perfeccionamento
dos muíños
+
O renacemento
urbano
A expansión
agraria
O crecemento
demográfico
aumento do espazo cultivado:
os campesiños…
progreso das técnicas agrarias
mellora dos utensilios agrícolas
repoboaron terras abandonadas
talaron bosques
desecaron zonas pantanosas
gañaron terras ao mar
roturaron as novas terras
difusión da rotación trienal
uso do esterco animal como fertilizante
xeneralización do
uso do ferro
arado normando con
folla e rodas de ferro
ferraduras dos cabalos
muíños de auga
muíños de vento
aumento da produción:
máis produtos
aumento da produtividade:
maior rendemento
mellor alimentación
máis resistencia ás enfermidades
aumento constante da poboación
1.- A recuperación da vida urbana.
As cidades medievais
localización
próxima ás principais vías de comunicación, como as antigas calzadas romanas
xunto a un castelo, ou unha abadía...
nun territorio con abundantes recursos naturais: terras fértiles, augas, bosques, canteiras, minas...
elementos
de defensa
murallas que rodeaban a cidade e se ían ampliando conforme crecía a cidade
estas murallas tiñan torres e fosos para poder defender a cidade
presentaban varias portas de acceso que proviñan de diferentes camiños.
plano moi irregular, froito dun crecemento desordenado e sen planificar
espazo central a gran praza: era moi ampla, e nela realizábanse os mercados e representábanse as obras dos
comediantes
edificios máis
importantes
a catedral, centro relixioso e símbolo por excelencia da cidade medieval
a casa do concello, onde residía o goberno da cidade
o mercado e a lonxa
os pazos da nobreza, dos grandes mercadores, dos mestres artesáns... e mesmo dos monarcas
os talleres dos artesáns, que eran ao mesmo tempo vivenda, obradoiro e tenda
outros edificios
característicos
diseminados por distintas zonas: pazos señoriais, conventos, hospedarías, hospitais, igrexas...
nas aforas da cidade, extramuros, había diversas vivendas campesiñas, o muíño, un mosteiro...
a meirande parte do espazo ocupábano as vivendas con patios e hortas
barrios
as casas agrupábanse por barrios, que reunían a poboación en función de:
a súa procedencia: barrio dos francos, dos xenoveses, dos...
a súa relixión: xudaría, mouraría
da súa actividade artesanal (gremios)
rúas
estreitas, sucias, escasamente empedradas, sen beirarrúas
a maioría non tiña rede de sumidoiros, polo que a hixiene era moi escasa ou nula
a proliferación das pulgas e das ratas favorecía a difusión de enfermidades (cólera, tifo, peste...)
as casas estaban moi próximas e eran maioritariamente de madeira ⟹ os incendios eran frecuentes e
propagábanse rapidamente
trata de comercio europeo entre os séculos XIII e XV
que espazo
representa?
practicamente toda Europa, norte de África, oeste de Asia, e os mares Mediterráneo, Negro, do Norte,
Báltico e o Océano Atlántico
que elementos
utiliza?
as circunferencias vermellas presentan os principais centros industriais e comerciais
as liñas vermellas indican as rutas terrestres
as liñas verdes representan as rutas marítimas mediterráneas e atlánticas
as liñas azuis reflicten as rutas marítimas da Hansa
as indican as rutas de Oriente e as rutas africanas frechas moradas
os puntos verdes indican as principais cidades con feira
os puntos negros, outras cidades importantes
centros industriais
e comerciais
o norte de Italia, con cidades importantes como Milán, Xénova, Pisa, Florencia e Venecia
Flandes, con cidades como Amberes, Gante, Bruxes e Ipres
rutas terrestres
poñían en contacto as rutas mediterráneas coas atlánticas e as de A Hansa; é dicir, o norte de Europa
(área do mar Báltico e o mar do Norte) co sur de Europa (área do mar Mediterráneo)
unha ruta saía de Hamburgo, pasaba por Nuremberg e Augsburgo e chegaba ata Venecia
outra ruta saía de Gante, pasaba por Lión e chegaba polo Leste ata Milán e polo Oeste ata Barcelona
unha ruta que comunicaba as dúas anteriores, desde Gante a Nuremberg a través de Frankfurt
rutas m
arít
imas
ruta
mediterránea
: Venecia, Xénova, Marsella, Barcelona, Valencia... comerciaban co Imperio Bizantino (Constantinopla),
cos portos de Oriente Próximo (Antioquía, Alexandría) e co norte de África
importaban: produtos de luxo (tapices, seda, especias, perfumes...), procedentes do leste de Asia
(Extremo Oriente / ouro e escravos, procedentes do Norte de África
exportaban: tecidos, armas e ferramentas
ruta atlántica
: prolongaba a rede mediterránea a través de portos como Sevilla, Lisboa, Santander, Bilbao e
Bordeaux
comerciaban con la, ferro e viño, ademais dos produtos mencionados anteriormente
a Hansa
poderosa agrupación de comerciantes do mar do Norte e do mar Báltico que monopolizou o comercio
da Europa setentrional. Os centros principais eran as cidades de Bruxas, Hamburgo e Lübeck
A Hansa comerciaba con madeira, trigo, ámbar, peles e liño
3.- A sociedade urbana.
Os habitantes das cidades: a burguesía
alta burguesía ou
patriciado urbano
grandes comerciantes, banqueiros e dirixentes dos gremios
monopolizaban o goberno da cidade
pequena burguesía mestres artesáns e pequenos comerciantes
señores laicos
ou eclesiásticos
estableceron a súa residencia na cidade e construíron
palacios, conventos e igrexas
xente humilde: clases
populares urbanas
oficiais e aprendices dos gremios
criados, xentes sen oficio e marxinados (mendigos)
minorías relixiosas:
os xudeus
vivían en barrios separados: as alxamas ou xudarías
moitos eran artesáns, comerciantes, prestamistas ou médicos
Evolución do goberno das cidades:
comuna ou asemblea de todos os veciños
consello formado por maxistrados (conselleiros) dirixidos por un alcalde ou
burgomestre. Eran elixidos polos cidadáns
goberno monopolizado polas familias máis ricas da cidade (patriciado urbano)
4.2.- As Cortes ou Parlamentos. Órgano de goberno de carácter consultivo formado por representantes dos tres estamentos sociais (nobreza, clero e
burguesía). Eran convocadas e presididas polo rei, para tratar diferentes asuntos sobre o goberno dos seus territorios (leis,
impostos, xustiza...). Xurdiron a partir de finais do século XII (1188 en León).
a
5.1.- Causas da crise baixomedieval.
Crise agraria:
clima desfavorable + cultivo de terras de baixa calidade ⇒ sucesión de malas colleitas ⇒ escaseza de trigo ⇒ fame.
Frecuentes guerras entre señores feudais ⇒ destrucións e saqueos + bandoleirismo [bandidos, salteadores de camiños].
Impacto da Peste Negra sobre unha poboación subalimentada ⇒ elevada mortalidade.
5.2.- Consecuencias da crise baixomedieval.
Demográficas:
Descenso da poboación europea: de 75 millóns (1300) a 45 millóns (1400).
Económicas:
Diminución da produción agraria
Descenso da demanda de produtos artesanais
Redución dos intercambios comerciais
Sociais:
Conflitos no campo: as revoltas campesiñas.
Conflitos na cidade: revoltas urbanas + asaltos a xudarías (pogroms).
Relixiosas:
Incremento do pesimismo vital
Radicalización da relixiosidade popular: fanatismo relixioso (os flaxelantes)
Factores das revoltas campesiñas na Baixa Idade Media (séculos XIV e XV)
Consecuencias da crise da Baixa Idade Media nas cidades
a planta arcos bóvedas altura muros portadas
Románico
sobre todo
planta de
cruz latina
arco de
medio
punto
bóveda de
canón
xeralmente
reducida
grosos, austeros, con poucas
ventás, estreitas e longas,
reforzados con contrafortes
arquivoltas decoradas con
estatuas, tímpano e portada
alintelada dividida por parteluz
Gótico
arco
apuntado
ou oxival
bóveda de
cruzaría ou
oxival
elévase a
altura do
edificio
máis lixeiros, decorados, grandes
ventás cubertas con vidreiras de
cores. No exterior arcobotantes e
contrafortes
ídem +rosetón rematado por
un gablete
Caracteres da escultura románica Caracteres da escultura gótica
Gran dependencia respecto ás formas arquitectónicas en que
se atopan
Progresiva independencia do marco arquitectónico: retablos,
sepulcros, imaxes exentas
Figuras hieráticas, carentes de realismo Figuras que tenden ao realismo
Trazos simples, con gran forza expresiva Trazos máis elaborados, maior expresividade e detallismo
Figuras estáticas e planas Os personaxes presentan maior movemento (xestos) e volume
(vestimenta)
Figuras illadas ou asociadas formando escenas As figuras forman escenas máis complexas e elaboradas
Pintura románica Pintura gótica
As representacións non presentan volume nin profundidade As representacións teñen volume e profundidade (perspectiva)
Predominan as figuras illadas
As figuras están asociadas en grupos, e xunto cos edificios e as
paisaxes forman escenas
A disposición das figuras é frontal e carecen de movemento As figuras dispóñense de moitas formas e teñen máis movemento
Os personaxes teñen gran forza expresiva Maior expresividade a través dos xestos e dos rostros
Figuras planas, sen estudo anatómico Estudo anatómico dos personaxes
Escasas representacións da vida cotiá Descrición realista e detallada da vida cotiá
Uso dunha cor uniforme, sen gamas ou degradados Gama máis ampla de cores, e xogos de luz e sombra