UNIDADE 1: A CÉLULA
Pénsase que o primeiro microscopio foi inventado
polos holandeses Hans e Zacharias Janssen (pai e
fillo), fabricantes de lentes a finais do século XVI.
Eran microscopios tanto simples como compostos.
Tamén se lles asocia coa invención do primeiro
telescopio.
microscopio simple(un so lente)
Como podemos ver as células?
Robert Hooke (1635-1702)
- observou cortiza co microscopio
- utilizou por primeira vez a palabra CÉLULAS
para describir as pequenas cavidades valeiras
que observou.
Anton van Leeuwenhoek (1632-1723)
- Comerciante de panos holandés.
- Considérase o “pai da microbioloxía: utilizou
un microscopio simple que él construiu para
observar unha pinga de auga... e descubriu un
mundo novo, cheo de microorganismos!!
- Foi o primeiro en observar células vivas, e
entre ellas: bacterias, espermatozoides,
células sanguíneas, protozoos...
Robert Brown (1773-1858)
- descubriu o núcleo celular observando
células vexetais.
Matthias Jakob Schleiden
(1804-1881)
- Botánico alemán.
- Observou plantas ao microscopio,
e chegou á seguinte conclusión:
“Todas as plantas están formadas por células” (1838)
Friedrich Theodor Schwann
(1810-1882)
- Fisiólogo e anatomista alemán.
- Estudou tecidos animais ao microscopio, e chegou á
seguinte conclusión:
“Todos os animais están formados por células” (1839)
Rudolf Carl Virchow (1821-1902)
- Médico e patólogo alemán.
- Estudou a reprodución das células, e chegou á
seguinte conclusión:
“Todas as células proceden doutras
células preexistentes” (1858)
Louis Pasteur refutou definitivamente un
ano despois a teoría da “Xeración
Espontánea” (1859)
A TEORÍA CELULAR é o resultado dos descubrimentos de
Schleiden, Schwann e Virchow, e resúmese en tres principios
ou postulados:
TODOS OS SERES VIVOS ESTÁN FORMADOS POR CÉLULAS
(= a célula é a unidade anatómica dos seres vivos)
A CELULA É A UNIDADE ESTRUCTURAL E FUNCIONAL DOS
SERES VIVOS (= as funcións vitais dos seres vivos suceden nas
células)
TODA CÉLULA PROCEDE DOUTRA CÉLULA (= da división
doutra célula preexistente)
Santiago Ramón y Cajal
(1852-1934)
- Médico aragonés. Estudou o
Sistema Nervioso ao microscopio.
- Cajal demostrou que as neuronas eran
células independentes e non redes neuronales
como defendía o italiano Camilo Golgi. Desta
maneira, confirmouse e xeneralizouse a Teoría
Celular.
- En 1906 Cajal recibiu polos seus traballos o
Premio Nobel de Medicina e Fisioloxía, que
compartiu con Golgi.
E o tecido nervioso?
Niveis de organización dos Seres Vivos
Bioelementos e Biomoléculas
Bioelementos Primarios:
Forman aproximadamente o 99% da
materia viva.
Encóntranse en TODOS os seres
vivos.
Bioelementos Secundarios:
Forman <1% da materia viva (si están en
menos do 0.1% chámanse oligoelementos
Algúns están en todos os seresvivos, pero
outros son específico.
C H O N
P S
Ca Na K
Cl Fe Cu
ZnIF
Bioelementos:
Bioelementos:
Biomoléculas:
AUGAInorgánicas:
SALES MINERAIS
GLÍCIDOS
LÍPIDOS
PROTEÍNAS
ÁCIDOS NUCLEICOS
Orgánicas:
(comúns á materia viva e á inerte)
Só na materia viva
Todos teñen C
AUGA:Molécula máis abundante nas células.
Ten funcións biolóxicas moi importantes:
“Disolvente Universal”
Intercambio de sustancias entre a célula e o medio,
transporte, eliminación.
Amortinguador térmico
SALES MINERAIS: Están presentes en dúas formas:
Precipitadas (sólidas): ósos, cunchas, etc.
Ións (disoltas): regulan moitos procesos celulares.
GLÍCIDOS (I):
- Formados por C, H and O: Cn(H
2O)
n 1: 2: 1
- Tipos:
MONOSACÁRIDOS DISACÁRIDOS
Doces, solubles Doces, solubles
Glucosa
Sacarosa
Lactosa
Ribosa
AZUCRES
ENERXÉTICOS
Formados por dúas
moléculas de monosacáridos
ALMACENAMENTO ENERXÉTICO
POLISACÁRIDOS
Non doces, insolubles
Formados por moitas moléculas de monosacáridos
Amidón Celulosa
Quitina
ESTRUCTURAIS
PLANTAS
GlicóxenoANIMAIS
GLÍCIDOS (II):
LÍPIDOS (I):Todos conteñen C, H e O.
Algúns conteñen N e P.
Non son solubles en auga.
Triglicéridos (graxas, aceites)
Fosfolípidos
Ceras
Tipos de lípidos
Conteñen
ÁCIDOS
GRASOS
NON conteñen
ÁCIDOS GRASOS
Terpenos
Esteroides
Ácidos Graxos:
longas cadeas de C, H e O
Triglicéridos (graxas e aceites):
3 cadeas de ácidos graxos unidas a unha
molécula de glicerol
Almacenan enerxía.
Fosfolípidos:
Conteñen P.
Forman as membranas celulares
(función estructural)
LÍPIDOS (II):
LÍPIDOS (III):
Ceras:Protexen e recubren as follas e os frutos nas plantas, e a pel, pelo e
plumas nos animais. (estructurais)
Terpenos: - Aceites aromáticos e pigmentos nas plantas.
- Algunhas vitaminas: A,E e K son terpenos.
Esteroides:- Algunhas vitaminas: D
- Algunhas hormonas: hormonas sexuais (testosterona,
Estróxenos) e outras hormonas (cortisona, aldosterona)
- Biliar Ácidos biliares
- Colesterol
(reguladores)
(estructurais)
PROTEINAS (I):
Formadas por C, H, O, N (e S)
Longas cadeas (polímeros) de unidades básicas
(monómeros) chamadas AMINOÁCIDOS
Hai 20 tipos de aminoácidos diferentes. As
proteínas son diferentes cando teñen secuencias
diferentes (=aa en distinta orde)
As proteínas están pregadas no espazo. A súa
función depende da súa estructura tridimensional.
PROTEÍNAS (II):Funcións:
Estructural: membranas celulares, orgánulos celulares.
Catalítica: as enzimas fan posibles as reaccións químicas.
Transporte de osíxeno (hemoglobina) e outras substancias.
Reguladora: algunhas hormonas son proteínas (insulina)
Contracción muscular: actina, miosina
Defensa: algunhas proteínas pertenecen ao SI: anticorpos
(enerxética)
ÁCIDOS NUCLEICOS (I):- Formados por C, H, O, N e P.
- Son cadeas (polímeros) de unidades básicas (monómeros)
chamadas nucleótidos.
nucleótidopolinucleótido
ÁCIDOS NUCLEICOS (II):ADN (Ácido DesoxirriboNucleico)
- almacena a información hereditaria da célula.
ARN (Ácido RiboNucleico )- transporta a información xenética do ADN e axuda a utilizala
para producir proteínas.
Gripe Virus do Mosaico do Tabaco (TMV)
Bacteriófago
VirusNon son células
ADN ou ARN + cápside protéica
Algúns teñen envoltura lipoprotéica
Parásitos obrigados de céluas
animais, vexetais ou bacterias.
A CÉLULA
Célula ProcariotaNon ten núcleo
ADN circular que flota no citoplasma
Non ten orgánulos membranosos
Ribosomas
Mesosomas
Membrana celular
Parede celular/bacteriana
Cápsula
(Flaxelo(s))
Pequeno tamaño (1-10 mm)
Célula Eucariota
Ten núcleo, que contén á cromatina/cromosomas
Célula máis complexa
Ten orgánulos membranosos
Ribosomas
Membrana celular
Maior tamaño (10-100 mm)
Célula Eucariota Vexetal
Célula Eucariota Animal
Membrana Celular
Bicapa de fosfolípidos con proteínas.
Ailla a célula e controla o intercambio
de substancias co medio.
Citoplasma
Medio acuoso no interior da célula, formado por:
Citosol (líquido): auga e substancias disoltas.
Orgánulos celulares
RibosomasPresentes en todos os tipos de células (procariotas e eucariotas).
Compostos por ARN e proteínas. Prodúcense no nucleolo.
Non son membranosos.
Poden verse flotando no citoplasma ou adheridos ao RER.
Sintetizan (=producen) proteínas.
Núcleo
Controla a actividade celular.
Doble membrana, con poros.
Nucleoplasma.
Nucleolo (RNA+proteínas): donde
se forman os ribosomas.
Cromatina (ADN+proteínas)
transfórmase en cromosomas
cando a célula vaise dividir.
MitocondriasDoble membrana (externa e interna)
A membrana interna forma cristas.
O espacio interior chámase matriz e
contén ADN e ribosomas (!)
Producen enerxía a través dun
proceso metabólico chamado
respiración celular.
Retículo Endoplasmático Sistema de membranas que se
extende polo citoplasma.
Dous tipos:
RE RUGOSO (RER): con
ribosomas adheridos ás
membranas. Produce,
almacena e transporta
proteínas.
RE LISO (REL): non ten
ribosomas. Produce, almacena
e transporta lípidos.
Aparato (ou Complexo) de Golgi
Composto por sacos planso membranosos
apilados formando montóns.
Modifica as substancias que recibe do RE,
e as secreta ao exterior da célula.
LisosomasVesículas formadas no Complexo de
Golgi.
Conteñen enzimas dixestivas que
degradan as moléculas de maior tamaño
en moléculas máis pequenas, ou eliminan
os orgánulos celulares vellos.
Si se rompen e verten o seu contido ao
citoplasma, a célula dixírese a sí mesma!
Vacuolas
Vesículas que almancenan substancias.
As células vexetais normalemente teñen 1 ou 2 vacuolas de gran tamaño.
As células animais teñen moitas vacuolas de pequeño tamaño.
Parede Celular
Sólo está presente nas células eucariotas vexetais.
Recubre e protexe a membrana celular.
Dálle á célula unha forma fixa e regular.
Formada por unha matriz de moléculas de celulosa.
Cloroplastos
Exclusivos das células vexetais.
Como as mitocondrias, teñen unha
doble membrana.
Como as mitocondrias, teñen ADN e
ribosomas.
A membrana interna forma un sistema
de sacos apilados chamados tilacoides.
As pilas de tilacoides chámanse grana.
O espacio interior do cloroplasto
chámase estroma.
Conteñen pigmentos como a clorofila,
necesarios para realizar a fotosíntese.
Citoesqueleto
Exclusivo das células animais.
Composto por filamentos protéicos de dous
tipos:
Microfilamentos
Microtúbulos
Funcións:
Axuda a célula na división celular (mitose)
Contracción
Movemento celular (forma pseudópodos)
Transporte no interior do citoplasma.
Forma os centriolos, cilios e flaxelos.
Centrosoma
Exclusivo das células animais.
Composto por dous centriolos,
dispostos de xeito perpendicular.
Organiza o citoesqueleto e axuda
a célula a dividirse, formando o
fuso mitótico.
Cilios e Flaxelos
Sólo se encontran en células eucarióticas de tipo animal (en organismos
uni ou pluricelulares).
Prolongacións da membrana celular que son capaces de moverse.
Teñen a mesma estructura, pero os cilios son máis cortos e numerosos
que os flaxelos.
Colaboran co movemento celular(protozoos, espermatozoides...); tamén
axudan á célula a captar nutrientes do medio, e moven os líquidos na
superficie das céluas (epitelios respiratorios)
Transporte a través da Membrana Celular
As células necesitan intercambiar substancias co seu entorno para obter
materiais para a nutrición e eliminar productos de excreción.
Este intercambio pode ser:
PASIVO:
ACTIVO:
NON require ENERXÍA
A favor de gradiente
require ENERXÍA
en contra de gradiente
Transporte Pasivo (I): DIFUSIÓNPequenas moléculas como gases (O
2, CO
2), auga, nutrientes
móvense a través da membrana celular desde a zona donde están
máis concentradas ata a zona donde están menos concentradas, ata
que se igualan as concentracións (o gradiente desaparece)
Permeable ao soluto
Transporte Pasivo (II): DIFUSIÓN FACILITADAAlgunhas moléculas necesitan a axuda dun transportador ou carrier,
unha proteína da membrana celular, para entrar ou saír da célula.
Transporte Pasivo (III): ÓSMOSERefírese á difusión da auga a través dunha membrana semipermeable (=
só permite o paso do disolvente, é dicir, a auga)
A auga móvese desde a disolución HIPOTÓNICA á disolución
HIPERTÓNICA.
Membrane semipermeable
TRANSPORTE ACTIVOO movemento sucede en contra do gradiente de
concentración
Necesítase unha proteína transportadora na
membrana, e consúmese enerxía.
ENDOCITOSE / EXOCITOSE Transporte de partículas de gran tamaño a través da membrana celular,
utilizando vesículas e consumindo enerxía.
EXOCITOSE: os productos de excreción empaquétanse en vesículas
que logo se fusionan coa membrana celular, liberando o seu contido ao
exterior.
ENDOCITOSE: a membrana celular rodea ás moléculas de grande
tamaño que están no exterior e as verte no interior. Hai dous tipos de
endocitose:
FAGOCITOSE: cando a célula toma partículas sólidas do exterior.
PINOCITOSE: a célula toma nutrintes disoltos.
Partes de un Microscopio Óptico Composto
Como utilizamos o microscopio óptico?
Como calculamos os aumentos?
Multiplicamos:
Aumentos do OCULAR x aumentos do OBXECTIVO