PENINTSULAKO ERLIEBEKO UNITATE

MORFOESTRUKTURAL HANDIAK

BATXILERGOA 2. MAILA

ESPAINIAKO GEOGRAFIA

IES MUNGIA BHI – Irakaslea: Marije AGUILLO

Penintsulako Erliebeko Unitate morfoestrukturalak

*

*

*

* Bitarteko mendikateak

1. Zokalo

(Aintzin mendi Hespériarra)

1. Aintzinako Mazizoak

2. Tolestura mendikateak

• M. Alpetarrak

• Bitarteko mendikateak

4. Sakonuneak• Barruko

sakonuneak

• Arro aurrealpetarrak

Penintsularen azaleraren %70 200 – 1000 m bitarteko altitudean dago

• A) Meseta• Aintzinako Zokalo Paleozoikoa• Kanpoaldeko mendikateak• Barnealdeko Duero eta Tajoko sakonuneak

• B) Mesetako ertz menditsuak• Mendigune Galiziar-Leondarra• Kantabriar mendikateak• Iberiar sistema• Sierra Morena

• C) Mesetaz kanpoko sakonuneak• Ebroren sakonunea• Guadalquivirren sakonunea

• D) Mesetaz kanpoko mendikateak

• Pirinioen ardatz aldea• Euskal mendiak• Kataluniako mendikateak• Mendikate Betikoak

UNITATE

MORFOESTRUKTURAL

HANDIAK

MESETAMeseta: Goi Lautada, mendigune Hesperikoaren hondarra. bataz besteko 660 m altitudekoa

Antzinako zokalo paleozoikoa penilautadek osatuta

Goi meseta:

800-850 mko altitudekoa.

Arro sedimentarioa

material tertziarioz eta kuaternarioz osatuta

Hego meseta:

500-700 metroko latitudekoa.

Arro sedimentarioa material tertziarioz eta kuaternarioz osatuta

A) Meseta

• Goi ordokia (600 – 800 metro bitartean)

• Erliebez inguratua• Kantabriar mendikateak• Iberiar sistema• Sierra Morena

• Sistema Zentralak bitan erdibanatuta

• Ipar meseta• Hegoaldeko meseta

Duero ibaia Zokaloa zeharkatzen

Mesetaren unitate morfoestrukturalak - I

1. Aintzinako Zokalo Paleozoikoa

– Material oso aintzinak (silizea, neis, kuartzitak eta arbelak gehien)

– Tolestura hertziniarrak (Ipar-mendebaldetik Hego-ekialderantz)

– Higadurak material tertziarioen estalkia suntsitu du (mendi uharteak,...)

– Zamora-Salamancako eta Extremadurako penilautadak geratu dira.

Salamanca eta Zamora

Mesetaren unitateak - II

2. Erdiko mendikateak– Material primarioak

(granito, arbelak, neis)– Erliebe leunak

– Sistema Zentrala• Guadarrama, Somosierra

eta Gredos• Altitude nagusiak:

Moro Almanzor (2592 m) Peñalara (2430 m) Gredos mendizerra

Toledoko Mendiak

• Alpetar Orogeniak gaztetutako erliebea.• Sistema Zentralaren alderantziz, ez dira altxatutako

eta hondoratutako blokeak baizik eta erliebe apalachense orogenia

ostean higadura trinkoak haizean utzi zuena. • Kuartzitako gandorrak dira

eta 1400 m inguru

altitudekoak dira.• Ez dute jaso glaziar

higadura.• Garai altuena:

Las Villuercas (1600 m)

Rio Tietar , atzean Almanzor garaia

Montes de Toledo.

Sistema

Zentralaren

bilakaera

morfologikoa

Gaur egun

Sistema Zentrala – Gredos

(Canchales – Harri solteak)

Gredos-ko Zirku glaziarra

Sistema Zentralaren ebaketa Madrilen probintzian

Guadarrama Mendizerra (material paleozoikoak) eta Madrilen lautada (material mesozoikoak eta kuaternarioak ibaien ibarretan)

Mesetaren unitateak - III

3. Barnealdeko Duero eta Tajoko sakonuneak

- Hirugarren Aroan eratuta– Geroago sedimentoz bete ziren

– Bekaldean sedimento bigunak: harea, buztina, igeltsua, tuparria

– Goian gogorrak: kare-harria

3.1 Ipar meseta – Dueroko sakonunea

• 700-800 metro garaierakoa• Mendebaldean: granitoz,

arbelaz, kuartzitazko penilautadak

• Ekialdean: jalkitze lautadak

Páramok, landazabalak eta aldapak (La Alcarria)

Leongo paramoak Paramo (Burgos)

La Alcarria (Cuenca)

Mesetaren unitateak - IV

3.2 Hegoaldeko meseta: Tajo eta

Guadianako sakonunea

– Iparraldekoa baino baxuagoa (600-700 metro)

– Bitan erdibanatuta Toledoko Mendiek

– Erliebe malkartsuagoa– Zabaldi garaiak edo eremuak (paramo) kare-harrizko

lekuetan

– Zabaldi baxu uhindunak edo landa zabal errekadunak buztin eta hareazko lekuetan.

Guadalajara-ko lurrak

Hita (Guadalajara) Trijueque-tik ikusita

Eremu

buztintsua eta uhinduna

Volcán de Cabeza Parda, entre Cañada y Ballesteros de Calatrava.En primer término se aprecian las canteras, actualmente inactivas.

Eraikin beltza

Campos deCalatrava (Ciudad Real)

Sumendi-zelaiak

Ciudad Real-eko

paisajeak

B) Mesetako ertz menditsuak

• 1. Mendigune Galiziar-Leondarra– Aintzinako zokalo

Paleozoikoaren zati bat.– Orogenia alpetarrean zatitu eta

gaztetu egin zen– Zeharkako haranen falta– Gune orografikoak:

• Segundera, (2044 m) (Orense – Zamora) eskaloi tektonikoa

• Teleno mendiserra (León – El Bierzo)

• Cabeza de Manzaneda ( Sª San Mamed) (Lugo)

• Ankares eta Caurel-eko mendiserrak (Lugo – León)

– Mendate nagusia: Piedrafita de Cebrero

Piedrafita de Cebrero

(Leon eta Lugoren artean)

ERTZ MENDITSUA

Mazizo Galaiko Leondarra

Kantabriar Mendikatea

Iberiar sistema

Sierra Morena

O´s ANCARES (Lugo)

Leongo mendiak

Peña Trevinca (Galiziako mendirik altuena (2172 m)

B) Mesetako ertz menditsuak – 2

2. Kantabriar mendikateak

• Mendebaldean material

paleozoikoak

• Erlieve apalachiense arrastoak

– Peña Ubiña (2.417 m)

• Ekialdean kare-harrizkoa

• Orogenia alpetarrak tolestu zituen

• Erliebe jurasikoen arrastoak

• Altuera nagusiak Picos de Europa

- Peña Labra (2007 m)

- Naranjo de Bulnes

Puerto de Pajares

Naranjo de Bulnes

2.518 m

Sistema Jurasikoa(Llanes – Ekialdeko Asturias)

Iberiar Sistema

B) Mesetako ertz menditsuak – 3

3. Iberiar Sistema

• Meseta Ebroko sakonunetik banatzen du• Ipar-mendebaldean material paleozoikoak • Bi zati bereiz daitezke:

1) IM-HE norabidea hartuta.– Demanda (2033 m) , Urbión (2.235 m), Cebollera

(2.147 m)• Zeharkako sakonunea: Calatayud-Teruel Jalon

ibaitik zeharkatuta (10-15 Km zabalera)

2) Terueletik bi adarretan banatuta:a) Gaztelako adarra:

» Moncayo mendigunea (2313 m), » Albarracin mendikatea (1921 m), » Cuencako mendizerra

b) Kanpoko adarra edo Aragoikoa: » Gúdar, Maestrazgo, Javalambre, » Kostako paraleloan faila sistema bat

mailakatuta

Picos de Urbion• Errioxan, non Sistema Iberico-k material aintzinenak

agerian utzi dituenean. Orogenia Alpetarrean Mazizo Hesperikoaren bloke bat altzatzean sortua. Erliebe Germaniarra.

• Material paleozoikoak, leku batzutan sekundarioko materialaz estalita agertzen dira.

• Glaziar modela-

tua ikus daiteke.• Altitude handie-

nak hemen

daude.

Picos de Urbion

Demanda-ko mendizerra

Errioxa, Burgos eta Soriaren artean.

San Lorenzo (2.270 m) altitude handiena. Bere magalean Valdezcaray sky lekua aurkitzen da.

B) Mesetako ertz menditsuak - 4

4. Sierra Morena• Egitura germaniarra (blokez osaturik)• Ez da mendikaterik berez, mesetaren labarra

baizik 600 km luzerakoa.• Bere altuera nagusia ez da 1.400 mra heltzen.• Flexiozko faila erraldoi bezala hartuta.• Materialez paleozoikoz osaturik: arbelak,

kuartzitak• Mendikate garrantzitsuak: Madrona,

Pedroches, Aracena.

Sierra Morenaren paisajea: Despeñaperros

MESETAREN LABARRA / EL BORDE DE LA MESETA

C) Mesetaz kanpoko sakonuneak

• Hirugarren Aroan eratuak

• Tertziario eta Kuaternarioko sedimentuz

beteta

• Ia horizontalak dira

Ebroren sakonunea

• Pirinioa, Iberiar sistema eta Kataluniako

mendikatearen artean dago.

• Miozenotik itsasotik isolaturik geratu zen.

• Tertziarioan eratua: Zokalo hondoratzeagatik

• Itsas eta kontineteko metaketaz bete zen

– Tuparriak, kare-harriak: erliebe horizontala

– Buztinak, hare-harriak, konglomeratuak: karkabak

(badlands)

C) Mesetaz kanpoko sakonuneak

LOS MALLOS DE RIGLO (Huesca) – Konglomeratuen erliebeak

KARKABAK EDO “BADLANDS”

• Hasieran itsasoari irekita

• Geroago, itsasertzeko aintzira bihurtu zen

• Orogenia alpetarrean eratuta.

• Itsas sedimentoz beteta

Gauadalquivirren sakonunea

C) Mesetaz kanpoko sakonuneak

D) Mesetaz kanpoko mendikateak – 1

Pirinioak

• 425 km luzerakoa dituzte M-E• Ardatz aldea (axial)

– Material paleozoikoz osaturik– Orogenia alpetarrean gaztetua– Alde garaiena Monte Perdido (3.353 m) eta Aneto (3.404 m)

tontorrak

• Sakonune ertaina– Material tertziarioz beteta

• Aurrepirinioak– Kare-harrizkoak ez hain altuak– Ardatzetik bi aldeetan– Guara mendikatea

Pirinioko Unitate morfoestrukturalak

Zeharkako kataluniar mendikatea (ekialdeko Pirinioetan) haranak failen arabera lerrokatuta daude. Blokeak itsarorantz inklinatuta daude. Failen zehar sumendi agerpenak sortu dira.

Pirinioen bilakaera geologikoa Cenozoikoaren garaian (Tertziarioan)

Gaur egun: Pirinio axiala

(granitoa) **

barneko mendizerrak, barruko sakonunea, kanpoko mendizerrak eta

Ebroko sakonunea: material tertzioak eta kuaternarioak

**

PIRINIOAK

Gailur malkartsuak Pirinio axialean, Anetotik (3.404 m) ikusita

Encantats AigüestortesParke Naturala(Lerida)

Pica d'Estats Pirinioetako gailurrik altuenetako bat eta Kataluniako altuena (3143 m)

D) Mesetaz kanpoko mendikateak – 2

Euskal mendiak

• Mendebaldeko Pirinioen jarraipena dira

• Garaiera txikiak

• Forma leunak eta uhindunak

• Glaziarismoak ez du eduki eraginik

• Erliebe karstikoa nagusia da (Gorbea, Aralar)

• Altuera nagusiak: Aitzkorri (1554 m) Gorbea (1475 m)

(1475 m)

Aketegi 1551 m. (Aitzkorri mendizerran)

D) Mesetaz kanpoko mendikateak – 2

3. Kataluniako mendikateak

• Kostaldearekiko bi mendikate paraleloak

• Kostaldekoa garaiera txikikoak

• Barrukaldekoa altuera handiagoak

(Montseny (1700 m), Montserrat)

• Erdian Vallés-Penedes sakonunea, material

tertziarioz eta kuaternarioz beteta.

• Iparraldekoa Mendigune Hertziniarraren

hondarrak dira.

• Material paleozoikoz osatuta

• Hegoaldekoa kare-harrizko material

sekundarioz osatuta dago.

• Zeharkako failek sare hidrografikoa

antolatu dute

Monserrat

Kataluniar mendikateak

Campos de Calatrava (Gu)

Caliza

Caliza

Olot

D) Mesetaz kanpoko mendikateak – 2

Mendikate Betikoak

• Konplexutasun geologiko handia dute• Penintsulako tontorrik altuena:

Mulhacen (3.470 m)

• Mendikate Penibetikoak• Aintzinako mendigune betiko-riftar

• Material paleozoikoz osatuta

• Orogenia alpertarrean altxatu zen.(Sierra Nevada)

• Mendikate Subbetikoa: Grazalema, Ubrique eta Cazorlako mendikateak

• Sakonune Intrabetikoa• Fosaz zatituta: Antequera, Granada, Guadix

eta BazaLa Alcazaba de Mulhacén

Sierra del Pinar en Sª Grazalema (Cádiz)

Pinsapar

Sierra de Segura (Jaen)

Sierra de Cazorla (Jaén)

Tolestura zalduna edo lerradura mantua

Mendikate Betikoak:Egitura-ebaketa

Mendikate Betikoen egitura nagusiki jnarraste-mantuek eratuta dago, Afrikako plakak bultzadagatik

Mendikate Betikoak

El Veleta

Sierra Nevada

Loturak

– Gatako lurmuturraren sumendiak– Bideoak, grafikoak