuta daudela suposatuta).

1 2 . M a t e r i a l e n e r r e s i s t e n t z i a

207

nc = 300 cx

1f

,

Page 208: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

208

Page 209: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

209

1 3 . Tr a n s m i s i o e n k a l k u l u a

Page 210: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

210210

1 3 . Tr a n s m i s i o e n k a l k u l u a

Motorrak mugitu nahi den ardatzaren baldintzak bete behar ditu, hala nola, momentua (Nm), abiadura, lan-zikloak edo beste baldintza batzuk.

Beharrezko motor-momentuaren kalkulua (MT )-Motor-momentu totalak bi osagai dauzka: momentu estatikoa, Ms, mahaia abiadura konstantean mantentzeko, edo posizio batean finkatuta, eta azelerazio-momentua, MA, abiadura aldatzeko. Kalkuluak askotan motor-torloju, l , transmisioaren erredukzioagatik, i , aldatzen dira:

-Momentu estatikoa mahaian gidekin eta torlojuarekin sortzen den marruskaduragatik, mahaiaren pisuagatik (horizontalki mugitzen ez bada), eta erremintak ebakitzeko egiten duen indarragatik agertzen da:

L

L 1

L 2D P2

δ

δg

h

m

d

D P1 Motorra

Ardatza

13.1 Eragintza bateko motorraren kalkulua

MT =MS +MA i =DP1

DP2

MS =Mmarruskadura +Mpisua +Mebaketa =MF +MW +MC

, .

,

Page 211: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

211211

1 3 . Tr a n s m i s i o e n k a l k u l u a

MF-ren kalkulua:

- MF marruskadurari dagokion momentua da, Nm-tan. - m mahaiaren masa da, kg-tan. - g azelerazio grabitatorioa da, 9,81 m/s2. - h ardatzaren hari-neurria da, m-tan. - i erredukzio-faktorea da. - d torlojuaren diametroa da, mm-tan. - µ mahaiaren eta giden arteko marruskadura-koefizientea da. µ balio tipikoak materialaren arabera:

MW-ren kalkulua: Mahaiaren higidura horizontala ez bada (aurreko irudian bezala, δ inklinazio-angelua badu), momentua mahaiaren pisuaren arabera kalkulatu behar da:

- Mw mahaiaren pisuaren araberako momentua da, Nm-tan. - δ torlojuaren horizontalarekiko inklinazio-angelua da. - %, m masaren konpentsazio-faktorea da (0 eta 1 artean egon daiteke). Kontrapisuen edo sistema hidraulikoren baten bitartez mahaiaren pisu totala konpentsatzen bada, hots, motorrak mahaia jasotzeko eta jaisteko indar bera egin behar badu, % faktorea 0 izango da. Beste aldean, inolako konpentsaziorik ez badago, % faktorea 1 izango da.

0,1 - 0,20,05

0,1 - 0,2

Materialak µ BurdinaTurciteaErrodamenduak

MF = (MF(mahaia) +MF(ardatza))1i

= (mgµh

2π+

d

10)1i

MW =mg sin δ h

2π%i

.

.

Page 212: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

212212

1 3 . Tr a n s m i s i o e n k a l k u l u a

MC-ren kalkulua: Erremintaren eta piezaren artean ebaketa-indar bat dago, eta horrek galarazi egiten dio mahaiari aurrera egitea. Aurrera egiteko motorrean behar den momentua honela kalkulatzen da:

- MC erremintak ebakitzeko egiten duen indarrari dagokion momentua da, Nm-tan. - F erremintak ebakitzeko egiten duen indarra da, kg-tan. - g grabitatearen azelerazioa da, 9,81 m/s2.

Mahaiaren higidura linealak abiadura maximo jakin bat beharko du. Eta motorrak behar besteko abiaduran biratzeko gai izan beharko du.

Vmax mahaiak behar duen abiadura lineal maximoa da.

Inertzia-momentuen kalkulua (J ) Hurrengo pausoa motorrak mugitu behar duen kargaren kalkulua egitea da, hau da, mugitzen dituen elementu guztien inertzia-momentua. Inertzia-momentu totala (hemendik aurrera "inertzia") kargaren eta motorraren errotorearen beraren ondorio da:

Kargaren ondorioz sortzen den inertzia banatu egingo da: mahaiaren inertzia, torlojuarena, horizontalak ez diren ardatzak konpentsatzeko erabilitako sistemarena, eta transmisiorako erabiltzen den eta torlojuarekin biratzen duen polea edo gurpil horzdunarena, "polea1". Osagai horiei guztiei i erredukzio-faktoreak eragiten die. Baina motorraren ardatzarekin biratzen duen polearen inertzia, "polea2", ez dago i faktorearen eraginpean.

MC =Fgh

2π1i

Bira/minmotorra =Vmax

hi

Jtotala = Jkarga + Jmotorra

Jkarga =Jmahaia + Jardatza + Jpolea1 + Jkonpentsazioa

i2+ Jpolea2

,

.

.

.

Page 213: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

213

1 3 . Tr a n s m i s i o e n k a l k u l u a

Ondoren, inertzia bakoitza definitzen da, kg m2-tan:

- i, µ, h, δ aurretik erabilitako datuak dira.- L torlojuaren luzera da, m-tan. - L1 Polea1-en zabalera da, m-tan.- L2 Polea2-ren zabalera da, m-tan. - DP1 Polea1-en diametroa da, m-tan.- DP2 Polea2-ren diametroa da, m-tan.- ρ materialaren dentsitate bolumetrikoa da: 7.700 kg/m3 burdina/altzairurako. 2.700 kg/m3 aluminiorako.

Motorraren inertzia, Jmotorra, honakoa izango da:

Jmahaia = m(h

2π)2 Jardatza =

d4Lπρ

32

Jpolea1 =D 4

P1 L1πρ

32 Jpolea2 =D 4

P2 L2πρ

32

Jmotorra = Jmotorra + Jbalazta

.,

,,

.

Page 214: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

214

Page 215: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

215

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Page 216: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

216216

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k 14.1 Lotura-sistemak

H=

23pP Azkoina

Torlojua

Azkoinarenhariaren ø

Torlojuarenhariaren ø

H/2

H/2

D D2

D1

H1

H/4

P

60º60º

H/6

R

H/8

h 3d 3 d 2 d

D1 = d− 2H1

d2 = D2 = d− 0, 64952P

d3 = d− 1, 22687P

H = 0, 86603P

H1 = 0, 54127P

h3 = 0, 61343P

R = H/6 = 0, 14434P

Hari metrikoa DIN 13/1:1999

14.1.1 Desmuntagarriak14.1.1.1 Hariak

Page 217: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

217217

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Hari metrikoa DIN 13

Hari-

neurria(mm)

Batez besteko Ø

(mm)

Ø barautsa

(mm)1. seriea 2. seriea 3. seriea Torlojua Azkoina

Hariaren diametro izendatua Ø (kanpokoa)

Nukleoaren diametroa (mm)

M 1

M 1,2

M 1,6

M 2

M 2,5M 3

M 4

M 5M 6

M 8

M 10

M 12

M 16

M 20

M 24

M 30

M 36

M 42

M 48

M 1,1

M 1,4

M 1,8

M 2,2

M 3,5

M 4,5

M 14

M 18

M 22

M 27

M 33

M 39

M 45

M 52

M 7

M 9

M 11

0,250,250,250,30,350,350,40,450,450,50,60,70,750,811

1,251,251,51,51,75

22

2,52,52,533

3,53,544

4,54,555

0,8380,9381,0381,2051,3731,5731,7401,9082,2082,6753,1103,5454,0134,4805,3506,3507,1888,1889,02610,02610,86312,70114,70116,37618,37620,37622,05125,05127,72730,72733,40236,40239,07742,07744,75248,752

0,6930,7930,8931,0321,1701,3701,5091,6481,9482,3872,7643,1413,5804,0194,7735,7736,4667,4668,1609,1609,85311,54613,54614,93316,93318,93320,31923,31925,70628,70631,09334,09336,47939,47941,86645,866

0,7290,8290,9291,0751,2211,4211,5671,7132,0132,4592,8503,2423,6884,1344,9175,9176,6477,6478,3769,37610,10611,83513,83515,29417,29419,29420,75223,75226,21129,21131,67034,67037,12940,12942,58746,587

0,800,90

11,101,201,401,601,802,102,502,903,303,704,20

56

6,807,808,509,5010,20

1214

15,5017,5019,50

2124

26,5029,50

3235

37,5040,50

4347

Page 218: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

218218

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a kHari metriko fina DIN 13

M 1

M 1,2

M 1,6

M 2

M 2,5M 3

M 4

M 5

M 6M 6

M 8M 8M 8

M 10M 10M 10

M 12M 12M 12

M 16M 16

M 1,1

M 1,4

M 1,8

M 2,2

M 3,5

M 4,5

M 14M 14M 14

M 18M 18

M 5,5

M 7

M 9

M 11

M 15M 15

M 17M 17

0,20,20,20,20,20,20,250,250,350,350,350,500,500,500,500,500,750,750,500,75

11

0,751

1,2511

1,251,51

1,251,51

1,51

1,51

1,51

1,5

0,8700,9701,0701,2701,4701,6701,8382,0382,2732,7733,2733,6754,1754,6755,1755,6755,5136,5137,6757,5137,3508,3509,5139,3509,18810,35011,35011,18811,02613,35013,18813,02614,35014,02615,35015,02616,35016,02617,35017,026

0,7550,8550,9551,1551,3551,5551,6931,8932,0712,5713,0713,3873,8874,3874,8875,3875,0806,0807,3877,0806,7737,7739,0808,7738,4669,77310,77310,46610,16012,77312,46612,16013,77313,16014,77314,16015,77315,16016,77316,160

0,7830,8830,9831,1831,3831,5831,7291,9292,1212,6213,1213,4593,9594,4594,9595,4595,1886,1887,4597,1886,9177,9179,1888,9178,6479,91710,91710,64710,37612,91712,64712,37613,91713,37614,91714,37615,91715,37616,91716,376

0,800,90

11,201,401,601,751,952,152,653,153,50

44,50

55,505,256,257,507,25

78

9,259

8,751011

10,7510,50

1312,7512,50

1413,50

1514,50

1615,50

1716,50

Hari-

neurria(mm)

Batez besteko Ø

(mm)

Ø barautsa

(mm)1. seriea 2. seriea 3. seriea Torlojua Azkoina

Hariaren diametro izendatua Ø (kanpokoa)

Nukleoaren diametroa (mm)

Page 219: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

219219

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Hari-

neurria(mm)

Batez besteko Ø

(mm)

Ø barautsa

(mm)1. seriea 2. seriea 3. seriea Torlojua Azkoina

Hariaren diametro izendatua Ø (kanpokoa)

Nukleoaren diametroa (mm)

M 20M 20M 20

M 24M 24M 24

M 30M 30M 30M 30

M 36M 36M 36

M 18

M 22M 22M 22

M 27M 27M 27

M 33M 33M 33

M 39M 39M 39

M 25M 25M 25

M 28M 28M 28

M 32M 32

M 35

M 38

21

1,521

1,521

1,521

1,521

1,521

1,521

1,523

1,52

1,523

1,51,523

1,51,523

16,70119,35019,02618,70121,35021,02620,70123,35023,02622,70124,35024,02623,70126,35026,02625,70127,35027,02626,70129,35029,02628,70128,05131,02630,70132,02631,70131,05134,02635,02634,70134,05137,02638,02637,70137,051

15,54618,77318,16017,54620,77320,16019,54622,77322,16021,54623,77323,16022,54625,77325,16024,54626,77326,16025,54628,77328,16027,54626,31930,16029,54631,16030,54629,31933,16034,16033,54632,31936,16037,16036,54635,319

15,83518,91718,37617,83520,91720,37619,83522,91722,37621,83523,91723,37622,83525,91725,37624,83526,91726,37625,83528,91728,37627,83526,75230,37629,83531,37630,83529,75233,37634,37633,83532,75236,37637,37636,83535,752

1619

18,501821

20,502023

22,502224

23,502326

25,502527

26,502629

28,502827

30,5030

31,503130

33,5034,50

3433

36,5037,50

3736

Page 220: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

220220

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Hari-

neurria(mm)

Batez besteko Ø

(mm)

Ø barautsa

(mm)1. seriea 2. seriea 3. seriea Torlojua Azkoina

Hariaren diametro izendatua Ø (kanpokoa)

Nukleoaren diametroa (mm)

M 42M 42M 42M 42

M 48M 48M 48M 48

M 56M 56M 56M 56

M 45M 45M 45M 45

M 52M 52M 52M 52

M 60M 60

M 40M 40M 40

M 50M 50M 50

M 55M 55M 55M 55

M 58M 58M 58M 58

1,523

1,5234

1,5234

1,5234

1,523

1,5234

1,5234

1,5234

1,5234

1,52

39,02638,70138,05141,02640,70140,05139,40244,02643,70143,05142,40247,02646,70146,05145,40249,02648,70148,05151,02650,70150,05149,40254,02653,70153,05152,40255,02654,70154,05153,40257,02656,70156,05155,40259,02658,701

38,16037,54636,31940,16039,54638,31937,03943,16042,54641,31940,09346,16045,54655,31943,09348,16047,54646,31950,16049,54648,31947,09353,16052,54651,31950,09354,16053,54652,31951,09356,16055,54654,31953,09358,16057,546

38,37637,83536,75240,37639,83538,75237,67043,37642,83541,75240,67046,37645,83544,75243,67048,37647,83546,75250,37649,83548,75247,67053,37652,83551,75250,67054,37653,83552,75251,67056,37655,83554,75253,67058,37657,835

38,503837

40,50403938

43,50434241

46,50464544

48,504847

50,50504948

53,50535251

54,50545352

56,50565554

58,5058

Page 221: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

221221

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Hari trapezial metrikoaDIN 103/3-1977 DIN 103/4-1977

d=

øiz

enda

tua

d 2 d 3

z

h 3

Torlojua

Torlojuarenhariaren ø

Azkoinarenhariaren ø

Azkoina

R1

R2

R2

HH

/2H

/2

H1

30º

P

acac

H4

D1

D2

D3

H = 1, 866P

D1 = d− 2H1 = d− PH1 = 0, 5P

H4 = H1 + ac = 0, 5P + ac

h3 = H1 + ac = 0, 5P + ac

z = 0, 25P = H1/2

D4 = d+ 2acd3 = d− 2h3

d2 = D2 = d− 2z = d− 0, 5P

ac = lasaieraR1 maximoa = 0, 5 ac

R2 maximoa = ac

Page 222: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

222222

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Bi, hiru edo sarrera gehiagoko hariek neurri bikoitza, hirukoitza edo anizkoitza izango dute profil bakunari dagokion profilarekin.

810121620242832364044485260708090100120140160180200220240260280300

1,523445566778891010121214141618182022222424

7,259

10,51418

21,525,52933

36,540,54448

55,565758494113133152171191210229249268288

8,310,512,516,520,524,528,533374145495361718191101122142162182202222242262282302

6,27,58,511,515,518,522,52529323639435059697787104124142160180198216236254274

6,589121619232630333740445160707888106126144162182200218238256276

0,150,250,250,250,250,250,250,50,50,50,50,50,50,50,50,50,50,51111111111

0,150,250,250,250,250,250,250,50,50,50,50,50,50,50,50,50,50,51111111111

0,91,251,752,252,252,752,753,53,544

4,54,55

5,55,56,56,588910101112121313

0,751

1,522

2,52,533

3,53,544

4,55566778991011111212

0,0750,1250,1250,1250,1250,1250,1250,250,250,250,250,250,250,250,250,250,250,250,50,50,50,50,50,50,50,50,50,5

Ø

izendat.d

Hari-neurria

P

Ø Hari-sahietsad2 = D2

Økanpo

D4 d3

Ø nukleoa

D1

a c h3=H4H1

maximoaR1

maximoa R2

Page 223: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

223223

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Kanpoko haria

H

H/6

H/6

h

T d2/2 T d

1/2

P

r

55º

r

T D1/2

Barneko haria

d 1 d 2 d

D1

D2

D

T D2/2

Whitworth tutu-hariaISO 228-1:2000

3/4-eko gas hari zilindrikoa G 3/4 barrukoetarako.3/4-eko gas hari zilindrikoa G 3/4 A kanpokoetarako.

28191411

0,9071,3371,8142,309

Hari-kopurua

25,4

Hari-neurria

P

Hirukiarenaltuera

H

Hariarensakonera

hErradioa

r

0,8711,2841,7422,218

0,5810,8561,1621,479

0,1250,1840,2490,317

z = hari-kopurua hazbeteko P =25, 4

zH = 0, 960491P

h = 0, 640327P

r = 0, 137329P

Page 224: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

224224

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

+ 0,

107

+ 0,

125

+ 0,

125

+ 0,

142

+ 0,

142

+ 0,

180

+ 0,

180

+ 0,

180

+ 0,

180

+ 0,

217

+ 0,

217

+ 0,

217

+ 0,

217

+ 0,

217

+ 0,

217

Dia

met

ro

izen

datu

a ("

)

Har

i- ko

puru

a z

Izen

datu

a d

= D

Har

i-sa

ihet

sa

d 2 -D

2

Nuk

leoa

d 1

=D1

Bar

neko

akT D

2

A m

ota

kanp

okoa

k T d

2 min

.m

ax.

max

.m

in.

Bar

neko

nu

kleo

a T D

1

Kan

poko

iz

enda

tua

T dBa

raut

sa

Dia

met

roak

Har

i-sai

hets

en p

erdo

iak

Perd

oiak

G 1

/8

G 1

/4

G 3

/8

G 1

/2

G 3

/4

G 1

G1

1/4

G1

1/2

G 2

G 2

1/2

G 3

G 3

1/2

G 4

G 5

G 6

28 19 19 14 14 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11

9,72

8

13,1

57

16,6

62

20,9

55

26,4

41

33,2

49

41,9

10

47,8

03

59,6

14

75,1

84

87,8

84

100,

330

113,

030

138,

430

163,

830

9,14

7

12,3

01

15,8

06

19,7

93

25,2

79

31,7

70

40,4

31

46,3

24

58,1

35

73,7

05

86,4

05

98,8

51

111,

551

136,

951

162,

351

8,56

6

11,4

45

14,9

50

18,6

31

24,1

17

30,2

91

38,9

52

44,8

45

56,6

56

72,2

26

84,9

26

97,3

72

110,

072

135,

472

160,

872

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

8,80

11,8

0

15,2

5

19 24,5

30,7

5

39,5

0

45,5

0

57,5

0

73 86 98 111

136

162

- 0,1

07

- 0,1

25

- 0,1

25

- 0,1

42

- 0,1

42

- 0,1

80

- 0,1

80

- 0,1

80

- 0,1

80

- 0,2

17

- 0,2

17

- 0,2

17

- 0,2

17

- 0,2

17

- 0,2

17

+ 0,

282

+ 0,

445

+ 0,

445

+ 0,

541

+ 0,

541

+ 0,

640

+ 0,

640

+ 0,

640

+ 0,

640

+ 0,

640

+ 0,

640

+ 0,

640

+ 0,

640

+ 0,

640

+ 0,

640

- 0,2

14

- 0,2

50

- 0,2

50

- 0,2

84

- 0,2

84

- 0,3

60

- 0,3

60

- 0,3

60

- 0,3

60

- 0,4

34

- 0,4

34

- 0,4

34

- 0,4

34

- 0,4

34

- 0,4

34

max

.m

in.

max

.m

in.

Page 225: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

225225

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

HariaØ

Hari-neurria 25,4/Hari-

neurria

ØKanpoaldea

(mm)

Ø batez beste(mm)

Ø Barautsa

(mm)

Ø Nukleoa

(mm)

Energia elektrikoa garraiatzeko tuturako hariaDIN 40430

Pg 7Pg 9 Pg 11

Pg 13, 5Pg 16Pg 21Pg 29Pg 36Pg 42 Pg 48

20181818181616161616

12,5015,2018,6020,4022,5028,3037,0047,0054,0059,30

11,8914,5317,9319,7321,8327,5436,2446,2453,2458,54

11,2813,8617,2619,0621,1626,7835,4845,4852,4857,78

11,4014

17,2519

21,2526,7535,5045,5052,50

58

Page 226: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

226226

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Tutuetarako hari metrikoaUNE-EN 60423-1996

Hariaren ardatza

Dd

D2

d 2

D1d 1

PP/2P/8

P/4

3/8

H

5/8

H

H

H/8

H/4

30º

60º

90º

6 +0/-0,18 +0/-0,210 +0/-0,212 +0/-0,316 +0/-0,320 +0/-0,325 +0/-0,432 +0/-0,440 +0/-0,450 +0/-0,463 +0/-0,475 +0/-0,4

M 6M 8M 10M 12M 16M 20M 25M 32M 40M 50M 63M 75

6 g / 6 H8 g / 7 H8 g / 7 H8 g / 7 H8 g / 7 H8 g / 7 H8 g / 7 H8 g / 7 H8 g / 7 H8 g / 7 H8 g / 7 H8 g / 7 H

1,001,001,501,501,501,501,501,501,501,501,501,50

Kanpoko diametroak

Harimetrikoa

Doiketa- mota

Hari-neurria 0,75

Kanpoko diametroak eta tutuen hariak

3/8H = 0, 324 76P H = 0, 866 03P

5/8H = 0, 541 27P H = P

Page 227: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

227227

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

m

ax.

min

. m

ax.

min

. m

ax.

min

. m

in.

max

. m

in.

m

ax.

m

in.

Har

i m

etri

koa

Kan

poko

di

amet

roa

(d )

Bat

ez b

este

ko

diam

etro

a (d

2)B

arru

ko

diam

etro

a (d

1)K

anp.

di

am.

(D )

Bat

ez b

este

ko

diam

etro

a (d

2)B

arru

ko

diam

etro

a (D

1)

Kan

poko

har

ia

Bar

ruko

har

ia

M 6

M 8

M 1

0

M 1

2

M 1

6

M 2

0

M 2

5

M 3

2

M 4

0

M 5

0

M 6

3

M 7

5

5,97

8

7,97

4

9,97

4

11,9

68

15,9

68

19,9

68

24,9

68

31,9

68

39,9

68

49,9

68

62,9

68

74,9

68

5,83

8

7,69

4

9,69

4

11,5

93

15,5

93

19,5

93

24,5

93

31,5

93

39,5

93

49,5

93

62,5

93

74,5

93

5,49

1

7,32

4

9,32

4

10,9

94

14,9

94

18,9

94

23,9

94

30,9

94

38,9

94

48,9

94

61,9

94

73,9

94

5,39

1

7,14

4

9,14

4

10,7

70

14,7

70

18,7

70

23,7

58

30,7

58

38,7

58

48,7

44

61,7

44

73,7

44

5,05

8

6,74

7

8,74

7

10,1

28

14,1

28

18,1

28

23,1

28

30,1

28

38,1

28

48,1

28

61,1

28

73,1

28

4,92

9

6,52

8

8,52

8

9,84

6

13,8

46

17,8

46

22,8

34

29,8

34

37,8

34

47,8

20

60,8

20

72,8

20

6,00

0

8,00

0

10,0

00

12,0

00

16,0

00

20,0

00

25,0

00

32,0

00

40,0

00

50,0

00

63,0

00

75,0

00

5,64

5

7,54

0

9,54

0

11,6

26

15,2

62

19,2

62

24,2

76

31,2

76

39,2

76

49,2

91

62,2

91

74,2

91

5,51

3

7,35

0

9,35

0

11,0

26

15,0

26

19,0

26

24,0

26

31,0

26

39,0

26

49,0

26

62,0

26

74,0

26

5,38

7

7,21

7

9,21

7

10,7

51

14,7

51

18,7

51

23,7

51

30,7

51

38,7

51

48,7

51

61,7

51

73,7

51

5,18

8

6,91

7

8,91

7

10,3

76

14,3

76

18,3

76

23,3

76

30,3

76

38,3

76

48,3

76

61,3

76

73,3

76

Page 228: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

228228

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

90º

W

Ø d4

Ø d1

120º

a 1b 1 t 1

Wa 2

Ø d3

Ø d2

l 1

Ø d7

1,6

Zulo hariztatuak hari zilindrikoko errakoreentzat

X formako zulo hariztatuaB formako errakorearentzat

B formako errakoreaEstankotasun-ertzdun

hari zilindrikoa

d 1 W a 1

max.b 1

min.d 4

min.t 1

min. d 7 d 2a 2

min. d

3 0

-0,4 i 1± 0,2 W

G 1/8G 1/4G 3/8G 1/2G 3/4G 1

G1 1/4G1 1/2

G2

0,10,10,10,10,20,20,20,20,2

11,52

2,52,52,52,52,53

81212141618202224

152023283341515669

101515182023252729

9,813,216,721

26,533,342

47,959,7

+ 0,200

+ 0,300

G 1/8 AG 1/4 AG 3/8 AG 1/2 AG 3/4 AG 1 A

G1 1/4 AG1 1/2 A

G2 A

1,52

2,533333

3,5

141822263239495568

81212141618202224

0,10,10,10,10,20,20,20,20,2

Page 229: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

229229

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

1216172022

24,526,528,531333638

10,213,517,221,326,933,742,448,360,376,188,9114,3

G 1/8G 1/4G 3/8G 1/2G 3/4G 1G 1 1/4G 1 1/2G 2G 2 1/2G 3G 4

Haria

Tutu tenkatua

Materiala: Altzairuzko tutu tenkatua, soldadurarik gabea. Trakzio-erresistentzia: 33-35 kp/mm2.

Ø D d d1 L1

6,28,812,516

21,627,235,941,853

68,880,8105,3

Ø D Ø d

Ø d

1

L1 L1

Page 230: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

230230

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Helicoil hariak malguki baten itxura izaten du. Ebakidura erronbikoan ijetzitako hari batean oinarrituta egiten da. Doitasun handiko bi hariztatze zentrokide eratzen ditu, bat barrualdera eta bestea kanpoaldera. Sartzaileak haria sartzeko balio du eta, kokatu eta gero, koskaren parean hautsi daiteke. Helicoil hari txertatuei eskerrak, material bigunetan oso teilarratu erresistenteak lortzen dira. Helicoil hariak, behin jarrita dagoela, korrosioaren eta talka termikoen kontrako hariztatze erresistentea izaten du, oso marruskadura-koefiziente txikiarekin.

Helicoil hari txertatua batez ere altzairu herdoilgaitzez egiten da. Rm = trakzioarekiko erresistentzia, 1400 N/mm2 (batez besteko balio aldakorra, hari-neurriaren arabera).RV = Vickers gogortasuna, 425 HV 0,2 (batez besteko balio aldakorra, hari-neurriaren arabera).Ra = zimurtasunaren sakonera, 2,5 µm.μ = marruskadura-koefiziente murriztua, µ ≤ 0,14 altzairu lubrifikatuzko torlojuarekin.T0 = torlojuaren tortsio-indarraren murrizketa.

Helicoil teknikaHariztatzeak indartzeko Helicoil haria sartzen da batez ere zizailaketarekiko erresistentzia txikia duten materialak erabiltzen direnean, hala nola, aluminioa, aluminio- aleazioa, magnesioa, etab. Hariak berreskuratzeko Helicoil hari txertatuak lagungarri dira terrailatuen berreskuratze ekonomiko eta iraunkorrari dagokionez, bai erabileragatik bai fabrikazio- akatsengatik berreskuratu behar direnean.

60º 60º

Helicoil haria

Page 231: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

231231

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Materiala

(*) Magnesiodun aleazioak erabiltzen direnean korrosioaren kontrako neurriak hartu behar dira.

Fabrikazio-programa

Helicoil hari txertatua araudi hauetan agertzen da:DIN 8140, DIN 65536, LN 9093, LN 9499, EN 2942, EN 2944 MS 21208, MS 21209, MS 33646, MS 33537, MS 122076-122275, MS 24651,NAS 1222, MIL-T-21309A

ISO metrikoa NF E 03 051 5H araberako neurri normala

ISO metrikoa NF E 03 051 H araberako neurri fina

GAS (ISO 228/1) = BSP (British Standard Pipe)UNC/UNJC (Unified National Coarse)

UNF/UNJF (Unified National Fine)BSW (British Standard Withworth)

BSF (British Standard Fine)B.A. (British Association)

HariztatzeaHelicoil Standard mota

Diametro izendatua Luzera izendatua

M 2-tik M 68-ra

M 8×1-etik M 160×6-ra

G 1/8’’-tik G 11/2"-ra2-56 -tik 11/2"-6 -ra3-56 -tik 11/2"-12 -ra

1/8"-tik 11/2"-ra3/16"-tik 11/2"-ra0BA-tik 6BA-ra

0,5 d -tik 3 d -ra

0,5 d -tik 3 d -ra

1 d -tik 2,5 d -ra1 d -tik 2,5 d -ra1 d -tik 2,5 d -ra1 d -tik 2,5 d -ra1 d -tik 2,5 d -ra1 d -tik 2,5 d -ra

Altzairu herdoilgaitza

Z10 CN 18-09

Brontze kadmioztatua

Cu Sn 7P

Inconel X750 NC 15 Fe Nba

(*)

Helicoil hari txertatuaren

materiala

Erabiltzeko tenperatura

maximoa

Gainazal- estaldura posibleak

Erabilera-adibideak

Trakzioarekikoerresistentzia

minimoa (Giro- tenperaturan)

425 ºC (puntakoa) 315 ºC (iraunkorra)

300 ºC (puntakoa) 250 ºC (iraunkorra)

750 ºC (puntakoa) 550 ºC (iraunkorra)

~ 1.400 N/mm2 (aldakorra

hari-neurriaren arabera)

~ 1.000 N/mm2 (aldakorra

hari-neurriaren arabera)

~ 1.400 N/mm2 (aldakorra

hari-neurriaren arabera)

- Estaldurarik gabe- Lubrifikazio lehorra (labaindurako berniza)- Kadmioztaketa- Zinkeztaketa- Zilarreztaketa

- Kadmioztaketa- Estaldurarik gabe

- Estaldurarik gabe- Zilarrezkoa gabe

- Erresistentzia-mota eta material-mota guztietarako aplikazio arruntak - Eraikuntza arinak oro har: aluminioa eta aluminio- aleazioak (*)

- Kobrezko piezak- Torloju-azkoin sistemak- Kupronikelezko torlojuak

- Karga termikoak korrosioaren kontrako babesa duten junturetan- Teknika espazialak- Abiazioa- Turbokonpresorea

Page 232: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

232232

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Helicoil hari txertatuaren luzera izendatuaren zehaztapena Helicoil hari txertatuaren luzera izendatuaren zehaztapena, torlojuaren ezarpenaren luzeraren berdina denean behintzat, jartzen den materialaren ezaugarrien araberakoa da, eta baita muntaiak jasan behar dituen kargen araberakoa ere.

Hel

icoi

l har

tuko

du

en m

ater

iala

ren

haus

tura

reki

ko

erre

sist

entz

ia

(N/m

m2 )

100

arte

> 10

0 - 1

50>

150

- 200

> 20

0 - 2

50>

250

- 300

> 30

0 - 3

50>

350

- 400

> 40

0

Torl

ojue

n ka

litat

ea

3.6

4.

6 4.

8 5.

6 5.

8 6.

6 6.

8 6.

9 8.

8 9.

8 10

.9

12.9

14.9

1,5

d1,

5 d

1 d

1 d

1 d

1 d

1 d

1 d

1,5

d1,

5 d

1,5

d1

d1

d1

d1

d1

d

2 d

2 d

1,5

d1,

5 d

1 d

1 d

1 d

1 d

2,5

d2

d1,

5 d

1,5

d1

d1

d1

d1

d

3 d

2,5

d2

d1,

5 d

1,5

d1

d1

d1

d

3 d

2,5

d2

d1,

5 d

1,5

d1,

5 d

1 d

1 d

-2,

5 d

2 d

2 d

1,5

d1,

5 d

1,5

d1,

5 d

-2,

5 d

2,5

d2,

5 d

2 d

1,5

d1,

5 d

1,5

d

- 3 d

2,5

d2,

5 d

2 d

2 d

1,5

d1,

5 d

Har

iare

n lu

zera

k to

rloju

a ju

ntur

ako

elem

entu

rik a

hule

na iz

an d

adin

kal

kula

tzen

di

ra. B

alio

hor

iek

gutx

i gor

abeh

erak

oak

dira

eta

, sai

akun

tza

prak

tikoe

k eg

iazt

atze

n ba

dute

, luz

erak

moz

tu e

gin

daite

zke.

Page 233: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

233

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

14.1.1.2 Torlojuak Torlojuen kalkuluak Torlojua lan egiteko edo indarra eragiteko mekanismoa da, lortzen den lanarekiko elkarzut dagoen planoan biraraziz erabiltzen dena. Torlojuaren hariak plano inklinatu batean bermaturiko falka batek bezala eragiten du, eta planoa torlojua biratzen den azkoinaren hariaz osatuta dago. Azkoinaren hariaren espira baten garapenak plano inklinatu bat eratzen du. Horren altuera h da, hari-neurria, eta bere luzera espiraren batez besteko garapena da, π dm balioa duena. dm hariaren batez besteko diametroa da, eta honela kalkulatzen da:

non de hariaren kanpo-diametroa den eta di barne-diametroa. Hariak hari-sarrera bat baino gehiago baldin badauzka, hari-neurria hari-sarrera kopuruaz biderkatu behar da. Hariaren inklinazio-angelua honakoa da:

Marruskadurarik izango ez balitz, P karga gainditzeko beharko litzatekeen indarra honakoa litzateke:

baina errealitatean, µ = tan ρ koefizientea daukan marruskadura gertatzen da, marruskadura-gainazal bakar batean, plano inklinatuan eta mugimenduaren noranzkoaren aurka. Ondorioz, honakoa aurkituko dugu:

Ph α

π dm

Fdm =

de + di

2

tanα =h

πdm

F = P tanα

F = P tan (α+ ρ) = P

tanα+ tanρ1− tanα tan ρ

,

.

,

.

Page 234: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

234

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

tan α eta tan ρ beraien balioez ordezkatuz gero, honakoa geratzen da:

Marruskaduraren ondorioz lortzen den errendimenduak honako balioa du:

bere baliorik handiena α = 45º - 0,5 ρ denean lortzen delarik. P kargaren ondorioz torlojuaren hariak azkoinaren hariaren gainean labain egin ez dezan egin beharreko indarrak P tan (α − ρ) balio du, eta hortik ondorioztatzen da α ≤ ρ denean torlojuak euspen automatikoa izango duela, eta bere errendimendua % 50 baino txikiagoa izango dela. Emandako formulek ebakidura karratua edo angeluzuzena duten harientzat balio dute. Ebakidura triangeluar trapeziala bada, marruskadura- koefizientearen ordez honako adierazpena erabili beharko da:

non β hari-saihetsek elkarren artean uzten duten angelua den. Beraz, ebakidura triangeluar trapezialaren kasuan aurreko formulak erabili ahal izango dira.

µ

cos β2

F = P

h

πdm+ µ

1− hµ

πdm

= P

h+ πdmµ

πdm − hµ

η =P tanα

P tan(α+ ρ)=

tanαtan(α+ ρ)

.

,

,

Page 235: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

235

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Torlojuen irudikapen grafikoa

Torloju hexagonalaDIN 931, UNE-EN 24014 eta ISO 4014

Torloju hexagonalaDIN 933, UNE-EN 24017 eta ISO 4017

Allen torlojuaDIN 912 eta UNE-EN ISO 4762

Allen torlojua DIN 6912Allen torlojua DIN 7984

Buru borobildun torlojuaDIN 7985 eta UNE-EN ISO 7045

Torloju karratuaDIN 479

T erako torlojuaUNE 15218 = ISO 299

T erako torlojuaDIN 787

Buru laudun torlojuaDIN 921

Torloju gidaria

Umbrako UPS torlojua Xaflarentzako torlojuaDIN 7981 eta UNE-EN ISO 7049

Page 236: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

236

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Hexagonodun torloju abeilanatuaDIN 7991 UNE-EN ISO 10642

Finkapen-torlojuaDIN 963 eta UNE-EN ISO 2009

Torloju abeilanatuaDIN 965 UNE-EN ISO 7046-2

Buru elipsoidaldun torlojuabarneko hexagonoarekin

ISO 7380

Zulo gurutzatudun torlojuaDIN 404

Begidun torlojuaDIN 444

Gonztun torlojuaDIN 925

Moleteatutako torlojuaDIN 464

Moleteatutako torlojuaDIN 653

Begi-torlojuaDIN 580

HILTI HSA ainguraketa Jasotzailea

Page 237: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

237

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Hagatxo hariztatuaDIN 976

Finkapen-torlojua

Nibelazio-torlojua Alboko nibelazio-torlojua

DESA BRIC ainguraketa

Page 238: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

238

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Allen DIN 912 TorlojuaUNE-EN ISO 4762-1998Hariaren perdoia (6g)

Torlojuaren neurriak egiaztatzeko, ikus UNE-EN ISO 4762 araua.

d1

d h

t t 1Ahokalekua

Grower zirrindolarekin

d k d

t2s

lk

b

Page 239: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

239

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

DIN

912

ara

uare

n or

dez

UN

E-EN

ISO

476

2 ez

artz

eko

joer

a da

go

6 140

96 64 46 38 -- -- -- --

4,5 96 63 42 32 24 45 69 43 51,3

Ahokalekua DIN 974/1-en araberad h

(H13

)

d 1 (H

13)

t t 1

0,5 18 5,5 3 2,5

1,3

3,4

6,5

3,4

4,5

Har

ia

Har

ia d

M

3

M 4

M

5

M 6

M

8 M

10

M 1

2 M

16

M 2

0 M

24

M 3

0 M

36

M 4

2 M

48

M 5

6 M

64

P =

neur

ria

b

d k m

ax.

k m

ax.

s iz

enda

tua

t 2 m

in.

0,7 20 7 4 3 2 4,5 8 4,4

5,7

0,8 22 8,5 5 4 2,5

5,5 10 5,4

7,1

1 24 10 6 5 3 6,6 11 6,4

8,1

1,25 28 13 8 6 4 9 15 8,6

10,7

1,5 32 16 10 8 5 11 18 10,6

13,3

1,75 36 18 12 10 6 13,5 20 12,6

15,3

2 44 24 16 14 8 17,5 26 16,6

20,3

2,5 52 30 20 17 10 22 3,3

20,6

25,3

3 60 36 24 19 12 26 40 24,8 30

3,5 72 45 30 22 15,5 33 50 31 37,2

4 84 54 36 27 19 39 58 37 44,3

5 108

72 48 36 28 52 78 49 57,3

5,5

124

84 56 41 34 -- -- -- --

Page 240: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

240

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Hariztatu beharreko zuloen sakoneraM eta b : planoetan jarri beharreko kotak.t : UNE-EN ISO 6410-en arabera, omiti daiteke.t : zehaztutakoa baino sakonera handiagoa nahi izanez gero, akotatu egin behar da.

b = 2 . haria Mt = b . 1,25 (UNE-EN-ISO 6410-ren arabera)c (hari-neurria ≤ 1,75) = hari-neurria . 10c (hari-neurria > 1,75) = hari-neurria . 10 + 2 . hari-neurriad (barautsa) = hari metrikoa M − hari-neurria

Haria Hari- b t c d l neurria

Torlojutze-luzerak: altzairurako c ≈ d ; burdinurtu griserako c ≈ 1,3 d ; metal bigunerako c ≈ 2 d -tik 2,5 d -raino.

c

Md (barautsa) 120º

b t l

M 3M 4M 5M 6M 8M 10M 12M 16M 20M 24M 30M 36M 42M 48M 56M 64

0,50,70,81

1,251,51,75

22,53

3,54

4,55

5,56

68101216202432404860728496112128

7,510

12,5152025304050607590105120140160

57810131518243036424854606672

2,53,34,25

6,88,510,214

17,521

26,532

37,543

50,558

8,211

13,716,422

27,533445566

82,599,2116

132,5154,5176,8

l = t+d/2tan 60o

= t+d/2

1, 73205.

Page 241: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

241

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Altzairuzko torlojuak eta azkoinak Estutze-momentuak. UNE 17108-1981 Torloju hexagonalentzat, Allen torlojuentzat eta azkoin hexagonalentzat dira baliagarriak datu hauek. Beste torloju- eta azkoin-mota batzuentzat, doikuntza handiko estutzeentzat, formulentzat, estaldurentzat... ikus UNE 17-108-81 araua.

Estutze-momentuak kalkulatzeko, trakzioaren eta bihurduraren esfortzu konbinatu gisa dagokion altzairuaren elastikotasun-muga, bere balio minimoaren % 80 dela, eta harien arteko marruskadura-koefizientea eta torlojuaren azkoin edo torloju-buruaren eta euskarriaren arteko koefizientea berdinak direla hartu da kontuan.

Torlojuen ezaugarri mekanikoak: Izendatutako altuera duten azkoinentzat (UNE 20898/1) ≥ 0,8 Ø haria (UNE 20898/2)

Haria4.6

mota4.8

mota5.6

mota5.8

mota6.8

mota8.8

mota9.8

mota10.9 mota

12.9 mota

Hari-neurria

Marruskadura-koefizientea µ = 0,11Estutze-momentuak (daN m)

Trakzio-erresistentzia

(N/mm2) Izendat. min.

Torloju- mota Azkoin-

motaTorloju-

mota honentzat

Metrikoarentzat

M 3M 4M 5M 6M 8M 10M 12M 16M 20M 24

0,50,70,81

1,251,51,75

22,53

0,0390,0890,170,30,721,52,56,112

20,5

0,0550,130,250,43

12,13,58,61729

0,0480,110,220,380,911,83,17,615

25,5

0,0680,160,310,531,32,54,410,520,536

0,0780,180,350,61,52,9512

23,541

0,10,240,470,81,93,96,616

32,556

0,120,270,530,92,24,47,518

35,561,5

0,150,350,681,22,85,79,723,546,580

0,180,410,81,43,36,711,528

54,593,5

4,64,85,65,86,8

8,8 (Ø ≤ 16)8,8 (Ø > 16)

9,810,912,9

40040050050060080080090010001200

40042050052060080083090010401220

4556891012

4,6 - 4,84,6 - 4,85,6 - 5,8

6,88,89,810,912,9

>M 16≤ M 16≤ M 39≤ M 39≤ M 39≤ M 16≤ M 39≤ M 39

Page 242: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

242

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Tutu-erako giltzetarako tarte librea (UNE 16-508-91)

Tutu-erako giltza hutsa

Tutu-erako giltza trinkoa

e = d max. d1 min.s

izendatua3,245

5,5678910111213141516171819

78

9,5101112

13,51516

17,519

20,521,523

24,52627

28,5

8911121314161820212325262728293032

e = d max. d1 min.s

izendatua202122232425262728303234364146505560

29,53132

33,534,536

37,538,540

42,54548

50,557636975

81,5

333536383940424345485053566268748086

ed

d 1

s

s

Page 243: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

243

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Giltza finkoetarako tarte librea

Haria b l1 l2 l3 l4 l5 l6 r3,245

5,56789101112131417192224273032364146505560

33,24,55567

7,58,512

10,5141415

17,520,522

23,526283134

37,5414448

33,545567

7,581010

11,511,513

14,515

16,5182021232629313436

101417172022252832403846465157636976828898108122130142152

58101012141618202523272731323639434649566068768388

45,56,56,57,58,5910111513

16,516,518,520,523

14,5283032353843

46,55155

6810101214

15,517,519,524,52330303438444753586169768593101110

579911

12,514,515,517,5232127272933

37,541454852586370768390

l 3

l 6

l 4

l2 l1

l5

l2

l 5b

r 6ºb

b

Page 244: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

244244

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Errefrigerazioko errakoreakNiple errakore arra 280 (N8) zk. I errakore murriztailea 241 (N4) zk.

Zorro-erako errakore arra 270 (M2) zk. Zorro-erako errakore murriztailea 240 (M2) zk.

E errakore murriztailea 246 (M4) zk. 90º-ko angeludun errakorea A-A 3 (G8) zk.

90º-ko angeludun errakorea A-E 1 (G4) zk. 90º-ko angeludun errakorea A-A 2 (G8) zk.

Zorro-erako errakore orientagarria 340 (U11) zk.

90º-ko angeludun errakore orientagarria A-A 96 (UA11) zk.

T erako errakorea 130 (B1) zk. Gurutze-erako errakorea180 (C1) zk.

14.1.1.3 Errakoreak eta mangerak

Page 245: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

245245

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Oharra:A = arraE = emea

Ixteko tapoia 290 (T9) zk. Azkoin errakorea 312 (P4) zk.

90º-ko angeludun errakore motza A-E 92 (A4) zk.

45º-ko angeludun errakorea A-E 40 (G4/45º) zk.

90º-ko angeludun errakore motza A-A 90 (A1) zk.

45º-ko angeludun errakorea A-A 41 (G1/45º) zk.

Errakore orientagarria A-E 341 (U12) zk.

Angeludun errakore orientagarria A-E 98 (UA12) zk.

Bi lokailudun brida 320 zk. Lau lokailudun brida 321 zk.

Page 246: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

246246

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Koipeztapenerako errakoreak

Bikonoentzako barne-errakorea Trenkada-paseko errakore zuzena

Ahokaduretarako errakorea Sarrerako errakore zuzena

Ukondo-erako sarrerako errakorea Ukondo-erako sarrerako errakorea

Ukondo-erako trenkada paseko errakorea

Tutuen lotura T erako euskarriarekin

Euskarriaren errakore zuzena tutuen loturarako

Blokeatzeko errakorea

Gurutze-erako errakorea

L erako errakore orientagarria

Page 247: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

247247

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

L erako errakore orientagarria

T erako errakore orientagarria

T erako errakore orientagarria

Altzairuzko tutuentzako bikonoa

Plastikozko tutuentzako bikonoa Tutuentzako indargarria

Konodun ixteko tapoia Ixteko tapoia

Ixteko zirrindola Ar-erako errakore zuzena

Trenkada-paseko errakorearentzako azkoina Ixteko tapoia

Page 248: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

248248

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Errakore hidraulikoakErrakore ar zuzena

DIN 2353

Errakore zuzena

Errakore bikoitz zuzena(trenkada-paseko errakorea)

Errakore ar orientagarria

Angeludun errakorea

DIN 2353

Angelu orientagarridun errakorea

T erako errakorea

DIN 2353

T erako errakore orientagarria

T erako errakore orientagarria Gurutze-erako errakorea

DIN 2353

Errakore eme zuzena Errakore erreduzitzailea

Page 249: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

249249

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Niple errakore arra Manometroentzako errakorea

E eta A errakore erreduzitzailea Zorro-erako errakorea eta erreduzitzekoa

Luzapen-errakorea Angeludun errakore arra

DIN 2353

T erako errakore arra

DIN 2353

L erako errakore arra

DIN 2353

Eraztun-errakorea Azkoin-errakorea

Angelu orientagarridun errakorea

Ukondo biragarridun errakorea

Page 250: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

250250

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Ixteko tapoia DIN 908

Angeludun errakorea A-E

Ixteko tapoia DIN 906

Oharra:A = arraE = emea

Page 251: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

251251

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Terminal iraunkorra mangerarekin Serie arina

L, komeni den luzera izango da.

MangeraTerminala

L1

L

Ø D Ø

d

681012151822283542

Ø D Ø d L1Haustura-presio

minimoaLaneko presio

minimoaKurbadura-

erradio minimoa

25253030343638404350

60606060605555353525

120120120120120110110707050

100100130130180200240300420508

1/4”1/4”3/8”3/8”1/2”5/8”3/4”1”

1 1/4”1 1/2”

Page 252: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

252252

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Terminal iraunkorra mangerarekin Serie astuna

L, komeni den luzera izango da.

MangeraTerminala

L1

L

Ø D Ø

d

Ø D Ø d L1Haustura-presio

minimoaLaneko presio

minimoaKurbadura-

erradio minimoa

81012141620253038

252530303436384043

1201201201201201101107070

240240240240240220220140140

100100130130180200240300420

1/4”1/4”3/8”3/8”1/2”5/8”3/4”1”

1 1/4”

Page 253: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

253

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

t1 eta t2 soldatu beharreko xafla lodiak dira, t1 ≤ t2 dela kontuan hartuta. Bastidore baten egituran soldadurak daukan garrantzia "hasierako indizea"-ren arabera definitzen da, t1 lodieraren funtzioa dena, ondoren zehazten diren koefizienteen aplikazioaren bitartez:

"Hasierako indizea" taula erabiltzen hasteko datua da, eta bere bitartez soldadura-mota eta kordoien dimentsioak aukeratzen dira.

Adierazpen sinbolikoa UNE-EN 22553-ren arabera.Kalitate-mailak UNE 25817-ren arabera: - Planoetan adierazi: Kalitate-maila ertaina (C) UNE-EN 25817-ren arabera (soldadura garrantzitsuetan erabili). Kalitate-maila altua (B) UNE-EN 25817-ren arabera. Kalitate-maila moderatua (D) UNE-EN 25817-ren arabera ez da aholkatzen. - Garrantzi handiko soldadurako planoetan, gunea izartxo (*) batez markatuko da eta oharra jarriko da, pieza margotu aurretik begiz % 100 ikuskatu behar dela adieraziz. Ikuskapen honekin zalantza izanez gero, likido sarkorra erabiliko da soldaduraren kalitatea egiaztatzeko.

Soldadura-angeluen kordoi-motak eta dimentsioak

0,4 t1 - 0,7 t10,7 t1

0,7 t1 - t1

Garrantzi txikikoaGarrantzi ertainekoaGarrantzi handikoa

Soldadura Hasierako indizea

14.1.2 Lotura finkoak14.1.2.1 Soldadura

Page 254: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

254

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Taularen erabilera

Lehenengo zutabean, aukeratu den "hasierako indizea" hartzen da eta gomendatutako soldadura-motei erreparatzen zaie. Horien artean merkeena aukeratzeko joera izango da, honako puntu hauek kontuan hartuta: - Bastidoreko soldadura-mota bakoitza gauzatzeak dauzkan zailtasunak. - Soldadura aplikatu aurretik xafla lodiak prestatzen egin beharreko lana. Ertzak alakatzea, etab. - Gomendaturiko soldadura-mota bakoitzerako behar den material eranskinaren bolumena. - Ager daitezkeen beste faktore batzuk.

46910121520232530354045505560657075808590

591316__________________

5678912141619_____________

_

9 × 99 × 9

10 × 109 × 1212 × 1619 × 2519 × 2519 × 2524 × 3228 × 3830 × 4135 × 4740 × 5440 × 5447 × 6347 × 6448 × 7053 × 7657 × 8262 × 89_

66991212161920202527283030353839

9 × 129 × 1214 × 1914 × 1919 × 2519 × 2624 × 3228 × 3830 × 4130 × 4136 × 4840 × 5442 × 5747 × 6347 × 6449 × 7053 × 7657 × 79

Angelua, alaka 45º

Has

iera

ko in

dize

a

D D B × A C B × A

D

D

1 2

D

D

D D

D

3B × A

B

A

A B

4B × A

C

C

A

B

Page 255: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

255

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Taulan adierazten diren soldadura-mota jakin batzuk erabiltzeko, honako gomendio hauei erreparatuko zaie:

5674

Alakarenangelua

Alakarenangelua

45º

37º

6 motarekin ordezkatu, erabiltzerik dagoenean. 7 motarekin ordezkatu, alde batetik iristea zaila denean izan ezik. Bi aldeetatik erraz iristen denean bakarrik erabili. Beste aldea soldatzea ezinezkoa denean bakarrik erabili.

4691012152023253035404550556065707580859095

6881010121316161618192020212225

9 × 1212 × 1615 × 2019 × 2520 × 2824 × 3228 × 3828 × 3835 × 4838 × 5140 × 5442 × 5747 × 6347 × 6449 × 7053 × 7657 × 82

88101112121316181819202021

88101112121316181819202021

14 × 1915 × 2019 × 2624 × 3228 × 3828 × 3830 × 4135 × 4740 × 5440 × 5442 × 5747 × 6347 × 6449 × 70

668810101212161616202020

9 × 1210 × 1412 × 1613 × 1815 × 2016 × 2219 × 2520 × 3024 × 3224 × 3226 × 3528 × 3828 × 4030 × 41

10 × 1312 × 1513 × 1715 × 2018 × 2319 × 2520 × 2823 × 3126 × 3428 × 3730 × 4032 × 4333 × 4433 × 4436 × 4839 × 5242 × 58

4 × 55 × 65 × 66 × 87 × 1010 × 1312 × 1513 × 1715 × 1916 × 2118 × 2319 × 2520 × 2926 × 3427 × 3527 × 3628 × 37

D B × A D C B × A C B × A B × A D × C

Has

iera

ko in

dize

a D

D

5 6

D

D

C

C

C

C

D C C D

7B ×A

B ×A B ×AB ×A

A

A A A

B

B

B B

8B ×A

B ×AB ×A

a max = 2

D ×C

D

C aA

B

Soldadura-mota Gomendioa

Page 256: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

256256

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Kono orokorrak (ISO 1119:1998)C = konoaren erlazioa = konikotasuna L = konoaren luzera (d eta D artean)d = konoaren diametro txikia α = konoaren angeluaD = konoaren diametro handia α /2 = ahokadura-angelua C konikotasuna, kono bateko bi ebakiduraren diametroen diferentziaren eta horien arteko distantziaren arteko erlazioa da. Hurrengo formula honen arabera adierazten da:

Konoen erlazioa, edo konikotasuna, honela adierazten da: C = 1:x (edo 1/x). Aplikazio orokorretarako konoak

Inklinazioa konikotasunaren

erdia da.

α /2

α d D

L

Konoa

1. seriea

2.seriea rad

Konoaren erlazioa - C

Konoaren angelua - α

120º90---60º45º30º1:3---1:5---------

1:10------

1:20---

1:501:1001:2001:500

------75º------------1:4

1:161:171:18---

1:121:15---

1:30------------

------------------

18º 55’ 28,7199’’14º 15’ 0,1177’’11º 25’ 16,2706’’9º 31’ 38,2202’’8º 10’ 16,4408’’7º 9’ 9,6075’’

5º 43’ 29,3176’’4º 46’ 18,7970’’3º 49’ 5,8975’’2º 51’ 51,0925’’1º 54’ 34,8570’’1º 8’ 45,1586’’34’ 22,6309’’17’ 11,3219’’6’ 52,5295’’

------------------

18,924 644 42º14,250 032 70º11,421 186 27º9,527 283 38º8,171 233 56º7,152 668 75º5,724 810 45º4,771 888 06º3,818 304 87º2,864 192 37º1,909 682 51º1,145 877 40º0,572 953 02º0,286 478 30º0,114 591 52º

2,094 395 101,570 796 331,308 996 941,047 197 550,785 398 160,523 598 780,330 297 350,248 709 990,199 337 300,166 282 460,142 614 930,124 837 620,099 916 790,083 285 160,066 641 990,049 989 590,033 330 250,019 999 330,009 999 920,004 999 990,002 000 00

1:0,288 675 11:0,500 000 01:0,651 612 71:0,866 025 41:1,207 106 81:1,866 025 4

---------------------------------------------

14.2 Konoak

C =D − d

L= 2 tan

α

2=

112 cot

α2

º ’ ’’ º

.

Page 257: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

257257

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Kono partikularrak

7:241:3,428 571 4 16º 35’ 39,4443’’ 16,594 290 08º 0,289 625 00 297

Erremintaren ardatzak eta ahokadurak

KonoaKonoaren angelua - α Nazioarteko

izen estandarra

Aplikazioak

1:12,262

1:12,972

1:15,748

1:18,779

1:19,002

1:19,180

1:19,212

1:19,254

1:19,264

1:19,922

1:20,020

1:20,047

1:20,288

1:23,904

4º 40’ 12,1514’’

4º 24’ 52,9039’’

3º 38’ 13,4429’’

3º 3’ 1,2070’’

3º 0’ 52,3956’’

2º 59’ 11,7258’’

2º 58’ 53,8255’’

2º 58’ 30,4217’

2º 58’ 24,8644’’

2º 52’ 31,4463’’

2º 51’ 40,7960’’

2º 51’ 26,9283’’

2º 49’ 24,7802’’

2º 23’ 47,6244’’

4,670 042 05º

4,414 695 52º

3,637 067 47º

3,050 335 27º

3,014 554 34º

2,986 590 50º

2,981 618 20º

2,975 117 13º

2,973 573 43º

2,875 401 76º

2,861 332 23º

2,857 480 08º

2,823 550 06º

2,396 562 32º

0,081 507 61

0,077 050 97

0,063 478 80

0,053 238 39

0,052 613 90

0,052 125 84

0,052 039 05

0,051 925 59

0,051 898 65

0,050 185 23

0,049 939 67

0,049 872 44

0,049 280 25

0,041 827 90

239

239

239

239

296

296

296

296

239

296

296

296

239

296

Jacobs 2 konoa

Jacobs 1 konoa

Jacobs 33 konoa

Jacobs 3 konoa

Morse 5 konoa

Morse 6 konoa

Morse 0 konoa

Morse 4 konoa

Jacobs 6 konoa

Morse 3 konoa

Morse 2 konoa

Morse 1 konoa

Jacobs 0 konoa

Brown 1-3 konoa

radº ’ ’’ º

Page 258: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

258258

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Konoen akotazioa (UNE 1122-1996 = ISO 3040-1990) Kono bat definitzeko, hurrengo taulan ematen diren ezaugarrien eta koten artetik, konoaren funtziorako egokienak diren konbinazioak aukera daitezke. Beharrezko diren kotak baino ez dira zehaztu behar. Hala ere, informazioa ematearren, kota osagarriak eman daitezke, parentesi artean, hauek "laguntzaileak" edo "erreferentziazkoak" (adibidez, angeluerdia) izanik.

Konoen ezaugarriak eta kotak Letra ikurra

Metodo nagusia

Hautazko metodoa

Konikotasuna

Konoaren angeluaAlde zabalean Alde estuanEbaketa-plano bateanKonoaren luzeraLuzera totala konoa barne Luzera Dx zehazten den plano-ebaketa finkatuz

C

αDd

DxLL’

Lx

1:5

1/5

35º

0,2:1

% 20

0,6 rad

Ezaugarriak

Konoarendiametroa

Luzera

L L

Ø d

Ø D α

C

L

Ø dØ D

Ø D

x

L’Lx

C

Page 259: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

259259

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Konikotasunaren adierazpena marrazkietan Ikur grafikoa eta kono baten konikotasuna elementutik gertu jarri behar dira, eta erreferentzia-lerroa, juntura-lerro batez, konoaren sortzaileari lotuta egon behar da. Erreferentzia-lerroa konoaren ardatzari paraleloa izan behar da, eta zeinuaren norabideak konoaren norabide bera izan behar du.

Kono-serie normalizatuak Adierazi beharreko konikotasuna konoen serie normalizatuetako konikotasuna baldin bada (bereziki Morse konoak eta kono metrikoak), elementu konikoa serie normalizatua eta dagokion zenbakia zehaztuz adieraz daiteke.

Morse konoa 3 zk.

Zeinu grafikoa1,5

Erreferentzia-lerroaJuntura-lerroa

Page 260: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

260260

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

- Konoaren perdoia, zehaztutako konoaren angelua Adierazpena marrazkian Marrazkiaren interpretazioa

- Konoaren perdoia, konikotasun zehaztua Adierazpena marrazkian Marrazkiaren interpretazioa

- Konoaren perdoi-aldea, aldi berean konoaren posizio axiala definituta

Adierazpena marrazkian Marrazkiaren interpretazioa

Konoen perdoiak

t

t

t

Lx

Ø D

x

Ø D

x

Lx

C

CtØ

D

Ø D α α

Ø D

CC

tt

Page 261: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

261261

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Morse eta metrikoa, barrualdea eta kanpoaldea Oratzeko erreminta eta lanabes normalizatuetako erabilera Morse konodun edo kono metrikodun kirtenekin.

Erremintetarako konoak, Morse konoa eta kono metrikoa, barrualdea eta kanpoaldea: UNE 15007, DIN 228/1 eta 228/2 arauak.Zorro handitzaileak Morse konoa duten erremintetarako: UNE 16133 eta DIN 2187 arauak.Zorro txikitzaileak Morse konoa duten erremintetarako: UNE 16132 eta DIN 2185 arauak.Zorro txikitzaileak zeharkako txabeta bidezko loturarako: DIN 1808 araua.Kirten konikoak zeharkako txabeta bidez oratzeko: DIN 1806 araua.

4 kono metrikoa 6 kono metrikoa 80 kono metrikoa 100 kono metrikoa 120 kono metrikoa 160 kono metrikoa 200 kono metrikoa

Morse 0 konoaMorse 1 konoaMorse 2 konoaMorse 3 konoaMorse 4 konoaMorse 5 konoaMorse 6 konoa

4680100120160200

9,04512,06517,7823,82531,26744,39963,348

1:20

1:19,2121:20,0471:20,0201:19,9221:19,2541:19,0021:19,180

1º 25’ 56’’

1º 29’ 27’’1º 25’ 43’’1º 25’ 50’’1º 26’ 16’’1º 29’ 15’’1º 30’ 26’’1º 29’ 36’’

Ø

Erremintetarako konoak

Kono-mota Konoaren erlazioa - C

Ahokadura-angelua α /2

α /2

ØD

ØD

Ø D

Ø D

C

Page 262: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

262262

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

7/24-eko kirten konikoa duten oratzeko erreminta eta lanabes normalizatuentzat balio du.

Erremintak eskuz aldatzeko 7/24-eko konikotasuna duten akoplamendu konikoak: UNE 15008 eta DIN 2079.Oratzeko erreminta eta lanabesetarako kirten koniko zorrotzak: DIN 2080/1 eta DIN 2080/2.40, 45 eta 50 zenbakiko konoak, konikotasunaren neurriak eta perdoiak: UNE 15009/1.40, 45 eta 50 zenbakiko konoetarako tiranteak, neurriak: UNE 15009/2.

Erremintak eskuz aldatzeko 7/24 konikotasuneko akoplamendu konikoak

O /2

O /2

O7:24 (1:3,4285714)

8º 17’ 50”

7/24

Ø D

Ø D

C

31,7544,4557,1569,8588,9

107,95133,35165,1203,2254

Kono zk. Ø D

30 404550556065707580

Page 263: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

263263

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

7/24-eko kirten konikoa duten oratzeko erreminta eta lanabes normalizatuentzat balio du.

Erremintak automatikoki aldatzeko 7/24-eko konikotasuna duten akoplamendu konikoak: UNE 15002.Oratzeko erreminta eta lanabesetarako kirten koniko zorrotzak: DIN 2080/1 eta DIN 2080/02.40,45 eta 50 zenbakiko konoak, konikotasunaren neurriak eta perdoiak: UNE 15009/1.40, 45 eta 50 zenbakiko konoetarako tiranteak, neurriak: UNE 15009/2.

Erremintak automatikoki aldatzeko 7/24 konikotasuneko akoplamendu konikoak

O2

O1

ee e 3

a 2

7:24 (1:3,4285714)

Ø D

1

Ø D

7/24

8º 17’ 50”

Kono zk. Ø D 30 404550

31,7544,4557,1569,85

Page 264: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

264264

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Tornuetarako torloju-mutur eta kontraplateretarako balio du.

Makina-erreminta torlojuaren muturra eta kontraplaterak. 1 zatia, A mota: UNE 15440/1 DIN 55026 eta DIN 55028.Makina-erreminta torlojuaren muturra eta kontraplaterak. 2 zatia, Espeka bidezko finkapendun-mota: UNE 15440/2 DIN 55029.Makina-erreminta torlojuaren muturra eta kontraplaterak. 3 zatia, Baioneta-mota: UNE 15440/3 DIN 55027 eta DIN 55028.Plater-bridak 1:4 zentraketa-konoarekin. Oinarrizko bridak DIN 6352/1.

53,97563,51382,563106,375139,719196,869285,775412,775548,225

Torlojuaren muturra eta kontraplaterak 1:4 konikotasuneko trukagarritasun-neurriak

Kono zk. Ø D

3456811152028

Ø D

Ø D

7º 7

’ 30”

1:4

Page 265: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

265265

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

HSK erreminta-konoa A, B, C, D, E eta F formak 1:10 konikotasuna

253240506380100125160

253240506380100125160

Kono zk. Ø D

2º 51’ 45”

1:10

Ø D

Maximoa10.000 bira/min *

A forma: Erreminta automatikoki aldatzeko eta barne-hortz bidezko arrastea. Lubrifikazioa erditik. DIN 69893/1.

B forma: Erreminta automatikoki aldatzeko. Lubrifikazioa burutik. DIN 69893/2.

C forma: Erreminta eskuz aldatzeko eta barne-hortz bidezko arrastea. Lubrifikazioa erditik. DIN 69893/1.

D forma: Erreminta eskuz aldatzeko. Lubrifikazioa burutik. DIN 69893/2.

Maximoa50.000 bira/min *

E forma: Erreminta automatikoki aldatzeko. DIN 69893/5

F forma: Erreminta automatikoki aldatzeko. Kono murriztuaren diametroa. DIN 69893/6

* Balio hauek orientagarriak dira. Kasu bakoitzean aztertu beharko litzateke.

Page 266: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

266266

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k 14.3 Iragaiztasun-elementuak

Hurrengo egoera hauetan labirintoak erabiltzen dira eta ixte-eraztunak ez dira erabiltzen: - Abiadura periferikoak aukerarik ematen ez duenean. - Abiadura periferikoak aukera ematen duenean baina burua presio baxuko aire-olioz lubrifikatuta dagoenean (irteerako korrontea behar du).

Ixte-eraztunak erabiltzen dira: - Abiadura periferikoak aukera ematen duenean.

Ixte-eraztunak eta labirintoak erabiltzen dira: - Abiadura periferikoak buruetan aukera ematen duenean, hozgarririk sar ez dadin eta olioa irten ez dadin.

Labirintoetarako gomendaturiko neurriak

14.3.1 Labirintoak eta ixte-eraztunakLabirintoak eta ixte-eraztunak erabiltzeko baldintzak

Ertz biziak

minimoa 3 maximoa 5

min

imoa

1,5

max

imoa

5

0,5

1 minimoa

Page 267: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

267267

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Lehorreko lanerako edo hozgarriaren proiekzioaren eraginik gabeko lanerako labirintoak.

Baldintza desberdinetan lan egiteko aukerak

Page 268: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

268268

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Lehorreko lanerako edo hozgarriaren proiekzioaren eraginik gabeko lanerako ixte-eraztunak.

Olioz koipeztutako errodamenduentzako muntaketa

Olioz koipeztutako errodamenduentzako muntaketa

Page 269: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

269

Lehorreko lanerako edo hozgarriaren proiekzioaren eraginik gabeko lanerako ixte-eraztunak.

Olioz koipeztutako errodamenduentzako muntaketa

Olioz koipeztutako errodamenduentzako muntaketa

269

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Lana hozgarriaren proiekzioarekin egiten denean

Deflektorea

Hari-mota, biraketarennoranzkoaren arabera

Page 270: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

270270

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Lana hozgarriaren proiekzio handiekin egiten denean

Deflektorea

≈ 5º

≈ 5º

Page 271: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

271271

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Lana hozgarriaren proiekzio handiekin egiten denean deflektorea erabiltzeko aukerarik ematen ez duenean

Page 272: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

272272

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Lana hozgarriaren proiekzio oso handiekin egiten denean

Airea 0,35 / 0,50 bar

Hari-mota, biraketarennoranzkoaren araberaDeflektorea

0,02

5

Page 273: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

273273

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Lana hozgarriaren proiekzio oso handiekin egiten denean

Deflektorea

1Airea 0,35 / 0,50 bar

Page 274: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

274

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

14.4.1 Zirkularretik zuzenerako mugimendu-transmisiorako sistemen konparazioa eta alderantziz

Parametroen balorazioa 0tik 5era arteko eskalan.

55

5

54

3

5

4

55523115

52

12511

32

1

54

4

3

4

04454444

25

44445

32

1

54

3

4

4

04444444

35

44445

Maila hauetan potentzia

transmititzeko gaitasuna

Mugimendua abiadura

linealaren arabera transmititzeko

gaitasuna

Bizitza-iraupen handiaHigadura handiko egoeretan

transmititzeko gaitasunaLabaindurarik eza (sinkronismoa)

Errendimendu altuaBibraziorik eza

Transmisioaren osagaien pisu arina Transmisioaren osagaien inertzia txikiak

Transmisioaren kostua ez handiaOrdezko piezen kostua ez handia

Biraketaren norabidea aldatzeko aukeraPotentziaren transmisioa ardatzetan

flexio handirik gabe Idem esfortzu axialentzat

Giro erasokorrak jasateko gaitasuna (herdoila, tenperatura altuak, etab.)

Transmisio itzulgarria egiteko aukeraFuntzionamendu isila

Talka-esfortzuak xurgatzeko ahalmena Lubrifikatu gabe funtzionatzeko aukera

0 - 2 kW2 - 10 kW

10 kW baino gehiago

20 m/s baino gutxiago

20 - 40 m/s40 m/s baino

gehiago

HariaFuntzioak Boladun

ardatza Uhal lauak Uhal trapezoidalak

14.4 Transmisio-elementuak

Page 275: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

275

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

43

2

54

4

4

2

44344335

45

34335

55

5

54

3

4

4

54333225

45

34332

55

5

54

3

4

4

54333225

43

34432

HariaHorzdun uhalak Kateak Azkoin-

torlojuaKremailera-pinoia (hortz

zuzenak)

Kremailera-pinoia (hortz

okerrak)

44

4

53

1

3

3

44333334

45

24222

55

5

41

0

3

4

52323345

52

21420

Page 276: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

276

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

14.4.2 Zirkularretik zirkularrerako mugimendu-transmisioenkonparazioa

Parametroen balorazioa 0tik 5era arteko eskalan.

1 5 4

3 5 4

5 5 5

5 1 2

5 3 4

5 5 5

1 5 3

2 5 5

4 4 4

1 2 4

2 3 4 3 4 5

5 2 1

5 5 5Transmisioa

ardatzen posizio erlatiboaren arabera

Maila hauetan potentzia

transmititzeko gaitasuna

Ardatzen arteko distantziaren

arabera mugimendua

transmititzeko ahalmena

"l" transmisioko erlazioa elementu

sorta bakar batekin Sarrera-abiadurai =

Irteera-abiadura

Mugimendua transmititzeko

ahalmena abiadura tangentzialaren

arabera

Paraleloak

Gurutzatuak

Konkurrenteak

0 - 2 kW

2 - 10 kW

10 kW baino gehiago

0,5 m baino gutxiago

0,5 - 2 m

2 m baino gehiago

1 < i < 5

5 < i < 10

10 < i

1 m/s baino gutxiago

1 - 10 m/s

10 m/s baino gehiago

HariaFuntzioak Marruskadura-

gurpilak Uhal lauak Uhal trapezoidalak

0 3 1

Page 277: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

277

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

5 5 5 5 0 0

1 0 0 0 5 0

1 0 0 5 0 4

4 4 0 5 5 5

3 4 5 5 5 5

2 3 5 5 5 5

5 5 5 5 0 5

4 5 3 3 0 3

5 5 5 5 5 4

3 4 3 3 3 5

1 2 1 1 2 5

5 5 5 5 5 5

4 3 5 5 4 3

3 1 4 4 3 1

HariaHorzdun uhalak Kateak Engranaje

zuzenakEngranaje

helikoidalakEngranaje konikoak

Koroa amaigabea

2 5 1 1 0 1

Page 278: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

278

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

5 4 4

4 4 3

4 5 4

3 5 4

1 3 2

Bizitza-iraupen handia

Higadura handiko egoeretan transmititzeko gaitasuna

Labaindurarik eza (sinkronismoa)

Errendimendu handia

Bibraziorik eza

Transmisioaren osagaien pisu arina

Transmisioaren osagaien inertzia txikiak

Transmisioaren kostua ez handia

Ordezko piezen kostua ez handia

Biraketaren norabidea aldatzeko aukera

Potentziaren transmisioa ardatzetan flexio handirik gabe

Idem esfortzu axialentzat

Giro erasokorrak jasateko gaitasuna (herdoila, tenperatura handiak, etab.)

Transmisio itzulgarria egiteko aukera

Funtzionamendu isila

Talka-esfortzuak xurgatzeko ahalmena

Lubrifikatu gabe funtzionatzeko aukera

HariaFuntzioak Marruskadura-

gurpilak Uhal lauak Uhal trapezoidalak

2 3 3

0 0 0

1 2 3

3 5 5

3 3 3

3 4 4

4 4 4

5 5 5

4 5 5

2 5 4

2 5 4

3 4 4

Page 279: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

279

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

3 3 5 5 5 5

2 2 4 4 4 4

4 4 5 5 5 5

4 4 5 4 4 2

3 3 4 4 4 4

4 3 2 2 2 2

3 1 2 2 2 2

2 2 2 2 1 1

3 3 2 2 2 2

5 3 5 5 5 5

4 4 4 4 4 4

5 5 5 3 2 2

3 2 3 3 3 3

4 3 5 5 5 1

3 2 2 3 2 3

3 3 3 3 3 3

HariaHorzdun uhalak Kateak Engranaje

zuzenakEngranaje

helikoidalakEngranaje konikoak

Koroa amaigabea

5 2 2 1 2 0

Page 280: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

280

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Uhalaren luzera (mm)

D = polea handiaren diametroa (mm).d = polea txikiaren diametroa (mm).A = zentroen arteko distantzia (mm).L = uhalaren luzera (mm).

V = abiadura (m/s). D = diametroa (m).n = bira-kopurua minutuko (bira/min).

V = abiadura (m/s).D = diametroa (m).n = bira-kopurua minutuko (bira/min).

V = abiadura (m/s).D = diametroa (m).n = bira-kopurua minutuko (bira/min).

D = polea handiaren diametroa.d = polea txikiaren diametroa.n1 = polea handiaren bira-kopurua minutuko.n2 = polea txikiaren bira-kopurua minutuko.

D = polea handiaren diametroa (mm).d = polea txikiaren diametroa (mm).A = zentroen arteko distantzia (mm).L = uhalaren luzera (mm).

D = polea handiaren diametroa (mm).d = polea txikiaren diametroa (mm).A = zentroen arteko distantzia (mm).

Diametroak eta zentroen arteko distantziak jakinda

Diametroa eta bira-kopurua minutuko jakinda

Abiadura eta diametroa jakinda

Abiadura eta bira-kopurua minutuko jakinda

Diametroak eta zentroen arteko distantzia jakinda

14.4.3 Uhalen kalkulua

uhal( gurutzatuak )Abiadura tangentziala (m/s)

Bira-kopurua minutuko (bira/min)

Diametroa (mm)

Diametroak/Birak erlazioa

Zentroen arteko distantzia (mm)

Polearen eta uhalaren ukipen-arkua ( º )

L = 1, 57(D + d) + 2A +(D − d)2

4A

L = 1, 57(D + d) + 2A +(D − d)2

4A

V =D π n

60=

D n

19, 1m/s

n =19, 1 V

D

D =19, 1 V

n

D n1 = d n2

A = H +H2 −B

B =(D − d)2

8

H =L

4− 0, 3925 (D + d)

non

eta

α = 180− 60 (D − d)A

Page 281: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

L = 1, 57(D + d) + 2A +(D − d)2

4A

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

281

V = abiadura (m/s).Z = polea-kopurua.L = luzera (mm).F = flexio segundoko.

S = esfortzu tangentziala (kg).N = potentzia (ZP).V = abiadura (m/s).

Md = momentua (kg m). N = potentzia (ZP).n = bira-kopurua minutuko (bira/min).

Md = momentua (kg m).r = erradioa (m).E = esfortzu tangentziala (kg).

E = esfortzu tangentziala (kg).N = potentzia (ZP).V = abiadura (m/s).

Md = momentua (kg m).r = erradioa (m).n = bira-kopurua minutuko (bira/min).

Abiadura, luzera eta polea-kopurua jakinda

Transmititu beharreko potentzia (ZP) eta abiadura (m/s) jakinda

Potentzia (ZP) eta minutuko bira-kopurua jakinda

Esfortzu tangentziala (kg) eta erradioa (m) jakinda

Esfortzu tangentziala (kg) eta abiadura jakinda

Momentua (kg m) eta minutuko bira-kopurua jakinda

Esfortzu tangentziala (kg)

Flexio-maiztasuna (Flexio segundoko)

Momentua (kg m)

Momentua (kg m)

Transmititu beharreko potentzia (ZP)

Transmititu beharreko potentzia (ZP)

F =1.000 V Z

L

E =75 NV

N =E V

75

V =75 NE

Md =716, 2 N

nN =

Md n

716, 2

n =716, 2 N

Md= bira/min

Md = E r

E =Md

rr =

Md

E

N =E V

75

N =Md n

716, 2

(bira/min)

Page 282: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

14.4.4 Txabeten kalkulua Txabeten eta mihien luzera eta zabalera dira horien kalkulua egiteko hartu behar diren neurriak.

Ebakidurako irizpidea:

Gainazaleko presioaren irizpidea:

t

D

Fe

b

L = txabetaren luzera. τe = ebakidurako muga elastikoa = trakzioaren muga elastikoaren 0,58 σe. b = txabetaren zabalera. D = ardatzaren diametroa. Mt = bihurdura-momentua. fs = segurtasun-koefizientea: - karga uniformea: 1,5 - erdi-mailako talka: 2 - 2,25 - talka gogorra: 4,5

t = txabetaren altuera. σca = txabetaren gainazaleko presio onargarria.

σca ( N/mm2) 100 60 70 45 80 40 35 20

Elementuak

Talka txikietan Talka handietan

Altzairua Fundizioa

Kuboaren alde batean

Kuboaren alde bietan

Altzairua Fundizioa Altzairua Fundizioa

Kuboaren alde batetan

Kuboaren alde bietan

282

Mt = FeD

2

Fe = τe b L

Mt = τe b LD

2

L =2 Mt fs

τe b D

Fe = σcat

2L

Mt = σcat

2L

D

2

L =4 Mt

σca t D

Altzairua Fundizioa

Page 283: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

283

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

14.4.5 EngranajeakEuskarriarteko engranaje zuzena

a

b

RA

F

S

RB

RAX

RAY

RBY

RBX

l

A euskarria B euskarria

RAX =S b

l

RAY =F b

l

RA =R2

AX +R2AY

RBX =S a

l

RBY =F a

l

RB =R2

BX +R2BY

Page 284: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

284

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

c

F

S

RA

RBY

RB

RBX

RAX

RAY

l

Hegalkin-engranaje zuzena

A euskarria B euskarria

RAX =S c

l

RAY =F c

l

RA =R2

AX +R2AY

RBX =S (c+ l)

l

RBY =F (c+ l)

l

RB =R2

BX +R2BY

Page 285: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

285

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Euskarriarteko engranaje helikoidala

l

P

a

b

S

FRAX

RBY

RA

RBX

RB

RAY

F3

d/2

P

F1

F2

F1

A euskarria B euskarria

RA =R2

AX +R2AY

F1 =P d

2 lF2 =

S b

l

RAX = F1 + F2

RA =R2

AX +R2AY

RBY =F a

lF1 =

P d

2 l

F3 =S a

lRBX = F3 − F1

RB =R2

BX +R2BY

Indar axiala = P Indar axiala = 0

Page 286: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

286

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Hegalkin-engranaje helikoidala

c

F

S

RA

RBYRB

RBX

RAY

RAY

l

d/2

PP

F2

F1

F3

F1

A euskarria B euskarria

RAY =F c

l

F1 =P d

2 lF2 =

S c

l

RAX = F1 + F2

RA =R2

AX +R2AY

RBY =F (c+ l)

l

F1 =P d

2 l F3 =S (c+ l)

l

RBX = F1 + F3

= RB =R2

BX +R2BY

Indar axiala = 0 Indar axiala = P

Page 287: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

287

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Euskarriarteko engranaje koniko zuzena

a F

S

RA

RBYRB

RBX

RAX

RAY

l b

P

P

F1

Dm/2

F3

F1F2

A euskarria B euskarria

RAY =F b

l

F1 =P Dm

2 lF2 =

S b

l

RAX = F1 + F2

RA =R2

AX +R2AY

RBY =F a

l

F1 =P Dm

2 lF3 =

S a

l

RAX = F1 − F3

RB =R2

BX +R2BY

Indar axiala = P Indar axiala = 0

Page 288: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

288

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Hegalkin-engranaje koniko zuzena

l

cP

PF

S

F1

Dm/2RA

RB

RBX

RBY

RAY

RAX

F3

F1F2

A euskarria B euskarria

RAY =F (c+ l)

l

F1 =P Dm

2 lF2 =

S (c+ l)l

RAX = F1 + F2

RA =R2

AX +R2AY

RBY =F c

l

F1 =P Dm

2 lF3 =

S c

l

RAX = F1 + F3

RB =R2

BX +R2BY

Indar axiala = P Indar axiala = 0

Page 289: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

289

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

d = amaigabearen jatorrizko diametroa. D = koroaren jatorrizko diametroa. n = amaigabearen bira/min. r = erredukzio-erlazioa.η = errendimendua.α = presio-angelua (20º).λ = helizearen angelua.ρ = marruskadura-angelua.

Esfortzu-koroa amaigabea

PS

FS

SC

D/2

SS

PC

d/2

FC

Amaigabea Koroa

FS =1.432.400N

d n

PS =1.432.400N r η

D n

PS =FS η

tanλPS =

FS

tan(λ+ ρ)

SS =FS tanαsin(λ + ρ)

FC =1.432.400N r η

D n

FC =FS η

tanλFC =

FS

tan(λ+ ρ)

PC =1.432.400N

d n

SC =FS tanαsin(λ+ ρ)

Esfortzu tangentziala:

Bulkada axiala:

Banatze-indarra:

Bulkada axiala:

Esfortzu tangentziala:

Banatze-indarra:

Page 290: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

290

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Euskarriarteko torloju amaigabea

l

a

RA

RB

RBX

RBY

RAYRAX

PF

P

S

d/2

b

F1

F1

F2

F3

A euskarria B euskarria

RAX =F b

l

F1 =P d

2 lF2 =

S b

l

RAY = F2 − F1

RA =R2

AX +R2AY

Indar axiala = 0

RBX =F a

l

F1 =P d

2 lF3 =

S a

l

RBY = F1 + F3

RB =R2

BX +R2BY

Indar axiala = P

Page 291: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

291

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Hegalkin-torloju amaigabea

l

c

d/2

RB

RBX

RBY

RAY

RAX

P

S

FP

RAF1

F2

F3

F1

A euskarria B euskarria

RAX =F c

l

F1 =P d

2 lF3 =

S c

l

RAY = F1 + F3

RA =R2

AX +R2AY

RBX =F (c+ l)

l

F1 =P d

2 lF2 =

S (c+ l)l

RBY = F1 + F2

RB =R2

BX +R2BY

Indar axiala = 0 Indar axiala = P

Page 292: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

292

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Hegalkin-koroa

l

RA

RB

RBX RBY

RAY

RAX

P

FP

S

D/2

c

F1

F1

F2

F3

A euskarria B euskarria

RAX =F (c+ l)

l

F1 =P d

2 lF2 =

S (c+ l)l

RAY = F1 + F2

RA =R2

AX +R2AY

RBX =F c

l

F1 =P D

2 l F3 =S c

l

RBY = F1 + F3

RB =R2

BX +R2BY

Indar axiala = P Indar axiala = 0

Page 293: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

293

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Euskarriarteko koroa

l

a

RA

RB

RBX RBY

RAY RAX

PF

P

S

D/2

b

F2F1

F1

F3

A euskarria B euskarria

RAX =F b

l

F1 =P D

2 lF2 =

S b

l

RAY = F1 + F2

RA =R2

AX +R2AY

RBX =F a

l

F1 =P D

2 lF3 =

S a

l

RBY = F1 − F3

RB =R2

BX +R2BY

Indar axiala = 0 Indar axiala = P

Page 294: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

294

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Ez da DIN 69051 araua

Gomendatutako zirkuitu-kopurua

X = Ez erabiltzea gomendatzen da.

14.4.6 Boladun torlojuak (DIN 69051/5-2002)Diametro- eta neurri-izendatuak

d0 Hari izendatua - Ph0 d0 × Ph0 Zirkuitu-kopurua

55555

253240506380100

10101010101010

20202020202020

4040404040

25 × 532 × 532 × 1040 × 540 × 1050 × 550 × 1063 × 563 × 1063 × 2080 × 1080 × 20100 × 10100 × 20

2222222222XXXX

33333333333333

44444444444444

55555555555555

XXXXXXXXXX6666

34353555536464

Dpw = bolen zentroen zirkunferentziaren diametroa. d0 = diametro izendatua.d1 = torlojuaren kanpo-diametroa.Ph0 = hari-neurri izendatua.

X xehetasuna X xehetasuna

Ph0

d 1 d 0 Dpw

Page 295: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

295

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Boladun torlojua (azkoina)

ErrasketaMetrikoa

L7/2

L 10

d 0D

2 =

D1

D1

-0,2

-0,3

D6

D5

L3

22,5º 30º 90º 30º

6×D5Ø IT11

1. mota 2. mota

L16 (max.) azkoin sinpleaL15 (max.) azkoin bikoitza(Ez du DIN 69051 araua betetzen)

L3 maximoa da

Bolen materiala: F-1310Tenplatua eta iraotuaGogortasuna: HRc 62-65

Koipeztapen-zuloa

L7 L1

Azkoinaren materiala: F-1580Zementatua, tenplatua eta iraotuaGogortasuna: HRc 60-62

90º

D1D4

8×D5

Page 296: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

296

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

M 6

M 8

× 1

10 10 10 17 20 17 17 17 17 30 17 30 17 30

d0 ×

Ph 0

D 1

g6

D 4

Mot

a Zu

lo-

D 5 H

13

D 5

L 1

ko

puru

a

m

in.

h13

L 3 max

.

25 ×

532

× 5

32 ×

10

40 ×

540

× 1

050

× 5

50 ×

10

63 ×

563

× 1

063

× 2

080

× 1

080

× 2

010

0 ×

1010

0 ×

20

40 50 50 63 63 75 75 90 90 95 105

125

125

150

51 65 65 78 78 93 93 108

108

115

125

145

145

176

1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

6 6 6 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8

6,6 9 9 9 9 11 11 11 11 13,5

13,5

13,5

13,5

17,5

M 6

M 8

M 8

M 8

M 8

M 1

0M

10

M 1

0M

10

M 1

2M

12

M 1

2M

12

M 1

6

10 10 10 10 20 10 10 10 10 25 12 25 10 25

L 7 h13

10 12 12 14 14 16 16 18 18 20 20 25 22 30

L 8 h13

48 62 62 70 70 85 85 95 95 100

110

130

130

155

L 10 8 8 8 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10

Olio

a-re

ntza

kozu

loa

Estu

tze-

mom

etua

(N

m) *

10 25 25 25 25 49 49 49 49 86 86 86 86 210

62 80 80 93 93 110

110

125

125

135

145

165

165

202

* D

IN 9

12 to

rloju

ak, 8

.8 e

rres

iste

ntzi

a.

D 6

Page 297: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

297

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

* L15 eta L16 ez dira DIN 69051-5 arauan sartzen.X = Ez erabiltzea gomendatzen da.

d0 × Ph0

3 4 5 6 3 4 5 6

L15 (max.) azkoin bikoitzerako * L16 (max.) azkoin sinplerako *

Zirkuitu-kopurua Zirkuitu-kopurua

343463346334633463104XXXX

25 × 2532 × 2532 × 1040 × 540 × 1050 × 550 × 1063 × 563 × 1063 × 2080 × 1080 × 20100 × 10100 × 20

6969121691216912169121210XXXX

8080143801438014380143252148267155269

9191163911639116391163294169309176311

XXXXXXXXXX

190350197352

3939743974397439741267413275134

4545844584458445841478515385155

XXXXXXXXXX9517495176

Page 298: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

298

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

l = errodamenduaren luzera.l1 = azkoinaren luzera.l2 = motorreko ardatzaren luzera.

Boladun torlojua (burua)

Torlojuaren finkapena d0 l A b d5 l3

9111416------

253240506380100

14162022303040

22273646------

--------151520

--------101015

Ab

l

l 2

d 0d 1 (h

5)

d 2 M1

Zentratzeko puntuaDIN 332 - DS

Ertz bizia

Aurpegi artekoa

Perdoia: d2 ≤ 48 (K6); d2 > 48 (m6); DIN 748

HozkaduraDIN 509 - F

d5

l 3 EnkoderrarentzatØ 6 (H7) eskariatuaØ 10 (H7) eskariatuaSakonera: 15 mm

ZARN / F..L errodamenduak ZARN.L

ZARF.LZorro-

euskarrial1 l2

DIN 332zentratzeko

puntua d0 d1 M1 d177777883102120120

253240506380100

17203040505570

M 17 × 1M 20 × 1

M 30 × 1,5M 40 × 1,5M 50 × 1,5M 55 × 2M 70 × 2

14182432484860

77777883102----

23232427303035

30405080110110140

DR M5DR M5DR M8DR M12DR M16DR M16DR M20

Barruaren Ø aurrekargarekin l

L

l 1

Page 299: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

299

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Boladun torlojua (isatsa)

l4 = errodamenduaren luzera.l5 = azkoinaren luzera.

EnkoderrarentzatØ 8 (H7) eskariatuaØ 10 (H7) eskariatuasakonera15 mm

Zentratzeko puntuaDIN 332 - DS

HozkaduraDIN 509 - F

Ertz bizia

M2 d 5

d 3 d 0

l0l4d 4 (

h5)

ZARN / F..L errodamenduak ZARN.L ZARF.L Zorro-euskarria d0 d3 d4 M2 Arina Astuna Arina Astuna Arina Astuna

87878888112112--

253240506380100

22,527,535,7544,8657,8673,693,6

M 17 × 1M 20 × 1

M 30 × 1,5M 35 × 1,5M 45 × 1,5M 50 × 1,5M 65 × 2

17203035455065

----------

130130

87878888------

------

112112112--

57575858------

------717272--

Isatsaren diametroak

Orraztun errodamenduakNKXR aurrekarga arina NA 69...

l4

d0 d3 d4 M2NKXR NA 69

l5 d5

DIN 332 zentratzeko

puntua

5757585872----

253240506380100

22,527,535,7544,8657,8673,693,6

M 17 × 1M 20 × 1

M 30 × 1,5M 35 × 1,5M 45 × 1,5M 50 × 1,5M 65 × 2

17203035455065

575758587272105

23232427283035

22273544567090

DR M5DR M5DR M8DR M12DR M16DR M16DR M20

l5

Page 300: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

6810

202532

Torlojuaren t5 jauzi erradialaren kontrola

300

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

E7

E6

E8

E9

E10 E5

C

C

C

BB'

AA'AA'

BB'

L6L7 L1

BA A'B'Ln2 d02 d0 2 d0 2 d0

D1

D6 d 0

16

25

50

100

Kalitate-mota

(µm)IT 3 IT 5

Posiz. Deskribapena Datuak

d0 L5

> ≤ L5-erako t5p

Boladun torlojuen perdoi geometrikoak (DIN 69051)

2 d02 d0L1

A A'

L5L5L5

d 0

25

50

100

125

160

315

630

1250

25 32

d0 L > ≤

L-rako t6pErrodamendurako C diametroaren t6 jauzi erradialaren kontrola.Baldintza normalerako: L6 ≤ L 16

2050

2050125

80125200

121620

81012

d0 L > ≤

L-rako t7p

162050

2050125

80125200

Muturreko diametroaren t7 jauzi erradialaren kontrola,

errodamendurako C diametroarekiko.

Baldintza normalerako: L7 ≤ L

E5

E6

E7

Page 301: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

202532

301

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

56

Kalitate-mota

(µm)IT 3 IT 5

Posiz. Deskribapena Datuak

d0 > ≤

t8p

Bridaren alboko aurpegiaren t9 jauzi axialaren kontrola azkoin

aurrekargaturako.

1663

63125

45

E8

E9

E10

Errodamendurako euskarri-aurpegiaren t8 jauzi axialaren

kontrola, C-rekiko

D6 > ≤

t9p

4063125

63125200

162025

D1 posizionamenduko diametroaren t10 jauzi erradialaren kontrola

azkoin aurrekargaturako. 202532

D1 > ≤

2863125

63125200

162025

t10p

Hari-neurriaren desbiderapena 300 mm-ko

luzeranAurrekargaren desbiderapena

--- ---

--- ---

10 25

± 20 % ± 20 %

* Aurrekarga-baldintzak: babesik gabe eta 100 min-1-eko maiztasunarekin.

Page 302: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

302

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Parametroen balorazioa 1 eta 10 bitarteko eskalan. Zenbakia zenbat eta handiagoa izan, hainbat hobea izango da ezaugarria. Balorazio kuantitatiboa ezinezkoa da, kasuaren araberakoa delako. Irizpidea orokorra da, eta zenbait soluzio partikularretan, ordena kualitatiboa aldatu egingo da, gida-eredu bakoitzaren, diseinuaren eta muntaketaren arabera. Balorazioa sistemaren beraren arabera eginda dago; fabrikazioan gerta daitezkeen arazoak beste kontu bat dira.

14.5.1 Gidatzeko sistemen konparaketa

4

87

10

10

10

10

10

1

9

5

99

10

10

10

10

10

10

10

1

710

9

9

9

8

8

8

8

Labaindura (Turcite)

Hidrostatikoak

Aerostatikoa

6 ilarako boladun irristailu trinkoak

4 ilarako boladun irristailu trinkoak

2 ilarako boladun irristailu trinkoak

Motelgailurik gabeko

arraboldun irristailuak

Arraboldun irristailuak

motelgailuarekin

Orratz-kaiola aurrekarga-

erregelarik gabea

Orratz-kaiola aurrekarga-erregelarekin

1

910

8

8

8

7

7

7

7

Haria Sistema Marruskadura Aurrekargaren Garbitasuna Berokuntza Higadura kontrola

3

1010

8

8

8

8

8

8

8

14.5 Gidatzeko sistemak

Page 303: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

303

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

1

910

8

8

8

7

7

5

5

4

910

7

7

5

7

7

8

9

4

31

8

9

10

8

7

8

3

5

55

8

8

8

8

8

7

7

8

109

3

2

1

3

5

3

4

8

76

7

4

1

7

7

9

10

Haria Zurruntasuna Moteltzea Abiadura Doitasuna Kostua Fidagarritasuna / mantengarritasuna

Page 304: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

304304

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Ohar orokorrak "Turcite-B"-ri kola emateko leku berezi eta horretarako propio itxia behar da aireztatzeko sistema batez hornitua; kabina bat, departamentu bat, etab., hautsetik eta beste partikula batzuetatik babesteko (bizarrak, pintura, etab.). Tenperaturarik egokiena +20 ºC-tik +25 ºC-ra bitartekoa da, % 55eko hezetasun erlatiboarekin. Hurrengo lanari ekin baino lehenago eskuak urez eta xaboiz garbitu behar dira, eta kola emateko prozesu osoan ez da erre behar.

Tresnak eta erremintak

- Garbitzeko Brotxa, eskuila eta zapiak, garbitzeko garaian haririk eta partikularik botako ez dituztenak erabili beharko dira. Turcite-B, metalezko gainazalak eta tresnak garbitzeko trikloroetilenoa erabil daiteke (toxikoa da, beraz, hobe antzeko zerbait erabiltzea), kanpoko partikularik eta elementurik gabea (koipeak, olioa, etab.).- Espatulak Pisatu aurretiko ontzira atera behar denerako, espatula lau eta garbi bat itsasgarri- eta gogortzaile-pote bakoitzarentzat. Espatula horzduna eta garbia, itsasgarria uniformeki emateko eta zabaltzeko.- Ontzia Altzairu herdoilgaitzezko edo aluminiozko ontzia, garbia, itsasgarriaren eta gogortzailearen nahasketa egiteko.- Zulagailua Zulagailua, mihi batez hornituta irabiagailu baten moduan ibiliko dena, nahasketa homogeneoagoa egiteko.- Balantza Balantza digitala, itsasgarria eta gogortzailea doitasunez pisatzeko.

14.5.2 Turcite-bandak (PTFE + brontzea) muntatzea

Page 305: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

305305

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Itsatsi beharreko gainazalaren prestaketa

- Zimurtasuna Kola eman beharreko gainazalaren zimurtasuna Ra = 0,8 - 3,2 μm izango da, eta gainazal hori ez da komeni arteztea.- Garbitasuna Metalezko gainazala garbitzeko zeregina mahaiarekiko 30º-ko inklinazioarekin egitea komeni da. Horren aurretik aire konprimatua pasatu beharko da, ahalik eta partikula gehien kentzearren (aurretiazko zeregin hau departamentutik kanpo egingo da). Ondoren, metalezko gainazala eta Turcite-B zapi garbi batez eta brotxa garbi batez eta trikloroetilenoaz (edo antzekoaz) garbituko da osorik, goitik beherako norabidean. Zeregina zuzen bete dela egiaztatzeko, zapi zuri garbi bat pasatuko da, zikinkeria-arrastorik utziko ez duena. Gainazalak garbitu ondoren ez dira ukitu behar, eta lehortzeko ez da aire konprimaturik erabiliko.

Kola ematea- Nahasketak Kola egiteko AV 138M itsasgarria eta HV 998 gogortzailea erabiliko dira, eta nahasketaren proportzioa honako hau izango da: AV 138M-ren pisuaren ehunekoaren ehun zati, eta HV 998-ren pisuaren ehunekoaren 40 zati.Nahasketaren bizitza +23 ºC-tan 30 minutukoa da.- Kola ematea Dena prest dagoenean, alegia, metalezko gainazala, Turcite-B eta itsasgarria, espatula horzduna hartu eta kola emateari ekingo zaio. Turcite-B-ren gainean luzetara emango da, eta metalezko zatian, berriz, zeharka, itsasgarria eman gabeko hutsunerik utzi gabe, baina soilik beharrezkoa dena eta espatula horzdunak berak uzten duena emanaz.

Page 306: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

306306

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Turcite-B jartzea

Turcite-B hartu eta metalezko gainazalaren gainean aplikatu, mutur batetik hasita eta luzetara sakatuz, aire-poltsarik ez uzteko. Muturretan nylonezko bi torlojuz lotzen da (horiek ez dira Turcite-B-ren gainetik irten behar), pisuaren edo estutzearen eraginaren menpe lehortzen ari dela, mugitu ez dadin. Turcite-Bren gainean erregela jartzen hasi aurretik parafinazko paper-zerrenda batzuk ipiniko dira, soberan dagoen itsasgarria ez dakion erregelari atxiki. Gainean erregela bat ipiniko da (Turcite-B baino zabalagoa), luzetara, guztiz laua eta zurruna, eta pisu bat, sarjentuak edo antzekoak erabiliz estutuko da. Mekanizatzeko prest egoteko, gogortzeko denbora 12 ordukoa da, +20 ºC-tan.

Karga Pisu-erlazioa kola emandako Turcite-B-ren gainazalari dagokionez 0,2-0,3 kg/cm2-koa da (edo gainean jasan behar duen pisuaren parekoa). Estutze-presioa uniformea izango da itsatsitako gainazal osoaren gainean.

Garbitasuna Itsasgarriak eta gogortzaileak ez dute larruazala ukitu behar. Larruazala zikindu baldin bada, berehala garbitu behar da, xaboi-urez eta ur epelarekin. Inoiz ez da ez disolbatzailerik ez lubrifikatzailerik erabili behar.

Gainazalaren akabera Azken akabera egiteko lubrifikazio ugarirekin arteztuko da, eta zimurtasuna 0,2-0,8 µm bitartekoa izango da. Harraskatuz gero, ez da ahaztu behar kalitate-maila 2 dela, eta horri hazbete karratuko 14 edo 20 puntu dagozkio (2 eta 3 puntu bitartean cm2-ko).

Page 307: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

307

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k14.5.3 ErrodamenduakBoladun errodamendu erradialak

+++ Bikaina - Erdipurdikoa Ez - Ez da posible++ Ona -- Desegokia Bai - Posible da+ Onargarria

Zulo konikoa

Babesgailuak, buxadura

Autolerrokagarria

Desmuntagarria

Karga erradial hutsa

Karga axial hutsa

Karga konbinatua

Momentuak

Abiadura handia

Biraketa-zehaztasun handia

Zurruntasun handia

Funtzionamendu isila

Marruskadura txikia

Deslerrotzearen konpentsazioa funtzionamenduan

Lerrokatzeko akatsen konpentsazioa (hasierakoa)

Errodamendu finkoaren antolaketa

Errodamendu librerako antolaketa

Desplazamendu axial posiblea errodamenduan

Ez

Bai

Ez

Ez

+

+

+

-

+++

+++

++++

+++

--

--

++

+

--

Ez

Ez

Ez

Ez

+

+

+

+

+

+

++

++

--

--

+

+

--

Ez

Bai

Ez

Ez

++

+

++

+

+

++

+++

+

--

--

++

+

--

Bai

Bai

Bai

Ez

+

-

-

--

++

++

-++

++

+++

++

+

+

--

Diseinuarenezaugarriak

Errodamendu- mota

Zurruna 2 ilaraKontaktuangeluarbikoitza

Oszila-tzailea

Kontaktu-angeludunpaketeak

Kontaktu-angeludunpaketeak

Kontaktuangeluar bikoitza

Ez

Ez

Ez

Ez

++

+

++

+

+++

+++

++++

++

--

--

++

+

--

Ez

Bai

Ez

Ez

+

++

++

+

+

+

++++

+

--

--

++

+

--

Ez

Ez

Ez

Ez

+

++

++

+

+

+

++++

+

--

--

++

+

--

Page 308: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

308

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Arraboldun errodamendu erradialak

Ez

Ez

Ez

Bai

++

---+--

+++

++

++++

++

-

--

--++

+++

+++

Bai

Ez

Ez

Bai

+++

-

--

+

+++

+++

+++++

++

--

-

--

+++

+++

Ez

Ez

Ez

Ez

+++

-

+

--

-

+

+++-

-

-

--

+

+

+

EzEzBaiEzEzBai+++

--++

-

+

+++-

-

--

--

-+

+

-

+

Bai

Ez

Bai

Ez

++

+

++

--

+

+

+++

+

+++

+++

++

+

--

Bai

Ez

Bai

Ez

+++

+

+++

--

+

+

+++

+

+++

+++

++

+

--

Ez

Ez

Ez

Bai

++

++

+++

--

+

++

+++

+

-

-

++

--

--

Zulo konikoa

Babesgailuak, buxadura

Autolerrokagarria

Desmuntagarria

Karga erradial hutsa

Karga axial hutsa

Karga konbinatua

Momentuak

Abiadura handia

Biraketa-zehaztasun handia

Zurruntasun handia

Funtzionamendu isila

Marruskadura txikia

Deslerrotzearen konpentsazioa funtzionamenduan

Lerrokatzeko akatsen konpentsazioa (hasierakoa)

Errodamendu finkoaren antolaketa

Errodamendu librerako antolaketa

Desplazamendu axial posiblea errodamenduan

Diseinuarenezaugarriak

Errodamendu- mota

Zilin-drikoa

Zilin-drikoa, 2

ilara

Zilindrikoa, arrabolez

betea

Oszila-tzailea

Oszila-tzailea

(2 ilara)

2 arrabol- ilara edo gehiago

Konikoa

+++ Bikaina - Erdipurdikoa Ez - Ez da posible++ Ona -- Desegokia Bai - Posible da+ Onargarria

Page 309: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

309

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Orraztun errodamendu erradialak

Ez

Ez

Ez

Bai

++

-

--

--

+

+

+++

-

--

--

--

+++

+++

Ez

Bai

Ez

Bai

++

-

--

--

+

+

+++

-

--

--

--

+++

+++

Ez

Bai

Ez

Bai

++

-

--

--

+

+

+++

-

--

--

--

+++

+++

Ez

Bai

Ez

Bai

++

-

--

--

+

+

+++

-

--

--

--

+++

+++

Zulo konikoa

Babesgailuak, buxaduraAutolerrokagarria

Desmuntagarria

Karga erradial hutsaKarga axial hutsa

Karga konbinatua

Momentuak

Abiadura handia

Biraketa-zehaztasun handia

Zurruntasun handia

Funtzionamendu isila

Marruskadura txikia

Deslerrotzearen konpentsazioa funtzionamenduan

Lerrokatzeko akatsen konpentsazioa (hasierakoa)

Errodamendu finkoaren antolaketa

Errodamendu librerako antolaketaDesplazamendu axial posiblea errodamenduan

Diseinuarenezaugarriak

Errodamendu- mota

Kaiola Barne- uztaiarekin

Barne-uztairik gabe Zorroa

+++ Bikaina - Erdipurdikoa Ez - Ez da posible++ Ona -- Desegokia Bai - Posible da+ Onargarria

Page 310: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

310

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Boladun, orraztun eta arraboldun errodamendu axialak

Zulo konikoaBabesgailuak, buxaduraAutolerrokagarriaDesmuntagarriaKarga erradial hutsaKarga axial hutsaKarga konbinatuaMomentuakAbiadura handiaBiraketa-zehaztasun handiaZurruntasun handiaFuntzionamendu isilaMarruskadura txikiaDeslerrotzearen konpentsazioa funtzionamenduan

Lerrokatzeko akatsen konpentsazioa (hasierakoa)

Errodamendu finkoaren antolaketaErrodamendu librerako antolaketaDesplazamendu axial posiblea errodamenduan

Ez

Ez

Ez

Bai--++-----

++

+-+

--

--

+

--

--

Ez

Ez

Ez

Bai--++-----

++

+-+

--

--

+

--

--

Ez

Ez

Ez

Bai--++----++

+++

++++

+

+

+

--

--

Diseinuarenezaugarriak

Errodamendu- mota

AxialaAxiala,efektu

bikoitza

Axiala, kontaktu angeluar bikoitza

OrratzakOszila-

tzailea arra-bolekin

Arrabolak

Axial boladunak Axial orraztunak eta arraboldunak

Ez

Ez

Ez

Bai--

+++-----

++

++--

--

--

+

--

--

Ez

Ez

Ez

Bai--

+++-----

++

++--

--

--

+

--

--

Ez

Ez

Bai

Bai--

++++---

+

++-+

+++

++

++

--

--

+++ Bikaina - Erdipurdikoa Ez - Ez da posible++ Ona -- Desegokia Bai - Posible da+ Onargarria

Page 311: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

311

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Ez

Ez

Ez

Ez

+

+

+

--

+

+

++

-

--

--

+

--

--

Ez

Bai

Ez

Bai

+

++

++

+

+

+

+++

-

--

--

+

--

--

Errodamendu konbinatuak

Ez

Bai

Ez

Bai

+

+

+

--

+

+

++

-

--

--

+

--

--

Ez

Bai

Ez

Bai

+

+

+

--

+

+

+++

-

--

--

+

--

--

Ez

Ez

Ez

Ez

+

+

+

--

+

+

++

-

--

--

+

--

--

Zulo konikoa

Babesgailuak, buxaduraAutolerrokagarria

Desmuntagarria

Karga erradial hutsa

Karga axial hutsa

Karga konbinatua

Momentuak

Abiadura handia

Biraketa-zehaztasun handia

Zurruntasun handiaFuntzionamendu isilaMarruskadura txikia

Deslerrotzearen konpentsazioa funtzionamenduan

Lerrokatzeko akatsen konpentsazioa (hasierakoa)

Errodamendu finkoaren antolaketa

Errodamendu librerako antolaketaDesplazamendu axial posiblea errodamenduan

Diseinuarenezaugarriak

Errodamendu- mota

Orraztunaxial

boladuna

Orraztunaxial

arrabolduna

Orraztun-boladun

efektu bakuna

+++ Bikaina - Erdipurdikoa Ez - Ez da posible++ Ona -- Desegokia Bai - Posible da+ Onargarria

Orraztun-boladun

efektu bikoitza

Orraztun-axial arrabol-

duna

Page 312: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

312312

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Bor

bor,

zirk

ulaz

io

edo

lain

o bi

dezk

o lu

brifi

kazi

o et

enga

bea.

Torlo

ju-

kojin

etea

k,

kojin

etea

k et

a er

lazi

o-na

tuta

ko

enbr

agea

k.

Torlo

ju-

kojin

etea

k,

kojin

etea

k.

AN

68

AN

220

CK

B 3

2

CK

B 6

8

CK

B 1

00

CK

B 1

50

CK

C 1

00

CK

C 1

50

CK

C 2

20

CK

C 3

20

CK

C 4

60

FC 2

FC 5

FC 1

0

FC 2

2

FD 2

FD 5

FD 1

0

FD 2

2

A C F

Ikurraletra

Apl

ik.

orok

or.

Apl

ik.

bere

zia

Prod

uktu

-mot

a ed

ota

ezau

garr

i fun

tzio

nala

kIS

O/T

R 3

498-

1986

ikur

ra k

ateg

oria

ISO

-L

Apl

ikaz

io

bere

ziag

oaA

plik

azio

en

adib

idea

kO

harr

ak

CKB

32 e

ta C

KB

68

mek

anik

oki e

ragi

ndak

o en

brag

eeki

n et

a m

urgi

lket

a bi

dez

lubr

ifika

tuta

ere

era

bil

daite

zke.

CK

BB 6

8ren

ord

ez

AN

68

erab

il da

iteke

.

Olio

hau

ek k

arga

txik

iko

gida

ria d

uten

aitz

inap

en-

torlo

juak

esk

uz e

do m

odu

zent

raliz

atua

n lu

brifi

katz

eko

ere

erab

iltze

n di

ra.

Her

doilt

zeko

arri

skua

de

la e

ta, h

igad

urar

en e

do

hipe

rpre

sioar

en k

ontra

ko

gehi

garri

rik g

abek

o ol

ioak

era

biltz

en d

ituzt

en

enbr

agea

k di

tuzt

en si

stem

ak

lubr

ifika

tzek

o.

Bisk

osita

te-m

aila

txik

i-tx

ikik

o ol

ioak

, adi

bide

z,

doita

sun-

mek

anism

oak,

hi

drau

likoa

k ed

o hi

drop

neum

atik

oak,

enb

rage

el

ektro

mag

netik

oak,

lu

brifi

kazi

o pn

eum

atik

oa e

ta

kojin

ete

hidr

osta

tikoa

k.

Kar

ga tx

ikik

o pi

ezak

Kar

terre

an it

xita

ko

engr

anaj

eak

karg

a tx

ikia

reki

n fu

ntzi

onat

zeko

ak (b

uru-

kojin

etea

k, a

itzin

apen

-ka

xak,

org

ak).

Engr

anaj

e itx

iak,

kar

ga

hand

ieki

n er

e no

rmal

ge

ratz

en d

en o

lio-

tenp

erat

ura

egon

korra

reki

n fu

ntzi

onat

zen

dute

nak.

M

ota

guzt

ieta

ko e

ngra

naje

itx

iak

(hip

oide

a iz

an e

zik)

et

a ko

jinet

eak.

Koj

inet

e le

un e

do

bola

dune

n et

a er

lazi

onat

urik

o en

brag

een

lubr

ifika

zioa

, pre

sio

bide

zkoa

eta

olio

-lain

o bi

dezk

oa (a

eros

ola)

.

Koj

inet

e le

un e

do

bola

dune

n lu

brifi

kazi

oa,

pres

io b

idez

koa

eta

olio

-la

ino

eta

bain

u bi

dezk

oa

(aer

osol

a).

Olio

min

eral

find

uak

Oxi

dazi

oare

n ko

ntra

ko o

lio

min

eral

find

u eg

onko

rrak,

ko

rrosio

aren

eta

apa

rrare

n ko

ntra

ko e

zaug

arrie

kin

(met

al fe

rriko

ak e

ta e

z fe

rriko

ak).

Oxi

dazi

oare

n ko

ntra

ko

olio

min

eral

find

u eg

onko

rrak,

kor

rosio

aren

(m

etal

ferri

koak

eta

ez

ferri

koak

) eta

apa

rrare

n ko

ntra

ko e

zaug

arrie

kin,

hi

perp

resio

aren

kon

trako

ak

eta

higa

dura

ren

kont

rako

ak.

Olio

min

eral

find

uak

gehi

garri

bita

rtez

hobe

tuta

ko e

zaug

arrie

kin,

ho

rien

arte

an, k

orro

sioar

en,

herd

oiltz

eare

n ed

o hi

gadu

rare

n ko

ntra

ko

ezau

garri

ak.

Olio

min

eral

find

uak

gehi

garri

bita

rtez

hobe

tuta

ko e

zaug

arrie

kin,

ho

rien

arte

an, k

orro

sioar

en,

herd

oiltz

eare

n et

a hi

gadu

rare

n ko

ntra

koak

.

Karterrean itxitako engranajeak

Gal

era

osok

o si

stem

ak

Engranajeak Torloju-kojinetea, kojinetea, enbragea eta antzekoak

14.6 Koipeztatzaileak

Page 313: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

313313

1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k

Piez

a la

bain

kor g

uztia

k lu

bri-

fikat

zeko

, hal

a no

la, a

itzin

apen

-to

rloju

ak, e

spek

ak, m

atra

kak

eta

aldi

zkak

o ze

rbitz

uko

engr

anaj

e am

aiga

beak

.

Koj

inet

e le

un e

do b

olad

unak

et

a ka

rga

arru

ntek

o en

gran

aje-

mot

a gu

ztia

k (h

ipoi

deak

eta

am

aiga

beak

izan

ezi

k). H

M 3

2k

eta

HM

68k

CK

B 32

eta

CK

B

68 o

rdez

ka d

ezak

ete,

hur

rene

z hu

rren.

Kas

u ba

tzue

tan,

HV

mot

ak H

M

mot

a or

dezk

a de

zake

.

Beste

gid

a ba

tzuk

lubr

ifika

-tz

eko

bisk

osita

te h

au d

auka

n ol

ioa

beha

r den

ean.

HG

68k

G

68 o

rdez

ka d

ezak

e.

XBC

EA 1

koi

pea

siste

ma

zen-

traliz

atue

tan

erab

iltze

n da

, eta

X

BCEA

2 e

ta X

BCEA

3 k

opa

edo

xirin

ga b

itarte

z ap

likat

zen

dira

. Fab

rikat

zaile

ak le

hene

ngo

bete

aldi

an e

rabi

li be

harre

ko

koip

ea z

ein

den

adie

razi

beh

ar

du, b

ater

agar

ritas

una

segu

r-ta

tzek

o.

Gidak Koipea behar duten aplikazioak

Erabilera anitzeko koipeak

Sistema hidraulikoak

Sistema hidrostatikoak

Gid

a hi

drau

liko

bide

zko

sist

emak

G 6

8

G 1

00

G 1

50

G 2

20H

L 32

HL

46H

L 68

HM

15

HM

32

HM

46

HM

68

HV

22

HV

32

HV

46

HG

32

HG

68

XB

CEA

00

XB

CEA

0

XB

CEA

1

XB

CEA

2

XB

CEA

3

Ikurraletra

Apl

ik.

orok

or.

Apl

ik.

bere

zia

Prod

uktu

-mot

a ed

ota

ezau

garr

i fun

tzio

nala

kIS

O/T

R 3

498-

1986

ikur

ra k

ateg

oria

ISO

-L

Apl

ikaz

io

bere

ziag

oaA

plik

azio

en

adib

idea

kO

harr

ak

Koj

inet

e le

unak

ditu

zten

gi

den

lubr

ifika

zioa

. A

biad

ura

txik

ieta

n os

o er

abilg

arria

, lab

aind

ura

eten

aren

ond

orio

z so

rtzen

di

ren

bibr

azio

ak m

urriz

teko

(m

arru

skad

ura)

.

Kar

ga h

andi

ko o

saga

iak

ditu

zten

siste

ma

hidr

aulik

o or

okor

rak.

Zenb

aki b

idez

ko k

ontro

la

dute

n m

akin

a-er

rem

in-

tent

zat.

Koj

inet

e hi

drau

likoa

k et

a le

unak

ditu

zten

mak

inen

-tz

at, a

biad

ura

txik

ian

bibr

a-zi

oa e

do la

bain

dura

ete

na

min

imiz

atu

beha

rra d

uten

lu

brifi

kazi

o-sis

tem

etan

.

Bola

dun

kojin

etea

k,

engr

anaj

e ire

kiak

eta

pi

eza

naha

sien

koip

ezta

tze

orok

orra

.

Olio

min

eral

find

uak

mar

rusk

adur

a ek

idite

ko

lubr

ifika

zio

eta

eran

skor

ta-

sun

hobe

arek

in.

Olio

min

eral

find

uak

korro

sioar

en e

ta h

erdo

il-tz

eare

n ko

ntra

ko e

zaug

arri

hobe

tuek

in.

Olio

min

eral

find

uak

korro

sioar

en, h

erdo

iltze

aren

et

a hi

gadu

rare

n ko

ntra

ko

ezau

garri

hob

etue

kin.

Olio

min

eral

find

uak

tenp

e-ra

tura

eza

ugar

ri ho

beek

in,

korro

sioar

en, h

erdo

iltze

ren,

hi

gadu

rare

n et

a bi

skos

ita-

tear

en k

ontra

.

Olio

min

eral

find

uak

korro

-sio

aren

, her

doilt

zear

en,

higa

dura

ren

eta

mar

rusk

a-du

rare

n ko

ntra

ko e

zaug

arri

hobe

tuek

in.

Koi

peak

her

doilt

zear

en

eta

korro

sioar

en k

ontra

ko

ezau

garri

hob

etue

kin.

G H X

Page 314: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

314

Page 315: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

315

1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k

Page 316: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

316316

1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k 15.1 Elektrizitate eta elektronikako oinarrizko formularioa Ohm-en legea Zirkuituko bi puntuen artean iragaten den I korronte-intentsitatea bi puntuen artean dagoen V potentzial-diferentziarekiko zuzenki proportzionala da, eta bi puntu horien arteko R erresistentziarekiko alderantziz proportzionala.

I amperetan ematen da, V voltetan eta R ohmetan.

Eroale baten erresistentzia L luzera eta S sekzioa dituen eroale batentzat, erresistentziaren balioa honako hau da:

non ρ material eroalearen erresistibitatea den, Ω mm2/m-tan (ikus taula). R Ω-tan ematen da, L metrotan eta S mm2-tan.

Alpaka 0,40 Kobrea 0,0172 Nikelina 0,44 Anbarra 5 × 1020

Aluminioa 0,028 Konstantana 0,5 Platinoa 0,109 Bakelita 2×1011- 2×1020

Beruna 0,21 Letoia 0,07 Urrea 0,022 Beira 1016 - 1020

Burdina 0,10 Magnesioa 0,043 Wolframioa 0,053 Ebonita 1019 - 1025

Eztainua 0,130 Manganina 0,46 Zilarra 0,016 Kuartzoa 75 × 1022

Ferronikela 0,0860 Merkurioa 0,94 Zinka 0,057 Mika 1017 - 1021

Ikatza 35 Mikroia 1,12 Sufrea 1021

Kadmioa 0,100 Nikela 1,123 Zura 1014 - 1017

Erresistibitatea - ρ (Ω mm2 /m)

I =V

RV = IR

R = ρL

S

edo .

,

Page 317: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

317317

1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k

Erresistentziaren aldaketa tenperaturarekinR0 erresistentzia 0 ºC-tan eta R erresistentzia T ºC-tan neurtuz:

non α eroalearen tenperatura-koefizientea den, (ºC-1)-tan.

Alpaka 3,6 × 10-3 Ikatza -0,5 × 10-3 Manganina 2 × 10-6 Nikromoa 4 × 10-4

Aluminioa 3,9 × 10-3 Kobrea 3,9 × 10-3 Merkurioa 0,88 × 10-3 Urrea 3,67 × 10-3

Beruna 3,9 × 10-3 Konstantana 10-5 Nikela 6,18 × 10-3 Wolframa 4,5 × 10-3

Burdina 5 × 10-3 Letoia 2 × 10-3 Nikelina 0,2 × 10-3 Zilarra 3,8 × 10-3

Joule-ren legeat denboran zehar R erresistentziatik I intentsitate konstantea iragatean,

xahutzen den energia zehazten du.

Q jouletan, I amperetan, R ohmetan eta t segundotan ematen dira.

Seriean konektaturiko erresistentzien erresistentzia baliokidea

R1 R2 Rn

Erresistentzia batek kontsumitzen duen potentzia elektrikoaEdozein zirkuitu-zatik xurgaturiko potentzia, bere muturreko puntuen

artean V potentzial-diferentzia eta R erresistentzia daudenean eta I intentsitatea iragaten denean, honako hau da:

P wattetan, V voltetan, I amperetan eta R ohmetan ematen dira.

Tenperatuta-koefizientea 20 ºC-tan - α (˚C-1)

...

R = R0 (1 + α T )

Q = I2R t

RT = R1 +R2 + ...+Rn

P = V I =V 2

R= I2R

,

.

.

.

Page 318: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

318

1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k

R1

R2

RT

Paraleloan konektaturiko erresistentzien erresistentzia baliokidea

Coulomb-en legead distantzia aldentuta dauden bi karga elektrikoen arteko indarra adierazten du.

non Q1 eta Q2 karga elektrikoak diren, eta ε ingurunearen permitibitatea (ε = εr ε0); hutsean ε0 = 8,85 × 10-12 C2/N m2. F newtonetan ematen da, Q1 eta Q2 coulombetan eta d metrotan. Kargak positiboak edo negatiboak izan daitezke. Zeinu bereko kargek elkar aldaratzen dute. Aldiz, kontrako zeinua duten kargek elkar erakartzen dute.

Permitibitate erlatiboa - ε r (C2/N m2) Airea 1,00059 Hutsa 1 Paper lehorra 3,5

Alkohol etilikoa 28,4 Izei-papera 2,7 Paper parafinatua 3,6 (0 ºC) Alkohol etilikoa 54,6 Izotza (-5 ºC) 2,9 Parafina 1,9 - 2,3 (-120 ºC) Alkohol etilikoa 2,7 Karbono dioxidoa 1,000985 Petrolioa 2 (izoztua) Argizaria 1,85 Kautxu bulkanizatua 2,7 - 2,95 Polietilenoa 2,5 Bakelita 5,8 Kautxu gogorra 2,8 Sufrea 4 Beira arrunta 7 - 9 Kristal arrunta 4,2 Ura 81 Beira fina 7 Kuartzoa 4,5 Ur-lurruna (4 atm) 1,00705 Bentzenoa 2,3 Marmola 8 Zeluloidea 4 Ebonita 2,5 - 3 Mika 3 - 8 Zeramika 5,5 Erretxina 2,5 Mundruna 1,8 Zetazko papera 2 Glizerina 56 Nylona 1,6 Zura 2,5 - 8

1RT

=1

R1+1

R2+ ...+

1Rn

F =Q1Q2

4πεd2

318

.

Page 319: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

319319

1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k

Kondentsadorearen kapazitateaBere plaketako Q kargaren eta horien arteko V potentzial-diferentziaren

arteko zatidura da.

C faradetan, Q coulombetan eta V voltetan ematen dira.

Seriean konektaturiko kondentsadoreen kapazitate baliokidea

Paraleloan konektaturiko kondentsadoreen kapazitate baliokidea

Kondentsadorean pilaturiko energia

C kapazitateko kondentsadorean Q karga ezartzeko egin behar den lana adierazten du, bere plaken artean V potentzial-diferentzia sortzen delarik.

Seriean konektaturiko harilen autoinduktantzia-koefizientea

Paraleloan konektaturiko harilen autoinduktantzia-koefizientea

C =Q

V

1CT

=1

C1+1

C2+ ...+

1CnC1 C2 Cn

...

1LT

=1

L1+1

L2+1

L3+ ...+

1Ln

C1 CnC2... CT = C1 + C2 + ...+ Cn

W =12V 2C =

12QV

LT = L1 + L2 + L3 + ...+ Ln

.

.

.

.

.

.

...

...

Page 320: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

320320

1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k

Harilean pilaturiko energiaL induktantziadun harilean zehar I intentsitatea iragatean, eremu

magnetikoan pilatzen den energia da:

W jouletan, L henrytan eta I amperetan ematen dira.

RL zirkuituaren denbora-konstanteaRL zirkuitua tentsiopean edo zirkuitu-laburrean konektatzean,

intentsitateak bere azken balioaren % 63,2 lortzeko behar duen denbora adierazten du.

τ segundotan, L henrytan eta R ohmetan ematen dira.

RC zirkuituaren denbora-konstantea

τ segundotan, R ohmetan eta C faradetan ematen dira.

Korronte alternoaren maiztasunaf maiztasunaren (hertz, ziklo/s) eta T periodoaren (ziklo baten iraupena

segundotan) artean honako erlazioa dago:

L R

V

V

C R

τ =L

R

τ = RC

f =1T

W =12LI2

.

.

Page 321: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

321

Korronte alternoaren aldiuneko tentsioa eta intentsitatea Vmax eta Imax tentsioaren eta intentsitatearen balio maximoak dira, f korrontearen maiztasuna eta t denbora:

non φ tentsioaren eta intentsitatearen arteko desfasea den.

Tentsio eta intentsitate efikazak

Vmax eta Imax tentsio eta intentsitate maximoak dira.

Batez besteko tentsio eta intentsitateak Ziklo-erdi bati dagozkio.

Erreaktantzia kapazitiboa

XC ohmetan, f hertzetan eta C faradetan ematen dira.

Erreaktantzia induktiboa

XL ohmetan, f hertzetan eta L henrytan ematen dira.

V =Vmax√

2I =

I max√2

Vbb =2 Vmax

πIbb =

2 Imax

π

XC =1

2πfC

i = Imax sin(2πft− ϕ)

321

1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k

XL = 2πfL

v = Vmax sin(2πft)

,

,

Page 322: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

322322

1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k

RLC zirkuituaren inpedantzia

Potentzia (aktiboa) korronte alternoanGailu bati batez beste emandako potentzia da. Tentsio efikaza V bada,

I iragaten den intentsitate efikaza, eta φ tentsioa eta intentsitatearen arteko desfasea:

P wattetan, V voltetan eta I amperetan ematen dira.

Potentzia erreaktiboa korronte alternoanZiklo laurdenean sarearekin trukatutako potentziaren batez besteko

balioa da.

Q voltampere erreaktibotan (VAr), V voltetan eta I amperetan ematen dira.

Itxurazko potentzia

S voltamperetan (VA) ematen da.

S =

P 2 +Q2 = V I

P = V I cosϕ

Q = V I sinϕ

R L C

V

Z =

R2 +2πfL− 1

2πfC

2

=R2 + (XL −XC)2

v = Vmax sin(2πft)

.

.

.

.

.

Page 323: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

Izar erako zirkuitua karga simetrikoarekin

Triangelu erako zirkuitua karga simetrikoarekin

Uf =U√3

L1

L2

L3

I

UIf

RUf

I

UI

U

RR

Uf

Uf

If

If

Uf Faseko tentsioa U Eroaleen arteko tentsioaIf Korrontea faseanI Korrontea eroalean

I = If

S =√3 UI

S =P 2 +Q2

P =√3 UI cosϕ

Q =√3 UI sinϕ

U = Uf

I =√3 If

1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k

323

L1

L2

L3

If If

IfI

I

I

U

U

U

NUf

Uf

INR

R RUf

Erlazioak:

Erlazioak:

S Itxurazko potentzia P Potentzia aktiboaQ Potentzia erreaktiboacosφ Potentzia-faktorea

S =√3 UI

S =P 2 +Q2

P =√3 UI cosϕ

Q =√3 UI sinϕ

Page 324: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

324

1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k

Triangelu erako zirkuitu trifasiko hautsiak

Behekoak pasatzeko iragazkiaren ebaketa-maiztasuna Iragazki elektriko bat elkarren artean konbinatuta dauden kondentsadorez, harilez eta erresistentziaz osatutako zirkuitua da. Iragazkiak maiztasun jakin bat duten korronteei baino ez die uzten pasatzen. Behekoak pasatzeko iragazkiak ebaketa-maiztasuna baino txikiagoak diren maiztasunei uzten die pasatzen, eta goikoak deuseztatu egiten ditu.

f hertzetan, L henrytan eta C faradetan ematen dira.

Goikoak pasatzeko iragazkiaren ebaketa-maiztasuna Goikoak pasatzeko iragazkiak ebaketa-maiztasuna baino handiagoak diren maiztasunei uzten die pasatzen, eta behekoak deuseztatu egiten ditu.

f hertzetan, L henrytan eta C faradetan ematen dira.

LC

CL fc =

14π√

LC

fc =1

π√

LCSarrera Irteera

Sarrera Irteera

P =13PorP =

12PorP =

23Por

AkatsaFase batekoa Kanpo-eroale

batekoa Bi fasekoa Fase batekoa eta kanpo-eroale batekoa

P =13Por P =

16Por

.

.

Page 325: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

325

1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k

Tartekoak deuseztatzeko iragazkiaren ebaketa-maiztasuna Tartekoak deuseztatzeko iragazkiak maiztasun guztiei uzten die pasatzen, goiko ebaketa-maiztasun baten eta beheko ebaketa-maiztasun baten artean daudenei izan ezik.

Deuseztatutako tartearen maiztasun zentrala hau da:

Tartekoak pasatzeko iragazkiaren ebaketa-maiztasuna Goiko ebaketa-maiztasun baten eta beheko ebaketa-maiztasun baten artean dauden maiztasunei pasatzen uzten die.

Pasatzen den tartearen maiztasuna:

LC zirkuituaren erresonantzia-maiztasunaXL eta XC berdintzen dituen maiztasuna da (potentzial-diferentzia eta

intentsitatea fasean daude).

f hertzetan, L henrytan eta C faradetan ematen dira.

fc =1

2π√

LC

fc =1

2π√

LC

L C

L LC CSarrera Irteera

fc =1

2π√

LC

LC

LC

L

CSarrera Irteera

.

.

.

Page 326: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

326

1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k

Kalitate-faktorea (Q ) Maiztasun jakin bat hautatzean, kalitate-faktoreak maiztasunaren zorroztasuna ematen du. Zenbat eta kalitate-faktorea handiagoa izan, hautatutako maiztasunaren tarte-zabalera orduan eta txikiagoa izango da. Kalitate-faktorea honela kalkulatzen da:

RLC zirkuitu batean: da.

Tarteko maiztasunak deuseztatzeko eta pasatzeko iragazkietan tarte- zabalera kalitate-faktorearen araberakoa da.

Tarte-zabalera =fcQ

Q =1R

L

C

Q = 2πGordetako energia (totala)

Ziklo bakoitzean xahututako energia.

.

Page 327: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

327

1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k

Erresistentzien kolore-kodea

Seriearen arabera (E12, E24, ...), bi edo hiru zifra izango ditu.*Adierazlerik gabe ± % 20.

Kondentsadoreen kolore-kodea

Adibidea: A laranja, B gorria, D horia eta V urdina dituen kondentsadorea.C = 32 × 104 ± % 5 pF; lan-tentsioa = 630 V.

PerdoiakBiderkatzailea3. zifra2. zifra1. zifra

Adibideak: - Gorri, bioleta, hori eta urre koloreak (ordena horretan) dituen erresistentziaren kasuan:

R = 27 × 104 ± % 5 Ω .- Hori, marroi, berde, zilar eta gorri koloreko erresistentziaren kasuan:

R = 4,15 ± % 2 Ω .

Beltza - 0 0 100 Marroia 1 1 1 101 ± % 1Gorria 2 2 2 102 ± % 2Laranja 3 3 3 103 Horia 4 4 4 104 Berdea 5 5 5 105 ± % 5Urdina 6 6 6 106 Bioleta 7 7 7 107 Grisa 8 8 8 108 Zuria 9 9 9 109 ± % 10Zilar kolorea - - - 10-2 ± % 10Urre kolorea - - - 10-1 ± % 5

Kolorea 1. zifra 2. zifra 3. zifra Biderkatzailea Perdoia*

Tartea A B D E TC V

Adierazlea 1. zifra 2. zifra biderkatzailea C > 10 pF C < 10 pF

Perdoia Tenperatura-koefizientea

Lan-tentsioa

Besteak Mika Tantaloa

Paper, mika eta zeramikazko kondentsadoreetarako honako kodea zehazten da (RMA)

Beltza 0 0 1 % 20 % 2 0 10Marroia 1 1 101 % 1 % 0,1 -33 × 10-6 1,6Gorria 2 2 102 % 2 % 0,25 -100 × 10-6 250 350 4Laranja 3 3 103 % 3 -120 × 10-6 40Horia 4 4 104 -220 × 10-6 400 6,3Berdea 5 5 105 % 5 % 0,5 -330 × 10-6 100 750 16Urdina 6 6 106 -470 × 10-6 630 Bioleta 7 7 10-3 -750 × 10-6 Grisa 8 8 10-2 25Zuria 9 9 10-1 % 10 % 1 2,5

327

Page 328: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

328328

1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k

Paperezko eta mikazko kondentsadoreak

Irakurketako norabide-adierazlea

Mikazko kondentsadorea Kode amerikarra edo ingelesa

A B D V

A B D T V

A B D T

TC A B D T

TC

AB

D

T

Page 329: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

329

329

1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k

Lan elektrikoetan kontaktu, gorputz arrotz eta uraren kontrako babesa

Letra identifikatzaileakLetra osagarria

Letra osagarriaUr-sarreraren kontrako babesa (2. zifra identifikatzailea)*

Gorputz arrotz eta hauts sarreraren kontrako babesa (1. zifra identifikatzailea)*

Babesik gabe.

Goitik behera bertikalki erortzen den uraren kontrako babesa (tanta-jarioa).

Zeharka erortzen den uraren kontrako babesa (tanta-jarioa), 15º lan-posizio arruntarekiko.

Bertikalarekiko 60º arteko ur- zorrotadaren kontrako babesa.

Ur-zipriztinen kontrako babesa, edozein norabidetan.

Ur-zorrotaden kontrako babesa, edozein norabidetan.

Itsaso zakarraren edo ur-zorrotada indartsuen kontrako babesa (uholdeen kontrako babesa).

Uretan murgiltzearen kontrako babesa, presio- eta denbora-baldintza jakinetan.

Uretan murgiltze iraunkorraren kontrako babesa.

Uraren kontrako babes-saiakuntza

Geldirik badago.

Makina martxan badago.

0

1

2

3

4

5

6

7

8

Letra osagarriaS

M

0

1

2

3

4

5

6

Letra osagarria

W

1. zifra identifikatzailea Babes-maila 2. zifra

identifikatzailea Babes-maila

Babesik gabe.

Ø** > 50 mm-ko gorputz arrotz lodien kontrako babesa, nahita sartuz gero babesik gabe.

Ø** > 12mm-ko neurri ertaineko gorputz arrotzen kontrako babesa, behatzak eta antzekoak ez sartzeko oztopoa.

Ø** > 2,5 mm-ko gorputz arrotz txikien kontrako babesa, erremintak, alanbreak eta antzekoak sar ez daitezen.

Ø** > 1 mm-ko ale egitura duten gorputz arrotzen kontrako babesa, erremintak, alanbreak eta antzekoak sar ez daitezen.

Hauts-sedimentuen kontrako babesa (hautsaren kontrako babesa), kontaktuen kontrako babes erabatekoa.

Hautsa sartzearen kontrako babesa (hautsarekiko estankoa), kontaktuen kontrako babes erabatekoa.

Esanahia

Aire librearen kontrako babesa.

* Ez bada babes-mailarik zehazten, zifren ordez X letra idazten da, Adibidez: IP X4.** Ø Gorputzaren diametroa da

Page 330: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

330

Babes-moten sinbolo grafikoak (ohiko lanparetan)

* Lanparak jasan dezakeen presio maximoa.

330

1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k

Ur-jarioaren kontra babestuta, giroko hezetasun handiaren, lurrunen eta ur-jarioen kontrako babesa.

Zeharkako uraren kontrako babesa, ikus aurreko taulako 2. zifra identifikatzailearen zutabean 2 zenbakia.

Ur-zipriztinen kontrako babesa, ikus aurreko taulako 2. zifra identifikatzailearen zutabean 4 zenbakia.

Ur-zorrotadaren kontra babestuta, ikus aurreko taulako 2. zifra identifikatzailearen zutabean 5 zenbakia.

Urarekiko estankoa, presiorik gabeko ura sartzearen kontrako babesa.

Presio bidezko urarekiko estankoa, presio bidez ura sartzearen kontrako babesa.

Hautsaren kontra babestuta, ikus aurreko taulako 2. zifra identifikatzailearen zutabean 5 zenbakia.

Hautsarekiko estankoa, ikus aurreko taulako 2. zifra identifikatzailearen zutabean 6 zenbakia.

Sinbolo grafikoa Babes-bolumena

... Pmax*

Page 331: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

331331

1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k

Etengailu diferentziala zeharkako kontaktuen kontrako babesgailu gisa erabiltzen da, masen lur-konexioarekin batera.

Funtzionamendua Etengailuak instalazioa deskonektatzen du lurrera deribaturiko korrontea (ihes-korrontea) arriskutsu bihurtu baino lehenago, zeharkako kontaktuaren kasuan giza-gorputzean zehar egiten badu.

Lur-konexioaAparatu hartzaileak lurrera konektatuta egon behar dira.

Lurreko erresistentziaren gehienezko balio onargarria etengailu- diferentzialaren sentikortasun desberdinentzat

Eskemak Instalazio handiak edo potentzia handiko makinak babestu behar direnean, intentsitate-transformadore toroidalak erabiliko dira eta errele diferentzialari eragingo zaio etengailu baten gainean. Potentzia handiko instalazio baterako babes diferentziala muntatzeko eskema:

15.2 Pertsonen babesa: etengailu diferentziala

800240804824

Etengailu diferentzialarensentikortasuna (A)

Babeserako lur-konexioarenerresistentziaren gehienezko balio

onargarria (Ω)

0,030,10,30,51,0

Sarea

Etengailua

Transformadoretoroidala

Errelea

Hartzaileak

Page 332: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

332332

1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k

Fusibleak gL: Gainkargen eta zirkuitulaburren kontrako babesa (mota gehiago ere badaude).

Etengailu magnetotermikoa Gainkargen kontrako babesa.

Gainintentsitateen kontrako babesgailuak eroale eta kableentzat, eta horien babes-eremua

Eroaleak babesteko gL fusiblea DIN 57636/VDE 0636 X X

Eroaleak babesteko automatikoak (etengailu termomagnetikoak) DIN 57641/VDE 0641 X X

Potentzia-etengailuak korrontearen menpeko atzerapen desarragai- VDE 0660, 101 zatia X X luarekin eta atzerapenik gabeko desarragailuarekin

Maniobra-aparatuak babesteko aM fusibleak DIN 57636/VDE 0636 - X

Potentzia-etengailuak atzerapenik gabeko desarragailuekin VDE 0660, 101 zatia - X

Maniobra-aparatuen konbinazioa, honela osatua: DIN 57636/VDE 0636 - X - Serieko fusiblea (aM edo gL zerbitzu-motetakoa) - Gainkargen kontrako erreledun kontaktorea VDE 0660 X -

Maniobra-aparatuen konbinazioa, honela osatua: - Potentzia-etengailua atzerapenik VDE 0660, 101 zatia - X gabeko desarragailuarekin - Gainkargen kontrako erreledun VDE 0660, 102/104 zatia X - kontaktorea

Babesgailua Zehaztapena Babesa

Gainkargak Zirkuitulaburrak

15.3 Ekipoen babesa

Page 333: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

333333

1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k

Behe-tentsioan gainintentsitateen kontrako babesgailuak

Fusiblea

gL zerbitzu motakoa X X aM zerbitzu motakoa - X

Potentzia-etengailua

a* desarragailua X -

z** desarragailua - X n*** desarragailua - X

Automatikoak X X

Termistoreak X -

Magnetotermikoak X X

* a atzerapen-desarragailua, korrontearen menpekoa. ** z atzerapen-desarragailua, korrontearen menpekoa ez dena.*** n atzerapenik gabeko desarragailua.

Babesgailua Babesa Gainkargak Zirkuitulaburrak

Page 334: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

334334

Potentzia-etengailuentzako desarragailuak eta erreleak, babes-zereginetarako

1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k

Gainkargen kontrako babesa

Zirkuitulaburraren kontrako babesa

Zirkuitulaburren kontrako babes selektiboa, denboran tartekatuta

Korrontearen menpeko atzerapena edo atzerapen termiko edo elektronikoa duen gainkargen kontrako desarragailua.

Atzerapenik gabeko gainintentsitateen kontrako desarragailua, elektromekanikoa edo elektronikoa.Gainintentsitateen kontrako desarragailua, korrontearen menpekoa ez den atzerapenarekin, edo desarragailu elektromekanikoa edo elektronikoa.

Gainkargen kontrako errelea, atzerapen termiko edo elektronikoarekin. Termistoreentzako desarragailuak.

Atzerapenik gabeko gainintentsitateen kontrako errelea, elektromekanikoa edo elektronikoa.

Eginkizuna Desarragailua Errelea

Page 335: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

335335

1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k

Goi-tentsioko instalazioetan lan egiteko arauak - Egon daitezkeen tentsio-iturri guztiak ebaki ikusgarriz ireki, bat-batean ez direla itxiko segurtatzen duten etengailuen eta ebakigailuen bitartez. - Ahal bada, ebakitzeko tresnak ainguratu edo blokeatu, eta aparatuen agintean "maniobra debekatuta" adierazi. - Tentsiorik ez dagoela egiaztatu. - Egon daitezkeen tentsio-iturri guztiak lurrera konektatu eta zirkuitulaburrean jarri. - Segurtasun-seinale egokiak jarri, eta lan-esparrua mugatu.

Goi-tentsioko kondentsadore estatikoetan lan egiteko hartubeharreko neurriak - Tentsio-iturri guztiak ebaki ikusgarriz ireki. - 5 minutuz itxaron eta gero, bateriako elementu guztiak lurrera konektatu, lurrera konektatzeko ebakigailuen bitartez. - Tentsiorik ez dagoela egiaztatu.

Alternadoreetan eta motor elektrikoetan lan egiteko hartubeharreko neurriak - Makina geldirik dagoela egiaztatu. - Borneen artean, eta borneen eta lurraren artean konexiorik ez dagoela ziurtatu. - Borneka lurrera konektatuta eta zirkuitulaburrean daudela egiaztatu. - Tentsio etengabean mantentzen denean etab., errotorearen indarra deskonektatuta dagoela ziurtatu.

Goi-tentsioko fusibleak aldatzeko hartu beharreko neurriak - Egon daitezkeen tentsio-iturri guztiak ebaki ikusgarriz ireki. - Tentsiorik ez dagoela egiaztatu. - Fusibleak aldatzeko txardango edo eskuzorro isolatzaileak erabili. - Aparatuen agintean "maniobra debekatuta" adierazi eta lan-esparrua mugatu.

15.4 Segurtasun-baldintzak

Page 336: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

336336

1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k

Botoi-sakagailuen koloreak

* Perretxiko itxurako katigamendua duten sakagailu gorriak larrialdi-geldialdietarako bakarrik erabili behar dira. Kasu horretan, hondoak horia izan behar du. Hori lortzeko margotu edo eranskailu bat jar daiteke.

- Motor bat edo gehiago geldirik.- Makina-unitateak geldirik.- Euskailu magnetikoak zerbitzuz kanpo.- Zikloa geldirik (langileak ziklo batean sakagailuari eragiten badio, makina egiten ari den zikloa bukatzen denean gelditzen da).

- Arrisku-egoeran geldirik.- Deskonektatuta gehiegizko beroagatik.

- Zirkuitu elektrikoa tentsiopean jarri (funtzionamendurako prestaketa).- Funtzio-laguntzaileak prestatzeko motor bat edo gehiago abiarazi.- Makina-unitateak abiarazi.- Euskailu magnetikoak zerbitzuan jarri.- Zerbitzu pultsatorioa (edo prestaketako pultsatorioa).

- Makinako elementuak zikloaren abiapuntura atzeratu, zikloa oraindik amaitu gabe balego. Sakagailu horiari eragitean lehenago aukeratutako beste funtzio bat deusezta dezake.

- Zuzenean lan-zikloaren menpe ez dauden zeregin laguntzaileen agintea.- Kontaktore-erreleak desainguratu (aldatu).

Gorria

Berdea edo beltza

Horia

Zuria edo urdin argia

Gelditu, deskonektatu

Larrialdia*

Martxa, konektatu, pultsatorioa

Atzerapen bat lan-prozesu arruntetik kanpo abiarazi edo egoera arriskutsu bat deuseztatzeko mugimendua abiarazi

Aurreko koloreek adierazten ez dituzten gainerako zereginak

Kolorea Agindua Nahi den zerbitzuaren egoera (Adibideak)

Page 337: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

337337

1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k

Zerbitzu-egoerak adierazteko seinaleztatze-lanparen koloreak

Gorria

Horia (anbarra)

Berdea

Zuria (kolorerik

gabe)

Urdina

Egoera normala

Arretaz edo kontuz ibili

Makina zerbitzurako prest

Zirkuitu elektrikoak tentsioan daude

Zerbitzu normalean

Aurreko koloreek adierazten ez dituzten gainerako zereginak

- Makina-babeserako elementuren batengatik gelditu dela adierazten du. Adib.: gainkargagatik, mugako posizioa gainditu delako edo beste agindu batengatik.

- Balio bat (intentsitatea, tenperatuta) bere mugako balio oraindik onargarrira hurbiltzen ari da. Ziklo automatikorako seinalea.

- Makina martxan jartzeko prest dago: beharrezko gailu-laguntzaile guztiak ongi dabiltza.- Lan-zikloa amaitu da eta makina prest dago berriro abiarazteko.

- Etengailu nagusia "konektatuta" posizioan dago.- Abiadura edo biraketaren noranzkoa aukeratu.- Eragintza indibidualak eta gailu laguntzaileak martxan dira.- Makina martxan da.

Kolorea Zerbitzu-egoera Erabilera-adibideak

Page 338: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

338

Page 339: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

339

1 6 . M o t o r e l e k t r i k o a k

Page 340: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

340

1 6 . M o t o r e l e k t r i k o a k

Motor elektrikoak

Taula konparatiboa

0 0 bira/minT Txikiak E ErtainakH HandiakOH Oso handiak

Abiadura-erregulazioa

Momentuaren ezaugarriak

Errendimendua

Hoztea

Mantentze-kostua

Erabilera

Kostua

SendotasunaDinamikaPotentziak

Alde

Kontra

Oharrak

* Momentuaren kontrola ez da erabatekoa, uhindura agertzen da beti.

Ongi0, T, E, H

Oso ongi0, T, E, H

AltuaKiribila*

Oso ongi0, T, E, H

Ongi Ongi, Momentu/ bolumen erlazio ona

Handia Ertaina Oso handia

Beharrezkoa daEz da ohikoaEz da ohikoa

Handia

Ertaina

Ez da erabiltzen

Ertaina

Handia

Oso handietaraino

- Prezisioa

- Mantentzea

- Momentu kiribila*- Goi-mailako prestazioetarako desegokia

- Prezioa- Abiaduran nahiko erregulazio ona

Ertainetaraino

Ertaina

Oso zehatzak ez diren aplikazioak

Oso txikia Txikia

Goi-mailako prestazioetarako ardatzak

Ertaina

Handietaraino

- Prestazio onak momentu eta abiaduran- Momentu/bolumen ratio bikaina- Berotze txikia- Iman iraunkorrak- Prezioa- Ez oso abiadura handiak

Mantentzeko lan handia eskatzen dutenez, motor hauek ez dira erabiltzen.

DC AC

Eskuilekin Eskuila-rik gabe

Trape-zoidala Sinusoidala

Txikia Handia

Ertaina Oso handia

- Izen ezberdinak motor berarentzat - Nahiko merkea serbodun aplikazioetarako

- Motorrik eraginkorrena momentu/bolumen erlazioari dagokionez-Goi-mailako prestazioak-Berotze txikia

16.1 Taula konparatiboa

Page 341: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

341

1 6 . M o t o r e l e k t r i k o a k

Motor elektrikoak

Taula konparatiboa

0 0 bira/minT Txikiak E ErtainakH HandiakOH Oso handiak

Abiadura-erregulazioa

Momentuaren ezaugarriak

Errendimendua

Hoztea

Mantentze-kostua

Erabilera

Kostua

SendotasunaDinamikaPotentziak

Alde

Kontra

Oharrak

* Momentuaren kontrola ez da erabatekoa, uhindura agertzen da beti.

Oso ongi0, T, E, H, OH Erdipurdikoa

Ongi

Gaizki 0, T Erdipurdi E, H

Ongi OH

Iragankorretan gaizki Kiribila*

Ertaina Handia Txikia

HautazkoaBeharrezkoa

abiadura txikietan

Ez da ohikoa

Oso txikia

Txikia

Oso zehatzak ez diren aplikazioak

Handia

Txikia

Oso handietaraino

- Sendotasuna- Prezioa

Dinamika txikia (iragankorretan kontrola ez dezaten)

- Berokuntza

- Sendotasuna- Momentuan eta abiaduran oso prestazio onak

Handietaraino

Ertaina

Buruak, oso abiadura handia

Txikia Ertaina

Abiadura txikiak

Txikia

Ertainetaraino- Oso abiadura txikietan portaera bikaina-Transmisio mekanikoa deuseztatu- Sendotasun txikia- Momentu kiribila - Zarata akustikoa

Motorrak dinamika txikiko abiadura-erregulazioa du, baina merkea eta sendoa da

AC asinkronoa edo autoindukziozkoa AC

Erreluktantzia konmutatuaAldagailua Kontrol

bektoriala

Parea(Torque Motors)

Handia Handia

Handia Ertaina

- Motorrik sendoena, prestazio dinamiko handiekin.- Berokuntza

Oso abiadura txikian momentu handiko aplikazioetarako egokia

Oso ongi0, T

Kiribila*

Txikia

Ez da ohikoa

Oso txikia

Txikia

Oso zehatzak ez diren aplikazioak

Handia

Txikia

Ertainak

- Sendotasuna- Prezioa

- Momentu eta abiadura kiribila- Zarata akustikoa

Abiadura erregulatzean prestazio ertain-txikiak dituen motor merkea

Page 342: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

342342

1 6 . M o t o r e l e k t r i k o a k

Motor elektrikoak

Taula konparatiboa

0 0 bira/minT Txikiak E ErtainakH HandiakOH Oso handiak

Abiadura-erregulazioa

Momentuaren ezaugarriak

Errendimendua

Hoztea

Mantentze-kostua

Erabilera

Kostua

SendotasunaDinamikaPotentziak

Alde

Kontra

* Momentuaren kontrola ez da erabatekoa, uhindura agertzen da beti.

Oso ongi0, T, E, H

Oso ongi0, T, E, H

Oso ongi, Momentu/bolumen handia

Erdipurdikoa

Kiribila* Ongi

Baxua Ertaina Ertaina

Beharrezkoa daOro har beharrezkoa daEz da ohikoa

Oso txikia

Txikia

Merkeak

Handia

Ertaina

Txikiak

- Sendotasuna- Neurketa-elementurik gabe erabili- Prezioa (kostu baxua)- Begizta irekian egin dezakete lan

- Momentu kiribila eta abiadura- Prezisio txikia

- Erregela erabili- Prezioa (kostu ertaina)

- Errendimendu oso handia- Oso dinamika handia - Prezioa (kostu ertaina)

Ertainetaraino

Txikia

Dinamika handia

Txikia Txikia

Dinamika handia

Ertaina

Ertainetaraino

- Errendimendu handia- Oso dinamika handia

- Erregela erabili- Prezioa (kostu ertaina-baxua)- Berokuntza

Oso handia Oso handia

Oso handia Oso handia

Pausoz pausokoaLineala

AC AsinkronoaAC Sinkronoa

Page 343: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

343

1 6 . M o t o r e l e k t r i k o a k

Aurretiazko baldintzak Exekutatzeko aukerak Exekutatzeko aukerak

Energia- elikadurarako sarea

Biraketa-abiaduraren gama

Potentzia

Portaera zerbitzuan

Martxan jartzeko baldintzak

Funtzionatzeko erregimena

Zerbitzurako baldintzak

Talde osagarriak

Sare trifasikoa

Adib.: 6 kV, 3/N 50 Hz 500 V, 3~50 Hz 400 V, 3/N 50 Hz

Sare alterno monofasikoa

15 KV, 16 2/3 Hz (Trenbide-sarea) 230 V, 50 Hz

Korronte zuzeneko sarea

110 V, 125 V, 220 V, 250 V, 440 V, 600 V

Abiadura izendatua.Hainbat abiadura izendatu.Biraketa-gama.Biraketak kontrolatzeko modua.

Potentzia izendatua / Potentzia izendatuak.Intentsitate izendatuaren babesa.Babesa.Harguneko sekzioa.

Abiaduraren portaera karga aldatzean.Adib.:- Serieko eszitazioaren araberako portaera.- Deribazioko eszitazioaren araberako portaera. - Motor sinkronoaren araberako portaera.Abian jartzeko prozedura, Adib.: erresistentzia-abiagailua, izar-triangelu abiagailua, abio-transformadorea, abioa kargan.

S1...S8

Babes-mota, Adib.: IP 44Babes-mota, Adib.: leherketen kontrako babesa.Egiteko modua, Adib.: IM 3

Bihurgailu elektronikoak, makina bihurgailuak, motorra babesteko gailuak. Abio-ekipamenduak, harguneko linea, akoplamendu-mota, erreduktorea, zimentazioa

Aurretiazko baldintzak

16.2 Motorrak aukeratzeko irizpideak

Page 344: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

344

1 6 . M o t o r e l e k t r i k o a k 16.3 Motorren babesa Matxura-mota Arriskua Babesgailua

Zirkuitulaburra

Gainkarga

Funtzionatzeko erregimena eta exekuzioa alde batera utzirik, motorrak 15 segundoz 1,6 aldiz sareko korrontearekin tentsio izendatuan (eta maiztasun izendatuan) gainkarga daitezke.

Motorrak babesteko baldintzak- Intentsitate izendatuan karga iraunkorra izateko aukera.- Erregulazio aldakorreko korrontearen araberakoa.- Motorraren ezaugarri termikoen araberakoa. - Korrontearen kontaktu guztiak moztu behar ditu.

Motorraren hargunea.Motorraren etengailua edo kontaktua.Motor-babesa edo motorraren errelea.Motorraren harilkatzea.

Motorraren hargunea.

Fusibleak, linea babesteko etengailua, potentzia-etengailua.

Fusibleak, linea babesteko etengailua, potentzia-etengailua.

Motor-babeslea Motorra babesteko errelea

Page 345: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

345

17. Proiektu elektrikoaren garapena

Page 346: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

346

Page 347: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

347

17. Proiektu elektrikoaren garapena 17.1 Arauen taula

Mak

inen

segu

rtasu

na. O

inar

rizko

kon

tzep

tuak

. Dise

inur

ako

prin

tzip

io o

roko

rrak.

1. z

atia

: oin

arriz

ko te

rmin

olog

ia, m

etod

olog

ia.

Mak

inen

segu

rtasu

na. O

inar

rizko

kon

tzep

tuak

. Dise

inur

ako

prin

tzip

io o

roko

rrak.

2.

zat

ia: p

rintz

ipio

tekn

ikoa

k et

a ze

hazt

asun

ak.

Mak

inen

segu

rtasu

na. S

egur

tasu

neko

dist

antz

ia g

orpu

tzar

en g

oiko

edo

beh

eko

adar

reki

n gu

ne a

rrisk

utsu

etar

a he

ltzea

gal

araz

teko

.

Mak

inen

segu

rtasu

na. G

utxi

enek

o se

gurta

sun-

dista

ntzi

ak g

orpu

tzar

en a

tala

k za

paltz

ea sa

ihes

teko

.

Mak

inen

segu

rtasu

na. S

egur

tasu

n-ar

auak

dise

inat

zeko

eta

aur

kezt

eko

arau

ak.

Mak

inen

segu

rtasu

na. L

arria

ldik

o ge

ldia

ldia

. Dise

inur

ako

prin

tzip

ioak

.

Mak

inen

segu

rtasu

na. A

gind

u-ga

iluak

bi e

skut

ara.

Ald

erdi

funt

zion

alak

. Dise

inur

ako

prin

tzip

ioak

.

Mak

inen

segu

rtasu

na. S

ubsta

ntzi

en e

rruz

osas

uner

ako

daud

en a

rrisk

uak

mur

rizte

a.

1.

zat

ia: m

akin

a-fa

brik

atza

ileen

tzak

o pr

intz

ipio

ak.

Mak

inen

segu

rtasu

na. B

abes

-pie

zak

(fink

oak

eta

mug

ikor

rak)

dise

inat

zeko

eta

fabr

ikat

zeko

bal

dint

za

orok

orra

k.

Mak

inen

segu

rtasu

na. K

ontro

l-sist

emen

osa

gaie

n se

gurta

suna

. 1. z

atia

: dise

inur

ako

prin

tzip

io o

roko

rrak.

Mak

inen

segu

rtasu

na. O

saga

ien

eta

kont

rol-s

istem

en se

gurta

suna

. 2. z

atia

: bal

iozk

otze

a et

a sa

iaku

ntza

k.

Mak

inen

segu

rtasu

na. P

resio

bid

ezko

jaria

kine

n ed

o ja

riaki

n hi

drau

likoe

n sis

tem

a et

a os

agai

etar

ako

segu

rtasu

n-ba

ldin

tzak

.

Mak

inen

segu

rtasu

na. P

resio

bid

ezko

jaria

kine

n ed

o ja

riaki

n pn

eum

atik

oen

siste

ma

eta

osag

aiet

arak

o se

gurta

sun-

bald

intz

ak.

UN

E-EN

ISO

12

100-

1

UN

E-EN

ISO

12

100-

2

UN

E-EN

ISO

13

857

UN

E-EN

349

UN

E-EN

414

UN

E-EN

ISO

138

50

UN

E-EN

574

UN

E-EN

626

-1

UN

E-EN

953

UN

E-EN

954

-1

UN

E-EN

954

-2

UN

E-EN

982

UN

E-EN

983

Iz

ena

Edu

kia

Eur

opak

o et

a na

zioa

rtek

o ar

au e

rabi

liena

k ( N

E00

9910

)

Page 348: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

348

17. Proiektu elektrikoaren garapena

Mak

inen

segu

rtasu

na. E

sku/

beso

aren

abi

adur

a. G

iza-

gorp

utza

ren

atal

en h

urbi

ltze-

abia

dura

.M

akin

en se

gurta

suna

. Ord

uz k

anpo

ko a

biar

azte

bat

en p

rebe

ntzi

oa.

Mak

inen

segu

rtasu

na. A

rrisk

uare

n eb

alua

keta

. 1.za

tia: P

rintz

ipio

ak.

Mak

inen

segu

rtasu

na. B

abes

-pie

zei l

otut

ako

katig

amen

du-g

ailu

ak. D

isein

urak

o et

a ha

utak

etar

ako

prin

tzip

ioak

.M

akin

en se

gurta

suna

. Aire

an g

arra

iatu

tako

subs

tant

zia

arris

kutsu

en ja

riake

tare

n eb

alua

zioa

.

1.

zat

ia: s

aiak

untz

a-m

etod

oen

haut

aket

a.A

kusti

ka. M

akin

ek et

a eki

pam

endu

ek at

erat

zen

dute

n za

rata

. Lan

gune

an et

a bes

te k

okal

eku

jaki

n b

atzu

etan

at

erat

zen

den

soin

u-pr

esio

aren

neu

rket

a. Pl

ano

islat

zaile

bat

en g

aine

ko e

rem

u ia

libr

e ba

tera

ko in

geni

aritz

a-m

etod

oa.

Mak

inen

segu

rtasu

na. M

akin

en e

kipa

men

du e

lekt

rikoa

.1.

zat

ia: b

aldi

ntza

oro

korra

k.M

akin

en se

gurta

suna

. Mak

inen

erra

diaz

ioen

ond

orio

z so

rtuta

ko a

rrisk

uen

ebal

uazi

oa e

ta h

orie

n m

urriz

keta

. 1.

zat

ia: p

rintz

ipio

oro

korra

k.M

ater

ial e

lekt

rikoa

lehe

rgar

riak

izan

dai

tezk

een

gas-

atm

osfe

reta

rako

. Hai

nbat

zat

i.

Bate

raga

rrita

sun

elek

trom

agne

tikoa

. Em

isior

ako

arau

gen

erik

oa. H

ainb

at z

ati.

Behe

-tent

sioko

tres

neria

. 5-5

zat

ia: a

gint

e-zi

rkui

tuet

arak

o ko

mm

utaz

io-tr

esna

k et

a el

emen

tuak

. Lar

riald

iko

geld

iald

irako

apa

ratu

ele

ktrik

oa, k

atig

amen

du m

ekan

ikod

una.

Mak

inen

segu

rtasu

na. I

kuste

ko a

rrisk

u-se

inal

eak.

Bal

dint

za o

roko

rrak,

dise

inua

, pro

bak.

Mak

inen

segu

rtasu

na. I

kuste

ko e

ta e

ntzu

teko

arri

sku-

eta

info

rmaz

io-s

eina

leen

siste

ma.

Mak

inen

segu

rtasu

na. A

dier

azte

a, m

arka

tzea

eta

man

iobr

atze

a.

1.

zat

ia: i

kuste

ko, e

ntzu

teko

eta

uki

tzek

o se

inal

eeta

rako

zeh

azta

pena

k.M

akin

en se

gurta

suna

. Adi

eraz

tea,

mar

katz

ea e

ta m

anio

brat

zea.

2. z

atia

: mar

katz

eko

zeha

ztap

enak

.M

akin

en se

gurta

suna

. Adi

eraz

tea,

mar

katz

ea e

ta m

anio

brat

zea.

3.

zat

ia: e

ragi

teko

org

anoa

k ko

katz

eko

eta

funt

zion

atze

ko b

aldi

ntza

k.

UN

E-EN

999

UN

E-EN

103

7U

NE-

EN IS

O 1

4121

-1

UN

E-EN

108

8

UN

E-EN

109

3-1

UN

E-EN

ISO

112

01

UN

E-EN

602

04-1

UN

E-EN

121

98-1

UN

E-EN

600

79

UN

E-EN

610

00

UN

E-EN

609

47-5

-5

UN

E-EN

842

UN

E-EN

981

UN

E-EN

613

10-1

UN

E-EN

613

10-2

UN

E-EN

613

10-3

Iz

ena

Edu

kia

Page 349: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

349

17. Proiektu elektrikoaren garapena

UN

E-EN

626

-1

UN

E-EN

626

-2

UN

E-EN

109

3-1

UN

E-EN

613

10-2

EN IS

O 1

1161

UN

E-EN

124

15

EN IS

O 6

103

UN

E-EN

132

18

UN

E-EN

ISO

137

32

UN

E-EN

ISO

141

221.

zatia

UN

E-EN

ISO

141

22

2. za

tiaU

NE-

EN I

SO 1

4122

3. za

tia

UN

E-EN

127

86

UN

E-EN

112

7-1

UN

E-EN

183

7

Mak

inen

segu

rtasu

na. M

akin

ek ig

ortze

n di

tuzte

n su

bstan

tzia a

rrisk

utsu

en o

ndor

ioz o

sasu

nera

ko d

aude

n ar

risku

ak m

urriz

tea. 1

. zati

a: m

akin

eria-

fabr

ikatz

ailee

ntza

ko p

rintzi

pioa

k eta

zeha

ztape

nak.

Mak

inen

segu

rtasu

na. M

akin

ek ig

ortze

n di

tuzte

n su

bstan

tzia a

rrisk

utsu

en o

ndor

ioz o

sasu

nera

ko d

aude

n ar

risku

ak m

urriz

tea. 2

. zati

a: eg

iaztat

zeko

pro

zedu

rak

zeha

zteko

meto

dolo

gia.

Mak

inen

segu

rtasu

na. A

irean

gar

raiat

utak

o su

bstan

tzia a

rrisk

utsu

en b

alora

zioa.

1. za

tia: p

roba

tzeko

m

etodo

ak au

kera

tzea.

Mak

inen

segu

rtasu

na. M

arka

tzeko

eta j

ardu

teko

argi

bide

ak. 2

. zati

a: m

arka

tzeko

bald

intza

k.

Aut

omati

zazio

indu

strial

eko

sistem

ak. F

abrik

azio

-siste

ma i

nteg

ratu

en se

gurta

suna

. Fun

tsezk

o ag

indu

ak.

Mak

ina-

erre

min

tak. S

egur

tasun

a. To

rnu

txik

iak ze

nbak

i bid

ezko

kon

trolar

ekin

eta t

orne

aketa

zent

roek

in.

Prod

uktu

urra

tzaile

aglo

mer

atuak

. Arte

zteko

har

rien

orek

atze e

statik

oa.

Arte

zteko

mak

inen

tzako

segu

rtasu

n-ar

auak

.

Ergo

nom

ia in

guru

ne te

rmik

oetan

: Gain

azale

kiko

kon

taktu

aren

aurre

an g

izaki

ak iz

an d

ezak

een

eran

tzuna

ren

ebalu

aketa

rako

meto

doak

. Hain

bat z

ati.

Mak

inen

segu

rtasu

na. M

akin

a eta

indu

stria-

insta

lazio

etara

irist

eko

mod

u ira

unko

rrak.

1.

zatia

: bi m

ailar

en ar

tean

irizp

ide f

inko

ak au

kera

tzea.

Mak

inen

segu

rtasu

na. M

akin

a eta

indu

stria-

insta

lazio

etara

irist

eko

mod

u ira

unko

rrak.

2.

zatia

: lan

eko

plata

form

ak et

a iga

robi

deak

.

Mak

inen

segu

rtasu

na. M

akin

a eta

indu

stria-

insta

lazio

etara

irist

eko

mod

u ira

unko

rrak.

2.

zatia

: esk

ailer

ak, m

ailak

eta g

orpu

tzain

ak.

Mak

inen

segu

rtasu

na. B

ibra

zioei

buru

zko

segu

rtasu

n-ar

auen

kap

itulu

ak eg

iteko

gid

a.

Atm

osfe

ra le

herg

arria

k. L

eher

ketar

en k

ontra

ko p

rebe

ntzio

a eta

babe

sa.

1.

zatia

: oin

arriz

ko k

ontze

ptua

k eta

meto

dolo

gia.

Mak

inen

segu

rtasu

na. M

akin

en ar

gizta

pen

integ

rala.

Iz

ena

Edu

kia

Page 350: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

350

17. Proiektu elektrikoaren garapena

Mak

inen

segu

rtasu

na. A

gint

e-sis

tem

etan

segu

rtasu

nari

dago

zkio

n za

tiak.

1. z

atia

: EN

954

-1:1

996

arau

a er

abilt

zeko

eta

apl

ikat

zeko

gid

a.

Ergo

nom

ia. L

eku

publ

ikoe

tara

ko e

ta la

n-le

kuet

arak

o ar

risku

-sin

alea

k. A

rrisk

u-se

inal

e ak

ustik

oak.

Mak

inen

segu

rtasu

na. A

gint

e-ga

iluak

bi e

skut

ara.

Ald

erdi

funt

zion

alak

. Dise

inur

ako

prin

tzip

ioak

.

Mak

inen

segu

rtasu

na. B

abes

leku

ak. B

abes

leku

fink

oak

eta

mug

ikor

rak

dise

inat

zeko

eta

egi

teko

bal

dint

za

orok

orra

k.

Mak

inen

segu

rtasu

na. A

gint

e-sis

tem

etan

segu

rtasu

nari

dago

zkio

n za

tiak.

_1.

zat

ia: d

isein

urak

o pr

intz

ipio

oro

korra

k.

Mak

inen

segu

rtasu

na. T

rans

misi

o hi

drau

liko

eta

pneu

mat

ikoe

tako

siste

men

eta

osa

gaie

n se

gurta

sun-

bald

intz

ak. H

idra

ulik

a.

Mak

inen

segu

rtasu

na. T

rans

misi

o hi

drau

liko

eta

pneu

mat

ikoe

tako

siste

men

eta

osa

gaie

n se

gurta

sun-

bald

intz

ak. P

neum

atik

a.

Mak

inen

segu

rtasu

na. B

abes

gailu

en k

okap

ena

gorp

utz-

atal

en g

ertu

ratz

e-ab

iadu

rare

n ar

aber

a. U

steka

bean

ab

iara

zi b

ehar

rare

n pr

eben

tzio

a.

Mak

inen

segu

rtasu

na. U

steka

bean

abi

araz

tear

en p

rebe

ntzi

oa.

Mak

inen

segu

rtasu

na. B

abes

leku

ei lo

tuta

ko k

atig

amen

dura

ko g

ailu

ak. D

isein

atze

ko e

ta h

auta

tzek

o pr

intz

ipio

ak.

Bibr

azio

eta

talk

a m

ekan

ikoa

k. M

akin

en b

ibra

zioa

k iso

latz

ea. I

sola

men

dua

sorb

urua

n ja

rtzek

o in

form

azio

a.

Mak

inen

segu

rtasu

na. Z

arat

ari b

uruz

ko se

gurta

sun-

arau

ei d

agoz

kien

kap

itulu

ak id

azte

ko g

ida.

Mak

ina-

erre

min

tak

egia

ztat

zeko

kod

ea. 5

. zat

ia: z

arat

a eg

itear

en z

ehaz

tape

na.

UN

E-CR

954

-100

UN

E-EN

ISO

773

1

UN

E-EN

574

UN

E-EN

953

UN

E-EN

954

-1

UN

E-EN

982

UN

E-EN

983

UN

E-EN

999

UN

E-EN

103

7

UN

E-EN

108

8

UN

E-EN

129

9

UN

E-EN

174

6

UN

E-15

300-

5

Iz

ena

Edu

kia

Page 351: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

351

17. Proiektu elektrikoaren garapena

Am

erica

n N

ation

al St

anda

rds I

nstit

ute.

Am

erik

etako

Esta

tu B

atueta

ko (A

EB) n

orm

aliza

zio-in

stitu

tua.

Briti

sh S

tanda

rd. A

rau

inge

lesak

.In

terna

tiona

l Com

miss

ion

on R

ules

for t

he A

ppro

val o

f Elec

trica

l Equ

ipm

ent.

Naz

ioar

teko

arau

ak, b

atez e

re in

stalaz

io-

apar

atueta

rako

.Co

mita

to E

lettro

tecni

co It

alian

o. It

aliak

o ba

tzord

e elek

trotek

niko

a.Ca

nadi

an E

lectri

cal M

anuf

actu

res A

ssoc

iatio

n. K

anad

ako

prod

uktu

elek

trotek

niko

en fa

brik

atzail

een

elkar

tea.

Nor

mali

zazio

Elek

trotek

niko

rako

Batz

orde

Elek

trotek

niko

a.D

anm

arks

Elek

trisk

e Mate

rielk

ontro

l. Pr

oduk

tu el

ektro

tekni

koak

kon

trolat

zeko

Dan

imar

kako

erak

unde

a.D

eutsc

he In

dustr

ienor

men

. Ind

ustri

arak

o ar

au al

eman

iarra

k.Eu

ropa

r Bata

sune

ko ar

aua.

Inter

natio

nal E

lectro

techn

ical C

omm

issio

n. N

azio

artek

o Ba

tzord

e Elek

trotek

niko

an h

erria

lde i

ndus

triali

zatu

nag

usi

guzti

ek h

artze

n du

te pa

rte.

Inter

natio

nal S

tanda

rds O

rgan

izatio

n.Ja

pane

se In

dustr

ial S

tanda

rd. J

apon

iako

arau

ak.

Keu

ring

van

Elek

trotec

hnisc

he M

ateria

lien.

Pro

dukt

u ele

ktro

tekni

koak

kon

trolat

zeko

Hol

anda

ko er

akun

dea,

beste

ak

beste

, eur

opar

fabr

ikatz

ailee

ntza

ko C

SA O

narp

enak

gau

zatze

n di

tuen

a.Be

lgik

ako

arau

ak: B

elgik

ako

norm

aliza

zio in

stitu

tua.

Nati

onal

Elec

trica

l Man

ufac

ture

s Ass

ociat

ion.

Am

erik

etako

Esta

tu B

atueta

ko (A

EB) p

rodu

ktu

elekt

rotek

niko

en

fabr

ikatz

ailee

n elk

artea

.N

orge

s Elek

trisk

e Mate

riellk

ontro

ll. P

rodu

ktu

elekt

rotek

niko

ak k

ontro

latze

ko N

orve

giak

o er

akun

dea.

Sven

ska E

lektri

ska M

aterie

lkon

trolla

nstal

len. P

rodu

ktu

elekt

rotek

niko

ak k

ontro

latze

ko S

uedi

ako

erak

unde

a.Sv

ensk

Stan

dard

. Sue

diak

o ar

auak

.U

nder

writ

er’s

Labo

rato

ries I

nc. P

rodu

ktue

n se

gurta

suna

saiat

u eta

ziur

tatze

n di

tuen

AEB

etako

erak

unde

prib

atua.

Be

steak

bes

te, p

rodu

ktu

elekt

rotek

niko

en eg

iaztap

enak

gau

zatu

eta d

agoz

kion

arau

ak ar

gitar

atzen

ditu

.Es

pain

iako

arau

a. A

raua

k ar

gitar

atzek

o Es

pain

iako

erak

unde

a.U

nion

Tec

hniq

ue d

e l’É

lectri

cité.

Fran

tziak

o elk

arte

elekt

roni

koa.

Verb

and

Deu

tsche

r Elek

trotec

hnik

er. A

leman

iako

elkar

te ele

ktro

tekni

koa.

AN

SIB

S

CEE

CEI

CEM

AC

ENEL

ECD

EMK

OD

INEN IE

C

ISO

JIS

KEM

A

NB

N

NEM

A

NEM

KO

SEM

KO

SEN

UL

UN

EU

TEV

DE

Iz

ena

Edu

kia

Naz

ioar

teko

hai

nbat

ara

uren

izen

ak

Page 352: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

352

17. Proiektu elektrikoaren garapena

Zuzentarauaren funtsezko betebeharrek segurtasun-maila handia adierazten dute. Hau da, erabilitako baliabideek aurkitutako arriskuaren araberakoak izan beharko dute. Metalerako prentsa batean piezak eskuz kargatzen eta deskargatzen dituen langilearen babesak, ez du behatz batean atximur egiteko arriskua duen makina batean diharduen langilearen babesaren tratamendu bera izango.

Gainera, makina berak arrisku-maila desberdinak dituen hainbat gune izan ditzake. Ondorioz, makina baten aginte-sisteman segurtasunari buruz dauden zati desberdinetarako neurri desberdinak hartu beharko dira. Xehetasun hori kontuan hartuta, EN 954 arauak diseinatzaileari aginte-sisteman segurtasunari dagozkion zatien mailak definitzen lagunduko dio, hiru parametrotan oinarrituta:

- Lesioaren larritasun potentziala.

- Arriskuan jartzearen maiztasuna eta denbora.

- Arriskua saihesteko aukera.

Maila bakoitzean, hutsegite baten aurrean aginte-sistemek segurtasunari dagokionez duten jokamoldea definitzen da (B, 1, 2, 3, 4).

Teknologia bera dela joz gero (pneumatika, elektronika, mekanika, hidraulika, etab.), maila horiek eskala progresiboa eratzen dute. Adibidez, 4. maila 3. mailaren gainean dago. Horrez gain, ez daude teknologia desberdinak konparatzeko pentsatuak. Hala ere, segurtasun-funtzioa gauzatu ahal izateko (adibidez, makina gelditu eta geldirik eduki), AOPDk (Active Opto-electronic Protective Device) eta bere interfazeak makinaren aginte-sisteman segurtasunari dagokion zati bakoitzaren mailako baldintzak bete beharko dituzte.

17.2 Makinaren aginte-sistemaren segurtasuna

Page 353: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

353

17. Proiektu elektrikoaren garapena

Aginte-sistemaren segurtasunari lotutako osagarrien maila-aukeraketa

Arriskuaren kalkulua (EN 954-1) Maila-aukeraketa

S: Lesioaren larritasuna - S1: Lesio arina (gehienetan itzulgarriak). - S2: Lesio larria (gehienetan itzulezinak, iraunkorrak izan ohi dira), heriotza barne.

F: Arriskuan jartzearen maiztasuna eta denbora - F1: Oso gutxitan eta maiz samar artean edota arriskuan jartzen den denbora laburra denean. - F2: Maiz eta etengabe artean edota arriskuan jartzen den denbora luzea denean.

P: Arriskua saihesteko aukera - P1: Egoera jakin batzuetan saihestu egin daiteke (Adib.: isuri batean edo beste pertsona batek parte hartzean). - P2: Nekez egin daiteke (Adib.: arriskua dakarren fenomenoa oso azkar gertatzen denean).

Arriskuaren hasierako estimazioa 1)

1) Aginte-sistemaren segurtasun-osagaiarentzako

Lehentasunezko mailak.Neurri osagarriak behar izan ditzaketen maila posibleak.Arrisku jakin horretarako gehiegizko neurriak.

Page 354: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

354

17. Proiektu elektrikoaren garapena

Sistema baten jokamoldeen taula mailaren arabera (EN 954)

Ezaugarri nagusia batez ere osagaien aukeraketa da.Ezin da ESPDn aplikatu (Babesgailu elektrosentiberak).Ikus EN 954-1-eko 1.6.2.2 oharra.

Bere ezaugarri nagusia egitura da.

Aginte-sistemetan segurtasunari dagozkion zatiak edota babesteko ekipamenduak eta horien piezak indarrean dauden arauen arabera diseinatu, egin, aukeratu, muntatu eta konbinatu beharko dira, aurrikusitako funtzionamendua jasan ahal izan dezaten.

B-ko betebeharrak aplikatzen dira.Eraginkortasuna eta segurtasun-printzipioak egiaztatuta dituzten osagaiak erabili behar dira.

B-ko betebeharrak eraginkortasuna egiaztatuta duten segurtasun- printzipioak aplikatuko dira. Makinaren kontrol-sistemak, aldian behin, segurtasunerako funtzioa egiazta dezake.

B-ko betebeharrak aplikatuko dira eta eraginkortasuna egiaztatuta duten printzipioak erabiliko dira. Segurtasunari dagozkion zatiak honela diseinatuko dira: - Pieza hauen hutsegite bakar batek ez du segurtasunerako funtzioa galtzea ekarriko, eta- Ahal denean, beti, hutsegitea atzemango da.

B-ko betebeharrak aplikatuko dira eta eraginkortasuna egiaztatuta duten printzipioak erabiliko dira. Segurtasunari dagozkion osagaiak honela diseinatuko dira:- Pieza hauen hutsegite bakar batek ez du segurtasunerako funtzioa galtzea ekarriko, eta- Lehenengo hutsegitea 0-n atzemango da, segurtasunerako funtzioaren hurrengo eskaera egin baino lehen. Ezinezkoa bada, hutsegiteak metatzeak ez du segurtasunerako funtzioa galtzea ekarriko.

Mailak Betebeharren laburpena

Sistemaren jokamoldea

Segurtasunaren oinarrizko printzipioa

B

1

2

3

4

Hutsegite bat agertzeak segurtasunerako funtzioa galtzea ekar dezake.

Hutsegite bat agertzeak segurtasunerako funtzioa galtzea ekar dezake, baina hori gertatzeko aukera B mailan baino txikiagoa da.

Hutsegite bat agertzeak egiaztatzeko tarteetan segurtasunerako funtzioa galtzea ekar dezake. Egiaztapena egitean segurtasunerako funtzioa galdu dela ohartzen da.

Hutsegite bakar bat gertatzen denean segurtasunerako funtzioa oraindik bermatuta egongo da. Hainbat hutsegite atzeman daitezke, baina guztiak ez.Atzeman gabeko hutsegiteak metatuz gero, segurtasunerako funtzioa galtzea gerta daiteke.

Hutsegiteak gertatzen direnean, segurtasunerako funtzioak indarrean jarraituko du.Hutsegiteak garaiz atzemango dira, segurtasunerako funtzioa galtzea galarazteko.

Page 355: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

355

17. Proiektu elektrikoaren garapena 17.3 Sinbolo elektrikoen taula: IEC eta JIC

FU

LK

CB

SS

SS

PB

PB

PB

PB

PB

PB

LS

LS

FS

Fusiblea

Ebaketa-puntua

Errele termikodun kontaktua

Konektagailua

Terminala

Autoitzulerarik gabeko selektorea (gehienetan irekita)

Autoitzulerarik gabeko selektorea (gehienetan itxita)

Sakagailua (gehienetan irekita)

Sakagailua (gehienetan itxita)

Autoitzulerarik gabeko sakagailua (gehienetan irekita)

Autoitzulerarik gabeko sakagailua (gehienetan itxita)

Larrialdian gelditzeko sakagailua (gehienetan irekita)

Larrialdian gelditzeko sakagailua (gehienetan itxita)

Larrialdian gelditzeko sakagailua (gehienetan itxita)

Sakagailu argia (gehienetan irekita)

Sakagailu argia (gehienetan itxita)

Etengailua (gehienetan irekita)

Etengailua (gehienetan itxita)

Etengailu flotagarria (gehienetan itxita)

IEC Sinboloa Laburdura

JIC Sinboloa Laburdura

Izena

FU

XB

FR

X

XL

SA

SA

SB

SB

SB

SB

SB

SB

SB

SB

SB

SQ

SQ

SL

Page 356: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

356

17. Proiektu elektrikoaren garapena

PS

FLS

FLS

TAS

TAS

PRS

PRS

M

CR

CR

CR

CR

CR

CR

LT

L

PWS

Presio-etengailua (gehienetan irekita)

Gainfluxu-etengailua (gehienetan irekita)

Gainfluxu-etengailua (gehienetan itxita)

Etengailu-termikoa (gehienetan irekita)

Etengailu-termikoa (gehienetan itxita)

Indukzio-sentsorea (korronte-elikadurarekin)

Indukzio-sentsorea (korronte-elikadurarik gabe)

Kontaktu nagusia

Kontaktu laguntzailea (gehienetan irekita)

Kontaktu laguntzailea (gehienetan itxita)

Konexio geroratuko kontaktua (gehienetan irekita)

Konexio geroratuko kontaktua (gehienetan itxita)

Deskonexio geroratuko kontaktua (gehienetan irekita)

Deskonexio geroratuko kontaktua (gehienetan itxita)

Pilotuko argia

Induktantzia

Elikatze-iturria

IEC Sinboloa Laburdura

JICSinboloa Laburdura

Izena

SP

SD

SD

ST

ST

SQ

SQ

KA.KM

KA.KM

KA.KM

KA

KA

KA

KA

HL

L

GL

Page 357: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

357

17. Proiektu elektrikoaren garapena

PWS

T

T

CON

TR

CR

RC

SOL

SOL

CB

MTR

AC DRIVE

Elikatze-iturria

Transformadore trifasikoa

Transformadore monofasikoa

Kontaktorea

Kontaktorea (orokorra)

Erregulatzailea itxiera geroratuarekin

Erregulatzailea irekiera geroratuarekin

Erregulatzailea itxiera eta irekiera geroratuekin

CA erregulatzailea

Kontaktorea

RC trifasikoa

Elektrobalbula

Elektrobalbula

Etengailu magnetotermikoa

CA motorra

Balazta

IEC

Sinboloa LaburduraJIC

Sinboloa LaburduraIzena

VC

TM

TC

KM - MAINKA- AUXILIARY

KT

KT

KT

KA

KA

RC

YV

YV

QM

M

YB

Page 358: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

358

17. Proiektu elektrikoaren garapena 17.4 Eskema elektrikoa prestatzeko pausoak

Eskema elektrikoaren diseinua

Datuak hartu

Datuak

Marrazkiarenformatuaaukeratu

Bezeroaren zehaztapenak:- Arauak- Material-mota- Hizkuntza

Makinarendefinizioa

Generikoa?BAI EZ

BAI EZ

Proiektuarenazterketa

Proiektuarenanalisia

PLC:- Eskema marraztu- Zerrendak sortu- Gauzatu- Kanporatu

MaterialakEtiketakAurreinstalazioaeta instalazioa

FuntzionaltasunaZikloakSegurtasunakPertsonalizazioaProiektua

egin

Antzekorikba al dago?

Sinbologia definitu

Talde funtzionalak

Gogoratzeko:

magnetotermikoekin

- Iragazkiak bateragarritasunelektromagnetikoarekin

- Eroaleen atalen zehaztapena

- Elementuen etiketakICE JIC

EPLAN CADELEC INDELEC ELECTRICALDESIGNER

Page 359: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

359

17. Proiektu elektrikoaren garapena

Hidraulikoa

PneumatikoaHoztea

Lubrifikazioa

Argiztapena

Eragintzak

I/O automata

Kontrola

Defentsak

SegurtasunakTentsioenbanaketa

Eskaeraren berezkoak

Materialenzerrenda

Aginte-panelaren diseinua Armairu elektrikoarendiseinua

Instalazioa

Proiektuarenjarraipena

BAI

Aldaketarik?

Azken dokumentazioa- Hizkuntza- Dokumentazioaren formatua- Formatu inprimatua

ArtxibatuEntregatu

EZ

Page 360: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

360

Page 361: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

361

18. Makina-erremintak

Page 362: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

362362

18. Makina-erremintak

Artezketan erabiltzen den erreminta da. Harri urratzaileak ebaketa-erremintak dira, eta aglutinatzaile edo aglomeratzaile baten bidez batutako partikula urratzailez osatuta daude. Ale urratzaileen ertzek ebaketa-ertz modura jarduten dute. Prozesuaren ezaugarriak direla eta (gainazal-presio eta ebaketa-abiadura handiak), harri urratzaileek esfortzu handiak jasaten dituzte. Harri urratzaile baten propietateak honako ezaugarrien bidez zehazten dira: - Urratzaile-mota. - Ale-neurria. - Egitura. - Harriaren gogortasuna. - Aglomeratzaile-mota.Bere hautaketa lan-baldintzen araberakoa da: - Piezaren materiala. - Eragiketa-mota: artezketa, trontzaketa, etab. - Doitasun dimentsionala eta gainazal-akabera. - Harria/pieza ukipen-azala. - Harriaren abiadura. - Harri-mota eta harri-baldintzak.

Urratzaileak Oso material gogorrak dira. Materiala harrotu dezakete higadurarik jasan gabe edo, gutxienez, arteztu beharreko piezek baino askoz higadura txikiagoa izaten dute.

18.1.1 Harri urratzaileak 18.1 Erremintak

Page 363: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

363363

18. Makina-erremintak

Honako mota hauek bereizten dira:

Ale-tamaina Ale-tamaina, alea pasatzen den bahearen hazbete lineal bakoitzeko maila-kopuruak zehazten du, hurrengo bahe xeheagoan geldituz.

Ale-tamainaren sailkapena egiteko bahe-adibideak

8ko bahea 24ko bahea 60ko bahea

8ko ale-tamaina 24ko ale-tamaina 60ko ale-tamaina

Edozein materialen arbastu azkarra eta ekonomikoa egiteko ale-tamaina handiagoak eskatu behar dira beti. Aldiz, doitasunezko edo akaberako artezketarako, ale xeheagoak aukeratu behar dira. Era berean, kalitate-maila altuko gainazalak lortzeko prozesua artezketa-eragiketa bat baino gehiagotan banatzen da, (pixkanaka-pixkanaka ale-tamaina txikiagoa erabiliz), eragiketa batetik hurrengora ale-tamaina txikitzen delarik. Mekanizazio zaileko eta oso gogorrak diren materialei dagokienez, oro har ale xeheagoak behar dira eta, era berean, hain gogorra ez den aglomeratzaile bat aukeratu beharko da.

* Gehien erabiltzen direnak.

- Esmerila- Korindoi naturala- Diamantea- Kuartzoa

- Korindoi artifiziala edo Alumdum *- Silizio karburoa edo Carborundum *- Diamantea- Boro kubiko nitruroa (CBN)

Urratzaile naturalak Urratzaile artifizialak

Page 364: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

364364

18. Makina-erremintak

- Oso larriak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 - 16 - Larriak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 - 30 - Ertainak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 - 60 - Xeheak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 - 120 - Oso xeheak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 - 250 - Oso oso xeheak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280 - 600

Egitura Egiturak ale urratzaileen eta aglutinatzailearen arteko erlazioa azaltzen du edo, gauza bera dena, aleen artean dagoen porositatea edo tartea. Porositatea beharrezkoa da mekanizatzerakoan txirbilak sortu eta kanporatzeko. Arbastatze eta material bigunen artezketarako, porositatea edo egitura irekiak hautatzera joko da.

- Itxia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 - 4 - Ertaina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 - 8 - Irekia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 - 12

Gogortasuna Harri urratzaile baten gogortasunak, aglomeratzailearen bidez harriaren ale urratzaileak elkarlotzeko indarra adierazten du edo, hobeto esanda, ale urratzaileek aglutinatzailetik askatzeko erakusten duten erresistentzia.Gogortasuna bi faktoreren araberakoa da batez ere: - Aglomeratzailearen erresistentzia. - Aleak lotzen dituen urratzaile-kantitatea. Mekanizazio-prozesu jakin batean profila eta neurria mantentzea eta, beraz, aleak behar baino lehen ez galtzea exijitzen zaien harrietan (adib., hari eta profil-artezketan) ale higatu eta kamustuen erregenerazioa egiten da, aldian behin harria erreminta egokiekin zorroztuz. Hauek harri gogorrak direla esan ohi da. Nolanahi ere, gogorregia den harri batean, zeinetan ale kamustua ez den askatzen, zorrozketaren emaitzak kaskarrak dira. Harri eta piezaren arteko ukipen-presio handiak pieza gehiegi berotu dezake eta materialaren egitura hondatu (iraoketa, pitzadurak...).

Ale-tamaina honako eskalaren bidez adierazten da:

Sailkapena honako eskalaren arabera egiten da:

Page 365: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

365365

18. Makina-erremintak

Bestalde, arbastuzko eragiketak egiterakoan, ebaketa-baldintza gogorren ondorioz higatu den alea erraztasun handiagoz askatzea komeni da.Aglutinatzailea edo aglomeratzailea Aglutinatzaile edo aglomeratzailea harri urratzaile baten aleak elkarrekin itsasten dituen elementua da, eta honako honetan du eragina: - Harri urratzailearen erresistentzian. - Harri urratzailearen malgutasunean. - Harriaren gogortasunean. Aglutinatzaile erabilienak hauek dira:- Beiraztatuak edo zeramikoak (ez-organikoak) Beiraren antzeko izaerakoak dira eta buztinez eta feldespatoz osatuta daude proportzio aldakorretan. Aglomeratzaile beiraztatua duten harri urratzaileak gorputz zurrun gisa definitu daitezke, eta beraz, oso sentikorrak dira kolpe eta talkekiko, produktu kimikoekiko ez-sentikorrak ordea, baita makinetan erabilitako hozgarriekiko ere. Lanaren eta makinaren arabera harri horiek 30 edo 35 m/s-ko abiaduratan erabil daitezke; kasu bereziren batean 45, 60 edo 80 m/s-ko gehienezko abiaduretarako ere erabil daitezke.- Erretxinazkoak (organikoak) Erretxina sintetikoen bidez lortzen dira. Harri zeramikoekin konparatuz beren ezaugarri nagusiak elastikotasuna eta kolpeen aurkako sentikortasun-eza dira. Duten erresistentziaren ondorioz 80 m/s-ko lan-abiadura har dezakete eta, salbuespen modura, baita 100 m/s-koa ere. Gainera, erretxinazko harriak 35 m/s-z azpiko abiadura periferikoetarako ere erabiltzen dira (baldin eta lan-baldintzak aldekoak ez badira kolpe edo talkei dagokienez), bai eta akaberan kalitate-maila oso handia lortzeko ere. Beraien eragozpena soluzio alkalinoek kaltetu egiten dituztela da.- Metalikoak Diamantezko harrietarako erabiltzen dira soilik. - Elastikoak Akabera fin eta leunduetarako erabiltzen dira.

Page 366: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

366366

18. Makina-erremintak

Harri urratzaileen identifikazioa Jarraian harri urratzaileen kodetze normalizatua adierazten da.

Harri urratzailearen aukeraketa Segidako testuan lehen aholkuak ematen dira hainbat parametroren arabera harri-mota aukeratzeko.

Gogortasun-eskala

Markatze-kodea

Burdinurtuak Aluminioa (aleazioak)

Brontze biguna, letoia eta kobrea

Silizio karburoa

Korindoi artifiziala

Aleazio-altzairuak eta altzairu ez aleatuak Erresistentzia txikiko materialak Brontze gogorra Goma, gogorra eta biguna

Urratzailearen aukeraketa

Erresistentzia handiko materialak

Page 367: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

367

18. Makina-erremintak

367

Material bigunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ale larria Material gogorrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ale xehea Material asko arbastatu beharra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ale larria Material gutxi arteztu beharra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ale xehea Akabera perfektua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ale oso xehea

Material gogorren arbastuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gogortasun txikia Material bigunen arbastuak (kamusteko joera duten aluminioa, goma, zura edo plastikoa bezalako materialen kasuetan izan ezik) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gogortasun handia Pieza/harria ukipen azal txikia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gogortasun handia Pieza/harria ukipen azal handia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gogortasun txikia Ebaketa-abiadura handia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gogortasun txikia Ebaketa-abiadura txikia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gogortasun handia

Lan arrunta abiadura normalean (25-30 m/s) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zeramikoa Ebaketa-abiadura 35-40 m/s-z goitikoa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organikoa Okertze-joerako esfortzuak jasaten dituzten harri meheak. . . . . . . . . . Organikoa Trontzaketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organikoa

Material bigunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Irekia Akabera oso xehea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Itxia Gainazal lauen artezketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Irekia Gainazal zilindrikoen artezketa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ertaina

Harri urratzaileak berritzea edo arteztea Honako arrazoiengatik harri urratzaileek eraginkortasuna galtzen dute: - Profilaren forma-galera - Ale urratzaileen ertzen higadura - Aleen ertzak txirbilarekin kamustea Harri bat berritzeko edo zorrozteko, diamantaketa-buruak erabiltzen dira. Erreminta horiek kanpoko ale urratzaileak erauzten dituzte, horrela barrukoak agerraraziz.

Ale-neurriaren aukeraketa

Gogortasun-graduaren aukeraketa

Aglomeratzailearen aukeraketa

Egituraren aukeraketa

Page 368: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

368368

18. Makina-erremintak

- Harri bigunegia.- Harri larriegia.- Pieza-harriaren arteko abiadura erlazio desegokia.- Zorrozte desegokia.

- Diamante zorrotzegia edo egoera txarrean.- Diamantaketa larriegia.

- Ale xeheegia duten harriak.- Harri gogor landua edo buxatua.

- Piezaren errotazio-abiadura txikia.

- Translazio-abiadura handiegia.- Iraganaldi sakonegia.- Piezaren arraste akastuna.- Uhalen lerradura.- Hozte urria edo gaizki zuzendua.- Hozgarriaren osaera desegokia.

- Harri-etxe ardatzaren lasaiera.- Gaizki finkatutako diamante-etxea.- Zorrozte akastuna. Diamante txikiegia edo bigunegia.- Mahaiaren gidatze desegokia.- Hozte urria.

- Harri bigunegia.

- Mahaiaren lerrokadura-eza.- Puntuen lerrokadura-eza.

- Distantzia okerra puntu artean edo engranajeetako hortzak higatuta.- Piezaren eragintza-engranajeetako lasaiera.- Engranaje hauetako ardatzen kojineteetako lasaiera.

- Lasaierak edo higadura anormalak makinan.- Piezaren finkapen okerra.- Luneten kokapen okerra.- Lubrifikazio gehiegi mahaiaren gidarietan.- Berpizte akastuna.

Pieza akastunak

Gune erreak eta pitzadurak

Neurri irregularrekopiezak

Piezaren konikotasuna

Linea espiral erregular

taldekatuak helizeak osatuz

Faxak espiralean

Gainazal zilindrikoen artezketan ager daitezkeen akatsak, hauen arrazoiak eta konponbideak Akatsak Zergatiak

- Gogortasuna pixka bat gehitu.- Erabili ale xeheagoa duen harria.- Abiadurak egokitu, harria zuzen ibiltzea lortu arte. - Diamantearen sartze txikiagoa eta aitzinapen txikiagoa.- Diamantea sendoago bategatik ordeztu.- Diamante zorrotzagoak.

- Harri larriagoa edo bigunxeagoa.- Bigunago bategatik ordeztu, arteztu edo erabili hozgarria.- Areagotu abiadura edo erabili harri bigunagoa.- Gutxitu aitzinapena.- Murriztu iraganaldia edo handitu alea.- Ordeztu edo tenkatu uhala.- Ordeztu edo tenkatu uhala.- Erabili hozgarri gehiago.- Hozgarri-mota aldatu, egindako lanarekin bat etortzeko.

- Errodamenduak aldatu.- Estutu finkapena bibrazioak saihestuz.- Hartu kilate gehiagoko diamantea.

- Gidarien lasaiera ezabatu.- Hozgarri-emari handiagoa.

- Ordeztu gogorrago bategatik, edo eman abiadura handiagoa harriari.- Egiaztatu eta utzi behar bezala.- Egiaztatu eta utzi behar bezala.

- Egiaztapena eta doikuntza.

- Egiaztapena eta ordezkapena, hala badagokio.- Errodamenduen ordezkapena.

- Egiaztatu bere egoera eta errepasatu.

- Ziurtatu bere finkapena eta arrastea.- Luneten banaketa zuzena.- Garbitu eta berriro neurriz koipeztatu.

- Zorrozte sakon bat.

Zuzenketak

Page 369: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

369369

18. Makina-erremintak

Ertz biribilduenfase poligonalak

Pieza obalatuak

Upel-erako piezak

Piezaren hainbat sektore

eszentriko

Koma-itxurako erauzitakomaterial-zonak

Ertz bizien fasepoligonalak

Helize-itxurako bibrazio- markak

Toru-itxurako pieza

Akatsak Zergatiak- Harri desorekatuak.- Harriaren eragintza akastuna.

- Piezaren eragintza akastuna.

- Harri/etxe ardatzaren lasaiera.

- Makinaren puntuak egoera txarrean.- Angelu-diferentzia ar eta eme puntuen artean.- Piezaren zentro akastunak.- Piezaren zentro ez lerrokatuak.- Piezaren arraste akastuna.- Aldizkako hoztea.- Harri gogorregia.

- Iraganaldi sakonera handiegia.- Luneten falta edo horien banaketa kaskarra.

- Makinaren bankada deformatua.

- Gaizki muntatutako puntuak.

- Presio falta puntuen artean.- Errorea luneten kokapenean.

- Harri bigunegia.

- Berpizte akastuna (bibrazioak diamantean).- Harri-etxe ardatzaren eszentrikotasuna.- Mahaiaren mugimendu irregularrak.- Hozgarri zikina.

- Harri desorekatua.- Harri gogorregia.

- Ale xehegia duen harria.- Piezaren arraste akastuna.- Iraganaldi sakonera handiegia.- Harriaren abiadura handiegia.- Makinaren bibrazioak.

- Harri desorekatua.- Harri eszentrikoa.- Harri-etxe ardatza egoera txarrean.

- Harriaren laneko kanpoaldea egoera txarrean.- Bibrazioak oro har.

- Lunetaren edo luneten kokapen okerra.- Makinen gidariak egoera txarrean.

- Orekatu.- Berrikusi transmisioa eta ordezkatu uhalak hala badagokio.- Berrikusi transmisioa eta ordezkatu uhalak hala badagokio.- Errodamenduak aldatu.- Egiaztatu eta errodamenduak ordezkatu.- Egiaztatu eta arteztu.

- Zentroen artezketa zuzena.- Egiaztapena eta lerrokatze zuzena.- Tenkatu edo uhalak ordezkatu.- Emaria handitu eta ponpa berrikusi.- Ordezkatu harria, edo murriztu bere abiadura.- Murriztu iraganaldi sakonera.- Banatu lunetak behar bezala piezaren deformazioa saihesteko.

- Zuzendu edo arteztu beste makina batean.- Egiaztatu eta lerrokatze zuzena zaindu.- Pixka bat igo presioa.- Lunetak zuzen banatu.

- Gogorrago bategatik ordezkatu edo biraketak areagotu.- Diamantearen euskarria sendotu eta heldulekuaren luzera murriztu.- Egiaztatu eta konpondu.- Egiaztatu eta konpondu.- Dagokion iragazkia jarri edo hozgarria ordezkatu.

- Orekatu.- Bigunago batengatik ordezkatu edo abiadura murriztu.- Ale larriagoa duen batengatik ordezkatu.- Uhalak tenkatu edo horiek ordezkatu.- Sakonera murriztu.- Jaitsi biraketa-abiadura edo harri bigunagoa jarri.- Egiaztatu lerrokatzeak eta orekatu transmisio-poleak.- Berriro orekatu.- Harria diamantearekin arteztu.- Errodamenduak ordezkatu eta berriro egiaztatu.- Harria diamantearekin arteztu.- Lerrokatzeak egiaztatu eta transmisio-poleak orekatu.

- Lunetak zuzen banatu.- Arteztu edo ordezkatu.

Zuzenketak

Page 370: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

370370

18. Makina-erremintak

Barne-artezketa

* Oro har, harriaren diametroa arteztu beharreko zuloaren diametroaren % 75 eta % 90 artean dago.

Espezifikazio ertainakEraikuntza-altzairua 32A 60M VBE edo 25A 60K VGAltzairu gogorra 32A 60M VBE edo 25A 60K VGAltzairu lasterra 32A 60L VBE edo 25A 60K VGAltzairu tenplatua 32A 60L VBE edo 25A 60K VGAltzairu nitruratua 39C 80K VKAluminioa 37C 46I VBrontze gogorra 37C 36J VKromo gogorra 32A 60I VBEBurdinurtua 32A 60L VBEKarburo metalikoak 39C 80K VK

Formak

Neurriak*

Espezifikazioa

HarriakPo: harri lau arruntakPB: harri lauak beheragunearekinPA: harri lau profilatuakBO: kopa zuzenakTO: ardatz gainean muntaturiko harriak (zilindrikoak)

Diametroak = 2,5etik 100eraLodierak = 2,5etik 40raZuloak = 1,6 - 3,18 - 4 - 6 - 6,35 - 10 - 13 - 20

Urratzailea 25A - 32A - 38A, altzairuetarako 37C, burdinurtu eta aleazioetarako 39C, karburo metaliko eta material oso gogorretarako

Alea 46-60-80 nahi den akaberaren arabera

Gradua KLM ukipen-azal eta altzairuen arabera

Aglomeratzailea V altzairu arruntetarako VBE altzairu gogor eta sentikorretarako VG 25A urratzailearentzako VK karburo metalikoetarako

Page 371: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

371371

18. Makina-erremintak

Serie handietako fabrikaziorako: erabili CBN altzairu superkarburatuetarako eta diamantea karburo metalikoetarako.

Erredurak eta pitzadurak

Aldeak

Pieza konbexuak

Konikotasuna

Aurkitutako akatsak

- Hozte urria edo gaizki zuzendua. - Harriaren ebaketa okerra.- Abiadura motelegia harrian.- Uhalen lerradura.- Harri gogorregia edo kamustua.

- Harri-etxe ardatzeko lasaiera.- Harri-etxe ardatz ahulegia.- Harriaren arraste okerra.- Piezaren arraste irregularra.- Harri-etxe ardatza deszentratua.

- Harriaren desplazamendu luzeegia.- Ardatz luzeegia (zurruntasun-eza).

- Harri-etxe ardatzaren zurruntasun-eza.- Harri bigunegia.

Harri-etxe ardatza

Harriaren abiadura

Translazioa

Iraganaldi-sakonera

Aholkuak

Makurdura edo flexio-esfortzu handiak jasan behar dituenean, ardatzak honelakoa izan behar du:- Ahalik eta diametro handiena duena, erabilitako harriaren diametroarekin bateragarria.- Ahalik eta luzera txikiena duena (ikus akatsak, pieza konbexuak).

20tik 32 m/s-ra makina unibertsaletan eta 80 m/s-raino produkzio-makina batzuetan.

Zulo itsuetan harriaren aitzinapena ahalik eta txikiena izango da. Oro har, gehiegizko aitzinapenak joera izango du sarreratan zulo konikoak sortzeko.

Oro har ezin izango du 0,015 mm gainditu.

Page 372: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

372372

18. Makina-erremintak

Eragiketa honek gainazal lau jarraiak zein ez-jarraiak egitea ahalbidetzen du.

Artezketa laua edo gainazalekoa

Harriaren forma

Harriaren abiadura

Iraganaldi-sakonera

Hoztea

Aholkuak

Harri lauak = doitasunezko lana.Katilu-erako harriak edo zilindroak = doitasunezko eta produkzioko lana. Segmentuak = produkzioko lana.

Ale-lodieraren, gogortasun-graduaren (biguna) eta produktuen forma hauskorraren arabera, artezketa lauaren edo gainazalekoaren eragiketa 20 eta 25 m/s-ko abiadura artean egingo da.

0,01 mm-tik 1 mm-ra, egin beharreko lanaren arabera eta erabilitako makinaren potentziaren arabera.

Ukipen-azal handia eta txirbil-harroketa garrantzitsua denean, hozgarri asko.

Erredurak eta pitzadurak

Azalera txiki desberdinak

Paralelotasun-akatsa

Aurkitutako akatsak

- Hozgarri urria edo gaizki zuzendua.- Likido hozgarriaren iragazketa okerra.- Translazio-abiadura oso txikia.- Harriaren ebaketa txarra.- Harriaren jaitsiera irregularra.- Uhalen deslizamendua.- Harri gogorregia, kamustua.- Ale xehegia duen harria.

- Harri-etxe ardatzaren lasaiera.- Harri desorekatua.- Harriaren translazio-mekanismoaren egoera kaskarra.- Harri gogorregia, buxatua.- Harri-etxe ardatzaren makurdura (harri lauak).

- Mahaiaren edo gidarien deformazioa.- Harri bigunegia.

Page 373: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

373373

18. Makina-erremintak

Kasu batzuetan, beharrezkoa da harriak "irekiagoak" izatea; honelakoetan aglomeratzailea "Porotsu"-ren "P" letrarekin izendatzen da (VP, VBEP, VKP). Harri horietan erabilitako graduak D-tik G-ra bitartekoak dira.

32A46I VBE espezifikazio arrunta da erreminten tailerretarako.* Serie handiko lanetarako: erabili CBN altzairu superkarburatuetarako eta diamantea karburo metalikoetarako.

Espezifikazio ertainak

Altzairu gozoa 38A36J VBE Matrizeak eta Puntzoiak 32A46H VBE 38A46H VBE Burdinurtua 37C36I VBEAltzairu erdi-gogorra 32A46I VBE 32A36I VBEAltzairu tratatua 32A46H VBE Aluminioa 37C30I V Karburo metalikoak 39CC100H60I VKa 39C100I VK

PO harri lau arruntak PB harri lauak beheragune batekin PD harri lauak 2 beheragunerekin PA harri lau profilatuak

Diametroak 150etik 500era Lodierak 10etik 300era Zuloak 32 - 50,8 - 76,2 - 127 - 254

Urratzailea 38A altzairu tenplatuak edo altzairu gogorrak 32A altzairu gogorrak, altzairu tratatuak, altzairurtu erdigogorrak 37C burdinurtu-aluminioa 39C karburo metalikoakAlea 30 aluminioa eta bere aleazioak 36 galdaketako altzairu gogorrak 46 altzairu eta brontze gogor guztiak 60tik 100era karburo metalikoakGradua D-tik G-ra harri porotsuak (ikus aglomeratzailea) H-tik K-ra materialen eta ukipen azalaren arabera

Aglomeratzailea V 37C-ko harrientzat VBE 38A eta 32B-ko harrientzat VK 39C-ko harrientzat

Formak

Neurriak

Espezifikazioa

Harri lauak

Page 374: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

374374

18. Makina-erremintak

Araua artezketa zilindrikorako eta artezketa laurako harri lauei aplika dakieke. Araua ezin zaie osoko ebaketarako harriei (Creep feed) eta diamantezko harriei edo metalezko nukleoa duten CBN harriei aplikatu. Barne-diametroa 76,2 mm - 304,8 mm bitartekoa daukaten harrietarako.

* ISO 666 arauak ez dauka

b1 balioentzat (ikus hurrengo irudia) kalkulatzen diren potentziak:

- 3 kW, kanpo-diametroa (D ) 250-356 mm-koa duten harrientzat.- 7 kW, kanpo-diametroa (D ) 400-508 mm-koa duten harrientzat.- 15 kW, kanpo-diametroa (D ) 600-762 mm-koa duten harrientzat.- 30 kW, kanpo-diametroa (D ) 900-1.250 mm-koa duten harrientzat. Beste material, potentzia edo eragiketa batzuek beste b1 balio batzuk beharko dituzte.

123

4 *5

6 * 7 *

8

Posizio- Izena zenbakia HarriaPlater finkoaPlater mugikorraKontrapisuentzako artekaFinkatze-torlojuaKontrapisuentzako artekaBereizgailuaZirrindola

D = Kanpo-diametroa.T = Harri-zabalera.H = Barne-diametroa.

1726

T

345

8

HD

18.1.2 Harri urratzaileen muntaia (ISO 666:1996, DIN 6375:1986)

Page 375: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

375

18. Makina-erremintak

Harri-platertxo finkoa

S = makinan erabiliko den harriaren lodiera maximoa. (Kontuan hartu platera lotuta doan ardatzaren luzera)

DIN arauak aholkatutaAhal den guztian erabili

Materiala: F-11403,2

b1

A forma

0,8

0,8

d 7 d 6 d 1 d 4U

RM

0,02 A

0,02

Q

t

15º2º51’45”

ISO ren araberaQ (min) = = S + 6 mm (min)

A

0,8

Q - ren arabera A

1:10 • d 5 d 7

g 1

d 6 d 3 d 2

1,60,8

1,60,8

1 × 45ºKonoak DIN 254 (002-10) arabera

B forma

l1

b1

0,5 + 1

b2

Page 376: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

376

18. Makina-erremintak

250

400

406

400

(406

)

500/

508

600/

610

500/

508

600/

610

750/

762

900/

914

1.06

0/1.

067

76,2

127

203,

2

304,

8

14

18

16 20 20 21 21 22 25 25

12 16 16 20 25 20 25 25 25 25

65 110

178

178

178

274

274

274

274

274

50 80 100

100

100

140

140

140

150

150

104

165

153

153

153

244

244

244

244

244

84 136

115

115

115

174

174

174

174

174

15 19 12 22 27 23 23 30 45 57

60 80 105

105

105

142

142

142

170

170

4,4 5 6,4

6,4

6,4

7,1

7,1

7,6

7,6

8,1

6,5 9 15 15 15 23 23 23 23 23

6 6 8 8 8 8 8 8 8 10

M 6

M 1

0

M 1

2

M 1

2

M 1

6

M 1

6

M 1

6

M 1

6

M 1

6

M 1

6

B forma A forma

M 4

5 ×

1,5

M 7

0 ×

2

M 8

5 ×

2

M 8

5 ×

2

M 8

5 ×

2

M 1

10 ×

2

M 1

10 ×

2

M 1

10 ×

2

M 1

25 ×

2

M 1

25 ×

2

40 63 58** 80 80 80 100

100

100

120

120

115

127*

175

178*

240

255*

260

270

365

365

380

410

435

* A

NSI

B7.

1-19

95 a

raua

ren

neur

ri m

inim

oak.

Gai

nera

ko n

eurri

ek A

NSI

B7.

1-19

95 a

raua

bet

etze

n du

te.

** L

auak

arte

ztek

o m

akin

etan

era

biltz

eko.

• IS

O 6

66 a

raua

k ez

dau

ka.

•• E

z IS

O-k

ez

DIN

-ek

ez d

auka

te.

d 1

f7

b 1b 2

d 2d 3

d 4 f7 •

d 5 •d 6 •

d 7 •M ••

t + 0,

2 •0

Ul 1 •

RH

arri

aren

ka

npo-

di

am. -

DD

IN 91

2 8.

8

Zk.

g 1

Page 377: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

377

18. Makina-erremintak

Harri-platertxo mugikorra

3,2 0,8

0,8

5

B

15º

0,8

b3

t

t

0,5 - 1

b1

Materiala: F-1140

A forma

DIN 912 Abeilanatua

B forma

1,60,8

1,60,8 0,02 B

0,02 B1 × 45º

d 4d 7

+

0,5

d 4+0,2

d 6 d 3 d 1

R U

d 2 d 6 d 7

Page 378: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

378

18. Makina-erremintak

250

400

(406

)

400

(406

)

500/

508

600/

610

500/

508

600/

610

750/

762

900/

914

1.06

0/1.

067

76,2

127

203,

2

304,

8

B forma A forma

14 18 16 20 20 21 22 25 25

6 8 10 10 10 12 12 12 12

65 110

178

178

178

274

274

274

274

50 80 100

100

100

140

140

150

150

104

165

153

153

153

244

244

244

244

84 136

115

115

115

174

174

174

174

15 19 12 22 27 23 30 45 57

4,4 5 6,4

6,4

6,4

7,1

7,6

7,6

8,1

6,5 9 15 15 15 23 23 23 23

6 6 8 8 8 8 8 8 10

M 6

M10

M 1

2

M 1

2

M 1

2

M 1

6

M 1

6

M 1

6

M 1

6

115

127*

175

178*

240

255*

260

270

365

380

410

435

d 1

a11

b 1b 3

d 2d 3

d 4 H

7•

d 6 •d 7 •

t + 0,

2 •0

UR

Har

riar

en

kanp

o-

diam

etro

a D

DIN

912

8.8

Zk.

**

• IS

O 6

66 a

raua

k ez

dau

ka.

* A

NSI

B7.

1-19

95 a

raua

ren

neur

ri m

inim

oak.

Gai

nera

ko n

eurr

iek

AN

SI B

7.1-

1995

ara

ua b

etet

zen

dute

**

Adi

eraz

ten

dire

n ha

rient

zako

abe

ilana

tuak

.

Page 379: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

379

18. Makina-erremintak

Orekatzeko kontrapisua

Materiala: F-1140

1 × 45º

15º

d 7d8

d6

1 1b4

g 2l 4

f

α

* DIN 6375 arauetan ez dauden neurriak.

76,2127

203,2

304,8

d1 f 7 d2 d6 0,2

-0,1 d7d8≈

b4 f g2 l4 α DIN 913

115175

240 260 270

365 380 410 435

104165

153*

244*

84136

115

174

80,8131,7

107,4

162,2

68

14

22

1,21,2

1,2

1,2

1,5

M 6M 8

M 10

M 12

57,5

9,5*

17,5*

40º40º

40º

30º

M 6 × 6M 8 × 8

M 10 × 16

M 12 × 20

Page 380: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

380

18. Makina-erremintak

F-1140 altzairua edo L-2653 aluminioa, komeni denaren arabera.

Aluminio eta altzairuzko bereizgailua

1 × 45º

0,5 min.

0,5 min.

A

b5

0,05 A

0,02

d 2 d 1 d 9

76,2127

203,2203,2203,2304,8304,8304,8304,8

115175240260270365380410435

84135212212214316318320320

668858888

1012121214141010

1616171818

2020

2626

d1 H7 d2 0

-0,2 d9

+ 0,2 0 b5

Page 381: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

381

18. Makina-erremintak

Muntaketa-harriaren zabaleraren arabera

Plater bakoitzak, harria muntatu aurretik zein ondoren, honako aipamen hauek eraman behar ditu ikusteko moduan: - ISO 666ren aipamena. - Harriaren diametro maximoa. - Harriaren lodiera minimoa eta maximoa. - Harriaren zuloaren diametroa.

Adibidea: Kanpo-diametroa 500 mm, lodiera minimoa 16 mm, lodiera maximoa 160 mm eta zuloa 304,8 mm daukan plater bat honela markatu behar litzateke: ISO 666 - 500×16 - 160×304,8.

Plateren markaketa puntu Bereizlearen markaketa * hauetakoren batean *

* ISO 666ak ez du kontuan hartzen

4 mm 4 mm

d1: 203,2d2: 260b5: 12

203,

2×26

0×12

ISO

666

-500

×16-

160×

304,

8

b5

b5

b2 < b5 b2 > b5

b2

b2

Page 382: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

382

18. Makina-erremintak

Hariztaketaren norabidea harri-etxearen ardatzaren muturrean (UNE 006-1965 eta FEPA-1987 jarraibideen arabera).Honako arauak komeni den norabidea erabakitzen lagunduko du."Azkoina askatzeko, harriak lanean duen biraketa noranzko berean birarazi behar da".

Platera lotzeko azkoina

Materiala: F-1140 ilunduaHariaren kalitatea: 6H

t

k

Har

ia ø d e

Aurpegi-artea

A

0,01 A

Plateraren Ø d4 Haria d Aurpegi-

artea

Haria eskuinerae k t

5080100140150

M 20 × 1,5M 30 × 1,5M 40 × 1,5M 50 × 1,5M 65 × 2

426580105120

3041556585

34,645,260,872

94,5

1216202530

2025304050

Plateraren Ø d4

Haria d Aurpegi-artea

Haria ezkerrerae k t

5080100140150

M 20 × 1,5-(LH)M 30 × 1,5-(LH)M 40 × 1,5-(LH)M 50 × 1,5-(LH)M 65 × 2-(LH)

426580105120

3041556585

34,645,260,872

94,5

1216202530

2025304050

Page 383: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

383

18. Makina-erremintak

Ateratzailea

Hagatxoa

Plater-ateratzailea eta hagatxoa

Materiala: F-1140 ilundua

l1l2

d 3 M1

Materiala: F-1140 ilundua

Alderik aldeko zuloa

s m t20

d2

l

d 1 dd

Har

ia

5080100140150

Plateraren Ø d4

Haria d d1 d2 t m s L

M 45 × 1,5M 70 × 2M 85 × 2M 110 × 2M 25 × 2

3250607095

2235425270

1118181818

1010101010

715202530

80150200200200

97175230235240

1017

M 6M 10

230330

1220

d3 M1 l1 l2

M 6M 10

M 6 × 10M 10 × 16

M 6M 10

M1 2 torloju DIN 912 2 zirrindola DIN 125

Page 384: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

Harri-platertxoaren muntaketa

384

18. Makina-erremintak

* Harri-zabalera handiagoetarako platertxoa eta l1 kota luzatu behar dira.

Kako jasotzailearentzako zuloak aurreikusi

Harriaren zabalera + 6 mm gutxienez

Ø d

1

Ø d

4

M

Ø D

NP

l11:10

Ød 5

250400/406400/406500/508600/610500/508600/610750/762900/914

1.060/1.067

76,2127

203,2

304,8

5080

100

140

150

4063

80

100

120

M 20 × 1,5M 30 × 1,5

M 40 × 1,5

M 50 × 1,5

M 65 × 2

M 45 × 1,5M 70 × 2

M 85 × 2

M 110 × 2

M 125 × 2

2328

34

44

54

22

3

3

3

3250

100

125

160

6080

105

142

170

Harriaren kanp. Ø - D d1 d4 d5 D M PN

Harriaren zabalera

*l1*

Page 385: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

385

18. Makina-erremintak

Kalitatea: 5 edo 6 punta natural, gehienetan ondo formatuak.

Punta bakarreko diamantea

Diamantearen tamaina egokia aukeratzeko oharrak

Arte

ztek

o ha

rria

ren

zaba

lera

(mm

)

0,15 0

,50

1,00

1,2

5 1

,50

1,50

1,50

1,5

0 k

ilatea

k gutxi

enez

0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1.000 1.100 1.200 Harriaren kanpoko diametroa (mm)

30028026024022020018016014012010080604020

aurpegi- artea = 8

l

Ø d

(f8)

Page 386: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

18. Makina-erremintak

l

Diamantezko artezte-harriaren mota egokia zuzen aukeratzeko jarraibideak

Artezteko plaka

386

P = 20

P = 100 500 750 1.200

Harriaren kanpoko diametroa (mm)

Arte

ztek

o ha

rria

ren

zaba

lera

(mm

)

500

12080

P

f

m

d (f 8)

5

t1

S

Diamante-

alearen tamaina

Diamantezkoplakaren lodiera - t

(mm)

Arteztekoharriarenalearentamaina

D 501D 711

D 1.001D 1.181

0,750,901,151,40

120-18080-12054-8036-54

Page 387: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

387

18. Makina-erremintak

Erreminta-materialen garapena gizakiaren bilakaeran etenik gabekoa da. XX. mendean eta batez ere 1930.eko hamarkadatik aurrera areagotu egin dira garapen horiek. Hala, 1900. urtean 100 minutu behar zituen txirbil-harroketazko mekanizazio bat, gaur egun minutu bat baino gutxiagoan egin daiteke. Mundu osoan industriaren garapenean eragin handiena izan duen faktorea, erremintetako materialen garapena izan dela esatea ez da gehiegikeria. Gaur egun, txirbil-harroketazko eragiketa bakoitza optimizatuko duen erreminta-material egokia aurki daiteke, baldintza eta era egokienean txirbila harrotzeko. Ez dira soilik material berriak agertu, baizik, mende hasieratik ezaguna den metal gogorra ere, asko garatu da, horrela ebaketa-abiadura altuagoak erabiltzea ahalbidetuz. Hala ere, metal gogorren agerpena eta ondorengo garapena izan da metalen txirbil-harroketazko mekanizazioa benetan hobetu duena.

Kristal anitzeko diamantea

Boro nitruro kubikoa

AlO2 (Alumina) zeramika hutsa

Zeramika nahasia

NSi Oinarri zeramikodun silizio nitruroa

WC-a estalita

Metal gogor estalia

Metal gogor WC estaligabea

Coronite-a

Cermet-a

Erremintetarako materialak

18.1.3 Plakatxoak

Page 388: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

388

18. Makina-erremintak

Metal gogorra produktu pulbimetalurgikoa da, eta izenak dioen bezala, partikula gogorrez osatuta dago. Hasieran hauts-egoeran dauden osagarriak, nagusiki wolframa/tungstenoa (W) eta karbonoa, prozesu baten bidez, aglomeratzailean tartekatutako partikula gogorrez (wolfram karburoa) osaturiko material batean bihurtzen da. Txirbil-harroketarako oso ezaugarri onak ditu (gogortasuna, termikoki egonkorra, zailtasun ona eta higaduraren aurkako erresistentzia ona) eta altzairu lasterrarekin batera ebaketa-abidura handiko mekanizazioa ahalbidetzen du. Azken urteetako ikerkuntza eta etengabeko hobekuntzen bidez hortz bakarreko erreminten produktibitatea asko handitu da. 1970. urtean metal gogor estaliak sortu ziren, ohiko metal gogordun erremintek baino hiru aldiz errendimendu handiagoa lortzen dutenak hain zuzen ere. ISO erakundeak metal gogorrak letra eta koloreen bidez sailkatu eta arautzen ditu: - P urdina Txirbil luzeko materialen mekanizazioa adierazten du, hala nola altzairurtuak, altzairu herdoilgaitzak eta burdinurtu xaflakorrak. - M horia Material zailagoen mekanizazioa adierazten ditu, hala nola altzairu herdoilgaitz austenitikoak, material beroarekiko erresistenteak, manganeso-altzairuak, burdinurtuzko aleazioak, etab. - K gorria Txirbil laburreko materialen mekanizazioa adierazten du, horien artean burdinurtua, altzairu gogortuak eta material ez ferreoak, hala nola aluminioa, brontzea, plastikoa, etab. Atal nagusi bakoitzaren barruan mekanizazio-baldintza desberdinak adierazteko zenbakiak daude, arbastutik akaberaraino. 01 taldetik hasita, eragiketa honek torneaketa eta mandrinaketa akabera adierazten du, etenik gabeko ebaketa eta ebaketa-abiadura handiekin, aitzinapen txikiekin eta ebaketa-sakonera txikiekin. Ondoren, erdiarbastura edo erdiakaberara pasatzen gara, erdialdeko 25aren eremuan eta, azkenik, 50aren taldearen inguruan, ebaketa-abiadura txikiko arbastuak eta harrotutako txirbil-bolumen handia aurkituko ditugu.

Metal gogorra

Page 389: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

389

18. Makina-erremintak

ISO (Operazioak eta lan-baldintzak)

Ebaketako erreminta egokia aukeratzea funtsezkoa da mekanizazioan ahalik eta produktibitaterik handiena lortzeko. Bereziki garrantzitsua da erremintaren materiala eta ebaketaren geometria ongi aukeratzea. Are gehiago, ekipamendua eta mekanizazio-baldintzak egokiak ez baldin badira, batez ere ebaketa-datuei eta egonkortasun orokorrari dagokienez, ezinezkoa izango da ebaketa- ertz edo sorbatzaren bizitza optimoa lortzea. Bibrazioak eta erreminta-etxeetan eta euskarrietan zurruntasun falta izango dira ebaketa-ertz edo sorbatz askoren amaiera goiztiarraren arrazoiak.

Akaberako torneaketa eta mandrinaketa, ebaketa-abiadura handiak, txirbil-sekzio txikia, gainazalaren kalitate handia, perdoi txikia, bibraziorik gabea.Torneaketa, kopiaketa, hariztaketa, fresaketa, ebaketa-abiadura handiak, txirbil-sekzio ertaina-txikia.

Torneaketa, kopiaketa, fresaketa, ebaketa-abiadura ertainetan eta txirbil-sekzio ertainarekin, aurpegiketa arinekin. Baldintza kontrako samarrak.

Torneaketa, fresaketa, ebaketa-abiadura ertain edo txikiekin, txirbil-sekzio ertain handiarekin, baita baldintza desegokietan egin beharreko operazioetan ere.

Torneaketa, arrabotaketa, fresaketa, artekaketa, trontzaketa ebaketa-abiadura txikietan, txirbil-sekzio zabalarekin, jaulkitze-angelu posibleekin, oso kontrako lan-baldintzetan.

Torneaketan, arrabotaketan, artekaketan eta trontzaketan erremintaren zailtasun handia behar denean, ebaketa-abiadura txikiekin, txirbil-sekzio handiarekin, jaulkitze-angelu handiak izateko aukerarekin, oso-oso baldintza gogorretan egin beharreko operazioetan.

P01

P10 P20 P30

P40

P50

P Motako operazioak

Torneaketa, ebaketa-abiadura ertain/altuak eta txirbil-sekzio txiki/ertainak.

Torneaketa, fresaketa, ebaketa-abiadura ertaina eta txirbil-sekzio ertaina.

Torneaketa, fresaketa, arrabotaketa, ebaketa-abiadura ertainarekin eta txirbil-sekzio ertain/lodiarekin.

Torneaketa, profilaketa, trontzaketa, batez ere makina automatikoetan.

M10

M20 M30 M40

M Motako operazioak

Torneaketa, torneaketa eta mandrinaketa akaberan, fresaketa akaberan, errasketaketa.

Torneaketa, fresaketa, zulaketa, mandrinaketa, etab.

Torneaketa, fresaketa, arrabotaketa, mandrinaketa, brotxaketa, oso erreminta zaila behar duten operazioetan.

Torneaketa, fresaketa, arrabotaketa, trontzaketa, artekaketa baldintza txarretan, jaulkitze-angelu handiak sortzeko aukerarekin.

Torneaketa, fresaketa, arrabotaketa, trontzaketa, oso kontrako baldintzetan eta jaulkitze-angelu handiak sortzeko aukerarekin.

K01

K10 K20 K30 K40

K Motako operazioak

Page 390: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

390390

18. Makina-erremintak

Erremintaren higadura sorbatzaren gainean eragiten duten faktore askoren konbinazioaren emaitza da. Sorbatzaren bizitza edo iraupena hainbat indar edo kargaren araberakoa izango da, horiek ebaketaren geometria desitxuratzen laguntzen dutelarik. Izan ere, higadura, erremintaren, ebaki beharreko materialaren eta mekanizazio-baldintzen arteko elkarreraginaren emaitza da. Erremintaren gainean eragiten duten faktore nagusiak honakoak dira:

Higadura eraso-aurpegian eta hozkaduran.

(a). Eraso-aurpegian higadura handia eta, ondorioz, gainazalaren akabera eskasa edo perdoietan finkotasun falta.

(b,c). Hozkadura bidezko higadurak gainazalaren akabera eskasa eta sorbatza hausteko arriskua dakartza.

Krater-erako higadura

Krater-erako higaduragehiegizkoak sorbatz ahula sortzen du. Ebaketa-ertza sorbatzetik hausten da, eta gainazalaren akabera eskasa sortzen da.

(a). Ebaketa-abiadura handiegia edo higadurarekiko erresistentzia eskasa.

(b/c). Oxidazioa.

(b/c). Marruskadura.

(c). Oxidazioa.

Difusio-bidezko higadura, jaulkitze- aurpegian tenperatura handia ezarri delako.

Ebaketa-abiadura murriztu.

Higadurarekiko erresistentzia hobea duen kalitatea aukeratu.

Altzairuen mekanizaziorako aluminio oxidoz estalitako kalitate bat aukeratu.

Material autogogorgarrietarako, kokapen-angelu txikiagoa edo higadurarekiko kalitate hobea aukeratu.

Ebaketa-abiadura murriztu, baina material termoerresistentea mekanizatzean ebaketa- abiadura handitu.

Aluminio oxidoz estalitako kalitate bat aukeratu.

Plakatxoaren geometria positiboa aukeratu.

Lehenengo, abiadura jaitsi, tenperatura txikiagoa lortu arte, eta ondoren aitzinapena.

Erremintaren higadura Zergatia Zuzenketa

Page 391: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

391391

18. Makina-erremintak

Deformazio plastikoaDepresio-erako deformazio plastikoak (a) edo ertza handitzeak (b) txirbila gaizki kontrolatzea eta gainazalaren akabera eskasa dakar. Eraso-aurpegian arriskua dago eta plakatxoa hautsi daiteke.

Ekarpen-sorbatza

Ekarpen-sorbatzak gainazalaren akabera eskasa sortzen du, eta aipatutako sorbatza kentzean, ebaketa-ertza erori egiten da.

Nekearekiko pitzadura

Nagusiki ebaketa- ertzarekiko paralelo agertzen dira.

Ebaketa-tenperatura handiegia presio handiarekin konbinatuta.

- Piezaren materiala plakatxoari soldatzea: - Ebaketa-abiadura txikia delako. - Ebaketa-geometria negatiboa delako.

- Materiala itsaskorra delako, hala nola altzairu herdoilgaitz batzuk eta aluminio hutsa.

- Sorbatzaren gainean karga-aldaketa gehiegi.

- Ebaketaren hasiera bortitza edo bibrazioekin.

Kalitate gogorragoa aukeratu, deformazio plastikoarekiko erresistenteagoa.(a) Ebaketa-abiadura murriztu.(b) Aitzinapena murriztu.

- Ebaketa-abiadura handitu edo kalitate zailago batera aldatu, P35 estalita.

- Geometria positiboa aukeratu.

- Ebaketa-abiadura dezente handitu.

- Erremintaren bizitza laburtzen bada, hozgarri asko eman.

- Kalitate zailagoko plakatxoa aukeratu.

- Aitzinapenaren balioa murriztu.

- Erremintaren sarrera aldatu.

- Egonkortasuna hobetu.

Erremintaren higadura Zergatia Zuzenketa

Page 392: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

392392

18. Makina-erremintak

Ezpalketa

Ebaketa-ertzaren apurdura txikiek gainazalaren akabera eskasa eta eraso-aurpegiaren gehiegizko higadura sortzen dituzte.

Pitzadura termikoak

Ebaketa-ertzarekiko elkarzutak diren pitzadura txikiek txirbilak eta gainazalaren akabera eskasa sortzen dituzte.

Haustura

Plakatxoa hausten da, eta oinarri-plakari eta piezari ere kalte egiten die.

- Kalitate hauskorregia.

- Plakatxoaren geometria ahulegia.

- Ekarpen-sorbatza.

- Tenperatura-aldaketa gehiegi egiteagatik sortutako pitzadura termikoak: - Mekanizazioa aldizkakoa delako. - Hozgarri-hornidura desorekatua edo eskasa delako.

- Kalitate hauskorregia.

- Gehiegizko karga plakatxoaren gainean.

- Plakatxoaren geometria hauskorregia.

- Plakatxo txikiegia.

- Kalitate zailagoko plakatxoa aukeratu.

- Geometria sendoagoa duen plakatxoa aukeratu (zeramikazko plakatxoek aukera handiak).

- Ebaketa-abiadura handitu edo geometria positiboa aukeratu.

- Ebaketaren hasieran aitzinapena murriztu.

- Egonkortasuna hobetu.

- Kalitate zailagoko plakatxoa aukeratu, aldaketa termikoekiko erresistenteagoa.

- Hozgarri ugari eman behar da edo bestela ez eman.

- Aitzinapena edota ebaketa-sakonera murriztu.

- Geometria sendoagoa duen plakatxoa aukeratu, ahal dela aurpegi bakarreko plakatxoa.

- Plakatxo handiagoa/lodiagoa aukeratu.

Erremintaren higadura Zergatia Zuzenketa

Page 393: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

393

Sorbatz nagusia

393

18. Makina-erremintak

α0 = Eraso-angelua β = Ebaketa-angelua γ0 = Jaulkitze-angelua γp = Jaulkitze-angelu axiala γf = Jaulkitze-angelu erradiala γr = Sorbatzaren posizio-angelua

Sorbatzak, planoak, erpina eta ebaketa-angelua

Txirbil- planoa

Ertza

Bigarren ertza

Gainazala erpinean

α0

β

γ0

γp

γf

γr

Page 394: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

394394

18. Makina-erremintak

Lautzeko fresetan jaulkitze-angelu erradial eta axialak konbinatuz, ondorengo geometria-motak izan daitezke:- Geometria negatibo bikoitza (A), bai angelu erradialak, bai axialak, negatiboak dira, eta plakatxo negatiboak erabiltzen dira. Plakatxoen bi aurpegiak erabil daitezke eta honek sorbatz-kopuru handiagoa erabiltzea eta sorbatz sendoagoak lortzea ahalbidetzen du. Beraz, ekonomikoki aukera ona izan daiteke. Honelako geometria daukaten fresak talka handiekiko erresistentzia behar duten materialetarako eta mekanizazio-baldintzetarako egokiak dira, altzairu gogorrak eta burdinurtua mekanizatzeko, baita makinaren kojinete axiala egoera txarrean dagoenean ere. Geometria honek potentzia eta egonkortasun handia eskatzen ditu, sortzen diren indarrak handiak direlako. Txirbil jarraituko materialak mekanizatzean, sorbatzaren zati handi bat materiala ikutzen dagoela sortutako txirbil-lodiera handiak, askotan txirbil-eratze eskasa eta txirbilaren deformazio desegokia ekar dezake. Txirbil luzea sortzen duten material bigun eta harikorrak mekanizatzean, hortik sortutako txirbila txirbil-ahokaduraren barnealderantz kurba daiteke arazoak emanez.

- Geometria positibo bikoitza (B), bai angelu erradiala, bai axiala, positiboak dira, eta aurpegi bakarreko plakatxo positiboak erabili behar dira. Fresa positibo bikoitzak ebaketa positibo arinagoa sortzen dute fresa negatibo bikoitzek baino. Lortzen den txirbil-lodiera eta plakatxoaren gainazalarekin duen ukipen-luzera txikiagoak dira, eta horrek ebaketa-indar txikiagoak dakartza. Gainera, fresa bikoitz negatiboarekin alderatuz gero, ebaketa berdina burutzeko potentzia eta plakatxoaren zailtasun txikiagoak behar dira.

A

B

Page 395: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

395395

18. Makina-erremintak

Txirbil-eratzea egokia da, txirbil-ahokaduretatik erraz atera daitezkeen txirbil kiribilak sortzen direlako. Kasu askotan, mekanizatu beharreko materialak aluminioa, altzairu harikorrak, altzairu herdoilgaitz jakin batzuk edota altzairu termoerresistenteak direnean, hau da, ekarpen-sorbatzak sortzeko joera dagoenean, fresa positibo bikoitzak dira aukera bakarra.

- Fresa positibo/negatiboak (C) angelu axial positiboak eta erradial negatiboak ditu. Fresa hauek behar duten potentzia positibo bikoitzekoena baino handiagoa da, eta negatibo bikoitzekoena baino zertxobait txikiagoa. Geometria honekin erraz lortzen dira hortzeko aitzinapen handiko mekanizazioak eta iraganaldi-sakonera handiak. Izan ere, jaulkitze-angelu erradial negatiboak plakatxoari zailtasun handia ematen dio, eta jaulkitze- angelu axial positiboak, berriz, txirbil-eraketa egokia, txirbilak fresaren kanpoalderantz bideratzen dituelarik.

Normalean, plakatxoa gaizki eutsita egotea ere izan daiteke erremintak bizitza laburra izateko arrazoi. Burdinurtuen torneaketan oszilazio handiak sortzen direnean, eusteko sistemaren segurtasuna aztertu behar da. Eusteko sistema egoki batek plakatxoaren segurtasuna hobetzen du eta erreminta-euskarrietan partikulak pilatzea galarazten du.

C

Geometria positibo/negatiboa, ebaketa irekiko plakatxoak dira, eta sakonera handiko ebaketarako abantaila handia eskaintzen dute. Orokorrean aplikazio-mota guztietarako fresa egokia da, batez ere, 45º-ko posizio-angeluarekin konbinatzen denean. Baldintza gogorretan mekanizatu eta material asko kendu behar denean fresa hauek egokiak dira. Ebaketa-luzera handia denerako ere, adibidez artekatzeko fresetan, geometria honetako fresak aproposak dira, sortzen duten kiribil-erako txirbilak txirbil-ahokaduratik erraz ateratzen direlako.

Pieza hauskorra edo ezegonkorra denean, lantzean gogortzeko joera duenean edo erabil daitekeen potentzia txikia denean ere, fresa positibo bikoitzak aukera egokia eskaintzen dute.

Page 396: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

396396

18. Makina-erremintak

Plakatxo trukagarriak - Fresaketa

S1

E2

K3

R4

125

046

WM10

AZ7 8 9

L A B K

80º

85º 82º 55º

36º86º75º55º 80º

1 Plakatxoaren forma

H O P R S T

C D E M V W

11º

20º 25º 0º30º

15º7º5º

2 Eraso-angelua ebaketa-sorbatz nagusian

A B C D

Deskripzio berezia behar duten beste eraso-angeluetarako gomendatua

E F G N

P O

Ci-rako perdoiak M,J,K,L, mota U mota

Ci : Inskribaturiko zirkuluaren diametro teknikoa.s : Plakatxoaren lodiera.m : Ikusi irudia.

1. Perdoi-mota hauek oro har aurpegi paraleloak dituzten plakatxoei ezartzen zaizkie.2. Perdoia plakatxaoren neurriaren araberakoa da, eta dagokion neurrirako ezarritako perdoi estandararekin adierazi behar da. Ikusi beheko taulak.

6,359,52512,7

15,875 19,05

3 Perdoiak 4 Txirbilausle-eta euskarri-

mota

Diseinu berezia eta ekilateroak ez diren

plakatxoetarako diseinua

Inskribaturiko zirkulua

H, O, P, S, T, C, E M, W, R plakatxo-formak D plakatxo-forma

Letra/sinboloa

AFCHEG

J

K

L

M

N

U

± 0,005± 0,005± 0,013± 0,013± 0,025± 0,025

± 0,005

± 0,013

± 0,025

± 0,082)

± 0,182)

± 0,082)

± 0,182)

± 0,132)

± 0,382)

± 0,025± 0,025± 0,025± 0,025± 0,025± 0,13

± 0,025

± 0,025

± 0,025

± 0,13

± 0,025

± 0,13

± 0,025± 0,013± 0,025± 0,013± 0,025± 0,025

± 0,052)

± 0,132)

± 0,052)

± 0,132)

± 0,052)

± 0,132)

± 0,052)

± 0,132)

± 0,052)

± 0,132)

± 0,082)

± 0,252)

6,359,525 (10)12,7 (12)

15,875 (16)19,05 (20)

25,4

Perdoiak (mm) m s Ci

N R

F A

M G

W T

Q U

Xm -rako perdoiak

M mota U mota± 0,08± 0,08± 0,13± 0,15± 0,15± 0,18

± 0,13± 0,13± 0,20± 0,27± 0,27± 0,38

± 0,05± 0,05±0,08± 0,10± 0,10± 0,13

± 0,08± 0,08± 0,13± 0,18± 0,18± 0,25

Inskribaturiko zirkulua

m -rakoperdoiak

Ci-rakoperdoiak

± 0,11± 0,11± 0,15± 0,18± 0,18

± 0,05± 0,05± 0,08± 0,10± 0,10

Ci Ci

mm m

Page 397: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

397397

18. Makina-erremintak

5 Sorbatzaren luzera - l (mm) 6 Plakatxoaren lodiera

- s (mm) 7 Aurpegi paraleloa, eraso-angelua

Zifra osoen aurrean 0 jarri behar da, Adib.: 9,52 mm adierazteko 09 jartzen da.

Aurpegi paraleloa

A- 45ºD- 60ºE- 75ºF- 85ºP- 90ºZ- Besteak

A- 3ºB- 5ºC- 7ºD- 15ºE- 20ºF- 25ºG- 30ºN- 0ºP- 11ºZ- Besteak

Erradioa, mm

00- Zorroztua02- 0,204- 0,408- 0,812- 1,216- 1,620- 2,024- 2,432- 3,2X- Besteak

01 s = 1,59 0,4 s = 4,76T1 s = 1,98 05 s = 5,5602 s = 2,38 06 s = 6,3503 s = 3,18 07 s = 7,94T3 s = 3,97 09 s = 9,52

M0 – Plakatxo borobilak

R L N

8 Aitzinapenaren norabidea

ISO kodeak bederatzi sinbolo dauzka, eta horietatik 8.a edota 9.a behar denean bakarrik erabiltzen dira. Gainera, fabrikatzaileak ISO kodeari gehi dakizkion sinboloak erants ditzake, gidoi batez loturik. (Adib.: -WM, txirbilauslearen diseinua identifikatzeko).

10 Fabrikatzailearen aukera

55º

80º

06

5/32’’

09

7/32’’

11

07

06

1/4’’

16

09

11

09

3/8’’

22

12

15

12

1/2’’

27

15

19

16

5/8’’

33

19

23

19

3/4’’

44

25

31

25

1’’

9 Sorbatz-luzeraren konparazioa mm-tan (5 pos.) Ci hazbetetan

Ci

f f f

f f f

i i i

s

s

Krαn rε

Page 398: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

398398

18. Makina-erremintak

Hariztatzeko plakatxoak

G = kanpo-hariztaketarako plakatxoakL = barne-hariztaketarako plakatxoak

R1 2

166.03G

4 16

5 MMO

61

7-

8150

9

R = eskuineranzko plakatxoaL = ezkerreranzko plakatxoa 166.0 = T-MAX U-Lock

1 Plakatxoaren norabidea 2 Kode nagusia 3 Mekanizazio-mota

G = kanpo-hariztaketarako plakatxoakL = barne-hariztaketarako plakatxoak

- = sorbatz biribildua (ER)F = sorbatz zorroztuaC = txirbilak hausteko geometria

1) Markak:Plakatxoen markak profila, kalitatea eta neurria dira: barrualderako plakatxoak zirkulu batez identifikatzen dira. Ez ezabatzeko, markak sinterizatuta edo laser bidez egiten dira, aurpegian.

- Eskuinalderanzko kanpo-plakatxoak.- Ezkerralderanzko barne-plakatxoak.- Ezkerralderanzko kanpo-plakatxoak.- Eskuinalderanzko barne-plakatxoak.

mm: neurria × 100Hazbeteak : hari-kopurua hazbeteko × 10

7 Sorbatza 8 Neurria1) 9 Kode osagarria

Konikotasuna diametroa/hazb. oineko 1 = 1 2 = 2 3 = 3 Boro nitruro kubikozko plakatxoak: E = sorbatz biribildua (ER)

Luzera, l (mm)11 = Ci 1/4 + = 6,35 mm16 = Ci 3/8" = 9,52 mm22 = Ci 1/2" = 12,70 mm

VMO = V profila 60ºVWO = V profila 55ºMMO = Metrikoa 60ºUNO = UN 60ºWHO = Whitworth 55ºNTO = NPT 60ºRNO = Biribila 30ºPTO = BSPT 55ºTRO = Trapezoidala 30ºACO = ACME 29ºSAO = STUB-ACME 29ºNJO = UNJ 60ºMJO = MJ 60ºNFO = NPTF 60ºBUO = ButtressVAO = VAMNVO = New VAMRDO = API Rd 60ºV381 = V-0.038RV401 = V-0.040V501 = V-0.050

4 Plakatxoaren neurria 5 Hariaren profila1) 6 Postu-kopurua ebaketa-iragazki bakoitzeko

Ci

l

Page 399: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

399399

18. Makina-erremintak

1 2NT

3 Perdoiak ± s-n Ci /Wi-n

4 Plakatxo-mota

A M

G

T

X

N

R

W

Diseinu berezia

4 5 6 73

8

8 9 12

1110010 20

PF

T

G 080311N

1 Plakatxoaren forma 2 Plakatxoaren

eraso-angelua

C D B C

R

S T

V W

K

O Deskripzioberezia

E

N

P

Inskribaturiko zirkulua Ci

(mm)

Mota

GMU

Ci / CW

± 0,025± 0,05 - ± 0,15± 0,08 - ± 0,25

s

± 0,13

1) Ci-ren neurriaren arabera aldatzen da. Ikusi behean.

3,975,05,566,06,358,09,52510,0

12,012,715,87516,019,0520,0

25,025,4

31,7532,0

± 0,05

± 0,08

± 0,10

± 0,13

± 0,15

± 0,08

± 0,13

± 0,18

± 0,25

± 0,25

Perdoi-mota

M U

ISO 1832-1991tik ateratakoa

C

C

C

W

s

Plakatxo trukagarriak - Torneaketa

80º

20º55º 0º

7º5º

80º

35º 80º11º

Page 400: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

400400

18. Makina-erremintak

5,32’’

7/32’’

1/4’’

3/8’’

1/2’’5/8’’

3/4’’’

1’’

06

09

1216

19

25

0607

11

15

05

0809091012121516192025253132

09

1215

19

25

06

09

11

16

2227

33

11

16

22 08

16 *

3,975,05,566,06,358,09,0

9,52510,012,012,7

15,87516,019,0520,025,025,431,75

32

Sorbatz zorroztua

ER sorbatz tratatua

Aurpegi negatiboa

Aurpegi negatibo bikoitzak

Aurpegi negatiboa eta ER sorbatz tratatua

5 Plakatxoaren neurria

Ci (mm)

Ci(")

C D R S T V W K

* K mota plakatxoetarako (KNMX, KNUX) sorbatzaren luzera teorikoa baino ez da ematen.

8 Sorbatza

01 s = 1,59T1 s = 1,9802 s = 2,3803 s = 3,18T3 s = 3,9704 s = 4,7605 s = 5,5806 s = 6,3507 s = 7,9409 s = 9,5210 s = 10,0012 s = 12,00

00 rz = Plakatxo biribila04 rz = 0,408 rz = 0,812 rz = 1,216 rz = 1,624 rz = 2,4

6 Plakatxoaren lodiera - s (mm) 7 Punta-erradioa - rz

F

E

T

K

S

s

s

rz

Page 401: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

401401

18. Makina-erremintak

9 Erremintaren norabidea

R

L

N

Aitzinapena

Aitzinapena

Aitzinapena

12 Fabrikatzailearen aukera

ISO kodeak bederatzi sinbolo dauzka, 8.a eta 9.a barne, eta hauek behar denean baino ez dira erabiltzen. Gainera, fabrikatzaileak bi sinbolo gehigarri erants ditzake. Adib.: -PF = ISO P akabera, -PR = ISO P arbastua.

10 Alakaren lodiera (mm)

010 b γη = 0,10

025 b γη = 0,25

070 b γη = 0,70

150 b γη =1,50

200 b γη = 2,00

11 Alakaren angelua

15 γη =15º

20 γη =20ºb γη γη

Page 402: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

402402

18. Makina-erremintak

t

w

s

hb

α

β

b = zerraren zabalera α = hortzaren sorbatz-angeluas = zerraren lodiera β = hortzaren jaulkitze-angeluah = sakonera w = entrama- / sorbatz-erretenat = hortzaren neurria Hortzen neurria Hortz konstanteak material trinkoak ebakitzeko erabiltzen dira bereziki. Hortz aldakorrak profil eta tutuentzat zein material trinkoentzat dira egokiak, eta duten abantaila nagusia ebaketan sortzen diren bibrazio ugari deuseztatzen dituztela da.

Adibidea:

z = 3 dpp hortz konstanteak esan nahi du, hazbete batean 3 hortz daudela.z = 3/4 dpp hortz aldakorrean hortz tarteko hortzik txikiena z = 4 dpp da, eta hortzik handiena z = 3 dpp.

18.1.4 Zerrak

Hortz/zerrari buruzko terminologia

Page 403: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

403403

18. Makina-erremintak

Ebaketa-parametroen kalkulua Ebaketa-prozesu batean, kontuan hartu beharreko parametroak eta berauen arteko erlazioa honakoa da.Zm = Hortz-kopurua luzera unitateko (metroko). Balio hau moztu beharreko zabaleraren arabera aldatzen da.

Adibidea:

z = 2/3 badago (hau hazbete batean dagoen hortz-kopurua izaten da).

F = Aintzinapena (mm/min). S = Zintaren biraketa-abiadura (m/min).Tl = Txirbilaren lodiera (mm).

Zm =1.00025, 4

(2 + 3)2

= 98, 42

Tl =F

S Zm

Page 404: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

404404

18. Makina-erremintak

Eberle motako zerrak

Uhal bimetalikodun zerrarako programa

HRC = Rockwell gogortasuna

Aplikazio orokorrak, hala nola profilak, tutuak, egiturak eta aleazio baxuko material trinkoak, pieza txikien eta aldakorren neurriekin.

Hortz-gogortasuna Material-eramalea

67-68 HRC1.600-1.700 N/mm2

Eberle Duoflex Matrix 2

Geometria berezia daukan uhal-zerra, altzairu herdoilgaitz austenitikoetarako eta aleazio handiko ferrikoetarako.

Hortz-gogortasuna Material-eramalea

67-68 HRC1.600-1.700 N/mm2

Eberle Duoflex SP

Errendimendu handiko zerra-orria 45 HRC arteko metal-mota guztien ebaketarako. Gomendagarria bai profilen ebaketarako bai produkzioko pieza txikien eta handien ebaketarako.

Hortz-gogortasuna Material-eramalea

68-69 HRC1.600-1.700 N/mm2

Eberle Duoflex M 42

Mekanizatzen oso zailak diren altzairuetarako zerra-orria, hala nola nikel oinarri dutenetarako (Inconell, Hastelloy, Nimonic...), titaniorako, brontze berezietarako, altzairu herdoilgaitzetarako eta 50 HRC arteko altzairu-mota guztietarako.

Hortz-gogortasuna Material-eramalea

69-70 HRC1.600-1.700 N/mm2

Eberle Duoflex M 51

Page 405: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

405

18. Makina-erremintak

Material-eramalea

Elementua Pisua (%)

CSi

MnPmaxSmax

CrMoVNi

0,29 - 0,330,20 - 0,350,90 - 1,10

0,0200,010

3,80 - 4,001,00 - 1,200,30 - 0,400,60 - 0,80

Uhal-zerra bimetalikoak

Konposizio kimikoa

HSS haria HSS altzairu-haria Elementua Pisua (%)

CSi

MnPmaxSmaxCoCrMoVW

0,65 - 0,850,15 - 0,400,20 - 0,45

0,0300,030

7,50 - 8,503,50 - 4,504,50 - 5,500,75 - 1,250,75 - 1,25

1,00 - 1,100,15 - 0,400,20 - 0,45

0,0300,030

7,75 - 8,753,50 - 4,259,00 - 10,001,00 - 1,501,25 - 2,00

1,20 - 1,350,4500,4000,0300,030

9,50 - 10,503,80 - 4,503,20 - 3,903,00 - 3,509,00 - 10,00

Matrix 2 M 42 M 51

Page 406: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

406

18. Makina-erremintak

Arazoak, zergatiak eta zuzenketak

Arazoak atzemateko taula Arazoa Zergatia

Hortzak behar baino lehenago higatzea

Ebakitzean uhalak gehiegizko bibrazioa edukitzea

Uhaleko hortzak galtzea

Akabera zakarra

- Uhalaren abiadura azkarregia

- Hortzek ez dute ebakitzen, igurtzi bakarrik - Hortzen neurri handiegia- Uhala gehiegi berotzea- Uhalak eta hortzek kontrako norabidean funtzionatzea

- Uhalaren abiadura desegokia

- Ebaketa-presioa desegokia

- Uhalaren neurri handiegia- Ebakitzean materiala mugitu - Uhalaren tentsioa ez da nahikoa

- Hortzen neurri handiegia- Aitzinapen-presio gehiegizkoa

- Materiala gaizki lotuta

- Hortz kamutsak

- Hortzen neurri handiegia- Uhalaren abiadura motela

- Aitzinapen altuegia

- Uhalaren abiadura murriztu- Aitzinapenaren presioa handitu- Neurri finagoa aukeratu- Hozgarri ugariz hornitu- Uhala behar bezala jarri

- Ebakitzeko materialaren neurriaren edo motaren arabera handitu edo murriztu- Ebakitako materialaren arabera handitu edo murriztu- Neurri finagoa aukeratu- Materialari irmo eutsi edo lotu- Uhalaren tentsioa doitu

- Neurri finagoa aukeratu- Aitzinapen presioa murriztu- Materiala modu seguruan lotu, heldu- Txirbilak kentzeko arrabota aztertu

- Neurri finagoa aukeratu- Uhalaren abiadura handitu- Aitzinapena murriztu

Zuzenketa

Page 407: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

407

18. Makina-erremintak

Arazoak atzemateko taula Arazoa Zergatia

Uhala zumitzetik haustea

Arku-erako ebaketa (tripa)

Hortz kamutsak

Ebaketa okertuta

- Uhalaren tentsio gehiegizkoa

- Aitzinapen-presio handiegia- Hortzen neurri handiegia- Gidak egoera txarrean- Eragiteko bolanteak egoera txarrean- Uhalaren abiadura handiegia

- Elikatze-presio handiegia

- Gidek ezin dute uhala eutsi- Neurri finegia

- Uhalaren tentsioa ez da nahikoa

- Hortzen neurri finegia

- Hozgarri falta- Txirbilak garbitzeko arrabotak ez du funtzionatzen- Uhalaren abiadura azkarregia

- Zerrako uhalaren gidak gaizki doituta- Ebaketa-baldintza handiegiak

- Uhalaren tentsioa murriztu- Elikatze-presioa murriztu- Neurri finagoa aukeratu- Giden egoera aztertu- Bolanteen egoera aztertu

- Uhalaren abiadura murriztu

- Uhalaren aitzinapen- presioa murriztu- Gidak doitu- Hortz neurri handiagoa aukeratu- Uhalaren tentsioa handitu

- Neurri handiagoa aukeratu- Hozgarri asko eman- Arrabotaren funtzionamendua aztertu- Uhalaren abiadura murriztu

- Gidak berrantolatu, higatuta badaude aldatu- Aitzinapen-presioa edo abiadura murriztu

Zuzenketa

Page 408: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

408

18. Makina-erremintak

Erreferentzia azkarretarako taulak

Higadura handia hortz-punta eta ertzetan

Higadura handia hortzen bi aldeetan

Higadura hortzen alde batean

Hortzak hautsita

Hortz-puntak erreta, gehiegizko marruskadurak sortutako beroketagatikHortz ekortuak

Hortz-puntei soldaturiko txirbilak

Lepoak materialez gainkargatzen

Higadura handia orriaren bi aldeetan

Higadura edo marka desberdinak zerra- orriaren aldeetan

Orriaren gorputza haustea edo pitzadurak lepoetan

Orriaren gorputza haustea (haustura norabide angeluatuan doa)

Deskripzioa Uhalarenabiadura Bolanteak Finkatze-

prozeduraTxirbilak kentzekoarrabola

X X X

X

X

X

X X X

X

X

X

X

X

X

X

X

Hozgarria

Page 409: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

409

18. Makina-erremintak

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X X

X

Aitzinapen-arrazoia

Alboetakogidak

Babes-gidak

Orriarententsioa

Orri- bolantearen

posizioaHortzaren

neurria

Hasierako karga-

baldintza

409

Page 410: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

410

18. Makina-erremintak

Orria haustea edo pitzadurak orriaren gainaldean

Gainaldean higadura handia edo distortsioa

Pitzadurak soldaduran

Hortzen aldean orria "luze" dago

Hortzen aldean orria "motz" dago

Orria "8" eran okertuta dago

Orria hautsita dago eta bandan zehar okertuta

Higadura handia leporik txikienetanbakarrik

Deskripzioa Uhalarenabiadura Bolanteak Finkatze-

prozeduraTxirbilak kentzekoarrabola

X

X

X

X

X

Hozgarria

Page 411: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

411

18. Makina-erremintak

X

X

X

X

X

X

XX

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

Aitzinapen- arrazoia

Alboetakogidak

Babes- gidak

Orriarententsioa

Orri-bolantearen

posizioaHortzaren

neurriaHasierako

karga-baldintza

Page 412: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

412

18.2 Ebaketa-baldintzak18.2.1 Mekanizatu beharreko materiala

Aurkituko ditugun materialik ohikoenak honako hauek dira :

Altzairuak Konposizioaren arabera, altzairu-mota asko daude. Landu beharreko materialaren zailtasuna jakiteko, kilogramotan zer gogortasun daukan galdetzen da: 40 kg Altzairu gozoa. 80 kg Altzairu erdigogorra. 110-120 kg Altzairu gogorra. 140-150 kg Altzairu oso gogorra. Material-multzo honetarako P kalitateko plakatxoak (ikus 18.1.3. atala) erabiltzen dira (urdin kolorea). Gogortasun horien gainetik jada ez da kg-tan hitz egiten, Rockwelletan baizik (lantegiko hizkuntzan "zifrak" terminoa erabili ohi da), eta gehienetan altzairu tenplatuak dira, eta mekanizatzen oso zailak dira. 150 kg ≈ 45 HRC Altzairu oso gogorra 55 HRC 65 HRC Material horietarako oso zaila da plakatxo-kalitate egokia definitzea, izan ere aplikazioaren araberakoa izango da eta, beraz, zuzenena teknikari espezializatuei galdetzea izango da. Burdinurtua Burdinurtua material bigun eta mekanizatzen nahiko erraza da, baina badu eragozpenik, hau da, material urratzaile samarra da eta zikinkeriak izan ohi ditu (harea). Material-multzo honetarako K kalitateko plakatxoak erabiltzen dira (gorri kolorea).Altzairu herdoilgaitza Altzairuek kromoa dutenean hartzen dute herdoilgaiztasunaren ezaugarria. Horiek mekanizatzerakoan agertzen diren eragozpen nagusiak hauek dira: urratzaileak eta, gainera, oretsuak direla, materiala plakatxoaren ertzari itsatsita geratzen zaio, eta horrek kalte handia egiten du. Hori dela eta, aukeratuko den plakatxoaren geometria oso garrantzitsua da.

18. Makina-erremintak

Page 413: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

413

Material-multzo honetarako M kalitateko plakatxoak erabiltzen dira (hori kolorea).Aluminioak eta material ez-ferrikoak Material bigunak dira eta, oro har, lantzen errazak, baina oretsuak eta urratzaileak direnez eragozpenak sortzen dituzte; material mekanizatua plakatxoaren ertzari itsatsita geratu ohi da. Material-multzo honetarako geometria bereziak existitzen dira. Material-multzo honetarako K kalitateko plakatxoak erabiltzen dira (gorri kolorea).

Material exotikoak Atal honetan, aleazio-mota sailkatzea zaila den hainbat material sartzen dira. Gehienetan txirbil-harroketa zaila duten materialak dira. Material hauei dagokienez, oso zaila da plakatxo-kalitate egokia definitzen, izan ere aplikazioaren eta materialaren konposizioaren araberakoa izango da eta, beraz, zuzenena erreminta-teknikariei galdetzea izango da.

18.2.2 Lan-baldintzak Lan-baldintzak faktore askoren menpe daude, eta hurrengo datuak gutxi gorabeherakoak dira.

Torneaketa Lan egiteko ebaketa-abiadura (Vc) minimoa 60 m/min da. Abiadura horren azpitik, metal gogorrezko erremintek arazoak izaten dituzte. Ebaketa-abiaduraren eremu gomendagarria 100 eta 200 m/min-ren artean dago. Eten handiko ebaketa-lanetan abiadura txikiak erabili behar dira 100-120 m/min, eta metal gogor zailak erabili; mekanizazioa oso baldintza onetan egiten bada, ordea, 200 m/min-ko abiaduran eta plaka-kalitate gogorrarekin lan egin ahal izango da. Erabili ahal izango diren fz aitzinapena, eskatu den akabera kalitatea eta pieza eta makinaren egonkortasun-mailaren araberakoa izango da. Adibide gisa, akabera-pasada baterako logikoa izan daiteke 0,08 mm/bira-ko fz bat, eta arbastu baterako, berriz, 0,5 mm/bira-ko fz bat logikoa izan daiteke.

18. Makina-erremintak

Page 414: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

414

Plakatxo aldagarridun barautsa Vc materialaren arabera 100 eta 200 m/min artean ere. fz erabili beharreko barautsaren arabera, 0,06 eta 0,16 mm/bira artean. Betiere hozketa erabiltzea komenigarria da.

Mandrinaketa eta doikuntzako mandrinaketa Kasu bakoitza aztertu beharko litzateke.

Fresaketa Operazio desberdinak egiteko fresatzeko erreminta desberdin ugari dagoenez, zaila da ebaketako datuak orokortzea baina, hala ere, oinarri gisa, honako hau defini daiteke: 80 kg Altzairu erdigogorra Vc: 170 m/min 110-120 kg Altzairu gogorra Vc: 120 m/min 140-150 kg Altzairu oso gogorra Vc: 90 m/min fz balio segurua: 0,15 mm/hortz da. Lan-baldintza horiek altzairu eta urtuentzat izan daitezke baliagarri. Herdoilgaitzentzat Vc ebaketa-abiadura murriztu egin beharko litzateke eta fz aitzinapenak eurak izan daitezke baliagarri. Aluminioari dagokionez, Vc ebaketa-abiadura handitu eta fz aitzinapenak eurak izan daitezke baliagarri.

18.2.3 Gainazalaren kalitatea eta mekanizazio-faktoreak Ebaketarako erreminta-mota bakoitzak marka jakin batzuk utziko ditu mekanizaturiko gainazalean. Gainazal nagusiaren norabidea mekanizazioan erabilitako metodoaren araberakoa izango da. Haatik, lehenago esan den modura, ebaketa-erreminten eta makinen garapenaren ondorioz, mekanizazio- metodoen eta gainazalaren akaberaren arteko erlazioa aldatu egin da. Gaur egun, bai fresaketan bai torneaketan, lehenago soilik artezketaren bitartez lor zitezkeen gainazal-akaberak lor daitezke. Horrek gainazalaren kalitate-mailaren eta fabrikazio-kostuen arteko erlazioari buruz zegoen irudi konbentzionala ere aldatu egin dela esan nahi du.

18. Makina-erremintak

Page 415: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

415

- Egonkortasuna- Hegalkina- Ebaketa-geometria- Piezaren materiala- Erremintaren higadura- Ebaketa-datuak- Txirbil-formazioa- Mekanizazio-tenperatura

Ebaketa-erremintetarako

Makinari eragiten diotenak

Piezari eragiten diotenak

Faktore nagusiak

- Egonkortasuna- Materialaren kalitatea- Diseinua- Lotura- Aurreforma- Mekanizatu aurretiko prozesua - Dimentsioen eta formen perdoia

- Egonkortasuna- Makinaren ingurunea- Hozgarriaren aplikazioa- Makinaren baldintzak- Potentzia eta zurruntasuna

18. Makina-erremintak

Fresaketa eta torneaketa operazioetarako gainazalaren kalitate teorikoa kalkula daiteke. Horren emaitza gutxi gorabeherako balio bat izango litzateke, baldintza idealetan lortuko litzatekeena, alegia. Emaitza praktikoak, aldiz, prozesuan parte hartzen duten hainbat faktoreren eragina izango du. Are gehiago, prozesu osoaren sistemaren ondorioz lortuko diren egonkortasun dinamikoa eta estatikoa funtsezkoak dira gainazalaren kalitatea lortzeko.

Page 416: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

416

18.2.4 Aitzinapen-motak Fresaren biraketa eta aitzinapenaren noranzkoaren arabera, txirbil-lodiera beherakorreko eta gorakorreko fresaketak bereizi behar dira:Txirbil-lodiera beherakorra

Kasu honetan, aitzinapenaren eta biraketaren noranzkoak berdinak dira. - Txirbilaren ebaketa lodien dagoenetik hasten da. - Ebaketa-ertzak zuzenean eta kolpe batean erasaten dio piezari. Kasu horretan, angelu axial goratu bat mesedegarri gerta daiteke, ertza materialean gradualki sar dadin.Ondorioak: - Erasoko higadura murrizten da. - Gainazalaren akabera hobetzen da (ez dago eragingo dion sarrera- presiorik). - Fresaketa isilagoa da. - Altzairu oso aleatuetan, herdoilgaitzetan eta erregogorretan erabilera- bizitzako emaitzak nabarmen hobetzen ditu.Oharra: - Sistema honetarako beharrezkoa da makinak ez dezala aitzinapen- ardatzetan jokorik izan. - Ez da egokia gainazaleko zolda gogortua duten piezak fresatzeko, zuzenean erasotzen duenez, ertzak erasoko higadura lasterra egingo lukeelako.

Vc

Vf

18. Makina-erremintak

Page 417: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

417

Txirbil-lodiera gorakorra

Aitzinapenaren norabidea biraketaren norabidearen kontrakoa denean. Txirbila f lodieran sartutako falka-formarekin. Honela, ebaketa hasi aurretik, labainketa eta ebaketa-ertzaren kontrako presioa gertatzen da.Ondorioak: - Eraso-higadura handiagoa (erabilera-bizitza txikiagoa). - Gainazalaren autotenplaketa altzairu oso aleatuetan, herdoilgaitzetan eta erregogorretan. - Akabera-maila txarragoa. - Piezari eusteko lotura sendoagoa behar du, ebaketa-esfortzuak mahaitik botatzeko joera izango baitu. - Makina guztiei aplika dakieke sistema hau (aitzinapen-torlojuaren konpentsazio-jokoarekin edo gabe). - Alde bereko fresaketa (txirbil-lodiera beherakorra) hobea da, makinak, loturek eta piezak aukera ematen dutenean.

Vc

Vf

18. Makina-erremintak

Page 418: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

418418

18.2.5 Fresaketa-prozesuak

Aurreko fresaketa - Aitzinapen elkarzuta biraketa-ardatzarekiko. - Ebaketa-sakonera noranzko axialean. - Ertz periferikoek egindako ebaketa. - Aurrealdeko ertzek egindako gainazal-akabera.

Fresaketa periferikoa - Aitzinapen elkarzuta biraketa-ardatzarekiko. - Ebaketa-sakonera noranzko erradialean. - Ertz periferikoek egindako ebaketa.

Aitzinapen axiala - Ebaketa-aitzinapena eta ebaketa-sakonera noranzko axialean. - Aurrealdeko ertzek egindako ebaketa. - Gehienetan sakonera jakin bateraino zulatzen da eta gero erradialki aitzinatzen.

Zuzena

Pieza edo erreminta

Birakaria

Erreminta

Funtsezko aitzinapen-mugimendua Funtsezko ebaketa-mugimendua

18. Makina-erremintak

Page 419: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

419419

Lauketa

Lauketa eskuaira-eran

Eskuairaketa Artekaketa Erzketa Ahokalekuak edo husturak

Kopiaketak

Artekak eta ebaketak

Alakak

Asmoa: gainazal lauak sortzea.

Eskuaira-erako lauketa: 90º-ko kokapen-angelua daukan lautzeko fresa erabiltzen da.

Oro har, hobe da posizio txikiagoa duen angelu bat erabiltzea.

Fresaketa-operazioak

Lauketa eta eskuaira-erako lauketa

18. Makina-erremintak

Page 420: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

420

Ardatzaren inklinazioa lauketan

Helburua: atzerakako ebaketa saihestea; gainazalaren akabera hondatzen du.

Eskuairatu, artekatu eta kanteatu - Fresaketa, gehien bat albokoa, ebaketa sakona egiteko gaitasunarekin (lauketa). - Kasu berezia: kanteatua. Guztia alboko fresaketa. - Ebaketen lodierak eta sakonerak erremintaren tamaina zehazten dute. - Txirbila ateratzean arazoa (aire konprimatua, likido hozgarria). - Fresa-mota ezberdinak ebaketaren sakoneraren arabera.Ahokalekuak edo husturak - Sakonera jakin bateraino zulatu eta ondoren fresatu. - Edo bestela, hainbat ebaketa eginda arranpalan fresatu. - Zulatzeko beharrezkoa da ebaketa-ertzek erremintaren zentroa zeharkatzea. - Fresatzeko makina oso balioanitzak: zulaketei edota artekaketei aplikagarriak.

A

B

a

δ

18. Makina-erremintak

a a

420

Page 421: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

421421

Kopiaketak edo inguruak - Ebaketa-ertz borobildun artekatzeko fresak, ertz hori beharrezkoa baita forma konbexu eta konkaboen mekanizazio jarraiturako: - Punta esferikodun fresak - Plakatxo borobildun fresak (mugak)

Artekak eta ebaketak - Artekatzeko fresak beharrean disko-erako fresak erabiltzen dira. - Diferentzia: sakonera/luzera erlazioa. - Ebaketa-esfortzua hortzen zati txiki baten gainean bakarrik: bibrazioak. - Konponbidea: inertzia-bolanteak.

18. Makina-erremintak

Page 422: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

422422

Torneaketa-fresaketa - Bi prozesuen konbinazioa. - Fresatzeko makina birakari batek biratzen den pieza bat mekanizatzen du. - Aplikazioak: - Forma eszentrikoak (birabarkiak, etab.). - Elementu irtenak dituzten piezak. - Abiadura handian bira ezin daitezkeen piezak.

Alakak - Ohiko operazioak: alakak edo V erako ebaketak. - Normalean erreminta zehatzak. - Batzuetan ardatzaren biraketaren bidez lautu edo artekatzeko erremintak.

- Kasu batzuetan karrakak erabiltzen dira (urradura bidezko lana).

n

A B

C D

Vc

f

Vf

18. Makina-erremintak

Page 423: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

423423

Fresaketan piezak lotzeko moduakHelburuak: - Pieza behar bezala geldiaraztea. - Mekanizatu beharreko lekuetara iristea. - Mekanizazioaren esfortzuak bereganatzeko gaitasuna. - Pieza ez desitxuratzeko babesa. - Lotu eta askatzeko denbora laburrak.

1. modua: Barailaz edo makina-torlojuz lotu. - Pieza presio bidez lotzen da. - Eragintza mekanikoa, pneumatikoa edo hidraulikoa. - Tipologia askatasun-graduen arabera: - Baraila sinplea. - Baraila birakaria. - Baraila unibertsala.

2. modua: Plater-banatzailez lotu. - Platerak pieza lotzeko aukera ematen du, baita biratzeko aukera ere. - Noranzko desberdinetan lan egiten uzten du. - Torneaketa- eta fresaketa-prozesuak ahalbidetzen ditu. - Pieza torneaketan bezala lotzen da: - Airean. - Plateraren eta puntuaren artean. - Puntuen artean.

Plater bertikala Plater horizontala

18. Makina-erremintak

Page 424: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

424424

3. modua: Mahai gaineko lotura zuzena.

- Pieza handietarako erabiltzen da. - Pieza lotzeko bridak, torlojuak, altxagarriak, falkak, etab. erabiltzen dira. - Garrantzitsua da esfortzuei behar bezalako noranzkoa ematea, ez behartu, deformazio sahiesteko.

4. modua: Modulu bidez lotzeko sistema.

- Zuloak edo artekak dituen plaka batean oinarrituta. - Lotzeko elementuak estandarizatuta daude (bridak, posizionagailuak, etab.) - Sistema malgua, pieza askorekiko moldagarria. - Estandarizazioaren ondorioz, CAD bitartez konfigura daitezke.

18. Makina-erremintak

Page 425: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

425425

18. Makina-erremintak

Mekanizazio konbentzionalean hozgarria garrantzitsua da, baina artezketari dagokionez garrantzia are handiagoa da. Izan ere, mekanizazio konbentzionalean erreminten ebaketa-angeluak oso zehatz definituta egoten dira. Baina urratzaile bidezko mekanizazioan, aldiz, angeluen formak irregularrak izan ohi dira, eta nahi den eran jarrita egon ohi dira. Horrez gainera, artezketa-lanaren abiadura mekanizazio konbentzionalarena baino hamar aldiz handiagoa izaten da. Horrenbestez, artezteko prozesuan tenperatura lokal altuak ekar ditzakeen berotasuna sortzen da, eta tenperatura altu horiek, harriak ebakitzeko daukan gaitasuna murrizteaz gainera, materialaren egiturari eragin diezaiokete. Hori dela eta, hozgarriek eta lubrifikatzaileek urratzaile bidezko artezketan jokatzen duten rola oso garrantzitsua da. Hozgarri egokiak erabiliz gero, errendimenduak hobeak izango dira, piezen gainazalaren akabera hobeto eta dimentsio zehatzagoekin egin ahal izango da, txirbilak ateratzeko zeregina errazago egingo da eta, gainera, herdoilaren kontra egokia da.

Olio mineralik gabeko soluzio kimikoak, korrosioaren inhibitzaileak eta eragile hezegarriak dauzkatenak. Produktuaren kontzentratuak uretan disolbatzen dira, eta nahasketa gardenak eratzen dituzte.

Emultsio kimiko aurreformatuak, % 5-30 arteko olio mineral, korrosioaren inhibitzaileak eta agente hezegarriak dauzkatenak. Produktuaren kontzentratuak uretan diluitzen dira, eta nahasketa egonkorrak eratzen dituzte, zeharrargitsuak.

Lehen kalitateko olio disolbagarriak, % 30-70 olio mineral, korrosioaren inhibitzaileak eta eragile hezegarriak dauzkatenak. Produktuaren kontzentratuak uretan diluitzen dira eta emultsio-esne itxurakoak eratzen dituzte, opakuak.

Jariakin sintetikoak

Jariakin erdisintetikoak

Emultsio-erako jariakinak

Hozgarri-motak

18.3 Ebaketa-fluidoak edo hozgarriak

Page 426: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

426426

18. Makina-erremintak

Koadro honetan hainbat jarraibide adierazten dira artezketan erabili beharreko ebaketa-jariakin egokia aukeratzeko.

GomendatuaO Aukerakoa

Ebaketarako jariakinak aplikatzeko gida

Produktu-mota Sintetikoa Erdi-sintetikoa

EP Erdisintetikoa Emultsioa EP

Emultsioa

Lana

Artezketa lauaArtezketa zilindrikoa

Artezketa zentrogabeaArtezketa motela

Metala

Karbono-altzairuaAltzairu herdoilgaitzaErremintetarako altzairuaBurdinurtuaKobre-aleazioakAluminio-aleazioakTitanioa

Gogortasuna

ArinaErtainaAstuna

Kontzentrazioa (%)

••ο

••••

2-4

••••

•••••••

••

2-6

οο

ο••οο•ο

οο•

2-10

ο•••

ο••ο•••

ο••

2-10

ο••

ο••οο•ο

οο•

2-10

Page 427: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

427

Hauek dira CNC makina bat prestatzeko eman behar diren pausoak:

- Aplikazio desberdinak prestatu: automata, CNC zikloak…

- Ardatz, buru, motor eta abarrei buruzko beharrezko datuak lortu.

- CNC abiarazi, parametroak kargatu eta komunikazioa gauzatu.

- Automata abiarazi eta komunikazioa gauzatu.

- Tentsioak eta magnetotermikoak egiaztatu.

- Larrialdiak konprobatu.

- Sarrera eta irteera digital guztiak egiaztatu.

- Sarrera eta irteera analogikoak egiaztatu.

- Talde hidraulikoak, pneumatikoak, lubrifikazioa, armairu elektrikoa... doitu.

- Makina martxan jarri.

- Ardatz guztietako serbomotorrak doitu.

- Larrialdi-, muga- eta erreferentzia-espekak jarri.

- Buruak doitu.

- MDI-n programatu.

- Ardatzen mugimendua probatu.

- Aire girotua martxan jarri.

- Laserra pasatu.

- Ardatzen dimentsioak doitu.

- Kontrol-probak egin.

- Piezen mekanizazioa.

- Amaierako backup-a egin.

18.4 CNC makina bat prestatzeko pausoak

18. Makina-erremintak

Page 428: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

428

Page 429: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

429

1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a

Page 430: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

430

1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a

430

19.1 Pneumatikako ohiko elementuak

Desplazamendu-bolumen konstanteko konpresorea T formako konexiodun metagailua

Presio-elikaduraMantentze-unitatearen eskema sinplifikatuaMantentze-unitatea

Pneumatikako ohiko elementuen zeinuak Hornikuntza

Presio-erreguladoreaIragazkia Eskuzko agintezko ur-banagailua Lubrifikatzailea

19.1.1 Presiopeko airezko elikadura

Pneumatikako ohiko elementuen zeinuak Mantentze-unitatea

Pneumatikako ohiko elementuen zeinuak Ikur konbinatuak

Page 431: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

431

1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a

431

Konmutazio-posizioak laukien bidez irudikatzen dira

Laukien kopuruak posizioen kopurua adierazten du

Konekzioak erantsita dauzkaten laukiek jarduerarik gabeko posizioa

adierazten duteBlokeatze-posizioaPasabide irekiko posizioa

3/2 bide-balbula irekitze-posizioan

3/2 bide-balbula blokeatze-posizioan

2/2 bide-balbula irekitze-posizioan

5/3 bide-balbula bitarteko blokeatze-posizioan

5/2 bide-balbula: Konexioak eskuineko aldean eta konmutazio-

posizioak ezkerrekoan

4/2 bide-balbula: Konexioak eskuineko aldean eta

konmutazio-posizioak ezkerrekoan

19.1.2 Balbulen posizioari dagozkion ikurrak

19.1.3 Bide-balbulak

Page 432: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

432432

1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a

Orokorra Botoi bidezkoa

Pedal bidezkoaKatigatutako palanka bidezkoa Palanka bidezkoa

Arrabol bidezkoaMalgukiaz zentratzekoaMalgukiaz itzularaztekoa

Hutseko itzulerako arrabol bidezkoa

Zuzeneko eragintza (presioa sartuz) Zeharkako eragintza (balbula osagarri serbogidatuaren bidez)

Pneumatikako ohiko elementuen zeinuak Eskuzko eragintza

19.1.4 Eragintza-motak

Pneumatikako ohiko elementuen zeinuak Eragintza mekanikoa

Pneumatikako ohiko elementuen zeinuak Eragintza pneumatikoa

Page 433: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

433433

1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a

Haril bakarrekoa Haril bikoitzekoa

Haril bikoitza, balbula-osagarriarekin eta eskuzko-eragintza osagarriarekin

Noranzko bakarreko balbula Malgukidun noranzko bakarreko balbula

Ihes-azkarreko balbulaAldiberekotasun-balbula, ETA funtzioa

Balbula hautatzailea, EDO funtzioa

Pneumatikako ohiko elementuen zeinuak Eragintza elektrikoa

Eragintza konbinatua

19.1.5 Noranzko bakarreko balbula eta bere aldaerak

Page 434: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

434434

1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a

Estugune-balbula doigarria Aldi berean estugune-balbula eta noranzko bakarrekoa den balbula

Presioa erregulatzeko balbula, erregulagarria eta ihesbiderik gabekoa

Presioa erregulatzeko balbula, erregulagarria eta ihesbideduna

Sekuentzia-balbula, konbinazioaSekuentzia-balbula, zuzeneko elikatze-

hodiaSekuentzia-balbula, kanpotiko

elikatze-hodia

19.1.6 Estugune-balbulak

19.1.7 Presio-balbulak

Page 435: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

435435

1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a

Efektu bakuneko zilindroa Efektu bikoitzeko zilindroa

Noranzko bakarreko efektuko moteltze ez-doigarriko efektu bikoitzeko zilindroaZurtoin bikoitzeko, efektu bikoitzeko zilindroa

Biraketa-noranzko bakarreko emari konstanteko motor pneumatikoa

Biraketa-noranzko bakarreko emari aldakorreko motor pneumatikoa

Biraketa-noranzko bikoitzeko emari aldakorreko motor pneumatikoa Eragile birakari mugatua

Moteltze doigarri bikoitzeko efektu bikoitzeko zilindroaMoteltze doigarriko efektu bikoitzeko zilindroa

19.1.8 Eragingailu linealak

19.1.9 Eragingailu birakariak

Page 436: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

436436

1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a

IsilgailuaIhesbide berreskuragarriaIhesbide berreskuraezina Hodien lotunea

Adierazle optikoaManometroaHodien gurutzagunea

19.1.10 Ikur osagarriak

Page 437: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

Motor hidraulikoa, bolumen konstantekoa eta

bi fluxu-noranzkoekin

437

1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a 19.2 Hidraulikako ohiko elementuak

Ponpa

Efektu bakuneko zilindroa, itzulera kanpoko indarraren

bitartezMotor hidraulikoa, bira

mugatukoa

Motor hidraulikoa, bolumen aldakorrekoa

fluxu-noranzko bakarrekoa

Efektu bikoitzeko zilindroa, zurtoin

sinplekoa

Efektu bikoitzeko zilindroa, ibiltarte-

amaieratan indargabetze doigarria duena

Zilindro diferentziala, zurtoin sinplekoa

Efektu bikoitzeko zilindroa, zurtoin

bikoitzekoa

Efektu bakuneko teleskopio-zilindroa,

itzulera kanpoko indarraren bitartez egiten

dena

Anplifikadorea, presio-biderkatzailea, aire eta

likidorako

Anplifikadorea, presio-biderkatzailea, inguru

bererakoEfektu bikoitzeko

teleskopio-zilindroaPresio-bihurtzailea,

esate baterako pneumatiko-hidraulikoa

Motor hidraulikoa, bolumen aldakorrekoa bi

fluxu-noranzkoekin

19.2.1 Energiaren eraldatzea

Motor hidraulikoa, fluxu- noranzko

bakarrekoa

Page 438: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

438

1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a

3/2 balbula banatzailea, atseden-posizioan itxita

2/2 balbula banatzailea, atseden-posizioan

zabalik2/2 balbula banatzailea, atseden-posizioan itxita

Balbula zirkuitu-hautatzailea4/2 balbula banatzailea

3/2 balbula banatzailea, atseden-posizioan

zabalik

4/3 balbula banatzailea, posizio zentralean itxita

5/3 balbula banatzailea, posizio zentralean itxita5/2 balbula banatzailea

4/3 balbula banatzailea, flotazioa posizio

zentralean

Tarteko posizio bat baino gehiago eta muturreko

bi posizio dituen balbula banatzailea

Balbula banatzailearen adierazpen sinplifikatua,

adibidez 4 loturekin

3/3 balbula banatzailea, posizio zentralean itxita

19.2.2 Energiaren agintea eta erregulazioa (bideak dituzten balbulak)

Page 439: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

439

1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a

Noranzko bakarreko balbula, gidatua

Noranzko bakarreko balbula, malgukiduna

Noranzko bakarreko balbula, malgukirik gabea

Presio-erregulatzailea, ihesbiderik gabea,

doigarriaSekuentzia-balbula,

doigarriaPresioa mugatzen duen

balbula, doigarriaPresio-erregulatzailea,

ihesbidearekin, doigarria

Iratotze-balbula, estutze konstantearekin Diafragma-balbula, estutze konstantearekin

Iratotze-balbula, doigarria, eragingailu mekanikoarekin birjartze-malgukia

gaindituz

Iratotze-balbula, doigarria, martxan eskuz jartzen dena

Iratotze-balbula, doigarria, eragingailu arbitrarioarekin

19.2.3 Blokeo-balbulak

19.2.4 Presio-balbulak

19.2.5 Emari-balbulak

Page 440: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

440

1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a

Ixteko balbula, adierazpen sinplifikatua

Noranzko bakarreko balbula eta iratotze-balbula, doigarria

Noranzko bakarreko balbula eta zurrunbilo-mugatzailea, doigarria

Hodi malguaGidatze-hodiaLan-hodia

Berreskura daitekeen ihesa (errakorarekin)

Hodien gurutzatzea (konektatu gabeak)

Linea elektrikoa

Presioaren lotura-puntua, itxita

Hodien konexioa (finkoa)

19.2.6 Isolatze-balbulak

19.2.7 Emari-balbulak, noranzko bakarreko balbula paraleloan konektatuta dutenak

19.2.8 Energiaren transmisioa

Page 441: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

441441

1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a

Lotura lasterra blokeo-balbulekin eta era

mekanikoan zabalduak, lotuta

Lotura lasterra blokeo-balbularik gabe eta era mekanikoan zabalduak,

lotuta

Presioaren lotura-puntua, elikadura-

hodiarekin

Errotazio-deribazioa, bi bidekoa

Errotazio-deribazioa, bide bakarrekoa

Lotura lasterra, lotu gabe; hodia irekita

IragazkiaLotura lasterra, lotu

gabe; blokeo-balbulak itxita

Arrabola bidezMalguki bidezEspeka edo sakagailu bidez

Ken daitekeen arrabola bidez

Biraketa etengabeko motor elektriko bidez

Elektroiman bidez, kontrako eragina duten

bi harilekoaElektroiman bidez, haril

bakarrekoaUrratsez urratseko motor

elektriko bidez

19.2.9 Eragite mekanikoa

19.2.10 Eragite elektrikoa

Page 442: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

442442

1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a

Presio diferentzialaPresioa, zuzenekoa Presio bidez zentratua

Depresioa, zeharkakoaPresioa, zeharkakoaMalguki bidez zentratua

Elektroiman edo eskuz eraginda, berritze-

malgukiarekinElektroiman edo balbula

serbogidatu bidezElektroiman eta balbula

serbogidatu bidez

19.2.11 Presio bidezko eragitea

Depresioa, zuzenekoa

19.2.12 Eragingailu konbinatuak

Page 443: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

443443

1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a

* Sinbolo argigarria (oineko ohar baten bidez azaldu)

Termometroa (tenperatura-neurgailua)

Presio diferentzialeko manometroa Emari-neurgailua

Presio-detektagailua edo zundaPresostatoaEmari bolumetrikoaren

neurgailuaTenperatura-

detektagailua edo zunda

Igarotzen den emariaren detektagailua edo zunda

Manometroa (presio-neurgailua)

Adierazlea

19.2.13 Orokorrean

19.2.14 Beste zenbait osagai

Page 444: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

444

Page 445: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

445

2 0 . P i e z e n g a r r a i o a

Page 446: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

446446

2 0 . P i e z e n g a r r a i o a

Karga bat jaso behar denean, egin beharreko lehenengo gauza arriskua ebaluatzea da. Zeregin honetan hasi aurretik, eskura dauden bitartekoak edo erabiltzea komeni direnak kontuan hartu behar dira. Gauza bera egin behar da karga esekiko den gunea eta hori mugitzeko baimena daukaten langileei dagokienez.Kargari dagokionez, honako puntu hauek aztertu behar dira: - Karga nolakoa da? - Grabitate-zentroa non dago? - Eslingaren adarrek zer angelu eratzen dute? - Eslinga baten gainean albo-kargarik ba al dago? - Ertz zorrotzik ba al dago?Aurreko puntuak argitu eta gero: - Garabi-kakoa kargaren grabitate-zentroaren gainean jarriko da. - Akatsik ez dagoela eta langileak jasotze-gunetik irten direla egiaztatuko da. - Ingurumenaren egoera ere hartuko da kontuan. Hau da, tenperatura altua edo baxua den, hautsa, haizea, etab. Horien arabera, ohi baino kontu handiagoz ibili behar izatea gerta dakiguke.

- Kargak adar bakarrez jasotzen ditugunean, kargaren grabitate-zentroaren gainean kokatuko gara, jasotzeko operazioa behar bezala egiteko. - Eslingak, katea, poliesterra, kablea edo dena dela ere, ez du bihurdurarik ezta korapilorik ere izan behar. - Kargaren jasotze-puntua kakoari ondo lotuta egongo da, inoiz ez horren puntan ezta puntaren gaineko hegalean ere. - Kakoa norabide guztietan mugitu ahal izango da, bihurdurak ekiditeko. Eslinga zintzilik dagoen uztai orokorrak behar besteko lasaiera izango du, edozein norabidetan mugitu ahal izateko. - Eslinga kargaren azpitik edo zeharka pasatuko da, eslingatzea soka-laster baten bidez edo saski moduan egiteko. - Soka-laster moduan erabiltzen denean, eslingak bere berezko inklinazioa hartu behar du, eta gehiago ixteko ez da jo behar. - Karga bat zintzilikatzen denean, eslingaren ahalmena % 20 murrizten da. - Kargaren esekitze-puntuak beti bere grabitate-zentroaren gainetik egon behar du. - Kolpeak, bat-bateko balaztatzeak eta antzeko esfortzu dinamikoak beti saihestu behar dira.

20.2 Kargak adar bakarrez jaso

20.1 Karga jaso aurretik egin beharrekoak

Page 447: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

447447

2 0 . P i e z e n g a r r a i o a

Hainbat adarretako kate-eslinga guztiek osaera horizontaleko indarra egiten dute. Adarrek eratzen duten angelua handitu ahala, indar hori ere handitu egingo da. Kakoak edo beste osagai batzuk, esate baterako kutxa edo bidoi bat jasotzen duten kate-eslingak, kate-kiribil batean sartzen direnean, indarraren osagai horizontala askoz handiagoa da. Ondorioz, adar horiek ez lukete bertikalarekiko 30º-ko baino angelu handiagoa eratu behar. Betiere, ziurtatu behar da, jaso beharreko kargak, indar hori kaltetu gabe jasan ahal izango duela. Eslinga zintzilikatzen den kakoak zuzenean grabitate-zentroaren gainean kokatuta egon beharko luke.

1 Adarraren gaineko karga.2 Indarraren osagai horizontala.

β = 45º

60º

7 t

1

2

10 t

7 t

10 t 10 t

20 t 20 t

30 t 30 t

75º

80º

Kate-eslingaren tentsioa adarrek bertikalarekin eratzen duten angeluaren arabera (10 t-ko karga batentzat).

Page 448: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

448448

2 0 . P i e z e n g a r r a i o a

4:1 Segurtasun-faktorea. Lan-karga maximoen mugak, erabilera-baldintza arruntetarako eta adarrak berdin kargatuta daudenerako bakarrik daude adierazita.

20.3 Lanaren karga maximoa (tonak)

1 adar 2 adar 3 adar Eslingaamaigabea

urkatze- posizioan

90º

βα

β

6

7

8

10

13

16

19

22

26

32

1,12

1,5

2,0

3,15

5,3

8,0

11,2

15,0

21,2

31,5

1,6

2,12

2,8

4,25

7,5

11,2

16,0

21,2

30,0

45,0

1,12

1,5

2,0

3,15

5,3

8,0

11,2

15,0

21,2

31,5

2,36

3,15

4,25

6,7

11,2

17,0

23,6

31,5

45,0

67,0

1,7

2,24

3,0

4,75

8,0

11,8

17,0

22,4

31,5

47,5

1,8

2,5

3,15

5,0

8,5

12,5

18,0

23,6

33,5

50,0

Kate-neurrihonetarako

(mm)β 0- 45º α 0- 90º

45 - 60º 90 - 120º

β 0 - 45º α 0 - 90º

45 - 60º 90 - 120º

αβ

α

Page 449: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

449

21. Makinen garraioa

Page 450: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

450450

21. Makinen garraioa

Enbalaje bat ondo egiteko, eta enbalatzeko erabili beharreko materiala egoki aukeratzeko, hainbat zehaztapen kontuan hartzea komeni da. Makina enbalatu aurretik kontuan hartu beharreko zehaztapenak definitzeak lagundu egingo du enbalajea egiteko denboran edo garraioan gerta daitezkeen ezusteak gutxitzen.

Merkantziak kanpotik soilik ez, barrutik ere babesten dira hezetasunetik eta, horretarako, hezetasunarekiko estankoa den enbalaje bat lortu behar da. Erabiliko den garraio-motaren arabera, makinaren babesa modu batez edo beste batez egingo da. Hauek dira bi garraio-mota ohikoenak: - Lurreko garraioa. - Itsas-garraioa zurezko kaxan ontziratu gabea (sotoan). - Itsas-garraioa edukiontziratua (kubiertan). Garraio-mota honen bidez merkantzia seguruago doa. Gainera, itsasontzi- eta portu-aukera zabalagoa da; eta garraio-pleiten prezioak eta portuko gastuak murrizten dira. Hurrengo taulan garraioaren arabera erabili beharreko babes-motak zehazten dira.

(*) Makinaren zati hauskorrak.(**) Makinaren zati hauskorrak zurezko itsas-kaxa/-edukiontziaren barruan.(***) Portutik fabrikara distantzia handiak egin behar direnean erabiliko da.

21.1 Zehaztapen orokorrak

21.2 Enbalajea joango den babes-mota

Ez

Ez

Bai(*)

Bai

Ez

Ez

Ez

Babes-mota Lurreko garraioa

Itsas-garraio ontziratu gabea

(sotoa)Itsas-garraio

ontziratua (kubierta)

Zurezko itsas-edukiontzia, barrutik paper bikeztatuz forratua

Polipropilenozko olana

Zurezko kaiola

Herdoilaren kontrako babesak

Hutseko zorro termosoldagarria

Deshidratatzaileak

Metalezko edukiontzia

Bai

Bai

Bai(**)

Bai

Bai

Bai

Ez

Bai(***)

Bai(***)

Bai(**)

Bai

Bai

Bai

Bai

Page 451: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

451451

21. Makinen garraioa

Edu

kion

tzi-m

ota

Kan

poko

ne

urri

akB

arru

ko

neur

riak

Kar

ga

(kg)

Pisu

gord

ina

(kg)

Tara

(k

g)Ed

ukie

ra

(m3 )

(Luz

era

x Z

abal

era

x A

ltuer

a)

(mm

)

Guz

tiz it

xia

Goi

tik ir

ekia

Saih

etse

tatik

et

a sa

baiti

k ire

kia

Plat

afor

ma

Kub

ikaz

io

hand

ia

Itxia

eta

ka

npoa

reki

ko

esta

nkoa

. Kar

ga

aurr

eko

atet

ik

Kar

ga a

urre

ko e

ta

goik

o at

etik

Hor

ma

berti

kal

erai

skar

riak

Itxia

eta

ka

npoa

reki

ko

esta

nkoa

. Kar

ga

aurr

eko

atet

ik

6.05

8 x

2.43

8 x

2.59

1

12.1

92 x

2.4

38 x

2.5

91

6.05

8 x

2.43

8 x

2.59

1

12.1

92 x

2.4

38 x

2.5

91

6.05

8 x

2.43

8 x

2.59

1

12.1

92 x

2.4

38 x

2.5

91

6.05

8 x

2.43

8 x

2.59

1

12.1

92 x

2.4

38 x

2.5

91

6.05

8 x

2.43

8 x

2.89

5

12.1

92 x

2.4

38 x

2.8

95

5.90

1 x

2.33

2 x

2.37

5

12.0

35 x

2.3

32 x

2.3

75

5.90

1 x

2.33

2 x

2.37

5

12.0

35 x

2.3

32 x

2.3

75

5.90

1 x

2.33

2 x

2.37

5

12.0

35 x

2.3

32 x

2.3

75

--- ---

5.90

1 x

2.33

2 x

2.67

9

12.0

35 x

2.3

32 x

2.6

79

21.7

00

26.2

00

21.7

50

25.8

00

21.5

00

25.6

00

25.5

00

31.7

80

21.7

20

26.2

00

24.0

00

30.0

00

24.0

00

30.0

00

24.0

00

30.0

00

27.0

00

36.0

00

24.0

00

30.0

00

2.30

0

3.80

0

2.25

0

4.20

0

2.50

0

4.40

0

1.50

0

4.22

0

2.28

0

3.80

0

33 66 --- --- --- --- --- --- 37 66

Page 452: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

452

Page 453: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

453

22. Segurtasuna eta ergonomia

Page 454: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

454454

22. Segurtasuna eta ergonomia

22.1.1 Gorputz-enborraMugimendua aurrera edo atzera

(*) Gorputz-enborra guztiz bermatuta baldin badago. Sostengurik ez badago, jarreraren iraupenaren arabera izango da.(**) Gorputz-enborra guztiz bermatuta baldin badago. Adibidez, aulkia bizkarralde altuarekin.(***) Makina oso denbora-tarte luzeetan erabili behar baldin bada, onartezina da.

Alboko mugimendua edo tortsioa Alboko mugimendua Tortsioa edo bihurdura

I : Alboko edo tortsio-mugimendua, gutxi nabaritzen dena (gutxi gorabehera 10º edo gutxiago).II : Alboko edo tortsio-mugimendua, garbi ikusten dena (gutxi gorabehera 10º edo gehiago).

22.1 Gorputz-atalak (UNE-EN 1005-4:2005)

I II

I

II

IrudiaMugimenduak

Jarrera estatikoa

Maiztasun txikia

( < 2/min)

Maiztasun handia

( ≥ 2/min)

I

II

III

IV

Onargarria

Onargarria*

Onartezina

Onargarria**

Onargarria

Onargarria

Onargarria***

Onargarria***

Onargarria

Onartezina

Onartezina

Onartezina

IV I

20º

III

II60º

Page 455: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

455455

22. Segurtasuna eta ergonomia

(*) Onartezina da makina denbora tarte luzean erabili behar baldin bada.

22.1.2 Besoak

(*) Besoa guztiz bermatuta baldin badago. Sostengurik ez badago, jarreraren iraupenaren arabera izango da.(**) Makina denbora-tarte luzean erabili behar baldin bada, onartezina da.(***) Maiztasuna minutuko 10 mugimendu baino handiagoa baldin bada, edota makina denbora-tarte luzean erabili behar baldin bada, onartezina da.

IrudiaMugimenduak

Jarrera estatikoa Maiztasun txikia

( < 2/min)Maiztasun handia

( ≥ 2/min)III

OnargarriaOnartezina

Onargarria Onargarria*

OnargarriaOnartezina

I

0º20º

60ºII

III

IVI

0º20º

60ºII

III

IV

Onargarria

Onargarria***

Onartezina

Onartezina

Onargarria

Onargarria

Onargarria**

Onargarria**

Onargarria

Onargarria*

Onartezina

Onartezina

I

II

III

IV

IrudiaMugimenduak

Jarrera estatikoa Maiztasun txikia

( < 2/min)Maiztasun handia

( ≥ 2/min)

Page 456: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

456456

22. Segurtasuna eta ergonomia

22.1.3 Ikusmen-esparrua

(*) Makina denbora-tarte luzean erabili behar baldin bada, onartezina da.

22.1.4 Lepoa Alboko mugimendua Tortsioa edo bihurdura

I : Alboko edo tortsio-mugimendua, gutxi nabaritzen dena (gutxi gorabehera 10º edo gutxiago).II : Alboko edo tortsio-mugimendua, garbi ikusten dena (gutxi gorabehera 10º edo gehiago).

(*) Makina denbora-tarte luzean erabili behar baldin bada, onartezina da.

I II

III

Onargarria

Onargarria*

I

II

Onargarria

Onartezina

Onargarria

Onartezina

IrudiaMugimenduak

Jarrera estatikoa

Maiztasun txikia

( < 2/min)

Maiztasun handia

( ≥ 2/min)I

-40º

II

II

III

IrudiaMugimenduak

Jarrera estatikoa Maiztasun txikia

( < 2/min)Maiztasun handia

( ≥ 2/min)

OnargarriaOnartezina

Onargarria Onargarria*

OnargarriaOnartezina

Page 457: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

457457

22. Segurtasuna eta ergonomia 22.2 Giza-gorputzaren atalak ez harrapatzeko gutxieneko distantziak (UNE-EN 349:1994) Gorputzaren atalak harrapatzea galarazteko gutxieneko distantzien balioak. Gutxieneko tarte egokia aukeratzeko ikusi EN 349 arauaren 4.1. atala.

Gorputz-atala Gutxieneko distantziaa (mm) Irudia

Gorputza

Burua (jarrera desegokia)

Hanka

Oina

500

300

180

120

a

a

aa

Page 458: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

458458

22. Segurtasuna eta ergonomia

Gorputz-atala Gutxieneko distantziaa (mm) Irudia

Oin-punta

Besoa

EskuaEskumuturra

Ukabila

Eskuko atzamarrak

50

120

100

25

50 max.

a

a

a

a

Page 459: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

459459

22. Segurtasuna eta ergonomia

Segurtasun-distantzia: Babes-egitura bat eta gune arriskutsu baten artean utzi beharreko gutxieneko distantzia.

22.3.1 Helmena gorantz

22.3.2 Helmena babes-egitura baten gainetik

22.3 Goiko gorputz-atalentzako segurtasun- distantzia (UNE-EN ISO 13857:2008)

Txikia

Handia

≤ 2.500

≥ 2.700 edo bestesegurtasun-neurri

batzuk

Arriskua h (mm)Gune arriskutsua

Erreferentzia-planoa

h

Gune arriskutsuaren altuera, a (mm)

1.000 1.200 1.400 1.600 1.800 2.000 2.200 2.400 2.500Babes-egituraren altuera, b (mm)

Arrisku txikia

Gune arriskutsura dagoen distantzia horizontala, c (mm)2.4002.2002.0001.8001.6001.4001.2001.000

100600

1.1001.1001.3001.3001.4001.400

100600900

1.0001.0001.0001.0001.000

100500700900900900900900

100500600900900800500300

100400500600500100

--

100350350

-----

100250

------

100-------

--------

a : Gune arriskutsuaren altuera

b : Babesteko egituraren altuera

c : Gune arriskutsurako distantzia horizontala

IkurrakGune arriskutsua

Erreferentzia-planoa

Babestekoegitura

a b

c

Page 460: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

460460

22. Segurtasuna eta ergonomia

Hurrengo taulako balioak erabili edo bestelako segurtasun-neurri batzuk hartu.

(*) Ez dira 1.000 mm baino altuera txikiagoko egiturak sartzen, gorputzaren mugimenduak ez dituztelako behar beste mugatzen.(**) Ez da komeni 1.400 mm baino babes-egitura baxuagoak erabiltzea segurtasun-neurri osagarririk gabe.(***) Balioak ez badatoz bat, ez interpolatu eta baliorik seguruena hartu.

Arriskua handia edo txikia bada: * eta ***Arriskua handia denean hau ere kontuan izan: **

Gune arriskutsuaren altuera, a (mm)

1.000(*) 1.200 1.400(**) 1.600 1.800 2.000 2.200 2.400 2.500 2.700(***)

Babes-egituraren altuera, b (mm) Arrisku handia

Gune arriskutsura dagoen distantzia horizontala, c (mm)2.6002.4002.2002.0001.8001.6001.4001.2001.0008006004002000

9001.1001.3001.4001.5001.5001.5001.5001.5001.5001.4001.4001.2001.100

8001.0001.2001.3001.4001.4001.4001.4001.4001.3001.3001.200900500

700900

1.0001.1001.1001.1001.1001.1001.000900800400----

600800900900900900900900800600--------

600700800800800800800700------------

500600600600600500----------------

400400400400--------------------

300300300----------------------

100100------------------------

----------------------------

Page 461: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

461461

22. Segurtasuna eta ergonomia

22.3.3 Helmena babes-egitura baten inguruan

A: Besoaren mugimendu-eremuaren muga≥ 120 neurria, irekiera zirkularraren diametroari, irekiera karratu baten aldeari edo pitzadura baten zabalerari dagokio.

Mugimendua mugatuta

sorbalda eta besapean

Besoa ukondora arte eutsita

Besoa eskumuturrera

arte eutsita

Besoa eta eskua hatz-koskorretara

arte eutsita

≥ 850

≥ 550

≥ 230

≥ 130

Mugitzekomugak

Segurtasun-distantzia, sr (mm) Irudia

≤ 12

0≤

120

≤ 12

0≤

120

A

≥ 300

≥ 620

≥ 720

A

A

A

sr

sr

srsr

Page 462: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

462462

22. Segurtasuna eta ergonomia

22.3.4 Helmena irekiera baten bitartez (14 urtetik gorako pertsonak)

(*) Pitzaduraren zabalera 65 mm baino txikiagoa edo berdina baldin bada, hatz lodiak tope egiten du eta segurtasun-distantzia 200 mm-ra labur daiteke.

ee

sr

sr

sr

Atzamar punta

Atzamarrak eskura arte

Besoaren eta

sorbaldaren lotura arte

e ≤ 4

4 < e ≤ 6

6 < e ≤ 8

8 < e ≤ 10

10 < e ≤ 12

12 < e ≤ 20

20 < e ≤ 30

30 < e ≤ 40

40 < e ≤ 120

≥ 2

≥ 10

≥ 20

≥ 80

≥ 100

≥ 120

≥ 850*

≥ 850

≥ 850

≥ 2

≥ 5

≥ 15

≥ 25

≥ 80

≥ 120

≥ 120

≥ 200

≥ 850

≥ 2

≥ 5

≥ 5

≥ 20

≥ 80

≥ 120

≥ 120

≥ 120

≥ 850

Gorputz-atala Irekiera

Pitzadura Laukia Zirkulua

Segurtasun-distantzia, sr (mm)Irudia

e

sr

e

Page 463: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

463463

22. Segurtasuna eta ergonomia

22.3.5 Babes-egitura osagarrien ondorioa

Oharra: Besoa bermatzen den babes-egiturak eta gainazalak edozein angelu inklinatuta egon daitezke.

Mugimenduaren muga sorbalda eta galtzarbearen mailan, egitura bereiziekin, horietako batek eskumuturretik eta besteak ukondotik mugimendua ahalbidetzen dutelarik.

Mugimenduaren muga sorbaldaren eta galtzarbearen mailan, babes-egitura bereiz batekin, hatzak hatz- koskorretaraino mugitzea ahalbidetzen duena.

sr1 ≥ 230sr2 ≥ 550sr3 ≥ 850

sr3 ≥ 850sr4 ≥ 130

Mugimenduarenmuga

Segurtasun-distantzia, sr (mm) Irudia

≥ 300

≥ 620

≥ 620sr 1

sr 1

sr3

sr2

≥ 720

≥ 720

sr 3

sr3

sr4

sr 4

Page 464: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

464464

22. Segurtasuna eta ergonomia 22.4 Beheko gorputz-atalentzako segurtasun- distantzia (UNE-EN ISO 13857:2008) Segurtasun-distantzia: Babes-egitura bat, gune arriskutsu batekiko jarri beharreko gutxieneko distantzia.

22.4.1 Helmena irekieren bitartez (14 urtetik gorako pertsonak)

(*) Pitzadura-forma daukan irekieraren luzera 75 mm baino txikiagoa edo berdina baldin bada, segurtasun-distantzia 50 mm edo balio handiago bateraino murriztu daiteke.

ee

sr

sr

sr

Behatz- punta

Behatza

Oina

Hanka belaunera

arte

Hanka artera arte

e ≤ 5

5 < e ≤ 15

15 < e ≤ 35

35 < e ≤ 60

60 < e ≤ 80

80 < e ≤ 95

95 < e ≤ 180

18 < e ≤ 240

0

≥ 10

≥ 80*

≥ 180

≥ 650

≥ 1.100

≥ 1.100

Onartezina

0

0

≥ 25

≥ 80

≥ 180

≥ 650

≥ 1.100

≥ 1.100

Gorputz-atala Irekiera

Pitzadura Laukia edo zirkulua

Segurtasun-distantzia sr (mm)Irudia

e

sr

e

Page 465: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

465465

22. Segurtasuna eta ergonomia

22.4.2 Sarrera librea oztopatzeko segurtasun-distantziak

h altuera bi balioren artean kokatzen bada, ez interpolatu eta h handiena erabilidistantzia adierazteko.

a) Erreferentzia-planoab) Mokorraren artikulazioac) Babes-egitura

1. kasua

h

b)

a)

c)

s

2. kasua

h

b)

a)

c)

s

3. kasua

h

b)

a)

c)

s

h ≤ 200

200 < h ≤ 400

400 < h ≤ 600

600 < h ≤ 800

800 < h ≤ 1.000

≥ 340

≥ 550

≥ 850

≥ 950

≥ 1.125

≥ 665

≥ 765

≥ 950

≥ 950

≥ 1.195

≥ 290

≥ 615

≥ 800

≥ 900

≥ 1.015

h (mm)Segurtasun-distantzia

s (mm) 1. kasua 2. kasua 3. kasua

Page 466: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

466

Page 467: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

467

2 3 . E k o i z p e n a r e n a n t o l a k u n t z a :p r o z e s u a r e n b a l i o - k a t e a e t a

a l f e r r i k g a l t z e a k

Page 468: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

468468

2 3 . E k o i z p e n a r e n a n t o l a k u n t z a

Balio erantsiaren irizpidearen aplikazioak "Balioa" lortzeko ezinbesteko jarduera batzuk aurrera eramaten dira enpresetan; merkatu-balioa, erabilgarria den balioa edo fakturagarria den balioa lortzeko. Era berean, gero eta gehiago, baliabide eta esfortzu handiak bideratzen dira balioa ematen ez duten jardueretara. Hauek, gastutzat har ditzakegu, bezeroak bere gain hartu nahi ez dituen kostuak direlako. Azken finean, garrantzirik gabeko ekintzak dira, alferrik galtzeen iturria. Ekoizpen-ahalmena handitzeko eta kostuak gutxitzeko, enpresan egiten diren balio gabeko jarduerak sistematikoki murriztu egin behar dira. Orokorrean enpresetan bi alferrik galtze mota daude: - Jakina edo ezaguna. - Ezkutua: • Balio erantsiarekin nahasten dena. • Balio erantsirik ematen ez duten jarduerak, baina baldintza operatiboengatik egin behar direnak (Adib.: erreminta-aldaketa, ikuskapenak...).

Alferrik galtze hauek zuzentzeko, eta batez ere alferrik galtze ezkutuaren kasuan, gure ahaleginak baldintza-operatiboak aldatzera bideratu behar dira.

23.1 Balio-katea eta alferrik galtze kontzeptua

Page 469: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

2 3 . E k o i z p e n a r e n a n t o l a k u n t z a 23.2 Ekoizpenaren alferrik galtze motak

469

Alfe

rrik

gal

tze

mot

a

1. G

aine

koiz

pena

k

2. Z

uzen

keta

4. P

roze

sua

3. M

ater

ial-

mug

imen

dua

Beh

ar d

ena

bain

o le

hena

go e

do

gehi

ago

ekoi

ztu.

Bez

eroa

ren

beha

rrak

as

etze

ko, p

rodu

ktu

edo

zerb

itzu

bat

berr

egite

a.

Mat

eria

l-m

ugim

endu

guz

tia.

Proz

esua

ber

a al

ferr

ik g

altz

ea iz

an

daite

ke (a

dibi

dez,

be

zero

aren

tzak

o ik

usez

inak

dire

n ek

intz

ak e

do

best

e pr

ozes

ueta

n ko

nbin

a da

itezk

een

oper

azio

ak).

- Geh

iegi

zko

azal

era

b

ehar

da.

- Kos

tu-g

ehik

untz

a.- M

anip

ulaz

io h

andi

agoa

.- K

alita

te-a

razo

ak

e

zkut

atze

n di

tu.

- Lay

-Out

des

egok

ia.

- Lan

-met

odo

oker

ra.

- Ant

olak

eta-

eta

gar

bike

ta-

fal

ta.

- Pro

zesu

des

egok

iak.

- Kon

trola

geh

iegi

zkoa

da.

- Lan

gile

ak p

ieze

n za

in.

- Gar

raio

geh

iegi

.- B

erre

skur

apen

zai

lak.

- Bez

eroa

k ga

ltzea

.

Proz

esua

ren

erag

inko

rtasu

n lo

kala

gu

txitz

ea

Beh

arre

zkoa

egi

n, b

ehar

den

ean.

- Pla

nifik

azio

a- H

eltz

e-ar

oa m

inim

izat

u:

ban

akak

o flu

xua.

Aka

tsen

ben

etak

o ze

rgat

iak

aurk

itu e

ta

ezab

atu.

- Pre

stak

untz

a.- P

roze

suen

kon

trola

.- P

rebe

ntzi

oa.

- Kal

itate

-sis

tem

ak.

Bal

dint

za o

pera

tiboa

k al

datu

, mat

eria

l-m

ugim

endu

a gu

txitz

eko.

- Eki

poa

mug

itzen

den

nor

abid

e be

rdin

ean

m

ugitu

.-B

ehar

rezk

oak

ez d

iren

mug

imen

duak

eza

batu

, lan

-met

odoa

hob

etu.

- Lay

-Out

ego

kia.

- Mak

inen

ore

ka, p

roze

sua

hobe

tu

(

alda

keta

azk

arra

...).

Erag

iket

a be

rdin

a eg

iteko

era

des

berd

inak

pr

obat

u.- E

kipa

men

du m

otel

a m

urriz

tu.

- Dis

einu

a al

datu

pro

zesu

a ho

betz

eko.

- Mer

keag

oak

eta

erag

inko

rrag

oak

dire

n

mat

eria

lak

erab

ili.

- Osa

gaia

k bi

rdis

eina

tu, k

ostu

txik

iago

a

i

zan

deza

ten.

Eza

ugar

riak

Ond

orio

aN

ola

aurr

e eg

in

23.2.1 Alferrik galtze orokorrak

Page 470: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

2 3 . E k o i z p e n a r e n a n t o l a k u n t z a

470

5. In

bent

ario

a

6. It

xaro

nald

iak

8. L

angi

leen

id

eien

pot

entz

iala

ez

era

biltz

ea

7. D

espl

azam

endu

ak

Gar

aiz

ekoi

ztek

o be

harr

ezko

ak d

irena

k ba

ino

elem

entu

ge

hiag

o ed

ukitz

ea.

Bat

a be

stea

ren

men

pean

dau

den

bi a

ldag

ai g

uztiz

si

nkro

niza

turik

ez

daud

enen

an g

altz

en

den

denb

ora.

Mak

ina

edo

lang

ilear

en

itxar

ote-

denb

ora.

Perts

ona

(edo

go

rput

z-at

alen

) edo

m

akin

en m

ugim

endu

or

o.

- Tal

de-la

na.

- Elk

ar-e

zagu

tza.

- Hob

ekun

tza-

idei

ak

kud

eatu

.- E

tab.

- Esp

azio

a ko

ntsu

mitz

en d

u.- D

irua

gast

atze

n du

, kos

tua

han

ditz

en d

u.- H

onda

tu e

gin

daite

ke, e

do

m

ater

iala

zah

arki

tu.

- Beh

arre

zkoa

k ez

dire

n

b

ilake

tak

sorr

araz

ten

ditu

.- F

IFO

(Firs

t In

- Firs

t Out

)

ozt

opat

zen

du.

- Ara

zoak

ezk

utat

zen

ditu

(de

sore

kak,

bot

ila-le

poak

...).

- Den

bora

-gal

tzea

k.- P

rodu

ktib

itate

apa

la.

- Mat

eria

l eza

gatik

itxa

rote

- d

enbo

rak.

- Aur

reko

/ond

oren

go

o

pera

zioa

gatik

itxa

rote

-

den

bora

k.- I

kusk

apen

enga

tik (k

alita

tea)

i

txar

ote-

denb

orak

.

Enpr

esar

en le

hiak

orta

sun-

gale

ra o

roko

rra.

Inbe

ntar

ioak

ara

zoak

ezk

utat

zen

ditu

, hor

ien

kont

rola

ozt

opat

u et

a ho

beku

ntza

-auk

erak

m

urriz

ten

ditu

.- M

akin

en o

reka

.- B

anak

ako

fluxu

a.- H

eltz

e-ar

o m

inim

oa.

- Pla

nifik

azio

a.- L

ay-O

ut e

goki

a.

Itxar

ote-

denb

oren

jato

rria

aur

kitu

eta

eza

batu

.- M

akin

en o

reka

tzea

.- L

ay-O

ut e

goki

a.- M

akin

en e

rreb

isio

a.

Plan

tako

ban

aket

a et

a m

etod

oak

hobe

tu e

ta

mat

eria

la e

ta e

rrem

inta

k, a

hal d

en h

eine

an,

oper

azio

-pun

tura

ger

tura

tu.

- Gar

raio

-dis

tant

zia

min

imiz

atu.

- Zer

egin

ak k

onbi

natu

bid

aia-

kopu

rua

gutx

itzek

o.- K

arga

ast

uneg

ia e

do a

rineg

ia e

z da

dila

izan

.- G

arra

ioan

zeh

ar m

ugim

endu

-abi

adur

a az

kartu

.- E

skuz

ko g

arra

ioa

ezab

atu.

- Lay

-Out

ego

kia.

Form

akun

tzar

en b

idez

per

tson

en p

arte

-har

tzea

su

stat

u et

a m

otib

azio

a ha

nditu

.

Alfe

rrik

gal

tze

mot

aE

zaug

arri

akO

ndor

ioa

Nol

a au

rre

egin

Page 471: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

471

2 3 . E k o i z p e n a r e n a n t o l a k u n t z a

23.2.2 Alferrik galtze lokalak: sei galera handiak eta eraginkortasuna

1. M

atxu

rak

2. A

ldak

etak

4. A

bidu

ra-g

aler

ak

3. M

ikro

geld

iune

ak

Mak

inak

gel

ditu

egi

ten

dira

mat

xura

k so

rtzen

di

rela

ko.

Aur

reko

er

refe

rent

ziak

o az

ken

piez

a eg

itetik

hur

reng

o er

refe

rent

ziak

o le

hen

piez

a on

a eg

in a

rteko

de

nbor

a.

Ekoi

zpen

ean

sortu

tako

ge

ldiu

ne tx

ikia

.

Proz

esua

n au

rrei

kusi

tako

abi

adur

a ez

da

lortz

en.

Mak

inar

en

erab

ilgar

ritas

una

mur

rizte

n du

.

Mak

inar

en

erre

ndim

endu

a m

urriz

ten

du.

Mak

inar

en

erab

ilgar

ritas

una

mur

rizte

n du

.

Mak

inar

en

erre

ndim

endu

a m

urriz

ten

du.

- Aur

reik

usita

ko m

ante

ntze

a eg

inez

- TPM

(era

bate

ko m

ante

ntze

aren

kud

eake

ta) g

arat

uz.

- SM

ED (a

ldak

eta

azka

rra)

apl

ikat

uz.

Gel

diun

eare

n ar

razo

iak

aurk

itu e

ta

ezab

atuz

.

Proz

esua

send

otu,

aur

reik

usita

ko

abia

dura

lortz

eko

bita

rteko

ak ja

rriz

.

Gal

era-

mot

aE

zaug

arri

akO

ndor

ioa

Nol

a au

rre

egin

5. K

alita

te-g

aler

akPr

ozes

uan

zeha

r eg

inda

ko a

kast

un

piez

ak.

Mak

inar

en

kalit

ate-

tasa

m

urriz

tu e

gite

n du

.

Kal

itate

-mai

la se

ndot

zeko

tekn

ikak

era

bili:

TQ

M (e

raba

teko

kal

itate

aren

kud

eake

ta),

lagi

nket

a, a

utok

ontro

la, S

PC (P

roze

suar

en

kont

rol e

stat

istik

oa),

...

Proz

esua

mar

txan

ja

rtzea

n so

rtuta

ko

kalit

ate-

gale

rak.

Mak

inar

en

kalit

ate-

tasa

m

urriz

tu e

gite

n du

.Pr

ozes

u se

ndoa

bul

tzat

u, le

hene

ngo

piez

a on

a ah

alik

eta

azk

arre

n lo

rtzek

o.6.

Abi

o-ga

lera

k

Page 472: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

2 3 . E k o i z p e n a r e n a n t o l a k u n t z a

472

Eraginkortasuna: Makina baten funtzionamendu-denbora erabilgarria adierazten du. Hau da, makina batek pieza onak egiten irauten duen denbora. Denbora hau sei ekoizpen-galera handien menpe dago. Eraginkortasunaren kalkuluaren oinarriak honako grafikoan ageri dira.

Egutegi-denbora

Karga-denbora

Funtzionamendu-denbora

Funtzionamendu-denbora garbia

Funtzionamendu-denbora erabilgarria

Karga-denbora

Egutegi-denbora

Funtzionamendu-denbora

Funtzionamendu-denbora garbia

Funtzionamendu-denbora erabilgarria

Sei galerahandiak(Aurreikusitako

geldialdiak)

1. Matxurak2. Aldaketak (+ itxaroteak)

3. Mikrogeldiuneak4. Abiadura-galerak

5. Kalitate-galerak6. Abio-galerak

Erabilgarritasuna =Funtzionamendu-denbora

Karga-denbora

Errendimendua =Funtzionamendu-denbora garbia

Funtzionamendu-denbora

Kalitate-tasa =Funtzionamendu-denbora erabilgarria

Funtzionamendu-denbora garbia

Eraginkortasuna = Erabilgarritasuna × Errendimendua×Kalitate-tasa

Page 473: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

473

Page 474: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

474

Page 475: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

DANOBATen historia produktuen arabera

DANOBAT TALDEA

DANOBAT TALDEA mundu zabalean

DANOBATen garapena historian

Page 476: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT
Page 477: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT
Page 478: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT
Page 479: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT
Page 480: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT
Page 481: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

481481

Page 482: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

482482

Page 483: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

483

H i z t e g i a

reiniciarajusteángulo de ajustecajeraanclajeavancedefectuosochaflánachaflanarcaderaintermitentealeación aleación refractariaagarrotarseaceroacero fundidosinfín-coronaángulo rectoespumadesbastarejeconcéntricocarpinteríarodillocepillocepilladoencinafisura / ranuraranuradorectificadoarcecamisaentrecarasprecargapreviosuperficiecáscaratuercatamizsimplebalanza

abiarazi . . . . . . . . . . .ahokadura . . . . . . . . .ahokadura-angelu . . .ahokaleku . . . . . . . . .ainguraketa . . . . . . . .aitzinapen . . . . . . . . .akastun. . . . . . . . . . . .alaka. . . . . . . . . . . . . .alakatu . . . . . . . . . . . .aldaka . . . . . . . . . . . .aldizkako . . . . . . . . . .aleazio . . . . . . . . . . . .aleazio erregogor . . .aleka hartu. . . . . . . . .altzairu . . . . . . . . . . .altzairurtu. . . . . . . . . .amaigabe-koroa . . . .angelu zuzen . . . . . . .apar . . . . . . . . . . . . . .arbastu . . . . . . . . . . . .ardatz . . . . . . . . . . . . .ardazkide . . . . . . . . . .arotzeria. . . . . . . . . . .arrabol . . . . . . . . . . . .arrabota . . . . . . . . . . .arrabotaketa. . . . . . . .arte . . . . . . . . . . . . . . .arteka . . . . . . . . . . . . .artekaketa . . . . . . . . .artezketa. . . . . . . . . . .astigar. . . . . . . . . . . . .atorra . . . . . . . . . . . . .aurpegiarte. . . . . . . . .aurrekarga . . . . . . . . .aurretiazko. . . . . . . . .azalera . . . . . . . . . . . .azalki . . . . . . . . . . . . .azkoin . . . . . . . . . . . .bahe . . . . . . . . . . . . . .bakun . . . . . . . . . . . . .balantza . . . . . . . . . . .

frenoequivalentemordazabuclerebajegarantizartorsiónparcigüeñalviscosidadrebabarlubricación por borboteobrochadofundiciónembotarinterruptordesmontableportadiamanteajusteajustardrenajecortecontenedorevitarbarridoperpendicularperpendicularidadcaudalensayaraccionamientoacometer / afectarabatibleextraerextracciónconductorpulgarrailracorrascadorrefractariorelé

balazta . . . . . . . . . . . .baliokide . . . . . . . . . .baraila . . . . . . . . . . . .begizta . . . . . . . . . . . .beheragune . . . . . . . .bermatu . . . . . . . . . . .bihurdura . . . . . . . . . .bikoiti. . . . . . . . . . . . .birabarki. . . . . . . . . . .biskositate . . . . . . . . .bizarra kentze . . . . . .borbor-lubrikazio . . .brotxaketa . . . . . . . . .burdinurtu . . . . . . . . .buxatu . . . . . . . . . . . .desarragailu . . . . . . .desmuntagarri . . . . . .diamante-etxe . . . . . .doikuntza. . . . . . . . . .doitu. . . . . . . . . . . . . .drainadura . . . . . . . . .ebakidura. . . . . . . . . .edukiontzi . . . . . . . . .ekiditu . . . . . . . . . . . .ekortu. . . . . . . . . . . . .elkarzut . . . . . . . . . . .elkarzutasun . . . . . . .emari . . . . . . . . . . . . .entseatu . . . . . . . . . . .eragintza . . . . . . . . . .erasan. . . . . . . . . . . . .eraiskarri . . . . . . . . . .erauzi . . . . . . . . . . . . .erauzketa . . . . . . . . . .eroale . . . . . . . . . . . . .erpuru. . . . . . . . . . . . .errail. . . . . . . . . . . . . .errakore . . . . . . . . . . .errasketa. . . . . . . . . . .erregogor . . . . . . . . . .errele . . . . . . . . . . . . .

Euskara Gaztelania Euskara Gaztelania

483

Page 484: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

484

H i z t e g i a

Euskara Gaztelania Euskara Gaztelaniaresinacolgarescuadrasarritancepillolevaarbol de levasrecubrimiento extruirinterruptorsoportetiloastillaastilladocuñasuperficiesupeficie planatolerancia superficialsobreintensidadsobrecargafundiciónabrazaderagrúaflete de transportecapatornillo de charnelavigavarillafundición en arenabobinaroscarroturaopcionalpulgadapalpadorvoladizoroñainoxidabledesgastemovimiento

erretxina. . . . . . . . . . .eseki. . . . . . . . . . . . . .eskuaira . . . . . . . . . . .eskuarki . . . . . . . . . . .eskuila . . . . . . . . . . . .espeka . . . . . . . . . . . .espeka-ardatz. . . . . . .estaldura. . . . . . . . . . .estruitu . . . . . . . . . . . .etengailu . . . . . . . . . .euskarri . . . . . . . . . . .ezki. . . . . . . . . . . . . . .ezpal. . . . . . . . . . . . . .ezpalketa . . . . . . . . . .falka . . . . . . . . . . . . . .gainazal . . . . . . . . . . .gainazal lau . . . . . . . .gainazal-perdoi . . . . .gainintentsitate . . . . .gainkarga. . . . . . . . . .galdaketa . . . . . . . . . .galinda . . . . . . . . . . . .garabi . . . . . . . . . . . . .garraio-pleite . . . . . . .geruza . . . . . . . . . . . .gonztun torloju . . . . .habe . . . . . . . . . . . . . .hagatxo . . . . . . . . . . .hareazko galdaketa . .haril . . . . . . . . . . . . . .hariztatu. . . . . . . . . . .haustura . . . . . . . . . . .hautazko . . . . . . . . . .hazbete. . . . . . . . . . . .haztagailu . . . . . . . . .hegalkin . . . . . . . . . . .herdoil . . . . . . . . . . . .herdoilgaitz . . . . . . . .higadura. . . . . . . . . . .higidura . . . . . . . . . . .

hipoide. . . . . . . . . . . .hozkadura . . . . . . . . .hozgarri . . . . . . . . . . .ijetzi . . . . . . . . . . . . . .ildo . . . . . . . . . . . . . .iraganaldi. . . . . . . . . .iragazi . . . . . . . . . . . .iraotu . . . . . . . . . . . . .irar(ri). . . . . . . . . . . . .iratogailu . . . . . . . . . .irismen. . . . . . . . . . . .isolatzaile. . . . . . . . . .itsasgarritasun . . . . . .itzulgarri . . . . . . . . . .izei . . . . . . . . . . . . . . .jariakin . . . . . . . . . . .jaulki . . . . . . . . . . . . .jaulkitze-angelu. . . . .jomuga. . . . . . . . . . . .kalatu . . . . . . . . . . . . .kalota . . . . . . . . . . . . .kamustu . . . . . . . . . . .kamuts . . . . . . . . . . . .karraska . . . . . . . . . . .katigamendu . . . . . . .kiribil . . . . . . . . . . . . .lanabes. . . . . . . . . . . .landatu . . . . . . . . . . . .lagin . . . . . . . . . . . . . .lapeaketa . . . . . . . . . .laritz . . . . . . . . . . . . . .lasaiera. . . . . . . . . . . .latorria . . . . . . . . . . . .lehengai . . . . . . . . . . .lerradura. . . . . . . . . . .letra larri . . . . . . . . . .letra xehe . . . . . . . . . .leundu . . . . . . . . . . . .lixaketa . . . . . . . . . . .lizar . . . . . . . . . . . . . .

hipoideentalladurarefrigerantelaminarlínea / dirección / sentidopasadafiltrarreveniracuñar /imprimir / grabarextranguladoralcanceaislanteadherenciarecuperableabetofluidolanzar / emitirángulo de desprendimientodestinocalarcasquetedesafilarángulo obtusolimaenclavamientoespiralherramientaempotradomuestralapeadoalerceholgura / juegohojalatamateria primadeslizamientoletra mayúsculaletra minúsculabruñir, pulirlijadofresno

484

Page 485: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

485

H i z t e g i a

cuerda / contenedor / nexoportamesaschopoflexadoflexiblemuellerozamientocoquillaapilar / almacenarlengüetamicamicropulgadaparmomento resistenteamortiguamientoreductorfatigadirecciónsentidomasacarroescariadortoleranciafisuraperfílsaucedesviar / evitarpulsadorpenetranteseñalizarconsistencianudo corredizosoldablefiloángulo de corterecocersuperacabadochoque / impactodepósitotensar

lokailu . . . . . . . . . . . .mahai-etxe. . . . . . . . .makal . . . . . . . . . . . . .makurdura . . . . . . . . .malgu. . . . . . . . . . . . .malguki . . . . . . . . . . .marruskadura . . . . . .maskor . . . . . . . . . . . .metatu . . . . . . . . . . . .mihi . . . . . . . . . . . . . .mika. . . . . . . . . . . . . .mikrohatz. . . . . . . . . .momentu . . . . . . . . . .momentu eragozle . .moteltze . . . . . . . . . . .murriztaile . . . . . . . . .neke . . . . . . . . . . . . . .norabide. . . . . . . . . . .norantza . . . . . . . . . . .ore . . . . . . . . . . . . . . .orga . . . . . . . . . . . . . .otxabu . . . . . . . . . . . .perdoi. . . . . . . . . . . . .pitzadura . . . . . . . . . .profil . . . . . . . . . . . . .sahats . . . . . . . . . . . . .saihestu . . . . . . . . . . .sakagailu . . . . . . . . . .sarkor . . . . . . . . . . . . .seinaleztatu . . . . . . . .sendotasun. . . . . . . . .sokalaster. . . . . . . . . .soldagarri. . . . . . . . . .sorbatz . . . . . . . . . . . .sorbatz-angelu. . . . . .suberatu . . . . . . . . . . .superakabera . . . . . . .talka . . . . . . . . . . . . . .tanga. . . . . . . . . . . . . .tenkatu . . . . . . . . . . . .

485485

Euskara Gaztelania Euskara Gaztelaniatorloju . . . . . . . . . . . .trenkada paseko errakore . . . . . . . . . . .toroidal. . . . . . . . . . . .trontza . . . . . . . . . . . .tutu. . . . . . . . . . . . . . .txantiloi . . . . . . . . . . .txertatu. . . . . . . . . . . .txirbil . . . . . . . . . . . . .txirbil-harroketa . . . .txorrota . . . . . . . . . . .uhal . . . . . . . . . . . . . .urki. . . . . . . . . . . . . . .urkila . . . . . . . . . . . . .urradura . . . . . . . . . . .urratzaile . . . . . . . . . .urre fin . . . . . . . . . . . .uztai . . . . . . . . . . . . . .uztai orokor . . . . . . .xafla . . . . . . . . . . . . . .zail . . . . . . . . . . . . . . .zeharrargitsu . . . . . . .zehaztapen. . . . . . . . .zementatu . . . . . . . . .zentroide . . . . . . . . . .zimurtasun. . . . . . . . .zirkuitulabur . . . . . . .zirrindola . . . . . . . . . .zizailaketa . . . . . . . . .zizelkatu. . . . . . . . . . .zolda. . . . . . . . . . . . . .zorro. . . . . . . . . . . . . .zulatzaile . . . . . . . . . .zumar. . . . . . . . . . . . .zumitz . . . . . . . . . . . .zurrun. . . . . . . . . . . . .zurtoin . . . . . . . . . . . .

tornillo

racor pasatabiquestoroidaltronzatuboplantillainsertarvirutaarranque de virutachorrocorreaabedulhorquilladesgarramientoabrasivooro de leyaroanilla masterchapatenaztranslúcidoespecificacióncementarcentroiderugosidadcortocircuitoarandelacizalladotallarcostracasquillotaladroolmoflejerígidovástago

Page 486: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

486486

Page 487: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

487

B i b l i o g r a f i a

Arauak eta katalogoak- DANOBATeko arauak; 2009.- Catálogo helicoil; 1995- Muelas abrasivas; NORTON, 1980.- Catálogo de motores; FAGOR, 2000.- CE lortzeko makinak diseinatzeko arau europarrak, 2003. - Walter-eko katalogoa.

Fisika- Fisika zientzialari eta ingeniarientzat; P. M. Fishbane, S. Gasiorowicz, S. T. Thornton, EHU-ko argitalpen zerbitzua, Bilbo, 2008.- Ingeniarientzako mekanika bektoriala. Estatika; F. P. Beer, E. R. Johnston, EHU-ko argitalpen zerbitzua, Bilbo, 1996.Termodinamika- Ingeniaritza-Termodinamikoaren Oinarriak; M. J. Moran, H. N. Shapiro; EHUko Argitalpen Zerbitzua, Bilbo, 2008.Matematika- Manual de matemáticas para ingenieros y estudiantes; I. Bronshtein, K. Semendiaev, Mir argitaletxea, Mosku, 1982.- Fórmulas y tablas de matemática aplicada; M. R. Spiegel, L. Abellanas, Schaum seriea, McGraw-Hill, Madril, 1988.Materialen erresistentzia- Elastikotasunaren teoria eta materialen erresistentzia; R. Ansola, Udako Euskal Unibertsitatea, Bilbo, 2005.- Materialen erresistentzia, I (Teoria); A. Sarriegi, Elhuyar Teknologi Taldea, Usurbil,1989.- Materialen erresistentzia, II (Ariketa-liburua); A. Sarriegi, Elhuyar Teknologi Taldea, Usurbil, 1989.Makinak- Máquinas: cálculos de taller; A.L. Casillas, Madril, 1988.- Elementos de máquinas; K. H. Decker, Urmo argitaletxea, 1980.- Diseño de máquinas; Robert L. Norton, Pearson Educación, 1999.- Proyecto de elementos de máquina; M.F. Spotts, Editorial Reverté, S.A., 1976.

487

Page 488: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

488

- El proyectista de engranajes y mecanismos; ROBERT NONNAST, DIE TECHNIK DE KASSEL. ALEMANIA, 1973.- Formulario de mecánica; Luis Pareto, Ediciones CEAL, 1980.- Ingeniería de accionamientos con ejemplos prácticos y tablas de conversión; CONTROL TECHNIQUES, 1998.- Technisches taschenbuch; INA, 2002.- Machine outils; KOENIGSBERGER, Vander Editeur, 1969.- Perdoiak; ELHUYAR, Usurbil, 2002.- El mecanizado moderno. Manual práctico; SANDVIK Coromant, 1994.Zientzia eta teknikarako euskara- Tailerreko hiztegi teknikoa; DANOBAT, Elgoibar, 2003.- Zientzia eta teknikarako euskara. Zenbait hizkuntza-baliabide; M. Ensunza, J. R. Etxebarria, J. Iturbe, Udako Euskal Unibertsitatea, Bilbo, 2002.- Energiaren hiztegi entziklopedikoa; Energiaren Euskal Erakundea (EEE-EVE), Bilbo, 2000. (www.eve.es webgunean kontsulta daiteke).- Euskalterm terminologia bankua; UZEI, Donostia, 2003. (www.uzei.com).- Euskara-gaztelania / Castellano-Vasco hiztegia; ELHUYAR, Usurbil, 1996.- Hiztegia-Diccionario-Dictionayre-Dictionary-Wörterbuck; KONDIA, Elgoibar, 2002. (www.kondia.com/hiztegi/home.htm).

B i b l i o g r a f i a

Page 489: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

489

Oharra

Liburu hau hainbat lekutatik egindako bilketa-lan bat dela esan dezakegu. Danobaten bertan sortutako eta barruan erabiltzeko diren arau edo normak dira gehien bat jasotzen direnak, baina bibliografian jasotzen den bezala badaude beste liburu, aldizkari, web orri eta abarretatik ateratako aipamenak ere. Liburu hau Danobat Koop. E.ko langileok prestatu dugu Mondragon Unibertsitatearen laguntzaz. Aurten, 10 urte izango dira Emun Kooperatiba Elkartearen aholkularitzaren laguntzaz euskararen erabilera bultzatzeko ahaleginean dihardugula horrexegatik hornitzaile, bezero, eskola eta abarretara ere zabalduko dugu, baina helburu nagusi batekin: euskara lan-munduan eta mundu teknikoan sartzeko aurrerapausu bat izateko.

Page 490: Tailerreko eskuliburu teknikoa: DANOBAT

Danobateko euskara planaren babesleak:

490


Recommended