22
ANTZINAROA

Antzinaroa maider

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Antzinaroa maider

ANTZINAROA

Page 2: Antzinaroa maider

• Metalen aroaren bukaeran, Mediterraniar kostaldetiketorritako zenbait herri hasi ziren Iberiar Penintsularairisten: Feniziarrak, Greziarrak eta Kartagotarrak.

• Feniziarrak eta Greziarrak metal bila etorri ziren batez ere, hala nola, Urrea, Zilarra edo Burdina. Kartagotarrenkolonizazioak ordea, izaera militarra izan zuen.

• Feniziarrak penitsula hegoaldean kokatu ziren, eta Gadir eta Malaka bezalako koloniak sortu zituzten, denborarekinCádiz eta Málaga hiriak bilakatu direnak.

• Feniziarrak iristeak aportazio handiak ekarri zituen, hala nola, idazketa, eltzegilearen tornua edota arrainakkontserbatzeko gazitzea.

• Greziarrak polietatik edo estatu-hirietatik zetozen. Balear uharteetan hartu zuten asentua, eta penintsularenhegoaldean eta ekialdean. Sortu zituzten kolonien artean, honakoak daude: Emporion, gaur egun Ampurias; Hemeroskopeidon, gero Denia izatera igaro zena; eta Rhodes, gaur egun Rosas.

• Greziarrek aportazio baliotsuak ekarri zituzten, landaketaberriak (adibidez olibondoa) eta txanpongintza, esaterako.

Page 3: Antzinaroa maider

• Kartagotarrak Kartagotik zetozen, Afrikaiparraldean. Balear uharteetan eta Penintsulahego-ekialdean sortu zituzten beren koloniak. Kolonietako batek Quart-Hadast izena zuen, gero erromatarrak Cartago nova izenaemango ziotena, eta gaur egun Cartagena izena du. Kartagotarren kolonizazioak izaeramilitarra izan zuen.

Page 4: Antzinaroa maider

ERROMANIZAZIOA

Page 5: Antzinaroa maider

Erromatar inperioa

• Erromatar imperioa mediterranear kostaldeguztitik eta Europako zati handi batetikzabaldu zen, bere antolakuntza gaitasunhandiari eta bere ejertzitoari esker…

• konkistatutako herriek erromatar herriarenezaugarri kulturalak beregatzen zituzten: beren hizkuntza, txanpona eta bizi modua.

• Prozesu honi erromanizazioa esaten zaio.

Page 6: Antzinaroa maider

ERROMATAR GIZARTEA

• Erromatar gizartea antolakuntza oso hierarkizatuta zegoen.

• Enperadorea inperioko gidari nagusia zen, ejerzitoaren burua, legeak ezartzen zituen eta Jainkotzat zeukaten.

• Senatuak Inperioko gai garrantzisuezeztabaidatzen zuen eta enperadorearigomendioak ematen zizkion.

Page 7: Antzinaroa maider

• Erromatar ejertzitoa Legioek osatzen zuten. Legio bakoitzean general batek gidatutako5.000 soldadu zeuden.

• Erromatar gizartea, patrizioek, plebeioek eta esklabuek osatzen zuten.

• Patrizioak hiritar askeak ziren, eta oso ugariakez ziren arren, lur eta abere gehienak zituztenberaiek. Ejerzitoko eta inperioko politikakokargurik garrantzisuenak zituzten.

Page 8: Antzinaroa maider

• Plebeioek ere herritar askeak ziren eta inperiokobiztanle gehienak talde honetakoak ziren. Nekazaritzan, artisautzan, merkataritzan eta jendekopuru handiak ejerzitoan jarduten zuten. Hasieranezin zuten erromatar bizitza politikoan parte hartu, baina denborarekin kargu politikoak lortu ahal izan zituzten.

• Esklabuak ez zituzten herritartzat hartzen, bestepertsona baten jabetzapekoak zieren. Mehatzetan, zelaietan, patrizioen eta plebeioen etxeetan langogorrak egiten zituzten. Ez zeukaten eskubiderik.

Page 9: Antzinaroa maider

ERROMATAR BIZIMODUA• Erromatar hirietan etxebizitzan mota desberdinak

zeuden. Eraikuntza eta templu, eta ingeniaritza langarrantzisuekin batera.

• Enperadorea eta patriziorik garrantzizuenak domusizeneko luxuzko jauregietan bizi ziren, edota kanpoaldekoetxebizitza handietan.

• Plebeioak insulaeizeneko sei eta zortzi solaru bitartekoetxebizitza apaletan bizi ziren. Eraikuntza hauen behekoaldea dendek eta tailerrek betetzen zuten.

• Tenpluetan erromatarrek beren jainkoak gurtzenzituzten, jainko grekoak bezala, giza itxurakoak.

Page 10: Antzinaroa maider

• Erromatar hirietan eraikuntza publikoak ere baziren, eta herritarrek beren aisialdiaz gozatzen zuten bertan.

• Termak bainu publikoak ziren, sarritan bilera lekuan.

• Antzerkia eraikuntza publiko erdizirkularra zen, eta antzerki lanak antzezten ziren bertan.

• Anfiteatroa ikuskizun desberdinetarako eraikuntzapublikoa zen, hala nola, gladiadoreen arteko borrokak.

• Zirkua forma luzexkako eraikuntza zen, eta bertan zaldilasterketak egiten ziren.

• Erromatarrek oso ingenieritza lan garrantzisuak eraikizituzten, akueduktuak esaterako.

Page 11: Antzinaroa maider

• Erromatarrak K.a 218 urtean iritsi ziren IberiarPenintsularra, baina beraiek Hispania deitu zuten horren konkista osoa, ez zen asko ere urte beranduago arte finkatu.

• Iberiar Penintsularren erromatar konkista K.a 218 urteanhasi zen, eta ia 200 urte iraun zuen, K.a 19 urte arte.

• Konkista prozesu guztiak borroka izan zuen komunekofaktore. K.a 154 urtetik K.a 136 urte arte, Viriatokzuzendutako lusitaniarrek, erromatar tropenaurrerapenari erresistentziarik aipagarrienak eskainiziote.

Page 12: Antzinaroa maider

ESPAINIAREN KONKISTA

• Hispaniaren konkista, penintsulako erromatarrek esatenzioten bezala, hiru epetan garatu zen.

• Lehena penintsularen hegoaldean eta ekialdeanokupatzea izan zen.

• Bigarrena erdiko mesetako lurraldeen inbasioa izan zen.

• Hirugarrena penintsula iparraldea mendean hartzea izan zen.

• Behien konkista amaitu ondoren, Erromak bere kulturaeta bizimodua zabaldu zuen konkistatutakolurraldeetatik. Erromanizazioa izenarekin ezagutzenduguna da.

Page 13: Antzinaroa maider

• Erromatarak 200 urte egon zireren Espaina konkistatzeko

Page 14: Antzinaroa maider

• Erromatarrek penintsula Hispania deitu zioten eta probintzietanbanatu zuten.

• Behin lurraldearen konkista amitu eta gero, erromatarrek berenkultura eta bizimodua zabaldu zuten. Prozesu honi erromanizazioaesaten zaio.

• Latina erromatar inperioko hizkuntza, ahozko eta idatzizkokomunikazioa hizkuntza nagusitzat sartu zen.

• Inperioko bizitza antolatzeko lege sail bat sartu zen. Lege sail honierromatar zuzenbidea esaten zaio.

• Landa bizimoduan aldaketak sartu ziren. Nekazaritza eta abeltzaintza lursail handiak herrien inguruetan zabaldu ziren. Batezere zerealak, olibondoak eta mahastiak landatzen ziren. Nekazaritzateknika berriak ere sartu ziren, ongari berrien erabilera, ureztatzeteknika berriak etab. Esaterako.

Page 15: Antzinaroa maider

• Erromatarrak eraikuntza teknika berriak ere sartuzituzten Penintsulan, eta zubiak, akueduktuak, galtzarak, antzokiak, anfiteatroak, zirkuak, etab. Bezalako eraikuntza eta azpiegiturak ere eraikizituzten.

Page 16: Antzinaroa maider

SEGOVIAKO AKUEDUKTUA

Page 17: Antzinaroa maider

MERIDAKO ANTZOKIA

Page 18: Antzinaroa maider

ALCANTARAKO ZUBIA

Page 19: Antzinaroa maider

BARAKO GARAIPEN ARKUA TARRAGONAN

Page 20: Antzinaroa maider

• Hiriak sortzea Hispaniako erromanizazioarenezaugarri bat da. Hiri hauetako batzukhonakoak izan ziren: Cartago Nova (Cartagena), Tarrako (Tarragona), Gades (Cádiz), Kordoba (Córdoba), Emerita Augusta (Mérida), Cesaraugusta (Záragoza) eta Legio(León).

Page 21: Antzinaroa maider
Page 22: Antzinaroa maider

HAU IZAN DA NIRE KONTROLA ESPERO DUT

ZUEN GUZTOKOA IZATEA