- 1. ARGIA ARGIA: ikusmenaren bidez inguruan doguzan objetuak
ikustea eta horreen ezaugarri batzuei( forma, kolorea) antzematea
ahalbideratzen dauan energia mota da.ARGI ITURRIAK : argia igorten
daben gorputzei , argi iturri deitzen jake . ARGI ITURRI NATURALAK
: Eguzkia eta beste izarrak dira. ARGI ITURRI ARTIFIZIALAK :
gizakien parte hartzea behar dabe argia igortelo. Adib : bonbillak,
kandelak ARGIARGIITURRIITURRINATURALAKARTFIZIALAK
2. ARGIARENHEDAPENAArgiaren jatorria edozein dala ere, argia
uhin moduan hedatzen da, eta bidean aurkitzen dauzan gorputzak
argitzen dauz . EZAUGARRIAK : Argia norabide guztietan hedatzen da
.Ilunpetan dagoan gela baten lanpara bat izioten dogunean , gela
guztia argitzen da . Argia zuzen hedatzen da .Baina beti zuzenean,
horregatik, sortzen dira itzalak . * Argiaren hedapenaren abiadurea
argiak zeharkatzen dauan ingurunearen araberakoa da . Oso abiadura
handian hedatzen da ; izan ere, 300.000km egiten dauz segundu
bakoitzeko .ABIADUREAITZALAK 3. GORPUTZ EZ-ARGIDUNAKArgia argi
iturrietatik gorputz ez-argidunetara hedatzen da . Argiak
gorputzekin talka egiten dauanean , argiak zenbait modutan jokatzen
dau . Jokabide hori nolakoa, hiru gorputz mota bereizten doguz :
GORPUTZ GARDENAK : iristen jaken argi gehienak , zeharkatzen egiten
dauz . Esate baterako, leihoetako kristalak , betaurrekoak eta
ukipen leiarrak , gardenak dira . Haietan zehar , objetuak ikusi
egiten dira . GORPUTZ OPAKUAK : argiak ez dauz zeharkatzen . Gure
inguruko objetu asko opakuak dira . Adibidez: egurrak edo arrokak ,
ez deutse argi izpiei uzten pasatzen . Ez da ikusten horren atzean
dagoana ,argia zuzen hedatzen danez, objetu horren atzean geriza
izeneko eremu ilun bat sortzen da . GORPUTZ ZEHARRARGIAK : argi
kantitate jakin bat uzten dabe pasatzen . Baina, haietan zehar,
lauso ikusten doguz objetuak . Adibidez: errezelak, zelofan-papera
eta bainu geletako leihoetan erabiltzen diran kristalak . 4.
GORPUTZ EZ-ARGIDUNAKGARDENAKOPAKUAKZEHARRARGIAK 5.
ARGIARENISLAPENAArgia lerro zuzenean eta norabide guztietan
hedatzen da. Baina argiak gorputz baten kontra jotzen dauanean,
norabidea aldatzen dau . Fenomeno hori argiaren ISLAPENA da
.Objetuen egitureak eta koloreak eragina daukie islapenean :
Egitureari dagokionez, gainazal leunek , izpiak norabide bakar
baten islatzen dabez. Adib: baldosak .* Koloreari jagokonez,
gorputz argiek , jasotzen daben argiaren parterik handiena islatzen
dabe . Adib: edurra .Argiaren islapenari esker, objetuen forma eta
kolorea bereiztu daikeguz . Eguzkitik heltzen jakun argi zuria,
zazpi koloreren nahasketaz osatuta dago . 6. ARGIAXURGATZEAArgiak
gorputz bategaz talka egiten dauanean, izpi batzuk gorputzak
xurgatzen dauz . Xurgatutako izpien argi energia bero energia
bihurtzen da, eta gorputzaren tenperatureak gora egiten dau
.Gorputz gardenek oso argi gitxi xurgatzen dabe . Gorputz opakuek,
ostera, jasoten dabezan argi izpi gehienak xurgatzen dabez, batez
ere kolore iluna daukienek . Horregatik, gorputz ilunak gorputz
argiak baino gehiago berotzen dira . 7. ARGIARENERREFRAKZINOAArgia
ingurune garden batetik bestera igarotean , abiadurea eta norabidea
zeozertxo aldatzen dira . Argia ingurune batetik bestera aldatzean
gertatzen dan fenomeno horri ERREFRAKZINOA deitzen jako . LENTEAK :
argi izpiak errefraktatzen dabezan gorputz gardenak dira. Bi
aurpegi makur daukiez eta iristen jaken argia, errefraktatu egiten
dabe . Lenteak lupak, betaurrekoak, prismatikoak eta teleskopioak
egiteko erabiltzen dira . Mota biko lenteak bereizten dira :LENTE
KONBERGENTEAK : erdialdean zabalagoak dira eta argiizpiak
konzentratzen dabez . Objetuak benetan diran baino handiagoak ikusi
daikeguz.* LENTE DIBERGENTEAK : zabalagoak dira ertzetan erdigunean
baino, eta argi izpiak sakabanatzen dabez . Objetuak benetan diran
baino txikiagoak ikusi daikeguz . 8. SOINUA Soinua, bibrazino
mogimenduari lotutako energia mota bat da . Gorputz batek bibratzen
dauanean, soinua sortzen da . Zerbait mugitzen danean, bibrazioa
sortzen da airean eta halaxe sortzen da soinua . Argiagaz gertatzen
dan moduan, soinua uhin moduan hedatzen da eta islatu egin daiteke
bidean oztopo bat aurkitu ezkero . SOINUAREN HEDAPENA Soinua
hedatzeko, beste gorputz batera iristeko, bibratzeko moduko
material batek egon behar dau bi gorputzen artean, hala nola,
aireak edo urak . Soinua ezin da hedatu hutsean, hau da, ezer ez
dagoan lekuan . EZAUGARRIAK : Soinua norabide guztietan eta lerro
zuzenean hedatzen da . Hedapen abiadurea uhinek zeharkatzen daben
ingurunearen araberakoa da . Soinuak 340 metro egiten dauz
segundoko . 9. SOINUARENEZAUGARRIAKSoinuak hiru ezaugarriei esker
bereiztu daikeguz . INTENTSITATEA EDO BOLUMENA : soinu ozenak edo
soinu ahulak bereizten dira . TONUA : soinu altuak edo baxuak
bereiztu daitekez . TINBREA : soinua igorten dauan gorputzaren
araberako ezaugarria da .INTENTSITATEATINBREATONUA 10. OIHARTZUNA
Oihartzuna soinu uhinek gorputz bategaz zuk talka egiten dabenean
sortzen da . Soinu uhinak islatu eta jatorrira itzultzen dira .
Oihartzuna sortu daiten, soinu iturriaren eta soinuak talka egiten
dauan gorputzaren artean 17 metroko tartea behar da, gitxienez
.SOINUA eta ZARATA Zaratea ,entzun gura ez dogun edozein soinu
gogaikarria da . Sarritan, zaratak soinuaren intentsitateagaz
zerikusia dauka . Soinuak kutsatu egiten dau eta honek kutsadura
akustikoa dauka izena . Entzumen arazoak eta nerbio desorekak
eragin daikez .EGILEA : IBON L AKA 6.B.
