Upload
idoia-pt
View
843
Download
26
Embed Size (px)
Citation preview
Laguntza gela
1
Materia eta materiaren propietateak
Materia eta materiaren neurria
Zer da materia
Materiaren propietateak Materiak bi propietate ditu: masa eta bolumena. Biak neurtu daitezke.
7
MATERIA espazioa hartzen (okupatzen)
duten gauzak dira.
Beroak, argiak... ez dute espaziorik hartzen. ez dira materia, ENERGIA baizik.
Materia KANTITATEA da.
Materiaren PROPIETATEAK
bi dira:
MASA BOLUMENA
Materiak hartzen duen ESPAZIO ZATIA da.
BALANTZArekin neurtzen da.
Laguntza gela
2
Materiaren egoerak Materia hiru egoeratan ager daiteke: solidoa, likidoa eta gaseosoa.
Materiaren EGOERAK
hiru dira:
egoera SOLIDOA
egoera LIKIDOA
GAS-egoera
Solidoek FORMA ZEHATZA dute.
EZ dute ONTZIAREN FORMA hartzen.
Likidoek ONTZIAREN FORMA
hartzen dute.
Gasek ONTZIAREN ESPAZIOA
BETETZEN dute.
Ontzi IREKIETAN IHES egiten dute.
Laguntza gela
3
Beroa eta materiaren aldaketak
Zer da beroa Beroa ez da materia, energia da, eta gorputz batzuetatik besteetara pasatzen da.
Beroa eta bolumen aldaketak
•BEROTU egiten da.
Gorputz batek BEROA HARTUZ GERO
•HOZTU egiten da.
Gorputz batek beste bati BEROA EMANEZ GERO
Gorputz bat BEROTZEN bada
•bolumena HANDITZEN zaio
• DILATATU egiten da
Gorputz bat HOZTEN bada
•bolumena TXIKITZEN zaio
• UZKURTU egiten da
Laguntza gela
4
Beroa eta egoera - aldaketak Ura LIKIDOA da 0ºC-tik 100ºC- tako tª-an.
Ura SOLIDOA da (izotza) 0ºC-tik behera.
Ura GASA da (lurruna) 100ºC-tik gora.
Horrek esan nahi du gorputz bat berotu edo hozten badugu, egoeraz aldatzen dela.
LURRUNTZEA
Solidoa likido
bihurtzen da.
FUSIOA
Likidoa solido
bihurtzen da.
SOLIDOTZEA
Likidoa gas
bihurtzen da.
Gasa likido
bihurtzen da.
KONDENTSATZEA
Laguntza gela
5
Indarrak eta materiako aldaketak
Zer dira indarrak Indarrek hainbat eragin dituzte objektuetan. Gorputz bat mugitzeko, geldiarazteko,
deformatzeko edo apurtzeko, indarra behar da.
MUGIARAZI GELDIARAZI
DEFORMATU HAUTSI
Bi MOTATAKO INDARRAK izan daitezke:
UKITUZ eragiten dutenak
baloi bat jotzen dugunean
haizeak ilea mugitzen digunean
URRUNETIK eragiten dutenak
GRABITATEA. Bi gorputzek elkar
erakartzen dutenean
MAGNETISMOA Imanek duten
erakarpena
Laguntza gela
6
Indarren efektuak Indar batek objektu bati eragiten dionean, efektu bi sor ditzake: aldaketak
mugimenduan edota forman.
ALDAKETAK MUGIMENDUAN
•mugitzen hasi
• gelditu
•norabidea aldatu
•azkarrago edo astiroago mugitu
ALDAKETAK FORMAN
• forma aldatu egin daiteke indarrarekin
Laguntza gela
7
Materialak aprobetxatzea
Materialak erabiltzen Pertsonok hainbat material erabiltzen ditugu : naturatik hartzen ditugun material
naturalak eta material artifizialak ere.
HISTORIAURREAN
• MATERIAL NATURALAK
•Hasieran, HARRIA, LARRUAK, EGURRA...
•Ondoren, METALAK, BEIRA, ARTILEA...
ERDI AROAN
•MATERIAL ARTIFIZIALAK
•METALEN NAHASTEAK, ZERAMIKA, PAPERA...
GAUR EGUN
•MATERIAL ARTIFIZIALAK oso landuak
•KAUTXOA, ALUMINIOA...
Laguntza gela
8
Materialak erabiltzearen arazoak
Arazo horiek ez izateko "URREZKO HIRU ARAUAK" betetzea komeni
da
Materialak erabiltzean ARAZOAK
Baliabideak BUKATZEA
KUTSADURA HONDAKINAK
sortzea
URREZKO HIRU
ARAUAK
MURRIZTU material
gehiegi ez erabili
BERRERABILI gauzei erabilera
bat baino gehiago eman
BIRZIKLATU hondakinekin
materiak berriak sortu