Mbo’ehára Ida Avila rembiapo
1
″Jesuita kuéra ndive,oῖ ne rendaguᾶ"
Temimbo’e: Mbo’esyry : 7° A -B-C-D Arange: Ficha n° : 1 Mbo’ehára : Ida Ávila Mbo’ehao: Unidad 1 : Mávapa che
Mba’éichapa nde réra ¿Cómo te llamas? / ¿Cuál es tu nombre?
Ahendu-Escucho
Matei,cheréra Francisco
Maitei,cheréra Horacio. Mba`éichapa nderéra.
Moōguápa nde
Che Argentina-gua,ha nde.
UNIDAD 1 MÁVAPA CHE
Che paraguáigua
Mbo’ehára Ida Avila rembiapo
2
AHENDU -ESCUCHO
Maitei , cherèra Salvador.
Chererajoapy Riveros. Che aramboty 5 jasypoapýpe. Che aiko Trinidad-pe Che sy hèra María Ana ha che ru
Máximo. Che añemoarandu va`ekue
mbo`ehao Técnico Javier-pe
Che reñói Paraguáipe
Mba’éichapa , cheréra Laura Diana
Chererajoapy Casola Esquivel Che aramboty 4 jasypoapýpe Che aiko Sajonia-pe. Che Paraguáigua. Pyhareve kue amba`apo Hospital
Militar-pe ha ka`arukue mbo`ehao Cristo Rey-pe.
Che añemoarandu va`ekue mbo`ehao Cristo Rey-pe.
Che reñói Paraguáipe.
Mba’éichapa , cheréra Isabel Chererajoapy Barrios Che aramboty 8 Jasypokōime. Che aiko Sajonia-pe. Che Paraguáigua. Che sy héra María del Rocio ha che ru
Juan Carlos. Che añemoarandu va’ekue
mbo`ehao La Providencia-pe Che reñói va’ekue Fernando de la
Mora-pe,Paraguái retᾶme.
Mbo’ehára Ida Avila rembiapo
3
Ahendu-Escucho
Ambohovài – Contesto
Mba’éichapa. Cheréra (.....) (dí tu nombre) Chererajoapy (.....) (dí tu apellido) Che sy héra(…)( dí el nombre de tu madre) ha che ru héra(….)( dí el nombre de tu padre) Che taita héra (….) ( dí el nombre de tu abuelo) ha che jarýi héra(……)( dí el nombre de tu abuela) Che reñói va`ekue (.....) (dí dònde naciste ) Che aramboty (…..) (Di la la fecha y mes de tu cumpleaños) Che (.... .) (dí tu lugar de procedencia) Che róga opyta tape (…..) ( dí la dirección de tu casa) Che aiko (…..) ( dí donde vives) Che mbo’ehao héra (….) (dí el nombe de tu colegio) Che mbo’ehao opyta tape (…..) ( dí la dirección de tu colegio)
Moōguápa nde / ¿De dónde sos?
Che réra Ida.
Che paraguáigua
Maitei
Mbo’ehára Ida Avila rembiapo
4
Aiporavo moōguápa ko`ᾶ tapichakuéra.Elijo de cada lista el país de procedencia de estas personas .
- ? -
- ? -
- ? -
Ambohovái porandu –Contesto las siguientes preguntas
Mba’éichapa nde réra ¿Cuál es tu nombre?
Che réra……………………………….. Mi nombre es
Mba’éichapa ndererajoapy ¿Cuál es tu apellido?
Chererajoapy……………………… Mi apellido
Mba’éichapa héra nde sy ¿Cómo se llama tu mamá?
Che sy héra…………………… Mi mamá se llama
TEMBIAPORÃ
MAITEI HELLO
BUENAS TARDES
Mbo’ehára Ida Avila rembiapo
5
Mba’éichapa héra nde ru ¿Cómo se llama tu papá?
Che ru héra………………… Mi papá se llama
Mba’éichapa héra nde jarýi ¿Cómo se llama tu abuela?
Che jarýi héra…………………… Mi abuela se llama
Mba’éichapa héra nde taita ¿Cómo se llama tu abuelo?
Che taita héra……………………. Mi abuelo se llama
Moōguápa nde ¿De dónde sos?
Che ………………………..gua Soy de
Mba’éichapa héra ne mbo’ehao ¿Cómo se llama mi colegio?
Che mbo’ehao héra………………… Mi colegio se llama
Moōpa opyta ne mbo’ehao ¿Dónde queda tu colegio?
Che mbo’ehao opyta…………………………….. Mi colegio queda.
Moōpa ne reñói…………………………………… ¿Dónde naciste?
Araka’épa nde aramboty ¿Cuándo es tu cumpleaños?
Che aramboty…………………………………… Mi cumpleaños es
Moōpa reiko ¿Dónde vives?
Che aiko …………………….pe Yo vivo en
Moōpa opyta nde róga ¿Dónde queda tu casa?
Che róga opyta…………………….. Mi casa queda en
Mba’e rejapo kuehe ¿Qué hiciste ayer?
Kuehe……………………………………….. Ayer
Mbo’ehára Ida Avila rembiapo
6
Mba’épa rejapo pyhareve , asaje , ¿Qué haces a la mañana,siesta,tarde y noche
Ka’aru ha pyhare kue noche.
Pyhareve kue (a la mañana)………………………………………………………………………………………..
Asaje kue (a la siesta)…………………………………………………………………………………………………
Ka’aru kue (a la tarde)……………………………………………………………………………………………….
Pyhare kue (a la noche)……………………………………………………………………………………………...
Mboy pehēngue rereko ¿Cuántos hermanos tenes?
Che areko……………………………………………………………………………………………………………………..
Mboy ary piko rereko ¿Cuántos años tenes ?
Che areko……………………………………………………………………………………………………………………….
Añomongeta –Converso. Mba`épa rejapo/Mba`èpa ojapo Dí lo que hizo cada persona,teniendo en cuenta las imágenes.Luego dí si hiciste lo mismo. Ejemplo-Techapyrᾶ : Verónica ojogua ao shopping-gui.
Che ajogua ao shopping-gui.
Capacidad (Expresión oral) 1. Produce textos orales con funcionalidad comunicativa y
con características de cohesión y coherencia.
Mbo’ehára Ida Avila rembiapo
7
1. Julio/kuehe. 2. Ovidio/asaje. 3. Irene/pyhare.
4. Sofía/pyhareve 5.Ha`ekuéra/ka`aru 6.Laura /mbo`ehaópe
Añomongeta –Converso.
En grupos de 2 personas,pregunta quién hizo las siguientes cosas. Ejemplo-Techapyrᾶ : Reñembo`e piko reke haguᾶ. Héẽ,añembo`e ake haguᾶ.
Aguata Reguata
Añemoarandu Reñemoarandu
Ahendu Rehendu
Amoñe`ẽ Remoñe`ẽ
Akaru Rekaru
Arambosa Rerambosa
Añe`ẽ Reñe`ẽ
Ajahu Rejahu
Añemonde Reñemonde
Mbo’ehára Ida Avila rembiapo
8
RÚBRICA PARA EVALUAR LA EXPRESIÓN ORAL
CATEGORÍA 1 3
Oraciones completas
Raramente habla usando oraciones completas. Habla con oraciones completas (99-100%) siempre.
VOCABULARIO Usa varias (5 o más) palabras o frases que no son entendidas por la audiencia.
Usa vocabulario apropiado para la audiencia. Aumenta el
vocabulario de la audiencia definiendo las palabras que
podrían ser nuevas para ésta. COMPRENSIÓN El estudiante no puede contestar las preguntas
planteadas sobre el tema por sus compañeros de clase.
El estudiante puede con precisión contestar casi todas
las preguntas planteadas sobre el tema por sus compañeros de
clase. HABLA
CLARAMENTE A menudo habla entre dientes o no se le puede
entender o tiene mala pronunciación Habla claramente y
distintivamente todo el tiempo y no tiene mala pronunciación.
CONTENIDO No parece entender muy bien el tema.
No parece entender muy bien el
tema. Demuestra un completo entendimiento del tema.
Total de puntos: 15 P.logrados
Ahai porandu ha embohovái hekopete-Escribo preguntas y luego respondo correctamente
Porandu ( en 2da.persona)
Porandu ( en 3ra.persona)
Mbohovái ( en 1ra.persona)
Mbohovái ( en 3ra.persona)
1. Mba`éichapa nderèra.
1.Mba`éichapa ha`e héra
1. Cheréra Julio. 1. Ha`e héra.
2.Herajoapy Pavetti Avila
3 .Ha`e Paraguáigua.
4.Oiko Mariano Roque Alonso-pe
5.Hóga opyta Patricio Escobar-pe
6. Isy héra Ida ha itúva hèra Carlos.
7. Ipehẽnguekuéra héra Ovidio ha Verónica.
8. Imbo`ehao héra Cristo Rey.
Mbo’ehára Ida Avila rembiapo
9
9.Heñói Paraguaýpe
10 .Hi`aramboty 14 jasypateῖme.
11.Oguereko 14 ary
12. Pyhareve kue opu`ᾶ,ojahu ,orambosa ha oho mbo`ehaópe.
Amoñe’ê rire “Che rogaygua “, ambohovái porandu.Luego de leer detenidamente, contesto las siguientes preguntas.
CHE ROGAYGUA
Che róga opyta tape Sargento Marecos-pe.Aiko Paraguaýpe.Che paraguáigua.Pyhareve apu’ã ,ajahu, arambosa ha aha mbo’ehaópe.Ka’aru añemoarandu ha pyhare ahecha tv che rogayguakuéra ndive .Che réra Pedro ha añemoarandu 7⁰ grado mbo’ehao Cristo Rey-pe.Areko mokõi pehêngue , Rafael ha Laura.Rafael oha’ã futbol Club Rubio Ñume ha Laura opurahéi Conservatorio Nacional Música-pe.Ha’e pyhareve oho mbo’ehaópe ha ka’aru Conservatorio-pe. Ambohovái porandu.Contesto las siguientes preguntas
Moõpa heñói Pedro.
………………………………………………………………………………………………………………………
Moõpa oñemoarandu. ………………………………………………………………………………………………………………………
Moõpa oñemoarandu Laura música-pe. ………………………………………………………………………………………………………………………..
Mba’éichapa héra Pedro pehênguekuéra. …………………………………………………………………………………………………………………………….
Capacidad (comprensión escrita) 1. Interpreta textos escritos que contengan funcionalidad comunicativa.
Mbo’ehára Ida Avila rembiapo
10
Moõpa oha`ᾶ futbol Rafael. …………………………………………………………………………………………………………………………….
Mba`épa ojapo Laura pyhareve ha ka`aru kue …………………………………………………………………………………………………………………………….
Nde piko mba`e rejapo pyhareve,asaje,ka`aru ha pyhare kue …………………………………………………………………………………………………………………………….
Amoñe’ê rire “Berta Rojas”, ambohovái porandu.Luego de leer detenidamente, elaboro preguntas y luego contesto.
Berta Rojas Berta Rojas heñói va`ekue ára 27 jasyporundy ary 1966-pe, Paraguay retâme.Ha´e paraguáigua ,ha oiko Estados Unidos-pe. Berta Rojas oñemoarandu va`ekue Música-pe mbo´ehao Peabody –pe, imbo´ehára héra Manuel Barrueco. Pyhareve kue orambosa, ka’aru kue omoñe’ê aranduka ha pyhare kue ombopu mbaraka. 1.
2.
3.
Mbo’ehára Ida Avila rembiapo
11
4.
Amoĩmba mbohovái Mbo`ehára Ana María rehegua. Completo con respuestas completas con la biografía la profesora Ana María Schiavone
1 .Mba`éichapa ha`e héra .Ana Mar
2. Mba`éichapa herajoapy.Schiavone
3. Mboy ary oguereko.63 ary.
4. Moōguápa ha`e.Argentina-gua
6. Araka`épa hi`aramboty.20 jaspokōime.
7. Moōpa heñòi.San Rafael Mendoza,Argentina retᾶme.
8. Moōpa oiko.Paraguaýpe.
Amoĩmba mbohovái mbo`ehára Ida Avila rehegua Completo las respuestas la mbo`ehára Ida Avila
1. Mba’éichapa héra nde sy ha nde ru.Gladys ha Ovidio.
2. Moōguápa nde.Paraguáigua
Mbo’ehára Ida Avila rembiapo
12
3. Moōpa nde reñói.Paraguaýpe
4. Araka’épa nde aramboty.mokōi jasyteῖe.
5. Mba’épa Rejapo pyhareve kue .amba`apo mbo`ehao ASA-pe
6. Mba’épa Rejapo ka`aru kue .amba`apo mbo`ehao Cristo Rey-pe
7. Moōpa reñemoarandu.mbo’ehao Nacional de Niñas-pe
8. Mba’éichapa héra nde pehênguekuéra.Zunilda ha Petrona.
Amoĩmba mbohovái Pa`i Mariano García rehegua Completo las respuestas sobre el Padre Mariano García.
Ej.) Ha’e héra Mariano Mba’éichapa héra
1. Herajoapy García Diaz
2. Ha’e España-gua
3. Oiko Paraguaýpe
4. oguereko 63 ary
Mbo’ehára Ida Avila rembiapo
13
5. Heñói Candidez de Granada,España retᾶme
6. Imbo’ehao héra Padres Escolapios Jesuítas
7. Isy héra Mariana ha itúva Ramón
Mba`épa ojapo Ida
Ida oguereko 49 ary. Ha´e oiko Mariano Roque Alonso-pe hogayguakuéra ndive. Ha´e mbo`ehára ha omba´apo mbo`ehao Cristo Rey ha Asa-pe.Pyhareve kue opu’ᾶ ,orambosa mixto ,ohendu radio ha oho imba’apohápe.Asaje kue okaru mbo`ehaópe, omba’apo computadora-pe.Ka’aru kue oguahẽ hògape.Pyhare kue okaru restaurante-pe iñirῦnguéra ndive ha upéi oho hógape oke.
Amoñe`e rire mba`épa ojapo Ida,ambojoja ne`ẽjoaju ta`angakuérere. Leo sobre un día corriente de Ida, relaciona las frases con las imágenes.
1 ?
2 ?
3 ?
Mbo’ehára Ida Avila rembiapo
14
4 ?
5 ?
6 ?
7 ?
8 ?
9 ?
Amoῖmba ñe`ẽ oikotevẽva . Completo con las palabras que faltan en las siguientes conversaciones.
1. Maitei Francisco.
Maitei Horacio.
2. Mba`éichapa ?
.
3. Moōguápa
che
.
Mbo’ehára Ida Avila rembiapo
15
Ajeporeka rire Papa Francisco rekovére ,ambohovái porandu.Luego de haber Investigado sobre la vida del Papa Francisco,contesto las siguientes preguntas.
Mávapa ko karai ……………………………………………………………………………………………………………………………
Moōpa heñói va`ekue ……………………………………………………………………………………………………………………………….
Moōguápa ha`e …………………………………………………………………………………………………………………………………
Araka`épa hi`aramboty ………………………………………………………………………………………………………………………………….
Mba`épa ojapo pyhareve,asaje,ka`aru ha pyhareve kue ……………………………………………………………………………………………………………………………….
Mba`éichapa héra isy ha itúva ………………………………………………………………………………………………………………………………
Moōpa oiko ……………………………………………………………………………………………………………………………….
Mbo’ehára Ida Avila rembiapo
16
Moōpa omba`apo
……………………………………………………………………………………………………………………
Moōpa oñemoarandu va`ekue ……………………………………………………………………………………………………………………………….. Ambohováipa rire ,ahai papa Franciso rekove.Con las respuestas elaboro la biografía del Papa Francisco.
RÚBRICA PARA EVALUAR LA EXPRESIÓN ESCRITA
VOCABULARIO NORMAS Y USOS
1. Las palabras transmiten el mensaje deseado de una manera precisa, interesante y natural. - Se utilizan correctamente todos los vocablos estudiados (20 vocablos) - Los verbos son específicos. .
2. El escritor demuestra una buena comprensión de las convenciones de la lengua. (por ejemplo - gramática) - Utiliza correctamente los verbos, partícula de número y persona.
IDEAS ORGANIZACIÓN
3. Son el corazón del mensaje, el contenido del ensayo, el tema principal, junto a todos los detalles que enriquecen y desarrollan el tema - El escrito es claro. - Las ideas son frescas y originales, el escrito manifiesta conocimiento o experiencia. - Los parlamentos se enfocan en el tema del diálogo.
4. Es la estructura interna de un escrito. -Las secuencias son lógicas.
Total de puntos: 7 P.logrados:
Capacidad (Expresión escrita) 1. .Produce textos escritos con funcionalidad comunicativa
y con características de cohesión y coherencia.
Mbo’ehára Ida Avila rembiapo
17
Amoimba ñe´e oikotevẽva sambyhyhára Ezequiel rehegua– Completa con el vocabulario de datos personales del Director Ezequiel. Cheréra………………… , che …………………….. Zárate; che…………………… Paraguàipe, ára 20 jasypokōi, ary 1975-pe. Areko 40……………………... Che………………………….mbo`ehao Cristo Rey-pe. Pyhareve ha ka`aru kue………………………………………………………………… Pyhare kue ……………………..aranduka “Quién se robó mi queso” Che………………………Sajonia-pe.
Lee las siguientes frases y escribe el verbo que falta, siguiendo el ejemplo.
Ej.) che apáy pyhareve.
Luis pyhareve avei. 1. Che akaru pyhare che rogaygua ndive.
Luis hogaygua ndive avei. 2. Che amba´apo mbo´ehao Cristo Rey-pe.
Ha´e omba´apo ITAÚ-pe. 3. Aguahê che rógape ka´aru .
Ha´e hógape 4. Akaru mbo´ehaópe che irũnguéra ndive.
Luis restaurant-pe.
¿Cómo cambia la partícula prefija del verbo cuando hablamos de
che –nde –ha´e-ñande-ore-peê-ha´ekuéra
Cambia el verbo en las siguientes frases siguiendo el ejemplo.
Ej.) Ore rokaru mbo´ehaópe.
Manoli hógape.
Ore roiko Ita-pe.
Ha´e Asia-pe
Ha´ekuéra omba´apo Universidad-pe.
Maria mbo´ehaópe.
Orambosa chipa mbeju.
Ore rorambosa Ña Eustaquia-pe
Ñande che jarýi rógape.
Mbo’ehára Ida Avila rembiapo
18
Amoñe´ẽ ha ahai . Sigue el ejemplo
a) Nati piko oñemoarandu mbo´ehao Cristo Rey-pe .Nahániri ,Ha´e oñemoarandu mbo´ehao ASA-pe
a) Jagua piko ho´u so´o………………………………………………………………………………………………… b) Mbarakaja piko oñemoarandu………………………………………………………………………………….. C) Mbo´ehára Ida piko oñe´ẽ Guaraníme……………………………………………………………………… D) Mbo´ehára Ana Marìa piko oñe´ẽ inglés-pe…………………………………………………………………
Ahai ñe´ẽjoaju. Sigue el ejemplo
a) Kuehépa rerambosa mbeju b) Joaquín piko ohendu mbo´ehárape
a)……………………………………………………………………………………………………………………………………….. b)……………………………………………………………………………………………………………………………………….. C)……………………………………………………………………………………………………………………………………….. D)……………………………………………………………………………………………………………………………………….
Ambohovái rire ahai che rehegua .Reproduce en guaraní y con las respuestas escribe tu autobiografía)
¿Cuál es tu nombre y tu apellido? ………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………..
Mbo’ehára Ida Avila rembiapo
19
¿Dónde y cuándo naciste?................................................................................................
……………………………………………………………………………………………………………………………………...
¿Cuántos años tenes ?.......................................................................................................
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
¿Cómo se llama tu mamá y tu papá?.................................................................................
……………………………………………………………………………………………………………………………………..
¿Cómo se llama tu abuela y tu abuelo ?..........................................................................
………………………………………………………………………………………………………………………………………
¿Cuántos hermanos tenes, cómo se llaman?.....................................................................
¿Cómo se llama tu colegio?..............................................................................................
……………………………………………………………………………………………………………………………………...
¿Dónde vivis?...................................................................................................................
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
¿Dónde queda tu casa?....................................................................................................
………………………………………………………………………………………………………………………………………
¿Qué haces a la mañana, siesta, tarde y noche? ………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
Mbo’ehára Ida Avila rembiapo
20
:
Ahendu -Escucho
Preguntas básicas de comprensión Emoñe´ẽ porandu rire, ehendu ha upéi embohovái-Primero lee las preguntas,
después escucha la grabación y luego contesta 1. Mba`épa ojapo Marcelo
2. Mávapa mbo`ehára
3. Araka`épa ojapo tembiaporã Marcelo 4. Marcelo piko ohendu mbo`ehárape
CAPACIDAD (Comprensión oral)
1. Interpreta los mensajes transmitidos en forma oral
Mbo’ehára Ida Avila rembiapo
21
Mba’épa rejapo( pyhareve , ka’aru ha pyhare) (Qué haces a la mañana , tarde , noche? )
Ambojoja Relaciona las actividades con los dibujos.
a. ajeroky b. ahendu radio c.Ahecha tele d. aju mbo’ehaópe e. amba’apo computadora-pe f. ake g. amoñe’ê aranduka h. aha cine-pe i. arambosa j. aha’ã futbol k.aha`ᾶ tenis.
7. 8. 9. 10. 11.
Escribe oraciones relacionadas a las imágenes sobre tus actividades diarias .Sigue los ejemplos.Ehai
Ej.) Pyhareve arambosa, asaje akaru , ka’aru añemoarandu , pyhare ahecha Tv ha upéi ake
1.
1. 2.
3.
4.
5.
6.
Capacidad (Gramática) 1. Utiliza el sistema gramatical para expresar sus ideas.
Mbo’ehára Ida Avila rembiapo
22
2.
3.
4.
Mba’épa rejapo pyhareve, asaje, ka’aru ha pyhare kue
Apu’ā – Apáy Ajahu Arambosa
. .
Aju mbo’ehaópe Akaru Añemoarandu –Ajapo tembiaporā
Aha’ā futbol Amoñe’ê aranduka
Mbo’ehára Ida Avila rembiapo
23
Escribo oraciones acerca de las imágenes,usando correctamente los verbos.Ahai
ñe`ẽjoaju.
1………………………………………………………………………………………. 2………………………………………………………………………………………. 3……………………………………………………………………………………….. 4………………………………………………………………………………………. 5…………………………………………………………………………………………. 6…………………………………………………………………………………………. 7………………………………………………………………………………………… 8………………………………………………………………………………………. 9……………………………………………………………………………………….
Mbo’ehára Ida Avila rembiapo
24
Utilizo correctamente los adverbios interrogativos.Aipuru hekopete ñe`ẽtéva araguáva .
- ? -héra nde jagua
- ? -jagua rereko
- ? -opyta Shopping del Sol
- ? -reho cancha-pe
- ? -reho kuehe
- ? -nde sy aramboty
- ? -opurahéi mbo’ehaópe
- ? -orambosa yva
- ? -oguata Ñu Guasúpe
- ? -ary rereko
- ? -pehéngue rereko
- ? -héra nde mbo’ehára
Araka’épa ...? = ¿Cuándo...? Mávapa = Quién...? Mba’éichapa ...? =¿Cómo? Moõpa -..? = ¿Dónde...? Mba’épa ..? = Qué?, Cual? Mboy...? = ¿Cuantos...?
Mba’éichapa
Moōpa Araka’épa
Mboýpa Mba’épa
Mávapa
Mbo’ehára Ida Avila rembiapo
25
Pronombres personales
'Yo' se dice en guaraní 'che' Yo soy Ida / Che Ida 'Tú' se dice en guaraní 'nde' Tú eres Julio/ Nde Julio 'Él' y 'Ella'se dice en guaraní 'Ha’e’' Él es Julio.Ella es Ida / Ha’e Julio.Ha’e Ida 'Nosotros'(incluyente) se dice en guaraní 'Ñande” Nosotros somos estudiantes / Ñande temimbo’ekuéra 'Nosotros' (excluyente)se dice en guaraní 'ore' Nosotros somos profesores / ore mbo’eharakuéra 'Ustedes' se dice en guaraní 'peê' Ustedes son profesores / peê mbo’ehára 'Ellos' (y también 'ellas') se dice en guaraní 'ha’ekuéra Ellos son niños/ ha’ekuéra mitãnguéra
SINGULAR PLURAL
che (yo) Ñande-incluyente (nosotros, nosotras) Ore –excluyente(nosotros, nosotras)
nde(tú, usted) peê (vosotros -as, ustedes)
Ha’e (él) / (ella) / Ha’ekuéra (ellos, ellas)
Las partículas en negrita indican número y persona.
Che a aha intercolegial ASA-pe
Nde re reho intercolegial ASA-pe
Ha’e o oho intercolegial ASA-pe
Ñande ja/ ña ñamaña /jaha intercolegial ASA-pe
Ore ro roho intercolegial ASA-pe
Peẽ pe peho intercolegial ASA-pe
Ha’e kuéra o oho intercolegial ASA-pe La primera persona plural incluyente (ñande) incluye a todos los interlocutor/es; la
excluyente (ore) excluye a una parte de los interlocutor/es. Ejemplo: Ore roho
intercolegial ASA-pe.Vamos al intercolegial del ASA Solamente los que están en el grupo,
se excluye al/os interlocutor/es. . Incluye al/los interlocutor/es. Ñande jaha intercolegial
ASA-pe.Vamos al intercolegial del ASA. Incluye al/los interlocutor/es.
Letras nasales: ã-ê-ĩ-ō-ũ-Ŷ; m-mb-n-ñ-nde-ng-nt-ĝ Forma interrogativa: pa/piko
GRAMÁTICA
PEDAGÓGICA
Mbo’ehára Ida Avila rembiapo
26
Para recordar: Pronombres marca personal verbos forma interrogativa Che a aguapy aguapypa /piko Nde re reguapy reguapypa / piko Ha’e o oguapy oguapypa / piko Ñande ja /ña jaguapy jaguapypa /piko Ore ro roguapy roguapypa/piko Peê pe peguapy peguapypa/piko Ha’ekuéra o oguapy oguapypa/ piko Che a añani añanipa /piko Nde re reñani reñanípa / piko Ha’e o oñani oñanípa / piko Ñande ja /ña ñañani ñañanipa /piko Ore ro roñani roñanipa/piko Peê pe peñani peñanípa/piko Ha’ekuéra o oñani oñanípa / piko
Forma interrogativa –ysaja porandu
Jagua piko oveve Jaguápa oveve Panambi piko oveve Panambípa oveve
Forma interrogativa Ysaja porandúva Nahániri, jagua oñani ha oguata. héẽ,panambi oveve.
Porandu Mbohovái
Para formular preguntas en Guaraní, se utilizan las partículas sufijas pa,piko.Las mismas
van pospuestas a la palabra interrogativa, en Guaraní gracias a la existencia de partículas
interrogativas especìficas,no hace falta utilizar el signo de interrogación.
Mbo’ehára Ida Avila rembiapo
27
Algunas palabras interrogativas: Qué: mba’e. Mba’épa ere. ¿Qué decís? Cómo: mba’éichapa. Mba’éichapa nde réra. ¿Cómo te llamás ? Cuándo: araka’e. Araka’épa nde aramboty. ¿Cuándo es tu cumpleaños? Dónde: moõpa Moõpa reiko. ¿Dónde vivís? Quién: máva. Mávapa ou. ¿Quién viene? De dónde: moõgua moõguápa ¿ De dónde sos ?
PO’A
Mbo’ehára Ida Avila rembiapo
28