ASKOTARIKO BIZTANLERIA - RG

ASKOTARIKO BIZTANLERIA Askotariko biztanleria2.m – 15. gaia

Askotariko biztanleria

GAIA


Gaiaren mapa

ASKOTARIKO BIZTANLERIA

Gizarteak ekonomia-eta

gizarte-egituraren

arabera

GIZARTE MOTAK

MUNDU MAILAKO BANAKETA

MUNDUKO ZIBILAZIOAK

KULTURA ERRONKAK

MUNDUKO HIZKUNTZAK

MUNDUKO ERLIJIOAK

Pertsonen kultur aniztasuna


Gizarteak ekonomia-eta gizarte-egituraren arabera

Munduan hiru gizarte mota desberdintzen dira euren garapen mailaren eta bizimoduaren arabera:

Gizarte landatarra Gizarte industrialak Industriondoko gizarteak.


Gizarte landatarrak

Ekonomiaren oinarriak nekazaritza, abeltzaintza, meatzaritza eta energia baliabideen ustiapena dira.

Industria eta zerbitzuak tradizionalak dira eta produktibitate txikikoak.

Biztanle gehienak landa eremuetan bizi dira, herrietan.

Garrantzitsuak dira Afrika, Asia eta Iberoamerikan.


Gizarte landatarrak: Arroza biltzen Zanzibarren

(Tanzania)

Gizarte landatarrak: Tea batzen Bangladesh


Gizarte industrialak

Industriak biztanleriaren heren bati baino gehiagori ematen dio enplegua eta garrantzitsuenak industria tradizionalak

dira.

Lehen sektoreak pisu txikia dauka.

Zerbitzu sektorea indartsua da.

Biztanle gehienak hirietan bizi dira.

Europako erdi eta ekialdean eta orain dela gutxi industrializatutako herrialdeetan (Asiako hego-ekialdea, Mexiko, Brasil,…) garrantzia daukate.


Gizarte industrialak: Automobilgintza-fabrika bat

Varsovian (Polonia)

Gizarte industrialak: Kontserba-fabrika bat

Galizian


Industriondoko gizarteak

Biztanleriaren % 60k edo gehiagok zerbitzuetan jarduten du.

Industrian biztanleriaren % 30k baino gutxiagok jarduten du, baina modernoa da eta teknologia berriekin lotutako sektoreek garrantzi handia daukate.

Lehen sektoreak biztanleriaren % 10 baino gutxiago hartzen du, baina produktibitate handikoa da.

Hiri gizartea: nekazarien emigrazioa hirietara

Adibideak: Estatu Batuak, Kanada, Mendebaldeko Europa, Japonia, Australia,...


Industriondoko gizarteak: Merkataritza- eta aisialdi-gunea Sydneyn

(Australia)


Gizarteen ezaugarriak: koadroa bete


Landa, industria eta industriondoko herrialdeen mundu banaketa


Munduko zibilizazio handiak


Munduko zibilizazioak

Zibilizazioak Lurreko kultur eremu handiak dira.

Munduari buruzko ikuskera eta nortasun ezaugarri batzuk (hizkuntza, erlijioa, ohiturak, teknikak, gobernu sistema,…) partekatzen dituzten pertsonek osatzen dituzte.

Zibilizazio bakoitzean hainbat kultura desberdintzen dira.

Kultura batek hainbat herrialde hartu ditzake bere baitan eta herrialde baten barruan hainbat kultura egon daitezke.

Ez dago kulturarik edo zibilizaziorik besteak baino hobea edo txarragoa denik.



Zibilizazioak identifikatzea

Idatzi argazki bakoitzaren azpian zein zibilizazioekin lotzen duzun irudi bakoitza. Erantzun galdera hauek:

• Zein zibilizaziorekin lotzen duzu hauetariko bakoitza?• Zeintzuek jarraitzen dute bizirik?• Zibilazio hauen zein kultur osagarri zabaldu da beste kultura batzuetara?• Zibilizazio hauek kultur zabalpenaren gunetzat jo daitezke? Zergatik?


Gaurko kultura-erronka handiak

Gehiengo eta gutxiengo kulturalen arteko bizikidetza.

Kulturen desagerpena.

Fundamentalismoak.


Globalizazioa (I)


Globalizazioa (II)


Kulturen desagerpena

Herri Indigenen Nazioarteko Gailurra(2002ko abuztua)

Globalizazio ekonomikoa herri indigenen eskubideak aitortzeko oztopo handienetarikoa da. Erauzketa jasanezinak, uztek, ekoizpen eta kontsumo ereduek aldaketa klimatikoa, kutsadura orokorra eta ingurumenaren suntsiketa eragin dituzte, eta gure lurretatik kanporatu gaituzte, txirotasun eta gaixotasun mailak ikaragarriak sorraraziz.

Herri indigena askok bizirik irauteko artzaintzak, ehizak eta uztek daukaten garrantzi handia aitortuta, gobernuei eskatzen diegu sistema ekonomiko eraginkor gisa sustatu ditzatela.Hizkuntza gure arbasoen ahotsa izan da denboraren hasieratik. Gure hizkuntzak zaintzea, ziurtatzea eta garatzea erabat urgentea da.


Zibilizazioei buruzko eskema osatzea


Fundamentalismoak: amish baserritarrak


Fundamentalismoaren lehen garaipena

Lehen mugimendu fundamentalista islamikoa Anaia Musulmanak izan ziren, Egipton 1928an sortua. Baina talde hau ezin izan zen boterera iritsi.

Jomeini ayatollah-a buru izan zuen eta 1979ko Irango iraultza integrismo edo fundamentalismoaren lehen garaipena izan zen.

Iraultzaren ondoren Iranen ezarritako erregimen politikoan boterea kleroari (erlijio-gizonei) zegokion eta legeak Koranaren oso interpretazio zorrotzean oinarritzen ziren.

Irango esperientziak bidea erakutsi zien beste mugimendu fundamentalista batzuei, eta hauek zabalpen handia izan zuten Egipton, Aljerian eta Afganistanen XX. mendeko 80ko hamarkadaren aurretik.


Hizkuntza-familia nagusiak


Munduko hizkuntzak

Munduan 5.000-6.000 hizkuntza inguru daude.

Normalean, Estatu batean hizkuntza desberdinak hitz egiten dira.

Gehien hitz egiten diren hizkuntzak txinera, ingelesa, hindia eta espainiera dira.

Ingelesa da egun nazioarteko hizkuntza.


Hizkuntz familia nagusiak, hizkuntzak eta hizkuntza horietan hitz egiten duen

biztanleria


Munduan gehien hitz egiten diren hamar hizkuntzak


Hizkuntza kopuru handiena duten herrialdeak


Gehiengo eta gutxiengo kulturalen bizikidetza: Suitza


Munduko erlijio handien banaketa


Munduko erlijioak

Erlijioa da pertsona multzo batek jainkotiar edo sakratutzat jotzen duenari lotutako sinesmen eta praktika multzoa.

Fededun gehien dauzkaten erlijioak kristautasuna, islama, hinduismoa eta budismoa dira.

Badaude inolako erlijiorik ez daukaten pertsonak. Talde hau oso handia da Europan eta Asiako eskualde batzuetan.

Normalean, erlijioak era baketsuan bizi dira elkarren ondoan, baina batzuetan erlijio gatazkak sortzen dira.

Estatu batzuetan ez dago erlijio ofizialik.


Munduan fededun gehien duten erlijioak


Testua: kristautasunaren ezaugarriak

• Fededunen gutxi gorabeherako kopurua: 1.524 milioi.

• Jatorria: Jesus Nazaretekoa Palestinan jaio zen, dizipulu talde bat bildu eta 30. urtetik aurrera haiekin batera eskualdean zehar ibili zen erlijio berri bat predikatzen.

• Ezaugarri nagusiak: Aldarrikatzen du gizaki guztiak berdin maitatzen dituen Jainko bakarra dagoela; pertsonen arteko maitasuna eta barkamena sustatzen ditu; eta betiereko bizitzan sinesten du. Liburu sakratua Biblia da. Instituzio antolakuntza handi eta konplexua dauka.

• Barne zatiketak: Aita Santuari obeditzen dioten katolikoak; Aita Santuari obeditzen ez dioten ortodoxoak; eta Aita Santuari obeditzen ez dioten eta tokian tokiko kongregazioetan biltzen diren protestanteak.

• Kultur paisaia: Kristautasunak bizitzaren arlo askotan eragiten du, esate baterako egutegian, jaietan, familia ereduan,… Monasterioak, elizak eta katedralak dira eraikin adierazgarrienak.


Vatikanoko San Pedro, Erroma Reimseko katedrala, Frantzia


Kaaba, Mekan Otoitz egiten meskita batean


Damaskoko Meskita Handia, SiriaKailasanathako tenplu hinduista, Kanchipuram, India


Monje budistak baraualdiaren bukaera ospatzen

Bangkok-eko Buda Esmeraldaren tenplua, Tailandia


Ospakizun hinduista sakratua

Education

ASKOTARIKO BIZTANLERIA - RG