Lurraren barneko

Lurraren barneko beroa

Barruko beroaren jatorria

• Duela 4.600 milio urte: asteroideak elkartu eta gure planeta sortu

• Duela 4.000 milio urte: meteorito handiek lurra jo

• � Tª gora eta planetaren tamaina handitu

• � dentsitate gehieneko material metalikoak hondoratu eta nukleoa sortu

• � nukleoa osatzen duen Fe hondoratzean, marruskadurak Tª igo

• Gaur egun: bero kantitate handia kontserbatzen da. Nukleoak bi atala: barrukoa (nahizeta 5.000ºC-era egon solidoa da, presio handiaren ondorioz) eta kanpokoa (urtuta)

Gradiente geotermikoa: lurraren gainazaletik barrualdeRa ematen den tenperaturahazkundeari deritzogu. Gainazaletik hurbil 30ºC-eko hazkundea dago kilometro bakoitzeko. Lurraren zentroan 5.000ºC-eko Tª dago.

• Lurrean barrualdera joan ahala presioa ere handitzen da.

Barruko beroaren seinaleak

• Bolkanismoa: lurraren barrualdean urtuta dauden harriak gainazalera iirtetzendirenean.

• Lurrikarak: lurrazalaren bat-bateko mugimendu laburrak dira

• Kontinenteen jitoa: kontinenteen mugimendu horizontal eta motelak dirabarneko dinamika

32 ,3, 37, 39, 42, 32 ,3, 37, 39, 42, 43 43 ariketakariketak

• Kontinenteen jitoa: kontinenteen mugimendu horizontal eta motelak dira

• Isostasia: lurrazalaren mugimendu bertikalak eta motelak dira

Bolkanismoa

Kontzeptua: lurrazalaren barruan dagoen magmak lurraren gainazalera igotzeko duen joera da. Prozesuaren nondik norakoak:

1. Magma harri urtuen eta gasen nahasketa da eta lurrazalaren barrualdean dago.

2. Harri urtuak inguruko harri solidoak baino arinagoak direnez, gora igotzeko joera dute.

3. Gorako bidean, magamak inguruko materialak kentzen ditu.

4. Zartadura bat aurkitzean, magma kanporatzen da � sumendi erupzioa.

5. Kanpora irtetzean magmak gasak galduko ditu eta laba deituko diogu (Tª altuagoa �laba jariakorragoa).

Produktu bolkanikoak

• Gas egoeran: CO2 eta H2O (lurruna) gehien bat, S eta CO ere.

• Likido egoeran: zenbat eta altuagoa labaren Tª, orduan eta jariakorragoa.•Solido egoeran: (piroklastoak)

• Bonba bolkanikoak: handi samarrak .•Lapilliak: legar finaren tamainakoak• Errauts bolkanikoa: harea lodiaren tamainakoak.

Jarduera hawaiiarra Jarduera estronboliarra Jarduera bolkaniarra

Eraikin mota Ezkutu sumendia Estratosumendia Domoa

Magmaren TªOso altua (1.000ºC-tik

gora)Ertaina (700-1.000ºC artean) Baxua (700ºC-tik behera)

Leherkortasuna Txikia Ertaina Handia

Arriskugarritasuna Txikia Ertaina Handia

ArriskuakLaba jariakorrak hiriak

estal ditzakePiroklastoek hiriak estal

ditzaketeHodei sutsuak eta leherketa

suntsitzaileak

Lurraren barneko

Bolkanismoa

Sumendi jarduera: sumendi guztiak ez dira berdinak eta beraz ez dute jarduera berdina.

Lurrikarak

Kontzeptua: Lurrazala bat-batean mugitzean edo haustean gertatzen diren bibrazioenondorioz sortzen dira. Prozesuaren nondik norakoak:

1. Lurrazala hausten da hipozentroan edo foku sismikoan

2. Lurraren gainazalean hipozentroaren goialdean, epizentroan lehenik eta indarrik gehienezigartzen da lurrikara

3. Hipozentrotik norabide guztietan hedatzen dira uhin sismikoakbarneko dinamika

13, 16, 18, 46, 47 13, 16, 18, 46, 47 ariketakariketak

Lurrikarak 4. Epizentraoan gainazaleko uhin sismikoak eratzen dira, hauek gainazaletik zehar hedatzendira � kaltegarrienak

Lurrikarak neurtzen

• Neurtzeko tresna: Sismografoa

•Neurtzeko eskala: Richter eskala (hipozentroan askatzen den energia neurtu)

Plaka litosferikoen mugimendua

Geruzak eta plakak

• Litosfera: lurrazala (granitoz eta basaltoz osatuta) eta mantuaren goikaldeak(peridotitaz osatua) osatzen duten geruza

•Plaka litosferikoa: litosferaren zati bakoitzari deritzogu• Ozeanikoak: lurrazala basaltozkoa dute• Kontinentalak: lurrazala granitozkoa dute• Mistoak: lurrazala aurreko bI mota horietakoa dute

Kontzeptua: lurraren barne beroaren ondorioz, mantuan konbekzioa korronteak ematen dira, eta horrek goiko plaka litosferikoak mugiarazten ditu. Mugimenduak:•Elkarrengandik aldendu: mantuaren material urtua gainazalera � bolkanismo handia, rift eremua sortu (arrakala).

•Talka egin: dentsitate eta pisu handienekoa hondoratuko da. Plaka bat ozeanikoa bada, hori urtuko da � sudukzio eremua sortu. Bi plakak kontinentalak badira ez dira mantuan hondoratzen (graitoa arina delako) � bata bestearen barruan.

• Irristatu: elkarren kontra irristatzean, astinduak sortu � sismikotasun handiko eremuak.

Lurraren barneko

Plaka litosferikoen mugimendua

Plaken tektonika: plaka litosferikoen mugimenduak zerk eragiten duen, nola gertatzen diren eta zer ondorio dituzten azaltzen duen teoria da plaken tektonika. Plaka litosferikoen mugimenduen ondorioz:

• Sismikotasuna

• Bolkanismoa

• Litosferaren subdukzioa

• Rift eremuetan litosfera ozeaniko berria eratzea

Mendien eraketa

Kontzeptua: bi kontinentek elkarrekin talka egitean lurrazala loditzen denean, mendilerroak eratzen dira (horrela sortu ziren Pirinioak eta Himalaya)

Harrien

Motak Sorrera

H. Sedimentarioak Material desberdinen metaketaren ondorioz � diagenesia edo litifikazioa

H. Metamorfikoak Presio eta tenperatura altuen ondorioz

H. Magmatikoak Magma hoztean sortutakoak (bolkanikoak: laba gainazalaean azkar hoztean, plutonikoak: magma lurrazalaren barruan poliki hoztean)barneko

dinamikaHarrien zikloa

Harri sedimentarioa

Harri magmatikoa

Harri metamorfikoa

Lurraren barnealdera sartu, urtu eta hoztu

Zatikatu, metatu eta sedimentatu

Zatikatu, metatu eta sedimentatu

Lurraren barnealdera sartu, urtu eta hoztu

Metamorfismoa

Metamorfismoa

plutonikoak: magma lurrazalaren barruan poliki hoztean)