1
UNHA FIESTRA EN LIBERDADE
FEITA POR MURADANS
E ADICADA A TODOLOS MURADANS
REVISTA DIXITAL
DE ARTE E CULTURA
Nº 7
NOVEMBRO—2013
The Muros
Times
2
Cadro de Redacción:
Director: Jorge Lago de Pexejo
Director xefe de edición e maquetación:
Manuel Lago Álvarez
Director de edición en área de Lingua:
Henrique Monteagudo
Director de edición en área de Historia e Mar:
Manuel M. Caamaño
Area de Mediciña: María Castiñeira
Area de Poesía: Joaquín Vilar
Area de Teatro e Belas Artes: Antón Lago
Area de Educación: Marisé Luces
Área de Belas Artes: Antón Lago
Área de Sociedade: Quín Caamaño
Area de Música: Alianza Uhía
Área de Costumes: Manuela Tajes
Área de Fotografía: Nieves Formoso Vidal e José M. Formoso
The Muros Times
Difusión da Cultura.
Exemplar gratuíto, prohibida a súa venda.
3
Indice:
Un anaco de historia (Antonio Rey) Páx. 4
Mover os marcos (Manolo de Lajo)) páx. 5
Los tres “Don Diego de Muros”(II) (Elena Barrera Cernadas) páx. 6-7
A Nosa Xente (Juan Jesús Martínez Fernández) páx. 8
A Nosa Xente (David Lariño Nieto) páx. 8
A Nosa Xente (José Manuel Pan Lago SJ) páx. 9
A testimuña (Marcelino García Lariño) páx . 10
O castros de Muros (Quín Caamaño) páx. 11
A nosa xente na diáspora páx. 12-13
Educación y convivencia (I) (p/ Marisé Luces Tajes) páx. 14-15
Homenaxe a unha sobreira (p/ Amado Barrera) páx. 16
A voz dos nosos poetas (Manuel da Roura, Domingo J. Barreiros) páx. 17
A musicoterapia aquí ¡¡ (p/ Esmu-Carnota) páx. 18-19
Curarse en saúde (Francisco Javier Mayo Veloso) páx. 20-21
Anorexia nerviosa (III) (Dra. Castiñeira) páx. 22
Curiosidades Muradanas (Manuel Lago Álvarez) páx. 23
Os nosos fotograf@s (Nieves Formoso Vidal páx. 24-25
O Hospitalillo da Trinidade (Xokas Figueiras) páx. 26
Novas de onte (p/ Manuel Lago Álvarez) páx. 27
O saqueo de Muros no ano 1809 (p/ Manuel M. Caamaño) páx. 28-29
Penacho de Perico y la Segunda República (Manuel da Roura) páx. 30-31
Entrevista a Chente, presidente de Faltriqueira (Quin Caamaño) páx. 32-33
Cincuenta anos da revista Grial (Henrique Monteagudo) páx. 34-35-36
A exclaustración dos frades do Convento (p/ M. Lago Álvarez) páx. 37-38-39
Carta da Redacción páx. 40
“THE MUROS TIMES” non se responsabiliza nin se identifica coas opinions
verquidas por parte dos seus colaboradores nos materiais publicados.
The Muros Times Nº 7 - NOVEMBRO -2013
4
p/ Antonio Rey
(páx 48-49-50 do seu libro “Son Galego”
Hai moito tempo, alá polo ano 1906, meu bisavó
Francisco Rey Santiago mercou no lugar de Ses-
taio unha vaca pequena e máis duas femias cati-
vas que non se tiñan en pé. As puchas medraron
gracias aos rezos a San Antonio de miña tatara-
voa Xoana, mais a vaca vella non tiña forza nin
para tira-lo carro xunto a vaca parda; entón Fran-
cisco determinou
levala a vender a
Feira da Choupa-
na.
Chegou o día da
feira; Francisco e
máis o seu fillo
maior Manuel
Antonio, ergué-
ronse ben cedo.
O pai preparou a
vaca e unha pu-
chiña. Lavóulle-
las pernas e o
traseiro. Púxolle
buceira a pucha para que non mamara e asi a
vaca chegara a feira coa ubre ben chea. Antes
de sair da casa fregoulles o fociño e o lombo a
vaca e a becerriña cun dente de allo, para esco-
rrenta-las bruxas.
Manuel, daquela un rapaz de 13 anos, levou po-
las dúbidas colgado do pescozo un escapulario
que mercara sua nai Antonia Vara por un pata-
cón na Misión de Abelleira.
Sairon da casa ben cedo, recendendo a allo, e
subiron ata Cornes pola corredoira da Agra. Lo-
go beberon auga na fonte de Vistavós e despois
chegaron a Virxe do Monte. Seguiron camiño
pola Legua da Beba. Ao rapaz parecíalle impo-
ñente o Monte Pindo que se erguía tras un prado
de xestas, a man esquerda. Tiña escoitado que
nese prado habia porcos bravos... Cruzaron un
rio grande, o Xallas, e ao fin chegaron a feira.
Ali habia mulleres con cestas cheas de moletes
e homes bebendo en escudelas e comendo pan-
trigo.
A Manuel facíaselle auga a boca, acostumado a
comer boroa. Estiveron todo o dia na feira, mais
non tiveron sorte. Dous chaláns ollaron os seus
animais, contaron os dentes da vaca e ofrece-
ron: un quince duros e o outro catorce. Mais
Francisco pedia vinte duros. Un chalán díxolle:
“Vostede está tolo. Eu aproveito o coiro e a pu-
cha; ningún cristián pode come-la carne desta
vaca vella”
De volta da Feira coa vaca e a becerra, Francis-
co e Manuel volveron doidos. O pai, sen falar
palabra en todo o camiño, pensaba: “Adeus a
Contribución e o tabaco...”. O rapaz pensaba:
“Adeus a roupa e aos zapatos”. Chegaron a San
Xián cando era noite pechada e comezaban a
voa-los morcegos.
En canto entraron na casa, dixo Xoana: “iAi meu
fillo! eu xa cho dixen, Francisco, que chamaras
ao cura para bendici-la casa, que o demo non
dorme…” A miña tataravoa estaba convencida
de que a casa estaba embruxada. Manuel quixo
sair da miseria e marchou a América. Tivo tres
tendas en Montevideo, onde morreu sen deixar
fillos, sesenta anos despois desta historia.
Á memoria de meu tio avó
Manuel Antonio Rey Vara.
As outrora famosas Feiras de Romaxe, O Santo de Insua e A Choupana, no Concello de Mazaricos (Provincia de A Coruña), foron absorbidas pola Fei-ra da Picota, que aínda se celebra na actualidade.
Un anaco de historia
5
"MOVER OS MARCOS" By: Manolo De Lajo
Antigamente na Galicia rural e cam-
pesiña, as vacas eran todo menos
zooloxía. Eran carne, traballo, leite e
soporte económico do fogar. A rique-
za mediase ate fai pouco segundo as
vacas que tiñan nas cortes e as terras
que había para labrar.
Debido a ambición de cada vez que-
rer abarcar máis terras, o labrego da
Galicia profunda (e da non tan profun-
da), inventou o deporte de "movelos
marcos". Deporte que consistía en
mover un pouco ás pedras colocadas
nos cabeseiros das leiras e que ser-
vian para dividir as propiedades dos
distintos veciños, sin que estes chegaran a decatar-
se delo. Soía facerse nas leiras máis alexadas da
poboación.
Contábame miña avoa Ramona que o que move o
marco dunha leira, roubándolle ós veciños, queda
en débeda sagrada; ou sexa que si morre sin volver
ó marco o seu sitio, non pode entrar no ceo nin no
inferno, ate que repoña o marco no seu lugar orixi-
nal. Convértese entón nunha ánima en pena e apa-
récese polas noites, na maioría dos casos cargando
o marco e un farol.
Soe aparecérselle a algún familiar ou amigo para
convencelos de que vaian a mover o marco de vol-
ta, xa que él non pode facelo. Algúns cargan a pe-
dra ate á eternidade.
Dibuxo de Antón Lameiro
6
(Extracto de un trabajo realizado por ELENA BA-RRERA CERNADAS en 2002, alguno de cuyos ejemplares fueron donados por la autora a la
BIBLIOTECA MUNICIPAL DE MUROS)
RECAPITULACION.
Después de tantos datos dudosos podemos hacer las siguientes afirmaciones de los tres obispos objeto de nuestro estudio:
DIEGO DE MUROS l. Fue Obispo de Tuy entre los años 1472- 1487, y de Ciudad Rodrigo entre 1487-1493. Fue uno de los impulsores del Estudio Viejo. Tío de Diego de Muros III.
DIEGO DE MUROS II. Fue el obispo de Cana-rias entre los años 1496-1505, y quizás el que mas paso desapercibido, pero no deja de ser merecedor de una gran importancia.
DIEGO DE MUROS III. Natural de la Villa de Muros. Hijo de N. Miguez de Bendaña y de Clara Eans. Sobrino de D. Diego de Muros, arzobispo de Tuy· Nombrado por el arzobispo D. Alonso de Fonseca cabildo de la cate-dral compostelana el 10 de agosto de 1474?. Nombrado chantre de la catedral compostelana en 1491? por orden de los Reyes Católicos. Poco tiempo después fue nombrado Deán de Santiago (1494) y en 1505 obispo de Mondo-ñedo. Además de ocupar posteriormente varias dignidades importantes en las gra n des dió-cesis de la península (entre ellas de Sevilla), finalmente es nombrado obispo de Oviedo y Presidente del Real Consejo.
AFAN CIENTÍFICO:
D. Diego destacó en el estudio y en la cien-cia. Aventajado en los estudios de Artes y Teología, obtuvo los grados de Bachiller y Maestro. Fue enviado a Roma a estudiar y allí fue secretario personal del cardenal D. Pedro González deMendoza. Su afán en la propaga-ción de la Ciencia fue impresionante:
1. Fundo el colegio de Santa Cruz de Valladolid
2. Fundo el "Estudio Viejo" de Santiago
3. Levanto en la catedral compostelana la
"Lectoralía de Derecho"
4. Fundo el colegio "Oviedo" en la ciudad de
Salamanca. ( intelectuales formados es este
colegio asistieron al Concilio de Trento dejando
una impresión de admirada sabiduría y forma-
ción)
5. Fue instituido por los Reyes Católi-
cos par dirigir la edificación y fundación del
Gran Hospital de Santiago. Manda levantar la
colegiata de Muros (Santa Maria do Campo),
con prebendas ( "Becas") destinadas a fomentar
el amor al estudio. Escribió algunos libros, entre
ellos Historia de la guerra de Granada
CONCLUSIÓN GENERAL
La conclusión de este trabajo es la injusticia
que se le esta haciendo a estos tres persona-
LOS TRES “DON DIEGO DE MUROS”(III)
p/ ELENA BARRERA CERNADAS
7
jes en el ayuntamiento de Muros, al cual per-
tenezco, y me hace sentir avergonzada, ante
la evidencia que muestra ·que en la villa natal
de un personaje como Diego de Muros III no
haya nada que recuerde a el, ni ningún ho-
menaje, cuando te encuentras con calles con
nombres como “Calle de Venus" pero no ves ni
calle; ni estatua, ni plaza, ni placa a DIEGO DE
MUROS III.
Peor que todo esto, puesto que
los nombres de las calles son muy anti-
guas y puede que aun no se apreciase
suficientemente la labor de este eclesiásti-
co, es que hace tres años se inauguro un
instituto, y a la hora de elegir el nombre que
se le pondría, el teólogo Xoan Neira, propu-
so animadamente el nombre de Diego de
Muros III, pero la propuesta fue rápida-
mente rechazada con argumentos vana-
les.
Esto prueba el desconocimiento y
la ignorancia en la cual me incluyo que
padecemos los habitantes de este ayunta-
miento a cerca de los personajes que lle-
varon por España el nombre de nuestra
tierra, y no sabemos honrarles como se
merecen.
BIBLIOGRAFÍA: COMPOSTELANUM Volúmenes IV (1959), VII (1962) e 1999 HISTORIA DE LA SANTA APOSTÓLICA METROPOLITANA IGLESIA DE SANTIAGO. Antonio López Ferreiro, Vol VII, Santiago 1904 MEMORIAS DEL ARZOBISPO DE SANTIA-GO, CardenalJerónimo del Hoyo, Tomo 2º, Santiago de Compostela, 1606 Notas: Concierto de amistad y alianza entre D.Alonso de Fonseca, Arzobispo de Santiago y D. Diego de Muros, Obispo de Tuy, Año 14574 (10 de abril) Inédito, Documentos del Archivo arzobispal AGRADECIMIENTO A Xoán Manuel Neira Pé-rez, Teólogo por la Universidad Pontificia de Sa-lamanca, pola bibliografía aportada, algunha de-la inédita, e polas súas orientacións.
8
A NOSA XENTE Juan José Martínez
Fernández
Juan José Martínez Fernández naceú en Muros no
ano 1937. Casoú ós 17 anos coa muradana María do
Carmen
Puente
Chouza ca
que tuvo
cinco fillos,
e destos,
once netos
e dous bis-
netos. Fixo
estudos
primarios
na escola de Serres, sendo o seu mestre Don Anto-
nio Otero Peón. Ós catorce anos entroú a traballar
como aprendiz de mecánico no taller do Charango.
Cumplido o servicio militar, ós vinte anos empezou a
súa andaina como marino mercante, na que o longo
de mais de trinta e cinco anos, e sempre en barcos
españoles, navegou por todo-los océanos do mundo.
O último dos barcos no que navegou foi o petrolero
de 275.000 toneladas, “Tarragona”. Do seu navegar
ten moitas lembranzas. As mais recordadas: os for-
tes temporais os que se enfrentaron os barcos nos
que navegaba, como o ciclón Hortensia que o colleú
na travesía do Golfo de México a Cartagena.
Ahora, xa xubilado, dedica o seu tempo a múltiples
tarefas. E membro da Coral Don Diego de Muros, da
asociación de xubilados do mar “Xubimar”; asiste a
cursos de manualidades, e da asistencia a cursos
descubreu unhas dotes que lle eran descoñecidas: a
de pintor de paixases, que pinta con notable pericia.
Tamén cultiva a súa horta con gran acerto, e como
non podía ser doutra maneira, e como home de mar,
Juan José e un experto pescador ocasional. Ten ga-
ñado varios premios nos concursos de pesca que se
celebran en Muros, durante as Xornadas “Muros Mira
ó Mar”.
Vaia por diante a nosa felicitación a este inquieto
muradán, e o noso dexeso dunha longa vida chea de
actividade.
David Lariño Nieto
David, que naceú en Tal no ano 1989, e un
gran mestre do axedrez español. Foi campeón
de España no ano 2008 superando o xogador
Julen Ariz-
mendi. Así
mesmo
ganou o VIII
Campeona-
to de Espa-
ña indivi-
dual aberto,
en Logroño
no ano
2008.
Ganou
tamén ou-
tros cam-
peonatos
nacionales:
no 1999
campeón
de España sub-10, no 2000 e 2001 campeón
de España sub-12, e no 2003 campeón de
España sub-14, en 2004 e 2005 campeón de
España sub-16; no 2006 subcampeón de Es-
paña de axedrez rápido, disputado en Ponte-
vedra. No 2009 participou en Arxentina nun
campeonato a cegas que consiste en xogar as
partidas sin ver o taboeiro.
David aprendeú a xogar os 6-7 na casa da
súa aboa. Ensinoulle súa tia Manola e logo
seu pai. Os seus comenzos deronse da man
de Manuel Barros, entrenador do clube Mer-
cantil de Riveira. O curioso foi que os primei-
ros entrenamentos facianse por correo postal
xa que Riveira queda lonxe de Esteiro, e so
acudía os fins de semana o seu domicilio, pe-
ro o esforzó valeu a pena.
David recomenda o axedrez a todo o mundo
porque e un deporte moi divertido onde se
pode crear. Ademais, o podes practicar en
calquer parte do mundo, e aos nenos pódelles
vir moi ben para os estudos porque axuda a
concentrarse.
9
A NOSA XENTE
JOSÉ MANUEL PAN LAGO Nació en Muros el 26 de abril de 1936. Fueron sus padres Nicolás Pan y Antonia Lago, y tuvo sola-mente una hermana, que en esta fecha vive exacta-mente junto a mi casa, llamada Olga.
De niño ya destacaba por el gran interés que tenía por el estudio. Terminó los de primaria y secundaria
en el Colegio de los P.P. Franciscanos en Herbón-Padrón.
De allí se traslada al Noviciado fran-ciscano, instalado en el convento de Santiago, en donde permanece un año. Seguidamente pasa a estudiar Filosofía en el Convento de Canedo (Ponteareas) donde cursa otros dos ,
para pasar a rematar el tercero en el Convento de Santiago, también llamado Seminario de Misioneros (Custodia) para Tierra Santa y Marruecos.
Aquí hace también los cuatro cursos reglamentarios de Teología, ordenándose sacerdote en el año 1.960. Durante su permanencia en Santiago, estu-diando Teología, participa en la "Schola Cantorum" del Seminario franciscano, llegando a dirigirla en los últimos cursos. Al llegar al Ministerio sacerdotal ejerce en Galicia durante dos años, para luego ser destinado a las Misiones en Venezuela.
En el año 1962 es destinado a Venezuela, país que amó tanto como a su patria. Llegó a Caracas en unos momentos de plena convulsión política, cuando se libraban grandes batallas en el derroca-miento de la última dictadura sufrida por los vene-zolanos, (luego vendía alguna más), El Padre Pan cuenta con una gran capacidad de escuchar, dialo-gar y con una única arma que es la Palabra de Dios. Su carácter pacífico consigue que la comuni-dad se sienta segura y arropada y les devuelve la tranquilidad. El no se para. Construye la Iglesia de San Pedro Claver, de la que fue párroco e, igual-mente construye la Iglesia Parroquial en La Planicie de Caracas.
En 1965 recibe el título de Maestro Normalista en Educación Primaria y es trasladado a Soledad, en el estado de Anzoátegui. Allí remodeló la Iglesia y fundó el grupo juvenil “Todo Volumen”.
En el año1970 es enviado a tierras aragüeñas, nombrado Párroco de la Iglesia de san José de Ca-gua. Su afán por la formación de los jóvenes le lle-va a formar aquí ocho grupos juveniles en la zona de la periferia de la ciudad, e igualmente funda la
“Escuela Taller La Carpintería”, teniendo una gran difu-sión entre las gentes de aquella zona durante los cinco años que, como servidor de Dios, estuvo en aquel des-tino.
En 1975 es enviado como Párroco de San Casimiro, donde ejerce su ministerio hasta 1977. En este tiempo funda un nuevo grupo juvenil parroquial y junto a este grupo y para tener mejor informada a la comunidad, funda un periódico de circulación mensual al que llama “Prohibido”. Y nuevamente, en este mismo año lo tras-ladan a Cagua por corto tiempo, pues le esperan otros destinos, pero antes de irse logra remodelar la Iglesia y construye la Casa Parroquial. Se incorpora al Grupo Scout, como buen ecologista y preocupado por el pro-blema de las drogas da su apoyo a la “Asociación Mundial de Boxeo” (AMB) en su campaña “NO A LAS DROGAS”.
En el año 1979 es destinado a las costas aragüeñas, concretamente a Ocumare. Como desconoce el tiem-po que va a estar en cada sitio, en seguida pone ma-nos a la obra y abre caminos a los jóvenes. Donde llega actúa con brevedad. En Ocumare instituye la Mi-sa de los Niños y debuta como guionista de las obras teatrales. “La Pasión, Muerte y Resurrección de Je-sús”; “San Sebastián” y “Rescate de la Juventud”. Es-ta obras fueron representadas con gran éxito en Ocu-mare de la Costa y luego en el Teatro de la Ópera de Maracay.
Llega a Turmero como Párroco de la Parroquia de Ntra. Sra. de la Candelaria, desde el 26 de octubre de 1980 hasta el 17 de diciembre del 2005, cuando pasa a descansar en la paz del Señor y sus restos descan-san a los pies de la Santa Patrona la Virgen de la Can-delaria. Aquí, inmediatamente de llegar funda el “Grupo Juvenil Parroquial”; reactiva la “Sociedad de San Vicente de Paul”, a través de la cual distribuye cuarenta bolsas de comida mensualmente.
El Padre Pan no tenía horarios, siempre estaba dispo-nible. En sus homilías hay reflexiones sobre los proble-mas de la actualidad del país, siempre hay una alerta, una solución. En el año 1986 funda el “Liceo Experi-mental La Candelaria”, para, en 1988 y bajo el lema: “Antes de maldecir la oscuridad trata de encender una vela”, funda el “Consejo Médico Parroquial” en el que laboran 35 médicos; 17 especialistas, servicio de Ra-yos X, eco-nosografía, laboratorio y odontología. En este centro se han atendido a más de dos millones de pacientes locales. De entre sus grupos juveniles sur-gieron vocaciones que hoy regentan distintas parro-quias. Todos agradecen su entrega total en los proyec-tos, su carisma de misionero y evangelizador, su dedi-cación incansable y el cariño con que a todos sirvió hasta sus últimos días.
Desde aquí mi más caluroso aplauso y sincero home-naje sintiéndome orgulloso de saber que un muradano y vecino ha llevado la ilusión y la Palabra de Dios a otras tierras con la entrega total de su vida, sin condi-ciones, como un verdadero hijo de San Francisco. (p/ Malú Pérez Quintela)
10
A TESTEMUÑA
p/ Marcelino García Lariño
A xente non é tola, que sabe moi ben o que di
e o que fala. Non é tan tola como moitos coi-
dan. O que pasa é que moitos fanse os tolos
para non vogar; e hai outros tamén que o son
algo, ou moito asegundo a debilidade cranial,
aínda que o queiran disimular, pero ben que
se lle nota.
Tolos tenos que haber que os houbo sempre;
pero non tantos como di a xente, Hai máis to-
los de aparencia que de enfermidade, que
son ós que lle acae moi ben que lle chamen
tolos, sendo aquela conta máis tolos que eles
os que lle chaman. Hai quen se fai o tolo, hai
que pasa por tolo, hai que coida que está tolo,
hai quen presume de tolo, sen estaren tolos.
E hai tamén, que os hai e non hai por que ne-
galo, quen se ten por cordo e está toliño de
ves.
Non quero dicir con esto que o ser tolo sexa
unha carreira. Pero que é un oficio, eso si
que non o dubido. Cantos hai que exercen a
profesión de tolos, e comen de balde porque
din que están tolos, e teñen papeis de tolos, e
cobran por tolos sen selo. Eso pasa tanto nas
cidades como nas aldeas. Nas cidades hai
máis tolos, aquela conta, porque hai máis xe-
nte e correspóndenlle máis pola renda per
capita.
Venme agora mesmo ó caletre este
caso verídico, que non é un conto, que pasou
no xulgado de primeira instancia:
Había un preito por unha finca, e a un-
ha muller que chamaron a declarar, que non
tiña a sona diante dos fregueses de ser moi
capacitada –eso coidaban eles–, preguntoulle
o xuíz:
–Vostede pode precisar onde se atopa
a leira obxecto deste preito?
E a boa da mulleriña, pensou ben o
que ía a contestar, que de tola tiña pouco e
de aproveitada moito máis, e con moita edu-
cación, eso si, contestoulle:
–Señor xuíz. Precisar, o que se di pre-
cisar, non porque o finado de meu pai cando
morreu deixoume leiras abondas; pero, se ma
dan...
Eso si que é falar, e o demais son con-
tos. Que me deixen a min de tolos e de tola-
das.
11
p/ Quin Caamaño
De todos é sabido que Muros conta con impor-tantes xacimentos arqueóloxicos. Os petroglifos da Laxe das Rodas, Cova da Bruxa e os de Na-raio, son unha boa mostra. Tamén hai constan-cia de varias mámoas catalogadas, por exemplo unha no curso alto do “Río do Catalán”, e dunha cista na parroquia de Abelleira, á beira da desembocadura do río Rateira. Pero pouco se ten prestado atención ou comentado entre nós, a existencia de castros.
Un castro é un tipo de poboado fortificado que se espallou principalmente por Europa entre a Idade do Bronce e a do Ferro, que subsistiu ata a Idade Media. Concretamente na Península Ibérica destaca este tipo de asentamento no no-roeste, onde pola súa concentración é un ele-mento definitorio da cultura prerromana coñe-céndose co nome de Cultura castrexa.
Por toda Galiza quedan mostras destes asenta-mentos castrexos. Castros como os de Santa Tegra, Baroña ou Vidalonga son unha boa mos-tra. Pero aínda que non nos decatáramos da súa existencia, Muros contou con este tipo de cons-truccións. O paso do tempo, a forestación e a utilización das pedras para construcción de bala-
dos e cortes, foron quen de que chegáramos a descoñecer que os nosos ancestros utilizaron esas antigas construcción como as súas mora-das, mesmo como fortificacións para defenderse de outras tribus. Alghún de nós aínda vive perto de restos cas-trexos e non o sabe.
Os Castriños e Ventín (Louro); Miraflo-res (Muros); Santa Catalina (illa de Santa Catali-
na-Tal); Punta Castriño (Tal de Abaixo-Tal); Rimao (Torea), son os lugares donde se documentou a existencia destes poboamentos.
Miraflores: Emprazado no medio dunha ladeira.
Conserva un só recinto e parte das defensas ar-tificiais só verificadas en parte da acrópole.
Rimao: Nun outeiro que domina a parroquia de Torea. Presenta un recinto circular defendido por un parapeito.
Santa Catalina: Castro costeiro emprazado nun-ha península, defendido por fortes cantís e dúas liñas de parapeitos paralelos na parte máis des-protexida.
Ventín: Situado no medio dunha ladeira. De for-ma alongada, presenta un só recinto defendido por dous parapeitos paralelos.
Na relación dos Castros da provincia da Coruña, faise mención os castros de Miraflores e Rio-mao.
Fontes: http://onosopatrimonio.blogspot.com.es
http://gl.wikipedia.org/wiki/Castros_da_provincia_da_Coru%C3%B1a
OS CASTROS DE MUROS
12
Ramona León Caamaño
Son Ramona León Caamaño filla de Pedro Platero e Aveli-
na de Brecha . No año 1975 vin para Madrid. De alí a Ali-
cante donde vivo hoxe en día ... Casada con Rafael Mora.
Temos catro filos e dous netos. Traballei de cosiñeira nun
hotel e ahora xa non traballo, coido dos netos para que tra-
ballen os filos. A pesar de levar tantos años fora, Muros
siempre esta presente. Desde aquí mando un abraso moi
forte a toda miña xente que son moitos e querovos a todos.
Pero en especial a meus país ...
O día que sa-
lín de Muros
era un 24 de
Xulio, cando subín a o tren en Santiago e estaban botando
foguetes, doume a risa porque penséi que era unha boa
despedida. Nos primeros días en Madrid todo era novedad,
pero pronto empesou a morriña e botaba de menos eso de
abrir a ventana e ver os mexilloeiros, o olor a mar e a os
pinos que tanto me justa, hasta o cheiro e da fábrica de
Daniel botaba de menos jajaja .... Pero bueno; tamen tiña
claro que en Muros non tiña futuro, e pouco a pouco funme
fasendo a idea e acostumbreime a un xeito de vida distinto.
Caséime, naceron os fillos e depois os netos. Así que aho-
ra xa estou dividida entre Muros e Pilar de la Horadada, na
provincia de Alicante que así se chama o pobo donde vivo que tamén ten praias e pinos. Pero nunca
como o noso Muros.
A NOSA XENTE NA DIASPORA
Pili González Garcia
Hola a todos, estou moi orgullosa de ser muradana. Son
Pili González García, conocida como a filla de Eduardo o
Carteiriño e Cándida. Nacín en Muros 11/10/1960 na calle
do Rosal e son a cuarta de oito irmáns. Casada con Quin,
fillo de Carmen da Santera. No ano 1988, aprovei a oposi-
ción ao corpo de Oficiais Postais, e destináronme a Ma-
drid. Emigrei con meu marido e dous fillos, e residimos en
Alcalá de Henares. O meu home ten unha empresa, un de
os meus fillos Sergio e xornalista, está casado e traballa na cadena Ser e o ano pasado deunos un a
netiña "Noa". O outro fillo Xaquín e Licenciado en económicas e topou traballo en Bilbao en un proxecto
de investigación. Aos 44 anos apareceume un tumor no fémur. Despois de varias operacions, e gracias
a Deus hoxe estou ben, pero isto lévome a coller a xubilación. Aproveintando o tempo licencieime en
Historia. Toda a nosa familia vive en Muros polo tanto como mínimo duas veces o ano estamos pola te-
rra . Como Muradans seguimos añorando o noxo pobo, desnde lonxe apertas para todos.
13
Segundo González
SON SEGUN-
DO GONZALEZ,
MEUS PAIS SON
FELISA E SE-
GUNDO
(CHUNO).
CASADO CON
CAMILA FER-
NANDEZ, TAMEN DE MUROS.
VIVO EN PLAYA HONDA (LANZAROTE ), DES-
DE 1996.
ACTUALMENTE TRABALLO NO HOTEL BEA-
TRIZ & SPA, EN PUERTO DEL CARMEN.
UN SALUDO PARA TODA A XENTE DE MUROS.
Abelardo Dubert García
Chámome Abelardo-Isidro Dubert García, nal-gunhas casas tamén coñecido como o fillo máis vello de Juan Manuel da Tahona, e de Pipia de Isidro. Foi no ano 1968, ben me lembro delo, cando, para alivio dos meus pais, e martirio meu, marchei de Muros, dirección a Petelos, un lugar a catro quilómetros de Porriño. Digo alivio dos meus pais porque non habendo instituto en Mu-ros daquela, e tendo eu un tio alí, as oportunida-des académicas erán perfectas para que cursara
o primeiro ano do vello bacharelato naquela vi-la. Padecín por seis anos (os mais delica-dos inda por riba) as or-fandades fraternais,
as dos meus pais e as dos amigos que deixei en Muros en prol dunha formación académica. Iso supuso que pouco a pouco me fose alonxando dos aconteceres e sentiires cotiáns que ían oco-rrendo en Muros durante as miñas ausencias. Logo o voltares nos veráns, xa non era o mesmo, a desconexión era evidente, e iso íase agravando co paso dos anos. Pero todo isto xa queda atrás, moi atrás, un século atrás. O que verdadeirame-ne importa, e que bastaron os nove primeiros anos da miña vida para que me quedase unha impronta muradán que hoxendía permanece. Co-
mo sería ésta si nos quedasemos a vivir ahí máis tempo? nunca o saberei, o que sí é seguro e que non estaría escribindo isto. Bacherelato, Santiago de Com-postela, Carreira, Mili, Oposi-cións, Bo-da, Toma de Pose-sión en Primeiro Destino, Primeiro fillo, Segun-do Destino, Segundo Fillo, Terceiro Fillo,........ Mediócritas Aurea. Pedidesme tamén que poña onde resido, no que traballo, que dé saúdos, bi-cos e apertas a......, pois direivos que casi non importa onde resida, non é Muros, e polo tanto casi nin vale a pena mencionar o sitio, porque nin de lonxe ten algo que me recorde a Muros, e iso é o que ten de bó, que é tan "distinto" que fai que pense son de Muros, cada vez que recordo que vivo eiquí. O traballo: hoxendía un luxo, caro co-mo caviar de beluga,..... de oficina e no mundo da Xustiza. Si teño que saúdar, comenzarei por saúdar a todos e cada ún dos membros do ILM., os de Muradáns na Diáspora e demáis páxinas similares. Non sabedes o ben que me fai leervos inda que a casi todos vos, non vos coñeza, nin vos a min. Pero sodes un referente, unha agarra-deira, un saber que son dun sitio concreto, e no meu caso, dun sitio de vida felizmente vivida de neno, e dispois de maior, longamente imaxinada, e polo tanto ausente de cousas negativas.
Manuel Caamaño Lago
Son Manuel
Caamaño
Lago.( cono-
cido como
fillo de Cabi-
cha). Nacín
en Muros fai
moitos anos e son fillo de Pedro Caamaño e
Francisca Lago e estou felizmente casado con
Magdalena, nacida en (Cáceres- España).
Emigrei a Madrid fai 48 anos , concretamente
no ano 1965, e ahora estou retirado desde o
2010. Saludos e apertas para todos.
14
EDUCACIÓN Y CONVIVENCIA,
EL ACOSO O BULLYING (I) p/ Marisé Luces Tajes
Las experiencias entre iguales son importan-
tísimas en el desarrollo de niños y adolescen-
tes, ya que a través de ellas se adquieren ha-
bilidades y actitudes que influyen en la adap-
tación social a lo largo de su vida.
A veces, esas experiencias no son siempre
positiva, puesto que puede darse un tipo de
relaciones dañina entre iguales: el maltrato o
victimización por abuso de poder, que hace
que desaparezca la relación de igualdad y se
sustituya por una relación de dominación –
sumisión entre el agresor y la víctima. Esta
relación suele estar oculta para los adultos,
pero conocida por los compañeros, sobre todo
en los centros escolares, que es donde más
se da y entre los 12 y 16 años de edad.
Es un tipo de violencia difícil de identificar, de
diagnosticar en cuanto a su gravedad y, por lo
tanto, de eliminar..
Este tipo de relación tiene un nombre: ACOSO
o BULLYING.
Besag define el Acoso o Bullying como “ el
ataque repetido (físico, social, psicológico o
verbal) de sujetos que están en una posición
de poder sobre otros que no tienen la capacidad
de defenderse, con la intención de causar daño
para obtener beneficio o satisfacción.”
Cualquier niño/a puede ser considerado como
una víctima potencial si es percibido como más
débil y vulnerable por otro niño más fuerte. Des-
pués de identificado el niño los agresores planean
cómo hacer daño, debilitar y humillar a quién ha-
yan elegido como víctima. En niños de primaria,
generalmente, son procedimientos físicos, mien-
tras que en secundaria utilizan con mayor fre-
cuencia la agresión verbal y la exclusión social.
Acoso es:
Golpear, pegar , empujar.
Las amenazas.
Los insultos.
Las burlas.
Hacer el vacío a alguien comportándo-
se como si no existiese.
Enviar notas, correos electrónicos o
mensajes insultantes….
Iniciada la conducta de acoso, ésta suele conti-
15
nuar porque el agresor obtiene recompensas ma-
teriales y sociales. Éstas últimas son debidas a la
influencia que ejercen los compañeros. El papel
de éstos es determinante, ya que para minimizar
o evitar la posibilidad de ser ellos también vícti-
mas, refuerzan al agresor y aíslan al agredido,
con lo cual el agresor asume su papel de domina-
dor en el grupo y la víctima encuentra cada vez
menos posibilidades de salir de esa dinámica.
El grupo refuerza las conductas intimidatorias, o
bien, se inhibe del tema. Es así como los compa-
ñeros / as apoya y en alguna medida las genera y
mantiene, mientras que para los adultos suelen
pasar desapercibidas.
Los compañeros/as valoran más positivamente a
los acosadores que a las víctimas, aquellos son
considerados los más fuertes del grupo, gozan de
mayor reconocimiento social. Las víctimas son
consideradas débiles y cobardes.
Lo anterior nos hace ver la importancia del grupo
en la relación acosador- víctima.
Pero el acoso no es solo un problema de igua-
les, sino que repercute en las familias y en el en-
torno más próximo de las personas afectadas: “
Convivir en un espacio en el que hay violencia
dificulta que cada cual pueda ser y relacionarse
tal y como es “.
A veces los chicos/as no son conscientes de que
sus actitudes con algunos compañeros /as pue-
den incurrir en el maltrato. Definimos (Cerezo
2004) los principales tipos de maltrato entre igua-
les:
Físico:
Pegar, empujones, destruir los objetos y trabajos
de la víctima, apropiarse de sus cosas… Más fre-
cuente en primaria.
Verbal:
Suele ser la más
habitual. Insultos,
motes, menospre-
cio en público, re-
saltar de forma
constante un de-
fecto físico… ¡ Ojo
¡ El teléfono móvil
es una vía para
este tipo de maltra-
to.
Psicológico:
Va encaminado a deteriorar la autoestima de la
víctima y a aumentar su sensación de inseguridad
y temor. Este componente psicológico está en to-
das las formas de maltrato.
Social:
Pretenden poner a la víctima en un mal status res-
pecto del grupo, aislarlo. Está considerado acoso
indirecto.
Ya definido el acoso y qué se pretende con él,
nos preguntamos: ¿ Quienes son los protagonis-
tas del acoso escolar ?. Son:
Los acosadores.
Las víctimas.
Los compañeros/as ( observadores )
Los adultos.
( En el próximo nº de la revista los definiremos y
veremos cuáles son los factores de protección
ante conductas de acoso. Protección en el ámbito
familiar, social y escolar ).
16
Centenaria sobreira,
qué vergoña ser home,
ser persoa qué noxo,
xa que de home foron
os ollos que che viron mesa,
os cartos que che mercaron,
as mans que che foron feras,
a pólvora cá que che voaron...
QUE NON VIRON AS TÚAS FOLLAS,
CEGOS ERAN,
NON DURMIRON Á TÚA SOMBRA,
PARVOS ERAN,
NIN SOÑARON COAS TÚAS POMBAS,
SOBREIRA...
Centenaria sobreira,
xa non terás máis niños,
xa non darás máis landras,
xa non cairán máis follas
ó chan dende as túas polas,
e arredor do teu cepo,
no lugar onde te alzabas,
xa non haberá o mesmo chan,
nin correrá o paspallás,
nin o moucho collerá
ratos dende o teu lar.
Agora no teu toro
dun rico té-lo xantar.
As túas polas, fortes brazos,
patas dunha mesa son.
QUE NON TOCARON AS CASCOIRAS,
TOLOS ERAN,
NEN SENTIRON A TÚA ALMA,
XELOS ERAN.
QUE NON VIRON UNHA ARBRE ENRIBA,
SOBREIRA...
Centenaria sobreira,
amiga árbore, da cobiza derrubada:
que a túa morte non sexa vana
nós queremos,
queremos que sexa fértil
e prometemos
moitas veces renascerte,
duascentas veces prantarte,
para que a túa enxebre alma
atope sosego e volva
E MEDRE MULTIPLICADA
DUASCENTAS VECES ENRIBA,
DOUSCENTOS ANOS ALZADA,
XA NUNCA MÁIS ABATIDA,
XA NUNCA MÁIS DERRUBADA
HOMENAXE A UNHA SOBREIRA p/ Amado Barrera
17
A voz dos nosos poetas
CUANDO NOS ENCONTREMOS
Cuando nos encontremos en la altura
Ocultarás tu rostro entre mi barba,
Enlazaré mi brazo en tu cintura
Y sentirás amor frente a tu cara.
Rodeados por celajes de ternura,
Buscaremos remanso de la calma,
Hipotético el cuerno de la luna,
Habrá, sólo entre dos, una mirada.
No sentir el dolor ni pena alguna
Ni cosa que lastime, ni habrá nada
Que maltrate, que hiera y nos desuna.
Cambiantes las facetas de la Luna,
Bajo la noche obscura y moteada
Florecerán querencias, una a una.
(Manuel Silva Fernández)
Anuncio de temporal __________
Marea baixa.
Un mar negro e xusticieiro
Amosa puñetas brancas.
A area, na costaneira,
Vaise ós poucos desangrando
En fíos de auga salgada.
Un batallón de gavotas
Forma e dalle ó vento a cara.
O río do Espadanal
Andivo excavando a praia
E a planicie do areal
Deixa ver a coitelada.
O sur fai runxi-lo mar
E o temporal avanza,
Con hostes de escuras nubes
-Cal podros desenfreados-
Preñadas de vento e chuvia
Pola Serra do Barbanza.
( D.J Barreiros Lago)
18
A MUSICOTERAPIA AQUÍ, MOI
PRETIÑO DE NÓS, APLICADA A
PERSOAS CON DISCAPACIDADE.
A Escola Municipal de Música de Carnota
non só é coñecida pola súa laboural mu-
sical coa poboación de Carnota e arre-
dores, se non tamén por algo máis so-
cial e loable como é impartir cursos de
Musicoterapia no Centro Ocupacional de
Valadares.
Dito centro está sito no municipio de
Outes, no lugar de Valadares. Pertence
e xestiónao a Asociación de Discapacita-
dos da bisbarra de Muros ADISBISMUR,
cunha gran laboura e fantásticos resul-
tados. Non só traballan en obradoiros
de cestería, cerámica, xardinería, etc,
se non que aprenden hábitos saudables,
de convivencia, de respeto, de hixiene
… teñen moitos terapeutas especializa-
dos que traballan con eles todos os días
como fisioterapeutas, logopedas, psicó-
loga, mestra de lecto escritura, infor-
mática, teatro, etc, saen en moitísimas
excursión de diferentes calados ao lon-
go do ano (pesca, camiño de Santiago,
vela adaptada, praias, sendeiros, cam-
pionatos deportivos …); e voluntarios
que dan o mellor que saben deles para
achegarlles aos usuarios os seus coñe-
cementos en distintas áreas, coma nós
…
Para que os lectores desta nosa revista
vos fagades unha idea de cómo se pode
levar a cabo unha sesión de Musicotera-
pia de dúas horas con estes rapaces/as
tan especiais e queridos para nós, dei-
xamos reflexado aquí unha organización
de dita sesión, da primeira sesión que a
nosa directora, Alianza Uhía, levou a ca-
bo no seu primeiro día en Valadares.:
Coñecémonos coa música.
PRESENTÁMONOS.
Todos en corro. Primeiro decímonos os nomes con palabra, pero logo cantando.
Empezo eu “Ali, ali ali , que la vuelta está al derecho, ali, ali, ali, que la vuel-
ta está al revés. 1, 2, 3.” E conto tres dende min, e onde toque, empeza a
cantar co seu nome.
A MUSICOTERAPIA AQUÍ ¡¡¡
p/ Esmu-Carnota
19
XOGAMOS CO RITMO.
2.1 Cun pandeiro tocamos diferentes figuras, e según sonen podemos ser:
Elefantes; se a figura que tocamos é branca (dous pulsos)
Persoas; se a figura é unha negra
(un pulso) Formigas; se sonan as corcheas
(medio pulso) E seremos estatuas se o que “sona” é o silencio.
Nunha roda, cada un de nós fai un rit-
mo, e o resto de compañeiros ten que
repetir ese ritmo XOGAMOS CO SON
Falamos dos distintos instrumentos que hai. Coñecemos os seus nomes, como
se tocan, como soan … Decidimos cada un qué instrumento imos ser. Cando a
música sona movémonos ao seu ritmo, e cando deixa de soar, somos estatuas
facendo que tocamos co instrumento elixido.
CANCIÓN CON XESTOS
“Eva y Adán nadaban en Mogor, Eva en
bikini y Adán en bañador”.
Primeiro aprendémonos o texto, logo
como sona, e finalmente cando xa nos
sabemos a canción … aprendémola con xestos: Cando dicimos Eva, facemos co-
mo si leváramos dúas trenzas. Cando
dicimos Adán, facemos musculitos. Na-
daban, como á braza. Bikini sinalando parte de arriba e bañador a de abaixo.
Mogor, como si tomáramos o sol.
Bufffff qué difícil é isto, quen gañará? O
que menos se equivoque, porque cada vez hai que facelo máis rápido!!!!!!!
AUDICIÓN
Escoitamos primeiro a audición de LA MÁQUINA DE ESCRIBIR. L. Anderson.
Logo, Todos sentados en círculo imita-mos que estamos escribindo nunha má-
quina de escribir. A música indícanos cando debemos cambiar de renglón,
cando imos máis rápido, cando imos
máis lentos, e incluso se nos durmimos.
ESCOITAMOS UN CONTO
MUSICADO
Escoitamos o conto de “O lobo e os
tres porquiños” un par de veces e aprendemos a canción. Facemos un de-
buxo, e nas próximas clases faremos caretas dos porquiños e o lobo para fi-
nalmente, facer a representación.
MÚSICA DESCRIPTIVA
Escoitamos música en silencio, e logo, ao azar, uns cuantos alumnos explica-
rannos que lles suxeriu esa música, a onde o trasladou, qué tempo facía, etc
…
DESPEDÍMONOS CON BAILE.
Dúa horas que se pasaron volando!!!!
Unha marabilla de alumnos!
20
A enfermidade é tan antiga como o ser humano
e dende sempre este preocupouse por entende-
la, explicala e combatela. Dende unha medicina
baseada en piares máxico-relixiosos evoluciona-
mos a unha medicina do século XX, impulsada
polo desenvolvemento científico e técnico
(combinada cunha demostrada efectividade de
levar unha vida sa). Con frecuencia as novas
tecnoloxías poidan causar receo por unha com-
plexidade fóra do noso alcance: é o caso dos
Desfibriladores Externos Semi Automáticos
(DESA) cuxas dúbidas máis comúns intentare-
mos aclarar. Temos ferramentas, usémolas, do-
témonos delas mentres estamos sans. En defini-
tiva: curémonos en saúde.
10 PREGUNTAS SOBRE O DESFI-
BRILADOR EXTERNO SEMI AUTO-
MÁTICO (DESA)
1.- Que é unha parada cardíaca?
É unha afección do corazón na que este de sú-
peto deixa de bombear sangue. Realmente as
células do corazón non deixan de moverse, pero
xa non o fan de forma coordinada e polo tanto
son incapaces de facer fluír o sangue, provocan-
do o que se coñece como unha fibrilación ven-
tricular (cando as células dos ventrículos do co-
razón -as cámaras inferiores que realizan a
maior forza no bombeo- non xeran a súa electri-
cidade e movemento no momento correctos, e
xa que logo no canto de moverse coordinada-
mente para bombear somentes fan vibrar o cora-
zón, pero non flúe o sangue). A parada cardiaca
vai acompañada polo feito de que o paciente
deixa de respirar, por iso fálase habitualmente
de parada cardiorespiratoria. Ao non fluír o san-
gue as celulas do corpo irán morrendo aos pou-
cos por falta de osíxeno, ata que a persoa faleza
definitivamente.
2.- Podemos sobrevivir a unha parada
cardíaca?
Si! Para iso é moi importante seguir a denomina-
da cadea de supervivencia, é dicir chamar os
servizos médicos para que cheguen o antes po-
sible, practicar a reanimación cardiopulmonar
para facer que chegue algo de osíxeno ás célu-
las, e utilizar o desfibrilador. A desfibrilación
(única intervención eficaz que existe para tratar
a parada cardíaca) permite que as células do
corazón volvan moverse de forma coordinada e
devolve o latexo cardíaco, logrando que a per-
soa sobreviva. É moi importante que se realice a
desfibrilación o antes posible, xa que cada minu-
to que pasa as posibilidades de sobrevivir da
persoa son menores.
3.- Que é un desfibrilador?
Un desfibrilador (chamados habitualmente DEA
ou DESA) é un dispositivo computerizado portátil
(extremadamente fiable, seguro e de doado ma-
nexo) que mediante descargas eléctricas pode
reiniciar o latexo dun corazón que sufriu unha
parada cardíaca. Isto é posible realizalo nos
primeiros minutos tras a parada cardíaca, men-
tres o paciente aínda se pode reanimar. En can-
to antes se actúe co desfibrilador, maior será a
posibilidade de supervivencia. O equipo, tras
acendelo, infórmanos mediante indicacións
acústicas e visuais dos sinxelos pasos a realizar.
4.- Por que é tan importante dispoñer dun
DESA preto?
O tempo é o maior inimigo da supervivencia nes-
Curarse en saúde
21
tes casos. A realización dunha descarga no
primeiro minuto do evento supón unha taxa de
éxito superior ao 90%. Moi raramente os servi-
zos sanitarios poden acudir tan rapidamente (só
unha de cada 20 persoas sobrevive a unha para-
da cardíaca repentina cando acontece fóra do
hospital).
5.- Quen pode utilizar un DESA?
Calquera pode adquirir un DESA (o seu prezo
varía en función do fabricante e características do
desfibrilador) agora ben, estes aparatos só poden
ser utilizados en Galicia por calquera persoa que
acreditase a formación, coñecementos e habilida-
des necesarios para iso.
6.- Son seguros os DESAs?
Si. Unha vez colocados os parches analizan o
ritmo cardíaco e SÓ aconsellan aplicar unha des-
carga eléctrica en caso de detectar unha fibrila-
ción ventricular ou unha taquicardia ventricu-
lar sen pulso (outro tipo de evento que consiste
en que os ventrículos do corazón aumentan anor-
malmente a súa frecuencia de bombeo e o fluír
do sangue non é correcto). Ademais ao ser semi-
automáticos (isto é, que para liberar a descarga
eléctrica e tras recomendar esta) debe ser o re-
animador quen coa presión dun botón realiza a
acción.
7.- Que sucedería se lle coloco un DESA a
alguén consciente?
Nese caso o desfibrilador, ao non detectar unha
fibrilación ventricular ou unha taquicardia ven-
tricular sen pulso (únicos eventos para os que
está indicado) NON recomendará unha descarga
e dende logo NUNCA a efectuará automatica-
mente.
8.- Para que idades está recomendado o
seu uso?
Os DESA estándar son adecuados para nenos de
máis de 8 anos de idade. Para nenos de entre 1 e
8 anos, hai que utilizar parches pediátricos ou un
modo pediátrico, se é posible; se non están dis-
poñibles, hai que utilizar o DESA tal cual. Non
obstante, non se recomenda utilizalo en nenos
menores dun ano.
9.- Que responsabilidades legais me afec-
tan?
En Galicia, a formación e uso do DESA por per-
soal non médico está regulado polo Decreto
99/2005 do 21 de abril. A dispoñibilidade dun DE-
SA debe ser comunicada á Central de Coordina-
ción de Urxencias Sanitarias de Galicia 061
(CCUS 061), desta forma, a utilización do desfi-
brilador efectúase baixo a supervisión e respon-
sabilidade dun médico quen seguirá a manobra,
ben presencialmente ou telefonicamente a través
da CCUS-061).
10.- Que mantemento requiren os DESAs?
Practicamente nulo, auto chequeanse continua-
mente. Segundo fabricante e versión a batería
que levan incorporada pode chegar a durar máis
de catro anos ou realizar máis de 300 descargas.
Os electrodos (ou parches) levan un xel incorpo-
rado que adoita caducar aos dous ou tres anos
(tamén segundo fabricante e versión).
p/ FRANCISCO JAVIER MAYO VELOSO
Operador na Central de Urxencias Sanitarias
de Galicia 061
Técnico en Transporte Sanitario -Instructor de
Soporte Vital Básico por SEMES-AHA
Cadea de supervivencia:
22
ANOREXIA NERVIOSA (III) (FACTORES PREDISPONENTES INDIVIDUALES Y FAMILIARES)
p/ Dra. Castiñeira 5.- FACTORES PREDISPONENTES:
INDIVIDUALES Y FAMILIARES.
A) INDIVIDUALES
PROBLEMAS CON LA AUTONOMÍA: Jó-venes que viven muy pendientes de los que otros esperan de ellos, de cumplir con los ideales de sus padres, o de darles satisfacción a los demás. La obligación de ser siempre adecuados le deja poco margen de seguridad para desarrollar un pensamiento personal o para hacer los planteos propios de una etapa de crecimiento.
Cuando la seguridad esta puesta exclusiva-mente en el exterior, en cumplir con lo que se su-pone que se espera de uno, es inevitable que se tenga una cierta sensación de ineficacia personal, una gran dificultad para resolver las cosas apelan-do a recursos personales, porque se termina siem-pre dudando de si mismo.
DEFICIT DE AUTOESTIMA: En la mujer está más conectada con factores como la imagen externa o apariencia, la aprobación del otro, cum-plir con las expectativas y responder a las necesi-dades de los demás.
La sensación de baja autoestima que nace de juzgarse a si misma desde las apariencias, desde lo que los demás consideran valioso, hará que el peso y la figura cobren esencial importancia como formas de lograr elevarla.
CAMINO A LA PERFECCIÓN Y EL AUTO-CONTROL: La tendencia al perfeccionamiento es común entre los jóvenes con trastornos del comer. Si no lo van a poder hacer a la perfección algo directamente no lo intentan. Terminan convencien-dose de que si logran transformar su silueta tam-bien lograrán transformarse a sí mismas. De este modo lograrán ser seguros y tenerse confianza para enfrentar los desafíos que se les presenten en la vida. El perfeccionismo no nos permite ser humanos. Es una trampa, ya que nunca se logra lo que se busca porque en si mismo es inalcanza-ble. También es muy común encontrar en los jó-venes con trastornos del comer una tendencia muy marcada a controlar todo en sus vidas, lo cual incluye, obviamente, un férreo control del cuerpo.
MIEDO A MADURAR: Se desarrollan por lo general en el período que va de la pubertad, pa-sando por la adolescencia hasta la juventud. Estos jóvenes están muy “estancados en la niñez”, y tie-
nen temor a crecer y a manejar la independencia que eso implica.
O también perciben el temor de sus padres a que eso suceda y sufren en realidad por falta de estímulos por parte de ellos.
Otro aspecto es que conservan un pensa-miento infantil se mueven entre los extremos:
Bueno o malo; Todo o nada: Obeso o delgado.
b) RASGOS FAMILIARES
Este trastorno genera una relación muy distorsio-nada en el seno de la familia y sentimientos de enojo, ansiedad y culpa, luchas por el poder y cre-cientes dificultades en la comunicación.
Escasa comunicación entre sus miembros.
Incapacidad para la resolución de los conflictos que se presentan.
La autonomía de cada uno de los miembros está comprometida y hay una confusión de roles.
Aglutinamiento: los miembros de la familia están excesivamente implicados entre sí y se invaden mutuamente. Los límites interpersonales son difu-sos.
Sobreprotección: Se preocupan constantemente unos por otros dando respuestas protectoras.
Organización rígida: las pautas se mantienen en forma inflexible.
23
CURIOSIDADES MURADANAS p/ Manuel Lago Álvarez
En la capilla del cementerio de Muros, que fuera en tiempos el presbiterio (altar mayor) de la parroquial
de San Pedro, hay una lápida de piedra que tiene
grabada la imagen de un sacerdote con ropa talar,
casi a tamaño natural. La imagen yacente tiene un
cáliz sobre el pecho, cogido de ambas manos, y le
faltan los pies, que debieron romperse al mover la
lápida de su lugar original.
Esta lápida perteneció a la sepultura de Don
Ramón Neira Romero, nacido en Muros, en el año
1825, y que fue párroco de Louro del año 1886 al
1900. Don Ramón Neira, era hijo de D. Ángel Neira
Figueroa y de Doña Josefa Romero Fabeiro, ambos
también, naturales de Muros.
El fallecimiento del conocido como “Cura Nei-
ra”, se produjo el 31 de diciembre de 1903, a los 78
años de edad. El parte de defunción lo presentó D.
Abelardo Dubert, en el juzgado municipal de Mu-
ros, siendo juez suplente D. Ramón de Artaza y se-
cretario D. Tomás Lojo Malvarez. Había otorgado
testamento ante el notario de Muros D. Manuel Pais
Luces y fue enterrado en el cementerio parroquial
de Muros, posiblemente en la referida capilla.
Don Ramón Neira fue uno de los antiguos
propietarios de la Capilla del Carmen, que debió
heredar del notario del distrito de Corcubión, D. Ma-
nuel Romero Fernández, que era patrono de la ca-
pilla en el año 1876, y que por la coincidencia de
apellidos, pudiera haber sido tío de su madre, Doña
Josefa Romero Fabeiro.
24
María Nieves Formoso Vidal.
Loureana de corazón, esposa, nai, ama de casa, im-
plicada en movimentos asociativos, pero tamén unha
gran aficionada a fotografía, da que fai “causa de fe”,
cando se trata de facer fotos do seu moi querido
Louro.
Paseante empedernida, as fotos de Nieves non re-
nuncian a amosarnos o mais bonito da natureza,
cunhas cores naturais, tal como o ollo as ve. Fontes,
regatos, pedras… todo e todo…. nada escapa a súa
curiosidade.
Filla e irmán de homes de mar, tamén o mar e a súa
pasión. Fotos da costa muradana cargadas de ceo…
cargadas dun azul que se respira, que enche as al-
mas de agarimo e saúde, son parte importante do
seu facer como amante da fotografía.
Os nosos fotograf@s
25
26
Tipo de ben: Pazo / Casa Grande , Institucións
privadas (centros sociais...) ,
Concello: Muros
Parroquia:Muros (de San Pedro)
Lugar:Muros
Cronoloxía: Época Baixomedieval ,
Descrición:
Fundado no ano 1418 polo xuíz da vila D. Diego
de Muros como hospital para acoller pobres da
vila. O Concello nomeaba procurador e adminis-
trador e funcionou como tal ata os anos corenta
do pasado século. Trátase dunha construción de
cantería onde o pórtico pertencería ao século
XVIII ou XVIV. Sobre a porta de entrada destaca
unha fornela onde se atopa unha imaxe da
Virxe. Na parte traseira do edificio atópase o
claustro ao que se accede por uns so-
portais e está decorado cuns fermosos
xardíns. A dia de hoxe emprégase co-
mo Centro Social da Terceira Idade.
Propiedade: Pública
Uso actual: Equipamento
Código no Catálogo da Xunta:
Categoría do Ben: Catalogado
(Catálogo da Xunta e dos PXOM)
Tradición oral:
Referencias bibliográficas:
Artaza Malvárez, Ramón de: «Historia
de Muros y su distrito». 2ª edición.
http://
homesdepedraenbarcosde-
pau.lacoctelera.net/post/2009/12/01/
cronoloxia-muradana-2 - http://
www.muros.es/ga/capillas.htm
p/ Xocas Figueiras
O Hospitalillo da Trinidade
27
NOVAS DE ONTE p/ Manuel Lago Alvarez
LLEGADA: “Después de una travesía feliz ha lle-
gado a este puerto el bergantín-goleta “Paquito”, del
que es capitán D. Carlos Lloréns, nuestro amigo”.
(marzo-1909)
ROGATIVA: “Por petitorio hecho en el pueblo por
varios vecinos de Campo de Cortes y Miraflores,
celebrose en nuestra iglesia parroquial un novenario
y procesión para implorar del Altísimo nos mande
algunos días de lluvia para refrescar los campos y
aprovechar las cosechas, que con tanta sequía se
están perdiendo”. (julio-1913)
BODA: “Han contraído matrimonio en esta villa el
joven Manuel Rodríguez Bueno, hijo de nuestro
amigo Nicolás Bueno Noya, con la Srta. Juanita La-
go Valdivieso, hija del acaudalado comerciante de
esta villa Francisco Lago. En la capilla del Carmen
el de nuestro queridísimo amigo el marinero Manuel
Álvarez Hermida con la Srta. Teresa Andrade. A
todos les deseamos una eterna luna de miel”.
(marzo 1909).
Una Petición: “Ahora que se aproximan las fiestas
de Semana Santa debe nuestro ayuntamiento dotar
a la banda de música muradana, de vistoso unifor-
me, pues francamente, no resulta ver el estilo de
cualquier aldea una nutrida banda en nuestro pue-
blo. En nuestro entender, la petición merece tener-
se, desde luego en cuenta”. (febrero 1910)
Una operación: “Ha sido operada por un hábil ga-
leno Santiagués la señora doña Dolores García
Roig, esposa de D. Adelino Portals Portals. Hace-
mos votos por su pronto restablecimiento”. (febrero
1910).
Boda próxima: “Anúnciase para plazo breve la bo-
da de la Srta. Carlota Fuentes Lago con el joven
don Manuel Martínez, socio de la Liga de Amigos.
Nuestra felicitación anticipada y que la dicha sea
eterna”. (febrero 1910).
Pared al suelo: “A consecuencia de los temporales
últimos, se vino a tierra un lienzo del cementerio
católico de esta villa. Con motivo de su recomposi-
ción no podrían acometerse en la Necrópolis las
obras urgentísimas que necesita? –Tienen la pala-
bra los que pueden contestar satisfactoriamente a la
pregunta formulada. (febrero 1910)
Convalecientes: “Hállanse bastante mejoradas en
sus dolencias las señoras Manuela García, esposa
de nuestro querido presidente y doña Juana Lariño,
hermana de nuestros queridos consorcios D. Ma-
nuel y D. Bernardo. Celebramos que la mejoría ini-
ciada vaya en aumento y que pronto tengamos el
gusto de saludarlas en la calle”. (Febrero 1910)
Recompensa: “El Consejo superior de la sociedad
de Salvamento de Naúfragos ha acordado conceder
a los tripulantes de la lancha de Muros, Colón, 20
pesetas en metálico al patrón Manuel Priegue Igle-
sias y 10 pesetas a cada uno de los marineros Ma-
nuel Lago Fer-
nández, Manuel
Dosil Minguez,
Luis Caamaño
Sendón y Ber-
nardo Caamaño
Boiro, por el sal-
vamento de la
lancha “Pepita”
el día 2 de di-
ciembre último,
que, falta del palo, amenazaba irse a pique con cua-
tro marineros que la tripulaban”.- (Febrero 1910)
28
AS TROPAS NAPOLEONICAS ENTRAN, INCENDIAN E SAQUEAN MUROS NO ANO 1809 (I)
José Bonaparte, o Rei Intruso
O día 26 de marzo de 1809, Domingo de Ra-mos, invadíronnos os franceses queimando a maior parte das nosas casas, causándonos moitas mortes. Saquearon e incendiaron
tamén o maltreito Castelo.
Poucos anos antes eran os muradáns quen daban as súas vidas para tratar de preservar os barcos franceses que se resgardaban na nosa baia, e agora as tropas napoleónicas agradecíannolo arrasando a vila e maila súa memoria. O "quixotismo" por non chamalo de outra maneira, dos españois, non ten paran-
gón.
No mes de marzo do ano 1809, os habitantes de Muros non puideron evitar que a vila fóra destruída polas tropas napoleónicas en tan só doce horas, dentro dos sucesos aconteci-dos durante a Guerra da Independencia. Nes-ta loita a vila quedou arrasada e ademais das perdas humanas e materiais (185 casas foron totalmente destruídas) contabilízase a desa-parición do Arquivo Municipal, que foi presa das chamas, co cal perdeuse a maioría da
documentación histórica do noso concello.
Relación sobre la entrada, saqueo, incendio y muertes llevadas a cabo por las tropas fran-
cesas en la Villa de Muros.
Auto primero.- En la Villa de Muros, a veinte y nueve días de Marzo de mil ochocientos nue-ve. El Sr. D. Joaquín Veiro, Regidor Decano del Ayuntamiento de la dicha Villa, que a falta de Juez y alcaldes administra Justicia en ella, por ante mí Escribano dijo: Se presentó en la Casa que servia como Ayuntamiento D. Ma-nuel Taboada y Cotón acompañado de otros cuatro o cinco sujetos armados entre ellos uno que decía ser Comandante y resultó ser Fraile y llamarse Fray pedro Romero, dicien-do traían órdenes del Excmo. Sr, Marqués de la Romana para la reunión de desertores de su Exercito y recolección de depósitos para
su Servicio…
Se les atendió y alojó, notándose que les se-guía fuerza armada de fachos (mozos alista-dos en el ejercito) de Serres, Carnota y otros lugares a los que se les entregaron las llaves del Castillo y Almacenes. La Municipalidad les rogó fuesen a reunirse a otro lugar mas apartado con el fin de no alarmar a los fran-ceses que estaban en Noya y santiago y que diesen lugar a que avanzasen sobre la villa, a cuyas razones no hicieron caso; aumenta la alarma popular que tratan de calmar los jefes asegurando que responderían con sus cabe-zas de que no vendrían los franceses envian-do gente para cortar su marcha al puente de D. Alonso. Visto esto comenzó a ser abando-nado el pueblo por sus habitantes por tierra y por mar, llevándose todo lo posible para sal-varlo de la rapiña; tratan de prohibir la mar-cha los congregados amenazando con fusilar a los que huían; llegan los franceses a la villa y matando e incendiando, arruinaron la villa, que perdió 180 casas incendiadas y todos los pertrechos de la pesca por la culpabilidad de los irresponsables que privaron la retirada a tiempo de los habitantes, y termina este auto: Y para que en todo tiempo conste lo acaeci-do, lo atesta su merced por cierto y ofrece recibir la competente averiguación con las personas mas condecoradas del pueblo… Así lo dijo y firma de que hago fe: Joaquín Beyro. Ante mí Jacobo Illanes de Alborés, ru-
bricado.
Auto segundo.- El la Villa de Muros a cinco de abril de mil ochocientos y nueve. El Sr. D. Joaquín Beiro, Regidor Decano del Ayunta-miento… D. Tomas de Lois y D. Benito Costa, Diputados del Común…y D. Luís Antonio Lla-
29
nes y Castilla, Canónigo Cura de esta villa, juntos y reunidos ante mí Escribano dijeron:… Sabido por los Franceses que ocupaban San-tiago, el levantamiento del pueblo, mandó su general una división para sujetarlos y aunque hicieron alguna resistencia fueron vencidos y declarados sus habitantes insurgentes, incur-sos en castigo si no se sometían al gobierno intruso y reconocer a su monarca, ordenando el saqueo e incendio de la población, salván-
dose parte por acudir los huidos a sofocar el incendio al retirarse las tropas francesas, sin embargo fueron destruidas ciento ochenta
casas totalmente.
A continuación del Auto levantado se señalan los nombres de los propietarios y el número de casas. Firman los indicados al comienzo
del Auto.
La información practicada el 5 de mayo de 1809 a petición del escribano de número de la Villa y Jurisdicción, D. Domingo García Caran-toña, sobre incendio y saqueo de la población el día 26 de marzo, señala, según información testifical, el número de 185 casas totalmente destruidas, incluyendo la del citado escribano con sus protocolos, etc., por no habérselos dejado sacar de la casa los que dirigían la
alarma.
_____________________
Matías Formoso, vecino de la parroquia de San Juan de Serres ante V. Merced como más haya lugar digo: Que habrá como cosa de unos quince días que mi hermano Agustín Formoso, celibato, se ha fallecido de resultas de los golpes y atropellamientos que ha reci-
bido en la invasión de los franceses…
Las declaraciones testifícales de 30 de abril dicen: “…por la tarde del día nueve del co-rriente. (1809) Estando muy enfermo de resul-
tas de un balazo que le tiró la tropa francesa que vino últimamente a esta villa a saquearla
y quemarla…”
2 de abril de 1809. Folio 13.- protestas de
averías y desperfectos de buques.
“El patrón de la pinaza, cargada para La Co-ruña, Ntra. Sra. del Camino. D. Gonzalo Barrei-ros fue arrastrado el 23 de marzo con otros mas patrones, de orden de un tal D. M. Taboa-da, comisionado que se decia ser por el Exc-mo. Sr. Marqués de la Romana, el cual le hizo saber que, bajo pena de la vida, no saliese del pueblo por motivo alguno, a cuya intimación obedeció inmediatamente; posterior a ello el veinte y seis del mismo marzo acometieron a esta villa las tropas de su Majestad el Empera-dor de los franceses que visto por el exponen-te tuvo que desamparar el pueblo como los
más vecinos pasándose al del Son.”
Folio 14.- “El Capitán D. Josef de Louro del quechemarín Nuestra Señora del Camino de arribada en este puerto el 18 de marzo, no pu-do desembarcar y almacenar los géneros del buque debido a la alarma general que había en el pueblo contra los franceses y un bergan-tín portugués que había en bahía impedirle la salida, se quedó hasta el 26 que debido a un
cañoneo que hizo el bergantín y este castillo a las tropas francesas que entraron e incendia-ron este pueblo y algunos buques que esta-ban en la playa se hicieron a vela para el Son volviendo a los tres días a Muros con otros
barcos que se marcharon el 26.”
Posiblemente exista un error de copia ou transcrición en estas ultimas dúas declara-cións, pois é improbable que ámbolos dous barcos, un una pinaza e outro un quechema-rín, levasen o mesmo nome de “Nuestra Seño-
ra del Camino”
p/ Manuel M. Caamaño
30
Por M. da Roura.
14 de Abril de 1931. Peregrino Louro (para todo
el mundo, Penacho) tendría para aquel entonces
unos trece o catorce años. Era alto, flaco, huesu-
do y desgarbado.
Siempre con la misma ropa remendada y sucia,
la boina agujereada y las alpargatas rotas. Si al-
guna vez mudaba de vestimenta, no se notaba.
Siempre parecía la misma.
Penacho era uno de los muchos hijos de una
viuda que quizás por cansancio o porque el mu-
chacho resultó incorregible, jamás lo mandó a la
escuela ni lo puso a trabajar. Penacho fue cre-
ciendo, correteando por entre las casas y corre-
doiras loureanas, ajeno a todo sentido de res-
ponsabilidad para consigo mismo y para con los
suyos. De vez en cuando se arrimaba a puertas
que consideraba propicias y, sin la menor timi-
dez, reclamaba comida. A veces le daban boro-
na, otras una taza de caldo y…poco más. No era
raro que, tras la dádiva, se escuchara el des-
agradable: “¡Anda!, ¡vai traballar!”. Tampoco fal-
taba el “vai á merda”, pero ya Penacho estaba
acostumbrado y no se enfadaba. Penacho vivió
de milagro y, de tal manera se adaptó, que lo cir-
cunstancial se convirtió en norma.
El flaco y harapiento Penacho, durante tres o
cuatro años, fue mi jefe. Y lo fue también de to-
dos los niños que, como yo, frecuentaban la
"Eira dos Marcos" y cuya edad no excedía los
diez años. En tal sentido, Penacho era cuidado-
so: En su cuadrilla no había lugar para niños cu-
ya edad o tamaño constituyeran un peligro a fu-
turo para el legítimo jefe, ¡faltaría más!. Porque,
ahí, precisamente en esa jefatura conseguida a
pulso y por méritos propios, tenía Penacho ase-
gurada, si no la dieta diaria, una buena parte de
ella: El “vai á túa casa e tráesme un anaco de
boroa e, se non ma traes, non xogas”, podía re-
forzarse con un: ademais douche una hostia”.
Penacho excluía también de su grupo a todo ni-
ño que tuviera hermanos mayores, padres con
mala leche o madres demasiado sensibles. En
algunos casos, el hombre había sufrido agresio-
nes que no sólo dañaron su cuerpo sino que su
prestigio de caudillo quedó malparado. Era,
pues, necesario conocer bien a su tropa y, por
supuesto, autoconocerse para actuar en conse-
cuencia, o no actuar. La vida, gústenos o no, es
compleja e imprevisible y, para vivirla con cierta
normalidad, es necesario saber hasta dónde se
PENACHO DE PERICO
Y LA SEGUNDA REPÚBLICA
31
puede llegar. Sólo el tonto se lanza al vacío sin
alas que lo sostenga. En tal sentido Penacho
era consciente de sus carencias.
La más notoria, por supuesto, estaba en sus
escasas ganas de trabajar y ganarse la vida. La
monserga que todos los padres aconsejan, casi
siempre sin éxito, sobre el trabajo honesto y la
honradez, nunca entró en el cerebro de Pena-
cho. En tal sentido, las puertas de la razón y de
la lógica las tenía cerradas a cal y canto… De
trabajar: ¡Nada!.
En la tarde del día catorce de Abril de 1931, lle-
gó Penacho a la "Eira dos Marcos". Llegó altera-
do, corriendo y gritando: “¡Hai república!, ¡me
cagho no carallo!, ¡hai república!. “Botaron ao
Rei e puxeron una república…” …”Bueno, repli-
có uno de los niños: “E esa república que é?”.
“Para que serve?”. “Bueno, eu non sei que é nin
para que serve, pero agora mesmo eu podo ma-
tarte, e non me fan nada. “Agharro un pau, róm-
poche a cabeza, quedas morto no chan e voume
tranquilo para a miña casa”. “Si”, dijo irónica-
mente otro. “¡Como non! O meu pai vai deixar
que me mates e que te vaias tranquilo…
Cólleche polo fondillo e métache no cu a túa
república”…Penacho calló y su desilusión fue
visible. El razonamiento del compañero tenía
lógica.
Lo que aquí estoy expresando, palabras más
palabras menos, lo oí hace muchísimos años,
allá en una esquina de la "Eira dos Marcos". Lo
dijo Penacho…¡Doy fé!.
Penacho, mi jefe, sin saberlo, estaba ejerciendo
de vocero del reducido grupo de labradores me-
dios del Louro arcaico que, así mismo, tenía su
control ideológico en el Convento. ¡Pobre Pena-
cho! Uno, a veces, no sabe para quién trabaja.
Un día Penacho me dio una pedrada y me hirió
en la cabeza. Al verme sangrar, vino hacia mí,
se sacó la camisa y, con ella, me secó la sangre.
Vi como lloraba. Estaba angustiado: “Non é na-
da Manoeliño. É só unha rabuñada. Non chores.
Foi sen querer…” Allí había un hombre bueno y
sensible. Pude verlo.
Cuando, a principios de los años cuarenta, lle-
gué a Louro, supe que Penacho había muerto.
Aún no tendría veinte años…El hambre hace su
labor y siempre acorta el camino. ¡Penacho!:
Símbolo anárquico del primitivismo más puro y
más sincero.
32
O Concello de Muros, de un tempo a esta parte,
estase a converter no “centro neurálxico” do fol-
clore popular da comarca. No último cuarto de
século, vimos xurdir no noso concello grupos adi-
cados a recoller, investigar e divulgar o noso fol-
clore. Esteiro, Louro, Serres e a propia Vila con-
tan con un ou varios grupos. Nesta ocasión teño
o gusto de falar con Vicente Brea Soto, popular-
mente coñecido por Chente, presidente e alma
mater da Asociación Cultural Faltriqueira.
-Quin. Dime Chente como empezou Faltriqueira?
-Chente. Primeiro creouse en Baño unha Aso-
ciación de cultura, deporte e ocio alá polo ano
1998.
-Quin. Cultura, deporte e ocio. Tocades todos os
paus?
-Chente. Si, veuse a necesidade de crear algo
para que os rapaces e rapazas puideran ter a
oportunidade de realizar algunha actividade., e
coa creación da agrupación intentouse que cal-
quera tipo de actividade tivera cabida .
-Quin. Cales foron as primeiras actividades?
-Chente. No ano 1998 empezouse co fútbol, ho-
quei e baloncesto, dous anos mais tarde, no
2000, comezaron as clases de baile e gaita. O
deporte foi perdendo pulo e quedou o grupo de
baile ata o ano 2004 que por diversas circunstan-
cias dividiuse en dous: Galanía e Faltriqueira.
-Quin. Por que esa división?
-Chente. Diferencias entre os socios fixeron que
o grupo quedara dividido. Galanía sígueu funcio-
nando e Faltriqueira quedou sen actividade.
-Quin. Cando e como rexurdiu Faltriqueira?
-Chente. Pois no ano 2008, falei co finado de
Manolo Siaba e entre os dous pensamos que
Faltriqueira tiña que retomar a actividade, e apro-
veitamos que no Centro Social de Muros había
xente de Torea e de Muros que asistía a clases
de pandeireta. Falamos con eles e así empeza-
mos. Seríamos 15 ou 16 os que nos cobixamos
baixo a Agrupación Faltriqueira.
- Quin. Disme que erades 12 ou 15 pero agora
sodes moitos.
-Chente. Si, pouco a pouco foi chegando xente
nova, e agora debemos ser uns 60.
-Quin. Como se chegou a xuntar a tantos mem-
bros no grupo?
-Chente. O comezo foi co grupo de pandeiretas
do Centro Social pero pensamos que non podía-
mos quedarnos só en iso. O grupo necesitaba
rexuvenecerse e nos mesmos invitamos aos no-
sos fillos a que formaran parte do grupo. Vendo
que xa o grupo ía tomando forma, pensamos e
impartir clases de baile e gaita.
-Quin. Si pero había que atopar un profesor?
-Chente. O profesor era o que mais nos preocu-
paba pero aproveitamos que Pablo Seoane diri-
xía a Ximiela en Louro e falamos con el.
-Quin. Pablo Seoane era una persoa de valía
contrastada dentro do folclore galego. Aceptou a
vosa proposta?
-Chente. Si, chegamos a un acordo nada mais
falar con el.
-Quin. Como foi a chegada do novo profesor?.
-Chente. Moi boa . Empezamos coa gaita e a
percusión. Con Pablo as cousas parecen mais
sinxelas.
-Quin. Como foron as primeiras actuacións?
ENTREVISTA CON CHENTE, PRESIDENTE DA
ASOCIACIÓN CULTURAL FALTRIQUEIRA.
Por Quin Caamaño
33
-Chente. A nosa primeira actuación foi no
Centro Social de Muros e logo chamounos
Ximiela para actuar en Louro no seu Festival
de verán. E a partires de aí empezamos
facendo pasarrúas polas festas de Carnota,
Muros, Serres, Torea, Esteiro…..
-Quin. Supoño que participariades en moi-
tos festivais?
-Chente. Si, actuamos nos de Santa Com-
ba, Cee, Carnota, Esteiro... A parte, organi-
zamos por primeira vez o ano pasado o Fes-
tival Benéfico de Cáritas na Antiga Fábrica
del Sel.
-Quin. Ides seguir organizando o Festival de
Cáritas?
-Chente. Si, mentres Cáritas o necesite,
nós estaremos aí.
-Quin. Para cando o segundo festival?
-Chente. Para o 6 de Xaneiro, día de Reis.
-Quin. Eu asistín a dous festivais organiza-
dos por Faltriqueira en Torea. Como xurdiu
esa idea?
-Chente. Ocorréuseme que como dábamos
clase en Torea sería bo organizar alí un
Festival. E como resultou ben e tivo tan boa
acollida pola xente de Torea, este ano 2013
volvemos a organizalo alá polo mes de Xullo
e pensamos darlle continuidade no tempo.
Polo menos mentres eu sexa presidente, no
mes de Xullo, Torea terá o seu festival de
folclore popular galego. Agradecer os gru-
pos que temos no concello e tamén o de
Carnota que sempre están prestos para
acudir cando os chamamos, a Torea neste
caso.
-Quin. Un grupo de gaita e baile necesita
ter un presuposto para instrumentos e vestiario. Co-
mo vos financiades?
-Chente. Autofinanciámonos con una cota mensual
de 12 € , mais con outras achegas do Concello de
Muros , da Deputación e outra pequena axuda de La
Caixa. Así mesmo temos ingresos polos distintos pa-
sa-rúas e actuacións do Orfeón Ría de Muros .
-Quin. Entón o Orfeón depende da A. C. Faltriqueira?
-Chente. Si, no 2011 decidimos organizar o Orfeón,
dada as boas voces masculinas coas que contamos
en Muros.
-Quin. Tamén me consta que a Faltriqueira non lle fai
falta moito para que se preste a actuar desinteresa-
damente en acontecementos sociais no pobo.
-Chente. Estamos disposto a colaborar desinteresa-
damente en todos os actos que entendamos necesa-
rio. Por mencionar algún, actuamos no recibimento
popular que a Vila de Muros lle fixo a Alfonso Rey
trala súa liberación do secuestro que sufriu en Soma-
lia, tamén actuamos na presentación da Revista dixi-
tal The Muros Times, nas actividades da Asociación
SORUM, nos festivais de fin de curso do Colexio de
Valdexería e outros.
Foi un pracer falar con Chente, una persoa con in-
quietudes que ademais de adicarse o duro traballo do
mar, saca tempo para ensaiar a gaita con Faltriquei-
ra e asistir os ensaios da coral D. Diego de Muros e
do Orfeón Muradán. Sempre disposto a botar una
man en todo aquelo que redunde en beneficio da cul-
tura popular do noso concello.
Gracias a Chente e a toda a xente de Faltriqueira.
34
p/ Henrique Monteagudo
A finais do ano en curso ou comezos do 2014
virá a lume o número 200 de Grial. Revista
galega de cultura. Como a publicación sae cada
tres meses (é un quarterly, como se di en inglés),
esta cifra significa que Grial está para cumprir
cincuenta anos. Cinco décadas acudindo sen
interrupción e puntualmente á súa cita cos pre-
los e cos lectores converten a Grial na decana
das revistas culturais galegas e mais nunha das
máis veteranas da península ibérica. Estamos
ante unha desas modestas fazañas que pasan
ignoradas polos medios de comunicación, as
autoridades e o gran público, mentres non para-
mos de ser bombardeados coa exaltación –como
se se se tratase de proezas históricas (un dos
adxectivos máis desgastados no discurso
mediático)– de feitos, iniciativas e em-
prendementos de relevancia menor, cando non
pura e simplemente insignificantes.
A primeira tentativa de sacar unha publicación
das características da nosa revista foi a chama-
da Colección Grial. Aconteceu en 1951, pero a
aventura –pois dunha aventura se trataba, e ben
arriscada, como decontado veremos– durou
pouco máis que un espentenexo. Un dos seus
impulsores, Ramón Piñeiro, cóntao así:
“Ao fundarse a editorial Galaxia [en 1950], tívose
a intención de a identificar como grupo cultural
galeguista e non como mera empresa editora de
libros. Para isto precisábase contar cunha publi-
cación colectiva que aparecese con regular-
idade. Quer dicir, necesitábase unha revista cul-
tural galega. Pero a aparición de revistas novas,
mesmo en castelán, estaba rigorosamente pro-
hibida. Para podermos contar cun instrumento
capaz de suplir a función de revista, xa que esta
non era factible, ideamos a publicación dunha
serie de cadernos sobre temas máis ou menos
monográficos, con estutura fixa e regularidade
cronolóxica, serie que bautizamos de Colección
Grial” (véxase O espertar da conciencia galega,
95-104).
En efecto, entre 1951 e 1952 saíron catro númer-
os, cos seguintes títulos: (1) Presencia de Gali-
cia, (2) Pintura actual en Galicia, (3) Presencia de
Curros y Doña Emilia e (4) Aspectos económicos
y jurídicos de Galicia. A publicación era
obrigadamente bilingüe, pero os títulos dábanse
en castelán, para disimular no posible o uso do
galego. A pesar de todas as cautelas, a reacción
do falanxismo fanático e das autoridades fran-
quistas non se fixo esperar. Xa cando saíu o
primeiro caderno, o xornalista Juan Aparicio,
director do diario madrileño Pueblo (órgano do
Movimiento Nacional, partido único da ditadura),
publicou unha ‘Carta aberta’ ao Ministro Secre-
tario General del Movimiento, Raimundo Fernán-
dez Cuesta, un consumado fascista, que
ameazaba directamente á editorial Galaxia, en
palabras que pasaron á historia universal da in-
famia e da persecución do noso idioma:
“El escritor que escribe en gallego en la Colec-
ción Grial de la Editorial Galaxia de Vigo porque
el castellano le parece tosco, infiel e inexpresivo,
es un escritor que tiene faltas de ortografía en su
pluma y en su alma. Querido y respetado
Raimundo: había que someterles a una cura
psicoanalítica o traerles a Madrid por las buenas
CINCUENTA ANOS DA REVISTA GRIAL
35
o por las malas, para que tonifiquen su sistema
moral y su sistema nervioso.”
Para maior desgraza, o energúmeno de Juan
Aparicio foi designado meses despois Director
General de Prensa do goberno español, encar-
gado, como tal,
da censura e a
autorización
das publica-
cións. Meu dito,
meu feito:
faltoulle o tem-
po para decre-
tar a sus-
pensión inme-
diata da publi-
cación da
Colección. Así,
houbo que es-
perar máis de
dez anos para
que, en 1963, a
editorial Galaxia obtivese permiso gubernativo
para a publicación de Grial, agora xa como re-
vista, coa condición de que polo menos o 50%
das súas colaboracións estivesen escritas en
castelán. Aínda que a proporción de textos en
galego foi medrando cos anos, a primeira vez
que se puido publicar a revista integramente no
idioma do país foi no ano 1975, precisamente no
número 47, dedicado a conmemorar o 25
cabodano do pasamento de Castelao.
Como a lexislación da época obrigaba a que as
revistas tivesen un director con carné de oficial
de xornalista, nos primeiros anos aparecía con
tal cargo Xosé Landeira Yrago, pero en realidade
o equipo directivo de Grial durante as súas dúas
primeiras décadas estaba constituído por Ramón
Piñeiro e Francisco Fernández del Riego, coa es-
treita colaboración, entre outros, de Ricardo Car-
ballo Calero. Desde os seus inicios, a revista se
esforzou por dar conta con seriedade e rigor de
todos os aspectos da cultura (as artes, as letras,
a historia, a filosofía, pero tamén a economía e a
socioloxía), cun enfoque galego pero cun hori-
zonte non pechado e pasadista senón aberto e
modernizador, procurando contactar cos
fenómenos máis relevantes da cultura contempo-
ránea. Dábase amplo cauce á creación literaria e
prestábase especial atención ás traducións ao
galego de autores de todos os tempos, pero con
especial atención aos vivos. Tamen se fixo un
gran empeño en conectar coa cultura galega da
emigración e do exilio: desde Emilio González
López ou Ramón Martínez, catedráticos en Nova
York e Texas, a Luís Tobío en Montevideo, ou
Luís Seoane, Eduardo Blanco Amor e Rafael
Dieste en Buenos Aires.
Así, durante esta primeira épocade Grial, unha
brillante xeración de ensaístas galegos, uns ma-
duros e outros mozos, colaborou nas súas
páxinas: entre os primeiros, figuras consagradas
como Ramón Otero Pedrayo, valores na súa plen-
itude como os xa citados Piñeiro, del Riego e
Carballo, pero tamén Álvaro Cunqueiro e Domin-
go García-Sabell; entre os máis novos, talentos
como Xesús Alonso Montero, Xosé Manuel Bei-
ras, Andrés Torres Queiruga. En definitiva, Grial
foi durante dúas décadas case o único voceiro da
cultura en galego, reflectida nas súas páxinas en
toda a súa rica pluralidade. É o mellor testemuño
da evolución da nosa
cultura naquelas déca-
das finais do franquis-
mo e os anos inaugu-
rais da democracia.
* * *
En 1988, coincidindo
co seu 25 aniversario,
os directores da revista, os para min tan sau-
dosos Piñeiro e del Riego, facendo gala da súa
proverbial xenerosidade, decidiron apartarse e
deixar camiño a un equipo de xente máis nova.
Daquela, colleu o temón o escritor Carlos Cas-
ares, director de Galaxia. Así, sen saber eu moi
ben a conto de qué, tiven a honra de que este me
pedise entrar a formar parte do consello de re-
dacción. A miña colaboración coa editorial Galax-
ia, naquela altura, limitábase á tradución da obra
A lírica trobadoresca galego-portuguesa, do ex-
imio mestre e profesor da Universidade de Roma
Giuseppe Tavani –tradución que fixeramos a par-
tir do italiano eu e a miña colega e amiga Rosario
36
Álvarez– e á redacción, xunto a esta mesma
profesora, da primeira Gramática Galega re-
dactada integramente en galego desde os anos
‘30. Ambos os libros viñeran a lume en 1986.
Estes traballos déranme a oportunidade de tra-
tar cada vez con máis familiaridade (pois eran
persoas extremadamente acolledoras, afables
e cariñosas) a Piñeiro, del Riego e Casares,
tres personaxes que me distinguiron coa súa
amizade, me ensinaron infinidade cousas –
tanto intelectuais como humanas– e deixaron
unha pegada indeleble no meu ánimo.
Cando Carlos Casares, director de Grial ata o
seu inesperado pasamento en 2002, me pro-
puxo entrar a formar parte do consello de re-
dacción da revista, eu tentei disuadilo, argu-
mentando, entre
outras cousas, que
marchaba a traballar
no estranxeiro, pois
acababa de ser con-
tratado pola Univer-
sidade de Bir-
minghan, no Reino
Unido. Ao contrario,
retrucoume, isto aí-
nda era unha vantaxe
para a revista. A
verdade é que só ao
meu regreso me incorporei de cheo ás tarefas
da revista. Daquela impúñase unha renovación
dos seus contidos, pois xa apareceran varias
publicacións especializadas en distintas áreas
das humanidades e as ciencias sociais, ao
tempo que a crecente especialización do
profesorado (sobre todo, do universitario) difi-
cultaba o cultivo do xénero predilecto da re-
vista, o ensaio: textos con fundamento científi-
co pero escritos con perspectiva persoal, e
dirixidos ao público culto, pero non especial-
izado.
A revista gañou en espesor intelectual, sen
perder en audiencia. Entre outras cousas,
gozaba e goza dunha sorprendente difusión
internacional; por exemplo, está nas bibli-
otecas das máis importantes universidades
europeas e americanas, constituíndo deste
xeito unha referencia para a difusión exterior
da nosa cultura. Arredor de Carlos Casares os
membros do consello de redacción da revista
pasamos faladoiros divertidísimos, interesantísi-
mos e moitas veces interminables. Naqueles anos,
tiven a sorte de forxar unha amizade moi estreita
con aquel escritor magnífico, tanto polas súas
novelas como polos seus artigos de prensa: unha
das persoas máis intelixentes, cultas e amables
que coñecín. Un intelectual cunha perspectiva
verdadeiramente internacional da cultura, que
botaba a metade do ano viaxando, e lía a cotío nos
seus idiomas orixinais, para estar sempre ao día, a
prensa e as revistas literarias británicas, francesas,
alemás e norteamericanas, sen deixar de visitar
anualmente Suecia, a patria da súa dona, a lembra-
da Kristina Berg, que nos acaba de deixar o ano
pasado.
Cando se produciu o pasamento de Carlos Cas-
ares, en 2002, fíxose cargo da dirección da editorial
Galaxia o xornalista, escritor e profesor Víctor
Freixanes. Como vello amigo desde os seus tem-
pos de director de Edicións Xerais de Galicia, coa
que eu colaborara intensamente na década dos ’80,
Víctor propúxome ser, canda el, co-director de Gri-
al. Sinceramente, nunca imaxinara que me cabería
a honra de dirixir unha revista con antecedentes
tan ilustres. Pero non puiden negarme. Desde o
número 157 ata hoxe Víctor Freixanes e eu vimos
dirixindo a revista coa colaboración de intelectuais
tan importantes como Ramón Villares, científicos
como Domingo Docampo (ex-reitores das univer-
sidades de Santiago e Vigo, respectivamente), in-
vestigadores como Uxío Labarta, pensadores como
Carlos Fernández, profesoras e escritoras da talla
de Marilar Aleixandre.
Nesta etapa dos últimos once anos, a revista mu-
dou o seu deseño, incorporando a imaxe e a cor,
procurando sempre anchear horizontes intelectuais
pero sen deixar de ser escrupulosamente fiel ao
seu espírito fundacional: servir como foro de inter-
cambio entre os distintos campos e os diversos
sectores da cultura galega, pugnando pola súa ren-
ovación constante e procurando levala a un público
amplo, tanto en Galicia como polo mundo adiante.
Queremos continuar dialogando e debatendo,
desde o noso país e no noso idioma, co noso pro-
pio tempo, afrontando os retos e as oportunidades
da actualidade e ambicionando proxectar a nosa
tradición cultural rica e milenaria, da que nos senti-
mos orgullosos, cara a un porvir que, se o país se
empeña, poderá ser ventureiro. E oxalá o sexa!
37
p/ Manuel Lago Álvarez
Fotos: Nieves Formoso Vidal
La llamada “desamortización de Mendizabal”
supuso la venta del edificio del convento de los
PP. Franciscanos de Louro, junto con la ex-
claustración de los frailes que allí moraban.
Esta desamortización, aplicada en toda España,
fue una más de las iniciadas en el siglo XVIII, y
consistió en poner en el mercado, previa expro-
piación forzosa y mediante una subasta pública,
las tierras y bienes que hasta entonces no se
podían enajenar y que se encontraban en poder
de las llamadas «manos muertas», es decir, la
Iglesia Católica y las órdenes religiosas —que
los habían acumulado como habituales benefi-
ciarias de donaciones, testamentos y abintesta-
tos-. Esta desamortización española presentó
las características siguientes: apropiación por
parte del Estado y por decisión unilateral suya
de bienes inmuebles pertenecientes a «manos
muertas»; venta de los mismos, y asignación del
importe obtenido con las ventas a la amortiza-
ción de los títulos de la deuda".
Así, por Real Orden de 29 octubre de 1835 se
mandaron suprimir todos los monasterios y con-
ventos de hombres. En el caso del convento de
Louro, los trámites fueron muy rápidos, no así su
venta, que se produjo el 22 de julio de 1848. Los
bienes fueron adjudicados, previa subasta, a D.
Manuel Venancio Martínez, en la cantidad de
6230 pesetas. Los frailes habían abandonado el
convento el 9 de diciembre de 1835. (El transcu-
rrir quince años entre la exclaustración y la ven-
ta, supuso que las instalaciones, abandonadas
sufrieran un deterioro notable).
Expulsados los religiosos, sólo quedaron allí, y
de forma muy temporal, el Guardián P. Guntín y
el P. González. Éstos, junto al resto de los frai-
les, abandonados los hábitos, se establecieron
en Muros (algunos en Louro), como así lo prue-
ba un oficio del Prior de la Colegiata de Muros,
D. José Antonio Guiance de Caamaño de fecha
14 de febrero de 1836, dirigido al Secretario de
Cámara del Arzobispado, que dice: “Los religio-
sos de este convento, aunque hayan sido ex-
claustrados y dejado el Santo Avito, aún subsis-
ten todos en esta villa, entre ellos el Predicador
de la tabla, etc”.
Los religiosos expulsados fueron unos veinte,
La exclaustración de los frailes
del Convento de Louro
38
teniendo datos de los siguientes:
P. Fr. José Alonso Guntín: - En el Capítulo Provin-
cial de 1832 fue nombrado Predicador Conventual
de Rivadavia y más tarde de Guardián del conven-
to de Louro, cuyo cargo desempeñaba al tiempo
de la exclaustración.
P. Fr. José Pose Santiago: -nació en el lugar de
Bermo, en la parroquia de Santa Eulalia de Boiro
el 21 de agosto de 1789. Vistió el hábito el 31 de
octubre de 1804. Después de la exclaustración
vivió en su parroquia natal, donde falleció el 8 de
febrero de 1851.
P. Fr. José Salgado Rodríguez: -Nació en Verín el
15 de diciembre de 1790. Vistió el hábito en el
convento de San Francisco de Santiago el 27 de
octubre de 1806. En el Capítulo de 1832 fue nom-
brado Predicador Conventual de Louro.
P. Fr. Manuel Seoane García: -Nació en el lugar
de Prada, parroquia de Cruces (Esclavitud), el 21
de noviembre de 1786. En 1830 y 1832 es “Lector
de Casos”, en el convento de Louro. Falleció en su
parroquia natal, el 16 de octubre de 1872. Hizo
testamento, dejando lo pío a su hermana Dolores,
y disponiendo que asistiesen a sus funerales doce
sacerdotes y que se dijesen por su alma treinta
misas rezadas y responso cantado por un año en
domingo.
P. Fr. Cándido García: -Nació en el año de 1762.
En el de 1824 desempeñaba el cargo de organista
en el convento de Louro, donde vivió hasta la ex-
claustración. De exclaustrado vivió en el barrio de
Portugalete, en la parroquia de Serres, en compa-
ñía de una sobrina suya, a quien hizo heredera.
Solía celebrar Misa en el Santuario de la Virgen
del Camino. Falleció el 14 de marzo de 1851, co-
mo se recoge en la partida existente en el archivo
parroquial de Serres: “En quince de marzo de
1851, en el cementerio de San Juan de Serres se
dio sepultura en urna de doce reales al cadáver de
Fr. Cándido García, exclaustrado de S. Francisco
de Louro, que se murió a las tres de la tarde ante-
cedente de un constipado crónico, a los ochenta y
dos años de edad. Asistieron a su entierro y hon-
ras diez y seis señores Sacerdotes y fue amortaja-
do con las vestiduras sacerdotales. Recibió los
Santos Sacramentos e hizo disposición, pero nada
dejó a lo pio. Y porque coas.e lo firmo. Florencio
Lema”.
P. Fr. José Araujo: -En 1818 residía ya en el con-
vento de Louro. En 23 de abril de 1843 hizo testa-
mento en el lugar de Tajes, y en este dice “que era
natural del obispado de Tuy, y que desde su ex-
claustración se acogió en casa de José Simal y su
mujer Bernarda Fernández, quienes lo asistieron,
cuidaron y cuidan en su desamparo y faltas soco-
rriéndose mutuamente con lo que podían…” Por lo
cual los nombra herederos de sus poquitas ropitas
que tiene como de todo lo demás que se le está
adeudando…”. Falleció en Louro el 28 de abril de
1843, como se expresa la partida existente en el
libro de difuntos de 1792, de la parroquial de
Louro: “En veintinueve de Abril del año de mil
ochocientos quarenta y tres se dio sepultura al ca-
dáver de FR. José Araujo en el cementerio de esta
parroquia. Religioso Profeso y Sacerdote del or-
den de N P. San Francisco. Exclaustrado del
Conbento de Louro, llamado impropiamente de
Muros, por esta parroquia no reclamar sus dere-
chos. Recibió este Religioso los Santos Sacra-
mentos de la Penitencia, Comunión y Extremaun-
ción. Hizo testamento, asistieron a su entierro y
honras diez y ocho sacerdotes. Fue amortajado en
su ábito que conservó. Y para que así conste, lo
firmo en el mismo día y mes, ut supra. Agustín
García”.
P. Fr. Juan Bara: -En los años 1818-1828 desem-
peñaba el cargo de “Lector de Casos”. Falleció en
Louro el 13 de febrero de 1840. El acta de defun-
ción recoge que se enterró en el cementerio de
Louro, que a su funeral asistieron treinta sacerdo-
tes y que dejó por su heredero único, a su sobrino
Ramón Fernández. Suscribe el acta el sacerdote
Pedro Gómez Figueroa.
P. Fr. Manuel Vázquez Labarinas: -nacido en
Arnoia, en el año 1785. Después de la exclaustra-
39
ción vivió como simple sacerdote en el lugar de
Espiñaredo (Serres), y allí murió el 19 de marzo
de 1841, como se expresa en la partida existente
en el archivo parroquial de Serres: “En diez y
nueve de marzo de 1841 en el Campo Santo de
San Juan de Serres se dio sepultura en urna de
doce reales al cadáver de Fr. Manuel Vázquez,
Pbro, que se murió de una retención de orina, a
los setenta años de edad. Asistieron a su entierro
y honras 20 Señores sacerdotes, y fue amortaja-
do con las vestiduras sacerdotales. Recibió los
santos Sacramentos e hizo disposición, dejando
doscientas misas para aplicar a disposición de su
cumplidor Fr. Ildefonso García Misionero Apostó-
lico. El difunto era hijo de Bartolomé y Ana María
de Labarinas de Sn Salvador de la Arnoya, en
Orense. Y para que conste lo firmo: Florencio
Lema”.
P. Fr. José María Iglesias: -Era predicador jubila-
do y falleció en el año 1857, algunos momentos
después de haber celebrado la Santa Misa. Hizo
testamento y dispuso que se celebrasen 400 mi-
sas con el producto de sus libros y otras cosillas
que poseía. En el año 1828 era “Lector de Ca-
sos” en el convento de Louro.
Junto con estos sacerdotes, también formaban
parte de la Comunidad conventual de Louro
cuando fueron exclaustrados, estos dos legos:
Fr. Felipe Reza Santamaría: - Nació en la Arnoya
el 8 de abril de 1817 vistió el hábito en el Con-
vento de San Francisco de Santiago el 2 de julio
de 1833. Profesó el 3 de julio de 1834. Era Co-
rista (estudiante) en el convento de Louro al tiem-
po de la exclaustración y en el año de 1841 resi-
día en su parroquia natal sin estar ordenado.
Hno. Manuel Lamela: -Era “Donado” (acogido) en
el convento de Louro al tiempo de la exclaustra-
ción y falleció en esta parroquia el 13 de noviem-
bre de 1839, como se hace constar en la partida
siguiente: “En catorce noviembre de mil ocho-
cientos treinta y nueve sepultose en el cemente-
rio de Louro con la asistencia de siete Sres Sa-
cerdotes y ocho a sus funerales el Donado de
San Francisco de Muros, que se había confesado
en su enfermedad y recibió la Extremaunción. Se
auxilió hasta su fallecimiento.. Lo que suscribo.
Pedro Gómez Figueroa”.
Además de estos legos, en la parroquia de Louro
vivieron otros religiosos legos que solían asistir a
los entierros. Hay constancia de que en el año
1837 asistieron a los fúnebres de Domingo Anto-
nio Louro, dos “exreligiosos legos”, como así
consta en el archivo Parr. de Louro, Libro de
muertos, fol, 74 vto.
Como se dijo, los bienes fueron adjudicados pre-
via subasta, en el año 1848, a D. Manuel Venan-
cio Martínez, en la cantidad de 6230 pesetas y
cedidos a los testamentarios del sr. García Pan
que los donó a la Orden Franciscana junto con el
bosque adyacente. En el año 1873 volvió el con-
vento a ser habitado por los frailes franciscanos,
que de inmediato iniciaron las necesarias obras
de restauración.
Fuentes: Archivos parroquiales de Serres y Louro- Fr.
Atanasio López – D. Ramón de Artaza - Xunta.es
40
CARTA DA REDACCION:
Por necesidades de espacio, neste número de Novembro, non se
publica a carta da redacción no seu lugar habitual. Pola aquí,
donde deberá ir a referencia o colaborador, e puramente circuns-
tancial, e as circunstancias son as que son…
Como moi ben saben os nosos lectores (que dito sea, pasan de
5000 o mes), The Muros Times e unha oferta cultural adicada a
Muros, porque Muros nunca contou cunha revista cultural, e por-
que o necesitaba, nace e crece TMT, que só busca pór en valor,
a historia, o arte, a cultura e os costumes das terras muradanas,
e na que teñen cabida todas-las persoas que queiran colaborar
nestes fins. TMT e plural, e por selo está por enriba do ben e do
mal. Ninguén poderá acusar nunca a TMT de andar polos de
aquí ou polos de alá.
Que TMT ten unha acollida moito mais alá das terras muradás e
un feito certo e contrastable. Si alguén tuvo ocasión de ver a
quen pertenecen moitos dos cerca de 800 “me gusta”, que ten a
páxina de TMT no Facebook, comprobaría que un bo número
deles son de xente que non e muradana. Iso honra aos mura-
dans, que ven unha vez máis (e foron moitas o longo da súa his-
toria), como as cousas de Muros interesan e gustan. Fumos e
somos un referente cultural, do que moitos alleos queren apren-
der.
Que a revista TMT tivese presencia nas nosas bibliotecas, cole-
xios e institutos, debería ser o normal, para que deste xeito,
aqueles que non teñen acceso a internet, puderan consultala, e
tamén para constancia dos anos que veñen… que deseguido
pasan para todos e todas. Nove eran os exemplares que se im-
primían en papel. Unha cantidade insignificante pero que se ve
atropelada polos “recortes”. Pois quede a cousa nos “recortes”,
que non sexa por outra ou outras cousas, como aquelas do libro
do escritor estadounidense Ray Bradbury. (Fahrenheit 451).
E xa rematando. TMT voltará a estar a disposición de todos nas
bibliotecas, colexios e institutos, tan pronto como se resolvan as
impedimentas actuáis. Ó tempo¡, que todo se anda, e nós, non
imos indo sós¡, que nos acompañan nesta travesía as mellores
das intencions.
Recommended