YAIZA, IZOTZ, YAIZA, IZOTZ, NURIA, NAGORE NURIA, NAGORE

ETA SOFIAETA SOFIA

ZER DA EKOSISTEMA?ZER DA EKOSISTEMA?

• Ekosistema da, biozenosioa eta biotopoaren artean dagoen harremanak eta horien arteko oreka dauden lekuan.

• Lehorreko eta uretako ekosistemak daude.

• Ekosistemaren atalak biozenosioa eta biotopoa dira .

• Biozenosioa: izaki bizidunak, hau da, animaliak, landareak eta onddoak. Adibidez:satorra, barraskiloa, azeria, belarra, zuhaitzak, zizareak,ontzak eta perretxikoa.

• Biotopoa : izaki bizigabeak dira, hau da, ura, harriak, airea...

• Ekosistemaren elementu guztiak naturakoak dira.

ARALARARALAR

AURKEZPENAAURKEZPENA

Aralar Gipuzkoa eta Nafarroaren Aralar Gipuzkoa eta Nafarroaren tartean dagoen mendilerro bat da.tartean dagoen mendilerro bat da.

• Aralar mendilerroa duela 40.000.000 urte sortu zen.

• Aralar mendilerroa n dagoen gainurririk garaienak 1.431metro ditu.

AURKEZPENAAURKEZPENA

Aralar Gipuzkoa eta Nafarroaren Aralar Gipuzkoa eta Nafarroaren tartean dagoen mendilerro bat da.tartean dagoen mendilerro bat da.

BIOZENOSIABIOZENOSIA

ARALAREKO ANIMALIAKARALAREKO ANIMALIAK

• Aralarreko animaliak hauxe dira :

• Ugaztunak: ardí latxa, behorrak, zaldi pottoka, bisoi europearra, muturluze piriniar, orkatzak eta basurdeak.

• Hegaztiak :saiek, alimotxeak, ugatzak eta arrano erreala.

• Narrastiak eta urlehortak : horma-sugandila, gailurretako uhandre, baso- igel jauzkari, zuhaitz-igel arrunt eta eskalapioren sugea.

ARALAREKO LANDAREDIAARALAREKO LANDAREDIA

• Aralarreko landaredia hauxe da :

• Zuhaitz nagusiak pagoak dira, ere daude haritzak , arteak, lizarrak eta zumarrak.

ARALAREKO ONDDOAKARALAREKO ONDDOAK

• Aralar dauden onddoak hauxe dira :

• Perretxikoa, Boletus edulis, onddo beltza, onttoak ,amanita muscaria eta gibelurdina.

BIOTOPOABIOTOPOA

Aralar mendian elementu biotopo desberdinak daude, hainbat arroka mota Desberdinak : Dolomitak eta kareharriak, ere daude mota desberdineko fosilak. Adibidez :amoniteak, belemniteak eta brakipodoak eta askenez daude harri mota desberdinak.Adibidez : silexa eta glaukonita. Eta ere bai ibai

bat badago deitzen dena Iriarte.

ELIKATE-KATEAELIKATE-KATEA

• EKOIZLEAK: Autotrofoak ekoizleak dira karbono dioxidoa ura eta mineralak erabiltzen dituzte bere janaria egiteko Adibidez : Landareak eta bakteria batzuk

• DESKOMPOZATZAILEAK: heterotrofoak dira. Izaki bizidunen hondakinak deskonposatzen duten bitartean elikatzen dira. Adibidez : onddoak eta bakteria asko.

• KONTSUMITZAILEAK: heterotrofoak eta kontsumitzaileak dira.

• Fitofagoak : landareak jaten dituzte

• Harrapariak : animaliak jaten dituzte

• Orojaleak : denetarik jaten dituzte

• Sarraskijaleak : animaliaren gorputzak jaten dituzte

• ADIBIDEZ: saiak

ESPEZIE BEREKO IZAKI ESPEZIE BEREKO IZAKI BIZIDUNEN ARTEKO BIZIDUNEN ARTEKO

HARREMANAKHARREMANAKEspezie bereko izaki bizidunen arteko

harremanetan bi atal daude, taldeak eta

sozietateak.Taldeak dira : izaki asko

elkartzen diren taldeetan adibidez arrain

talde bat deitzen da sarda.Sozietateak dira :

Beste talde bat baina bakoitzak bere

betebeharra du adibidez erleek.

ESPESIE DESBERDINEKO IZAKI ESPESIE DESBERDINEKO IZAKI BIZIDUNEN ARTEKO BIZIDUNEN ARTEKO

HARREMANAKHARREMANAK• Hiru desberdinak dira:parasitismoa,

kometsalismoa eta mutualismoa :

• Parasitismoa:biarteko artean daukate

• harremanak. Batetzan onerako eta bestea

kaltegarria

adibides:gizaki eta zorriak

• Kumentsalismoa:bi espezie artean daukate arremanak:batentzan onerako eta bestea ez dio kalterik.

Adibidez:orki eta zuhaitza

Mutualismoa:bi espezie artean daukate arremanak:bientzat onerako

Adibidez : anemonak eta pailazo arraina .

PARASITISMOAPARASITISMOA

komentsalismoakomentsalismoa

mutualismoamutualismoa

GIZAKIAREN ALDAKETAKGIZAKIAREN ALDAKETAK

Aralar mendian gizakiak egin duen

aldaketak izan dira : museoa eta albergeak

egin dituzte.